BÀI 5: KHÍ QUẢN- PHỔI- MÀNG PHỔI

1. KHÍ QUẢN:
- Khí quản là một ống dẫn khí nằm trong cổ và ngực.Khí quản nằm trên đường
giữa,đi từ đốt sống cổ 6 xuống dưới và ra sau theo đường cong của cột sống và lệch
sang phải,đến đốt sống ngực 4 hoặc ngực 5 thì chia làm 2 phế quản chính phải và

trái.Ở trong lòng của chỗ phân đôi,có một gờ dọc ở giữa 2 lỗ dẫn vào 2 phế quản
chính gọi là cựa khí quản .Hai phế quản chính hợp thành một góc 70 độ .Phế quản
chính phải to hơn ,chếch hơn và ngắn hơn phế quản chính trái ,do đó dị vật thường
rơi vào phế quản chính phải .
- Khí quản bao gồm từ 10-20 vòng sụn khí quản hình chữ C nối tiếp nhau bởi một
loạt các dây chằng vòng và được đóng kín phía sau bởi một lớp cơ trơn .Mặt trong
khí quản được lót bởi lớp niêm mạc,liên tục với niêm mạc hầu và thanh quản,do đó
khi bị viêm nhiễm vùng hầu và thanh quản ,vi trùng có thể xâm nhập vào khí quản
và phổi.Khí quản dài 15 cm,đường kính khoảng 1,2 cm(ở người lớn).
Ở phía trước các vòng sụn 2,3,4 của khí quản có eo tuyến giáp dính chặt vào.Hai
bên khí quản liên quan với các mạch máu lớn và thần kinh ở vùng cổ ,ngực.Thực
quản nằm phía sau khí quản,hơi lệch về bên trái.
- Khí quản được cung cấp máu từ các nhánh khí quản của ĐM: giáp dưới,giáp trên
và ĐM khí quản

57
 HÌNH 2: HÌNH THỂ NGOÀI CỦA PHỔI

2. PHỔI- MÀNG PHỔI:

Phổi là cơ quan chính của hệ hô hấp ,là nơi trao đổi khí giữa máu và không khí.
Hai phổi nằm trong lồng ngực,giới hạn nên trung thất ,mỗi phổi được bọc trong một
bao thanh mạc gồm 2 lá gọi là màng phổi .
2.1.Hình thể ngoài của phổi:
Mỗi phổi được ví như nửa hình nón gồm một đáy,một đỉnh,hai mặt,hai bờ.
2.1.1 Đáy:
Có mặt hoành nằm sát lên vòm hoành và do đó liên quan đến các tạng trong ổ bụng
đặc biệt là gan.
2.1.2 Đỉnh: Ở phía trên nhô lên khỏi xương sườn 1 khoảng 3 cm qua lỗ trên của
lồng ngực .
2.1.3 Mặt sườn:
Là mặt lồi ,áp sát lồng ngực.Ở phổi trái có khe chếch chia phổi trái làm 2 thùy:trên
và dưới ,ngoài ra còn có thùy lưỡi(lưỡi phổi) do đỉnh tim ấn vào.Ở phổi phải có
thêm khe ngang,chia phổi phải làm 3 thùy:trên,giữa và dưới.Nơi các mặt thùy phổi
áp sát vào gọi là mặt gian thùy.

58
2.1.4 Mặt trong:
Hơi lõm, quay vào phía trong ,gồm 2 phần:phần cột sống ở phía sau và phần trung
thất ở phía trước.Ở trước dưới phổi phải có một chỗ lõm do tim ấn vào,nên gọi là ấn
tim,còn ở phổi trái ,ấn tim rất sâu nên gọi là hố tim .
Ở mặt trong có rốn phổi: là nơi các thành phần của cuống phổi đi qua(phế quản
chính,ĐM phổi,2 TM phổi,mạch phế quản,các dây thần kinh và hạch bạch huyết.
Ở sau rốn phổi có ấn ĐM chủ(ở phổi trái) và ấn thực quản(ở phổi phải).
Ở phía trên rốn phổi trái có ấn ĐM dưới đòn và ở phổi phải có ấn thân TM cánh tay
đầu.
2.1.5 Bờ trước:
Là ranh giới giữa mặt sườn và mặt trong,chiếu bờ trước lên thành ngực ngay sát
đường giữa kéo dài từ đỉnh phổi đến đầu trong sụn sườn VI thì vòng ra phía ngoài.
2.1.6 Bờ dưới:
Bao lấy mặt hoành và có 2 đoạn:
-Đoạn thẳng:ngăn cách mặt hoành với mặt trong.
-Đoạn cong: mỏng và sắc,lách vào ngách sườn hoành của màng phổi,đoạn này chiếu
lên thành ngực theo một đường từ đầu trong sụn sườn VI qua khoảng gian sườn VII
ở đường nách và tới sát cột sống ở đầu sau xương sườn XI.
2.2.Cấu tạo của phổi:
Phổi được cấu tạo do các thành phần qua rốn phổi tỏa dần trong phổi:cây phế
quản,ĐM và TM phổi,mạch phế quản,bạch mạch,các sợi thần kinh của đám rối phổi
và mô liên kết xung quanh.
2.2.1 Sự phân chia cây phế quản:
Mỗi phế quản chính sau khi chui vào rốn phổi sẽ chia thành các phế quản thùy.Mỗi
phế quản thùy lại chia thành các phế quản phân thùy, dẫn khí cho một phân thùy
phổi.Người ta đã dựa vào sự dẫn khí của các phế quản phân thùy để gọi tên các phân
thùy phổi.Mỗi phổi có 10 phân thùy,đánh số từ 1đến 10 .Các phế quản phân thùy lại
chia làm nhiều lần nữa,cho đến tận phế quản tiểu thùy,dẫn khí cho một tiểu thùy
phổi.Tiểu thùy phổi là đơn vị cơ sở của phổi,gồm các tiểu phế quản hô hấp,dẫn khí
vào ống phế nang ,rồi vào túi phế nang,sau cùng là phế nang.Phế nang là nơi xảy ra
quá trình trao đổi khí giữa máu và không khí .
Dựa vào sự phân chia cây phế quản cho tới các phế quản phân thùy,phổi được chia
thành các phân thùy sau:
2.2.2 Các phân thùy phổi phải:
- Thùy trên: phân thùy đỉnh(1),sau(2),trước(3).
- Thùy giữa: phân thùy bên(4),giữa(5).
-Thùy dưới:phân thùy đỉnh(6),dưới đỉnh(6”),đáy giữa(7),đáy trước(8),đáy
bên(9),đáy sau(10).
2.2.3. Các phân thùy phổi trái:
-Thùy trên:phân thùy đỉnh sau(1và2),phân thùy trước(3),lưỡi trên(4),lưỡi dưới(5).
-Thùy giữa: phân thùy đỉnh(6),dưới đỉnh(6”),đáy giữa(7),đáy trước(8),đáy
bên(9),đáy sau(10).
2.2.4. Sự phân chia của đm phổi:

59
Thân ĐM phổi bắt đầu từ tâm thất phải,chạy lên trên và ra sau,đến bờ sau của cung
ĐM chủ ,chia thành 2 ĐM phổi phải và trái đi vào rốn phổi cùng với phế quản và
sau đó chúng chia thành các nhánh có tên gọi tương ứng với các thùy hay phân thùy
mà nó cung cấp máu.
2.2.5. Sự phân chia của tĩnh mạch phổi:
Các lưới mao mạch phế nang sẽ đỗ vào các TM quanh tiểu thùy,rồi tiếp tục thành
các thân TM lớn dần và cuối cùng tập họp thành 2 TM cuả mỗi phổi ,đỗ về tâm nhĩ
trái.

HÌNH 3: CÁC PHÂN THÙY PHỔI

2.2.6. Động mạch,tĩnh mạch phế quản:

Là thành phần dinh dưỡng của phổi, ĐM phế quản tách ra từ ĐM chủ, TM phế quản
thì đỗ về các TM đơn.
2.2.7. Bạch huyết:
Nhiều bạch huyết chạy trong nhu mô phổi và đỗ vào các hạch bạch huyết phổi,
thường nằm ở chỗ chia đôi của các phế quản.Các hạch nầy đỗ vào các hạch phế
quản phổi nằm ở rốn phổi và cuối cùng đỗ vào các hạch khí phế quản trên và dưới
nằm ở chỗ chia đôi của khí quản.
2.2.8. Thần kinh: Do đám rối phổi chi phối.
3.MÀNG PHỔI:
Là một thanh mạc, gồm 2 lá:lá thành và lá tạng,giữa 2 lá là ổ màng phổi.

60
3.1 .Màng phổi tạng:
Bọc sát và dính chặt vào nhu mô phổi, lách vào các khe gian thùy phổi. Ở rốn phổi,
màng phổi tạng quặt ra để tiếp tục với màng phổi thành .Đường quặt có hình vợt
bóng bàn mà cán quay xuống dưới,là nơi 2 lá màng phổi dính sát vào nhau tạo nên
dây chằng phổi.
3.2.Màng phổi thành:
Áp sát phía ngoài màng phổi tạng ,gồm có:màng phổi trung thất áp sát phần trung
thất của màng phổi tạng và màng phổi sườn dính vào mặt trong lồng ngực.Đỉnh
màng phổi là phần màng phổi thành tương ứng với đỉnh phổi.Góc hợp bởi 2 phần
của màng phổi gọi là ngách màng phổi.Có 2 ngách:

-Ngách sườn hoành: do màng phổi sườn gặp màng phổi hoành.Ngách nầy chiếu lên
thành ngực thấp hơn bờ dưới phổi,ngang mức xương sườn 10(ở đường nách
giữa),xương sườn 11 ở cách đường giữa sau 10 cm và tận hết ở khoang gian đốt
sống T12-L1 .
-Ngách sườn trung thất: do màng phổi sườn gặp màng phổi trung thất.Ngách nầy
chiếu lên thành ngực trùng với bờ trước phổi.

61
3.3. Ổ màng phổi:
Là một khoang ảo nằm giữa 2 lá thành và lá tạng, áp sát nhau và có thể trượt lên
nhau dễ dàng. Mỗi phổi nằm trong một ổ màng phổi riêng không thông với nhau.
Khi màng phổi bị viêm ,trong ổ màng phổi có chứa dịch (máu,mủ,dịch màu vàng
chanh). Khi màng phổi bị thủng,không khí tràn vào ổ màng phổi, gây tràn khí màng
phổi.

HÌNH 5: MẶT TRONG PHỔI TRÁI

4-ĐỐI CHIẾU CỦA PHỔI VÀ MÀNG PHỔI LÊN THÀNH NGỰC:
Các mốc đối chiếu của phổi là: đỉnh, bờ trước, bờ dưới và các khe gian thùy. Còn
của màng phổi là: đỉnh, ngách sườn trung thất và ngách sườn hoành.

62
HÌNH 6 : CÁC PHẾ NANG

63
64