ETYKA GOSPODARCZA- KS.

DR GRZEGORZ POLOK

www.rozwinacskrzydla.pl
użytkownik: student
hasło: studentae

ETYKA to zbiór norm postępowania.

Etyka lub przymiotników etyczny i nieetyczny używany wtedy gdy kontekst teoretyczny lub refleksja
nad dobrem i złem.
MORALNOŚĆ i jej pochodnych używamy raczej do określenia konkretnych zachowań.

Etyka odpowiada na pytanie: jak żyć?

Gdy wiemy „jak żyć?” pytamy „jak postępować?”.

Personalizm – łac. `persona` - samoświadomość

 Tomizm – św. Tomasz z Akwinu – godność i wartość człowieka punktem odniesienia.

ETYKA – jest to nauka filozoficzna, która ustala moralne podstawy i reguły ludzkiego działania przy
pomocy wrodzonych człowiekowi zdolności poznawczych.

NAUKA – w sensie przedmiotowym, to systematycznie uporządkowany zbiór twierdze i pewnym

przedmiocie sprawdzalnych, czyli dających się odpowiednio uzasadnić, wyrażonych za pomocą
języka naukowego, złożonego z terminów jednoznacznie określonych.

FILOZOFICZNA – oznacza, że sięga ona do pierwszych, elementarnych składników moralności,

które nie dadzą się wyjaśnić przez inne wcześniejsze od siebie, natomiast same służą jako racje do
wyjaśniania wszystkich pozostałych

MORALNE REGUŁY I PODSTAWY obejmuje kilka zasadniczych elementów:

1. Cel – względnie cele ludzkiego działania, od osiągnięcia których zależy prawdziwe szczęście
człowieka i rzeczywisty sens jego egzystencji
2. właściwe temu działaniu dobro moralne (względnie zło) oraz odpowiadające mu moralne
wartości.
3. moralny imperatyw – nakaz, zwany też prawem moralnym, mocą którego człowiek jest
zobowiązany lub uprawniony do czynienia lub nieczynienia czegoś.

Ludzkie działanie – rozumie się przez nie ogół ludzkich czynów świadomych (rozumowych) i
dobrowolnych. Poza nawiasem etyki znajduje się działanie, w których człowiek nie wie co czyni albo
czyni coś z musu, wbrew swojej woli.

1. poznanie ściśle rozumowe – oznacza w etyce, podobnie jak w innych dyscyplinach

filozoficznych, właściwą wyłącznie człowiekowi zdolność myślenia abstrakcyjnego, dzięki czemu
tworzy on ogólne pojęcia etyczne i odpowiednie zasady postępowania.
2. doświadczenie – do nich zalicza się refleksje, jakiej człowiek dokonuje nad własną świadomością
moralna i jej ideami, czyli zdolność uświadamiania sobie stanów własnej świadomości moralnej.

Etyka a inne nauki:

 korzysta z nauk o człowieku
 etyka a teologia moralna - `teos` - nauka o Bogu.
ETYKA ROZUM CZYN LUDZKI ROZUM TEOLOGIA
OŚWIECONY MORALNA
WIEDZĄ

Założenia z zakresu antropologii filozoficznej (kim jest człowiek?):

-byt pochodny- pochodzimy od kogoś
-byt substancjalny (duch + materia)
-osoba, jednostka rozumna, podmiot sprawczy
-ma nadludzką wielkość i godność, przysługuje mu rzeczywisty pryzmat w stosunku do innych istot
-dynamiczna osobowość, rozwój
-istota społeczna

WŁADZE DUCHOWE CZŁOWIEKA

MATERIA

ROZUM WOLA
(świadomość) (wolność)

Rozum z natury dąży do prawdy.

Wola z natury dąży do dobra.
Prawda tożsama z dobrem.
Człowiek ze swej istoty nastawiony jest na prawdę i dobro.

HISTORIA ETYKI
Czasy starożytne i średniowieczne

Sokrates – uważany za jej „odkrywcę”, uchodzi tym samy za ojca etyki.

INTELEKTUALIZM ETYCZNY
Etyki można się nauczyć – czynienie dobra nie jest bowiem czymś co jest wrodzone, ale czymś czego
każdy z nas może się nauczyć. W każdym z nas tkwi zarodek potencjalnej wiedzy etycznej. Jeśli
pozwolimy mu się rozwinąć w pełną i głęboką wiedze, staniemy się otwarci na dobro, a zło nie będzie
miało dla nas tak łatwego dostępu.

ARYSTOTELES – wyodrębnił etykę jako osobną dyscyplinę. Przydzielił etyce jej obecna nazwę.
Moralna powinność postępowania wyznacza jego stosunek do najwyższego dobra (eudajmonizm
perfekcjonistyczny).
ŚW. AUGUSTYN, ŚW. TOMASZ Z AKWINU- personalizm
Wpływ objawienia chrześcijańskiego na moralną świadomość i rozwój refleksji etycznej zaczyna się
głównie przez ukazanie Godności Człowieka jako instancji moralnie powinnościorodnej.

Czasy nowożytne i współczesne

T. HOBBES – podstawą jej jest koncepcja człowieka jako rozsądnego egoisty, którego naczelną
tendencją jest dążenie do zachowania własnego bytu i zaspokojenia swych potrzeb. W tej sytuacji
rozum dyktuje NORMY współżycia ludzi jako konieczny warunek przetrwania. Etyka powstaje jako
rodzaj rozsądnej umowy.

I. KANT – etyka właściwa za przedmiot ma działania, których wewnętrzną zasadą jest

SAMOSTANOWIENIE istoty rozumnej w oparciu o imperatyw „czystego rozumu praktycznego”
(czyń co powinieneś, ponieważ powinieneś) zasada „uniwersalizacji” (postępuj wg maksymy, którą
chciałbyś uczynić regułą powszechnego prawodawstwa).

G. HEGEL – poszczególna jednostka zyskuje wolność, gdy decyduje się na przyjęcie śmierci totalnej
(tj. bez jakiejkolwiek nadziei na kontynuowanie indywidualnego życia) na rzecz państwa, w którym
objawia się i urzeczywistnia absolutne ja (duch), np. Hitler.

S. KIERKEGAARD – filozofia człowieka jako niepowtarzalnego przedmiotu.

Współcześnie = TENDENCJA „PONOWNEGO ODKRYCIA OSOBY”

M. BUBER, G. MARCEL, K. WOJTYŁA – osoba odnajduje siebie i spełnia się jako osoba
wówczas dopiero, gdy odkrywa drugiego i afirmuje go jako osobę odkrywając zbieżność
odpowiedzialności za drugiego z odpowiedzialnością za siebie.

Przeszkody ograniczające wykonywanie czynów ludzkich:

 zmęczenie
 używki, nałogi (alkohol, narkotyki)
 stres
 presja (przymus), manipulacja
 lęki
 choroby psychiczne
 niewiedza, stereotypy i uprzedzenia
 emocje, zagrożenie życia, strach

Przez przeszkody czynu ludzkiego rozumiemy ogół tych czynników, które oddziałując na określony
czyn ludzki bądź utrudniają normalne funkcjonowanie rozumu lub woli, bądź całkowicie ją
uniemożliwiają.

Przeszkody:
1. aktualne
do aktualnych należą te, które pojawiają się w człowieku w pewnym momencie, przez jakiś czas
oddziałują na jego władze duchowe następnie zaś przemijają. Przedstawiają się wiec jako
przejściowe stany psychofizyczne.
 NIEWIEDZA
Niewiedza oznacza brak należytego poznania określonego przedmiotu , czyli poznania
wymaganego do dokonania właściwej oceny moralnej danego czynu.
 W konkretnych przypadkach zawsze idzie w parze z błędem, czyli fałszywym sądem o
danym przedmiocie i wyraża brak należytej wiedzy o czymś, w sprawie czego żywi się
błędne mniemanie.
Różni się natomiast od nieuwagi, która jest tylko chwilowym zapomnieniem czegoś, co
się w rzeczywistości wie.
Niewiedza może przybierać różne postacie, które wpływają na dobrowolność czynu:
o Niepokonalna – jeżeli w świadomości człowieka nie zachodzi w ogóle
uzasadnione podejrzenie, że jego przekonanie odnośnie danego działania jest
błędne, wówczas należy powiedzie, że jest on niezdolny do osiągnięcia należytej
wiadomości, czyli że znajduje się on w stanie niewiedzy niepokonalnej.
o Pokonalna – sytuacje, w której człowiek nie wie o czymś i żywi co do tego
uzasadnione wątpliwości, czy tez ma nawet przekonanie o własnej ignorancji, nie
stara się jednak zdobyć należytego uświadomienia mimo że nie nastręczałoby mu
to nadmiernie wielkich trudności. Znajduje się on wtedy w stanie niewiedzy
pokonalnej.
 UCZUCIA
Wzruszenie, afekt, emocje, żądze, namiętność, pożądanie itp.
Są albo pomocą w spełnianiu czynów moralnych albo tez przeszkodą. Uczucia stanowią
stały składnik psychicznego życia człowieka i dlatego mogą występować zarówno przed
jak i po spełnieniu określonego czynu.
Wpływ na wolność czynu wywierają tylko te uczucia, które czyn poprzedzają. Wpływ ten
polega zasadniczo na tym, że zmniejszają one wolność czynu, ale zdarza się czasem i tak,
że ją całkowicie znoszą. Zależy to od intensywności z jaką człowiek przeżywa dany stan
uczuciowy.
Ważne zadanie kształtować, wychowywać emocjonalną przestrzeń swojego życia
 STRACH
 PRZYMUS
Przymus, gwałt zachodzi wtedy, kiedy dana osoba spełnia określoną czynność pod
fizycznym naciskiem ze strony innej osoby, ale wbrew własnej woli.
Istotne są tu dwa elementy:
o Zewnętrzny nacisk fizyczny (materialny lub psychiczny)
o Opór woli przymuszonej, czyli czyn niechcenia

2. habitualne (stałe)
za przeszkody habitualne uważa się takie, które stanowią trwały element psychofizycznej
konstrukcji człowieka utrudniający lub wręcz uniemożliwiający spełnienie czynów w pełni
świadomych. Jedna z nich paraliżują przede wszystkim wolę, inne natomiast zakłócają funkcje
rozumu a są i takie, które oddziałują na całość duchowej struktury człowieka.
Zasadnicze ich typy to:
 FAŁSZYWE OPINIE
Silne przekonanie umysłowe niezgodne z obiektywną prawdą moralną a wykształcone w
wyniku wychowania czy wpływu środowiska (otoczenie, literatura, środki masowego
przekazu)
 NAŁOGI
 CHOROBY PSYCHICZNE

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~koniec II wykładu~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

CECHY OSOBY ZINTEGROWANEJ

Dojrzały dorosły student: odpowiedzialny, punktualny, systematyczny, kulturalny, otwarty na wiedzę,
pracowity, rozsądny, wytrwały, samodzielny.
1. Osoba zintegrowana przyjmuje w sposób trwały pewne wartości i zasady. Przyjęcie tych
zasad rodzi gotowość, by tych wartości bronić. Ochrona ta polega szczególnie na
świadczeniu o nich, kiedy napotyka się jakiś opór. Osoba jest na tyle wewnętrznie pewna, że
 potrafi mówić o tych wartościach bez dotykania kogokolwiek i zarazem potrafi
modyfikować swój sposób wyrażenia dzięki doświadczeniom, które przeżywa na co dzień.
2. Osoba zintegrowana jest zdolna do tego, by żyć i działaś wg przyjętych zasad. Chodzi tutaj
o interioryzacje, uzewnętrznienie tych zasad. Żyjąc i działając zgodnie z zasadami, ufa ich
własnemu rozumieniu, pojmowaniu, potrafi je wyrazić słownie a zarazem obronić przed
krytyką.
3. Osoba nie traci zbyt dużo czasu na rozmyślaniu o tym co było, co przeminęło, nie wybiega z
niepokojem w przyszłość, w to co będzie. Jest to ucieczka od chwili obecnej, od mojego
teraz.
4. Osoba zintegrowana nosi w sowie podstawową wiarę w to, że da sobie radę w rozwiązaniu
swoich zasadniczych problemów, które ma i nie da się zbytnio osłabić poprzez trudności i
błędy, których doświadcza. Posiada podstawową pewność siebie, która czasem może ulec
zachwianiu, ale jest jednak pewna słabością w zachowaniu.
5. Osoba zintegrowana wobec innej osoby czy grupy nie czuje się gorsza lub lepsza. Natomiast
ma świadomość, że jest osobą niepowtarzalną, mającą swoje wady ale i zalety. Choć uznaje
różnice pomiędzy sobą a innymi, szanuje prestiż, funkcje społeczne innych ludzi. Za rzecz
oczywistą uważa, że jest interesująca i wartościowa dla innych, przynajmniej dla tych, z
którymi jest jakoś złączona.
6. Osoba zintegrowana nie pozwala manipulować sobą, jest natomiast gotowa do współpracy z
innymi, jeśli widzi, ze ta współpraca jest słuszna i odpowiednia.
7. Osoba zintegrowana przyjmuje w sobie istnienie różnych odczuć, emocji, pozytywnych i
negatywnych. Potrafi o tym rozmawiać z kimś komu ufa, co pomaga w oddramatyzowaniu
rzeczywistości. Zna także i stosuje pozytywne sposoby odreagowania swoich emocji.
8. Osoba zintegrowana jest zdolna pełnić różne funkcje, różne zadania, a także potrafi włączyć się w
różne gry, zabawy, rozrywki. Czyli osoba zintegrowana to osoba, która jest giętka, nie jest jednak
meduzą, ma swój kształt.
9. Osoba zintegrowana jest czuła na potrzeby innych, ale potrafi wytrzymać też sytuacje, w których
pomoc stanowić może tylko jakieś współodczuwanie czy np. modlitwa. Osoba zintegrowana szanuje
normy społeczne, nie bawi się kosztem innych i nie wykorzystuje ich w sposób egocentryczny.

wesoła, pomocna, cierpliwa, otwarta, szczera ---- spóźnialska, zapominalska

POJĘCIE TEMPERAMENTU
Zespół specyficznych cech człowieka, indywidualny dla każdego. Temperament jest jednym z
najważniejszych czynników wpływających na styl działania człowieka. Stanowi on tę część składową
osobowości, która bywa różnie definiowana.
 Wg G.W. Alporta
Temperament odnosi się do zjawisk charakteryzujących emocjonalną naturę jednostki, takich jak
podatność na wzbudzenie emocjonalne, charakterystyczna dla niej siła i szybkość reakcji,
dominujący nastrój łącznie z jego specyficzną zmiennością i intensywności, które to zjawiska
zależą od wyposażenia konstytucjonalnego i są w przeważającej mierze dziedziczne. Tak
rozumiany temperament jest jedną z tych dyspozycji, które niemal nie zmieniają się w ciągu
całego życia.
 Pojęcie temperamentu: koncepcja temperamentu, określająca go jako styl zachowania:
temperament jest niezależną własnością psychiczną jednostki, którą zawsze należy traktować
jak coś odrębnego od motywacji, zdolności i osobowości. Przewija się on w formie reakcji na
jakiś bodziec zewnętrzny, okoliczność, oczekiwanie lub wymóg.
 Odnosi się przed wszystkim do formalnej charakterystyki zachowań lub reakcji, obejmujących
takie parametry jak: intensywność, energia, siła, szybkość, tempo, zmienność, ruchliwość.
 Poprzez pojęcie temperamentu należy rozumieć cechy zachowania pod względem których
ludzie różnią się.
 ELEMENTY WCHODZĄCE W SKŁAD TEMPERAMENTU
 Charakterystyczne uczuciowe zabarwienie przeżyć, które decydują o podstawowym
nastroju konkretnego człowieka
 Wrażliwość uczuciowa, przejawiająca się stopniem gotowości reagowania na bodźce
emocjonalne i sposobem reagowania na nie
 Tempo reakcji aktów myśli i woli, przebiegu uczuć oraz działania zewnętrznego
 Siła witalna z jaką wykonane są czynniki życiowe.

Od cech temperamentalnych jednostki w dużym stopniu zależy jej sposób działania, realizacji celów
jakie przed sobą stawia.

Wg Le Senne`a temperament to zasadniczy składnik indywidualności ludzkiej uwarunkowany 3

warunkami podstawowymi:
 Emocjonalność (E, nE): wpływ dodatni/ ujemny
 Aktywność (A, nA)
 Oddzwiękowość prymalna (P) lub sekundalna (S) sekundalność

Test na temperament:
1.0 2.2 3.2 4.0 5.0 /4 punkty nE
6.0 7.0 8.2 9.0 10.2 /4 A
11.2 12.0 13.2 14.1 15.1 /6 pkt S
nEAS

MECHANIZMY OBRONNE
Nauka o moralnej specyfikacji czynu ludzkiego.
Jest specyficznym obronnym procesem operującym się poza świadomością, z którego człowiek NIE
ZDAJE SOBIE SPRAWY. Jest to AUTOMATYCZNIE I NIEŚWIADOMIE podejmowanie działania,
zmierzające do rozładowania emocjonalnego…

-wyperanie
-…
PLIK MECHANIZMY OBRONNE

Trzy klasyczne „źródła” moralności czynu.

Aspekty, które trzeba brać pod uwagę przy moralnej ocenie czynu:
1. Cel przedmiotowy – czyli to, co podmiot czyni
Czyn sam w sobie może być: dobry, zły, obojętny.
Pierwszą i istotną moralność (czyli dobroć lub złość) czyn ludzki otrzymuje z przedmiotu
moralnego.

2. Okoliczności – czyli to, jak podmiot realizuje swoje działania.

KTO (quis) jest to okoliczność dotycząca osoby działającej.
CO (quid) okoliczność ta wyraża znowu jakąś właściwość przedmiotu.
GDZIE (ubi) chodzi tu o okoliczność miejsca, w jakim czynność została spełniona.
JAKIMI ŚRODKAMI (quibus auxiliis) okoliczność ta uwzględnia fakt, czy sprawca czynności
działa sam na własną odpowiedzialność czy też np. korzysta z pomocy a czasem zachęty kogoś
innego.
W JAKI SPOSÓB (quo modo) ma wartość etyczną aktu, może mieć wpływ na wielkość wysiłku
w jakim dana czynność została spełniona.
KIEDY (quando) okoliczność czasu dotyczy pewnych specjalnych momentów, które rzutują na
spełniony wówczas czyn.
 Dobroć lub złość moralna czynów ludzkich rodzi się także z okoliczności moralnych:
 Przyczyniają się one do powiększenia lub zmniejszenia dobra lub zła moralnego czynów
ludzkich.
 Okoliczności nie mogą same z siebie zmienić jakości moralnej samych czynów, nie mogą
uczynić ani dobrym ani słusznym tego działania, które samo w sobie jest złe.
 Czynność z przedmiotu dobra może stać się zła, ale czyn zły nie może stać się dobry pod
wpływem nawet najszlachetniejszej okoliczności.
3. Cel podmiotowy (intencja) – czyli to dlaczego podmiot czyni to co czyni.
Wpływ intencji na wartość moralną czynu jest następująca:
 Może sprawić, że czynność z przedmiotu obojętna, staje się moralnei dobra lub
zła
 Może sprawić, ze czynność z przedmiotu dobra staje się mniej lub wiecej dobra a
nawet zła
 Może sprawić, że czynność zła z przedmiotu staje się bardziej zła lub mniej zła,
ale nie może sprawić by czynność zła stała się moralnie dobra
Czyn zły z przedmiotu nie może stać się dobrym, choćby intencje działającego były
najszlachetniejsze. Dobry cel nie uświęca złych środków.

Czyn moralnie dobry jest tylko wtedy, gdy charakter pozytywny mają zarówno: przedmiot, intencja,
okoliczności.

MORALNOŚĆ CZYNU O PODWÓJNYM SKUTKU

Jak ocenić czyn, które rodzi wiele skutków a wśród nich jest jakiś skutek moralnie zły? Wolno
wykonać taki czyn, o ile spełnione zostaną równocześnie następujące warunki:
 Sam czyn musi być moralnie dobry.
 Cel działającego (intencja) musi być godziwy. Znaczy to, że człowiek dąży do osiągnięcia
dobrego skutku, skutek zły nie jest chciany lecz tylko tolerowany.
 Skutek dobry nie może być osiągnięty za pośrednictwem złego skutku. Obydwa skutki są albo
równorzędne albo zły jest następstwem dobrego.
 Musi istnieć racja usprawiedliwiająca takie działanie. Racja ta powinna być proporcjonalna do
zła, które w ten sposób powstaje.

Im większe jest przewidywane zło, tym większe musi być dobro, którego oczekujemy ze spełnienia
czynu.

SUMIENIE
Sumienie jest to wewnętrzny głos mówiący co jest dobre a co złe.
Sumienie jest to specyficzne zjawisko moralne, ma postać konkretną. Odnosi się do czynów
ujednostkowionych czyli spełnionych przez dany podmiot w oznaczonym miejscu i czasie. Sumienie
zwraca się ku własnym czynom spełniającego je podmiotu – jedna i ta sama osoba jest sprawcą czynu
a zarazem podmiotem określającym wartość moralną tego czynu.
Sumienie zwraca się ku zamierzonym dopiero ale jeszcze nie spełnionym aktom, bądź tez ku aktom
już dokonanym. Ma charakter prospektywno – retrospektywny.
W funkcjonowaniu sumienia odzywa się silny rezonans uczuciowy ale ujawniające się emocje nie są
sądem sumienia, ale temu osądowi towarzysza.
Istota sumienia sprowadza się do pierwiastka rozumowego: intelektualno – wolitywnego (od woli).

Sumienie – jest to wartościująco – imperatywny sąd człowieka, uformowany na podstawie ogólnych

ocen i norm moralnych o konkretnym akcie spełnionych przez niego samego (przez dany przedmiot).

Istotne cechy sumienia:

o Norma obiektywna i konkretna
 o Instancja, która w człowieku i w imię człowieka decyduje o dobru lub zły jego czynów a
zarazem trybunał przed którym jest za uczynki odpowiedzialny
o Sumienie jest normą normowaną, czyli poprzez przyjęte normy ogólne, ogólne podstawy
dobra i powinności moralnej stale podlega kształtowaniu

Rodzaje sumienia:

 sumienie przeduczynkowe (prospektywne)
 sumienie pouczynkowe (retrospektywne)

 sumienie prawdziwe (obiektywna norma moralna)
 sumienie błędne:
- sumienie błędne nieprzezwyciężalnie
- sumienie pokonalnie błędnie
Rozróżnienie to za punkt wyjścia bierze stosunek sądu sumienia do norm
obiektywnego porządku moralnego. Stosunek ten zawiązuje się jednak za pośrednictwem ogólnej
reguły postępowania, która występuje w świadomości moralnej osoby oceniającej swój czyn.
Jeżeli reguła ta jest zgodna z obiektywnym porządkiem moralnym wyrażonym w
prawie moralnym wówczas zachodzi stan sumienia prawdziwego.

Sumienie błędne nieprzezwyciężalnie – wyraża etyczną opinię jednostki, która nie

żywi i nie może żywić żadnych wątpliwości co do zawartego w niej błędu, czyli ma niezachwiane
przekonanie o słuszności tej normy.
Sumienie w „dobrej wierze”
Sumienie pokonalnie błędne – u człowieka zrodzi się wątpliwość co do słuszności
jego etycznego, ogólnego przekonania i może on dojść do ustalenia rzeczywistego stanu rzeczy, ale
tego czy to z lenistwa czy też z premedytacji nie czyni i nie chce poznać prawdy ani nie przejmuje się
powinności prawego postępowania.
W takim przypadku człowiek jest winny deformacji swego sumienia oraz zła, które popełnia.


 sumienie pewne
 sumienie wątpliwe

Sumienie pewne – oznacza stan sumienia, w którym człowiek w formowanych przez

siebie konkretnych sądach moralnych wyklucza uzasadnione dostępnym mu potocznym poznaniem
racje wątpienia.
Sumienie wątpliwe – oznacza taki stan sumienia, w którym człowiek albo nie jest
zdolny uformować sobie jakiegokolwiek sądu o wartości moralnej konkretnego czynu albo tez
formułuje taki sąd, ale towarzyszą mu uzasadnione obawa błędu wątpliwości, czyli z uzasadnionym
podejrzeniem, że zamierzony akt jest zły i zakazany.

 sumienie trafne
 sumienie szerokie
 sumienie skrupulanckie

Sumienie trafne – wyraża habitaulną dyspozycję człowieka do zachowania właściwej

miary z ocenie wartości moralnej spełnionych przez siebie czynów. Zachodzi ono szczególnie w
ocenie popełnionego zła i polega na umiejętności osądzania dużego zła moralnego jako dużego,
małego jako zła małego.
Sumienie szerokie – polega na stałej skłonności do uznawania za moralnie
dopuszczalne to, co w rzeczywistości jest zakazane, względnie do przedstawienie sobie winy ciężkiej
jako winy lekkiej.
 Sumienie skrupulanckie – oznacza stan sumienia, który bez wystarczających racji
upatruje winę moralną tam, gdzie jej nie ma i z tego powodu pozostaje w permanentnym lęku
popełnienia zła moralnego.

Podstawowe zasady etyczne dotyczące funkcjonowania sumienia

W działaniu moralnym jako warunek konieczny i wystarczający wymagany jest stan sumienia
moralnie pewnego.
Człowiek winien iść za sumieniem pewnym zawsze, nawet wówczas kiedy znajduje się w stanie
sumienia niepokonalnie błędnego. Postępuje on wtedy zgodnie z wewnętrznym przekonaniem o
godziwości wykonanego czynu. Czyni dobro, a unika zła w stopniu, w jakim go na to w danej sytuacji
stać.
Człowiekowi nie wolno podejmować czynu co do którego moralnej wartości żywi uzasadnione
praktycznie wątpliwości, czyli znajduje się w stanie sumienia wątpliwego. Winien zatem urobić sobie
sumienie pewne.

Kształtowanie sumienia pewnego

 Droga bezpośrednia – polega na zwróceniu się do osób kompetentnych w sprawach
moralnych z prośbą o rozstrzygnięcie przeżywanych obaw moralnych.
 Droga pośrednia – polega na przeprowadzeniu swoistego praktycznego rozumowania
zmierzającego do usunięcia przeżywanej wątpliwości przy pomocy odpowiednich ogólnych
dyrektyw.

Dla realizacji nakazów sumienia człowiek powinien stale kształtować, wzmacniać swoją wolę, by
chciała ona zrealizować imperatywy sumienia.
 ETYKA BIZNESU

3xE
 Efektywność
 Ekonomiczność
 Etyczność
 (4 x E Ekologiczność)

Definicja etyki biznesu:

1. oznacza dyscyplinę naukową – refleksję teoretyczną, szeroko współcześnie
rozwijaną, mającą szerokie zaplecze instytucjonalne. Podejmuje ona wieloaspektowe analizy o
charakterze historycznym, metodologicznym, aksjologicznym itp.
Jej przedmiotem jest praktyka moralna w świecie biznesu – a także wpływ mechanizmów
rynkowych na hierarchie wartości oraz wpływ wartości moralnych na funkcjonowanie rynku. Jest
to usystematyzowane studium problematyki moralnej w świecie biznesu.
2. terminem tym oznacza się również realną praktykę moralną w świecie biznesu,
rzeczywiste zachowania, określające jej zasady. Na tej płaszczyźnie pojęcie „etyka biznesu”
obejmuje w sensie pozytywnym zespół wartości i norm uznawanych i respektowanych w
świecie biznesu, w jego mentalności i działaniu.
Zasadą jest to, że ekonomia posiada swój własny wymiar etyczny, charakterystyczny fla niej o tyle, o
ile jest ona służbą dla człowieka
W sumie celem ekonomii jest człowiek nie zaś zysk. Człowiek nigdy nie może być podporządkowany
zyskowi.

PODSTAWOWE ZAKRESY ETYKI BIZNESU:

 wzajemne relacje podmiotów gospodarczych: współwłaścicieli,
kontrahentów, konkurentów
 relacje: pracodawcy – pracownicy
 relacja: przedsiębiorcy (firmy) – klienci, odbiorcy ich działalności
 relacja: podmioty gospodarcze – całość społeczeństwa i jego instytucji
(państwowych, samorządowych i prawnych)
 relacja: podmioty gospodarcze – środowisko przyrodnicze

PODSTAWOWE SPOSOBY REALIZACJI ETYKI BIZNESU

 programy etyczne
 kodeksy etyczne
 etyka zawodowa
 społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa (SOP)
 inne np. Fair Play, „Przejrzysty urząd, przejrzysta gmina”

Program etyczny jest to całościowe przedsięwzięcie skierowane na uczynienie z etyki biznesu

najwyższego standardu organizacji o randze strategicznej, a nie redukowanie jej do techniki
organizatorskiej czy PR – owskiego dodatku.
Artykuł o kodeksie etycznym plik na internecie

W celu zaangażowania współpracowników w proces przygotowania programu/ kodeksu należy:

- kształtować świadomość potrzeby opracowania programu etycznego wśród pracowników
- zidentyfikować zagadnienia nurtujące ludzi w organizacji oraz zewn. Interesariuszy
-zachęcić jak najwięcej pracowników do uczestnictwa w opracowywaniu programu
*zapoznać się z tym, co robią inni
*rozważyć jak powinny być sformuowane dokumenty
*zastanowić się co będziemy robić później
*co będziemy robić później?
*jak powinien przebiec proces komunikowania się?
* jak często i w jaki sposób dokonywać zmian?
-znaleźć entuzjastów wśród ludzi zatrudnionych na różnych stanowiskach , którzy byliby gotowi
włączyć się w tworzenie programu etycznego i jego realizację
połeczna Odpowiedzialność Przedsiębiorstw (SOP)
Corporate Social Responsibility (CSR)
Uważana jest za filozofię prowadzenia działalności gospodarczej, polegającej na uwzględnieniu i
podanie przez przedsiębiorstwa interesów szerokiego kręgu różnych podmiotów tzw. interesariuszy,
czyli takich grup lub jednostek, które mogą wpływać lub są pod wpływem działania przedsiębiorstwa
poprzez jego produkty, strategie, procesy wytwórcze.

Podstawowym założeniem SOB jest: oparcie sukcesu przedsiębiorstwa na jego długofalowym,

zrównoważonym rozwoju wynikającym z uwzględnienia w swojej działalności trzech wymiarów:
ekonomicznego, ekologicznego, społecznego.
Przekłada się to na dobrowolne projektowanie działań gospodarczych, które jednocześnie są:
 społecznie odpowiedzialne
 ekologicznie przyjazne
 ekonomicznie wartościowe

SOP zakłada również, że przedsiębiorstwa podejmują działania społecznie odpowiedzialne, mające

pomóc stworzyć lepsze społeczeństwo i czystsze środowisko w sposób dobrowolny i wychodzący
ponad oczekiwania prawne.

SOP obejmuje różne zagadnienia:

 środowisko naturalne
 firma w społeczeństwie
 działalność charytatywna
 przejrzystość w biznesie (etyka działalności gospodarczej)
 prawa człowieka i prawa pracownicze
 zrównoważony rozwój
 edukacja i nauka

Każde przedsiębiorstwo opracowuje swój własny sposób bycia odpowiedzialnym społecznie.

Jest on uzależniony od struktury organizacyjnej, wielkości firmy, charakteru jej działania.
Niemniej jednak można wyróżnić dwie podstawowe grupy mechanizmów:
1. Formalizujące
Polegające na ustaleniu reguł postępowania, opracowaniu kodeksów, podejmowaniu działań na
rzecz przejrzystości w biznesie, przyjmowaniu standardów dotyczących społecznej
odpowiedzialności czy poddawaniu się ocenom i audytom.
2. Uczestniczące
W postaci uczestnictwa we wszelkiego typu akcjach od własnych programów (edukacyjnych,
ekologicznych) poprzez sponsorię lub współudział w programach i akcjach organizowanych przez
różne stowarzyszenia, fundacje i organizacje porządkowe

KORZYŚCI FIRMY Z REALIZACJI SOP

- Wzrost zainteresowania inwestorów
- Zwiększenie lojalności konsumentów i interesariuszy
- Poprawa relacji ze społecznością i władzami lokalnymi
- Wzrost konkurencyjności
- Podnoszenie poziomu kultury organizacyjnej firmy
- Kształtowanie pozytywnego wizerunku firmy wśród pracowników
- Pozyskiwanie i utrzymywanie najlepszych pracowników

ANIOŁY BIZNESU
„dość dobrze zarabiający mężczyzna w średnim wieku, z oszczędnościami i wcześniejszym
doświadczeniem w zakładaniu nowego biznesu, inwestujący raz do roku – zwykle blisko miejsca
zamieszkania – w technologiczne lub produkcyjne przedsięwzięcia, planujący sprzedać swoje udziały
w nich w okresie od 3 do 5 lat”

Jaki jest Anioł Biznesu?

- Zamożny i mogący swobodnie inwestować swoje nadwyżki finansowe
- Ma „ducha przedsiębiorczości” i energię do działania
- Jest skłonny do podejmowania ryzyka inwestycyjnego
- Chce dzielić się swoim biznesowym doświadczeniem, wiedzą ekspercką
i kontaktami
- Pragnie wspierać realizację ciekawych inicjatyw biznesowych, często
realizowanych przez młodych i utalentowanych ludzi i czerpie z tego osobista satysfakcję.