group 2
BATAYAN NG WIKA
a. Balangkas ng mga tunog at kahulugan
Ito ang dalawang masistemang balangkas ng wika.
b. Masistemang balangkas
Anumang wika sa daigdig ay sistematikong nakaayos sa isang tiyak
na balangkas.
Ang wika ay may dalawang masistemang balangkas na binaggit sa
itaas: ang balangkas ng mga tunog at ang balangkas ng kahulugan. Ang
wika ay may tiyak na dami ng mga tunog na pinagsasama-sama sa
isang sistematikong paraan upang makabuo ng mga makahulugang
yunit tulad ng salita. Gayundin, ang mga salita ay magpagsasama-sama
upang makabuo ng mga parirala at pangungusap.
c. Ginagamit sa komunikasyon
Ang komunikasyon na galing sa salitang Latin na “communis” (to
work publicly with) ay nagbibigkis sa mga tao para magkaisa. Ang wika
ay nagsisilbing kasangkapan ng pakikipag-talastasan o komunikasyon
upang lubos na maipahayag ang anumang damdamin, saloobin, o
opinyon ng isang tao.
d. Malikhain
Taglay ng wika ang mga tuntunin na makabuo ng kahit anong haba
ng pangungusap. Naging malikhain din ito sa paraang nakabubuo tayo
ng tula, kwento, awitin, sanaysay, at iba pang akdang pampanitikan
gamit ang wika.
e. Nagbabago
Ang wika ay buhay at dinamiko. Patuloy itong nagbabago,
dumarami, at nadadagdagan sa pagdaan ng panahon.
f. May lebel o antas
Ang wika ay maaring pormal o di pormal. Naibabagay ito sa kung
sinoman ang ating kausap.
g. Natatangi
Walang dalawang wikang magkatulad. May kaniya-kaniyang
katangian at pagkakaiba ang mga ito na dahilan upang ito'y maging
natatangi at maiba sa karamihan (Marquez, 2017). Walang ring
maituturing inperyor at superyor na wika.
h. Nakaugnay sa kultura
Sa pamamagitan ng wika, nalalaman kung ano ang mga saloobin,
paniniwala, nais, at iba pa ng isang indibidwal.
Ang iba't ibang larangan ng sining, paniniwala, kaugalian, karunungan,
at kinagawian ang bumubuo sa kultura. Ang mga taong kabahagi sa
isang kultura ay gumagamit ng isang wikang may kaugnayan sa
kanilang mga pangangailangan (Marquez, 2017).
i. Pantao
Naiiba ang wikang pantao sa tunog na nililikha ng mga insekto at
hayop. Ang wika ng tao ay ginagamit kaugnay sa pagsasalin at pag-
uugnay ng kultura samantalang ang tunog ng insekto at hayop ay
ginagamit sa sariling lahi.
j. Pinipili at isinasaayos sa paraang arbitraryo
Isinasaayos ito sa paraang pinagkasunduan ng pangkat ng mga
taong gumagamit nito.
k. Sinasalitang tunog
Ang mga tunog ng wika ay nabubuo sa tulong ng iba't ibang
sangkap ng pagsasalita (dila, labi, babagtingang tinig, ngalangala, atbp.)
l. Ginagamit sa lahat ng uri ng disiplina o propesyon
May isang partikular na wika na ginagamit sa bawat disiplina o
propesyon. Ito ang nagpapalawak sa tungkulin ng wika na maging
mabisang instrumento sa pagpapalago ng isang lahi.
DIMENSYON NG WIKA
a. Dimensyong Heograpiko
Ito ang wikang ginagamit saisang partikular na rehiyon, lalawigan o
pook, malaki man o maliit. Dayalek ang barayti ng wikang nalilikha ng
dimensyong heograpiko. Tinatawag din itong wikain sa ibang aklat. Ito
ang wikang ginagamit sa isang partikular na rehiyon, lalawigan, o pook,
malaki man o maliit. Ayon sa pag-aaral ni Ernesto Constantino,
mayroong higit sa apat na raan (400) ang dayalek na ginagamit sa
kapuluan ng ating bansa.
Luzon:
a. Ibanag ng Isabela at Cagayan
b. Ilocano ng Ilocos
c. Kapampangan ng Pampanga
d. Pangasinan ng Pangasinan
Visayas:
a. Aklanon ng Aklan
b. Kiniray-a ng Iloilo, Antique at Kanlurang Panay
c. Capiznon ng Hilaga-Silangang Panay
d.Cebuano ng Negros, Cebu, Bohol at iba pa
Mindanao:
a. Surigaonon ng Surigao
b. Tausug ng Jolo at Sulu
c. Chavacano ng Zamboanga
d. T'boli ng Cotabato
Ang mga dayalek ay makikilala hindi lamang sa pagkakaroon nito
ng set ng mga distinct na bokabularyo kundi maging sa punto o tono at
sa istraktura ng pangungusap.
b. Dimensyong Sosyal
Tinatawag din itong sosyal na barayti ng wika dahil nakabatay ito
sa mga pangkat panlipunan.
Halimbawa: Wika ng mga LGBT community, wika ng mga matatanda
BARAYTI AT BARYASYON NG WIKA
Ang wika ay bahagi ng kultura at kasaysayan ng bawat lugar.
Ito rin ay isang simbolismo tungo sa pagkakakilanlan ng bawat
indibidwal. Sa pamamagitan ng wika, nailalabas o napapahayag natin
ang ating mga emosyon at saloobin, masaya man o malungkot.
Ginagawa natin ito sa pamamaraan ng pagsusulat, pakikipagtalastasan
at iba pa.
Ang ating wika ay may iba’t-ibang barayti. Ito ay sanhi ng
pagkakaiba ng uri ng lipunan na ating ginagalawan, heograpiya, antas
ng edukasyon, okupasyon, edad at kasarian at uri ng pangkat etniko na
ating kinabibilangan. Dahil sa pagkakaroon ng heterogenous na wika
tayo ay nagkaroon ng iba’t-ibang baryasyon nito, at dito nag-ugat ang
mga varayti ng wika, ayon sa pagkakaiba ng mga indibidwal.
Kahulugan at mga Halimbawa
a. Idyolek
Bawat indibidwal ay may sariling istilo ng pamamahayag at
pananalita na naiiba sa bawat isa. Gaya ng pagkakaroon ng personal na
paggamit ng wika na nagsisilbing simbolismo o tatak ng kanilang
pagkatao. Ito ay mga salitang namumukod tangi at yunik.
Mga halimbawa ng idyolek:
“Magandang Gabi Bayan” ni Noli de Castro
“Hindi ka namin tatantanan” ni Mike Enriquez
b. Dayalek
 Ito ay barayti ng wika na nalililkha ng dimensiyong heograpiko. Ito
ang salitang gamit ng mga tao ayon sa partikular na rehiyon o lalawigan
na kanilang kinabibilangan. Tayo ay may iba’t-ibang uri ng wikang
panrehiyon na kung tawagin ay wikain.
Tatlong uri ng dayalek:
 Dayalek na heograpiko (batay sa espasyo)
 Dayalek na tempora (batay sa panahon)
 Dayalek na sosyal (batay sa katayuan)
Mga halimbawa ng dayalek:
Tagalog = Bakit?
Batangas = Bakit ga?
c. Sosyolek
Minsan rin itong tinatawag na “Sosyalek”. Ito ay pansamantalang
barayti lamang. Ito ay uri ng wika na ginagamit ng isang partikular na
grupo. Ito ang barayting nabubuo batay sa dimensyong sosyal o
nakabatay sa katayuan, antas o sa pangkat na kanyang kinabibilangang
panlipunan. Tinatawag din itong sosyal (pamantayan) na barayti ng wika
dahil nakabatay ito sa mga pangkat panlipunan, paniniwala, oportunidad,
kasarian, edad at iba pa. Ito ay may kinalaman din sa katayuang sosyo-
ekonomiko ng nagsasalita.
Mga halimbawa ng sosyolek:
Repapips, ala na ako datung eh (Pare, wala na akong pera)
Oh my God! It’s so mainit naman dito. (Naku, ang init naman dito!)
Iba’t Ibang Sosyolek
 Gay Lingo
Ito ang wika ng mga bakla. Ginamit ito ng mga bakla upang
mapanatili ang kanilang pagkakakilanlan kaya binago nila ang tunog o
kahulugan ng salita.
Halimbawa: Churchill para sa sosyal, Indiana jones para sa hindi
sumipot, begalou para sa malaki, Givenchy para sa pahingi, Juli
Andrews para sa mahuli.
 Coňo
Tinatawag ding coňotic o conyospeak isang baryant ng Taglish o
salitang Ingles na hinahalo sa Filipino kaya nagkaroon ng code
switching. Kadalasan din itong ginagamitan ng pandiwang Ingles na
make at dinugtong sa Filipino. Minsan kinakabitan pa ito ng ingklitik na
pa, na, lang at iba pa.
Halimbawa: Let’s make kain na… wait lang I’m calling Ana pa…
 Jejemon o Jejespeak
Ito ay isang paraan ng pagbaybay ng hehehe at ng salitang mula
sa Hapon na pokemon. Ito ay nakabatay rin sa mga Wikang Ingles at
Filipino subalit isinusulat nang may pinaghalo-halong numero, mga
simbolo, at may magkasamang malalaki at maliliit na titik kaya’t mahirap
basahin at intindihin lalo na nang hindi pamilyar sa jejejetyping. Madalas
na nagagamit ang mga titik H at Z.
Halimbawa:
3ow phow, mUsZtAh nA phow kaOw? - Hello po, kumusta po kayo?
 Jargon
Ito ang mga tanging bokabularyo ng isang partikular na pangkat ng
isang propesyon, artikula na trabaho, o gawain ng tao.
Halimbawa:
abogado – exhibit, appeal, complainant
d. Etnolek
Ito ay barayti ng wika mula sa mga etnolengguwistikong grupo.
Ang salitang ito ay nagmula sa pinagsamang etniko at dialek. Taglay nito
ang mga salitang nagiging bahagi ng pagkakakilanlan ng isang pangkat-
etniko.
Mga halimbawa ng etnolek:
Vakkul – gamit ng mga Ivatan na pantakip sa ulo sa init man o ulan
Bulanon – full moon
Sadshak – kaligayahan
e. Ekolek
Ito ay barayti ng wika na kadalasang ginagamit sa loob ng ating
tahanan. Ito ang mga salitang madalas na namumutawi sa bibig ng mga
bata at mga nakatatanda, malimit itong ginagamit sa pang araw-araw na
pakikipagtalastasan.
Mga halimbawa ng ekolek:
Palikuran – banyo o kubeta
Pamingganan – lalagyan ng plato
Pappy – ama/tatay
f. Pidgin
Ito ay barayti ng wika na walang pormal na estraktura. Ito ay
binansagang “nobody’s native language” ng mga dayuhan. Ito ay
ginagamit ng dalawang indibidwal na nag uusap na may dalawa ring
magkaibang wika. Sila ay walang komong wikang ginagamit. Umaasa
lamang sila sa mga “make-shift” na salita o mga pansamantalang wika
lamang.
Mga halimbawa ng pidgdin:
Ako kita ganda babae. (Nakakita ako ng magandang babae.)
Kayo bili alak akin. (Kayo na ang bumili ng alak para sa akin.)
g. Creole
Ito ay ang mga barayti ng wika na nadebelop dahil sa mga
pinaghalo-halong salita ng indibidwal, mula sa magkaibang lugar
hanggang sa ito ay naging pangunahing wika ng partikular na lugar.
Halimbawa dito ay pinaghalong salita ng Tagalog at Espanyol (ang
Chavacano), halong Arican at Espanyol (ang Palenquero), at ang halong
Portuguese at Espanyol (ang Annobonese).
Mga halimbawa ng creole:
Mi nombre – Ang pangalan ko
Buenas dias – Magandang umaga
Buenas tardes – magandang hapon
h. Register
Minsan sinusulat na “rejister”, ito ay barayti ng wikang
espisyalisadong ginagamit ng isang partikular na domeyn. Ito ang barayti
ng wika kung saan naiaangkop ng isang nagsasalita ang uri ng wikang
ginagamit niya sa sitwasyon at sa kausap. Nagagamit ng nagsasaita ang
pormal na tono ng pananalita kung ang kausap niya ay isang taong may
mataas na katungkulan o kapangyarihan, nakatatanda o hindi niya
masyadong kakilala.
Tatlong uri ng dimensyon:
 Field o larangan – Ang layunin at paksa nito ay naayon sa
larangan ng mga taong gumagamit nito.
 Mode o modo – Paraan kung paano isinasagawa ang uri ng
komunikasyon
 Tenor – Ito ay naayon sa relasyon ng mga nag-uusap.
Mga halimbawa ng register:
Mga salitang jejemon; mga salitang binabaliktad
Ang wika ay makapangyarihan, ito ay nagsisilbing tulay tungo
sa pagkakaunawaan at nagbibigay ito ng kapayapaan, organisasyion, at
katahimikan. Ito rin ay pwedeng magdulot ng polarisasyon o ang
pagtanaw ng mga iba’t-ibang bagay sa magkakasalungat na paraan, na
pwedeng lumikha ng hidwaan dahil sa maling paggamit ng mga salita.
Tunay nga na ang wika ay buhay.