‫ﺑﺎﺳﻤﻪ ﺗﻌﺎﻟﻲ‬

‫‪III‬‬ ‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬

‫ﻣﻬﺮان زﻣﺎﻧﻲ ﻓﺮ‬

‫‪1‬‬
 ‫ﻣﺮاﺟﻊ‬
‫‪ -1‬ﺟﺰوه درﺳﻲ‬
‫‪ -2‬ﻛﺘﺎب ﻫﺎي‪:‬‬
‫‪P.C. Sen‬‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬دﻛﺘﺮ ﻋﺎﺑﺪي و ﻣﻬﻨﺪس ﻧﺒﻮي‬
‫‪S.J. Chapman‬‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬دﻛﺘﺮ ﻓﻴﺾ‬
‫‪G.R. Slemon‬‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬دﻛﺘﺮ ﻟﺴﺎﻧﻲ‬
‫‪P.S. Bimbhra‬‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻪ‪ :‬دﻛﺘﺮ ﺳﻠﻄﺎﻧﻲ و دﻛﺘﺮ ﻟﺴﺎﻧﻲ‬

‫‪2‬‬
 ‫ﺳﺮ ﻓﺼﻞ ﻣﻄﺎﻟﺐ‬
‫‪ -1‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳﻨﻜﺮون ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون روﺗـﻮر‬
‫اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي‪ ،‬ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳﻨﻜﺮون‪ ،‬دﻳﺎﮔﺮام )ﻧﻤﻮدار( ﻓﺎزوري ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫ﺳﻨﻜﺮون‪ ،‬ﻣﻜﺎن ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ‪ ،‬ﻛﻨﺘـﺮل ﺿـﺮﻳﺐ ﺗـﻮان‪ ،‬ژﻧﺮاﺗﻮرﻫـﺎي‬
‫ﺳﻨﻜﺮون ﻣـﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬ﻣﺎﺷـﻴﻦ ﻫـﺎي ﺳـﻨﻜﺮون ﻗﻄـﺐ ﺑﺮﺟـﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻛـﺎر ﻣـﻮازي‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ‪AC‬‬

‫‪ -2‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز ﺷﺎﻣﻞ‪ :‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‪ ،‬اﻧﻮاع ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺳـﻪ ﻓـﺎز از‬

‫ﻧﻈﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪ ،‬ﺳﻴﺮ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺳـﻪ ﻓـﺎز ﻫـﺴﺘﻪ اي‪ ،‬اﻧـﻮاع‬
‫اﺗﺼﺎﻻت در ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎز‪ ،‬ﮔﺮوه ﺑﺮداري‪ ،‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺟﻬﺖ ﭘﻼرﻳﺘﻪ‬
‫و ﺗﻮاﻟﻲ ﻓﺎز‪ ،‬ﻣﻮازي ﻛﺮدن ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎز‪ ،‬ﭘﺪﻳـﺪه ﺗﺤﺮﻳـﻚ در‬
‫ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر‪ ،‬ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﻫﺎ و اﺛﺮ آﻧﻬﺎ در ﺗﺮاﺳﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬

‫‪3‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون ﺗﺤﺖ ﺳﺮﻋﺖ ﺛﺎﺑﺘﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ﺳﺮﻋﺖ ﺳـﻨﻜﺮون ﻣـﻲ ﭼﺮﺧﻨـﺪ و ﺟـﺰء‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺘﻨﺎوب )‪ (AC‬ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎ ﺑﺮ ﺧـﻼف‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي اﻟﻘﺎﻳﻲ )آﺳﻨﻜﺮون(‪ ،‬ﻣﻴﺪان ﮔﺮدان ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻮاﻳﻲ و روﺗﻮر ﺑﺎ ﻳـﻚ ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﻛﻪ ﻫﻤﺎن ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻨﻜﺮون اﺳﺖ ﻣﻲ ﭼﺮﺧﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون ﺳﻪ ﻓﺎز ﺑﺮ دو ﻧﻮع‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون ﺳﻪ ﻓﺎز ﻳﺎ آﻟﺘﺮﻧﺎﺗﻮرﻫﺎ‬
‫‪ -2‬ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫اﻣﺮوزه ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون ﺳﻪ ﻓﺎز ﺳﺘﻮن ﻓﻘﺮات ﺷﺒﻜﻪ ﻫﺎي ﺑﺮق را در ﺟﻬـﺎن ﺗـﺸﻜﻴﻞ‬
‫ﻣﻲ دﻫﻨﺪ و ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﻋﻈﻴﻢ در ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺎ وﻇﻴﻔـﻪ ﺗﻮﻟﻴـﺪ اﻧـﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜـﻲ را ﺑـﻪ‬
‫دوش ﻣﻲ ﻛﺸﻨﺪ و ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺰرگ ﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﻗﺪرت ﻧﺎﻣﻲ آﻟﺘﺮﻧﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎز ﺗﺎﻛﻨﻮن ‪ 1700 MW‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻣﺎﺷﻴﻦ‪:‬‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون ﺳﻪ ﻓـﺎز اﻋـﻢ از ژﻧﺮاﺗـﻮر و ﻣﻮﺗـﻮر ﺟـﺰء ﻣﺎﺷـﻴﻦ ﻫـﺎي دو ﺗﺤﺮﻳﻜـﻪ‬
‫)‪ (Doubly Excited‬ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ روﺗﻮر آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﻨﺒـﻊ ‪DC‬‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﮔﺸﺘﻪ و از اﺳﺘﺎﺗﻮر آﻧﻬﺎ ﺟﺮﻳﺎن ‪ AC‬ﻣﻲ ﮔﺬرد‪ .‬ﺑﻪ ﺳـﻴﻢ ﭘـﻴﭻ روﺗـﻮر‪ ،‬ﺳـﻴﻢ ﭘـﻴﭻ‬
‫ﻣﻴﺪان و ﺑﻪ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ اﺳﺘﺎﺗﻮر‪ ،‬ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ آرﻣﻴﭽﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪) .‬ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﺎﺷـﻴﻦ ﻫـﺎي‬
‫‪(DC‬‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون و ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون ﺳﻪ ﻓﺎز ﺷـﺒﻴﻪ ﻳﻜـﺪﻳﮕﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﺷـﺎر ﺷـﻜﺎف‬
‫ﻫﻮاﻳﻲ در اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎ ﻣﻨﺘﺠﻪ )ﺑﺮآﻳﻨﺪ( ﺷﺎرﻫﺎي ﺣﺎﺻـﻠﻪ از ﺟﺮﻳـﺎن روﺗـﻮر و ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫اﺳﺘﺎﺗﻮر ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي اﻟﻘﺎﻳﻲ ﺗﻨﻬﺎ ﻋﺎﻣـﻞ ﺗﺤﺮﻳـﻚ ﻛﻨﻨـﺪه‪ ،‬ﺟﺮﻳـﺎن اﺳـﺘﺎﺗﻮر‬
‫ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺟﺮﻳﺎن روﺗﻮر ﺑﺮ اﺛﺮ ﻋﻤﻞ اﻟﻘﺎء ﭘﺪﻳﺪ ﻣـﻲ آﻣـﺪ‪ .‬ﻟـﺬا ﻣﻮﺗﻮرﻫـﺎي‬
‫اﻟﻘﺎﻳﻲ ﻫﻤﻮاره در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺲ ﻓﺎز ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺑﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﭘﺲ‬
‫ﻓﺎز راﻛﺘﻴﻮي ﻧﻴﺎز دارﻳﻢ ﺗﺎ ﺷﺎر در ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺣﺎﺻﻞ ﺷـﻮد‪ .‬اﻣـﺎ در ﻣﺎﺷـﻴﻦ ﻫـﺎي ﺳـﻨﻜﺮون‬
‫)ﻣﻮﺗﻮر( اﮔﺮ ﻣﺪار ﺗﺤﺮﻳﻚ روﺗﻮر‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻻزم را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزد‪ ،‬اﺳﺘﺎﺗﻮر ﺟﺮﻳﺎن راﻛﺘﻴـﻮ‬
‫ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻛﺸﻴﺪ و ﻣﺎﺷﻴﻦ در ﺣﺎﻟﺖ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان واﺣﺪ ﻛﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫اﮔﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ روﺗﻮر ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن راﻛﺘﻴﻮ از ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺟﺎري ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ‬
‫ﺑﻪ روﺗﻮر ﺟﻬﺖ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻛﻤﻚ ﻛﻨﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳـﻨﻜﺮون‬
‫)ﻣﻮﺗﻮر( در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺲ ﻓﺎز ﻛﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﺟﺮﻳـﺎن ﺗﺤﺮﻳـﻚ روﺗـﻮر زﻳـﺎد ﺷـﻮد‪،‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن راﻛﺘﻴﻮ ﭘﻴﺶ ﻓﺎز از ﺷﺒﻜﻪ ﻛﺸﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎ ﻣﻴﺪان روﺗﻮر ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺮﺧﻴـﺰد‪.‬‬
‫در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻣﺎﺷﻴﻦ درﺣﺎﻟﺖ ﻛﺎر ﭘﻴﺶ ﻓﺎزي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﺗـﻮان راﻛﺘﻴـﻮ ﺑـﻪ ﺷـﺒﻜﻪ‬
‫ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ )ﻣﺪار روﺗـﻮر( ﻛـﻪ ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫‪ DC‬اﺳﺖ‪ ،‬ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳﻨﻜﺮون ﺳـﻪ ﻓـﺎز را ﻛﻨﺘـﺮل ﻧﻤـﻮد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻳﻜـﻲ از‬
‫ﻣﺰاﻳﺎي ﻋﻤﺪه ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون اﻳﻦ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣـﻲ ﺗﻮاﻧﻨـﺪ از ﺷـﺒﻜﻪ ﺗـﻮان راﻛﺘﻴـﻮ‬
‫درﻳﺎﻓﺖ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﺗﻮان راﻛﺘﻴﻮ ﺗﺰرﻳﻖ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫اﺳﺘﺎﺗﻮر‬
‫ﺳﺎﺧﺘﺎر اﺳﺘﺎﺗﻮر در ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺳﺘﺎﺗﻮر در ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي اﻟﻘﺎﻳﻲ اﺳـﺖ؛ ﻳﻌﻨـﻲ‬
‫ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽﻲ ﮔﺴﺘﺮده )ﺗﻮزﻳﻊ ﺷﺪه( ﺳﻪ ﻓﺎز ﺑﺎ ﮔﺎم ﻛﻮﺗﺎه‬

‫‪6‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫روﺗﻮر‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻚ روﺗﻮر )از ﻃﺮﻳﻖ ﺣﻠﻘﻪ ﻫﺎي ﻟﻐﺰان( ‪ DC‬اﺳﺖ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻴﺪان ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑـﺎ روﺗـﻮر‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ روﺗﻮر ﺳﺎﻛﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع روﺗﻮر‬
‫ﻗﻄﺐ ﺻﺎف ﻳﺎ اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي‪ :Cylindrical or non salient rotor :‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻮاﻳﻲ ﻳﻜﻨﻮاﺧـﺖ‪،‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻗﻄﺮ ﻛﻢ و ﻃﻮل زﻳﺎد‪ ،‬ﻣﻌﻤـﻮﻻً در ﻛﺎرﺑﺮدﻫـﺎي ﺑـﺎ ﺳـﺮﻋﺖ ﺑـﺎﻻ )ﻧﻴﺮوﮔـﺎه ﻫـﺎي‬
‫ﺑﺨﺎري(‬
‫ﻗﻄﺐ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ‪ :Salient pole rotor :‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻮاﻳﻲ ﻏﻴـﺮ ﻳﻜﻨﻮاﺧـﺖ‪ ،‬ﻣﻌﻤـﻮﻻً ﻗﻄـﺮ زﻳـﺎد و‬
‫ﻃﻮل ﻛﻢ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ )ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺎي آﺑﻲ(‬

‫روﺗﻮر ﻗﻄﺐ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ‬ ‫روﺗﻮر ﻗﻄﺐ ﺻﺎف‬

‫‪7‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫‪2‬‬
‫‪ns ‬‬ ‫‪fs‬‬ ‫‪ : ns‬ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻨﻜﺮون )‪ (rps‬ﻳﺎ ﺳﺮﻋﺖ روﺗﻮر در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﻳﺪار و داﺋﻤﻲ‬
‫‪P‬‬
‫‪ : P‬ﺗﻌﺪاد ﻛﻞ ﻗﻄﺐ ﻫﺎ‬
‫‪ : fs‬ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﺗﻐﺬﻳﻪ اﺳﺘﺎﺗﻮر‬
‫ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ و ‪ : fs  P ns  P   ns ‬در ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﺛﺎﺑﺖ‬
‫‪2‬‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون روﺗﻮر اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي‬
‫ﻓﺮض ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻋﺒﻮر ﺟﺮﻳﺎن ‪ ( I f ) DC‬از ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽـﻲ ﺗﺤﺮﻳـﻚ )روﺗـﻮر( ﺷـﺎري ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮزﻳﻊ ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ در ﺷﻜﺎف )ﻓﺎﺻﻠﻪ( ﻫﻮاﻳﻲ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ روﺗﻮر ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﺤـﺮك‬
‫اوﻟﻴﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﻮﺗﻮر دﻳﺰل ﻳﺎ ﺗﻮرﺑﻴﻦ ﻳﺎ ﻣﻮﺗﻮر ‪ DC‬ﭼﺮﺧﺎﻧﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﻳـﻚ ﻣﻴـﺪان ﮔـﺮدان در‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻮاﻳﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد )ﻣﻴﺪان ﺗﺤﺮﻳﻚ(‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻴﺪان در ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽﻲ ﻫﺎي ﺳﻪ ﻓـﺎز‬
‫آرﻣﻴﭽﺮ وﻟﺘﺎژ اﻟﻘﺎء ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ وﻟﺘﺎژﻫﺎ از ﻧﻈﺮ داﻣﻨﻪ ﻳﻜﺴﺎن‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺎ ﻫـﻢ ‪ 120‬اﻟﻜﺘﺮﻳﻜـﻲ‬
‫اﺧﺘﻼف ﻓﺎز دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﻋﻼﻣﺖ ‪ Ef‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫـﺎي وﻟﺘـﺎژ اﻟﻘـﺎء ﺷـﺪه‪،‬‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه‪ ،‬وﻟﺘﺎژ داﺧﻠﻲ و وﻟﺘﺎژ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﻌﺮوﻓﻨﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ ﻣﻲ داﻧﻴﻢ راﺑﻄـﻪ‬
‫‪ emf‬اﻳﺠﺎد ﺷﺪه ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪8‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫‪P‬‬
‫‪Ef  4.44 f s N s K Ws f , N se  N s K Ws , fs ‬‬ ‫‪ns  Ef  nsf , f  I f  Ef  ns I f‬‬
‫‪2‬‬

‫ﺷﺎر ﺗﺤﺮﻳﻚ‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻣﻲ ﺗﻮان ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﺷﻮﻧﺪﮔﻲ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳـﻨﻜﺮون را در ﺣﺎﻟـﺖ ﻣـﺪار ﺑـﺎز و در‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺤﺮك اوﻟﻴﻪ و ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ‪ I f‬از ﻣﻘﺪار ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ﻣﻘﺪار ﻧﺎﻣﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺑﻪ ﻣﺸﺨـﺼﻪ ﻣـﺪار ﺑـﺎز ﻳـﺎ ‪ (Open Circuit Characteristic) OCC‬ﻣﻌـﺮوف‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫در اﺑﺘﺪا ﺗﻐﻴﻴﺮات ‪ Ef‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ I f‬ﺧﻄﻲ اﺳﺖ‪،‬‬
‫اﻣﺎ ﺑﺎ زﻳﺎد ﺷﺪن ‪ f ، I f‬دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ‪ I f‬راﺑﻄﻪ‬
‫ﺧﻄﻲ ﻧﺪارد‪) .‬ﻣﺴﺄﻟﻪ اﺷﺒﺎع(‬

‫‪9‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻲ ﺑﺎري ﻳﻌﻨﻲ در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺎر ﺑﻪ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﺳـﺘﺎﺗﻮر وﺻـﻞ ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮان ‪ Ef‬را ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل وﻟﺘﺎژ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ژﻧﺮاﺗﻮر اﺳﺖ ﺑﺎ وﻟﺘﻤﺘـﺮ اﻧـﺪازه ﮔﻴـﺮي ﻛـﺮده و‬
‫‪ OCC‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪.‬‬
‫ﺣﺎل اﮔﺮ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ﻫﺎي اﺳﺘﺎﺗﻮر ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون ﺑﻪ ﺑﺎر ﺳﻪ ﻓﺎز ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎي ‪، I a‬‬
‫‪ I b‬و ‪ I c‬ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎ ﺑﺎ ‪ Ef‬ﻳﻜﺴﺎن اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺳﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻧﻴـﺰ‬
‫ﻳﻚ ﻣﻴﺪان ﮔﺮدان )ﭼﺮﺧﺸﻲ( در ﺷﻜﺎف ﻫﻮاﻳﻲ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲ آورﻧﺪ‪ .‬ﻟـﺬا ﻣﻨﺘﺠـﻪ ﺷـﺎر در‬
‫ﺷﻜﺎف ﻫﻮاﻳﻲ از ﻣﺠﻤﻮع دو ﺷﺎر ﮔﺮدان روﺗﻮر و اﺳﺘﺎﺗﻮر ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬ﺳـﺮﻋﺖ‬
‫ﭼﺮﺧﺶ اﻳﻦ دو ﺷﺎر ﻳﻜﺴﺎن ﺑﻮده و ﻫﻤـﺎن ﺳـﺮﻋﺖ ﺳـﻨﻜﺮون اﺳـﺖ‪ .‬ﺷـﺎر ﺣﺎﺻـﻠﻪ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ ) ‪ (I f‬را ﺑﺎ ‪ f‬و ﺷﺎر ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺘﺎﺗﻮر را ﻛـﻪ ﺑـﻪ‬
‫ﺷﺎر ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ آرﻣﻴﭽﺮ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﺑﺎ ‪ a‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﻣﻲ دﻫﻴﻢ‪:‬‬
‫‪ r  f  a‬‬
‫‪armature reaction flux‬‬
‫‪field flux‬‬
‫‪resultant flux‬‬
‫‪10‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻓﺎزوري ﻓﻀﺎﻳﻲ‪:‬‬

‫‪ Ef‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻗﺎﻧﻮن ﻓﺎرادي ) ‪ 90 (e   N d‬از ‪f‬ﻋﻘﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻤﻮدار ﻓـﺮض‬
‫‪dt‬‬
‫ﻛﺮده اﻳﻢ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن ‪ I a‬ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪ ‬درﺟﻪ از ‪Ef‬ﻋﻘﺐ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ mmf .‬ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ‪I a‬ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺎ ‪ Fa‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه‪ ،‬ﺷﺎر ‪a‬را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﮕـﻲ ﺑـﺎ ﻫـﻢ ﻫﻤﻔـﺎز ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ mmf‬ﻣﻨﺘﺠﻪ ) ‪ ( Fr‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ ﺑﺎ‪Fr  Ff  Fa :‬‬
‫‪11‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬

‫‪12‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳﻨﻜﺮون )ژﻧﺮاﺗﻮر(‬
‫ﺷﺎر ‪ a‬از دو ﺑﺨﺶ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺷﺎر ‪ al‬ﻳﺎ ﺷﺎر ﻧﺸﺘﻲ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽﻲ اﺳﺘﺎﺗﻮر را دور ﻣﻲ زﻧـﺪ و در ﺑـﺮ ﻣـﻲ ﮔﻴـﺮد‪ .‬در‬
‫واﻗﻊ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ﺗﺤﺮﻳﻚ روﺗﻮر را در ﺑﺮ ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺷﺎر ‪ ar‬ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﺎر ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ آرﻣﻴﭽﺮ ﻣﻮﺳﻮم ﺑﻮده و در ﺷﻜﺎف ﻫﻮاﻳﻲ ﺷﻜﻞ ﻣﻲ ﮔﻴـﺮد‬
‫و ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ﺗﺤﺮﻳﻚ روﺗﻮر را ﻧﻴﺰ در ﺑﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺎر ‪ ar‬ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﺷﺎر ‪ a‬و ‪ al‬ﺑﺨﺶ ﻛﻮﭼﻜﻲ از ﺷﺎر ‪ a‬را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬ﻟـﺬا ﺷـﺎر‬
‫ﻣﻨﺘﺠﻪ در ﺷﻜﺎف ﻫﻮاﻳﻲ ) ‪ ( r‬از دو ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺷﺎر ‪ f‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻴﺪان روﺗﻮر‬
‫‪ -2‬ﺷﺎر ‪ ar‬ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ آرﻣﻴﭽﺮ‬
‫ﺷﺎر ‪ f‬در اﺳﺘﺎﺗﻮر وﻟﺘﺎژ ‪ Ef‬را اﻟﻘﺎء ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ‪ ar‬ﻧﻴﺰ در اﺳﺘﺎﺗﻮر وﻟﺘﺎژي ﺑﻪ ﻧﺎم ‪ Ear‬اﻟﻘـﺎء ﻣـﻲ‬
‫ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻣﻨﺘﺠﻪ دو وﻟﺘﺎژ اﻟﻘﺎﻳﻲ ‪ Ef‬و ‪ Ear‬ﺑﻪ ﻧﺎم وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﺘﺠﻪ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ‪ Er‬ﻧﻤـﺎﻳﺶ‬
‫داده ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ ‪ Er‬ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎر ﻣﻨﺘﺠﻪ ‪r‬ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ‪ Er‬ﻋـﻼوه‬
‫ﺑﺮ ﻟﻔﻆ وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﺘﺠﻪ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺷﻜﺎف ﻳﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻮاﻳﻲ ﻧﻴﺰ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪13‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬

‫) ‪Er  Ef  Ear  Ef  Er  ( Ear‬‬

‫وﻟﺘﺎژ ‪ Ear‬از ﺷﺎر ‪ ar‬ﻳﺎ ‪ I a‬ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪ 90‬ﻋﻘﺐ ﺗﺮ اﺳﺖ و ﻳﺎ ‪ I a‬ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪90‬از ‪ Ear‬ﻋﻘﺐ ﺗـﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا در راﺑﻄﻪ ﻓﻮق وﻟﺘﺎژ ‪  Ear‬را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ دو ﺳﺮ ﻳﻚ راﻛﺘﺎﻧﺲ ﺑﻪ ﻧﺎم‬
‫‪ X ar‬ﺑﻪ ازاء ﻋﺒﻮر ﺟﺮﻳﺎن ‪ I a‬ﻣﺪل ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪ Ear  jX ar I a  Ef  Er  jX ar I a‬‬

‫راﻛﺘﺎﻧﺲ ‪ X ar‬ﺑﻪ راﻛﺘﺎﻧﺲ ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ آرﻣﻴﭽﺮ ﻳﺎ راﻛﺘﺎﻧﺲ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﻛﻨﻨﺪﮔﻲ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪14‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫اﮔﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﺘﺎﺗﻮر و راﻛﺘﺎﻧﺲ ﻧﺸﺘﻲ ‪ X al‬ﺑﺮاي ﻣﺪل ﺳﺎزي ﺷﺎر ﻧﺸﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل اﺿﺎﻓﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬

‫‪ : Zs  Ra  jX s‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﻨﻜﺮون ‪ : X s  X ar  X al ,‬راﻛﺘﺎﻧﺲ ﺳﻨﻜﺮون‬

‫‪Ef  Vt  Z s I a  Vt  Ra I a  jX s I a‬‬
‫و ﻳﺎ‪:‬‬
‫‪Vt  Ef  Z a I a  Ef  Ra I a  jX s I a‬‬
‫‪15‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﺪار ﺑﺎز ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ آزﻣﺎﻳﺶ‪ :‬ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل ﻫﺎي ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎز و ﺳﺮﻋﺖ ﻣﺤـﺮك اوﻟﻴـﻪ )‪ (prime mover‬ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻨﻜﺮون‬
‫در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﺎ زﻳﺎد ﻛﺮدن ‪ I f‬وارد ﻧﺎﺣﻴﻪ اﺷﺒﺎع ﻣﻲ ﺷﻮﻳﻢ‪ .‬ﺗﻠﻔﺎت ورودي ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻠﻔـﺎت‬
‫ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ) ﻛﻪ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ( و ﺗﻠﻔﺎت ﻫﺴﺘﻪ )ﻛﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ وﻟﺘﺎژ اﺳﺖ( ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪16‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫آزﻣﺎﻳﺶ اﺗﺼﺎل ﻛﻮﺗﺎه‪(Short Circuit Characteristic) SCC :‬‬

‫ﺷﺮاﻳﻂ آزﻣﺎﻳﺶ‪ :‬ﻣﺤﺮك اوﻟﻴﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ ﺳـﻨﻜﺮون‪ ،‬ﭘﺎﻳﺎﻧـﻪ ﻫـﺎي ﻣﺎﺷـﻴﻦ اﺗـﺼﺎل ﻛﻮﺗـﺎه‪،‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ‪ I a‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪I f‬‬

‫‪ ‬در ﺷﺮاﻳﻂ اﺗﺼﺎل ﻛﻮﺗﺎه ﺷﺎر ﺷﻜﺎف ﻫﻮاﻳﻲ ﻛﻢ اﺳﺖ‪ .‬در‬

‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎ اﺷﺒﺎع روﺑﺮو ﻧﻤﻲ ﺷﻮﻳﻢ و ﻣﺸﺨـﺼﻪ اﺗـﺼﺎل‬
‫ﻛﻮﺗﺎه ﺧﻄﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪17‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫‪Xs‬‬ ‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ راﻛﺘﺎﻧﺲ ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﺧﻂ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻮاﻳﻲ ﺧﻄﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ وﻟﺘﺎژ ‪ Ef‬در اﻳﻦ ﺧﻂ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﺮد‪ ،‬اﮔـﺮ اﺷـﺒﺎﻋﻲ در‬
‫ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺗﻔﺎق ﻧﻤﻲ اﻓﺘﺎد‪.‬‬

‫‪18‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬

‫‪Z s  Ra  jX s , X s  Ra‬‬
‫‪Ef‬‬ ‫‪ad‬‬
‫‪Z s  Ra 2  X s 2 ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪( I a )SCC ab‬‬

‫‪ : Ra‬از آزﻣﺎﻳﺶ وﻟﺖ ‪ -‬آﻣﭙﺮ و ‪ X s‬از راﺑﻄﻪ ﻓﻮق ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬

‫‪ : Z s,us or X s,us‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻳﺎ راﻛﺘﺎﻧﺲ ﺳﻨﻜﺮون اﺷﺒﺎع ﻧﺸﺪه )روش ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ(‬

‫‪us: unsaturated‬‬
‫‪19‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺳﻨﻜﺮون اﺷﺒﺎع ﺷﺪه )‪(saturated‬‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون ﺳﻪ ﻓﺎز ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻗﺪرت ﻣﺘﺼﻞ اﻧـﺪ و ﺑـﻪ ﻧـﺪرت ﺑـﻪ ﺗﻨﻬـﺎﻳﻲ‬
‫ﺑﺎرﻫﺎي ﺧﺎص و ﻣﺤﻠﻲ را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﻗﺪرت ﻣﺘﺼﻞ اﻧﺪ و ﻣﺸﺘﺮﻛﺎً ﺑﺎر ﻣﺸﺘﺮﻛﻴﻦ را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛـﻪ‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎ ﺑﻪ ﺑﺎس ﻳﺎ ﺷﻴﻦ ﺑﻴﻨﻬﺎﻳﺖ وﺻﻞ اﻧﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﻌﺪاد ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﻣﺘﺼﻞ ﺑﻪ‬
‫ﺷﺒﻜﻪ زﻳﺎد ﺑﻮده و اﻧﺪازه اﻳﻦ ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎ ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑﺰرگ و ﺣﺠﻴﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا وﻟﺘﺎژ و ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ‬
‫ﺷﻴﻦ ﺑﻴﻨﻬﺎﻳﺖ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺳﺖ و ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻓﺖ وﻟﺘﺎژ ﻛﻢ روي اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻘﺎوﻣﺘﻲ و ﻧـﺸﺘﻲ ﻣﺎﺷـﻴﻦ ) ‪ ( Ra  jX al‬ﻣـﻲ ﺗـﻮان‬
‫ﮔﻔﺖ ﻛﻪ‪  Vt  Er :‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪن ﻣﺎﺷـﻴﻦ ﺑـﻪ ﺑـﺎس ﺑﻴﻨﻬﺎﻳـﺖ‪ ،‬ﺷـﺎر ﻓﺎﺻـﻠﻪ‬
‫ﻫﻮاﻳﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪20‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻗﺒﻞ از اﺗﺼﺎل ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﻪ ﺑﺎس ﺑﻴﻨﻬﺎﻳﺖ‪ Ef ،‬را در ﺣﺪ وﻟﺘﺎژ اﺳﻤﻲ )ﻧﺎﻣﻲ( ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻴﻢ‪) .‬وﻟﺘﺎژ ﻧﺎﻣﻲ) ‪ Eac  (Vt‬در ﺷﻜﻞ اﺳﻼﻳﺪ ﺑﻌـﺪي( ﺣـﺎل اﮔـﺮ ژﻧﺮاﺗـﻮر ﺑـﻪ ﺷـﺒﻜﻪ‬
‫ﺑﻴﻨﻬﺎﻳﺖ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮد‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ‪ Vt‬ﻣﻌﺎدل وﻟﺘﺎژ ﺑﺎس ﺑﻴﻨﻬﺎﻳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻚ ) ‪ ( I f‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ‪ Ef ،‬ﻧﻴﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات در راﺳـﺘﺎي ﺧـﻂ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻮاﻳﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬ﺑﻠﻜﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ‪ Ef‬در راﺳﺘﺎي ﺧـﻂ ‪ oc‬ﺻـﻮرت ﻣـﻲ ﮔﻴـﺮد‪.‬‬
‫ﺧﻂ ‪ oc‬را ﺧﻂ ﺷﻜﺎف ﻫﻮاﻳﻲ ﺗﻌﻤﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﮔﻮﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺧـﻂ در ﺣﻘﻴﻘـﺖ اﺛـﺮ اﺷـﺒﺎع را‬
‫ﻣﺪل ﺳﺎزي ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع را ﻣﻲ ﺗﻮان اﻳﻨﭽﻨﻴﻦ ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺟﻴﻪ ﻛﺮد ﻛﻪ ‪ Er‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺛﺎﺑﺖ‬
‫اﺳﺖ و در ازاي ﺗﻐﻴﻴﺮات ‪ I f‬از ﺧﻮد واﻛﻨﺸﻲ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻲ دﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻧـﺸﺎن دﻫﻨـﺪه آن‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺎر در ﺷﻜﺎف ﻫﻮاﻳﻲ و ﻳﺎ اﺷﺒﺎع ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ در ﻗﺒﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮات ‪ I f‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺛﺎﺑـﺖ‬
‫ﻣﻲ ﻣﺎﻧﺪ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﻄﻘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺮض ﻛﻨﻴﻢ ‪ Ef‬در راﺳـﺘﺎي ﺧـﻂ ‪ oc‬ﺗﻐﻴﻴـﺮ‬
‫ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪:‬‬
‫‪ac‬‬
‫‪Z s,sa ‬‬
‫‪ab‬‬
‫‪21‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬

‫‪22‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻧﻤﻮدار )دﻳﺎﮔﺮام( ﻓﺎزوري ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳﻨﻜﺮون‬
‫اﻟﻒ( ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون‬

‫‪Ef  Vt  Ra I a  jX s I a‬‬

‫‪ : ‬زاوﻳﻪ ﺑﺎر‪ ،‬زاوﻳﻪ ﺗﻮان‪ ،‬زاوﻳﻪ ﮔﺸﺘﺎور‬

‫‪Vt  Vt  0‬‬
‫‪   ‬‬
‫‪ 0‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺲ ﻓﺎزي‬
‫‪23‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ب( ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون‬

‫‪Vt  Vt  0‬‬
‫‪  ‬‬
‫‪Vt  Ef  Ra I a  jX s I a‬‬
‫‪ 0‬‬
‫و ﻳﺎ‪:‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺲ ﻓﺎزي‬
‫‪Ef  Vt  Ra I a  jX s I a‬‬

‫در واﻗﻊ ﮔﺸﺘﺎور در ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون از ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﻴﻦ دو ﻣﻴﺪان ‪ Fr‬و ‪ Ff‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ ‪    0‬ﮔﺸﺘﺎور ﻧﺪارﻳﻢ‪.‬‬

‫‪24‬‬
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
(‫ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻫﺎي ﺗﻮان و ﮔﺸﺘﺎور در ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳﻨﻜﺮون )ژﻧﺮاﺗﻮر‬

 z   z  90

Xs
Vt  Vt  0 , Ef  Ef  , I a  I a  ,  z  tan ( ) , Z s  Ra  jX s  Z s  z
 1

Ra
Ef  Vt Ef   Vt  0
Ef  Vt  Ra I a  jX s I a  I a  
Ra  jX s Z s  z
*
 E   V  0 

S  Vt I a  ( Vt  0 ) 


* f t
‫ ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ در ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل ژﻧﺮاﺗﻮر‬:
 Z   
 s z  25
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
  Vt Ef
2
E     V  0 
Vt
 S  ( Vt  0 ) 

  ( z   )   z
f t
 Zs   z  Zs Zs
 
Vt Ef Vt Ef  Vt
2
Vt
2

 S cos( z   )  j sin( z   )   cos  z  j sin  z 
Zs Zs  Zs Zs 
 
V E Vt
2
 V E Vt
2

 S  cos( z   )  cos z   j sin( z   )  sin  z 
t f t f

 Zs Zs   Zs Zs 
   
 V E Vt
2

 P  t f cos( z   )  cos  z
 Zs Zs
S  P  jQ   2
 Vt Ef Vt
Q  sin( z   )  sin  z
 Zs Zs
26
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
dP dP Vt Ef
Pmax ?  0   sin( z   )  0     z
d d Zs
2 2
Vt Ef Vt Ra Vt
 Pmax   cos z , cos z  , Q Pmax   sin  z
Zs Zs Zs Zs

.‫ ﺣﺎﻟﺖ ﻛﺎر ژﻧﺮاﺗﻮر ﭘﻴﺶ ﻓﺎزي اﺳﺖ‬ Q  0

( x   z )  ( z   )  90 ,  z   z  90  x  

Ef  Vt cos  Ra
PF  cos   ,    z  cos 1 ( )
Zs I a Zs
2 2
Zs I a  Ef  Vt  2 Ef Vt cos 

.‫ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﺪ‬I a 
27
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﺣﺎل اﮔﺮ از ‪ Ra‬ﺻﺮﻓﻪ ﻧﻈﺮ ﻛﻨﻴﻢ‪ ،‬دارﻳﻢ‪:‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Vt Ef‬‬ ‫‪Vt Ef‬‬ ‫‪Vt‬‬
‫‪Z s  jX s  X s 90 ,  z  90  P ‬‬ ‫‪sin  , Q ‬‬ ‫‪cos  ‬‬
‫‪Xs‬‬ ‫‪Xs‬‬ ‫‪Xs‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Vt Ef‬‬ ‫‪Vt‬‬
‫‪Pmax  90 ‬‬ ‫‪, Q Pmax  ‬‬
‫‪Xs‬‬ ‫‪Xs‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﺑﺮاي ﺳﻪ ﻓﺎز‪ ،‬ﺗﻤﺎﻣﻲ رواﺑﻂ ‪ P‬و ‪ Q‬در ﻋﺪد ‪ 3‬ﺿﺮب ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﺗﻠﻔﺎت اﺳﺘﺎﺗﻮر )آرﻣﻴﭽﺮ( ﺻﺮﻓﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﺬا ﺗﻮان در ﭘﺎﻳﺎﻧـﻪ ﻣﺎﺷـﻴﻦ‬
‫ﻫﻤﺎن ﺗﻮان ﺷﻜﺎف ﻫﻮاﻳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد و ﮔﺸﺘﺎور ﺣﺎﺻﻠﻪ ﺗﻮﺳﻂ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳـﺮ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪P3‬‬ ‫‪3 Vt Ef‬‬ ‫‪3 Vt Ef‬‬
‫‪T‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪sin   Tmax sin  , Tmax ‬‬ ‫) ‪, syn  2 ns (rps‬‬
‫‪syn‬‬ ‫‪syn X s‬‬ ‫‪syn X s‬‬
‫‪28‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﮔﺸﺘﺎور ﺑـﻪ دﺳـﺖ آﻣـﺪه ﻫﻤـﺎن ﮔـﺸﺘﺎور‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ اﺳـﺖ و ﺑـﺎ ﮔـﺸﺘﺎور‬
‫اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ ﻣﺤﻮر از ﻃﺮﻳﻖ ﺗـﻮرﺑﻴﻦ‬
‫)ﻣﺤﺮك اوﻟﻴﻪ( ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣـﺎ ﺟﻬـﺖ‬
‫اﻳﻦ دو ﮔﺸﺘﺎور ﺧﻼف ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎر ژﻧﺮاﺗﻮر را ﻣﻲ ﺗﻮان آرام آرام اﻓﺰود‬
‫ﺗﺎ آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ‪ Pmax‬ﺑﺮﺳﻴﻢ‪) Pmax .‬ﻳﺎ ‪(Tmax‬‬
‫ﺣﺪ ﭘﺎﻳﺪاري اﺳﺘﺎﺗﻴﻚ )ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺎﻧﺪﮔﺎر( ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎر ژﻧﺮاﺗـﻮر ﻣﺠـﺪد ًا‬
‫اﻓﺰوده ﺷﻮد‪  ،‬از ‪ 90‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷـﺪه و ﺳﻴـﺴﺘﻢ ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ ﺗـﺄﻣﻴﻦ ﺑـﺎر را ﻧﺪاﺷـﺘﻪ و ژﻧﺮاﺗـﻮر‬
‫ﺳﻨﻜﺮوﻧﻴﺰم ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻲ دﻫﺪ و ﻧﺎﭘﺎﻳﺪار ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺧﺮوج از ﺳـﻨﻜﺮوﻧﻴﺰم ﻣﻌـﺎدل‬
‫ﻫﻢ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﺒﻮدن ﻣﻴﺪان ﻫﺎ و ﻋﺪم اﻳﺠـﺎد ﮔـﺸﺘﺎور ﻣﺘﻮﺳـﻂ ﺧﻮاﻫـﺪ ﺑـﻮد‪) .‬در ژﻧﺮاﺗـﻮر‬
‫ﮔﺸﺘﺎور اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ و در ﻣﻮﺗﻮر ﮔﺸﺘﺎور ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ(‬
‫‪29‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ اﻳﻨﻜـﻪ ﮔـﺸﺘﺎور ﻣﻜـﺎﻧﻴﻜﻲ ورودي در ژﻧﺮاﺗـﻮر ﻛﻤﺎﻛـﺎن وﺟـﻮد دارد )ﮔـﺸﺘﺎور‬
‫ﺗﻮرﺑﻴﻦ(‪ ،‬ﺑﺮوز اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه )وﺟـﻮد ﮔـﺸﺘﺎور ﻣﻜـﺎﻧﻴﻜﻲ ورودي و ﻋـﺪم وﺟـﻮد ﮔـﺸﺘﺎور‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺧﺮوﺟﻲ( ﺑﺎﻋﺚ ازدﻳﺎد ﺳﺮﻋﺖ ژﻧﺮاﺗﻮر ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻛﻪ ﻧﻬﺎﻳﺘﺎً ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻴـﺴﺘﻢ‬
‫ﻫﺎي ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ‪ ،‬ورودي ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ ﻗﻄﻊ ﮔﺮدد‪ .‬در ﻋﻤﻞ ﻧﻘﻄﻪ ﻛﺎر ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳﻨﻜﺮون در زاوﻳﻪ‬
‫ﻫﺎي ﻛﺎﻣﻼً ﻛﻮﭼﻜﺘﺮ از ‪ 90‬ﻣﺤﺪود ﻣﻲ ﮔﺮدد ﺗﺎ اﻣﻜـﺎن ﻣـﺎﻧﻮر ﻣﺎﺷـﻴﻦ در ﺷـﺮاﻳﻂ ﮔـﺬرا‬
‫وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﻮﺟﻪ‪ :‬رواﺑﻂ ﻓﻮق ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﻮﺗﻮر ﺳـﻨﻜﺮون رواﺑـﻂ در ﻳـﻚ‬
‫ﻣﻨﻔﻲ ﺿﺮب ﺷﺪه و ﻧﻴﺰ ‪ ‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ‪ ‬ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :1‬اﻃﻼﻋﺎت زﻳﺮ از ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳﻨﻜﺮون ﺳﻪ ﻓﺎز‪ 10 ،‬ﻣﮕﺎ وﻟﺖ‪-‬آﻣﭙـﺮ و ‪ 14‬ﻛﻴﻠـﻮ وﻟـﺖ ﺑـﺎ‬
‫اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ آرﻣﻴﭽﺮ ﻫﺮ ﻓﺎز اﺳﺘﺎﺗﻮر ﻣﻌﺎدل ‪ 0.07‬اﻫـﻢ اﺳـﺖ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ راﻛﺘـﺎﻧﺲ ﺳـﻨﻜﺮون اﺷـﺒﺎع ﺷـﺪه و ﻧـﺸﺪه ﺑـﺮ ﺣـﺴﺐ اﻫـﻢ و‬
‫ﭘﺮﻳﻮﻧﻴﺖ‪.‬‬
‫‪30‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ب( ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻴﺪان را در ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ ﻛﻪ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﻪ ﺑﺎس ﺑﻴﻨﻬﺎﻳﺖ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﺪه و ﻗﺪرت ﻧـﺎﻣﻲ‬
‫را در ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان ﭘﺲ ﻓﺎز ‪ 0.8‬ﺗﺤﻮﻳﻞ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ج( اﮔﺮ ژﻧﺮاﺗﻮر ﻗﺴﻤﺖ ب( از ﺑﺎس ﺑﻴﻨﻬﺎﻳـﺖ ﻗﻄـﻊ ﮔـﺮدد‪ ،‬ﻣﻄﻠـﻮب اﺳـﺖ ﻣﺤﺎﺳـﺒﻪ وﻟﺘـﺎژ‬
‫ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻴﺪان ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻜﺮده ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪31‬‬
‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
(‫ اﻟﻒ‬:‫ﺣﻞ‬
14000
Vb   8083 V
3 phase

10  106
Ib   412.41 A
3  14000

Vb 8083
Zb    19.6 
I b 412.41

18000
Z s,unsat  3  21.21 
490

32
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
21.2
Ra  0.07  , X s,unsat  Z s,unsat 2  Ra 2  21.2  , X s,unsat
pu
  1.08 pu
19.6
14000
Z s,sat  3  16.5  , X  Z 2  R 2  16.5  , X pu  16.5  0.84 pu
s,sat s,sat a s,sat
490 19.6

(‫ب‬
Vt  1 pu  0 , pf  cos  0.8 lag    36.87 , I a  1 pu   36.87
16.5
Z s  0.84 pu  tan 1 ()  0.84 pu   89.8 , Ef  Vt  Z s I a
0.07
Ef  1 0  (0.8489.8 )(1  36.87 )  1.649 pu  24 or 23.09 kv  24
 Ef  23.09 kv  I f  329.8 A :‫از روي ﺟﺪول و ﻣﻨﺤﻨﻲ‬
(‫ج‬
Ef  Vt  16.25 kv :‫از روي ﺟﺪول و ﻣﻨﺤﻨﻲ‬
33
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :2‬ﻳﻚ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳﻨﻜﺮون ﺳﻪ ﻓﺎز ﭼﻬﺎر ﻗﻄﺒﻲ‪ 60 ،‬ﻫﺮﺗﺰ‪ 208 ،‬وﻟـﺖ و ‪ 5‬ﻛﻴﻠـﻮ وﻟـﺖ ‪-‬‬
‫آﻣﭙﺮ ﺑﺎ راﻛﺘﺎﻧﺲ ﺳﻨﻜﺮون ‪ 8‬اﻫﻢ در ﻫﺮ ﻓﺎز و ﻣﻘﺎوﻣﺖ آرﻣﻴﭽﺮ ﻧﺎﭼﻴﺰ و ﺑﺎ آراﻳـﺶ ﺳـﺘﺎره‬
‫ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ اي ﺑﺎ وﻟﺘﺎژ ﻧﺎﻣﻲ ﻣﺘﺼﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﺷﻴﻦ اﺑﺘﺪا ﺑﻪ ﺻﻮرت ژﻧﺮاﺗﻮر ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ وﻟﺘﺎژ ﺗﺤﺮﻳﻚ و زاوﻳﻪ ﺗﻮان ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺎر ﻧـﺎﻣﻲ را در ﺿـﺮﻳﺐ‬
‫ﺗﻮان ‪ 0.8‬ﭘﺴﻔﺎز ﺗﺤﻮﻳﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫ب( اﮔﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ ‪ 20‬درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ وﻟـﻲ ﺗـﻮان ورودي ﺛﺎﺑـﺖ ﺑﻤﺎﻧـﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻠـﻮب‬
‫اﺳﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺘﺎﺗﻮر‪ ،‬ﺿﺮﻳﺐ ﻗﺪرت و ﺗﻮان راﻛﺘﻴﻮ ﺗﺤﻮﻳﻠﻲ‪.‬‬
‫ج( ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻓﺮض اﻟﻒ( ﻗﺪرت ورودي ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻣﻄﻠﻮب‬
‫اﺳﺖ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﺮز ﭘﺎﻳﺪاري‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺘﺎﺗﻮر‪ ،‬ﺿـﺮﻳﺐ ﻗـﺪرت و ﺗـﻮان راﻛﺘﻴـﻮ در ﻧﻘﻄـﻪ‬
‫ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﻣﺮز ﭘﺎﻳﺪاري )ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﻮان(‪.‬‬

‫‪34‬‬
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
(‫ اﻟﻒ‬:‫ﺣﻞ‬

208  5000
Vt  0  120  0 , I a 
V 
  36.87  13.88 A   36.87
3 3  208
Ef  Vt  Z s I a  120 0  ( j8)(13.88  36.87 )  206.9 V  25.5
 Ef Line
 3  206.9  358.4 V ,   25.5
(‫ب‬
Ef  1.2  206.9  248.28 V ( Ef  ns I f )
Vt Ef Vt Ef
P  P ( ‫ ) ﺗﻮان اﻛﺘﻴﻮ ﺛﺎﺑﺖ‬ 3 sin   3 sin  
Xs Xs 35
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
 Ef sin   Ef  Vt
  
 Ef sin   Ef sin     sin  1
  21 , I a 

 Ef  jX s
 
248.28 21  120 0
 Ia   17.86 A   51.5 , pf  cos(51.5 )  0.62 lag
j8
 V E Vt 
2

Q  3 cos      3 Vt I a sin   3  120  17.86  sin(51.5 )  5030 VAR

t f

 Xs Xs  ph
 
(‫ج‬
Vt Ef 120  206.9
P 3 3  9320 W ,   90 :( Ra  0) ‫ﻣﺮز ﭘﺎﻳﺪاري‬
max
 90 Xs 8

Ef  Vt 206.990  120 0

Ia    29.9 A   30.1 , pf  cos(30.1 )  0.865 lead
jX s j8
36
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫‪V E‬‬ ‫‪V‬‬
‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ 120  206.9‬‬ ‫‪120‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬
‫‪Q  3‬‬ ‫‪cos  ‬‬ ‫‪  3‬‬ ‫‪cos(90 ) ‬‬
‫‪‬‬
‫‪  5400 VAR‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪f‬‬ ‫‪t‬‬

‫‪ Xs‬‬ ‫‪Xs ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪8 ‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫راه دوم‪:‬‬

‫ﻧﻤﻮدار ﻓﺎزوري در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﻴﺶ ﻓﺎزي‬ ‫ﻧﻤﻮدار ﻓﺎزوري در ﺣﺎﻟـﺖ ﺣـﺪاﻛﺜﺮ‬

‫ﺗﻮان )ﭘﻴﺶ ﻓﺎزي و ‪(   90‬‬
‫‪1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪ 206.9  120 ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪120‬‬
‫‪jX s I a  Ef  Vt‬‬ ‫‪ Ia  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫( ‪ 29.9 A ,   tan 1‬‬ ‫‪)  30.1‬‬
‫‪‬‬ ‫‪82‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪206.9‬‬
‫‪37‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻣﺜﺎل ‪ :3‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻣﺜﺎل ‪ 2‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻗﺮار ﻣﻲ دﻫﻴﻢ و آن را‬
‫ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﺳﻪ ﻓﺎز ‪ 60‬ﻫﺮﺗﺰ و ‪ 208‬وﻟﺖ ﻣﺘﺼﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن ﻣﺪار ﺗﺤﺮﻳﻚ را ﻃـﻮري‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﺗﺎ ﻣﻮﺗﻮر ‪ 3‬ﻛﻴﻠﻮ وات ﺗﺤﺖ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان واﺣﺪ از ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻜﺸﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ( ‪ Ef‬و ‪ ‬را ﺑﻪ دﺳﺖ آورده و ﻧﻤﻮدار ﻓﺎزوري ﻣﺎﺷﻴﻦ را رﺳﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ب( اﮔﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺎر ﺑﺮ روي ﻣﺤﻮر ﺑـﻪ ﺗـﺪرﻳﺞ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑـﺪ‪ Tmax ،‬را‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪Pin  3000  3 Vt I a cos  3  120  I a  1  I a  8.33 A‬‬ ‫ﺣﻞ‪ :‬اﻟﻒ(‬
‫‪ Vt  120 V 0 , I a  8.33 A  0 , Ef  Vt  jX s I a‬‬
‫‪ Ef  120 0  j8  8.33 0  137.3 V   29    29  0‬‬ ‫زاوﻳﻪ ﺗﻮان‬
‫)ﻣﻮﺗﻮري(‬

‫‪38‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ب(‬
‫‪Vt Ef‬‬ ‫‪120  137.3‬‬
‫‪  90  Pmax  3‬‬
‫‪‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪ 6179 W‬‬
‫‪Xs‬‬ ‫‪8‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪syn  2 ‬‬ ‫‪f s  188.49 rad‬‬ ‫‪, Tmax  max  32.78 N .m‬‬
‫‪P‬‬ ‫‪sec‬‬ ‫‪syn‬‬

‫ﻣﺜﺎل ‪ :4‬ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون ‪ 6‬ﻗﻄﺒﻲ‪ 60 ،‬ﻫﺮﺗﺰ و ‪ 480‬وﻟﺖ ﺑﺎ اﺗـﺼﺎل ﺳـﺘﺎره داراي راﻛﺘـﺎﻧﺲ‬
‫ﺳﻨﻜﺮون ‪ 1‬اﻫﻢ در ﻫﺮ ﻓﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر ﻛﺎﻣﻞ آرﻣﻴﭽﺮ ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان ﭘـﺲ ﻓـﺎز ‪0.8‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 60‬آﻣﭙﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ژﻧﺮاﺗﻮر در ﺑﺎر ﻛﺎﻣﻞ داراي ﺗﻠﻔﺎت ﺑـﺎد و اﺻـﻄﻜﺎك ‪ 1.5‬ﻛﻴﻠـﻮ‬
‫وات و ﺗﻠﻔﺎت ﻫﺴﺘﻪ ‪ 1‬ﻛﻴﻠﻮ وات ﺑﻪ ازاي ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ‪ 60‬ﻫﺮﺗﺰ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻫﻤﻲ‬
‫آرﻣﻴﭽﺮ ﺻﺮﻓﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻴﺪان ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ اي ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ وﻟﺘﺎژ ﺑﻲ ﺑـﺎري‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ‪ 480‬وﻟﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﻒ( ﺳﺮﻋﺖ دوران ژﻧﺮاﺗﻮر ب( وﻟﺘﺎژ دو ﺳﺮ ژﻧﺮاﺗﻮر در ﺷﺮاﻳﻂ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺟﺮﻳﺎن ﻧﺎﻣﻲ و ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان ﭘﺲ ﻓﺎز ‪0.8‬‬

‫‪39‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫‪ -2‬ﺟﺮﻳﺎن ﻧﺎﻣﻲ و ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان واﺣﺪ‬
‫‪ -3‬ﺟﺮﻳﺎن ﻧﺎﻣﻲ و ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان ﭘﻴﺶ ﻓﺎز ‪0.8‬‬
‫ج( وﻗﺘﻲ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﻧﺎﻣﻲ و ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان ‪ 0.8‬ﭘﺲ ﻓﺎز ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑـﺎزده آن ﭼﻘـﺪر‬
‫اﺳﺖ؟‬
‫د( ﮔﺸﺘﺎور ﻣﺤﻮر در ﺑﺎر ﻛﺎﻣﻞ ﻛﻪ ﻣﺤﺮك اوﻟﻴﻪ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟‬
‫ه( ﺗﻨﻈﻴﻢ وﻟﺘﺎژ ژﻧﺮاﺗﻮر در ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان ﭘﺲ ﻓﺎز ‪ 0.8‬ﭼﻘﺪر اﺳﺖ؟ در ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان واﺣـﺪ و‬
‫ﻧﻴﺰ ‪ 0.8‬ﭘﻴﺶ ﻓﺎز ﭼﻄﻮر؟‬
‫ﺣﻞ‪ :‬اﻟﻒ(‬
‫‪2‬‬
‫‪ns ‬‬ ‫‪f s  20 rps or 1200 rpm‬‬
‫‪P‬‬
‫ب( ‪-1‬‬
‫‪480‬‬
‫‪Ef ‬‬ ‫)‪ 277 V , Vt  Vt 0 , I a  60 A   cos 1 (0.8‬‬
‫‪3‬‬
‫‪40‬‬
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
Ef  Vt  jX s I a  2771  Vt 1  0  ( j1)(60  36.87 )

2771  Vt 1  36  j 48  277  ( Vt 1  36) 2  (48) 2

Line
 Vt 1  236.8 V , Vt 1  3  236.8  410 V

-2
277 2  Vt 2  0  ( j1)(60 0 )  Vt 2  j 60  277  ( Vt 2 )2  (60) 2
Line
 Vt 2  270.4 V , Vt 2
 3  270.4  468.3 V

-3
277 3  Vt 3  0  ( j1)(60  36.87 )  Vt 3  36  j 48
Line
 277  ( Vt 3  36) 2  (48) 2  Vt 3  308.8 V , Vt 3
 3  308.8  534.9 V

41
‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
-1

2
Ef  ( Vt1  X s I a1 sin 1 ) 2  ( X s I a1 cos1 ) 2

-2

2
Ef  ( Vt 2 ) 2  ( X s I a 2 ) 2

-3

2
Ef  ( Vt3  X s I a 3 sin 3 ) 2  ( X s I a 3 cos 3 ) 2

42
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
(‫ج‬
Pout  3 Vt I a1 cos1  3(236.8)(60)(0.8)  34.1 KW

Pin  Pout  Pelec. Loss  Pcore Loss  Pmech. Loss  34.1  0  1  1.5  36.6 KW

Pout 34.1
‫ ﺑﺎزده‬:    100   100  93.2 %
Pin 36.6
(‫د‬
Pin Pin 36.6  103 34.1 103
 apply     291.2 N .m ,  conversion   271.4 N .m
m syn 2  20 2  20

(‫ه‬
Vt  Vt 480  410
%VR  NL FL
 100 , (%VR)1   100  17.1 %
Vt 410
FL

480  468.3 480  534.9

(%VR ) 2   100  2.5 % , (%VR)3   100  10.3 %
468.3 534.9 43
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫ﻣﻜﺎن ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺗﻮان ﻣﺨﺘﻠﻂ‬
2
3 Vt Ef 3 Vt Ef 3 Vt
S  P  jQ , P  sin  , Q  cos  
Xs Xs Xs
2
 3 Vt Ef 
2
 3 V
2
  3V E 
2

 P   sin 2  ,  Q    t f  cos 
2 t 2
 Xs   X s   X s 
    
2
 3 Vt
2
  3V E 
2
 3 Vt Ef 
2


 P  Q   t f   sin   cos     
2 2 2

 Xs   X s 

 Xs



 
2
 3 Vt
2
  3V E 
2


 P  Q
2
  t f 
 Xs   X s 

  2
3 Vt 3 Vt Ef
‫ ﻣﻌﺎدﻟﻪ داﻳﺮه‬:  X  X 0 2  Y  Y0 2  R 2  X 0  0 , Y0   ,R
Xs Xs
44
‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬

‫‪45‬‬
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
SOA :: Safe Operating Area :‫ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻛﺎر اﻳﻤﻦ‬

S  P  jQ
 S  P2  Q2
 3 Vt I a

46
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻛﻨﺘﺮل ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﺰاﻳﺎي ﻋﻤﺪه ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون ﺳﻪ ﻓﺎز آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺿـﺮﻳﺐ ﺗـﻮان ﻣﻮﺗـﻮر را‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ ) ‪ ( I f‬ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻓﺮض ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮوﻧﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻴﻨﻬﺎﻳﺖ وﺻﻞ ﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻮان اﻛﺘﻴﻮ آن ﺛﺎﺑﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪) .‬ﺑﺎر ﻣﻮﺗﻮر ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ (.‬ﺑﺎ‬
‫ﻓﺮض ﻧﺎﭼﻴﺰ ﺑﻮدن ﻣﻘﺎوﻣﺖ آرﻣﻴﭽﺮ دارﻳﻢ‪:‬‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ‪P  3 Vt I a cos ‬‬
‫‪3 Vt Ef‬‬
‫‪ , P ‬ﺛﺎﺑﺖ ‪ I a cos  ‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ‪  Ef sin  ‬ﺛﺎﺑﺖ ‪sin  ‬‬
‫‪Xs‬‬

‫‪Ef  Vt  jX s I a‬‬

‫‪47‬‬
‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬

‫‪48‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬در ﺣﺎﻟﺖ زﻳﺮ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﻮﺗﻮر از ﺷﺒﻜﻪ ‪ P‬و ‪ Q‬ﻣﻲ ﻛﺸﺪ )ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺲ ﻓﺎز( و در ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻓﻮق ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﻮﺗﻮر از ﺷﺒﻜﻪ ‪ P‬ﻣﻲ ﻛﺸﺪ وﻟﻲ ‪ Q‬ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﺗﺰرﻳﻖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ )ﺣﺎﻟﺖ ﭘـﻴﺶ‬
‫ﻓﺎز( و در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻋﺎدي ﻳﺎ ﻧﺮﻣﺎل ﻣﻮﺗﻮر ﻓﻘﻂ ‪ P‬از ﺷﺒﻜﻪ ﻣﻲ ﻛﺸﺪ )ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان‬
‫واﺣﺪ(‪ .‬ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺮﻳﺎن آرﻣﻴﭽﺮ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺟﺮﻳـﺎن ﺗﺤﺮﻳـﻚ را ﺗﺤـﺖ‬
‫ﺗﻮان اﻛﺘﻴﻮ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲ ‪ V‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺿـﺮﻳﺐ‬
‫ﺗﻮان )‪ (pf‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺑﻪ ﻣﻨﺤﻨﻲ ‪ V‬واروﻧﻪ ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪49‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬از اﻳﻦ ﻣﺰﻳﺖ ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون ﻣﻲ ﺗﻮان اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد و ﺿـﺮﻳﺐ ﺗـﻮان ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠـﺎت را‬
‫ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﻴﺪ زﻳﺮا در ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻮق ﺗﺤﺮﻳﻚ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻮر ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎزن ﻋﻤـﻞ ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ و ﻣـﻲ‬
‫ﺗﻮاﻧﺪ ‪ Q‬ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﺗﺰرﻳﻖ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻲ ﺑﺎري ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار‬
‫ﮔﻴﺮد‪) ،‬ﺗﻮان اﻛﺘﻴﻮ ﺻﻔﺮ( در اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺟﺮﻳـﺎن ﺗﺤﺮﻳـﻚ ﻣـﻲ ﺗـﻮان آن را ﺑـﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﻳﻚ ﺧﺎزن و ﻳﺎ ﻳﻚ ﺳﻠﻒ ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﻗﺮار داد‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﻮق ﺗﺤﺮﻳﻚ‬
‫و زﻳﺮ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان ﻣﻮﺗﻮر ﺑﻲ ﺑﺎر ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي ﺳـﻨﻜﺮون ﺑـﻲ ﺑـﺎر را‬
‫ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮر ﺳﻨﻜﺮون ﻣﻲ ﻧﺎﻣﻨﺪ و ﺑﺮاي ﺗﻨﻈﻴﻢ وﻟﺘﺎژ اﻧﺘﻬـﺎي ﺧﻄـﻮط اﻧﺘﻘـﺎل اﻧـﺮژي ﻣـﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻳﻚ ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون ﺳﻪ ﻓﺎز ‪ 5‬ﻣﮕﺎ وﻟﺖ آﻣﭙﺮي‪ 60 ،‬ﻫﺮﺗﺰ و ‪ 11‬ﻛﻴﻠﻮ وﻟﺘـﻲ ﻣﻔـﺮوض‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﺳﺘﺎﺗﻮر ﻧﺎﭼﻴﺰ و راﻛﺘﺎﻧﺲ ﺳﻨﻜﺮون ‪ 10‬اﻫﻢ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺎﺷـﻴﻦ ﺑـﻪ ﺷـﺒﻜﻪ ‪11‬‬
‫ﻛﻴﻠﻮ وﻟﺘﻲ و ‪ 60‬ﻫﺮﺗﺰي وﺻﻞ اﺳﺖ و در ﺷﺮاﻳﻂ ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮر ﺳﻨﻜﺮون ﻣﻮرد ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬از ﺗﻠﻔﺎت ﭼﺮﺧﺸﻲ )ﻫﺴﺘﻪ ‪ +‬ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ( ﺻﺮﻓﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻟﻒ( در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻧﺮﻣﺎل ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺘﺎﺗﻮر را ﺑﻴﺎﺑﻴﺪ و ﻧﻤﻮدار ﻓﺎزوري را رﺳﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫‪50‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ب( اﮔﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪ 50%‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻧﺮﻣﺎل اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن‬
‫اﺳﺘﺎﺗﻮر و ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان را ﺑﻪ دﺳﺖ آورده و ﻧﻤﻮدار ﻓﺎزوري را رﺳﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ج( اﮔﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ‪ 50%‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻧﺮﻣﺎل ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫اﺳﺘﺎﺗﻮر و ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان را ﺑﻪ دﺳﺖ آورده و ﻧﻤﻮدار ﻓﺎزوري را رﺳﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫د( اﮔﺮ ﺗﻠﻔﺎت ﭼﺮﺧﺸﻲ ﻣﻮﺗـﻮر ‪ 80‬ﻛﻴﻠـﻮ وات ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟـﺖ ﺗﺤﺮﻳـﻚ ﻧﺮﻣـﺎل‪ ،‬ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫اﺳﺘﺎﺗﻮر و ‪ Ef‬را ﺣﺴﺎب ﻛﺮده و ﻧﻤﻮدار ﻓﺎزوري را رﺳﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬اﻟﻒ(‬
‫‪cos   1 , P  3 Vt I a cos  0  I a  0‬‬

‫‪11000 ‬‬
‫‪I a  0  Vt  Ef ‬‬ ‫‪0  6350.9 V‬‬
‫‪3‬‬

‫‪51‬‬
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
(‫ب‬
6350.90  1.5  6350.9 0
 
  0  Ia   317.55 A   90 ‫ﭘﻴﺸﻔﺎز‬
j10

(‫ج‬
6350.9 0  0.5  6350.9 0
  0  Ia   317.55 A   90 ‫ﭘﺴﻔﺎز‬
j10

52
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫د(‬
‫‪P  3 Vt I a cos  80000 , cos  1 , Vt  6350.9 V‬‬
‫‪ I a  4.2 A , Ef  Vt  jX s I a  6350.9 0  4.2  10  90  6351V   0.4‬‬

‫ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون ﻣﺴﺘﻘﻞ‬

‫ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻴﻨﻬﺎﻳﺖ وﺻﻞ اﻧﺪ و ﺷﺒﻜﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ را ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻲ‬
‫ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﻛﻮﭼﻜﻲ ﻫﻢ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎر ﻣﺤﻠﻲ و ﻣﺴﺘﻘﻠﻲ را ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣـﻲ‬
‫ﻛﻨﻨــﺪ‪) .‬ﻣﺎﻧﻨــﺪ ژﻧﺮاﺗﻮرﻫــﺎي اﺿــﻄﺮاري در ﺑﻴﻤﺎرﺳــﺘﺎﻧﻬﺎ‪ ،‬ادارات‪ ،‬ﻛﺎرﺧﺎﻧﺠــﺎت و ‪ (...‬در‬
‫اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎي دﻳﺰل اﻏﻠﺐ ﻣﺤﺮك اوﻟﻴﻪ آﻧﻬـﺎ ﻫـﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺤـﻮر را ﺗﺤـﺖ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﺳﻨﻜﺮون ﺑﻪ ﭼﺮﺧﺶ در ﻣﻲ آورﻧﺪ‪.‬‬
‫‪53‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﺑﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺎر ژﻧﺮاﺗﻮر ﻣﺴﺘﻘﻞ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ آن ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮ روي اﻳـﻦ ژﻧﺮاﺗﻮرﻫـﺎ ﻣﻌﻤـﻮ ًﻻ‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻛﻨﻨﺪه وﻟﺘﺎژ اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ )‪ (AVR: Automatic Voltage Regulator‬ﻧـﺼﺐ ﻣـﻲ‬
‫ﺷﻮد ﺗﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ را ﺟﻬﺖ ﺣﺼﻮل ﺑﻪ ‪ Vt‬ﺛﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪I a  0 , Vt  Ef‬‬ ‫در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻲ ﺑﺎري‪:‬‬

‫‪Ef‬‬
‫‪Vt  0 , I a ‬‬ ‫در ﺣﺎﻟﺖ اﺗﺼﺎل ﻛﻮﺗﺎه‪ I sc :‬‬
‫‪jX s‬‬

‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﮔﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎر ﺑﻴﻦ ﺻﻔﺮ و ‪ Ef X s‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻛﻨﺪ‪ ،‬در اﻳﻦ ﺻﻮرت وﻟﺘﺎژ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ) ‪( Vt‬‬
‫ﺑﻴﻦ ‪ Ef‬و ﺻﻔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪ .‬ﻟﺬا اﮔﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ ) ‪ ( I f‬در ازاء ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺑﺎر‪ ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ) ‪ ( Vt‬در ﻣﺤﺪوده وﺳﻴﻌﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد و ﺗﻨﻈﻴﻢ وﻟﺘـﺎژ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪54‬‬
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
:‫ﺑﺮاي ﺑﺎر ﺳﻠﻔﻲ دارﻳﻢ‬
Z L  jX L

Vt  Ef  jX s I a  jX s I sc  jX s I a  jX s ( I sc  I a )
 Vt 0  jX s ( I sc   90  I a   90 )  jX s (  j ( I sc  I a ))  X s ( I sc  I a )
 Vt  X s ( I sc  I a )
:‫و ﺑﺮاي ﺑﺎر ﻣﻘﺎوﻣﺘﻲ‬
Ef X s I sc 2 2
Ia    I a ( RL  X s )  X s I sc
2 2 2

RL  X s
2 2
RL  X s2 2

2 2
Vt 2 Vt 2
Vt  RL I a  RL 2  2
 Ia ( 2
 X s 2 )  X s 2 I sc
Ia Ia
2 2
2 2 2 Vt Ia
 Vt  X s I a  X s I sc
2 2
 2
 2
1
( X s I sc ) I sc 55
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻳـﻚ رﺑـﻊ‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺧﻄﻲ ‪ Vt‬ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ I a‬را ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﻲ ﺳﺎزد و راﺑﻄـﻪ‬ ‫راﺑﻄﻪ‬
‫ﺑﻴﻀﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬

‫در ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان ﻫﺎي ﻛﻢ و ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎي زﻳﺎد ‪ ، Ia‬وﻟﺘﺎژ ﭘﺎﻳﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺳﻘﻮط ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪56‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬

‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﺷﻜﻞ روﺑﺮو ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺟﻬﺖ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻦ ‪ Vt‬در ازاء‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ‪ Ia‬را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪57‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون ﻗﻄﺐ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ‬

‫در ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون ﻗﻄﺐ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﺎ ﺷﻜﺎف ﻫﻮاﻳﻲ ﻏﻴﺮ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ روﺑﺮو ﻫﺴﺘﻴﻢ‪ .‬ﻟـﺬا‬
‫ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ آرﻣﻴﭽﺮ ﻳﺎ ‪ mmf‬آرﻣﻴﭽﺮ‪ ،‬ﺷﺎر ﺑﻴﺸﺘﺮي در اﻣﺘﺪاد ﻣﺤﻮر ﻗﻄﺐ ﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺤـﻮر‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ )‪ (Direct axis‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻋﻠﺖ اﻳـﻦ اﻣـﺮ آن اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻃـﻮل‬
‫ﺷﻜﺎف ﻫﻮاﻳﻲ در اﻳﻦ اﻣﺘﺪاد ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ واﺿـﺢ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻋﻜـﺲ اﻟﻌﻤـﻞ‬
‫آرﻣﻴﭽﺮ ﻳﺎ ‪ mmf‬آرﻣﻴﭽﺮ ﺷـﺎر ﻛﻤﺘـﺮي در اﻣﺘـﺪاد ﻣﺤـﻮر ﻣﺘﻌﺎﻣـﺪ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﻣﺤـﻮر ﻋﺮﺿـﻲ‬
‫)‪ (Quadrature axis‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻃﻮل ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻮاﻳﻲ در اﻳﻦ اﻣﺘﺪاد‬
‫ﻧﺴﺒﺘﺎً زﻳﺎد اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي روﺗﻮر اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي ﺷﺎر در ﻛﻠﻴﻪ ﻧﻘﺎط ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﻮاﻳﻲ ﻳﻜﺴﺎن‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬زﻳﺮا در اﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎ‪ ،‬ﺷﻜﺎف ﻫﻮاﻳﻲ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ راﻛﺘـﺎﻧﺲ ‪ X ar‬ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺪل ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ آرﻣﻴﭽﺮ در ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺑﺎ روﺗﻮر اﺳﺘﻮاﻧﻪ اي اﺳـﺖ‪ ،‬دﻳﮕـﺮ ﺟﻬـﺖ ﻣـﺪل‬
‫ﺳﺎزي ﻋﻜﺲ اﻟﻌﻤﻞ آرﻣﻴﭽﺮ در ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﻗﻄﺐ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪58‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬

‫ﺑﺎ ﻓﺮض ﻫﻤﻔﺎز ﺑﻮدن ‪ Ef‬و ‪Ia‬‬

‫‪59‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬

‫ﺑﺎ ﻓﺮض اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ‪ 90‬ﺑﻴﻦ ‪ Ef‬و ‪Ia‬‬

‫)ﭘﺲ ﻓﺎز(‬

‫‪60‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬

‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭼﻮن ‪ X ar‬ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻴﺴﺖ‪ X s ،‬ﺛﺎﺑﺖ ﻧﺪارﻳﻢ‪ .‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ اﮔﺮ ‪ ‬زاوﻳﻪ ﭘﺲ‬
‫ﻓﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻣﺤﻮر ﻃﻮﻟﻲ ‪ Fd‬ﺿﺪ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ و ﺑﻠﻌﻜﺲ اﮔﺮ ‪ ‬زاوﻳـﻪ ﭘـﻴﺶ‬
‫ﻓﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻣﺤﻮر ﻃﻮﻟﻲ ‪ Fd‬ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﻛﻨﻨﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻣﺤﻮر ﻋﺮﺿـﻲ ‪ Fq‬ﺗﻨﻬـﺎ در‬
‫ﻣﻮج ﺷﺎر ﻣﻴﺪان‪ ،‬اﻋﻮﺟﺎج اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫‪61‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺎزوري ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون ﻗﻄﺐ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺲ ﻓﺎزي‬

‫‪Vt  Ef  jX aq Iq  jX ad Id‬‬ ‫‪   ‬‬

‫‪ jX al Id  jX al Iq  Ra Ia‬‬

‫‪X d  X ad  X al‬‬ ‫راﻛﺘﺎﻧﺲ ﺳﻨﻜﺮون ﻣﺤﻮر ‪d‬‬

‫‪X q  X aq  X al‬‬ ‫راﻛﺘﺎﻧﺲ ﺳﻨﻜﺮون ﻣﺤﻮر ‪q‬‬

‫‪ Vt  Ef  jX q Iq  jX d Id  Ra Ia‬‬

‫‪62‬‬
‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺎزوري ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺲ ﻓﺎزي‬
ac
cos( )   ac  ab cos( )
ab
Iq
ed  jX q Iq  X q Iq , cos( ) 
Ia
 Iq  Ia cos( )  ed  X q Ia cos( )
ac  ed  ab cos( )  X q Ia cos( )

 ab  X q Ia , ab  jX q Ia

63
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
cb
bd  cd  cb , cd  X d I d , sin( )   cb  X q Ia sin( )
X q Ia
Id
 bd  X d Id  X q Ia sin( ) , sin( )   Id  Ia sin( )
Ia

 bd  X d Id  X q Id   X d  X q  Id  bd  j  X d  X q  Id

KVL : Ef  Vt  Ra Ia  jX d Id  jX q Iq or : Ef  Vt  Ra Ia  jX q Ia  jId  X d  X q 

Ef  Vt cos    Ra Iq  X d Id , X q Iq  Vt sin    Ra Id

 Vt sin    X q Ia
oab : tan( ) 
Vt cos    Ra Ia
64
‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺎزوري ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺲ ﻓﺎزي‬
ca
cos( )   ca  ba cos( )
ba
Iq
ca  jX q Iq  X q Iq , cos( ) 
Ia
 Iq  Ia cos( )  ca  X q Ia cos( )
 ba cos( )  X q Ia cos( )

 ba  X q Ia , ba  jX q Ia

65
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
bc
db  dc  bc , dc  X d Id , sin( )   bc  X q Ia sin( )
X q Ia
Id
 db  X d Id  X q Ia sin( ) , sin( )   Id  Ia sin( )
Ia

 db  X d Id  X q Id   X d  X q  Id  db  j  X d  X q  Id

KVL : Vt  Ef  jX d Id  jX q Iq  Ra Ia or : Vt  Ef  jId  X d  X q   jX q Ia  Ra Ia

Ef  Vt cos    Ra Iq  X d Id , X q Iq  Vt sin    Ra Id

 Vt sin    X q Ia
oab : tan( ) 
Vt cos    Ra Ia
66
‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺎزوري ژﻧﺮاﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺲ ﻓـﺎزي‬
‫ﺑﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ آرﻣﻴﭽﺮ‬

Vt sin    X q I q  X q I a cos    X q I a cos    

 X q I a  cos   cos    sin   sin   

   
 Vt  X q I a sin   sin    X q I a cos   cos  
X q I a cos  
 tan   
Vt  X q I a sin  

67
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
( Ra ‫رواﺑﻂ ﺗﻮان در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ )ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از‬
Vt sin   Ef  Vt cos  
Iq  , Id 
Xq Xd
Ef  Ef 0 , Vt  Vt    , I a  I q  j I d
 Vt sin   Ef  Vt cos   
S  3Vt I a  3 Vt   

  I q  j Id    3 Vt    
  Xq
j
Xd


 
 3V 2   3 Vt Ef   3V 2 
 S  sin             90      cos      90   
t  t

 Xq   Xd   Xd 
     
2 2
3 Vt 3 Vt 3 Vt Ef 3 Vt Ef
 S sin   cos    j sin   
2
sin( )  j cos( )
Xq Xq Xd Xd
2 2
3 Vt 3 Vt
 cos   sin    j cos 2  
Xd Xd 68
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫‪‬‬ ‫‪3 Vt‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3 Vt Ef‬‬ ‫‪3 Vt‬‬
‫‪2‬‬

‫‪P ‬‬ ‫‪sin   cos   ‬‬ ‫‪sin( ) ‬‬ ‫‪cos   sin  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Xq‬‬ ‫‪Xd‬‬ ‫‪Xd‬‬
‫‪S  P  jQ  ‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3 Vt‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪V‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Q‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪sin‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪t‬‬ ‫‪f‬‬
‫(‪cos‬‬‫‪‬‬ ‫)‬ ‫‪‬‬
‫‪t‬‬
‫‪cos 2  ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Xq‬‬ ‫‪Xd‬‬ ‫‪Xd‬‬
‫‪‬‬ ‫‪3 Vt  X d  X q ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3 Vt Ef‬‬
‫‪P ‬‬ ‫‪sin( ) ‬‬ ‫‪sin  2   Pf  Pr‬‬
‫‪‬‬ ‫‪Xd‬‬ ‫‪2Xd Xq‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪2  sin   ‬‬ ‫‪cos 2   ‬‬
‫‪2‬‬
‫‪3 Vt Ef‬‬
‫‪Q  X‬‬ ‫‪cos( )  3 Vt ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ X‬‬ ‫‪X‬‬
‫‪‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪q‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ : Pf‬ﺗﻮان اﻛﺘﻴﻮي اﺳﺖ ﻛﻪ ‪ Ef‬ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ و ﻣﺸﺎﺑﻪ راﺑﻄﻪ ژﻧﺮاﺗﻮر ﻗﻄﺐ ﺻﺎف اﺳﺖ‪) .‬ﺗﻮان‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ(‬
‫‪ : Pr‬ﺗﻮان اﻛﺘﻴﻮي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﻲ ﻗﻄﺐ ﻫﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه و ﺑﻪ ‪ Ef‬ﺑﺴﺘﮕﻲ ﻧﺪارد‪.‬‬
‫)ﺗﻮان رﻟﻮﻛﺘﺎﻧﺴﻲ(‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ اﮔﺮ ‪ X d  X q‬ﺑﻪ رواﺑﻂ ژﻧﺮاﺗﻮر ﻗﻄﺐ ﺻﺎف ﻣﻲ رﺳﻴﻢ‪.‬‬ ‫‪69‬‬
‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
‫دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺎزوري ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون در ﺣﺎﻟﺖ ﭘﺲ ﻓﺎزي ﺑﺎ‬
‫ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ آرﻣﻴﭽﺮ‬

Vt sin    X q I q  X q I a cos   
X q I a cos     
X q I a cos   cos    sin   sin   

 
 Vt  X q I a sin   sin   

X q Ia cos    cos  
X q I a cos  
 tan   
Vt  X q I a sin  

70
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
( Ra ‫رواﺑﻂ ﺗﻮان در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ )ﺻﺮف ﻧﻈﺮ از‬
Vt sin   Vt cos    Ef
Iq  , Id 
Xq Xd
Ef  Ef  0 , Vt  Vt  , I a  I q  j I d
 Vt sin   Vt cos    Ef 
S  3Vt I a  3 Vt 

  I q  j Id  
 3 Vt  
 X
 j
X


 q d 
 3V 2   3V 2   3 Vt Ef 
 S  sin         cos      90     

   90   

t t

 Xq   Xd   Xd 
     
2 2 2 2
3 Vt 3 Vt 3 Vt 3 Vt
 S sin   cos    j sin 2    cos   sin    j cos 2  
Xq Xq Xd Xd
3 Vt Ef 3 Vt Ef
 sin( )  j cos( )
Xd Xd 71
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
 3 Vt
2
3 Vt
2
3 Vt Ef
P  sin   cos    cos   sin    sin( )
 Xq Xd Xd
S  P  jQ   2 2
 3 V 3 V 3 Vt Ef
Q  sin    cos    cos( )
t 2 t 2

 Xq Xd Xd
 3 Vt  X d  X q 
2
3 Vt Ef
P  sin( )  sin  2   Pf  Pr
 Xd 2Xd Xq
 
 2  sin    cos 2   
2
3 Vt Ef
Q   X cos( )  3 Vt   
 X X
 d  q d 
P Pf  Pr
Te    Tf  Tr
syn syn
‫ ( ﺑﺎز ﻫﻢ ﮔﺸﺘﺎور ﺧﻮاﻫﻴﻢ‬Ef  0 ) ‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد ﻛﻪ در ﺻﻮرت ﺻﻔﺮ ﺑﻮدن ﻣﺪار ﺗﺤﺮﻳﻚ‬
‫ ﻛﻨﺪاﻧﺴﻮر ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ ﻛﺎرﺑﺮد‬.(‫داﺷﺖ )ﺑﺮ ﺧﻼف ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﻗﻄﺐ ﺻﺎف‬
72
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ Pmax :‬در ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون ﻗﻄﺐ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ‪ Pmax‬در ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻗﻄﺐ ﺻﺎف اﺳﺖ و در زاوﻳﻪ اي ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 90‬رخ ﻣﻲ دﻫﺪ‪.‬‬
‫‪1.5‬‬
‫‪P‬‬
‫‪f‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪P‬‬
‫‪r‬‬
‫‪P +P‬‬
‫‪f‬‬ ‫‪r‬‬
‫‪0.5‬‬
‫)‪P (pu‬‬

‫‪0‬‬

‫‪-0.5‬‬

‫‪-1‬‬

‫‪-1.5‬‬
‫‪-200‬‬ ‫‪-150‬‬ ‫‪-100‬‬ ‫‪-50‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪100‬‬ ‫‪150‬‬ ‫‪200‬‬
‫)‪ (degree‬‬ ‫‪73‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻳﻚ ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون ﺳﻪ ﻓﺎز ‪ 50‬ﻣﮕﺎ وﻟﺖ آﻣﭙﺮ‪ 60 ،‬ﻫﺮﺗـﺰ‪ 11 ،‬ﻛﻴﻠـﻮ وﻟـﺖ و ﭼﻬـﺎر‬
‫ﻗﻄﺐ ﻣﻔﺮوض اﺳﺖ و دارﻳﻢ‪ xq  0.4 pu , xd  0.8 pu :‬ﺑﺎر ﻣﻮﺗـﻮر ﺑـﻪ ﮔﻮﻧـﻪ اي‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻧﺎﻣﻲ را ﺗﺤﺖ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان ‪ 0.8‬ﭘﺲ ﻓـﺎز از ﺷـﺒﻜﻪ ﻣـﻲ ﻛـﺸﺪ‪ .‬ﺗﻠﻔـﺎت‬
‫ﭼﺮﺧﺸﻲ ﻣﺎﺷﻴﻦ ‪ 0.15 pu‬اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﻘﺎوﻣﺖ آرﻣﻴﭽﺮ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻟﻒ( وﻟﺘﺎژ ﺗﺤﺮﻳﻚ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﺮﻳﻮﻧﻴﺖ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬
‫ب( ﺗﻮان اﻛﺘﻴﻮ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺤﺮﻳﻚ و ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﻲ ﻗﻄﺐ ﻫﺎ را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ج( اﮔﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺻﻔﺮ ﺷﻮد‪ ،‬آﻳﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺳﻨﻜﺮوﻧﻴﺰم ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻲ دﻫﺪ؟‬
‫د( اﮔﺮ ﻗﺒﻞ از آﻧﻜﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺻﻔﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎر از روي ﻣﺤﻮر ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮداﺷـﺘﻪ ﺷـﻮد‪ ،‬در‬
‫اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻮﺗﻮر و ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان آن را ﺑﻪ دﺳﺖ آورده و ﻧﻤﻮدار ﻓﺎزوري ﻣﺎﺷـﻴﻦ‬
‫را رﺳﻢ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬اﻟﻒ(‬
‫‪Vt  1 0 , I a  1   36.87‬‬
‫‪pu‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪pu‬‬ ‫‪‬‬

‫‪74‬‬
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
X q I a cos   0.4  1 0.8
tan      0.421    22.83
Vt  X q I a sin   1  0.4  1 0.6
I d  I a sin    I a sin      0.243 pu
I q  I a cos    I a cos      0.97 pu
Ef  Vt cos    X d I d  1 cos(22.83 )  0.8  0.243  0.73 pu
 Ef  0.73 pu   22.83

75
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
Vt Ef 1 0.73 ‫ﺗﻮان اﻛﺘﻴﻮ ورودي‬ (‫ب‬
Pf  sin( )  sin(22.83 )  0.35 pu
Xd 0.8 ‫ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺤﺮﻳﻚ‬

X  Xq 
2
Vt 12  (0.8  0.4)
Pr  sin  2   sin(2  22.83 )  0.45 pu
d

2Xd Xq 2  0.8  0.4

‫ﺗﻮان اﻛﺘﻴﻮ ورودي ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﻲ ﻗﻄﺐ ﻫﺎ‬
X  Xq 
2
Vt 12  (0.8  0.4) (‫ج‬
 sin  2    1  0.63 pu
d
P
r max
  45 2Xd Xq 2  0.8  0.4
Pin  0.35  0.45  0.8 pu Pr max  Pin  .‫ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺧﻮد اداﻣﻪ دﻫﺪ‬
:‫د( در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‬
Pin  0.15 pu , Pf  0  Pr  0.63sin  2   0.15    6.89
76
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
1 cos(6.89 )
Ef  0 , Vt cos   X d I d  I d   1.24 pu
0.8
1 sin(6.89 ) 2 2
Vt sin   X q I q  I q   0.3 pu  I a  I d  I q  1.276 pu
0.4
 Id 
  tan    76.4        76.4  6.89  83.3
1
 Iq 
 
 pf  cos(83.3 )  0.117 lag

77
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻳﻚ ﻣﻮﺗﻮر ﺳﻨﻜﺮون ﺳﻪ ﻓﺎز ‪ 12‬ﻛﻴﻠﻮ وﻟﺖ‪ 15 ،‬ﻣﮕﺎ وﻟﺖ آﻣﭙﺮ و ‪ 60‬ﻫﺮﺗﺰ ﺑﺎ راﻛﺘﺎﻧﺲ‬
‫ﻫﺎي ﺳـﻨﻜﺮون ﻣﺤـﻮر ‪ d‬و ‪ q‬ﺑـﻪ ﺗﺮﺗﻴـﺐ ‪ 1.2 pu‬و ‪ 0.6 pu‬از ﺷـﺒﻜﻪ اي ﺑـﺎ وﻟﺘـﺎژ و‬
‫ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﻧﺎﻣﻲ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻲ ﮔﺮدد‪) .‬از ﺗﻠﻔﺎت ﭼﺮﺧﺸﻲ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ آرﻣﻴﭽﺮ ﺻﺮف ﻧﻈـﺮ ﻣـﻲ‬
‫ﺷﻮد‪(.‬‬
‫اﻟﻒ( ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺗﻮان ورودي ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺻﻔﺮ رخ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﺗـﻮان را ﺣـﺴﺎب‬
‫ﻛﻨﻴﺪ و ﺟﺮﻳﺎن اﺳﺘﺎﺗﻮر و ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪.‬‬
‫ب( ﺗﻮان اﺳﻤﻲ )ﻧﺎﻣﻲ( ﺧﺮوﺟﻲ ﺑﺎ ﺣﺪاﻗﻞ ﺗﺤﺮﻳﻚ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ Ef .‬ﺣﺪاﻗﻞ را ﺣﺴﺎب‬
‫ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫)‪12  (1.2  0.6‬‬ ‫ﺣﻞ‪ :‬اﻟﻒ(‬
‫‪Ef  0  Pf  0  Pin  Pout  P‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 0.417 pu‬‬
‫‪r max‬‬
‫‪  45‬‬ ‫‪2  1.2  0.6‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪ I d  0.59 pu‬‬

‫‪X d I d  X q I q  Vt cos   Vt sin   1‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪ I q  1.18 pu‬‬
‫‪78‬‬
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
2 2  Id 
 I a  I d  I q  1.32 pu ,   tan    26.6        71.6
1
 Iq 
 
 pf  cos(71.6 )  0.312 lag
(‫ب‬
Ef  1 12  (1.2  0.6)
Pmax  1 pu , P  sin( )  sin(2 )
1.2 2  1.2  0.6

 P  0.83 Ef sin( )  0.417sin(2 )

P 0.834cos(2 )
 0  0.83 Ef cos( )  0.834cos(2 )  0  0.83 Ef  
 cos( )

79
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
0.834cos(2 )
 Pmax  1   sin( )  0.417sin(2 )
cos( )
 1 0.834cos(2 ) tan( )  0.417sin(2 )
 1  0.834  2cos 2    1 tan( )  0.417sin(2 )
 1  0.834  2cos   sin( )  tan( )   0.417sin(2 )
 1  0.834sin(2 )  0.834 tan( )  0.417sin(2 )
 tan( )  1.2  0.5sin(2 )    58.5  Ef  0.87 pu

.‫ ﺑﺮﺳﻴﻢ‬Pmax ‫ ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‬    Ef ‫ ﻫﺮ ﭼﻘﺪر‬:‫ﻧﻜﺘﻪ‬

80
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﺗﻌﻴﻴﻦ ‪ X d‬و ‪X q‬‬
‫‪ X d‬و ‪ X q‬را ﻣﻲ ﺗﻮان از ﻃﺮﻳﻖ آزﻣﺎﻳﺶ ﻟﻐﺰش ﺑـﻪ دﺳـﺖ آورد‪ .‬در اﻳـﻦ آزﻣـﺎﻳﺶ ﻣـﺪار‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻚ را ﺑﺎز ﻧﮕﻪ ﻣﻲ دارﻳﻢ ) ‪ ( I f  0‬و روﺗﻮر را ﺗﺤﺖ ﺳﺮﻋﺘﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ﺳﺮﻋﺖ ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻣﻲ ﭼﺮﺧﺎﻧﻴﻢ‪ .‬در اﻳﻦ ﺣﺎل اﺳﺘﺎﺗﻮر را ﺑﻪ ﺑﺮق ﺳﻪ ﻓﺎز ‪ AC‬وﺻﻞ ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﺟﻬﺖ ﭼﺮﺧﺶ روﺗﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺟﻬﺖ ﭼﺮﺧﺶ ﻣﻴﺪان ﮔﺮدان اﺳﺘﺎﺗﻮر ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻮن ‪ Ef  I f  0‬در اﺳﺘﺎﺗﻮر ﺻﻔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ وﻟﺘﺎژ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ اﺳـﺘﺎﺗﻮر‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺟﺮﻳﺎن زﻳﺎدي ﻧﻜﺸﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﻲ ﻗﻄﺐ ﻫﺎ ﺟﺮﻳـﺎن اﺳـﺘﺎﺗﻮر‬
‫ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ و ﺣﺪاﻛﺜﺮ ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎ‪ X d ،‬و ‪ X q‬ﺑﺮاﺑﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﺑﺎ‪:‬‬

‫‪Vt‬‬ ‫‪Vt‬‬
‫‪Xd ‬‬ ‫‪, Xq ‬‬
‫‪imin‬‬ ‫‪imax‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪81‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻛﺎر ﻣﻮازي ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎي ‪AC‬‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﺮك اوﻟﻴﻪ ﭼﺮﺧﺎﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮل ﺗﺮﻳﻦ ﻣﺤﺮك ﻫـﺎ ﺗـﻮرﺑﻴﻦ ﺑﺨـﺎر‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻤﺎم ﻣﺤﺮك ﻫﺎي اوﻟﻴﻪ ﺗﻤﺎﻳﻞ دارﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻋﻤﻞ ﻛﻨﻨـﺪ ﻳﻌﻨـﻲ ﺑـﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﺗﻮان ﻛﺸﻴﺪه ﺷﺪه از آﻧﻬﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﭼﺮﺧﺶ آﻧﻬﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﭘﻴﺪا ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻛﻠـﻲ ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﻏﻴﺮ ﺧﻄﻲ اﺳﺖ وﻟﻲ ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﮔﺎورﻧﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻛﺎﻫﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺗﻮان را ﺧﻄﻲ ﺳﺎزد‪ .‬اﻛﺜﺮ ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎ ﻃﺒﻖ ﺗﻌﺮﻳﻒ زﻳـﺮ ﻛـﺎﻫﺶ ﺳـﺮﻋﺘﻲ در‬
‫ﺣﺪود ‪ 2‬ﺗﺎ ‪ %4‬دارﻧﺪ‪ .‬از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎ ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ راﺑﻄﻪ ﺧﻄﻲ دارد‪ ،‬ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺮاي ﻫـﺮ‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮر ﻧﻤﻮدار ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻮان را رﺳﻢ ﻛﺮد‪) .‬ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ‪ -‬ﺗﻮان(‬
‫‪ : f NL‬ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﺑﻲ ﺑﺎري ژﻧﺮاﺗﻮر‬ ‫‪n n‬‬
‫‪% SR  NL FL  100‬‬
‫‪ : fsys‬ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﻛﺎر ﺳﻴﺴﺘﻢ‬ ‫‪nFL‬‬

‫‪ : P  Sp  f NL  fsys ‬ﺗﻮان ﺧﺮوﺟﻲ ژﻧﺮاﺗﻮر‬

‫‪ : Sp ‬ﺷﻴﺐ ﺧﻂ‬ ‫‪PFL‬‬
‫‪f NL  f FL‬‬
‫‪82‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻳﻚ ژﻧﺮاﺗﻮر اﻧﻔﺮادي ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﻲ ﻛﺎر ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﺗـﻮان ﺣﻘﻴﻘـﻲ )اﻛﺘﻴـﻮ( و راﻛﺘﻴـﻮ‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ژﻧﺮاﺗﻮر ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻮده و ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺗـﻮان ﺗﻮﺳـﻂ ﺑـﺎر ﻣﺤـﺪود ﻣـﻲ ﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ و وﻟﺘﺎژ دو ﺳﺮ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮔـﺎورﻧﺮ و ﻣﻴـﺪان ﺗﺤﺮﻳـﻚ ﺗﻐﻴﻴـﺮ داده ﻣـﻲ ﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ژﻧﺮاﺗﻮري ﻣﻮازي ﺑﺎ ﻳﻚ ﺷﻴﻦ ﺑﻴﻨﻬﺎﻳﺖ ﻛﺎر ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ و وﻟﺘﺎژ دو ﺳـﺮ آن‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺷﻴﻦ ﺑﻴﻨﻬﺎﻳﺖ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺗﻮان اﻛﺘﻴﻮ و راﻛﺘﻴﻮ ﺑﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮔﺎورﻧﺮ و ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻴـﺪان‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ژﻧﺮاﺗـﻮري ﻣـﻮازي ﺑـﺎ ژﻧﺮاﺗـﻮر ﻫـﻢ اﻧـﺪازه دﻳﮕـﺮي ﻛـﺎر ﻛﻨـﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺤﺪودﻳﺖ اﺳﺎﺳﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﺗﻮان ﻫﺎي اﻛﺘﻴﻮ و راﻛﺘﻴﻮ ﺗﻐﺬﻳـﻪ ﺷـﺪه ﺗﻮﺳـﻂ دو‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ ‪ P‬و ‪ Q‬ﻣﻮرد ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺑﺎر ﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺛﺎﺑـﺖ ﺑـﻮدن ﺗـﻮان‬
‫ﻳﻚ ژﻧﺮاﺗﻮر ﻣﻔﺮوض‪ ،‬وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ .‬دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ‪-‬ﺗﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳـﺮ‬
‫ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪:‬‬
‫‪Ptotal  PLoad  PG1  PG 2‬‬
‫‪Qtotal  QLoad  QG1  QG 2‬‬

‫‪83‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻫﺮﮔﺎه ﮔﺎورﻧﺮ ‪ G2‬ﺗﻮان اﻛﺘﻴﻮ ‪ G2‬را اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ‪ -‬ﺗﻮان ‪G2‬ﺑﻪ ﺳـﻤﺖ ﺑـﺎﻻ‬
‫ﺟﺎ ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎل در ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ ‪ ،f1‬ﺗﻮان ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ‪G1‬و ‪ G2‬ﺑﻴـﺸﺘﺮ از‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺑﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺧﻮد ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﻗﺒﻠـﻲ اداﻣـﻪ‬
‫دﻫﺪ‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ وﺟﻮد دارد ﻛﻪ در آن ﻣﺠﻤﻮع ﺗـﻮان ﻫـﺎي ﺧﺮوﺟـﻲ دو‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮر ﺑﺮاﺑﺮ ‪ PLoad‬ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬آن ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ از ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ اﺻﻠﻲ ﻛﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﻴـﺸﺘﺮ اﺳـﺖ‪ .‬در آن‬
‫ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ‪ G2‬ﻗﺪرﺗﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻗﺒﻞ و ‪ G1‬ﻗﺪرﺗﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ﻗﺒﻞ را ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻮان راﻛﺘﻴﻮ ﻫﻢ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﺪار‬
‫ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﺸﺨﺼﻪ وﻟﺘﺎژ ‪ -‬ﺗﻮان ﺧﻄﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ‬
‫آورد‪ .‬در اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺰ وﻗﺘﻲ دو ژﻧﺮاﺗﻮر ﻫﻢ اﻧﺪازه‬
‫ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻮازي ﺑﺎري را ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻳﻜﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺻﻌﻮد‬
‫وﻟﺘﺎژ دو ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪84‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ اول‪ :‬ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬
‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻳﻚ ﺑﺎر ﺳﻪ ﻓﺎز ﺗﻮﺳﻂ دو ژﻧﺮاﺗﻮر ﻫﻢ اﻧﺪازه ﻣـﻮازي ﺗﻐﺬﻳـﻪ ﻣـﻲ ﺷـﻮد‪ .‬ژﻧﺮاﺗـﻮر ‪1‬‬
‫‪ SP  1 MW‬دارد‪ .‬ژﻧﺮاﺗـﻮر ‪ 2‬ﻓﺮﻛـﺎﻧﺲ‬ ‫ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﺑﻲ ﺑﺎري ‪ 61.5 Hz‬و ﺷﻴﺐ‬
‫‪1‬‬ ‫‪Hz‬‬
‫دارد‪ .‬اﻳﻦ دو ژﻧﺮاﺗﻮر در ﺣﺎل ﺗﻐﺬﻳـﻪ‬ ‫‪S P2  1 MW‬‬ ‫ﺑﻲ ﺑﺎري ‪ 61 Hz‬و ﺷﻴﺐ‬
‫‪Hz‬‬
‫ﻳﻚ ﺑﺎر‪ 2.5 MW‬ﺑﺎ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﻮان ‪ 0.8‬ﭘﺲ ﻓﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻟﻒ( ﻓﺮﻛـﺎﻧﺲ ﻛـﺎر و ﻗـﺪرت‬
‫ﺗﺤﻮﻳﻠﻲ ﻫﺮ ژﻧﺮاﺗﻮر را ﺑﻪ دﺳﺖ آورﻳﺪ‪ .‬ب( در ﺻﻮرت اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮان ﺑـﺎر ﺑـﻪ اﻧـﺪازه‬
‫ﻳﻚ ﻣﮕﺎ وات ﻓﺮض )اﻟﻒ( را ﺗﻜﺮار ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ج( در ﻓﺮض )ب( اﮔﺮ ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﺑـﻲ ﺑـﺎري‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮر ‪ 2‬ﺗﻮﺳﻂ ﮔﺎورﻧﺮش ﺑﻪ ‪ 61.5 Hz‬ﺻـﻌﻮد ﻛﻨـﺪ‪ ،‬ﻓﺮﻛـﺎﻧﺲ ﻛـﺎر و ﻗـﺪرت ﻫـﺮ‬
‫ژﻧﺮاﺗﻮر را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻞ‪ :‬اﻟﻒ(‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪PG1  PG 2  2.5 MW , PG1  S p1 f NL1  fsys , PG 2  Sp2 f NL2  fsys‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ 2.5  1 61.5  fsys   1 61  fsys   fsys  60 Hz‬‬
‫‪ PG1  1 61.5  60   1.5 MW , PG 2  1 61  60   1 MW‬‬
‫‪85‬‬
 ‫ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﻫﺎي ﺳﻨﻜﺮون‬:‫ﻓﺼﻞ اول‬
(‫ب‬
3.5  1 61.5  fsys   1 61  fsys   f sys  59.5 Hz
 PG1  1 61.5  59.5   2 MW , PG 2  1 61  59.5   1.5 MW
(‫ج‬
3.5  1 61.5  f sys   1 61.5  f sys   f sys  59.75 Hz
 PG1  1 61.5  59.75   1.75 MW , PG 2  PG1  1.75 MW

86
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‪:‬‬
‫اﻣﺮوزه ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤﺎم ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل و ﺗﻮزﻳﻊ ﻗﺪرت در دﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺳﻴـﺴﺘﻢ ﻫـﺎي ‪AC‬‬
‫ﺳﻪ ﻓﺎز ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬وﻇﻴﻔﻪ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎز ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻠﻔﺎت اﻧﺘﻘـﺎل اﺳـﺖ‪ .‬ﺑـﺮاي‬
‫اﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر در ﺳﻤﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬از ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎي اﻓﺰاﻳﻨﺪه ﺟﻬﺖ ﻛﺎﻫﺶ ﺟﺮﻳﺎن و در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻠﻔﺎت ﺧﻂ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه و در ﺳﻤﺖ ﺗﻮزﻳﻊ از ﺗـﺮاﻧﺲ ﻫـﺎي ﻛﺎﻫﻨـﺪه ﺟﻬـﺖ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺑﺎرﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ‪ ،‬ﺗﺠﺎري و ﺧﺎﻧﮕﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎز از ﻧﻈﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن‪:‬‬
‫اوﻟﻴﻦ آراﻳﺸﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪ ﻓﺎز ﻣﻄﺮح ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ‪ ،‬ﺷـﺎﻣﻞ ﺳـﻪ‬
‫ﺗﺮاﻧﺲ ﺗﻜﻔﺎز اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻛﻨﺎر ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻـﻮرت ﻳـﻚ ﻣﺠﻤﻮﻋـﻪ ﺗﺤـﺖ ﻋﻨـﻮان ﮔـﺮوه‬
‫ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز )‪ (Three-phase Transformer Bank‬ﻣﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده ﻗـﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ )ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪ ﭘﺎرﭼﻪ(‪.‬‬
‫ﺣﺴﻦ‪ :‬در اﻳﻦ آراﻳﺶ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺗﻌﻮﻳﺾ ﻫﺮ ﻛﺪام از ﻓﺎزﻫﺎ در ﺻـﻮرت ﺑـﺮوز ﻧﻘـﺺ در آن‬
‫ﻓﺎز وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﺪون اﻳﻦ ﻛﻪ اﻧﺘﻘﺎل ﺗﻮان ﺑﻪ ﻛﻠﻲ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﻮد )اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺎز(‬
‫ﻋﻴﺐ‪ :‬وزن ﺑﺎﻻي ﻫﺴﺘﻪ‬
‫‪87‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬

‫ﺗﺮاﻧـــﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي ﻳـــﻚ ﭘﺎرﭼـــﻪ ﺳـــﻪ ﻓـــﺎز ﻫﻤﺎﻧﻨـــﺪ‬

‫ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺗﻜﻔﺎز از ﻧﻮع ﻫﺴﺘﻪ اي )‪ (core type‬ﻳﺎ‬
‫زرﻫﻲ )‪ (shell type‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺮ ﺗﻜﺎﻣﻠﻲ ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎز ﻫﺴﺘﻪ اي‪:‬‬
‫در ﺣﺎﻟﺖ ﻛﺎر ﻣﺘﻌﺎدل ﺷﺎر ﻋﺒﻮري از ﺳـﺘﻮن وﺳـﻂ ﺻـﻔﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺣﺬف آن ﺑﻼﻣﺎﻧﻊ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ A   B  C  0‬‬

‫اﺗـــﺼﺎل‬
‫‪Yy‬‬
‫‪88‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ﺳﺎﺧﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﻫﺴﺘﻪ اي ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺸﻜﻞ و ﮔﺮان ﻗﻴﻤﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨـﻴﻦ ﺣﺠـﻢ ﻣـﻮرد ﻧﻴـﺎز‬
‫ﺑﺮاي ﻗﺮار دادن ﺗﺮاﻧﺲ )ﺣﺠﻢ ﻣﺨﺰن ﻳﺎ ﺗﺎﻧﻚ( زﻳﺎد اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪‬‬

‫ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺷﻜﻞ ﻓﻮق ﺧـﻮاﻫﻴﻢ دﻳـﺪ ﻛـﻪ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴـﺴﻲ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺎر ﺳﺎﻗﻪ ﻣﺮﻛﺰي ‪ ،II‬ﻛﻤﺘﺮ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻣﺴﻴﺮ ﺷﺎر ﺳﺎﻗﻪ ﻫﺎي ‪ I‬و ‪III‬‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ در ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ﺳﺎﻗﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﻛﻤﺘﺮ از دو ﺳﻴﻢ ﭘـﻴﭻ دﻳﮕـﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ اﻳﻦ وﺟﻮد اﺧﺘﻼف ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎي ﺗﺤﺮﻳﻚ آﻧﻘﺪر ﻛﻢ اﺳـﺖ ﻛـﻪ اﺛـﺮ ﻋﻤـﺪه و‬
‫اﺳﺎﺳﻲ روي ﻋﻤﻞ ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪ ﻓﺎز ﻧﻮع ﻫﺴﺘﻪ اي ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪Nie   ,   cte ,    ie ‬‬
‫‪89‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ﻋﻴﺐ دﻳﮕﺮ ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎز ﺑﺎ ﻫﺴﺘﻪ ﺳﺘﻮﻧﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﻛﺎر ﻧﺎﻣﺘﻌـﺎدل ﻛـﻪ‬
‫ﺟﻤﻊ ﺷﺎرﻫﺎ ﺻﻔﺮ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺷﺎر ﻣﻨﺘﺠﻪ ﻣﺴﻴﺮ ﺧﻮد را از داﺧﻞ دﻳﻮاره ﺗﺎﻧﻚ ﻣﻲ ﺑﻨﺪد ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﺣﺮارت ﺗﺮاﻧﺲ و ﻛﺎﻫﺶ راﻧﺪﻣﺎن ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي رﻓـﻊ اﻳـﻦ ﻋﻴـﺐ‬
‫ﮔﺎﻫﻲ از آراﻳﺶ زﻳﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬

‫ﻫﺴﺘﻪ زرﻫﻲ )ﭘﻨﺞ ﺳﺘﻮﻧﻪ(‬

‫در ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺳﺎﻗﻪ ﻫﺎي ‪ 2‬و ‪ ،3‬ﺷﺎر ﻣﻨﺘﺠﻪ ﺗﻔﺎﺿﻞ ﺑـﺮداري ﻣﺆﻟﻔـﻪ ﻫـﺎي ﺷـﺎر‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪   A  B   0     120  3    30‬ﺷﺎر ﻣﻨﺘﺠﻪ در ﺳﺎﻗﻪ ‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪90‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻧﺪازه ﺷﺎر ﻣﻨﺘﺠﻪ در ﺳﺎﻗﻪ ‪ 2‬و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﺳﺎﻗﻪ ‪ 3 2 ،3‬ﺑﺮاﺑـﺮ اﻧـﺪازه‬
‫ﺷﺎر در ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﻫﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي داﺷﺘﻦ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺷﺎر ﻳﻜـﺴﺎن‪ ،‬ﺳـﻄﺢ‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﻧﻮاﺣﻲ ‪ 2‬و ‪ %86.6  3 2 ،3‬ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﻫﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺳﺎﻗﻪ ﻫﺎي ‪1‬‬
‫و ‪ 4‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ‪ %50‬ﻧﺎﺣﻴﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﻫﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﺳـﻴﻢ ﭘـﻴﭻ ‪ B‬در ﺟﻬـﺖ‬
‫ﻋﻜﺲ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪A‬‬ ‫‪B‬‬ ‫‪ 0     120‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺷﺎر ﻣﻨﺘﺠﻪ در ﺳﺎﻗﻪ ‪2‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  60‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬

‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﻧﻮاﺣﻲ ‪ 3 ،2 ،1‬و ‪ ،4‬ﻳﻜﺴﺎن و ﺑﺮاﺑﺮ ﻧـﺼﻒ ﺳـﻄﺢ‬
‫ﻣﻘﻄﻊ ﺷﺎﺧﻪ ﻣﺮﻛﺰي ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ )ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﻳﻲ اﻗﺘﺼﺎدي(‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪ اي ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮده در ﺣﺎﻟﻲ ﻛـﻪ در‬
‫ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎي زرﻫﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮﻧﺪ‪.‬‬

‫‪91‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬در ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎز ﺑﺮاي ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗـﺮاﻧﺲ‬
‫ﺗﻜﻔﺎز‪ ،‬دو آزﻣﺎﻳﺶ ﻣﺪار ﺑﺎز و اﺗﺼﺎل ﻛﻮﺗﺎه ﺻﻮرت ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬از آزﻣـﺎﻳﺶ ﻣـﺪار ﺑـﺎز‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺷﺎﺧﻪ ﻣﻮازي و از آزﻣﺎﻳﺶ اﺗﺼﺎل ﻛﻮﺗﺎه ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي ﺷﺎﺧﻪ ﺳﺮي در ﻣﺪار‬
‫ﻣﻌﺎدل ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آﻳﻨﺪ‪ .‬در ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪ ﻓﺎز ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺶ ﻫـﺎي ﻣـﺪار ﺑـﺎز و اﺗـﺼﺎل‬
‫ﻛﻮﺗﺎه ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﺖ اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره ﻳﺎ ﻣﺜﻠﺚ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺎ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع اﺗﺼﺎل‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﺎز را ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲ آورﻳﻢ‪ ،‬ﺳـﭙﺲ ﻣﻄـﺎﺑﻖ‬
‫روﺷﻲ ﻛﻪ در ﺗﺮاﻧﺲ ﺗﻜﻔﺎز دﻧﺒﺎل ﻣﻲ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎ ﻣﻲ ﭘﺮدازﻳﻢ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع اﺗﺼﺎﻻت در ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻧﻤﺎدﻫﺎ و ﻗﺮاردادﻫﺎ‪:‬‬
‫اﻟﻒ( از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ اﺳﺎﻣﻲ اوﻟﻴﻪ و ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻗﺮارﮔﻴﺮي ﺗﺮاﻧـﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر در‬
‫ﻣﺪار اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ دارد و ﻣﺎ ﺗﺮاﻧﺲ را ﻣﺴﺘﻘﻞ از ﺷﺒﻜﻪ ﺑﺮرﺳـﻲ ﻣـﻲ ﻛﻨـﻴﻢ‪ ،‬ﻟـﺬا از اﻳـﻦ‬
‫ﻋﻨﺎوﻳﻦ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻲ ﻛﻨﻴﻢ و ﺑﻪ ﺟﺎي آﻧﻬﺎ از ﻋﺒﺎرات ﻓﺸﺎر ﻗﻮي و ﻓﺸﺎر ﺿﻌﻴﻒ ﺑـﺮاي‬
‫ﻧﺎﻣﻴﺪن ﭘﻴﭽﻚ ﻫﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫‪92‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ب( ﺣﺮوف ﺑﻪ ﻛﺎر رﻓﺘﻪ ﺑﺮاي ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﻛﻤﻴﺖ ﻫﺎي ﺳﻤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﻮي ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺑـﺰرگ‬
‫و در ﻃﺮف ﻓﺸﺎر ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﻮﭼﻚ اﺳﺘﻔﺎده ﻣـﻲ ﺷـﻮد‪ .‬ﻣـﺜﻼً ‪ : Yd‬ﺗﺮاﻧـﺴﻲ‬
‫اﺳﺖ ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره در ﻃﺮف ﻓﺸﺎر ﻗﻮي و اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠﺚ در ﻃﺮف ﻓﺸﺎر ﺿﻌﻴﻒ‬
‫ج( ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪ ﻓﺎز ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﺴﺒﺖ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ﻓﺸﺎر ﻗـﻮي ﺑـﻪ وﻟﺘـﺎژ‬
‫ﺧﻂ ﻓﺸﺎر ﺿﻌﻴﻒ‬
‫د( ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻗﺮارﮔﻴﺮي ﭘﻴﭽﻚ ﻫﺎ در ﻳﻚ ﺗﺮاﻧﺲ واﻗﻌﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻤـﺎدﻳﻦ آﻧﻬـﺎ‬
‫را ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﻴﻢ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﭘﻴﭽﻚ ﻫﺎي ‪1‬و ‪1‬روي ﻳﻚ ﺳـﺎق‬
‫ﻫﺴﺘﻪ ﻗﺮار دارﻧﺪ و وﻟﺘﺎژ اﻟﻘﺎﻳﻲ در آﻧﻬﺎ ﻫﻤﻔﺎز ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪93‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ه( اﺳﺎﻣﻲ ‪ ABC‬و ‪ abc‬ﻛﺎﻣﻼً دﻟﺨﻮاه ﺑﻪ ﭘﻴﭽﻚ ﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ داده ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺮاي ﻧـﺸﺎن‬
‫دادن ﺗﻮاﻟﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺗﻴﺐ آﻧﻬﺎ در ﺗﻮاﻟﻲ ﻣﺜﺒﺖ ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﺳﻪ ﺻﻮرت ‪CAB ،ABC‬‬
‫و ‪ BCA‬اﺳﺖ‪.‬‬
‫و( داﻣﻨﻪ وﻟﺘﺎژ و ﺟﺮﻳﺎن روي ﻫﺮ ﭘﻴﭽﻚ ﻓﺸﺎر ﻗـﻮي ‪ V‬و ‪ I‬و داﻣﻨـﻪ وﻟﺘـﺎژ و ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫روي ﻫﺮ ﭘﻴﭽﻚ ﻓﺸﺎر ﺿﻌﻴﻒ ‪ v‬و ‪ i‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ز( ‪ k‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻓﺎز ﻳﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻴﻦ وﻟﺘﺎژ ﭘﻴﭽﻚ ﻫﺎي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ روي‬
‫ﻳﻚ ﺳﺘﻮن‪:‬‬
‫‪V N‬‬ ‫‪I n 1‬‬
‫‪  k or‬‬ ‫‪ ‬‬
‫‪v n‬‬ ‫‪i N k‬‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ اوﻟﻴﻪ و ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﻪ ﭼﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﺳﺮﺑﻨﺪي ﺷﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﺗﺼﺎﻻت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻲ ﺑﺮاي‬
‫ﺗﺮاﻧﺲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬
‫‪ -1‬اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره ﺳﺘﺎره ) ‪ Yy‬ﻳﺎ ‪( YNyn‬‬
‫از اﻳﻦ اﺗﺼﺎل زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ وﻟﺘﺎژ ﻳﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﻛﻢ اﺳﺖ ﻳﺎ ﺑـﻪ ﺳـﺮ وﺳـﻂ ﻧﻴـﺎز‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪94‬‬
 ‫ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬:‫ﻓﺼﻞ دوم‬

‫ﻳﺎ‬

:(‫دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺎزوري )ﺑﺮداري‬

VAN  V , Van  v
VAB  VAN  VBN  3V
Vab  Van  Vbn  3v
VAB 3V
  k
Vab 3v 95
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫‪ -2‬اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره ﻣﺜﻠﺚ ) ‪ Yd‬ﻳﺎ ‪) ( YNd‬ﻛﺎﻫﻨﺪه(‬
‫از اﻳﻦ اﺗﺼﺎل ﺟﺎﻳﻲ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ وﻟﺘﺎژ ﻛﻢ و ﺟﺮﻳﺎن زﻳـﺎد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ ﺑﺨﻮاﻫﻴﻢ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ را ﺣﺬف ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬
‫دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺎزوري )ﺑﺮداري(‪:‬‬

‫ﻳﺎ‬

‫‪VAB  VAN  VBN  3V‬‬

‫‪VAB‬‬ ‫‪3V‬‬
‫‪Vab  v ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ 3k‬‬
‫‪Vab‬‬ ‫‪v‬‬
‫‪96‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫‪ -3‬اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠﺚ ﺳﺘﺎره )‪ Dy‬ﻳﺎ ‪) ( Dyn‬اﻓﺰاﻳﻨﺪه(‬

‫دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺎزوري )ﺑﺮداري(‪:‬‬

‫ﻳﺎ‬

‫‪VAB  V‬‬
‫‪Vab  Van  Vbn  3v‬‬
‫‪VAB‬‬ ‫‪V‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪Vab‬‬ ‫‪3v‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪97‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫‪ -4‬اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺜﻠﺚ ) ‪( Dd‬‬

‫دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺎزوري )ﺑﺮداري(‪:‬‬

‫ﻳﺎ‬

‫‪VAB  V , Vab  v‬‬

‫‪VAB‬‬ ‫‪V‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪k‬‬
‫‪Vab‬‬ ‫‪v‬‬

‫‪98‬‬
 ‫ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬:‫ﻓﺼﻞ دوم‬
( Yz ) ‫ اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره زﻳﮕﺰاگ‬-5
:(‫دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺎزوري )ﺑﺮداري‬

Vna  Vna  Vaa

Vnb  Vnb  Vbb
Vnc  Vnc  Vcc

v
VAB  VAN  VBN  3V , Van  Vaa  Van  3
2
 v VAB 3V 2
Vab  Van  Vbn  3 3     k
 2 Vab  v  3
3 3 
 2
99
 ‫ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬:‫ﻓﺼﻞ دوم‬
( Dz ) ‫ اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠﺚ زﻳﮕﺰاگ‬-6
:(‫دﻳﺎﮔﺮام ﻓﺎزوري )ﺑﺮداري‬

Vna  Vna  Vaa

Vnb  Vnb  Vbb
Vnc  Vnc  Vcc

v
VAB  V , Van  Vaa  Van  3
2
 v VABV 2
Vab  Van  Vbn  3  3     k
 2 Vab  v 3
3 3 
 2
100
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﺣﺴﻦ ﺗﺮاﻧﺲ ﺑﺎ اﺗﺼﺎل زﻳﮕﺰاگ آن اﺳﺖ ﻛـﻪ ﻧﺎﻣﺘﻌـﺎدﻟﻲ را ﻛـﻢ ﻣـﻲ ﻛﻨـﺪ‪ .‬ﻣﻄـﺎﺑﻖ‬
‫اﺷﻜﺎل ﻓﻮق اﮔﺮ ﺟﺮﻳﺎﻧﻲ از ﻳﻚ ﻓﺎز ﻓﺸﺎر ﻗﻮي ﻋﺒﻮر ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﻦ دو ﻓﺎز ﻓـﺸﺎر ﺿـﻌﻴﻒ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻧﺎﻣﺘﻌﺎدﻟﻲ را ﻛﻤﺘﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫ﮔﺮوه ﺑﺮداري‬
‫در اﺗﺼﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر‪ ،‬وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ﻓﺸﺎر ﻗﻮي و وﻟﺘـﺎژ ﺧـﻂ ﻓـﺸﺎر ﺿـﻌﻴﻒ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ داراي اﺧﺘﻼف ﻓﺎز و ﻳﺎ ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ اﺧﺘﻼف ﺑـﺮداري ﻧﺒﺎﺷـﺪ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫اﺧﺘﻼف ﻓﺎز زﻣﺎﻧﻲ را ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت درﺟﻪ ﻳﺎ ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ روش ﺳﺎده ﺗﺮي ﻛﻪ‬
‫روش ﺳﺎﻋﺖ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺎن داد‪ .‬ﺑﺮ اﺳـﺎس اﻳـﻦ روش‪ ،‬ﺑـﺮدار وﻟﺘـﺎژ ﺧﻄـﻲ‬
‫)ﻓﺎزي( ﻓﺸﺎر ﻗﻮي را ﻋﻘﺮﺑﻪ دﻗﻴﻘﻪ ﺷﻤﺎر ﻛـﻪ ﻫﻤﻴـﺸﻪ روي ﺳـﺎﻋﺖ ‪ 12‬ﻗـﺮار دارد و‬
‫ﺑﺮدار وﻟﺘﺎژ ﺧﻄﻲ )ﻓﺎزي( ﻓﺸﺎر ﺿﻌﻴﻒ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺎ ﻋﻘﺮﺑﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺷﻤﺎر ﻧﺸﺎن داده ﻣـﻲ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪ ﻓﺎز دو ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽﻪ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻖ روش ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﻋﻼﻣـﺖ اول ﺑﻴـﺎﻧﮕﺮ‬
‫اﺗﺼﺎل ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ﻓﺸﺎر ﻗﻮي‪ ،‬ﻋﻼﻣﺖ دوم ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اﺗـﺼﺎل ﺳـﻴﻢ ﭘـﻴﭻ ﻓـﺸﺎر ﺿـﻌﻴﻒ و‬
‫ﻋﻼﻣﺖ ﺳﻮم ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﺑﻴﻦ وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ﻓﺸﺎر ﻗﻮي و ﻓﺸﺎر ﺿﻌﻴﻒ ﻣﺮﺑﻮط ﻛﻪ‬
‫‪101‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ﺷﻤﺎره ﻋﻘﺮﺑﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺷﻤﺎر اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻋﻼﻣﺖ ‪ Yd11‬ﺑﻴـﺎﻧﮕﺮ ﺗـﺮاﻧﺲ ﺳـﻪ‬
‫ﻓﺎزي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ﻓﺸﺎر ﻗﻮي آن ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﺘﺎره و ﺳﻴﻢ ﭘـﻴﭻ ﻓـﺸﺎر ﺿـﻌﻴﻒ‬
‫ﻣﺜﻠﺚ و ﺑﺮدار وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ ﻃﺮف ﻓﺸﺎر ﺿﻌﻴﻒ ﺑﺮ روي ﺳﺎﻋﺖ ‪ 11‬ﻳﻌﻨﻲ ‪ 30‬ﺟﻠـﻮﺗﺮ از‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺳﺎﻋﺖ ﺻﻔﺮ ﻓﺸﺎر ﻗﻮي اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎي ﺳـﻪ ﻓـﺎز ﺳـﻪ ﺳـﻴﻢ ﭘﻴﭽـﻪ‪،‬‬
‫ﺣﺮف اول ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ﻓﺸﺎر ﻗﻮي و ﺣﺮوف ﺑﻌﺪي ﺑﺮاي ﻧﺤﻮه اﺗﺼﺎل دو ﺳﻴﻢ‬
‫ﭘﻴﭻ دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻛﺎﻫﺶ وﻟﺘﺎژ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﻼوه دو ﺣﺮف آﺧـﺮ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺷـﻤﺎره‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽﻲ ﻫﺎي ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﺑﺮدار ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ﻓﺸﺎر ﻗـﻮي ﺑـﻪ‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺒﻨﺎ‪ ،‬در ﺳﺎﻋﺖ ﺻﻔﺮ ﻗﺮار دارد‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻋﻼﻣﺖ ‪ Dy1 y1‬و ﻳﺎ ‪Yy0 d1‬‬
‫اﺧﺘﻼف زاوﻳﻪ ﺑﺮداري ﺑﻴﻦ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧﻂ ﻓﺸﺎر ﻗﻮي و ﻓﺸﺎر ﺿﻌﻴﻒ ﺑـﺴﺘﮕﻲ ﺑـﻪ ﺟﻬـﺖ‬
‫ﭘﻴﭽﺶ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ﻫﺎ و ﻧﺤﻮه اﺗﺼﺎل ﺳﻪ ﻓﺎز دارد‪ .‬از اﻳﻦ رو در ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪ ﻓـﺎز ﻋـﻼوه‬
‫ﺑﺮ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﺤﻮه اﺗﺼﺎﻻت ﻓﺸﺎر ﻗﻮي و ﻓﺸﺎر ﺿﻌﻴﻒ )ﻣﺜﻠـﺚ‪ ،‬ﺳـﺘﺎره ﻳـﺎ‬
‫زﻳﮕﺰاگ( اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﺑﻴﻦ وﻟﺘﺎژ ﺧﻄﻲ ﻓﺸﺎر ﻗﻮي و ﻓﺸﺎر ﺿﻌﻴﻒ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳـﺪ ﻣـﺸﺨﺺ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺟﻬﺖ ‪ 4‬ﮔﺮوه ﺑﺮداري وﺟﻮد دارد‪ .‬ﮔﺮوه ﺷﻤﺎره ﻳـﻚ )اﺧـﺘﻼف ﻓـﺎز‬
‫ﺻﻔﺮ درﺟﻪ )ﺳﺎﻋﺖ ‪ ،((12‬ﮔﺮوه ﺷﻤﺎره دو )اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ‪ 180‬درﺟـﻪ )ﺳـﺎﻋﺖ ‪،((6‬‬
‫ﮔﺮوه ﺷﻤﺎره ﺳﻪ )اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﻣﻨﻔﻲ ‪ 30‬درﺟﻪ )ﺳـﺎﻋﺖ ‪ ((1‬و ﮔـﺮوه ﺷـﻤﺎره ﭼﻬـﺎر‬
‫‪) 102‬اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﻣﺜﺒﺖ ‪ 30‬درﺟﻪ )ﺳﺎﻋﺖ ‪((11‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫اﻟﻒ( ﮔﺮوه ﺷﻤﺎره ﻳﻚ )اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﺻﻔﺮ درﺟﻪ( )ﺳﺎﻋﺖ ‪(12‬‬

‫‪103‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬

‫‪104‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ب( ﮔﺮوه ﺷﻤﺎره دو )اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ‪ 180‬درﺟﻪ( )ﺳﺎﻋﺖ ‪(6‬‬

‫‪105‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ج( ﮔﺮوه ﺷﻤﺎره ﺳﻪ )اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﻣﻨﻔﻲ ‪ 30‬درﺟﻪ( )ﺳﺎﻋﺖ ‪(1‬‬

‫‪106‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫د( ﮔﺮوه ﺷﻤﺎره ﭼﻬﺎر )اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﻣﺜﺒﺖ ‪ 30‬درﺟﻪ( )ﺳﺎﻋﺖ ‪(11‬‬

‫‪107‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺟﻬﺖ ﭘﻼرﻳﺘﻪ و ﺗﻮاﻟﻲ ﻓﺎز‬
‫ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﻼرﻳﺘﻪ )ﻧﻘﻄﻪ( ﺑﺎﻋﺚ ﺷﻴﻒ ﻓﺎز ‪ 180‬درﺟﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪) .‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ‪Yy0‬و ‪(Yy6‬‬
‫ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻮاﻟﻲ ﻓﺎز ﻳﻚ ﺗﻐﻴﻴﺮات دوره اي در ﻃﺮف اوﻟﻴﻪ )ﻓﺸﺎر ﻗـﻮي( در اﺗـﺼﺎل ‪ Yy0‬از‬
‫‪ ABC‬ﺑﻪ ‪ CAB‬اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪:‬‬

‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺮاﻧﺲ ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ 120‬درﺟﻪ در ﺟﻬﺖ ﻣﺜﻠﺜﺎﺗﻲ ﺷﻴﻒ ﻣﻲ ﺧﻮرد‪.‬‬

‫‪108‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ﻣﻮازي ﻛﺮدن ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫رواﺑﻂ اﺻﻠﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ رواﺑﻂ ﻣﻮازي ﻛﺮدن ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺗﻜﻔـﺎز اﺳـﺖ‪ .‬ﺷـﺮاﻳﻂ ﺿـﺮوري‬
‫ﺑﺮاي ﻣﻮازي ﻛﺮدن ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮرﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎز ﺟﻬﺖ ﻛﺴﺐ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳـﺮ‬
‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻧﺴﺒﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧﻂ ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻼرﻳﺘﻪ ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ %uk -3‬ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎ ﻳﻜﺴﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ : %uk ) .‬وﻟﺘﺎژ ﻧﺴﺒﻲ اﺗﺼﺎل ﻛﻮﺗﺎه(‬
‫‪ -4‬ﻧﺴﺒﺖ راﻛﺘﺎﻧﺲ ﻫﺎي ﻧﺸﺘﻲ ﻣﻌﺎدل ﺑﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻫﺎي ﻣﻌﺎدل ﺑﺮاي ﺗﻤـﺎم ﺗـﺮاﻧﺲ ﻫـﺎ ﻳﻜـﺴﺎن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺮاﻳﻂ ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﺮاي ﻣﻮازي ﻛﺮدن ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎي ﺗﻜﻔﺎز ﻧﻴﺰ ﻛﺎراﺋﻲ داﺷﺖ‪ .‬اﺿـﺎﻓﻪ ﺑـﺮ اﻳـﻦ‬
‫ﭼﻬﺎر ﺷﺮط‪ ،‬دو ﺷﺮط اﺳﺎﺳﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﺮاي ﻣﻮازي ﻛﺮدن ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎي ﺳـﻪ ﻓـﺎز ﺑﺎﻳـﺪ ﺑﺮﻗـﺮار‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬

‫‪109‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫‪ -5‬ﮔﺮوه ﻳﻜﺴﺎن )اﺧﺘﻼف ﻓﺎز ﺑﺮاﺑﺮ(‬
‫ﻣﺜﺎل ﻧﻘﺾ‪ :‬اﺗﺼﺎل ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎي ﮔﺮوه ‪ 1‬و ‪: 3‬‬

‫ﻫﻴﭻ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪاري ﺑﻪ ﻣﺎ دﻳﻜﺘﻪ ﻧﻤﻲ ﻛﻨـﺪ ﻛـﻪ‬

‫ﻣﺮﻛــﺰ ﺳــﺘﺎره ﻫــﺎي دو دﻳــﺎﮔﺮام ﺑــﺮ ﻫــﻢ‬
‫ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎل اﮔﺮ ﻛﻠﻴﺪ ‪ s2‬ﻛـﻪ داراي‬
‫وﻟﺘــﺎژ ‪ bb‬اﺳــﺖ‪ ،‬ﺑــﺴﺘﻪ ﺷــﻮد‪ ،‬ﺟﺮﻳــﺎن‬
‫ﮔﺮدﺷﻲ ﺑﺰرﮔﻲ از ﻓﺎز ‪ A‬و ‪ B‬ﻣﻲ ﮔـﺬرد‬
‫ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ آﺳﻴﺐ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪110‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫‪ -6‬ﺗﻮاﻟﻲ ﻓﺎز ﻳﻜﺴﺎن‬
‫وﻟﺘﺎژ ﻛﻠﻴﺪﻫﺎي ‪ s2‬و ‪ s3‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺮاﺑﺮ‪ bb‬و ‪ cc‬ﻛﻪ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺜﺎل‪ :‬ﻧﺸﺎن دﻫﻴﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان دو ﺗﺮاﻧﺲ ‪ Yd11‬از ﮔﺮوه ﭼﻬﺎر را ﺑﺎ ﺗﺮاﻧﺲ ‪ Dy1‬از‬
‫ﮔﺮوه ﺳﻪ ﻣﻮازي ﻛﺮد؟‬

‫‪111‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ﺣﻞ‪ :‬وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧﻂ و ﻓﺎز ﺗﺮاﻧﺲ ‪ Yd11‬ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ 60‬درﺟﻪ از وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧﻂ و ﻓﺎز ﺗﺮاﻧﺲ ﺑﺎ‬
‫اﺗﺼﺎل ‪ Dy1‬ﺟﻠﻮﺗﺮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪60  180  120 :‬‬
‫اﺗﺼﺎل ‪ Dy1‬را در ﻧﻈﺮ ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻳﻢ‪:‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول‪ :‬از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ‪ ABC‬ﺑﻪ ‪ CAB‬و ﺳﭙﺲ ‪ BCA‬در ورودي ﺗﺮاﻧﺲ ﺑﺎ اﺗﺼﺎل‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ آن را ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ 2  120  240‬ﻳﺎ ‪ 120‬ﻣﻲ ﭼﺮﺧﺎﻧﻴﻢ‪:‬‬

‫‪112‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم‪ :‬از ﻃﺮﻳﻖ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﭘﻼرﻳﺘـﻪ ﺳـﻴﻢ ﭘـﻴﭻ ﻫـﺎ )ﭼـﻪ در ورودي و ﭼـﻪ در ﺧﺮوﺟـﻲ(‪،‬‬
‫ﺧﺮوﺟﻲ را ﻣﺠﺪداً ﺑﻪ اﻧﺪازه ‪ 180‬درﺟﻪ ﻣﻲ ﭼﺮﺧﺎﻧﻴﻢ‪:‬‬

‫‪113‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ﭘﺪﻳﺪه ﺗﺤﺮﻳﻚ در ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ‪ -‬ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﻫﺎ و اﺛﺮ آﻧﻬﺎ در ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪ ﻓﺎز‬

‫ﻋﺎﻣﻞ اﻳﺠﺎد ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﻫﺎ در ﺗﺮاﻧﺲ ﻫـﺎﻳﻲ‬

‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ ﺗﻐﺬﻳـﻪ ﻣـﻲ ﺷـﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻪ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻏﻴﺮﺧﻄﻲ ﻫﺴﺘﻪ ﻣﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻲ داﻧﻴﻢ ﻛﻪ وﻟﺘﺎژ ﺑﺎ ﻣـﺸﺘﻖ ﺷـﺎر‬
‫ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا اﮔﺮ وﻟﺘﺎژ ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ ﺑﻪ‬
‫ﺗﺮاﻧــﺴﻲ اﻋﻤــﺎل ﺷــﻮد‪ ،‬ﺷــﺎر ﻧﻴــﺰ ﺑﺎﻳــﺪ‬
‫ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺷـﻜﻞ‬
‫‪‬‬ ‫روﺑﺮو‪ ،‬ﺑﺮاي داﺷﺘﻦ ﺷﺎر ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ‪ ،‬ﻳـﻚ‬
‫ﻣﻨﺤﻨﻲ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‬ ‫ﺟﺮﻳــﺎن ﻏﻴﺮﺳﻴﻨﻮﺳــﻲ ﻻزم اﺳــﺖ ﻛــﻪ‬
‫ﻫﺴﺘﻪ )ﺑﺎ ﺻـﺮف‬ ‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ اﺳﺖ از ﻣﺆﻟﻔـﻪ اﺻـﻠﻲ و ﻣﺆﻟﻔـﻪ‬
‫ﻧﻈـــﺮ از ﭘﺪﻳـــﺪه‬ ‫ﻫﺎي ﻓﺮد دﻳﮕﺮ‪.‬‬
‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ(‬
‫‪114‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ﺷﻜﻞ ﻣﻮج ﺟﺮﻳﺎن ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻪ اول‪ ،‬ﺳﻮم‪ ،‬ﭘـﻨﺠﻢ و ﺳـﺎﻳﺮ ﻣﺆﻟﻔـﻪ ﻫـﺎي ﻓـﺮد‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﻘﻂ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻲ ﻫﺎي اول و ﺳﻮم از ﻧﻈﺮ داﻣﻨﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺆﻟﻔﻪ اول‪:‬‬
‫‪ I A  I m sin t ‬‬ ‫ﺳﻪ ﻓﺎز ﻣﺘﻘﺎرن‪ ،‬ﺗﻮاﻟﻲ ﻣﺜﺒﺖ‬
‫‪ 1‬‬ ‫‪1‬‬

‫‪‬‬
‫‪ I B1  I m1 sin t  120   I A1  I B1  I C1  0‬‬
‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪ I C1  I m1 sin t  120 ‬‬
‫‪‬‬

‫ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺳﻮم‪:‬‬
‫ﺳﻪ ﻣﻮج ﻫﻤﻔﺎز‬
‫‪ I A  I m sin  3t ‬‬
‫‪ 3‬‬ ‫‪3‬‬

‫‪‬‬
‫‪ I B3  I m3 sin 3 t  120   I m3 sin  3t   I A3  I B3  I C3  3I m3 sin  3t ‬‬
‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪ I C3  I m3 sin 3 t  120   I m3 sin  3t ‬‬
‫‪‬‬

‫‪115‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ﻣﺆﻟﻔﻪ ﭘﻨﺠﻢ‪:‬‬
‫‪ I A  I m sin  5t ‬‬ ‫ﺳﻪ ﻓﺎز ﻣﺘﻘﺎرن‪ ،‬ﺗﻮاﻟﻲ ﻣﻨﻔﻲ‬
‫‪ 5‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪‬‬
‫‪ I B5  I m5 sin 5 t  120   I m3 sin  5t  120   I A5  I B5  I C5  0‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪ I C5  I m5 sin 5 t  120   I m3 sin  5t  120 ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫ﻣﺸﻜﻼت ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻜﻲ ﺑﻮدن ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺤﺮﻳﻚ‬

‫‪ -1‬ﺗﺰرﻳﻖ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎي ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﺷﺒﻜﻪ‪) .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻛﻮﭼﻚ ﺑـﻮدن ﺟﺮﻳـﺎن ﺗﺤﺮﻳـﻚ‪،‬‬
‫ﻣﺸﻜﻞ ﺣﺎدي ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪(.‬‬
‫‪ -2‬ﻳﻜﻲ از دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺎﺋﻠﻲ ﻛﻪ از ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﻫﺎ ﻧﺎﺷﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﻣﺆﻟﻔـﻪ ﺳـﻮم ﻣـﻲ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﻳﺪﻳﻢ ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ اﻣﻮاج ﺳﻪ ﻓﺎز ﻧﺎﺷﻲ از اﻳـﻦ ﻣﺆﻟﻔـﻪ ﺻـﻔﺮ ﻧﻤـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ ،‬در‬
‫ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ در ﻣﺪارات ﺳﻪ ﻓـﺎز‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاي ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺮﮔﺸﺖ اﻳﻦ ﻣﺆﻟﻔﻪ ﺗﻤﻬﻴﺪاﺗﻲ اﻧﺪﻳﺸﻴﺪ )ﻣﺜﻼً اﺗﺼﺎل ﺳﻴﻢ ﭼﻬﺎرم(‪ .‬در ﻏﻴﺮ‬
‫اﻳﻦ ﺻﻮرت ﺑﺮﻗﺮاري آن ﻣﻤﻜﻦ ﻧﺒﻮده و ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮوز ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪116‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﻛﻨﻨﺪه ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ و ﻏﻴﺮﺳﻴﻨﻮﺳﻲ در ﺗﺮاﻧﺲ ﺗﻜﻔﺎز‬
‫ﺑﺮاي وﻟﺘﺎژ ﻣﻨﺒﻊ ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ‪ ،‬ﺷﺎر ﻧﻴﺰ ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﻛﻨﻨـﺪه ﺑﺎﻳـﺪ ﺣـﺎوي‬
‫ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم ﺷﺪﻳﺪي ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎي ﺑﺎ ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﻣﻀﺮب ‪ 3‬در ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽﻲ ﺗـﺮاﻧﺲ‬
‫ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻨﻬﺎ وﻗﺘﻲ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ‪ emf‬ﺑﺎ ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﻣـﻀﺮب ‪ 3‬ﻇـﺎﻫﺮ ﺷـﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ‬
‫‪ emf‬ﺑﺎ ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﻣﻀﺮب ‪ 3‬ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎر ﺑﺎ ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ﻣﻀﺮب ‪ 3‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ اﻟﻘـﺎء ﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻣﻮج واﻗﻌـﻲ ﺷـﺎر ﺗﺮﻛﻴﺒـﻲ اﺳـﺖ از ﻣـﻮج ﺷـﺎر ﺳﻴﻨﻮﺳـﻲ و ﻣـﻮج ﺷـﺎر‬
‫ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم‪ .‬اﻧﺤﺮاف ﻣﻮج ﺷﺎر ﻣﻨﺘﺠﻪ از ﺷﻜﻞ ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑـﻪ ﻣﻘـﺪار ﭼﮕـﺎﻟﻲ‬
‫ﺷﺎر ﻫﺴﺘﻪ دارد‪ .‬اﮔﺮ ﺗﺮاﻧﺲ در ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺷﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮي در ﻫﺴﺘﻪ ﻛﺎر ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ‬
‫ﺳﻮم ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ emf‬ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳـﻮم ‪ E‬ﻗـﻮي ﺗـﺮي ﺑـﺮاي ﺑـﻪ‬
‫‪3‬‬

‫ﮔﺮدش در آوردن آن ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺑﺰرگ ‪E‬ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧـﺪ ﺑـﺎ ﻣﻘـﺪار ﺑـﺰرگ ﺷـﺎر‬
‫‪3‬‬

‫ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم ‪ ‬اﻟﻘﺎء ﺷﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﻣـﻮج ﺷـﺎر ﻣﻨﺘﺠـﻪ )ﺷـﺎر ﺳﻴﻨﻮﺳـﻲ ‪ + ‬ﺷـﺎر‬
‫‪1‬‬
‫‪3‬‬

‫ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم ﺷﺪﻳﺪ ‪ ( ‬در ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺷﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮ‪ ،‬از ﻣﻮج ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ اﻳﺪه آل ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫‪3‬‬

‫ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﺗﺮاﻧﺲ اﺟﺎزه ﻋﺒﻮر ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﻛﻨﻨﺪه ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴـﻚ ﻫـﺎ را ﺑﺪﻫـﺪ‪،‬‬
‫ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬
‫‪117‬‬
 ‫ ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬:‫ﻓﺼﻞ دوم‬

:(‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﻣﻮج ﺷﺎر ﻗﻠﻪ دار )ﻧﻮك ﺗﻴﺰ‬

  t    m sin t    m sin  3t    m sin  5t   ...
1 3 5

:(‫ ﺳﺮ ﺻﺎف )زﻳﻨﻲ‬emf ‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﻣﻮج‬

d  t 
e    m1 cos t   3 m3 cos  3t   5 m5 cos  5t   ...
dt
118
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫اﮔﺮ ﺑﻪ دﻻﻳﻠﻲ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﻫﺎي ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻐﻨـﺎﻃﻴﺲ ﻛﻨﻨـﺪه ﻧﺘﻮاﻧﻨـﺪ ﻋﺒـﻮر ﻛﻨﻨـﺪ‪ ،‬ﺧـﻮاﻫﻴﻢ‬
‫داﺷﺖ‪:‬‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﻣﻮج ﺷﺎر ﺳﺮ ﺻﺎف )زﻳﻨﻲ(‪:‬‬

‫‪  t    m sin t   m sin  3t   m sin  5t   ...‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﻚ ﻣﻮج ‪ emf‬ﻗﻠﻪ دار )ﻧﻮك ﺗﻴﺰ(‪:‬‬

‫‪d  t ‬‬
‫‪e‬‬ ‫‪   m1 cos t   3 m3 cos  3t   5 m5 cos  5t   ...‬‬
‫‪dt‬‬ ‫‪119‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫ﭘﺪﻳﺪه ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ در ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎز ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ زﻳﺮ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﻧﻮع اﺗﺼﺎل ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭻ ﺗﺮاﻧﺲ )ﺳﺘﺎره‪ ،‬ﻣﺜﻠﺚ و ﻳﺎ زﻳﮕﺰاگ(‬
‫‪ -2‬ﻣﺪار ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺳﻪ ﻓﺎز )ﻣﺠﺰا و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ(‬
‫ﺣﺎل ﻓﺮض ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ ﻛﻪ وﻟﺘﺎژﻫﺎي اﻋﻤﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪VA  Vm sin t   Vm sin  3t   Vm sin  5t   ...‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪5‬‬

‫‪‬‬
‫‪VB  Vm1 sin t  120   Vm3 sin 3 t  120   Vm5 sin 5 t  120   ...‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬
‫‪VC  Vm1 sin t  120   Vm3 sin 3 t  120   Vm5 sin 5 t  120   ...‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره‬
‫‪ : VAB  VA  VB , VAB  VA  VB  Vm sin  3t   Vm sin  3t  120   0‬وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬

‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮاي اﺗﺼﺎل ﺳﺘﺎره ﺣﺘﻲ اﮔﺮ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﻓﺎز ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴـﻚ ﻫـﺎي ﻣـﻀﺮب ﺳـﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧﻂ ﺗﻬﻲ از اﻳﻦ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﻫﺎي ﻣﻀﺮب ﺳﻪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪120‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠﺚ‬
‫در اﻳﻦ اﺗﺼﺎل ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺗﺮﻣﻴﻨﺎل ﻫﺎي ﺑﺎ ﭘﻼرﻳﺘﻪ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘـﺼﻞ ﻣـﻲ‬
‫ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺳﻪ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽﻲ در ﻳﻚ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﺎز ﺷﻮد و ﻳﻚ وﻟﺘﻤﺘـﺮ ﻣﻄـﺎﺑﻖ ﺷـﻜﻞ زﻳـﺮ‬
‫ﻣﺘﺼﻞ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻗﺮاﺋﺖ وﻟﺘﻤﺘﺮ ﺻﻔﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﺷﺮﻃﻲ ﻛـﻪ ﺗﻨﻬـﺎ ﻧﻴﺮوﻫـﺎي ﻣﺤﺮﻛـﻪ‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﻮج اﺻﻠﻲ و ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﻫﺎي ﻏﻴﺮ ﻣﻀﺮب ﺳﻪ در ﺳﻪ ﻓﺎز ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷـﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎل اﮔﺮ اﻳﻦ ‪emf‬ﻫﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﻫﺎي ﻣﻀﺮب ﺳﻪ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪:‬‬

‫‪V  3 E32  E9 2  ...‬‬

‫‪121‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫اﮔﺮ وﻟﺘﻤﺘﺮ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد و ﺑﻪ ﺟﺎي آن ﻳﻚ آﻣﭙﺮﻣﺘﺮ ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد‪ ،‬آﻧﮕﺎه ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴـﻚ ﺳـﻮم‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ‪) I 3‬ﺑﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻛﺮدن از ‪ I 9‬و ‪ (...‬اﻧﺪازه ﮔﻴﺮي ﻣﻲ ﺷـﻮد‪ .‬در ﻫـﺮ ﺻـﻮرت‬
‫ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم ﺟﺮﻳﺎن ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺧﻄﻮط ﻳﻚ ﺗﺮاﻧﺲ ﺑﺎ اﺗﺼﺎل ﻣﺜﻠـﺚ‪ ،‬ﻣﻮﺟـﻮد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ زﻳﺮا‪:‬‬
‫‪iA3  iAB3  iCA3  I m3 sin  3t   I m3 sin  3t  120   0‬‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬اﻣـﺎ در‬
‫ﺧﻂ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﺎري ﺷﺪن ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻣﺤﺮﻛﻪ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻣﻀﺮب ﺳﻪ‪ ،‬ﺣﺘﻲ در ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽﻲ ﻫـﺎي اﺗـﺼﺎل ﻣﺜﻠـﺚ‬
‫ﺑﻴﻦ ﺧﻄﻮط ﻇﺎﻫﺮ ﻧﻤﻲ ﮔﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﻧﺎﺷﻲ از اﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻧﻴﺮوﻫـﺎي‬
‫ﻣﺤﺮﻛﻪ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺎ اﻓﺖ ﻫﺎي اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﺮﺑﻮط‪ ،‬ﻧﺎﺷـﻲ از ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴـﻚ ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫ﻣﻀﺮب ﺳﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل و ﻣﻮازﻧﻪ ﻣﻲ رﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﮔﺮ ﻫﺮ ﻓﺎز ﺷـﺎﻣﻞ ‪، E3‬‬
‫ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﻪ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ و ‪ ، Z 3‬اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴـﻚ ﺳـﻮم ﺑﺎﺷـﺪ‪،‬‬
‫آﻧﮕﺎه ﺟﺮﻳﺎن‪ ،‬ﻧﺎﺷﻲ از ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم ﺟﺮﻳﺎن ‪ I 3‬در ﻣﺜﻠﺚ ﺑـﺴﺘﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت زﻳـﺮ‬
‫‪3E3 E3‬‬ ‫اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪I3 ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪, E3  Z 3 I 3‬‬
‫‪3Z 3‬‬ ‫‪Z3‬‬
‫‪122‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ در ﻫﺮ ﻓﺎز‪ E3 ،‬ﻛﺎﻣﻼٌ ﺑﺎ اﻓﺖ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳـﻮم ‪ Z 3 I 3‬ﺑﺮاﺑـﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﻫﻤـﻴﻦ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺮاي ﺳﺎﻳﺮ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﻫﺎي ﻣﻀﺮب ﺳﻪ ﻧﻴﺰ ﺻﺤﻴﺢ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻳﻚ ﺗﺮاﻧﺲ در ﻣﺪارﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎز ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻮع ﻫﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪ ﻓﺎز ﻧﻮع ﻫﺴﺘﻪ اي‬
‫و ﻳﺎ ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪ ﻓﺎز ﻧﻮع ﭘﻮﺳﺘﻪ اي )زرﻫﻲ( و ﻳﺎ ﻳﻚ ﺑﺎﻧﻚ از ﺳﻪ ﺗﺮاﻧﺲ ﺗﻜﻔﺎز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از‬
‫دﻳﺪ ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ‪ ،‬ﺗﺮاﻧﺲ ﺳﻪ ﻓﺎز ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ -1‬ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎزي ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺳﻪ ﻓﺎز ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻣﺠﺰا دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎي ﺳﻪ ﻓﺎزي ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺳﻪ ﻓﺎز ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ و ﺗﺰوﻳﺞ ﺷﺪه دارﻧﺪ‪.‬‬

‫اﻟﻒ( اﺗﺼﺎل )ﺑﺪون اﺗﺼﺎل زﻣﻴﻦ(‪:‬‬

‫‪ -1‬ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎي ﺑﺎ ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻣﺠﺰا و ﻣﺴﺘﻘﻞ‪:‬‬
‫‪ I A3  I m3 sin  3t ‬‬
‫‪‬‬
‫‪ I B3  I m3 sin  3t   I n  I A3  I B3  I C3  3I m3 sin  3t   0  I m3  0‬‬
‫‪‬‬
‫‪ I C3  I m3 sin  3t ‬‬
‫‪123‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎي ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﺎري ﺷﺪن در ﺧﻄﻮط و ﻓﺎزﻫـﺎي ﺗـﺮاﻧﺲ ﺑـﺎ‬
‫اﺗﺼﺎل ‪ Yy‬ﺑﺪون اﺗﺼﺎل زﻣﻴﻦ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﻜﻞ ﻣﻮج ﺟﺮﻳـﺎن ﻫـﺎ ﻓﺎﻗـﺪ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴـﻚ‬
‫ﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﺎر ﺳـﺮ ﺻـﺎف و وﻟﺘـﺎژ ‪ emf‬ﻗﻠـﻪ دار اﺳـﺖ‪ .‬از آﻧﺠـﺎ ﻛـﻪ ﻣـﺪار‬
‫ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﺗﺮاﻧﺲ ﻣﺠﺰا اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻣﺴﻴﺮ ﺷـﺎر ‪ 3‬ﺑـﺴﻴﺎر ﻛـﻢ اﺳـﺖ‪ .‬در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪ 3‬درﺻﺪ ﺑﺰرﮔﻲ از ﺷﺎر اﺻﻠﻲ ‪ 1‬را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ‪3 )) :‬ﺣﺪود ‪1 %20‬‬
‫اﺳﺖ‪ ((.‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ )) ‪ E1‬ﺣﺪود ‪ E3 %60‬اﺳﺖ‪((.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ emf ،‬ﻫﺮ ﻓﺎز در ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽﻲ اوﻟﻴﻪ و ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻗﻠﻪ دار اﺳﺖ و داراي داﻣﻨﻪ ‪ %160‬داﻣﻨـﻪ‬
‫ﻣﺆﻟﻔﻪ اﺻﻠﻲ ‪ emf‬اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﻣﺎﻛﺰﻳﻤﻢ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﺎﻳﻖ ﺑﻨﺪي ﺗﺮاﻧﺲ آﺳﻴﺐ‬
‫ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺎي ‪ HV‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻧﻤﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﺟـﻪ‪ :‬وﻟﺘﺎژﻫـﺎي‬
‫ﺧﻂ ﺗﻬﻲ از وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ وﻟﺘﺎژﻫﺎ ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ اﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ‪ 3  %201‬ﻣﻘﺪار ﻣﺆﺛﺮ وﻟﺘﺎژ ﺑﺮداري ﻣﻨﺘﺠﻪ ‪12  0.62  1.17‬‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺆﻟﻔﻪ اﺻﻠﻲ وﻟﺘﺎژ ﻓﺎز اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ راﺑﻄﻪ وﻟﺘﺎژ ﻓﺎز ‪  3‬وﻟﺘﺎژ ﺧﻂ درﺳﺖ ﻧﻤﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺛﺮ دﻳﮕﺮ ‪ emf‬ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم‪ ،‬ﻧﻮﺳﺎن ﻧﻘﻄﻪ ﺧﻨﺜﻲ در ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ ‪ 3f‬اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪124‬‬
‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬

‫‪125‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺗﺮاﻧﺲ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺷﺒﻜﻪ ﺳﻪ ﻓﺎز ﺑﺎ ﻗﺪرت زﻳﺎد ﻣﺘـﺼﻞ اﺳـﺖ‪ ،‬رأس ﻫـﺎي ‪ b ،a‬و ‪c‬‬
‫ﺑﺮدارﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﻧﻤﻲ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺑﺪﻫﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺧﻨﺜﻲ در ﻓﺮﻛﺎﻧﺲ‬
‫‪ 3f‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﺤﻞ ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻲ ﺛﺒﺎﺗﻲ و ﻧﻮﺳﺎن را در وﻟﺘﺎژ ﺧـﻂ ﺑـﻪ ﻧﻘﻄـﻪ ﺧﻨﺜـﻲ‬
‫ﺳﺘﺎره ﺧﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪ -2‬ﺗﺮاﻧﺲ ﻫﺎي ﺑﺎ ﻣﺪار ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ واﺑﺴﺘﻪ ﻳﺎ ﺗﺰوﻳﺞ ﺷﺪه‪:‬‬
‫ﻣﺴﻴﺮ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺷﺎرﻫﺎي ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم و ﻣﻀﺎرب آن‪ ،‬ﻫﻮا و ﻳﺎ روﻏﻦ اﻃﺮاف ﻫﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺴﻲ ﻣﺴﻴﺮ ﺑـﺎﻻ ﻣـﻲ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺷـﺎرﻫﺎي ﻣـﻀﺎرب ‪ 3‬و ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫‪emf‬ﻫﺎي ﻣﻀﺎرب ‪ 3‬ﻛﻮﭼﻚ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﻓﺎز ﺑﻪ اﻣﻮاج ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ ﻧﺰدﻳـﻚ‬
‫ﺗﺮ ﻣﻲ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ب( اﺗﺼﺎل ‪ Yy‬ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺧﻨﺜﻲ‬
‫در اﻳﻦ ﻧﻮع اﺗﺼﺎل ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎي ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم در ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽﻲ ﻫﺎي ﻓﺎز و در ﺧﻄﻮط وﺟﻮد‬
‫دارﻧﺪ و از ﻃﺮﻳﻖ زﻣﻴﻦ ﻣﺴﻴﺮ ﺧﻮد را ﻣﻲ ﺑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷـﻜﻞ ﻣـﻮج ﺷـﺎر و ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‬
‫وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﻓﺎز ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ اﻧﺪ و ‪ VL  3V‬و ﻧﻘﻄﻪ ﺧﻨﺜﻲ ﭘﺎﻳﺪار اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪126‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫اﺷﻜﺎل ﻋﻤﺪه اﻳﻦ ﻧﻮع اﺗﺼﺎل وﺟﻮد ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎي ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم در ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘﺎل اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫ﺗﺪاﺧﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ در ﻣﺪارﻫﺎي ﻣﺨﺎﺑﺮاﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﻮازات ﺧﻄﻮط اﻧﺘﻘـﺎل ﻛـﺸﻴﺪه ﺷـﺪه‬
‫اﻧﺪ‪ ،‬اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫‪Dy‬‬ ‫ج( اﺗﺼﺎل‬
‫وﻟﺘﺎژ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ اﻋﻤﺎل ﺷﺪه ﺑﻪ ﺗﺮاﻧﺲ ‪ Dy‬ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﻛﻨﻨﺪه ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ در ﺧﻄﻮط‬
‫اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺟﺮﻳﺎن در ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽﻲ ﻫﺎي ﺗﺮاﻧﺲ ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺮﺻﺎف ﺷﺪن ﻣـﻮج ﺷـﺎر‬
‫ﻣﻲ ﮔﺮدد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﺎر ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم ﺷﺪﻳﺪي ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪emf‬ﻫﺎي‬
‫ﺑﺎ ﻣﻀﺮب ‪ 3‬ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲ آﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ‪ emf‬در ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺴﺘﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم ﺑﺮﻗـﺮار‬
‫ﻣﻲ ﺳﺎزد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺟﺮﻳﺎن ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽﻲ ﺗﺮاﻧﺲ ﺷﺎﻣﻞ ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﻛﻨﻨﺪه ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻫﻤﺮاه ﻳﻚ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻄـﻮط اﻧﺘﻘـﺎل‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻓﺎﻗﺪ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺷﺎر ‪ 3‬ﺑﺎ ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽﻲ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻧﻴـﺰ ﭘﻴﻮﻧـﺪ دارد‪ .‬در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻘﺪار ﻛﻤﻲ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم ‪ %1) emf‬وﻟﺘﺎژ ﻧﺎﻣﻲ( در ﻓﺎزﻫﺎي ﺛﺎﻧﻮﻳـﻪ اﻟﻘـﺎء ﻣـﻲ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ وﻟﺘﺎژﻫﺎي ﺧﻂ ﺧﺮوﺟﻲ ﺗﻬﻲ از ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﻫﺎي ﺳﻮم ‪ emf‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪127‬‬
 ‫ﻓﺼﻞ دوم‪ :‬ﺗﺮاﻧﺴﻔﻮرﻣﺎﺗﻮر ﺳﻪ ﻓﺎز‬
‫د( اﺗﺼﺎل ‪Yd‬‬
‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم ﺟﺮﻳﺎن ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺟﺎري ﺷﺪن در ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽﻲ ﻫـﺎي اﺗـﺼﺎل ﺳـﺘﺎره‬
‫ﻳﻚ ﺗﺮاﻧﺲ ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن ﻣﻐﻨﺎﻃﻴﺲ ﻛﻨﻨﺪه ﻣﻮج ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ﺷـﻜﻞ‬
‫ﻣﻮج ﺷﺎر ﺳﺮﺻﺎف اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳـﻮم ﺷـﺪﻳﺪي اﺳـﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠـﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ‪ emf‬ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم در ﺳﻴﻢ ﭘﻴﭽﻲ اوﻟﻴﻪ و ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻣﻲ ﻛﻨـﺪ‪ .‬ﺛﺎﻧﻮﻳـﻪ ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﺠﺎد ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم در ﻣﺜﻠﺚ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در‬
‫ﺧﻂ ﺧﺮوﺟﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم ﻧﺨﻮاﻫﻴﻢ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ه( اﺗﺼﺎل ‪Dd‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻄﻮط ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺷﺎر ﺳﺮﺻﺎف ﺷـﺎﻣﻞ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴـﻚ ﺳـﻮم در ﻧﺘﻴﺠـﻪ ‪emf‬‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﻫﺎرﻣﻮﻧﻴﻚ ﺳﻮم ﭼﻪ در اوﻟﻴﻪ و ﭼﻪ در ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ‪ ،‬اﻣﺎ ﻫﻤﭽﻨﺎن وﻟﺘﺎژﻫﺎ ﺳﻴﻨﻮﺳﻲ اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪128‬‬