Professional Documents
Culture Documents
Panitikan Sa Soccsksargen
Panitikan Sa Soccsksargen
LITERATURA NG SOCCSKARGEN:
ANYO NG PANITAKAN:
1. Kasabihan - ang mga ito ang siyang gumagabay sa mga tao patungo sa daan ng
kaayusan.
De’t talinga te dalan wa’y dot pakpak ka bava.
Paths have ears and mouths have wings.
Ka talad ne otang ne kenano palilipati.
A promise is a debt you must not forget
Andai to migalavok neduen baras din.
He who serves must be rewarded.
“Mito ng Mindanao”
Ang Mito ng Mindanao ay tungkol kay Prinsipe Maranao ng Lanao at kay Prinsesa
Minda. Si Prinsesa Minda ay maingat na pinangangalagaan ng kaniyang ama na si Datu
Dipatuwan. Ayon sa datu, ang lahat ng magtatangkang manligaw sa prinsesa ay dapat
munang dumaan sa tatlong matinding pagsubok: 1) maibalik ang ikinalat na monggo sa
isang sako sa loob ng 12 oras, 2) makuha ang singsing ng datu mula sa ilalim ng dagat, 3)
ang makabalik sa ibabaw ng mundo mula sa isang malalim na underground kung saan
walang makakapitang bato o puno sa pag-akyat.
Nang marining ni Prinsipe Maranao ang tungkol kay Prinsesa Minda, agad itong
nagpaalam sa kaniyang magulang para ito’y puntahan. Hindi naging madali ang
panliligaw ni Prinsipe Maranao kay Prinsesa Minda. Tulad ng ibang manliligaw, hinarang
ng datu ang binata at binigyan ito ng tatlong pagsubok.
Ang mga kwentong bayan ay tila bahagi na ng panitikan ng bawat rehiyon sa bansa.
Saan ka man sa Pilipinas, may uusbong at uusbong na mga natatanging kwentong bayan.
Iba’t iba ang katangian ng isang kwentong bayan. Nariyan ang nakatatakot,
nakagigimbal, nakamamangha. Isinulat ni Roquero na ang mga kwentong bayan ay ang
pinagtagpi-tagping ispiritwal na paniniwala, tradisyon, at pangaraw-araw na
pamumuhay ng mga tao. Dagdag pa niya, ang mga kwentong bayan ay “the fabric upon
which the people weave the pattern of the future.” Dahil sa mga mito ay nakabubuo ang
mga tao ng kanilang kinabukasan. Nilalaman nito kung ano ang naiisip na hinaharap ng
mga tao sa isang komunidad.
3. ALAMAT
“Alamat ni Bulan at ni Adlaw”
Isang araw nang umalis si Bulan, nakita ni Andaw na umiiyak ang kaniyang anak.
Nakita niyang aligaga ang kaniyang alaga sa kaniyang pinaghihigaan. Hindi nagtagal, tila
malalaglag na ang bata. Walang pagdadalawang-isip na sinalo ni Andaw ang kaniyang
anak. Sa kasawiang-palad, nasunog ang bata at namatay.
Nang makabalik sa Bulan at nalaman ang kinahinatnan ng kanilang anak, lubos niya
itong ikinagalit. Napagpasiyahan ni Bulan na sila ni Andaw ay maghihiwalay dahil sa
nangyari. Ngunit bago iyon ay hinati-hati muna nila ang katawan ng bata at ikinalat sa
buong kalawakan. Ang mga pinutol na bahagi ng bata ay ang siyang naging mga
katawang pangkalawan. Ang bahaging hindi nasunog ay ang siyang naging dunya o
mundo.
Ang alamat ng Lawa Pinamaloy ay tungkol sa isang binata mula sa lugar na kung tawagin ay
Aruman. Ang binatang ito ay isang mangangaso na magaling sa paggamit ng sibat at dilek.
Isang araw, siya ay nangaso sa kagubatan na ang kasama lamang ay ang kaniyang aso. Sa
kagubatan ay nakapatay siya ng isang baboy-ramo. Ngunit bago niya ito nagawa ay lubhang
napuruhan rin siya nito. Pinutol ng binata ang mga tenga ng baboy-ramo at inutusan ang
kaniyang aso na dalhin ito sa kaniyang iniibig na dilag.
Nang marating ng aso ang dilag, ipinakita nito ang mga tenga ng baboy ramo. Nang
tanungin ng babae kung ano ang nangyari sa minamahal, ayaw magsalita ng aso sa takot na
mayroong mangyaring masama. Pinilit nanng pinilit ng babae ang aso hanggang sa
malaman niya ang totoo. Matapos sabihin ng aso ang tunay na nangyari, kumidlat nang
malakas at nayanig ang kanilang bayan.
Nang ang bayan ay lumubog na dahil sa delubyong naganap, tumakbo pabalik ang aso sa
kaniyang amo. Doon ay dinala sila ng isang diwata sa lumubog na bayan na tinawag na
Ranaw Pinamboy.
Sinasabi na sa ibang mga gabi ay mayroong naririnig na babeing humihikbi at isang aso
na tumatahol sa may lawa.
4. EPIKO –
“Epikong Ulahingan”
Tungkol sa buhay ni Agyu noong narito pa lamang siya sa mundong ibabaw. Tungkol din
ito sa Nalandangan nang mapunta si Agyu at ang kaniyang mga kababayan dito. Sa
Ulahingan, inilalahad ang pagpatay ng mga dayuhan sa mga tao ni Agyu, ang
pagkukulong kay Agyu ng mga dayuhan, ang pagkakakulong ng kanyang mga kababayan
sa Cagayan, ang kanilang pagtakas papunta sa Hilagang Mindanao, ang kanilang
pakikipagdigma laban sa isang datu ng Maguindanao, at ang kanilang mga sakripisyo at
paghihirap.
Bago sila tuluyan umakyat sa Nalandangan, iniwan ni Agyu ang kanyang anak na si
Bayuayan upang magsilbing tagapagsalaysay ng kanilang naging pakikipagsapalaran.
5. AWITING BAYAN
kantang rebolusyonaryo
“O Papanok”
“Bangsamoro”
Bangsamoro, a baninindig
kanu inged
lila su ngiwa indi lugo
Mamagayon, mamagisa-isa
apas tanu su kandaludaya
Palaw ataw disdan
Pawas kadatalan
su kandaludaya
ataw pakuburan
6. Parang Sabil - awit na para sa mga bandido. Halaw mula sa salitang Malaysian ang
„parang‟ na ang ibig sabihin ay “giyera” at ang „sabil‟ naman ay “sa paraan ng Diyos o ni
Allah.” Isang halimbawa ng Parang Sabil ay ang „Kissa kan Panglima Hassan‟, na tungkol sa
isang matapang na bayani na nakipagaban sa mga Amerikano na nais magpatupad ng
sistemang.
7. Prang Sabil Festival - awit na para sa mga bandido. Halaw mula sa salitang Malaysian ang
„parang‟ na ang ibig sabihin ay “giyera” at ang „sabil‟ naman ay “sa paraan ng Diyos o ni
Allah.” Isang halimbawa ng Parang Sabil ay ang „Kissa kan Panglima Hassan‟, na tungkol sa
isang matapang na bayani na nakipagaban sa mga Amerikano na nais magpatupad ng
sistemang
8. KWENTONG BAYAN
Nagdaan ang ilang araw at hindi pa rin nagpapakita ang inahin sa kaibigang
buwitre. Nagtaka na ang buwitre dahil hindi pa naisasauli ang kaniyang singsing.
Galit na galit itong sumugod sa bahay ng inahin, at itinanong kung nasaan na ang
kaniyang singsing. Nang sabihin ng inahin na nawawala ito, nagwala ang
kaibigang buwitre. Nang wala ng magawa ang buwitre, sumumpa ito na hinding-
hindi na sila magiging magkaibigan ng inahin. Isinumpa rin ng buwitre na hanggat
hindi naisasauli ang kaniyang singsing, habang buhay nitong kukunin ang mga
anak na sisiw ng inahin.
Isang araw, lumanding ang ibon sa isang puno na may maraming bulaklak para
kaniyang sipsipin ang sabaw ng mga ito. Agad siyang nakita ng pusa at sinabing,
“Ibon, marahil maaring bumaba ka riyan, at aking didilaan ang iyong mga
pakpak.”
Dahil alam na ng ibon kung ano ang nais gawin ng pusa, alam nito kung paano
magdahilan para hindi siya mahuli sa patibong. “Hindi maaari, pusa, dahil
pinagbawalan ako ng aking mga magulang na bumaba sa lupa.” Hindi mapilit ng
pusa ang ibon.
Nagplano ang pusa kung paano mahuhuli ang ibon. Hindi mapakali ang pusa sa
pag-iisip kung paanong paraan niya mahuhuli ang pusa. Nang dumating ang araw
na nagkaroon siya ng ideya. Sabi niya, “Ayun yun; ngayon alam ko na kung paano
huhuliin ang humuhuning ibon dahil gusto ko talaga siyang kainin.”
Bumalik ang pusa sa kinalalagyan ng ibon. Nagulat ang ibon dahil nakita niya
ang pusa na may dalang basket sa kaniyang bibig na mayroong mga hinog na
bayabas. Ang sabi ng ibo,” Ku! Saan mo dadalhin ang bayabas, pusa? Mukhang
masasarap ang mga iyan!”
Sumagot ang pusa,” Te, ibinibenta ko ang mga ito, ibon, ngunit hindi pera ang
aking gusto. Ang nais ko ay ang mga balahibo ng mga ibong marunong lumipad
dahil natutuwa akong makahawak ng mga iyon. Ikaw, gusto mo ba? Isang
bayabas para sa isang balahibo. Na, bilisan mo magdesisyon dahil baka mapilitan
akong ibenta ang mga ito.”
Dahil talagang gusto ng ibon ang mga bayabas, siya ay pumayag ngunit
mayroon kung ano man ang pumipigil sa kaniya. Sinabi ng ibon, “Nahihirapan
talaga ako magdesisyon dahil hindi talaga ako maaring umapak sa lupa.”
Ang sabi ng pusa, “Hayaan mo na, ibon. Halika na lang dito sa loob ng aking
basket na aking bitbit. Hayaan mo na kung nahihirapan ka; sa tuwing kakain ka
ng bayabas, maari kang mamalagi dito at magtanggal ng iyong balahibo.”
At ayun nga ang ibong sa loob ng basket. Kumain siya ng bayabas. Sa tuwing
nakauubos siya nito, minumungkahi ng pusa na magpatuloy siyang kumain. Inulit
nang inulit ng pusa ang pagkain, nang hindi niya na namalayan na mayroon na
lang siyang iisang balahibong natitira. Humalakhak ang pusa sa galak dahil nahuli
niya na ang ibon. Kahit gaano subukan ng ibong lumipad, hindi na niya
magawang makaalis sa lupa.
“Ang Paglalakbay ni Sunni”
MGA MANUNULAT:
1. Francis Macansantos
Si Francis Macansantos ay ipinanganak noong Oktubre 30, 1949 sa Cotabato City. Naging
estudyante siya ng AB English sa Mindanao State University at Ateneo de Zamboanga University.
Nagtapos siya ng MA Creative Writing sa Silliman University. English, Literature, Philippine at
Comparative Literature ang ilan sa mga subject na itinuro niya bilang guro sa MSU, SU at UP
Baguio. Nagturo rin siya ng Literature sa graduate school ng Baguio Colleges Foundation na ngayon
ay kilala na bilang University of Cordilleras.
Mababasa ang kanyang mga tula sa mga antolohiyang A Habit of Shores, Kamao at Versus.
Itinampok na rin ang kanyang mga tula, personal at kritikal na sanaysay sa Flippin‟ Filipinos na
inilathala sa U.S., sa Bulawan ng NCCA at sa halos lahat ng pangunahing magasin sa Pilipinas.
Pinamagatang The Words and Other Poems ang kanyang koleksiyon ng tula. Ito ay inilabas ng UP
Press noong 1997.
Ilang ulit na naglingkod si G. Macansantos bilang panelist sa Dumaguete Writers Workshop kung
saan siya ay naging fellow mismo taong 1972. naging Local Fellow for Poetry rin siya sa UP ICW
noong 1999.
Isang Maguindanao na “Datu” mula sa Cotabato City. Nagtapos mula sa Notre Dame Boys‟
Department, Cotabato City noong 1969. Nagtapos din siya ng Economics at Bachelor of Laws
noong 1978 mula San Sebastian College Manila. Naging Administrative Officer, Head of Assistance
to Nationals, Signing Officer and Attaché of the Philippine Embassy, Muscat, Sultanate of Oman,
mula Setyembre 25, 2004.
Ang kanyang mga tula ay nailimbag na sa Philippine Department of Foreign Affairs DFAPA Gazette,
mga antolohiya ng International Library of Poetry, U.S.A., publikasyon ng Philippine Consulate
General, Jeddah, K.S.A, Arab News ng Saudi Arabia, at marami pang iba.
Nanalo siya ng Editors Choice Award noong 1997 mula The National Library of Poetry for his
poem entitled "Reconciliation".
Miyembro rin siya ng Philippine Department of Foreign Affairs Writers Club noong 2003.
5. Farida D. Mending
6. Gutierrez Mangansakan II
Ipinanganak sa Cotabato City taong 1976, and taong pinirmahan ng gobyerno ng Pilipinas at ng
Moro National Liberation Front ang Tripoli Agreement, na nagtapos ng digmaan sa Mindanao. Siya
ay isang Journalist, mananaliksik sa kultura at isang award-winning documentary film-maker.
7. Zainudin Malang
Isang Maguindanaon, dating taga Cotabato. Bago magtapos ng elementarya ang pamilya niya ay
lumipat sa Maharlika village, isang Komunidad ng mga Muslim sa Metro Manila, dito siya tumira sa
sumunod na 20 taon. Matapos maging abugado, siya ay tumuloy manirahan sa Metro Manila at
doon nag ensayo ng kaniyang propesyon ng limang taon. Siya ay nangibang-bansa para ipag-
patuloy ang post-graduate studies sa Japan, Malaysia, at Spain. Pagbalik niya nagpasiya siyang
bumalik sa pinanggalingan at naging consultant at lecturer sa Bangsamoro affairs. Siya ay patuloy
na may op-ed kolumn sa isang lokal na diyario sa Cotabato kung saan siya ay nagsusulat ukol sa
ibat-ibang sosyal, kultural, at public policy issues.
FESTIVALS:
1. Shariff Kabunsuan Festival - ay isang makulay na pagdiriwang na ginaganap sa
iba't ibang panig ng Mindanao tuwing ika-15 hangggang 19 ng Disyembre Ginagawa ang
piyesta bilang pagdiriwang sa pagdating ni Shariff Kabunsuan sa Mindanao upang
ipakilala ang Islam sa mga naninirahan dito.
2. s