Mga Bulkan

Ang bulkan ay isang bundok na may bukana na paibaba sa isang imbakan ng tunaw na
bato sa iallim ng balat ng lupa. Hindi tulad ng ibang bundok, na itinutulak paitaas mula sa
ibaba ang mga bulkan ay mga singawan kung saan tumatakas ang mga tunaw na bato
paakyat sa balat ng lupa. Kapag naging napakalakas ng presyon mula sa mga gas sa
loob ng mga tunaw na bato, may pagsabog na nagaganap. Ang mga pagsabog ay
maaaring maging tahimik o sumasambulat. Maaaring magkaroon ng pagdaloy ng lava,
napipitpit na anyong lupa, nakalalason na gas, at lumilipad na bato at abo na kung minsan
ay imaabot ng daan-daang milya pababa ng ihip ng hangin.

Dahil sa tindi ng init nito, ang pagdaloy ng lava ay napakalaking panganib ng sunog.
Sinisira ng dumadaloy na lava ang lahat ng haharang dito, ngunit karamihan ay mabagal
ang pagdaloy kaya nakakalayo ang mga tao.

Ang sariwang abo nagawa sa nadurog na bato, ay maaaring magaspang, acidic,

mabuhangin, may gas at may amoy. Bagaman hindi mapanganib sa karamihang
matatanda, ang acidic na gas at abo ay maaaring makapagdulot ng pinsala sa baga ng
maliliit na sanggol, hanggang sa mas nakatatanda at sa mga nagdurusa mula sa
malulubhang karamdaman sa paghinga. Ang abong mula sa bulkan ay maaari rin
makasira ng makinarya, kasama na ang mga makina at kagamitang de-kuryente. Ang
natipong abo na humalo sa tubig ay nagiging mabigat at maaaring makasira ng mga
bubong. Ang abo mula sa bulkan ay maaaring makaapekto sa mga taong daan-daang
milya ang layo mula sa bibig ng bulkan.

Ang mga pagsabog ng bulkan na pagilid, na tinatawag na mga "lateral blast," ay

nakapagbubuga ng malalaking tipak ng bato nang napakabilis na aabot nang ilang milya
ang layo. Ang mga pagsabog na ito ay nakamamatay sa pamamagitan ng pagtama,
paglubog o init. Kilala ang mga ito na nakapagpapatumba ng mga buong kagubatan.

Ang mga pagsabog ng bulkan ay maaaring sabayan ng iba pang likas na panganib,
kasama na ang mga lindol, pagdaloy ng putik at mga flash flood, pagkahulog ng bato
at mga pagguho ng lupa, acid rain, sunog, at (kung akma sa mga kondisyon) mga
tsunami.

Ang mga aktibong bulkan s U.S. ay matatagpuan sa Hawaii, Alaska at sa Pacific

Northwest. Ang mapanganib na lugar sa paligid ng isang bulkan ay sumasaklaw ng 20-
milya palibot, subalit maaaring may ilang panganib na aabot ng 100 milya o higit pa mula
sa isang bulkan.

Bago
Bago ang Pagsabog ng Bulkan

Ang mga sumusunod ay mga bagay-bagay na iyong magagawa para protektahan ang
iyong sarili, iyong pamilya at iyong ari-arian bago ang pagsabog ng bulkan:

 Bumuo ng isang Emergency Supply Kit, kung saan kasama ang mga bagay na
katulad ng di-nasisirang pagkain, tubig, de-baterya o de-susing radyo,
karagdagang flashlight at baterya. Marahil ay naisin mong bumuo ng isang
nabibitbit (portable) na kit at itago ito sa iyong sasakyan sakaling sabihan ka na
lumikas. Dapat na kasama rin sa kit na ito ang isang pares ng goggles at
naitatapong breathing mask para sa bawat miyembro ng pamilya.
 Gumawa ng isang Planong Pangkomunikasyon ng Pamilya. Maaring hindi
magkakasama ang iyong pamilya kapag tumama ang isang sakuna, kaya
importanteng malaman kung paanong makokontak ang isa't-isa, kung paano kayo
magkikita-kita at kung ano ang iyong gagawin sa pagkakataong may emergency.

Habang
Habang Sumasabog ang Bulkan

 Sundin ang utos ng mga kinauukulan na lumikas agad mula sa lugar ng bulkan
para makaiwas sa mga lumilipad na debris, maiinit na gas, lateral blast at pagdaloy
ng lava.
 Mag-ingat sa mga pagdaloy ng putik (mudflow). Ang panganib mula sa mudflow
ay nadaragdagan malapit sa mga dumadaloy na tubig at sa matagal na pag-ulan.
Ang mga mudflow ay mas mabilis pa sa maaari ong ilakad o itakbo. Tumingin sa
itaas ng dumadaloy na tubig bago tumawid ng tulay at huwag tatawid ng tulay kung
may paparating na mudflow.
 Iwasan ang mga lambak na may ilog at mabababang lugar.
 Tandaan na tulungan ang iyong mga kapitbahay na maaaring nangangailangan
ng espesyal na tulong tulad ng mga sanggol, matatanda at mga taong may mga
pangangailangan sa paggamit at paggana.
Proteksiyon mula sa Nalalaglag na Abo

 Kung hindi ka makalikas, at para protektahan ang iyong sarili mula sa nalalaglag
na abo, dapat kang manatili sa loob ng tahanan, na nakasara ang mga bintana at
bentilasyon hanggang sa humupa ang abo.
 Kung may karamdaman ka sa paghinga, Iwasang madikit sa anumang dami ng
abo. Manatili sa loob ng tahanan hanggang sa mag-abiso ang mga opisyal sa
kalusugan na ligtas nang lumabas.
 Makinig sa de-bateryang radyo o telebisyon para sa pinakabagong impormasyon
sa emergency.
 Magsuot ng damit na mahaba ang manggas at mahabang pantalon.
 Gumamit ng goggles at magsuot ng salamin sa halip na contact lens.
 Gumamit ng dust mask o maglagay ng basang tela sa iyong mukha para
makatulong sa paghinga.
 Umiwas sa mga lugar na nasa direksiyon ng hangin mula sa bulkan para
makaiwas sa abong mula sa bulkan.
 Manatili sa loob hanggang sa humupa na ang abo maliban kung may panganib na
gumuho ang bubong.
 Isara ang mga pinto, bintana, at lahat ng bentilasyon sa bahay (tsimenea, mga
singawan, pugon, air conditioner, bentilador at iba pang nagpapasingaw.
 Tanggalin ang mabigat na abo mula sa mga bubong na patag o mababa ang
deklibe at mula sa mga alulod.
 Iwasang paandarin ang mmakina ng kotse o truck. Ang pagmamaneho ay
maaaring bumulabog sa abo mula sa bulkan na maaaring magbara sa mga
makina, makasira sa mga gumagalaw na piyesa, at patirikin ang sasakyan.
 Iwasang magmaneho sa mabigat na pag-ulan ng abo maliban kung talagang
kailangan. Kung kailangan mong magmaneho, panatilihin ang bilis sa 35 MPH o
mas mabagal pa.

Pagkatapos
Pagkatapos Sumabog ang Bulkan

 Magtungo sa mga itinalagang sisilungan kung sinabihan kang lumikas o kung

pakiramdam mo'y hindi ligtas na manatili sa iyong tahanan. I-text ang SHELTER +
iyong ZIP code sa 43362 (4FEMA) para mahanap ang pinakamalapit na
masisilungan sa iyong pook (halimbawa: shelter 12345).
 Maaaring hindi agad makapagbigay ng impormasyon ang mga kinauukulan
tungkol sa nangyayari at kung ano ang iyong dapat gawin. Gayunpaman, dapat
kang makinig sa NOAA Weather Radio, manood ng TV, makinig sa radyo o
tumingin sa Internet nang madalas para sa mga opisyal na balita at tagubilin kapag
naging handa na ang mga ito.