 Kahulugan sa/ng wika

 Generative Grammar
nina J. Katz at J. Fodor

 The Structure of  The Structure of Semantic Theory (1963)

Semantic Theory (1963)  Kakayahang umunawa ng isang native speaker
 Chomsky
 Dictionary component
 Lysons (1981)
 Projection rules

 Chomsky
 Konteksto  Tunog Kahulugan

 Pagpapahayag ng Sintaks
Konsepto
 Malinaw Diin

 Malabo
[tu.boh] pipe
 Metapora
[tu.bo?] to grow
[tuboh] sugar cane

 Lyons (1981)
 Konsepto/Ideya > Mental Image

Ingles: Rice
Filipino: Palay, Bigas, Kanin, Bahaw, Mumu

 Konteksto
 Nagbabago ang sinasabi ng tao ayon sa konteksto

Mahinang estudyante si Pedro.

Kailangan pa ni Pedro na mag-aral nang mabuti.
Bobong estudyante si Pedro.
Matalino si Pedro pero tamad lang siya mag-aral.

 Pagpapahayag ng Konsepto
 Malinaw
 Pangulo ng Pilipinas

 Malabo
 Mayaman

 Metapora
 Namuti ang buhok ko sa pag-aantay sa’yo kagabi.
 Pagbuo ng mga
pangungusap
 Subjects& Predicate
 Core Structure
 Peripheral Structures
 Particle
 Word
 Phrase
 Kaganapan ng Pandiwa
Tagaganap Cue: ni/ng/nina + tao
Kinuha ni Tony ang bola.
 Noun Sentences Itinapon ng bata ang basura
 Adjective Sentences
 Verb Sentences
 Transitive Layon Cue: ng + bagay
 Intransitive Naglaro ng DOTA ang mga bata.
 Inttransitive-Directi Nagluto ng adobo ang kapatid ko.
onal
Tagatanggap Cue: para sa
Kumanta si Maria para sa mga bisita.
Naglaba ang nanay para sa akin.
 Peripheral Clause
Ganapan Cue: lugar
 Embedding
 Matrix sentence + Bumili si Tony ng lapis sa tindahan.
insert sentence Lumangoy ang mga bata sa ilog kahapon.
gamit ang ‘na’
 Pre-posing Instrumental Cue: gamit ang/sa pamamagitan
 Post-posing Nagsulat ang mga bata ng sanaysay gamit ng lapis.
Kumain siya ng ramen sa pamamagitan ng chopstick.
 Batayang pangungusap
Sanhi Cue: dahil sa
Nakapagtapos si Tony ng kanyang kurso sa UP dahil sa
Pokus ng Pandiwa
scholarship.
 Tagaganap
 Layon Direksyunal Cue:
 Tagatanggap Nagpunta ang mga kaibigan ko sa Japan kahapon.
 Ganapan Tinabihan ko kahapon ang kaibigan ko sa klase.
 Instrumental
 Sanhi
 Direksyunal
 Resiprokal

Kaganapan ng Pandiwa

 Tagaganap
 Layon
 Tagatanggap
 Ganapan
 Instrumental
 Sanhi
 Direksyunal
 Pagbuo ng mga
pangungusap
 Subjects& Predicate
 Core Structure
 Peripheral Structures
 Particle
 Word
 Phrase
 Pokus ng Pandiwa
 Relasyon ng pandiwa sa simuno

 Noun Sentences Tagaganap ~um~/mag~/ma~/mang~

 Adjective Sentences
Bumili si Tony ng lapis.
 Verb Sentences
 Transitive
 Intransitive Layon ~in~/~hin + I~
 Inttransitive-Directi Binili ni Tony ang lapis.
onal
Tagatanggap I~/ipag~/ipa~
Ibinili ni Tony ng lapis si Maria.

 Peripheral Clause Ganapan Pag~ + ~an/~han

Pinagbilhan ni Tony ang tindahan ng lapis.
 Embedding
 Matrix sentence +
insert sentence Instrumental Ipang~
gamit ang ‘na’ Ipinambili ni Tony ang pera ng lapis.
 Pre-posing
 Post-posing Sanhi Ika~
Ikinapagod ni Tony ang pagbabasketbol.
 Batayang pangungusap

Direksyunal ~an/~han
Pinasyalan ko si Maria sa kanilang bahay.
Pokus ng Pandiwa

 Tagaganap Resiprokal Mag~ + ~an/~han & magsipag~ + ~an/~han

 Layon Nagtatawagan sa cellphone ang magkaibigan araw-araw.
 Tagatanggap
 Ganapan
 Instrumental
 Sanhi
 Direksyunal
 Resiprokal

Kaganapan ng Pandiwa

 Tagaganap
 Layon
 Tagatanggap
 Ganapan
 Instrumental
 Sanhi
 Direksyunal
 Pagbuo ng mga
pangungusap
 Subjects& Predicate
 Core Structure
 Peripheral Structures
 Particle
 Word
 Phrase  Grupo ng salita na may sariling simuno at panaguri
 Temporal (bago) = Naliligo pa ako bago dumating ang mga bisita.
 Resulta (hanggang sa) = Naglalaro si Tony ng basketball hanggang sa
napagod siya.
 Noun Sentences  Purpose (para/upang)
 Adjective Sentences  Reason (dahil sa) = Matulog na tayo para makaalis tayo nang maaga
 Verb Sentences
bukas.
 Transitive
 Intransitive
 Inttransitive-Directi  Embedding
onal  Expansion of a simple sentence into a complex sentence
 Matrix Sentence + Insert Sentence gamit ang ‘na’

Pilipino ang lalaki + Doktor ang lalaki (*noun phrase = subject)

 Peripheral Clause
 Equi-NP deletion - tatanggalin ang isang noun phrase dahil
 Embedding pareho sila
 Matrix sentence +  Papalitan ng ‘na’ ang tinanggal na noun phrase
insert sentence
gamit ang ‘na’
 Pre-posing
Pilipino ang lalaki + Doktor =
 Post-posing
=Pilipino ang doktor na lalaki. (pre-posing)
 Batayang pangungusap =Pilipino ang lalaking doktor (post-posing)

Pokus ng Pandiwa Binili ni Tony ang walong bagong itim na lapis.

 Tagaganap MS = Binili ni Tony ang lapis.

 Layon IS 1 = Walo ang lapis.
 Tagatanggap IS 2 = Bago ang lapis.
 Ganapan
IS 3 = Itim ang lapis.
 Instrumental
 Sanhi
 Direksyunal *ang unang pangungusap na binigay ang matrix sentence, lahat ng susunod
 Resiprokal ay insert sentence
*pre-posing ‘pag nilagay ang insert sentence sa unahan ng NP
Kaganapan ng Pandiwa *post-posing ‘pag nilagay ang inseert sentece sa likod ng NP
*Tukuyin kaagad ang NP para madaling malaman ang matrix at mga insert
 Tagaganap sentece
 Layon
 Tagatanggap
 Ganapan
 Instrumental
 Sanhi
 Direksyunal
 Pagbuo ng mga
pangungusap
 Subjects& Predicate
 Core Structure
 Peripheral Structures
 Particle
 Word
 Phrase  Common Form + peripheral structure = adjective + word (~ng/na) + nominal
form

Maganda~ng + babae + si Anne.

 Noun Sentences Magaling + na estudyante/mang-aawit + ang bata.
 Adjective Sentences
 Verb Sentences
 Common Form (Plural)
 Transitive
 Intransitive
 Inttransitive-Directi Magaganda + sina Anne at Ana. / ang babae./
onal
*ma + reduplication of 1st syllable of RW + root word

Masasarap
 Peripheral Clause Magagaling

 Embedding
 Matrix sentence +
insert sentence
gamit ang ‘na’
 Pre-posing
 Post-posing

 Batayang pangungusap  Verb (transitive) + noun phrase + objective complement

Nagsulat + si Pablo + ng liham.

Pokus ng Pandiwa *mga kilos na hindi gaano tiyak, kailgan ng paliwanag

 Tagaganap  Verb (intransitive) + noun phrase

 Layon
 Tagatanggap
Umiyak + si Myrla.
 Ganapan
 Instrumental *common sense na ang ibig sabihin ng kilos
 Sanhi
 Direksyunal  Verb (intransitive-directional) + noun phrase + directional complement
 Resiprokal
Pumunta + si Myrla + sa Maynila.
Kaganapan ng Pandiwa *mga kilos na tumutukoy sa direksyon

 Tagaganap
 Layon
 Tagatanggap
 Ganapan
 Instrumental
 Sanhi
 Direksyunal
 Pagbuo ng mga
pangungusap
 Subjects& Predicate
 Core Structure
 Peripheral Structures
 Particle
 Word
 Phrase  predicate + subject/topic

 Peripheral Particle
 Kahit tanggalin buhay pa rin ang core
 Noun Sentences  Modifiers
 Adjective Sentences  Kadalasang nasa unahan
 Verb Sentences
 Transitive
 Intransitive ba, na, raw/daw, rin/din, lang
 Inttransitive-Directi
onal
 Peripheral Words
 Paggamit ng mga salita upang bigyang diin ang core

 Peripheral Clause Titser na Hapon si Michiko.

Pulis na -Pilipino si Pedro.
 Embedding
 Matrix sentence +  Peripheral Phrases
insert sentence
 Yunit ng mga salitang ngabibigay buhay sa core
gamit ang ‘na’
 Pre-posing
 Kahit na ilipat ay hindi nagbabago ang konteksto ng pangungusap
 Post-posing
Titser si Moica ng Ingles. > Titser ng Ingles si Monica.
 Batayang pangungusap OFW sa Dubai si Ben. > OFW si Ben sa Dubai.

Pokus ng Pandiwa

 Tagaganap
 Layon
 Tagatanggap
 Ganapan  Adjective phrase + noun phrase
 Instrumental
 Sanhi
 Common Form = Adjective + nominal form/pronoun/demonstratives
 Direksyunal
 Resiprokal
Maganda + si Anne Curtis. / siya./ ito./
Kaganapan ng Pandiwa Inverted form: Si Anne Curtis / Siya / Ito ay maganda.

 Tagaganap  Common Form + peripheral structure = adjective + particle + nominal form

 Layon Pronoun
 Tagatanggap demonstratives
 Ganapan
 Instrumental
Maganda + po/raw/rin/ + si Anne.
 Sanhi
 Direksyunal
siya.
 Pagbuo ng nga morpema
o mga makabuluhang
yunit ng sata
 Salita
 Malayang morfim
 Di malayang morfim

Anyo ng Morpema
 Unique Morpheme
 silim > takipsilim
 Makabuluhang tunog  cran > cranberry
 Salitang-ugat
 Panlapi  Portmanteau
 kita (ko at ikaw)
Uri ng Morpema
 Clitic
 Ayon sa kahulugan  kukwak = kukwa + syak
 Pangngalan
 Pandiwa
 Pang-uri
 Pang-abay
 Ayon sa kahulugan
pangkayarian
 Pang-angkop
 Pangatnig
 Pang-ukol
 Pananda  Analytic
 Mandarin
Paraan ng Pagbuo ng Salita
 Synthetic
 Payak na salita  Ingles/Filipio
 Paglalapi  Angglutinating’
 Pag-uulit ng salitang-ugat  Fusional
 Pagtatambal ng
salitang-ugat

Pagbabagong Morpoponemiko

 Asimilasyon
 Pagpapalit
 Metatesis
 Pagkakaltas
 Pagdaragdag
 Pag-aangkop

Pagbuo ng Salita Morpema (Kategorya) Morpheme (Pangungusap)

 Salitang Siyokoy
 Analogy  Derivesyunal  Analytic
 Clipping  Infleksyunal  Root at Stem  Synthetic
 Akronim
 Blending Morpema (Pantig) Morphem
 Paglalapi
 Panghihiram  Reduplikasyon  Unique Morpheme
 Compounding  Diin sa pantig  Portmanteau
 Folk Etymology  Consonant Gemination  Clitic
 Pagbuo ng nga morpema
o mga makabuluhang
yunit ng sata
 Salita
 Malayang morfim
 Di malayang morfim

Anyo ng Morpema
 Reduplikasyon = mababait
 Diin sa Pantig = /ba.hay/
 Makabuluhang tunog  Consonant Gemination = mabbabbal (Ibanag)
 Salitang-ugat
 Panlapi Salitang Siyokoy

Uri ng Morpema  Hindi tukoy ang kung saan nagmula ang salita

 Ayon sa kahulugan Imahe (image/imahen)

 Pangngalan Aspeto (aspect/aspekto)
 Pandiwa
 Pang-uri
 Pang-abay
 Ayon sa kahulugan
pangkayarian
 Pang-angkop
 Pangatnig
 Pang-ukol
 Pananda  Root
 Nukleyus ng salita, dala ang pangunahing diwa
Paraan ng Pagbuo ng Salita
 Stem
 Payak na salita  Root + isa o higit na affix
 Paglalapi
 Pag-uulit ng salitang-ugat Root Stem
 Pagtatambal ng
salitang-ugat
Sulat Sulat
Sulatan Sulat Sulat
Pagbabagong Morpoponemiko Nagsulatan Sulat Sulatan

 Asimilasyon
 Pagpapalit Kumain Kain
 Metatesis Kumakain Kain Kumain
 Pagkakaltas
 Pagdaragdag
 Pag-aangkop

Pagbuo ng Salita Morpema (Kategorya) Morpheme (Pangungusap)

 Salitang Siyokoy
 Analogy  Derivesyunal  Analytic
 Clipping  Infleksyunal  Root at Stem  Synthetic
 Akronim
 Blending Morpema (Pantig) Morphem
 Paglalapi
 Panghihiram  Reduplikasyon  Unique Morpheme
 Compounding  Diin sa pantig  Portmanteau
 Folk Etymology  Consonant Gemination  Clitic
 Pagbuo ng nga morpema
o mga makabuluhang
yunit ng sata
 Salita
 Malayang morfim
 Di malayang morfim

Anyo ng Morpema
Analogy - kidnap - blackout
 Makabuluhang tunog - carnap - brownout
 Salitang-ugat Clipping - security > sekyu
 Panlapi
Akronim - PNU, FAL, BFE
Uri ng Morpema
Blending - tapsilog, tocilog, dyologs
 Ayon sa kahulugan
 Pangngalan
 Pandiwa Paglalapi
 Pang-uri
 Pang-abay Panghihiram
 Ayon sa kahulugan
pangkayarian Compunding
 Pang-angkop
 Pangatnig
 Pang-ukol
Folk Etymology - hamburger
 Pananda

Paraan ng Pagbuo ng Salita

 Payak na salita
 Paglalapi
 Pag-uulit ng salitang-ugat
 Pagtatambal ng
salitang-ugat
Derivesyunal Infleksyunal

Pagbabagong Morpoponemiko - bato (pangngalan) - mag + luto = magluto (pandiwa)

- ma + bato = mabato (pang-uri) - niluluto (pandiwa)
 Asimilasyon
 Pagpapalit
 Metatesis
 Pagkakaltas
 Pagdaragdag
 Pag-aangkop

Pagbuo ng Salita Morpema (Kategorya) Morpheme (Pangungusap)

 Salitang Siyokoy
 Analogy  Derivesyunal  Analytic
 Clipping  Infleksyunal  Root at Stem  Synthetic
 Akronim
 Blending Morpema (Pantig) Morphem
 Paglalapi
 Panghihiram  Reduplikasyon  Unique Morpheme
 Compounding  Diin sa pantig  Portmanteau
 Folk Etymology  Consonant Gemination  Clitic
 Pagbuo ng nga morpema
o mga makabuluhang
yunit ng sata
 Salita
 Malayang morfim
 Di malayang morfim

Anyo ng Morpema
 Pagpapalit
 D at R
 Makabuluhang tunog
 Salitang-ugat ma + dami = marami
 Panlapi lakad + an = lakaran

Uri ng Morpema  H at N

 Ayon sa kahulugan tawa + han = tawanan

 Pangngalan kuha + han = kuhanan
 Pandiwa
 Pang-uri  L at G
 Pang-abay
 Ayon sa kahulugan
pangkayarian halik + an = halkan > hagkan
 Pang-angkop
 Pangatnig * ~an/~in ang gamit ‘pag malumi/maragsa
 Pang-ukol *~han/~hin ang gamit ‘pag malumay/mabilis
 Pananda
 Metatesis
Paraan ng Pagbuo ng Salita  ~in~ + salitang-ugat(L/Y) = ni~ + su(L/Y)

 Payak na salita ~in~ + yakap = niyakap

 Paglalapi ~in~ + luto = niluto
 Pag-uulit ng salitang-ugat
 Pagtatambal ng
 Pagkakaltas
salitang-ugat
 bili + han = bilihan > bilhan

Pagbabagong Morpoponemiko  Pagdaragdag

 paalala + han = paalalahan + an > paalalahanan
 Asimilasyon
 Pagpapalit  Pag-aangkop
 Metatesis
 hintay + ka = teka
 Pagkakaltas
 Pagdaragdag
 Pag-aangkop

Pagbuo ng Salita Morpema (Kategorya) Morpheme (Pangungusap)

 Salitang Siyokoy
 Analogy  Derivesyunal  Analytic
 Clipping  Infleksyunal  Root at Stem  Synthetic
 Akronim
 Blending Morpema (Pantig) Morphem
 Paglalapi
 Panghihiram  Reduplikasyon  Unique Morpheme
 Compounding  Diin sa pantig  Portmanteau
 Folk Etymology  Consonant Gemination  Clitic
 Pagbuo ng nga morpema
o mga makabuluhang
yunit ng sata
 Salita
 Malayang morfim
 Di malayang morfim

Anyo ng Morpema
 Paggamit ng payak na salita

 Makabuluhang tunog  Paglalapi

 Salitang-ugat
 Panlapi  Pag-uulit ng salitang-ugat
 Parsyal = kakain
Uri ng Morpema  Buo/Ganap = gabi-gabi
 Parsyal + Buo = lilipad-lipad
 Ayon sa kahulugan
 Pangngalan  Pagtatambal ng salitang-ugat
 Pandiwa
 Pang-uri balat-sibuyas bahay kubo
 Pang-abay
 Ayon sa kahulugan
pangkayarian
 Pang-angkop
 Pangatnig
 Pang-ukol
 Pananda
 Asimilasyon
Paraan ng Pagbuo ng Salita  Parsyal - ang sing~/pang~ ay nagiging:

 Payak na salita  sin~/pan~ + d,l,r,s,t pang + tulog = pantulog

 Paglalapi  sim~/pam~ + b,p pang + publiko = pampubliko
 Pag-uulit ng salitang-ugat
 Pagtatambal ng  Ganap - may pagkakaltas
salitang-ugat
pang + punas = pampunas > pamunas
Pagbabagong Morpoponemiko mang + tahi = mantahi > manahi
nang + pitas = nampitas > namitas
 Asimilasyon
 Pagpapalit
 Metatesis
 Pagkakaltas
 Pagdaragdag
 Pag-aangkop

Pagbuo ng Salita Morpema (Kategorya) Morpheme (Pangungusap)

 Salitang Siyokoy
 Analogy  Derivesyunal  Analytic
 Clipping  Infleksyunal  Root at Stem  Synthetic
 Akronim
 Blending Morpema (Pantig) Morphem
 Paglalapi
 Panghihiram  Reduplikasyon  Unique Morpheme
 Compounding  Diin sa pantig  Portmanteau
 Folk Etymology  Consonant Gemination  Clitic
 Pagbuo ng nga morpema
o mga makabuluhang
yunit ng sata
 Salita
 Malayang morfim
 Di malayang morfim

Anyo ng Morpema
 Makabuluhang tunog
 A at O (kasarian)
 Makabuluhang tunog
 Salitang-ugat abugada > abogado
 Panlapi Maria > Mario

Uri ng Morpema  Salitang-ugat

 Ayon sa kahulugan bata bundok

 Pangngalan basa kain
 Pandiwa
 Pang-uri  Panlapi
 Pang-abay
 Unlapi = mag + sulat
 Ayon sa kahulugan
pangkayarian  Gitlapi = b + um + ili
 Pang-angkop  Hulapi = kain + an
 Pangatnig  Kabilaan = mag + sulat + an
 Pang-ukol  Laguhan = pag + s + um + ikap+ an
 Pananda

Paraan ng Pagbuo ng Salita

 Payak na salita
 Paglalapi
 Pag-uulit ng salitang-ugat
 Pagtatambal ng
Ayon sa Kahulugan Ayon sa Kahulugan Pangkayarian
salitang-ugat

 Pangngalan (tao, hayop, bagay)  Pang-angkop (na,~ng,~g)

Pagbabagong Morpoponemiko  Pandiwa (salitang kilos)  Pangatnig (at,dahil,upang,ngunit)
 Pang-uri (nagbibigay katangian)  Pang-ukol (ayon kay/sa)
 Asimilasyon  Pang-abay (adverb)  Pananda (ang, ang mga)
 Pagpapalit
 Metatesis
 Pagkakaltas
 Pagdaragdag
 Pag-aangkop

Pagbuo ng Salita Morpema (Kategorya) Morpheme (Pangungusap)

 Salitang Siyokoy
 Analogy  Derivesyunal  Analytic
 Clipping  Infleksyunal  Root at Stem  Synthetic
 Akronim
 Blending Morpema (Pantig) Morphem
 Paglalapi
 Panghihiram  Reduplikasyon  Unique Morpheme
 Compounding  Diin sa pantig  Portmanteau
 Folk Etymology  Consonant Gemination  Clitic
 Pagbuo ng nga morpema
o mga makabuluhang
yunit ng sata
 Salita
 Malayang morfim
 Di malayang morfim

Anyo ng Morpema
 Malayang Morfim
 May sariling diwa
 Makabuluhang tunog  Di kailangang ikabit sa ibang morfim
 Salitang-ugat  Salitang-ugat/Rootword
 Panlapi
 Di malayang morfim
Uri ng Morpema  Gramatikal na function
 Kinakailangang ikabit sa ibang morfim
 Ayon sa kahulugan
 Pangngalan
 Pandiwa maganda = ma~ + ganda(RW)
 Pang-uri
 Pang-abay
 Ayon sa kahulugan
DM Core DM
pangkayarian (RW)
ma
 Pang-angkop ganda
 Pangatnig
 Pang-ukol
 Pananda

Paraan ng Pagbuo ng Salita

 Payak na salita Naglaro ang bata sa bahay

 Paglalapi
 Pag-uulit ng salitang-ugat
 Pagtatambal ng
salitang-ugat Core
DM DM
(RW)
nag ang
Laro
Pagbabagong Morpoponemiko sa
Bata
Bahay
 Asimilasyon
 Pagpapalit
 Metatesis
 Pagkakaltas
 Pagdaragdag
 Pag-aangkop

Pagbuo ng Salita Morpema (Kategorya) Morpheme (Pangungusap)

 Salitang Siyokoy
 Analogy  Derivesyunal  Analytic
 Clipping  Infleksyunal  Root at Stem  Synthetic
 Akronim
 Blending Morpema (Pantig) Morphem
 Paglalapi
 Panghihiram  Reduplikasyon  Unique Morpheme
 Compounding  Diin sa pantig  Portmanteau
 Folk Etymology  Consonant Gemination  Clitic
 Pag-aaral ng mga tunog
sa isang wika
 Ponetiks/Fonetiks -
pag-aanalisa sa
imbentaryo at istruktura
ng tunog
 Phone/speech sounds  / = Saglit na paghinto
 Katangian ng tunog // = Katapusan ng pahayag
 Pagbigkas
Tito Juan Jose ang pangalan niya //
Tito/ Juan Jose ang pangalan niya //
3 Perspektibo ng Ponetiks
Tito Juan/ Jose ang pangalan niya //
 Articulatory Phonetics
 Acoustic Phonetics  Haba
 Perceptual Phonetics
[tu.boh] = pipe > /tu.bo/
[tu.bo?] = sprout/to grow > /tu.bo/
Ponemang Segmantal [tuboh] = sugar cane > /tubo/

 Patinig [paso?] = flower pot > /paso/

 Katinig [pa.so?] = burn > /pa.so/
 Diptonggo [pasoh] = expired /paso/
 Klaster
 Pares-Minimal
 Malayang Ponema
(Allophone)

Alpabetong Filipino

 28 Titik
 5 Patinig
 23 Katinig
bahay = KP + KPK
FIlipino Syllabication

 KP
 KPK
(K) Core (K)
B (P)
Ponemang Suprasegmental H A Y
A
 Diin
 Malumay
 Mabilis
 Malumi aso = KP + KPK
 Maragsa
 Intonasyon
 Punto
 Hinto (K) Core (K)
 Haba ? (P)
 Tono S A H
O
 Pag-aaral ng mga tunog
sa isang wika
 Ponetiks/Fonetiks -
pag-aanalisa sa
imbentaryo at istruktura
ng tunog
 Phone/speech sounds
 Katangian ng tunog
 Pagbigkas
MALUMAY MALUMI

3 Perspektibo ng Ponetiks
- Pahilis ( ´ ) - Paiwa ( ` )
 Articulatory Phonetics - Nagtatapos ang salita sa P/K - Nagtatapos ang salita sa P
 Acoustic Phonetics - Walang impit - May impit
 Perceptual Phonetics - May diin sa 2nd to the last na - May diin sa 2nd to the last na
pantig pantig
- Pahilis ( ´ ) sa pantig na may diin - Paiwa ( ` ) sa dulo ng salita
Ponemang Segmantal
nanay > /na.nay/ > nánay paso > /pa.so?/ > pasò
 Patinig
 Katinig
aso > /?a.soh/ > áso tubo > /tu.bo?/ > tubò
 Diptonggo
 Klaster
 Pares-Minimal
 Malayang Ponema MABILIS MARAGSA
(Allophone)

- Pahilis ( ´ ) - Pakupya ( ˆ )
Alpabetong Filipino - Nagtatapos ang salita sa P/K - Nagtatapos ang salita sa P
- Walang impit - May impit
 28 Titik
 5 Patinig - Walang diin - Walang diin
 23 Katinig - Pahilis ( ´ ) sa dulo ng salita - Pakupya ( ˆ ) sa dulo ng salita

bili > /bilih/ > bilí dugo > /dugo?/ > dugô
FIlipino Syllabication
tubo > /tuboh/ > tubó pigsa > /pigsa?/ > pigsâ
 KP
 KPK

Ponemang Suprasegmental
*Kapag sa katinig nagtatapos, malumay at mabilis lang ang pagpipilian.
 Diin *Parehong walang diin ang mabilis at maragsa.
 Malumay *Malumay lang ang naglalagay ng marka na hindi nasa dulo ng salita.
 Mabilis *Ang diin sa malumay at malumi ay parehong nasa 2nd to the last na pantig.
 Malumi
 Maragsa
 Intonasyon
 Punto
 Hinto
 Haba
 Tono
 Pag-aaral ng mga tunog
sa isang wika
 Ponetiks/Fonetiks -
pag-aanalisa sa
imbentaryo at istruktura
ng tunog
 Phone/speech sounds  28 titik
 Katangian ng tunog  5 patinig
 Pagbigkas  23 katinig

A [?ey] B [bih] C [sih] D [dih] E [?i] F [?ef] G [dyih]

3 Perspektibo ng Ponetiks

 Articulatory Phonetics H [?eyts] I [?ay] J [dyey] K [key] L [?el] M [?em] N [?en]

 Acoustic Phonetics
 Perceptual Phonetics Ñ [?enyeh] NG [?endyih] O [?o] P [pih] Q [kyuh] R [?ar]

S [?es] T [tih] U [yuh] V [vih] W [dobolyuh] X [?eks] Y [way]

Ponemang Segmantal
Z [zih]
 Patinig
 Katinig
 Diptonggo
 Klaster
 Pares-Minimal
 Malayang Ponema
(Allophone)

 Katinig (K) + Patinig (P) = KP

Alpabetong Filipino Katinig (K) + Patinig (P) + Katinig (K) = KPK

 28 Titik  Kadalasang nagsisimula at nagtatapos sa katinig ang mga salita sa

 5 Patinig
wikang FIlipino:
 23 Katinig

bahay (house) [ba.hay] = KP + KPK

FIlipino Syllabication tubo (sugar cane) [tuboh] = KP + KPK
uso (fad) [?u.soh] = KP + KPK
 KP
 KPK  Upang mapanatili ang KP o KPK na silabikasyon, ginagamit ang impit
( ? ) at walang impit ( h ) bilang panghalili sa katinig.
Ponemang Suprasegmental
[ ] = Tunog/Pagbigkas
 Diin . = Stress/Haba/Diin
 Malumay / / = Ponema
 Mabilis
 Malumi musikero = [musike.roh]
 Maragsa Pilipina = [Pilipi.nah]
 Intonasyon
 Punto alaala = /?ala?alah/ = 9
 Hinto Notasyong Ponemiko
tao = /ta.?oh/ = 5
 Haba
 Tono
 Pag-aaral ng mga tunog
sa isang wika
 Ponetiks/Fonetiks -
pag-aanalisa sa
imbentaryo at istruktura
ng tunog
 Phone/speech sounds
 Katangian ng tunog Punto ng Artikulasyon
 Pagbigkas Panlabi Panlabi Pangipin Pang- Pang- Panlala Impit/Gl
Pangipin gilagid ngalang munan ttal
ala
3 Perspektibo ng Ponetiks Pasara B T K ?
P D G
Pailong M N ñ NG
 Articulatory Phonetics
 Acoustic Phonetics Pasutsot F H
 Perceptual Phonetics V
Aprikati S J
bo Z
Pagilid L
Ponemang Segmantal
Pakatal R
 Patinig Malapati Y W
 Katinig nig
 Diptonggo
 Klaster
*Ang mga taas ay may tunog
 Pares-Minimal
 Malayang Ponema
**Ang mga nasa baba ay walang tunog
(Allophone)

Alpabetong Filipino

 28 Titik
 5 Patinig
 23 Katinig
 Klaster - dalawang magkasunod na katinig sa loob ng isang pantig ng salita.

FIlipino Syllabication Blusa Braso

Tren Estudyante
 KP Trumpo Plastik
 KPK
 Pares-Minimal - pares ng salita na magkaiba ang kahulugan ngunit
Ponemang Suprasegmental magkatulad ng pagbigkas maliban sa isang ponema sa
parehong posisyon.
 Diin
 Malumay pala - bala tito - dito
 Mabilis mama - nana baka - baga
 Malumi
 Maragsa
 Malayang Ponema - mga ponemang nag-iiba ngunit ‘di naaapektuhan ang
 Intonasyon
 Punto
kahulugan ng salita.
 Hinto
 Haba lalaki - lalake babae - babai
 Tono
 Pag-aaral ng mga tunog
sa isang wika
 Ponetiks/Fonetiks -
pag-aanalisa sa
imbentaryo at istruktura
ng tunog
 Phone/speech sounds
 Katangian ng tunog
 Pagbigkas
Articulatory Phonetics Pisikal na mekanismo sa produksyon ng tunog

3 Perspektibo ng Ponetiks
Acoustic Phonetics Transmisyon ng tunog bilang alon
 Articulatory Phonetics
 Acoustic Phonetics
 Perceptual Phonetics Perceptual Phonetics Paano nauunawaan at nakikilala ang tunog

Ponemang Segmantal

 Patinig
 Katinig
 Diptonggo
 Klaster
 Pares-Minimal
 Malayang Ponema
(Allophone)
Punto ng Artikulasyon
Alpabetong Filipino Posisyon ng bahagi ng Harap Sentral Likod
dilla sa pagbigkas
 28 Titik
 5 Patinig Mataas I Schwa U
 23 Katinig (iw, iy) æ (uy)
Gitna E O
(ey) (oy, ow)
FIlipino Syllabication
Mababa A
 KP (ay, aw)
 KPK

*Ang mga nasa ( ) ay diptonggo

Ponemang Suprasegmental

 Diin
 Malumay
 Mabilis
 Malumi
 Maragsa
 Intonasyon
 Punto
 Hinto
 Haba
 Tono
 Siyentipiko/Maka-agham
na pag-aaral sa wika
 Linggwist/Linguist
 May mga rules at
sistema
 Sistematikong paraan
Kasaysayan
Mundo
 Griyego
 Romano
 Pagtatapos ng Ika-19
siglo
 Simula ng Ika-20 siglo
 Kalagitnaan ng Ika-20
siglo
 1980’s research sa
Teorya ng Syntaks
Pilipinas
 Panahon ng Espanyol
 1900-1960’s
 Cecilio Lopez (1928)
 Kauna-unahang Pilipinong Dalubwika
 Hamburg, Alemanya
 Komparatibong Pag-aaral
 Summer Institute of Linguistics (1953)
 Pag-aaral ng Minor Languages
 Structural & Tagmenic
 Literature Program
 Pagsasalin
 1957
 Center for Language Study
 2nd Language Teaching
 Linguistics
 Mid 1960’s
 American Linguistics
 Pike’s Tagmenic Grammar
 Chomsky’s Transformational Grammar
 Chafe’s Generative Semantics
 Fillmore’s Case Grammar (Semantic Roles)

Katangian ng Wika

 Masistema
 Komunikasyon
 Tunog
 Arbitraryo
 Sinasalita
 Kabuhol ng kultura

Wikang FIlipino Wikang Lingua Franca Opisyal na Wka Standard na Wika

Pambansa
 Wikang Pambansa
 Lingua Franca
 Opisyal ng Wika - nakatakda sa - sinasalita ng - gamit sa mga Dumaan sa:
 Standard na Wika batas nakararami opisyal na - seleksyon
- gamit ng transakyon - kodipikasyon
dalawang taong (gobyerno, - elaborasyon
4 na Sangay
may sariling paaralan) - pagtanggap
pangunahing wika
 Ponolohiya upang
 Morpolohiya magkaintindihan
 Sintaks
 Semantiks
 Siyentipiko/Maka-agham
na pag-aaral sa wika
 Linggwist/Linguist
 May mga rules at
sistema
 Sistematikong paraan
 Leonard Bloomfield
 Language (1930)
Kasaysayan
 Magkakaugnay na istraktura
 Natatanging sistema
Mundo  Istraktural na na pamamaraan
 Griyego
 Romano  KALAGITNAAN NG IKA-20 SIGLO
 Pagtatapos ng Ika-19  Noam Chomsky
siglo  Syntactic Structure (1957)
 Simula ng Ika-20 siglo  Transformational Generative Grammar
 Kalagitnaan ng Ika-20
 Malikhain at Kompitens
siglo
 1980’s research sa  Aspect of the Theory of Syntax (1965)
Teorya ng Syntaks  Linguistic Competence & Performance
 Standard Theory at Extended Standard Theory
Pilipinas
 Panahon ng Espanyol  1980’s RESEARCH ON THEORY OF SYNTAX
 1900-1960’s  Rules vs. Principle
 Core Grammar
 (Government & Binding)
 Puna kay Chomsky (Konteksto)
Katangian ng Wika

 Masistema
 Komunikasyon
 Tunog
 Arbitraryo
 Sinasalita
 Kabuhol ng kultura
 PANAHON NG ESPANYOL
 Mga Prayle
Wikang FIlipino
 15 libro ng Gramar
 Wikang Pambansa  San Jose (1610)
 Lingua Franca  Totanes (1745)
 Opisyal ng Wika
 Standard na Wika  1900-1960’s
 Leonard Bloomfield (1917)
 Tagalog Grammar > Taxonomic
 Frank Blake (1925)
4 na Sangay
 Tagalog Gramar
 Lope K. Santos (1939)
 Ponolohiya
 Morpolohiya  Tradisyunal Gramar ng Tagalog
 Sintaks  Amerikano
 Semantiks  Vernacular at Ingles
 Simula ng ika-20 siglo
 Istraktural
 Descriptive
 Siyentipiko/Maka-agham
na pag-aaral sa wia
 Linggwist/Linguist
 May mga rules at
sistema
 Sistematikong paraan
 GRIYEGONG PILOSOPO
 Salita at Kahulugan
Kasaysayan
 Bahagi ng Pananalita
 Gramar ng Wikang Griyego
Mundo
 Griyego
 Romano Naturalist Conventionalist
 Pagtatapos ng Ika-19 (Representasyon) (Asbtraksyon)
siglo
 Simula ng Ika-20 siglo
 Kalagitnaan ng Ika-20
Plato Aristotle
siglo Regular Di-regular
 1980’s research sa Analogist Anomalist
Teorya ng Syntaks
 ROMANO
Pilipinas  Gramar ng Wikang Latino
 Panahon ng Espanyol
 Modelo ng Europa
 1900-1960’s
 Tradisyunal na Gramar
 May mga tuntunin ang wika

 PAGTATAPOS NG IKA-19 SIGLO

Katangian ng Wika  Unang pag-aaral sa Linggwistiks
 Sir William Jones
 Masistema
 Komunikasyon
 Gramar ng Wikang Sanskrit
 Tunog  Komon denomineytor ng Griyego, Latin, at Sanskrit
 Arbitraryo  Iisa ang pinagmulan
 Sinasalita  Historikal at Komparatibong pag-aaral sa wika
 Kabuhol ng kultura  Pangkat at Pamilya ng wika
 Teorya sa pagbabago ng wika
Wikang FIlipino
 SIMULA NG IKA-20 SIGLO
 Wikang Pambansa
 Ferdinand de Saussure
 Lingua Franca
 Opisyal ng Wika
 Cours de Linguistique (1916)
 Standard na Wika  Parole (Kongkreto/Aktwal na paggamit)
 Langue (Kognitibo)
 Singkronik (Wika sa isang panahon)
 Dayakronik (Pagbabago ng wika)
4 na Sangay
Saussure Skinner Chomsky
 Ponolohiya (Behavior) (Behavior) (Mind)
 Morpolohiya
 Sintaks
- Parole - Imitation - Performance
 Semantiks
- Langue - Habit Formation (Surface Structure)
- Reward - Competence
(Deep Structure)