II.

Lokal at Populasyong Pananaliksik

Sa bahaging ito ng pananaliksik ay matutuklasan ang mga imprormasyon ukol sa

Pederalismo sa parehong lokal at dayuhang mga impormasyon.

Depenisyon ng Pederalismo

Ayon sa Wikipedia, ang Federalismo ay isang pulitikong konsepto na inilalarawan ang

mga gawain na kung saan ang mga miyembrong nasasakupan ay nakapaloob sa isang
kasunduan na siyang pinamumunuan ng mga gobernador ang mga estado o probinsya sa isang
bansa. Dagdag pa, ang sistemang ito ay binibigyang kapangyarihan ang isang estado na
maging malaya at makapag-desisyon sa sariling nasasakupan. Dahil dito, ang mga estado ay
maaaring magpa-tupad ng kanilang mga sariling batas.

Sa pag-aaral na ginawa ni Charles T. Schenck 1987, ang pederalismo ay isang

bahaging politikal ng isang samahan na may sariling pamamahala o rehiyon sa ilalim ng
sentralisadong gobyerno. Sa Pederal na pamamahala, ay may mga estado o nahahati sa mga
lalawigan na may sariling bahagdan ng kapangyarihan hiwalay sa kapital ng isang bansa.

Ang sistemang Federalismo ay pinamumunuan ng isang Presidente (Central governing

authority) na siyang namamahala para sa pangkalahatang pangangailangan ng bansa. Hahatiin
ang Pilipinas, kung saka sakali, at tatawagin ang mga lugar bilang mga estado (constituent
political units). Pinangungunahan ng Switzerland, Germany, the United States of America,
Canada, Australia at India ang ganitong klaseng pamamalakad.

Ayon sa Pinoyako, sa Federalismo, magkakaroon ng kontrol sa kanilang pamahalaan

ang iba’t ibang rehiyon sa Pilipinas, lalo na ang rehiyon ng Mindanao na matagal nang sinisingil
mula sa gobyerno ng mga kapatid nating Muslim.Ibig sabihin nito ay ay pagkakaroon na ng mga
hiwalay na estado o regional government, mapupunta na sa bawat rehiyon ang kontrol sa
kanilang ekonomiya at pulitika nang hindi na maaaring pakialamanan ng sentrong pamahalaan
sa Maynila.

Ang katagang pederalismo, ay katulad ng paglalarawan ng isang organisadong

administrasyon na kung saan ay kapitalisado ang isang lungsod sa sariling lugar kaiba sa
republikang pamamahala. Dito ay tinatawag na estado ang mga lalawigang sakop ng isang
bansa. Federalist ang tawag sa mga taga sunod ng bansa sa ilalim ng pamamahalang
pederalismo. Ayon kay Joseph Vyas 2016.

Ang federalismo ay isang sistema ng pamamahala kung saan ang bawat estado (state)
ay may sariling pamahalaan na may kalayaan mula sa central o yung federal na pamahalaan.
Bawat estado ay may kakayanang gumawa ng batas na papairalin sa kanilang mga
nasasakupan. Dito pumapasok yung mga bagay na maaring legal sa isang estado, ngunit ilegal
sa iba. Pinaka halimbawa nito ay ang US.

Ito ang uri ng pamahalaan ng ginagamit ng US, Australia, India, ilang mga bansa sa
Europe. May pagkakaiba ang federalismong ginagamit nila kung saan binabago nila ang
sistema para tumugma sa mga pangangailangan nila. Ang sa federalismo sa Pilipinas ay
matagal nang isinulong ni Nene Pimentel kung saan nakasaad ito sa isang dokumento sinulat ni
Jose Abueva na ipinakalat ng PCIJ.

Bansa Sa Ilalim ng Pederalismo

Current federations

Typ
Year Federating Minor federating
Federation Major federating units e
est. units units[t 1]
[t 2]

Provinces of
1853 Argentina 23 provinces 1 autonomous city R
Argentina

3 federal territories
1901 Australia States and 6 states M
(of which 2 are
territories of
self-governing)
 Australia and 7 external
territories

States of
1920 Austria 9 Länder or Bundesländer R
Austria

Divisions of
1970 Belgium 3 communities, 3 regions M
Belgium

Bosnia Divisions of 2 entities, one of which is

1995 and Bosnia and itself a federation of 10 1 District [t 3] R
Herzegovina Herzegovina cantons

1889 Brazil States of Brazil 26 states[t 4] 1 federal district R

Provinces and
1867 Canada territories of 10 provinces 3 territories M
Canada

Autonomous
1975 Comoros Islands of the 3 islands R
Comoros

Regions of
1995 Ethiopia 9 regions 2 chartered cities R
Ethiopia

States of
1949 Germany 16 Länder or Bundesländer R
Germany
 7 Union Territories,
States and
including a
1950 India territories of 29 States R
National Capital
India
Territory

Governorates
2005 Iraq 18 provinces R
of Iraq

States of
1963 Malaysia 13 states 3 federal territories M
Malaysia

32 federal entities, which

States of
1821 Mexico are 31 states and its R
Mexico
capital Mexico City

Federated Administrative
1979 States of divisions of 4 states R

Micronesia Micronesia

Provinces of
2015 Nepal 7 provinces R
Nepal

States of 1 federal capital

1963 Nigeria 36 states R
Nigeria territory

Provinces and 4 federal territories

1956 Pakistan territories of 4 provinces including a federal R
Pakistan capital territory
 46 oblasts, 22 republics,
Federal 9 krais, 4
1918
Russia subjects of autonomous okrugs, 3 R
1991
Russia federal-level cities, 1
autonomous oblast[20][21]

Saint
The islands St.
1983 Kitts and 2 islands M
Kitts and Nevis
Nevis

Federal
2012 Somalia Member States 18 states[19] R
of Somalia

South States of South

2011 28 states R
Sudan Sudan

States of
1956 Sudan 17 states R
Sudan

Cantons of
1848 26 cantons[t 5] R
Switzerland Switzerland

United
Emirates of the
1971 Arab 7 emirates M
UAE
Emirates
 United Political
1776[ 1 federal district;
t 6]
States of divisions of the 50 States R
16 territories[t 7]
America United States

1 federal district, 1
States of
1863 23 states federal R
Venezuela Venezuela
dependency

Ibinahagi ng www.wikipedia.org/federalism/

Positibong Epekto ng Pederalismo sa mga Bansa

Ang rehime o pamumunong pederal ng Estados Unidos ay nagsimula pa noong 1789 at

itinuturing bilang ang kauna-unahang bagong pambansang pederasyon sa buong mundo. Kahit
na ganoon, ang mga nilalaman ng pederalismong Amerikano ay pinagtatalunan simula pa ng
pagkakatatag at pagsasabatas ng Saligang Batas na ang ibang partido ay ipinagtatalo ang
pambansang pagpapalawig ng kapangyarihan at ang iba naman ay pinaikli at mahigpit na
ipinagbibigay-kahulugan bilang an pag-iisa-isa ng mga pambansang kapangyarihan ng
pamahalaan sa Saligang Batas.

Kung ang federalismo ay paiiralin sa ating bansa, hindi na kailangan pang magpaalam
at humingi ng permiso sa Maynila. Katulad ng naging problema sa kakulangan ng bigas sa
Kidapawan, na hindi mangyayari sa ilalim ng Federalismo.

Simula noong Digmaang Sibil ng Estados Unidos, ang kapangyarihan ng pamahalaang

pederal ay lalo pang pinalawig ngunit may mga panahon mula nito na ang sangay na
lehislatibo ay nananaig o nagkaroon ng mga pagkakataon na ang mga tagapagtaguyod
ng karapatan ng estado ay nagtagumpay sa paglalagay ng hangganan sa kapangyarihan ng
pederal na pamahalaan sa pamamagitan ng mga gawain ng tagasapagbatas, karapatan ng
tagapaganap o ng pagpapahayag ng Saligang Batas ng mga hukuman.
 Isa sa mga positibong epekto sa bansa ng pederalismo ayon kay Jeorge P. Manath,
2004, pinahihintulutan ng pederalismo ang pagkakabuklod-buklod. Ang mga lokal na
pamahalaan ay maaaring makisangkot at magdesisyon sa mga lokal na suliranin sa sariling
lalawigan. Dito, hindi na kailangan pa ang sumunod pa sa mga patakaran ng pangkalahatan
sapagkat ang bawat estado ay mayroong kanya kanyang mga batas na ipinatutupad sa mga
lugar na nasasakupan.

Samantala, ayon sa American Today, ang pederal na pamamahala ay tumutulong na

mamahala ng mga suliranin. Ang pagbibigay-pahintulot sa mga estado at komunidad na
magkaroon ng sariling pamamahala ay nililimitahan ang mga suliranin na kinahaharap ng isang
sentralisadong gobyerno.

Isa pa ay binabawasan ng Pederalismo ang kapangyarihan ng namumuno sa

pamahalaa. Ang pantay na distribusyon ng kapangyarihan sa mga namumunong estado ay
nagsisilbing balakid at proteksyon mula sa dominasyon at labis na pagkontrol sa mga batas at
judisyaryo. Dahil ditto, ang Estados Unidos ay, kasama ang mga estado at lokal na pamahalaan
ay naging matagumpay sa kasalukuyang panahon.

Ipinahayag naman ni Michael Froyle, 2010, pinapataas ng pederalismo ang political na

partisipasyon ng mga mamamayan. Hinahayaan nitong lumait ang mga taong-bayan sa mga
opisina ng lokal na pamahalaan. Samakatuwid, humigit kumulang na isang milyon ang lumapit
sa mga bayan, at distrito upang komunsulta sa mga abugado o mga hukom. Ang mga opisyal
na ito ay naitalang mas malapit sa tao kaysa sa mga opisyales ng Washington.

. Ayon pa sa isang blogger na si Jdzla, isang proseso ang paglilipat ng isang lugar tungo
sa isang estado. Inihalintulad niya ito kung ano ang nangyari sa Jura, Switzerland noon na kung
saan nagkaroon ng tamang distribusyon ng mga ari-arian. Kaya’t nakapag simula ang estado at
nang kalunanan ay naging maunlad din ito. Sabi niya ang Federalismo ay isa ring
“pagdadamayan”

Dagdag pa ni Jdzla, wala namang magbabago sa kultura pag pinairal ang nabanggit na
sistema. Mananatiling Bikolano ang taga Bicol, Cebuano ang taga Cebu atbp. Mananatili at iiral
pa rin ang pagiging isang Pilipino kaya’t malabong magkaka- watak-watak ang Pilipinas. Para
sagutin ang ikatlong punto ni Damgo, sinabi ni Jdzla na ang makasariling interest ng mga
pulitiko ay magbibigay ng benepisyo sa mamamayang Pilipino. Kung gamitin ito nila sa
kampanya at manalo, maaaring maisakatuparan ang sistemang Federalismo. At kapag
nangyari, sinabi niya na hindi na magiging malayo sa pag-unlad ang bansang Pilipinas.

Mga Negatibong Epekto ng Pederalismo sa mga Bansa

Pahayag ng isang mananaliksik na si Lagman 2015, hindi masisigurong masasagot ng

pederalismo ang problema ng bayan. Kung titingnan daw ang mga bansang may gobyernong
pederal, wala rin umanong ipinagkaiba ang mga problema ng mga bansang iyon sa Pilipinas na
may Unitary form of government. Sa usapin naman ng “self sufficiency,” argumento ni Lagman
ay paano ang mga rehiyon kung saan hindi sapat ang kanilang pinagkukunan. Maari umano
manatiling hindi produktibo ang rehiyon na iyon o tuluyang maging ‘underdeveloped.'

Si Sakuyang Damgo ay isang blogger at sumulat ng isang article patungkol sa

Federalismo. Nakapaloob sa kanyang sinulat ang mga negatibong epekto kung saka-sakaling
mabago ang paraan ng pamumuno ng bansa. Mayroon siyang tatlong punto na inihayag. Una,
mahihirapan ang mahihinang rehiyon gaya ng probinsyang Samar-Leyte dahil hindi ito kagaya
ng ibang karatig na lugar na kayang buhayin at pagyamanin ng mga buwis na ibinabayad. Ika
pa nga niya, “Alangan namang ang mga buwis na ibinabayad ng mga mamamayan ng Maynila
eh gagamitin pa rin para sa mga taga-Mindanao kapag kanya-kanya na ang sistema ng
pamamahala?” Pangalawa, Hihina at magkaka watak-watak ang Pilipinas bilang kabuuan.
Pangatlo, ginagamit lamang ng mga sakim na pulitiko ang ganitong propaganda upang sila ay
iboto ng mamamayan.

Ayon pa sa isang Canadian Blog, ang implementasyon ng pederal na pamamahala ay

hinahayaang magkaroon ng proteksyon ang mga lider ng lokal na pamahalaan sa mga
anumalya na maaaring malusutan sa pakakaroon ng kani kaniyang mga batas at alituntunin na
ipinatutupad sa lugar na nasasakuan.
Samantala, ayon kay Jose Marco 2016, ay nagiging balakid sa magigirap na estado at
komunidad, na nagbibigay ng mag mababang lebel ng edukasyon, kalusugan, proteksyon,
kaysa sa mas masaganang mga estado ng lipunan.
Dahilan ng Paghahain ng Panukala sa Pederalismo

Kailangang ihayag sa wikang Filipino ang Senate Joint Resolution No. 10, na
nagpapanukala ng pagtatatag ng kakatwang uri ng Federalismo sa Filipinas at nang masuri ng
taumbayan ang niluluto ng mga politiko at kasapakat nila sa lipunang sibil.
Ang nasabing resolusyon ay nilagdaan nina Aquilino Q. Pimentel Jr., Edgardo Angara,
Rodolfo Biazon, Pia Cayetano, Juan Ponce Enrile, Francis Escudero, Jinggoy Estrada, Gregorio
Honasan, Panfilo Lacson, Francis Pangilinan, Ramon Revilla, at Manuel Villar. Nananawagan
ang resolusyon na magpulong ang mga mambabatas ng kongreso “para sa layuning baguhin
ang saligang batas nang maitatag ang federal na sistema ng pamahalaan.”
Ikinatwiran ng resolusyon na ang sentro ng kapangyarihan at pananalapi ay nasa
Maynila, at naiwan ang malalayong lalawigan ng bansa. Puta-putaki umano ang pag-unlad, at
nakikinabang lamang ang ilang malapit sa administrasyon. Ang ganitong kalagayan ay
nagsilang ng malawakang kahirapan at armadong pag-aaklas sa buong bansa. Upang malutas
ito, iminumungkahi ang pagtatatag ng labing-isang estado bukod sa Metro Manila. Ang ganitong
uri ng lohika ay waring mula sa mga demagogong politikong Sebwano, na laging inaakusahan
ang “Imperyalistang Tagalog na Maynila” sa mga kapabayaan sa kanilang rehiyong sila rin ang
may kagagawan

Naghain sa Implementasyon ng Pederalismo

Ang sa federalismo sa Pilipinas ay matagal nang isinulong ni Nene Pimentel kung saan
nakasaad ito sa isang dokumento sinulat ni Jose Abueva na ipinakalat ng PCIJ.

Nauna nang ipahayag ng Pangulong Rodrigo Duterte ang hangaring paglipat sa

sistemang pederalismo, kung saan mahahati ang bansa sa mga desentralisadong estado, sa
kaniyang unang State of the Nation Address noong ika-25 ng Hulyo. Ayon sa pangulo,
magaganap ang isang “plebiscite,” o botohan para aprubahan ang isang bagong Konstitusiyon,
sa loob ng dalawang taon.

Gusto ni Presidente Rodrigo Duterte na madaliin nang Kongreso ang pagbalangkas sa

sistemang pederalismo na ipapalit sa kasalukuyang pamahalaan. Natalakay na natin noon ang
Federal Form of government na ang ibig sabihin ay bibigyan ng sariling pamamahala ang bawat
rehiyon sa bansa sa halip na umaasa na lamang sa isang nag-iisang central government.
Pilipinong Bersiyon ng Pederalismo

Iginiit ni Aquilino “Nene” Pimentel Jr. na dapat magkaroon ng “sariling bersiyon” ng

pederalismo ang bansa batay sa kultura ng bawat rehiyon.

Paliwanag niya, magsisilbing batayan lamang ang ilang “bahagi” ng pederalismong

umiiral sa Estados Unidos at iilang bansa sa Europa sa pagbuo ng Pilipinas ng sarili nitong
sistema.

“Let us get the best features of federalism in countries like US and Europe and apply
them to our own situation. Let us not copy for the sake of copying,” sabi ni Pimentel sa
Varsitarian matapos ang “Federalism in Focus,” isang panayam sa ABS-CBN News Channel
(ANC), ika-24 ng Agosto.

Dagdag pa ni Pimentel, dating pangulo ng Senado at isang masugid na tagapagtaguyod

ng pederalismo sa bansa, matutugunan ng panukalang sistema ang mga suliraning
pangkapayapaang gumugulo sa Mindanao.

Ayon kay House Speaker Pantaleon Alvarez, ang pederalismo lamang ang susi para sa
tunay na pagbabago dahil mababasag na nito ang Imperial Manila at maipakakalat na ng patas
ang pondo at kapangyarihan sa mga kanayunan.

Sa pederalismo, hahatiin na ang Pilipinas sa federal states. Kada federal state, may
sariling pamamalakad. Hindi na aasa sa national government ang bubuuing mga estado. Ayon
kay Alvarez, maari raw na maging sagot ang pederalismo sa problema ng Pilipinas sa
katiwalian at kahirapan. Dagdag pa niya, ilang beses na inamyendahan ang local government
code pero wala naman daw nangyari.

Mag-uumpisa ito sa pag amyenda ng Saligang Batas o ng Constitution. Kung marangal

ang intensyon ni Duterte sa kanyang paninilbihan, hindi nya dapat galawin ang term limits, o
ang hangganan ng termino ng isang government official. Amyendahan lamang ang kailangan
amyendahan tulad ng mga artikulo tungkol sa mga partido political, jurisdiction ng punong
ministro (prime minister) at mga local na opisyal, at marami pang iba.
 Upang ma-amyendahan ang Saligang Batas kailangan po ng plebesito. Ito ay eleksyon
kung saan boboto tayo ng OO o HINDI sa mga pagbabagong inihanda. Kung mananalo ang
OO, aamyendahan ang Saligang Batas at matutuloy tayo sa pagbuwag ng Kongreso. Kung
mananalo ang HINDI, walang federalismong magaganap.

Epekto ng Pederalismo sa Pilipinas

Maganda ito para sa Mindanao kung saan napakalaki ng ekonomiya roon lalo na sa
larangan ng agrikultura, minahan at iba pang mga industriya. Ganoon din para sa mayayamang
rehiyon gaya ng Metro Manila, Calabarzon at iba pa. Subalit para roon sa mahihirap na rehiyon
gaya ng probinsyang Samar-Leyte, ang parte ng Pilipinas na pinakamahirap sa bansa at iba
pang katulad nito ay siguradong talo sa sistemang Federalismo.

Sa sistemang Federal kasi, trabaho na ng regional government ang mangolekta ng

buwis mula sa mga negosyo at taumbayang nasasakupan nito. Paanong makapag-uumpisa ng
maganda ang mga mahihirap na rehiyon kung wala nang perang manggagaling sa pamahalaan
sa Maynila? Alangan namang ang mga buwis na ibinabayad ng mga mamamayan ng Maynila
eh gagamitin pa rin para sa mga taga-Mindanao kapag kanya-kanya na ang sistema ng
pamamahala.

“Ito yung solusyon sa tinatawag na ‘Imperial Manila’ lahat even nung mga minor
decisions ay dadaan pa sa Maynila. Kaya sa Federalismo ay may certain autonomy yung
probinsya at yung mga local leaders na nandoon sila sa sitwasyon. They know better yung mga
problema and hopefully they can address better yung mga problemang yun sa federalism,”
bahagi ng pahayag ni Bishop Arigo sa Veritas Patrol.

Inilahad ni Abueva ang mga bentaha ng federalismo, at kabilang dito ang sumusunod:
Una, makapagtatatag umano ito ng makatarungan at pangmatagalang balangkas para sa
kapayapaan sa pamamagitan ng pagkakaisa ng iba’t ibang pangkat etniko, relihiyoso, at
kultura, lalo sa panig ng mga Bangsamoro at lumad. Ang ganitong mungkahi ay ipinalalagay na
ang buong bansa ay watak-watak, at nasa yugto ng digmaan, at wala nang magagawa pa kundi
pagbigyan ang paghahati-hati ng teritoryo. Ang federalismo ay lalong makapagpapalakas para
sa mga armadong pangkat na magsulong ng rebelyon, at tuluyang kumawala sa saklaw ng
Filipinas. Ipinupunla ng federalismo ang pagkakawatak ng mga mamamayan, dahil ang
sinasabing labing-isang nasyon ay nagpapahalaga sa rehiyonalismo imbes na sa kabansaan ng
buong Filipino.
Ikalawa, ang desentralisasyon at debolusyon ng kapangyarihan, ani Abueva, ay hindi
makauusad sa lumang sistemang unitaryo kahit pa nakasaad iyon sa Saligang Batas ng 1987
at Kodigo ng Pamahalaang Lokal ng 1991. Sa ganitong kuro-kuro, ang dapat inaalam ay kung
ano ang mali sa pagsasakatuparan ng mga batas at patakaran ng pamahalaan. Ang
pagsasabing sumapit na sa “wakas” ang Kodigo ng Pamahalaang Lokal dahil ang pangunahing
awtor niyon na si Sen. Pimentel ay bumaligtad saka pumabor sa federalismo ay simplistikong
palusot sa kabiguan ng desentralisasyon at debolusyon. Hindi makausad nang ganap ang
desentralisasyon at debolusyon dahil hangga ngayon ay hindi pa nasasapol ng taumbayan ang
esensiya ng mga konseptong ito. Ang pagkakamali ay maaaring malutas kung magtutulungan
ang kapuwa pambansa at pamahalaang lokal sa implementasyon ng Kodigo.
Ikatlo, mabibigyan umano ng kapangyarihan ng Republikang Federal ang mga
mamamayan, at mapatataas ang estandard ng kabuhayan at pakikilahok sa pampolitikang
aspekto. Ideal itong pangarap, ngunit hindi nito isinasaalang-alang na ang mga lalawigan ay
kontrolado pa rin ng ilang maykayang pamilya, at ang mga pamilyang ito ang humahawak ng
pampolitikang kapangyarihan. Ang korupsiyon, karahasan, at paghahari sa mga pamayanan ay
nakasalalay kung sinong pangkat ang may hawak ng sandata at kayamanan, at napakahirap
ipangaral ang “kahusayan sa pamamahala” sa mga liblib na nayong kulang sa oportunidad ang
mga tao na makapag-aral at humawak ng kayamanan.
Ikaapat, sinabi ni Abueva na ang federalismo ay makahihimok sa mga pinuno,
negosyante, at taumbayan na maging responsable at tanganan ang kanilang kapalaran.
Ipinapalagay dito na makikilahok ang mga tao sa mga pagpapasiya sa pamahalaan, ngunit
maituturing itong panaginip hangga’t hindi nabubuo ang mga maláy, organisadong
mamamayan. Ang pag-unlad ng panukalang labing-isang nasyon ay sasalalay sa naimbak
nitong yaman, mulang likas yaman hanggang impraestruktura, komunikasyon, at
transportasyon. Sa sitwasyon sa Filipinas, ang paghahari ng mga maykayang pamilya at
armadong pangkat ay matitiyak sa federalismo dahil tuwiran nitong mahahawakan sa leeg ang
taumbayan.
Ikalima, mapabibilis umano ng federalismo, ani Abueva, ang paglinang sa kaunlarang
pampolitika, pang-ekonomiya, panlipunan, at pangkultura. Magkakaroon umano ng inter-
estadong kompetisyon sa pagkuha ng kapuwa domestiko at banyagang pamumuhunan,
propesyonal, manggagawa, turista, at iba pa. Lalago umano ang mga lalawiganing wika,
kultura, at sining. Maganda ito ngunit mananatiling pangarap lamang ito para sa ilan, dahil ang
gayong kompetisyon ay hindi nagpapamalas ng kompletaryong paghahayag ng kalakasan ng
bawat “nasyon,” bagkus naglalantad pa ng pagtatangi sa iba na mauuwi sa pagkakahati-hati ng
mga mamamayan. Nabansot ang mga lalawiganing wika at kultura dahil na rin sa matagal na
kapabayaan ng mga lokal na politiko, negosyante, at intelektuwal na pawang pumanig sa
paglinang ng Ingles at banyagang kultura, at hindi ito malulutas sa kisapmatang federalismo.
May itinatadhana na ang Kodigo ng Pamahalaang Lokal at ang National Commission for
Culture and the Arts (NCCA) kung paano mapalalago ang katutubong kultura, ngunit ang
nakapagtataka’y hindi ito alam ng mga lokal na opisyal kaya hindi naipatutupad nang ganap sa
kani-kanilang lugar.
Pinakamahalagang aspektong binanggit ni Abueva na makapagpapalalim umano ng
demokrasya ang federalismo habang lumalaon. Sa ganitong palagay, animo’y mahina ang
“demokrasya” sa buong Filipinas. Kung mahina ang demokrasya sa bansa, ang dapat
pinagtutuunan ng mga politiko ay kung paano “mapapalawak at mapatitibay” ang demokrasya
at mauuwi ito sa dating implementasyon ng mga programa at patakaran sa mga lalawigan.
Kung ang parehong mga politiko at kaanak nila ang maghahari sa iba’t ibang “nasyon” o
rehiyon, ang pangarap na demokraya ay para sa lalong ikalalakas ng oligarkiya dahil nasa
sirkulo nito ang kayamanan, kapangyarihan, at koneksiyon upang manatili sa poder.

Manalo, Joyce Anne

Salazar, Joubelle

Aquino, Mygie

De Sagun, Jean Paula

Salazar, Rica Joy