MGA BAHAGI NG PANANALITA

May mga salitang ang likas na kayarian ay inuulit subalit ito ay itinuturing na
1. PANGNGALAN – mga pasalitang simbolong ang tinutukoy ay tao, hayop, bagay pook o payak na pangngalan.
pangyayari.
Hal: guro, Maria, Tagpi, Monggol, laruan, Pilipinas, kasalan Hal: alaala, bulaklak, lapulapu, paruparo, sarisari, gamugamo

KLASIPIKASYON NG PANGNGALAN B4. Pangngalang Tambalan – binubuo ng dalawang magkaibang salitang pinag-isa.

KLASIPIKASYONG PANSEMANTIKA TAMBALANG GANAP – pagtatambal ng dalawang salita na nagkakaroon ng

bagong kahulugan.
A1.Pangngalang Pantangi – kung tumutukoy sa isang tanging ngalan ng tao, hayop,
bagay, pook o pangyayari. Hal: kapitbahay, bahaghari, hampaslupa, dalagambukid ( isda )

Hal: Bb. May Pineda, Brownie, Panitikang Filipino, Ilog Pasig, TAMBALANG DI-GANAP – pagtatambal ng dalawang morpema na
Pista ng Olongapo napapanatili ang ang orihinal na kahulugan.

A2. Pangngalang Pambalana – kung tumutukoy sa pangkalahatang diwa. Hal: alay-kapwa, dalagang-bukid, balikbayan, punong-lungsod

Hal: guro, aso, aklat, lungsod, sayawan Pagsasanay I

PANGNGALAN :
Ang pangngalan ay maaari ring uriin bilang tahas o basal
A. Punan ng tanging ngalan ang mga sumusunod na pangngalang pambalana
TAHAS – kung tumutukoy sa bagay na materyal
__________ 1. ama __________ 6. isla
Hal: tao, puno, gamot __________ 2. aklat __________ 7. instruktor
__________ 3. aso __________ 8. pista
BASAL – kung ang tinutukoy ay hindi materyal kundi diwa o kaisipan. __________ 4. kolehiyo __________ 9. bundok
__________ 5. manananggol __________10. artista
Hal: buti, ganda, kaligayahan
B. Tukuyin kung TAHAS o BASAL ang mga sumusunod na pangngalan
A. KLASIPIKASYONG PANGKAYARIAN O ISTRAKTURAL
__________ 1. pinuno __________ 6. pahayagan
B1. Pangngalang Payak – kung ito ay salitang-ugat lamang. __________ 2. pag-ibig __________ 7. kasakiman
__________ 3. turista __________ 8. tiyaga
Hal: buhay, klase, basa __________ 4. simbahan __________ 9. kawanggawa
__________ 5. pananampalataya __________10. liham
B2. Pangngalang Maylapi – kung binubuo ng salitang-ugat at panlaping
makangalan. C. Tukuyin kung PAYAK, MAYLAPI, INUULIT o TAMBALAN ang mga sumusunod na
pangngalan.
Hal: kaklase, sayawan, dinuguan
__________ 1. balak __________ 6. pagsasalita
B3. Pangngalang Inuulit – kung ang kabuuan nito o ang bahagi nito ay inuulit. __________ 2. balikbayan __________ 7. sabi-sabi
__________ 3. lapu-lapu __________ 8. gamugamo
GANAP NA PAG-UULIT- pag-uulit ng buong pangngalan. __________ 4. bali-balita __________ 9. tinapa ( isda )
__________ 5. kaklase __________10. sarisari
Hal: sabi-sabi, araw-araw, dala-dala

PARSYAL NA PAG-UULIT – yaong bahagi lamang ng salitang-ugat ang inuulit.

Hal: bali-balita, dala-dalawa, pagpaplano

2. PANGHALIP – ay salita o katagang panghalili sa pangngalan. 3. PANG-URI – salitang nagsasaad ng katangian o uri ng tao, hayop, bagay, lunan na
tinutukoy ng pangngalan o panghalip na kasama nito sa loob ng pangungusap.
Hal. Siya ang kinikilalang “Ama ng Wikang Pambansa”.
Hal:Ang bata ay masunurin.
URI NG PANGHALIP Siya ay masipag.

A. PANGHALIP PANAO – panghalili sa ngalan ng tao. KAYARIAN NG PANG-URI

Hal: ako, ikaw, siya, kami, kayo, tayo, amin, ninyo, sila, nila A. PAYAK – kung binubuo ng likas na salita lamang o morpema.

Hal:
B. PANGHALIP PAMATLIG – tawag sa mga panghalip na humahalili sa
Mainit ang ulo ng taong gutom.
ngalan ng tao, bagay na itinuturo.
B. MAYLAPI – kung binubuo ng salitang-ugat na may panlapi.
Hal: ito, iyan, iyon, dito, diyan, doon, ganito, ganyan, ganoon,
narito, nariyan, naroon Hal:
Napakataas ng bundok na aming inakyat.
C. PANGHALIP PANANONG – yaong mga panghalili sa ngalan ng tao, bagay na
ginagamit sa pagtatanong. C. INUULIT – salitang ugat o salitang maylapi na inuulit.

Hal: sino ( sinu-sino ), ano ( anu-ano ), alin ( alin-alin ), Hal:

kanino ( kani-kanino ), ilan ( ilan-ilan ) Maliliit ang mga batong nakolekta ko.

D. PANGHALIP PANAKLAW – paghalip na sumasaklaw sa dami, kaisahan at D. TAMBALAN – kung binubuo ng dalawang salitang pinag-isa.
kalahatan.
Hal:
Hal: isa, balana, lahat, alinman, magkanuman, tanan Taus-puso niyang ipinagkaloob ang perang napanalunan sa patimpalak.

MGA PANLAPING MAKAURI

Pagsasanay II
PANGHALIP : 1. MA - nagsasaad ng pagkakaroon

Hal :
Tukuyin ang panghalip at ang uring ginamit sa loob ng pangungusap.
maganda , matao, mabato
1. Sila ang masasabing huwarang pamilya.
2. Ganito ang dapat mong gawin. 2. MAKA - nagsasaad ng pagkiling
3. Kilala ba ninyo ang taong nakatingin sa akin.
4. Alin sa mga kursong ito ang pipiliin mo ? Hal :
5. Hindi kami sasama sa inyo.
6. Ang mga panauhing pandangal ay narito na. makabayan , makaluma, maka-Marcos
7. Ikaw pala ang kausap ko kanina.
8. Ang lahat ay hinihiling na magsipagtahimik.
9. Saanman tayo makarating hinding-hindi kita pababayaan.
10.Kanino tayo dapat lumapit sa problemang ito ? 3. MAKA - nagsasaad ng katangiang may kakayahan

Hal:

makadurog-puso , makabasag-bungo
 PANG-URING PAMILANG – Ito ay isang uri ng pang-uri na tumutukoy sa dami o
4. mala - nagsasaad ng pagiging tulad bilang ng pangngalan o panghalip na binibigyang turing.

Hal: Hal: Limang katao ang namatay sa lumubog na barko.

Isang daang piso na lang ang natitira kong pera.
malauhog , malabuhangin , malasutla
URI NG PAMILANG
5. MAPAG - nagsasaad ng ugali
1. PAMILANG NA PATAKARAN / KARDINAL – ginagamit sa pagbilang o
Hal: pagsasaad ng dami ng salitang tinuturingan.

mapagbiro , mapagmura , mapagtawa Hal:isa, lima, sampu, isandaan, limang libo

6. MAPANG - nagsasaad ng katangiang madalas gawin una, ikalawa, pangalawa, ikapito, pampito

Hal: URI NG PAMILANG NA PATAKARAN

mapang-away , mapanira , mapang-inis A. Pamilang na Pamahagi – ginagamit sa kabuuang binabahagi o pinaghahati-

hati.
7. PALA - nagsasaad ng palagiang ginagawa
Hal: dalawang-katlo, tatlong-kapat, sangkapat
Hal:
B. Pamilang na Pahalaga – ginagamit para sa pagsasaad ng halaga ng isang
paladasal , palangiti , palabiro bagay.

8. PANG – PAN – PAM - nagsasaad ng kalaanan ng gamit Hal:mamera, mamiso, walong piso

Hal: C. Pamilang na Palansak - nagsasaad ng bukod na pagsasama-sama ng

anumang bilang ng salitang tinuturingan.
pang-alis , pang-ukit ,
Hal:isa-isa, dala-dalawa, sanla-sanlaksa
10. AN – HAN – nagsasaad ng higit sa karaniwang dami o laki
2. PAMILANG NA PANUNURAN / ORDINAL – ginagamit sa pagpapahayag ng
Hal: pagkakasunod-sunod ng salitang tinuturingan.

butuhan , duguan Hal:una, ikalawa, pangalawa, ikawalo, pampito

11. IN – HIN – nagsasaad ng katangiang kalagayan

Hal:
sipunin , ubuhin , kabahin

12. MA …. IN / HIN - nagsasaad ng pagtataglay ng mataan na antas

Hal:
maramdamin , maawain ,matulungin
4. PANDIWA – salitang nagpapakilos o nagbibigay-buhay sa isang lipon ng mga salita. Sa Nagtungo sila kahapon sa baying sinilangan ni Dr. Jose Rizal.
pananaw na istraktural, ang pandiwa ay nakikilala sa pamamagitan ng impleksyon nito sa
ibat-ibang aspekto ayon sa uri ng kilos na isinasaad nito.
B. Panlunan – tumutukoy sa pook na pinangyarihan,pinangyayarihan,
ASPEKTO NG PANDIWA pangyayarihan. Laging may “sa” at “kay” o “kina”
Hal :
A. PERPEKTIBO – kapag ang kilos ay nasimulan na at natapos na. Doon sila magpupulong sa Sabado.
Hal:
nagsaliksik, nanghakot, umunlad
C. Pamaraan – naglalarawan kung paano naganap, nagaganap o
magaganap ang kilos na ipinahahayag ng pandiwa.
B. IMPERPEKTIBO – kapag ang kilos ay nasimulan ngunit di pa natatapos at
kasalukuyan pang ipinagpapatuloy.
Hal: nang mahigpit , na umiiyak, ditong tumatakbo
Hal:
nagsasaliksik, nanghahakot, umuunlad Magalang na binati ng mag-aaral ang guro.

C. KONTEMPLATIBO – kapag ang kilos ay hindi pa nasisimulan. Ang ama ay masayang sinalubong ni Ronald.

Hal:
magsasaliksik, manghahakot, uunlad D. Pang-agam – nagbabadya ng di-katiyakan.

D. PERPEKTIBONG KATATAPOS – kapag ang kilos ay kayayari o katatapos lamang Hal: marahil, siguro, tila, baka
bago nagsimula ang pagsasalita.

Hal: Tila nababalisa ang mga tao sa balitang may darating na malakas
kasasaliksik, kakahakot, kakaunlad na bagyo.

Nag-aalinlangan ka yata sa mga ipinakikitang kabutihan ng iyong

kaibigan.

5. PANG-ABAY – ito ay nagbibigay turing sa pandiwa, pang-uro o kapwa pang-abay. E. Panang-ayon - nagsasaad ng pagsang-ayon.

Hal: Malayang namumuhay ang mga mamamayan. Hal: oo, opo, tunay, talaga
Halos kasintaas ko na siya.
Totoong lubhang nagulat sila sa iyong balita. Talagang mabuting anak si Gladys.

URI NG PANG-ABAY Totoong matulunging tao si Arnold.

A. Pamanahon – nagsasaad kung kailan naganap o magaganap ang

kilos na taglay ng pandiwa. F. Pananggi – nagsasaad ng pagtanggi.

Hal: noon, mula, buhat, tuwing, kahapon, ngayon, mamaya, Hal: hindi, ‘di, ayaw, huwag
bukas, araw-araw, oras-oras, taun-taon.
Huwag kang babarkada sa masasamang tao.
Sisikat bukas ang araw at muling lalaganap ang biyaya ng
Dakilang Lumikha. Hindi siya sumusuway sa utos ng kanyang magulang.
 Pagsasanay IV Pagsasanay V
PANG-ABAY : PANGATNIG :
Tukuyin ang pang-abay at ang uring ginamit sa loob ng pangungusap.
Punan ng tamang pangatnig ang bawat pangungusap upang mabuo
1. Magalang na humalik si Noel sa kamay ng amang galing sa trabaho. ang kaisipan.
2. Napapasama ka yata sa mga kaibigan mong patapon ang buhay.
3. Tunay na maginoo ang lalaking nagbibigay ng upuan sa matatanda. 1. Manonod ba tayo ng pelikula ___ kakain na lang ?
4. Bakit kayo nagmamadali sa pag-uwi ? 2. Ang taong bayan ay nagsipagtahimik ______ dumating ang pangulo.
5. Higit na maganda sa mata ng Diyos ang taong mapagpakumbaba kaysa mapagmataas. 3. Ikaw ay makapapasa sa Filipino ______ mag-aaral ka nang mabuti.
6. Wala nang hihigit pa sa pag-ibig na inialay ko sa iyo. 4. ______ sa pag-ibig, gagawin niya ang lahat mapasunod ka lamang.
7. Tila patuloy na ang pag-unlad ng turismo sa Pilipinas. 5. Tayo ay magtulungan ______ umangat ang ekonomiya ng ating bayan.
8. Kinamayan niya ako nang mahigpit. 6. Alamin muna natin ang buong katotohanan ______ tayo manghusga ng
9. Baka nabigla lamang siya sa kanyang sinabi. ibang tao.
10. Napakaraming nagsipagdalo sa pista ng bayan. 7. Ang mga mamamayan ay naghihintay sa araw ng halalan _____ ang mga
kandidato ay abala sa pangangampanya.
8. Magsikat ka sa pag-aaral _____ huwag makisama sa mga mag-aaral na
may masamang impluwensiya.
9. Siya ay nakikihalubilo sa mga mahihirap _____ anak-mayaman.
10. Nakuha niya ang unang puwesto sa patimpalak ______ maraming tutol sa
naging
hatol.
6. PANGATNIG – isang kataga, salita o lipon ng mga salita na nagsisilbing tagapag-
ugnay ng dalawa o higit pang sugnay.

URI NG PANGATNIG
7. PANG-UKOL – ang tawag sa mga kataga o salitang nag-uugnay sa isang pangngalan
A. Panimbang – tagapag-ugnay ng dalawa o higit pang punong sugnay. sa iba pang salita sa pangungusap.

Hal: o, ni, at, saka Hal: ng ; ni / nina ; ayon sa ; ukol sa ; tungkol sa ; hinggil sa ; laban kay ;
ayon kay ; ukol kay ; tungkol kay ; hinggil kay
B. Pantulong – tagapag-ugnay ng magkasalungat na sugnay.

Hal: nang, kung, na, dahil, para, kapag, bagamat, datapwat, subalit, kung
kayat Pagsasanay VI
PANG-UKOL :

Punan ng tamang pang-ukol ang patlang upang mabuo ang kaisipan.

1. Ang krisis _____ langis ay nakakabahala sa buong daigdig.

2. Ang ganap na pagtutulungan ng mamamayan ____ pamahalaan ay hudyat ng
pagbabago.
3. _______ Anna ang binili kong bagong damit.
4. Ang kanilang napag-usapan sa pagpupulong ay _______ nalalapit na Foundation
Day.
 5. Ang mga mag-aaral ay dagsaan na sa iba’t ibang kolehiyo upang kumuha ng 9. PANTUKOY – mga katagang laging nangunguna sa ngalan o panghalip na ginagamit
pagsusulit ________ nalalapit na pasukan sa Hunyo. na simuno o kaganapang pansimuno o pamuno sa alinman sa dalawa.
6. ______ mahihirap na pamilya ang proyektong aming isinusulong. URI NG PANTUKOY
7. ______ Bibliya; “Huwag mong pagnasaan ang pag-aari ng ibang tao.
8. Pag-usapan natin ang ________ nalalapit mong pagpapakasal. A. Pantukoy sa pantanging ngalan ng tao
9. Ang tiwala ng bayan ______ Macapagal ay hindi mapasusubalian.
10. Ang kasong iniharap niya sa korte ay ______ hindi makatarungang pasya ng Hal: Si Lamuel ay matalinong mag-aaral.
hukom sa salang di naman niya ginawa. Sina Michael at Lorna ay nagbakasyon sa probinsiya.

B. Pantukoy sa iba pang uri ng pangngalan

Hal: Ang tao sa dilim ay biglang naglaho.

Ang mga mamamayang Pilipino ay nagdiriwang ng kanilang kalayaan.

8. PANG-ANGKOP – ay mga katagang nag-uugnay sa panuring at salitang tinuturingan.

Hal: batang marungis ; dahong malapad ; mabait na kaibigan

Pagsasanay VII 10. PAWATAS – ito ay di nababanghay sa 3 aspekto ng pandiwa at nagiging batayan
PANG-ANGKOP : lamang ng pandiwa.

Lagyan ng tamang pang-angkop ang mga sumusunod na parirala at Hal: silip , maglaro , handugan , makapagtapos , makasula
tukuyin kung anong bahagi ng pananalita ang dalawang salitang
pinagtambal.

1. mataimtim ___ panalangin 11. matining ___ boses

2. sumambulat ___ kagamitan
3. bihira ___ makiusap
4. duguan ___ mandirigma
5. sinturon ___ ipinamalo
6. maluho ___ kamag-anak
7. tahong ___ sariwa
8. makulimlim ___ panahon
9. madelo ___ dayuhan
10.dahan-dahan ___ hinila
12. wika ___ pambansa
13. mahirap ___ asignatura
14. tumatakbo ___ atleta
15. industriya ___ panturismo
11. PANDIWARI – mga salitang nagsasaad ng kilos o galaw ngunit gumaganap ng
tungkuling pangngalan, pang-uri at pandiwa.
Hal: gusto, alam, galing, alam,
nakabukaka, nakahilata, nakatsinelas
patay-sindi, labas-masok, urong-sulong
 13. PANDAMDAM – mga salitang nagsasaad ng matinding damdamin.

Hal: Aray! , Nakupo!

Pagsasanay VIII
PANDIWARI :

Tukuyin ang pandiwari at ang gamit nito sa loob ng pangungusap.

1. Ang binatang galling sa amin ay magalang.

2. Ang lahat an nais makamit ni Rose.
3. ang biktima ay nakabulagta sa tabi ng dagat.
4. Ang batang nahulog sa hagdan ay panhik-panaog.
5. ang gawa sa atin ay tinangkilik sa ibang bansa.
6. Ito lamang ang kaya kong ihandog sa iyo.
7. Ang gusto ko ay kumain nang kumain.
8. Alam na ng matalik mong kaibigan ang tunay na nangyari.
9. Nakayapak siya nang umalis ng bahay.
10.Galing sa malayong lugar ang bagong lipat sa amin.
Inihanda ni :

MANOLITO S. CALAPANO
Instruktor – PIL 101

12. PANGNGALANDIWA – mga salitang may kilos o galaw ngunit gumaganap ng

tungkulin ng pagkapangngalan sa pangungusap.

Hal: pang ; pagka ; pagkata at maaari ring hulapian katulad ng “pag-iibigan