MINDANAO STATE UNIVERSITY BUUG-CAMPUS

Datu Panas, Buug Zamboanga Sibugay

ANG WIKA, KULTURA AT LIPUNAN

NG MGA BICOLANO

Isang sulating ulat na iniharap para kay

Bb. Hony Jean Tinda

SHEENA YAP SONGCUYA

NOBYEMBRE 2019
I. INTRODUKSYON SA ULAT

Ang Hiligaynons, o ang "Ilonggos", ay isang subgroup ng mga tao mula sa rehiyon ng
Visayan na nagsasalita ng Ilonggo. Gayunpaman, kapansin-pansin na ang iba't ibang mga
Ilonggo sa Mindanao ay may natatanging katangian na nagdaragdag sa kanilang sariling mga
kagandahan bilang kultura. Marahil ang pagtingin nang mabuti sa mga katangiang ito ay
tutulong sa atin na makakuha ng mas malalim na pag-unawa kung saan sila nanggaling, pati na
rin isang mas malalim na pagpapahalaga sa kultura ng Ilonggo sa kabuuan.

II. BUOD
A. WIKANG ILONGGO

Ang Hiligaynon ay sinasalita sa rehiyon ng Western Visayas pati na rin sa South Cotabato sa
Mindanao, sa Pilipinas. Ito ay isang bahagi ng pamilya ng mga wikang Bisaya. Naglalaman
ang wika ng maraming mga salitangword loan. Kilala rin ito bilang Ilonggo sapagkat marami
sa mga nagsasalita nito ang nagmula sa lalawigan ng Iloilo. Ang Hiligaynon ay sinasalita ng
11 milyong katao, na ginagawang ito ang ika-3 pinakapangusap na katutubong wika sa
Pilipinas.

Ano ang pangalan mo?

Ano ang ngalan mo? (Ano ang NGAlan moh?)
My name is ______ .
Ang ngalan ko ______ . (Ang NGAlan koh ay si ______.)
Nice to meet you.
Nalipay ako makilala ka. (NaLIpay AKOH makilala KAH)
Please.
Palihog. (PaLIhog)
Thank you.
Salamat. (SaLAHmat)
You're welcome.
Wala sang sapayan. (WaLA sang saHpayan)
Yes.
Hu-o. (Hu-Oh)
No.
indi. (een-DEE)
Excuse me. (getting attention)
Palihog sang madali lang. (PaLIhog sang MAdali lang)
I'm sorry.
Pasensyaha lang ako. (PAsenSYAha lang akoh)
Goodbye
Asta sa liwat. (ASta sa leeWAT)
Goodbye (informal)
Bai Bai. (Bye Bye)
I can't speak Hiligaynon/Ilonggo [well].

Indi ako makahambal sang Illongo[sang maayu]. (INdi AKOH makaHAMbal sang
IiLONGgo[sang maAYU])
Do you speak English?
Makahambal ka sang Ingles? (MakaHAMbal ka sang INGgles?)
Is there someone here who speaks English?
May ari diri makahambal sa Ingles (')
Help!
Bulig! (BuLIG!)
Look out!
Halong!/Lantaw-a sang maayu! (HaLONG!/LanTAW-WA sang MaAYU)
Good morning.
Maayong Aga. (MaAYOng aGA)
Good evening.
Maayong Hapon. (MaAYOng HApon)
Good night.
Maayong Gab-i. (MaAYOng GAB-EE)
Good night (to sleep)
Maayo nga Gab-i, Tulog na 'ta. (MaAYO nga Gab-i, TUlog na 'TAH)
I don't understand.
Hindi ko ma-intindihan/intsinde. (HINday ko mah-inTINdihan/InCHINdeh)
Where is the toilet?
Diin ang kasilyas/banyo? (DiIN ang KAHsilyas/BanYU?)
How do you say ____?
Paano mo hambalon ang ____? (PaANOH mo HAMbalLON ang ____?)
What is this called?
Ano ang tawag sa ini? (Ano ang taWAG sa eeNI)
What is that called?
Ano ang tawag sa ina? (Ano ang taWAG sa eeNA)
Leave me alone.
Pabay-i ako. (PaBAY-IH ako)
Go away.
Halin 'didto. (Ha-LIN 'DIDTOH)
Don't touch me!
Indi ko pagtanduga! (InDEE ko pagTANDUG-gah)
Police!
Pulis! (PuhLIS!)
I'm calling the police.
Tawgun ko ang pulis. (TawGON koh ang PuhLIS)
Stop! Rapist!
Untat! Maniyak! (Untat! ManiYAK!)
Stop! Thief!
Untat! Kawatan! (Untat! KaWAHtan!)
I need your help.
Kinahanglan ko ang bulig mo. (Kee-na-hang-lan ko ang BuLIG)
I'm lost.
Nadula ako. (Nah-DU-lah ako.)
I lost my bag.
Nadula ko ang bag ko. (Nah-DU-lah ko ang bag ko)
I lost my wallet.
Nadula ko ang wallet ko. (Nah-DU-lah ko ang wallet ko)
I'm sick.
Ga-masakit ako. (GA-MASahKIT ako.)
B. KULTURA
Kaon ta!

Kapag bumibisita sa isang sambahayan ng Ilonggo, pangkaraniwan para sa panauhin na

tanungin ang tanong, Naka kaon ka na? ("Kumain na ba kayo?") Ang mga Ilonggos ay
partikular na tungkol sa kanilang pagkain, at kakainin lamang ang ganap na pinakamahusay.
Ang isang pagkakaiba sa pagitan ng mga Ilonggos mula sa Panay at mula sa Negros Occidental
ay ang uri ng pagkain na buong kapurihan nilang paglilingkod sa kanilang mga panauhin.

C. PANINIWALA NG ILONGGO

D. URI NG LIPUNAN NG MGA ILONGGO

III. PANGKALAHATAN