Kahulugan ng Epiko

Ang Epiko o Epic sa wikang Ingles ay uri ng panitikan na matatagpuan sa iba’t ibang grupong etniko. Ito
ay tumatalakay sa mga kabayanihan at pakikipagtunggali ng isang tao o mga tao laban sa mga kaaway na
halos hindi mapaniwalaan dahil may mga tagpuang makababalaghan.

Kuwento ito ng kabayanihan noong unang panahon na punung-puno ng mga kagila-gilalas na

pangyayari. Ang mga panguhaing tauhan dito ay nagtataglay ng katangiang nakahihigit sa karaniwang tao
at kadalasan siya ay buhat sa lipi ng mga diyos at diyosa.

Ang Epiko ay galing sa salitang Griyego na ‘epos’ na ang kahulugan ay ‘awit’. Ang mga ito ay nasa anyo
ng berso o talata ngunit ito ay iba-iba at bukod-tangi sa bawat rehiyon at hindi maikukumpara sa mga
kanluraning epiko.

Katangian ng Epiko

Ang ilan sa mga katangian ng Epiko ay ang mga sumusunod:

 Paggamit ng mga bansag sa pagkilala sa tiyak na tao.

 Mga inuulit na salita o parirala.
 Mala-talata na paghahati o dibisyon sa mga serye ng kanta.
 Kasaganaan ng mga imahe at metapora na makukuha sa pang araw-araw na buhay at kalikasan
(halaman, hayop, mga bagay sa kalangitan, at iba pa.)
 Kadalasang umiikot sa bayani kasama ang kaniyang mga mahihiwagang nilalang, anting-anting, at
ang paghahanap sa kaniyang minamahal o magulang; ito rin ay maaaring tungkol sa panliligaw I pag-
aasawa.

KALIGIRANG PANGKASAYSAYAN NG EPIKO SA PILIPINAS

May mga aklat nang nalathala tungkol sa ibang mga anyo ng panitikang pagbigkas, tulad ng mga bugtong,
salawikain, awit, pabula, alamat at mito. Ngunit wala pang puspusang pag-aaral tungkol sa mga epiko, ang
pinakamataas na anyo ng panitikang pabigkas. At mahalaga ang mga epiko di lamang bilang panitikan: ang
mga ito’y makabuluhang dokumento rin ng ating lipunan bago pa dumating ang pananampalatayang Muslim
at Kristiyano. May maidadagdag sila sa kakaunting tiyak na kaalaman natin tungkol sa sinaunang panahon ng
pambansang kasaysayan. Bukod dito, ang mga tekstong orihinal ay magagamit ding sanggunian ng mga
lingguwista para sa mga namamatay nang mga wikain.

May mga epikong walang tekstong orihinal, tulad ng Handiong ng Bikol, na bagamat siyang pinakaunang
naitala (bago pa taong 1867), ay nakasulat naman sa Kastila. Gayundin, ang Darangen ng mga Maranao ay
nasa sa Ingles, ang Indarapatra at Sulayman ng Maguindanao ay nasa sa Ingles, at ang bersyong ito’y pinag-
aalinlangan pa ng kilalang iskolar na si E. Arsenio Manuel.

Mayroong pangkahalatang katangian ng bawat epiko:

Karamihan sa mga epiko ay may pamagat na nangangahulugan ng awit o himig o pag-aawit o pagsasahimig,
tulad ng Hudhud ng mga Ifugao, Guman ng mga Suban-on, Darangen ng mga Magindanao at Maranao,
Diawot ng mga Mansaka, Owaging, Ulaging, Ulahingon, Ulahingan, ng mga Manobo (ang huling apat ay iba-
ibang anyo lamang ng iisang salita). Kung kaya nga’t natitiyak natin na ang mga epiko’y sadyang inaawit at
ang anyo nila ay umaayon sa panitikang pabigkas. Maraming mga elementong tulad ng indayog (cadence)
at timbang (symmetry), paralelismo, aliterasyon, pag-uulit ng mga batayang salita, o mga tugma, na
nakatutulong sa mang-aawit o manghihimig upang maalaala niya ang mga taludtod.

Lahat ng mga epiko’y may kayariang en palier, alalaong baga’y ang pagkakasunod-sunod ng mga episodyo.
Kaugnay sa mga elementong nabanggit sa itaas ang kayariang ito, na makikita di lamang sa mga taludtod
kundi sa mga episodyo na rin. May mga pag-uulit ng tagpo: ang pag-aalok ng hitso, pagbibihis, pagdiriwang
sa mga kasalan. May paralelismo din naman ng mga episodyo, tulad ng: kakalabanin ni Aliguyon si
Pumbakhayon, makikilala niya ang kapatid nito; mamamatay si Sandayo at hahanapin siya ng kanyang
kasintahan, mamatay ang kasintahan at hahanapin siya ni Sandayo.

Pagkatapos ng bawat episodyo, lalo lamang nagiging kagila-gilalas ang bida. Ang pananalo niya sa digmaang
nagpapanaig sa tribo ang kanyang pinakamahalagang gawain (o di kaya ang katangian niyang bilang
mandirigma). Kaya naman maaaring ipalagay na ang bida ng ating mga epiko ay isang bayani ng kasaysayan
ng alamat, tulad ng bayani sa Chanson de Roland ng Pransiya, El Cid ng Espanya, Beowulf ng Inglatera o
Nibelungen ng Alemanya. Ngunit, di tulad ng mga bidang taga-Europa na sumasapit sa hantungang kalunos-
lunos, namamatay ang ating mga bida ngunit nabubuhay silang muli. Malinaw ang optimismo ng ating mga
epiko. Sa mga epiko’y karaniwang natutunghayan ang kahiwagaan: mga diwata o anito at mga mabubuting
espiritu.

Gayundin ang mga elemento, lalo na ang hangin, ang mga hayop at mga bungang-kahoy, lalo na ang
nganga, at iba pang bagay na may mahiwagang kapangyarihan ang tumutulong sa bida upang
maisakatuparan niya ang kanyang mga di-pangkaraniwang gawain. Dito ang panahon at lunan ay hindi lang
sa atin kundi yaong umaayon sa nakamamanghang daigdig ng bayani ng epiko. Pinatutunayan ng unang
tatlong katangiang nabanggit ang hinahap na ginagamit noon ang epiko upang malibang ang isang lipunang
walang radio o telebisyon at walang mga superhero ng pelikula, tulad nina Superman, Wonder Woman o James
Bond.

Sa kabilang dako, inilalarawan ng mga epiko ang mga lipunang lumikha sa kanila. Sinasalamin nila ang isang
lipunang pantribo, bago dumating ang mga Muslim (1380) at mga Kastila (1521). Kasangkapan ang mga epiko
sa paglilipat sa susunod na salinlahi ng mga sinaunang kaugalian at karunungang pantribo, tulad ng tamang
pamamahala sa ugnayan ng iba’t-ibang antas ng lipunan at ng mga magkakamag-anak; ang tamang paraan
ng panunuyo at ng pagwawakas ng mga kasalanan. Nagbibigay din ang mga epiko ng mahalagang
kabatiran tungkol sa pamamahay, pananamit at pati sa pagsisilang o panganganak, na kailangang-kailangan
para mabuhay at sumagana ang tribo.

Sa higit na mataas na antas, minumungkahi ng Aliguyon ang pag-iisang dibdib ng mga kasapi ng mga
magkakaaway na tribo bilang kalutasan sa sinaunang tradisyon ng mga digmaan ng walang-katapusang
paghihigantihan na umuubos sa pinakamagagaling na mandirigmang Ifugao. Pinaaalab naman ng Lam-ang
ang damdamin ng mga Ilokano at hinihikayat silang ipagtanggol ang kanilang tribo sa mga Igorot. Sa Agyu,
ang paglalarawan ng isang utopya ang nagbibigay ng lakas sa mga Manobo na lagi na lamang naglalagalag
at pakaunti na nang pakaunti, na balang araw ay mararating din nila ang Nalandangan, tulad ng bayani ng
kanilang epiko.

Isa pa ring katangiang mapapansin sa mga epiko ang pagkakaroon nila ng maraming bersiyon at ang pagdami
ng kanilang mga episodyo. Mauugat ang una sa tradisyong pabigkas ng mga epiko. pagdaraan ng mga araw
at ng mga salinlahi, nalilimutan ng isang mang-aawit o manghihimig ang ilang mga detalye, at kung minsa’y
ang mga episodyo na rin ng epiko. Sa ganitong pangyayari, kailangang lumikha siya ng ibang mga detalye o
episodyo. Kaya naman, may limang kilalang bersiyon ang Lam-ang at ang ilang bersiyon nito’y may mga
episodyong wala sa iba. Sa limang bersiyon, nagbabago-bago ang pangalan ng mga tao, bagamat iyon din
ang pangalan ng bida at ang kanyang pakikipagsapalaran.

Sa kabilang dako, ang pagdami ng mga episodyo, ay maaaring maugat sa pagnanais ng taong makarinig ng
iba’t ibang makukulay na pangyayari. Dapat tandaan na inuulit-ulit ang epiko sa iyo’t iyon ding mga
tagapakinig na noon at ngayo’y laging naghahanap ng naiiba. Kaya nga’t kailangan ang mga bagong
episodyo at pati na mga bagong tauhang karaniwang may kaugnayan sa bida. Sa gayo’y nagiging siklo ang
mga epiko, tulad ng epikong Agyu na nagkasanga-sanga at sumasaklaw sa iba pang epiko ng lahat ng mga
kamag-anak ni Agyu: si Tagyakawa, ang asawa niya; sina Nebeyew, Kumulat-ey at Impahimbang, ang tatlo sa
kanyang mga anak na lalake; sina Lena at Banlak, ang mga kapatid niyang lalake; sina Yambungan at
Tabagka, mga kapatid niyang babae; at sina Tulelangan at Bete’ey, ang kanyang mga pinsan. Kapatid naman
ni Labaw Donggon si Humadapnen.

Upang maging magaan, kawili-wili at di-gaanong nakapapagod ang pagbabasa ng epiko, pinutulan ang mga
mahahabang epiko. Sa pagpapaigsing ito, inalis ang mga episodyong hindi napapaloob sa pangunahing
daloy ng kuwento.

Sinikap ipaliwanag ang mga epikong Pilipino sa kanilang katangian (pabigkas) at sa kanilang mga tungkulin
(ang panatilihing buhay at mariwasa ang tribo at ang paglilibang nito). Inaasahang makatutulong ang bagong
lapit na ito sa pagkakaroon ng lalong maalab napagpapahalaga ng mga Pilipino, ng mga bansang ASEAN at
mga iba pang bansa, sa mga epiko natin.

https://www.kapitbisig.com/philippines/tagalog-version-of-epics-mga-epiko-kaligirang-pangkasaysayan-ng-
epiko_1030.html