Οδυσσέας Γκιλής. ΑΝΟΣΙΑ. ΑΠΟΝΙΑ. Αποσπάσματα Από Αρχαία Κείμενα 2020.

1
Οδυσσέας Γκιλής
Επιμέλεια
ΑΝΟΣΙΑ
ΑΠΟΝΙΑ
Αποσπάσματα από αρχαία, Βυζαντινά και

θεολογικά κείμενα
Θεσσαλονίκη 2020
2
3
Εισαγωγικό σημείωμα
Σχετικές εργασίες, «Πανώλη, Χολέρα, πανούκλα, Λοιμός»,

επεξεργάζομαι με τίτλους, «Λοιμώδης νόσος-λοίμωξη». «Επιδημία».
Ανοσία, Θεραπεία, Μόλυνσις, Ψώρα, Λέπρα...
Έχω ήδη ανεβάσει στο Academia. Edu και στο Scrid. Com.
«Πνεύμων-πνευμονία», «Καρκίνος». «Φλεγμονή», «Οίδημα».
Ο πίνακας περιεχόμένων παραπέμπει στις αντίστοιχες σελίδες των
ενοτήτων και στο τέλος ευρετήριον λέξεων-εννοιών.
Περιεχόμενα
Εισαγωγικό σημείωμα..............................................................................................................3
Λεξικόν Δημητράκου τόμος Β΄. Σελ. 595.................................................................................4
Χρονολογική ταξινόμηση αποσπασπασμάτων.........................................................................4
Αποσπάσματα από αρχαία κείμενα.........................................................................................13
ΑΠΟΝΙΑ.................................................................................................................................102
Λεξικόν Δημητράκου τόμος Β΄. Σελ.832...............................................................................102
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟΝ.........................................................................................................................141
4
Λεξικόν Δημητράκου τόμος Β΄. Σελ. 595
Ανοσία α στερ. Νόσος, έλλειψις νόσου, υγεία. Ιουλ. Πολυδ. 3. 107
Χρονολογική ταξινόμηση αποσπασπασμάτων
 1. Ευρυπίδης Troiades (5 B.C.) Line 1316
 ἄταφος ἄφιλος
ἄτας ἐμᾶς ἄιστος εἶ.
Χο. μέλας γὰρ ὄσσε κατεκάλυψε (1315)
θάνατος ὅσιος ἀνοσίαις σφαγαῖσιν.

Εκ. ἰὼ θεῶν μέλαθρα καὶ πόλις φίλα,
[ἀντ. (1316)
Χο. ἓ ἕ.
Εκ. τὰν φόνιον ἔχετε φλόγα δορός τε λόγχαν. (1318)
 29. Ιωάννης Χρυσόστομος. In Genesim (homiliae 1-67)

{2062.112} (A.D. 4-5) Vol. 53 page 160 line 31
 πάτριον, τὸν τὰς αὐτὰς αὐτῷ λύσαντα ὠδῖνας, τὸν τὴν

παρὰ Θεοῦ εὔνοιαν ἐπισπασάμενον, ἐξαίφνης ἄπνουν καὶ
ἀνενέργητον κείμενον, καὶ ἐπὶ τῆς γῆς σπαίροντα. (30)
βʹ. Ἀλλ’ ἴδωμεν πάλιν καὶ μετὰ τὴν ἀνοσίαν ταύτην
πρᾶξιν, καὶ μετὰ τὸ τολμῆσαι τοῦτο τὸ πάσης συγγνώμης
ἀπεστερημένον, πόσῃ κέχρηται συγκαταβάσει καὶ φιλ-
ανθρωπίᾳ ὁ τῶν ἁπάντων Θεός. Καὶ εἶπεν ὁ Θεὸς πρὸς


{2062.112} (A.D. 4-5) Vol. 53 page 162 line 36
 σου ἐκ τῆς χειρός σου. Καὶ αὐτῇ τῇ γῇ ἔσῃ, φησὶ,

κατηραμένος, τῇ ἀνασχομένῃ τοιούτῳ αἵματι ἀρδευθῆναι
τοσούτου μύσους πεπληρωμένῳ, καὶ ὑπὸ χειρὸς οὕτως (35)
ἀνοσίας ἐκχεομένῳ. Εἶτα ἑρμηνεύουσα ἡ θεία Γραφὴ
σαφέστερον τὴν κατάραν, φησίν· Ὅτε ἐργᾷ τὴν γῆν,
5
καὶ οὐ προσθήσει τὴν ἰσχὺν αὐτῆς δοῦναί σοι. Μέγα

τιμωρίας εἶδος, καὶ πολὺς ὄγκος τῆς ἀγανακτήσεως.


{2062.112} (A.D. 4-5) Vol. 53 page 162 line 51
 φησὶ, τῇ ἰσχύϊ τοῦ σώματος, οὐδὲ τῇ τῶν μελῶν εὐεξίᾳ,

διὰ τοῦτο διηνεκῶς σοι τὸν σάλον καὶ τὸν τρόμον ἐπιτί-
θημι, ἵνα μὴ μόνον αὐτὸς ἔχῃς ἀδιάλειπτον νουθεσίαν, (50)
καὶ ὑπόμνησιν τῆς ἀνοσίας πράξεως ταύτης, ἀλλ’ ἵνα
καὶ πάντες οἱ εἰς σὲ βλέποντες, διὰ τῆς ὄψεως, καθάπερ
διὰ φωνῆς τινος λαμπρὰ βοώσης, μανθάνωσι μὴ τὰ τοι-
αῦτα τολμᾷν, ἵνα μὴ τὰ τοιαῦτα πάθωσι, καὶ ἡ εἰς σὲ


{2062.112} (A.D. 4-5) Vol. 53 page 166 line 48
 ταύτης τοῦ μὲν ἀπόβλητος γέγονεν ἡ θυσία, τοῦ δὲ τὰ (45)

δῶρα προσεδέχθη), καὶ ὅτι ἐντεῦθεν ὑπὸ βασκανίας κινη-
θεὶς ὁ Κάϊν ἐπὶ τὸν τοῦ ἀδελφοῦ φόνον ὥρμησε, καὶ
μετὰ τὴν ἀνοσίαν ταύτην πρᾶξιν, βουλομένου τοῦ Θεοῦ
ἐκκαλέσασθαι αὐτὸν εἰς ἐξομολόγησιν τῶν ἡμαρτημένων,
οὐδὲ οὕτω τὸ φάρμακον τῆς ἰατρείας ἐδέξατο, ἀλλὰ τῷ (50)
μυσαρῷ ἐκείνῳ φόνῳ τὸ ψεῦδος συνάψας τὴν χαλεπὴν

 35. Ιωάννης Χρυσόστομος. In decollationem sancti Joannis [Sp.]

{2062.224} (A.D. 4-5) Vol. 59 page 487 line 44
 παραδοῦναι εἰς θάνατον. Ἀμέλει γοῦν τὸν δίκαιον Ἰὼβ ἡ

ἰδία γυνὴ πρὸς θάνατον τῆς βλασφημίας παρεδίδω, λέ-
γουσα· Εἰπόν τι ῥῆμα πρὸς Κύριον, καὶ τελεύτα. Ὢ
φύσεως πονηρᾶς! ὢ προαιρέσεως ἀνοσίας! Οὐκ ἠλέησεν
ὁρῶσα τοῦ ἰδίου ἀνδρὸς τὰ σπλάγχνα ὑπὸ τῶν ἀνα- (45)
ζεουσῶν φλυκταινῶν, ὥσπερ ὑπὸ ἀνθράκων σπινθηροβό-
λων καιόμενα, καὶ ὅλας τὰς σάρκας τοῖς σκώληξι συν-

6
 36. Θεοδώρετος. Quaestiones in libros Regnorum et

Paralipomenon {4089.023} (A.D. 4-5) Vol. 80 page 644 line 30
 εἶτα τῶν καταλλαγῶν γενομένων δίκας ἀπαιτηθῇ

προδοσίας, τὴν ἐσχάτην ἐκείνην παρανομίαν ὑπέθε-
το, ὥστε μηδεμίαν παρείσδυσιν γενέσθαι καταλ-
λαγῶν. Ἔτισε δὲ παραυτίκα ποινὴν τῆς ἀνοσίας (30)
ἐκείνης καὶ πονηρᾶς εἰσηγήσεως· καὶ ἐπειδὴ κατὰ
τοῦ πατρὸς ὥπλισε τὸν υἱὸν, αὐτὸς πάλιν καθ’ ἑαυ-
τοῦ τὰς χεῖρας καθώπλισε·

 38.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Epistulae paschales sive Homiliae

paschales (epist. 1-30) {4090.032} (A.D. 4-5) Vol. 77 page 632
line 23
 ἀσώτατα δαπανήσασα. ᾬοντο γάρ πως οἱ τῶν Ἰου- (20)

δαίων λαοί τε καὶ καθηγούμενοι, οὐδὲν εἶναι παντε-
λῶς εἰς ἐγκλήματος δύναμιν τὴν εἰς προφήτας ἀσέ-
βειαν. Τοιγάρτοι καὶ ἐπ’ αὐτῷ τὴν ἀνοσίαν κατατεῖ-
ναι μὴ καταδείσαντες χεῖρα, κατεγίνωσκον τοῦ Χρι-
στοῦ, καὶ τῆς αἰωνίου ζωῆς διὰ τῆς εἰς τοῦτο παρα- (25)
πληξίας ἀπεδήμουν οἱ δείλαιοι. Καὶ γοῦν ἐν προφήταις


 41.Κύριλλος Αλεξανδρινός. De adoratione et cultu in spiritu et

veritate (A.D. 4-5) Vol. 68 page 496 line 45
 ΠΑΛΛ. Ἀληθές.
ΚΥΡ. Τοιαύτη τίς ἐστιν ἡ παμμόχθηρος ἁμαρ-
τία, νεκρότης ὥσπερ τις, καὶ τῆς ἀνημέρου φλογὸς
ἀνοσία τροφὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτήν. Ὅταν τοίνυν (45)
ὡς ἐν καιρῷ καταλήξεως, τῆς ἐξ ἁμαρτιῶν λέγω,
νεκρῶν καὶ ἀκάρπων ἔργων ἔχοιντό τινες, καὶ ἀγα-
πᾷν ἕλοιντο, μεθέντες τὴν ἀρετὴν, τὰ δι’ ὧν αὐτοῖς


7
 θυγάτηρ ἀνθρώπου ἱερέως, ἐὰν βεβηλωθῇ τοῦ ἐκ-

πορνεῦσαι, τὸ ὄνομα τοῦ πατρὸς αὐτῆς αὐτὴ βεβη- (20)
λοῖ, ἐπὶ πυρὸς κατακαυθήσεται.» Δέδοται γὰρ εἰς
φλόγα, ὡς ἀνοσία καὶ βέβηλος, ἡ τῶν Ἰουδαίων
Συναγωγὴ, ταῖς τῶν Γραμματέων καὶ Φαρισαίων
ἀκολουθοῦσα γνώμαις, καὶ τοῖς ἀνθρώπων ἐντάλμα-
σιν ὅλον ἑαυτῆς ἀναθεῖσα τὸν νοῦν. Τοιγάρτοι καὶ (25)


 μητρὸς, ἀληθὲς ἂν εἴη τὸ αἴνιγμα, καὶ ὁ τύπος οὐκ

ἀκαλλής. Εἰ δὲ δὴ βούλοιτό τις πρὸς τὸν ἐφ’ ἑκάστῳ
λόγον περιτρέπειν ἀξίως τῶν ἐννοιῶν τὴν δύναμιν,
φαμὲν, ὅτι ψυχαῖς βεβήλοις καὶ ἀνοσίαις, ἀσυναφὴς (25)
ὁ Χριστός· ταῖς δὲ πανάγνοις καὶ καθαραῖς, οἷάπερ
παρθένοις, σύνεστι πνευματικῶς, καὶ ἐγκάρπους
ἀποτελεῖ, καὶ γένος αὐτὰς οἰκεῖον ἀποκαλεῖ. «Ὅστις


 45.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Glaphyra in Pentateuchum (A.D. 4-

5) Vol. 69 page 40 line 13
 αὐτοῦ.» Καὶ οὐδέπου νομιοῦμεν, νοοῦντες ὀρθῶς, τοῦ (10)

πονηροῦ τε καὶ ἀρχεκάκου δαίμονος διαμεμνῆσθαι
Χριστόν· ἐκλελυττηκόσι δὲ τοῖς Ἰουδαίοις, καὶ τὴν
ἀνοσίαν κατ’ αὐτοῦ μιαιφονίαν ὠδίνουσι, τὸν πρῶτον
ἀνθρωποκτόνον καὶ τοῦ ψεύδους ἐπιτηδευτὴν, φημὶ
δὴ τὸν Κάϊν, δίδωσι πατέρα, κἀκείνου τὸν Σατανᾶν, (15)
τὸν τῆς ἁμαρτίας εὑρετήν. Ἐπιδιδασκόντων τινῶν


 Ἀδάμ. Εἴρηται γὰρ πρὸς αὐτὸν, «Γῆ εἶ, καὶ εἰς γῆν
ἀπελεύσῃ.» Ἐστέρηται δὲ μετὰ τοῦτο τοῦ πνεύμα-
τος. Ἐπειδὴ γὰρ μόνα φρονεῖν ἐθέλοντας τὰ σαρκὸς
ἀνόσιά τε καὶ μυσαρώτατα πάθη τοὺς ἐπὶ γῆς ἑώρα
Θεὸς, «Οὐ μὴ καταμείνῃ τὸ πνεῦμά μου,» φησὶν, (25)
8
«ἐν τοῖς ἀνθρώποις τούτοις, διὰ τὸ εἶναι αὐτοὺς

σάρκας.» Ἀλλ’ ἰδοὺ δή τι καὶ ἕτερον ὑπομένει πάλιν.


 οχος, ὁ καὶ τοῖς κάτω πνεύμασιν εἰπών· «Ἐξέλθητε· (55)

καὶ τοῖς ἐν τῷ σκότει· Ἀνακαλύφθητε.» Κατεθρήνει
(268) δὲ καὶ τὴν Ἱερουσαλὴμ ὁ προφήτης Ἱερεμίας, ὡς
ἀνοσίαν, ὡς Κυριοκτόνον, ὡς βέβηλον, ὡς ἀχάριστον.
Ἔφη γὰρ οὕτω· «Πνεῦμα πρὸ προσώπου ἡμῶν,
Χριστὸς Κύριος, συνελήφθη ἐν ταῖς διαφθοραῖς αὐ-
τῶν, οὖ εἴπαμεν· Ἐν τῇ σκιᾷ αὐτοῦ ζησόμεθα ἐν τοῖς (5)



 ρόντως ὅτι τετίμητο, πῶς ἂν οἰστὸν ἐποιήσαντο τὸ

ἑλέσθαι καὶ προσκυνεῖν, καὶ τάξιν αὐτῷ τηρῆσαι τὴν
ὧδε σεπτὴν καὶ πολὺ λίαν ὑπερηρμένην; Πλὴν ἐκεῖνο
ἄξιον ἰδεῖν, πῶς ἀεὶ ὁ φθόνος ἀνοσίαν ἔχει τὴν ἔφ-
οδον, καὶ διὰ τῶν ἴσων ἔρχεται κακῶν. Εὑρήσομεν δὲ (30)
τυφλόν τε καὶ θεομάχον ὅτι μάλιστα τὸ θηρίον. Ἐπι-
τήρει γὰρ, ὅπως Θεοῦ προαγγέλλοντος τῷ Ἰωσὴφ τὴν


 ρονομίαν αὐτοῦ·» καίτοι τοῦ μακαρίου Δαβὶδ ἀναφαν-

δὸν λέγοντος ἐνηνθρωπηκότι τῷ Μονογενεῖ· «Πάντα
τὰ ἔθνη ὅσα ἐποίησας, ἥξουσι καὶ προσκυνήσουσιν ἐνώπιόν σου,
Κύριε·» ἄλλοτε δ’ αὖ καὶ αὐτῶν τῶν (20)
ἐξ Ἰσραὴλ τὸν ἐπὶ Χριστῷ φθόνον καὶ τὴν ἀνοσίαν ὀργὴν
καταφανῆ τιθέντος καὶ λέγοντος· «Ὁ Κύριος
ἐβασίλευσεν, ὀργιζέσθωσαν λαοί.» Ἀποχρώντως δὴ οὖν τὸν ἀπηνῆ
καὶ ἀτίθασσον τῶν Ἰουδαίων κατα-
δείξαντες φθόνον, ἐπὶ καιροῦ λέγωμεν τὰ δύσοιστά τε καὶ
μιαιφόνα τολμήματα, πανταχῆ τὸν τῆς ἱστορίας
9
παραθλίβοντες λόγον, καὶ εἰς αὐτὸν τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ

Μονογενοῦς ἀναθέοντες τὸν σκοπόν. Ἀνα-


 καὶ ὁ λαός με οὐ συνῆκε.» Προσκεκρουκότων δὴ οὖν

τῶν ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ καὶ τὸν φύσει τε καὶ ἀληθῶς
Δεσπότην οὐκ ἐπεγνωκότων, εἰσκέκληνται διὰ πίστεως
οἱ τῶν εἰδώλων προσκυνηταὶ, καὶ ἡ τῶν ἀθέων ἀνοσία (15)
τε καὶ βδελυρωτάτη πληθὺς ἐπέγνω τὸν Λυτρωτήν.
Καὶ τοῦτο ἦν ἄρα τὸ διὰ φωνῆς προφητῶν τοῖς ἐξ
Ἰσραὴλ προαναφωνούμενον· «Καθέστηκα ἐφ’ ὑμᾶς

 54.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Commentarius in Isaiam prophetam

(A.D. 4-5) Vol. 70 page 109 line 7
 στρατιωτῶν ἀτιθάσσοις ὀργαῖς, οὕτω καὶ αὐτοὶ

παραδοθήσονται, φησὶ, ταῖς Ῥωμαίων στρατιαῖς. Καὶ (5)
δὴ τοῦτο λέγοντα σαφῶς καὶ διὰ φωνῆς Ἰεζεχιὴλ
εὑρήσομεν. Εἴρηται γὰρ πρὸς τὴν ἀνοσίαν καὶ κυριο-
κτόνον Ἱερουσαλήμ· Καθὼς ἐποίησας, οὕτως ἔσται
σοι. Τὸ ἀνταπόδομά σου ἀνταποδοθήσεται εἰς κεφαλήν
σου. (10)
57.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Commentarius in Isaiam prophetam
(A.D. 4-5) Vol. 70 page 400 line 23
 Ὅμοιον ὡς εἰ λέγοι, Πλειστάκις ὀφρὺν ἐπαίροντες (20)

ὑψηλὴν ταῖς ἑτέρων ἐνετρυφήσατε συμφοραῖς· ἀλλὰ
νῦν ἐφ’ ὑμᾶς αὐτοὺς ὁ πόλεμος τρέχει, καὶ τὰ ἐντεῦ-
θεν βλάβη ταῖς ἀνοσίαις ὑμῶν ἐπικρέμαται κεφα-
λαῖς. Λυπεῖσθε τοίνυν οὐκ ἐφ’ ἑτέροις τισὶν, ἀλλ’ ἐφ’
ἑαυτοῖς. (25) Ἀπολεῖται γὰρ Λεβηδὼν, οὗ ὁ βωμὸς ὑμῶν.



10

(A.D. 4-5) Vol. 70 page 657 line 56
 παρέδωσαν, καὶ τό γε ἧκον ἐπ’ αὐτοῖς ἀπεκτόνασι

τὸν ἀρχηγὸν τῆς ζωῆς· ἐγηγερμένῳ δὲ πάλιν ἐκ νε-
κρῶν ἐπεφύοντο δεινοὶ καὶ λεληθότως ἔδρων τὰ ἐξ (55)
ἀνοσίας τε καὶ βασκάνου φρενός. Ἐγηγέρθαι γὰρ
γνόντες αὐτὸν, ἀργύρια ἱκανὰ δεδώκασι τοῖς στρατιώ-
ταις τοῖς τοῦ τάφου φρουροῖς, ἵνα εἴπωσιν ὅτι οἱ μα-
θηταὶ αὐτοῦ διὰ νυκτὸς λαθόντες ἔκλεψαν αὐτόν.



(A.D. 4-5) Vol. 70 page 920 line 43
 καὶ νεανικὸν ἔχε τὸ φρόνημα, καὶ τὰς τῶν διωκόντων (40)

ἐπαναστάσεις καταγελῶν, βεβαίαν ἔχε τὴν πίστιν
ἐπὶ τῷ Θεῷ. Πλεῖστοι γὰρ ὅσοι τοῖς ἱεροῖς διαμάχον-
ται κηρύγμασι, καὶ ἀνταναστήσεται πληθὺς ἀνοσία
τοῖς παρ’ ὑμῶν ἀντιπράττουσα λόγοις. Ἀλλ’ ἔσο δει-
λίας ἀμείνων, φησὶν, ὄκνου τε καὶ ἀνανδρείας. Ἐγὼ (45)
γὰρ δώσω ὕδωρ τοῖς πορευομένοις ἐν ἀνύδρῳ. Ἡδὺ


(A.D. 4-5) Vol. 70 page 1141 line 48
 ἦσαν αἱ λέγουσαι· Ἱερουσαλὴμ, κύψον ἵνα παρέλθωμεν, Ἡ δὲ

ὑπετίθει τὰ μέσα τῇ γῇ τοῖς δι’ αὐτῆς (45)
πορευομένοις, τοῦτ’ ἔστιν, ἑαυτὴν ὑπέστρωσε καὶ ὑπετίθει τοῖς
ἐθέλουσι καταπατεῖν. Τοῦτο δὲ δρῶσιν
αἱ πονηραὶ δυνάμεις, ὅταν ἴδωσι ψυχὴν παρειμένην, καὶ τὸν ἴδιον
παραῤῥίπτουσαν νοῦν, εἰς τὸ ὑποκεῖσθαι
θέλειν εὐκόλως ταῖς ἑαυτῶν ἀνοσίαις καὶ θεομισέσι βουλαῖς.
(1144) ΒΙΒΛΙΟΝ Εʹ, ΤΟΜΟΙ ΕΞ. ΤΜΟΣ Αʹ.
Ἐξεγείρου, ἐξεγείρου, Σιών· ἔνδυσαι τὴν ἰσχύν (4)


(A.D. 4-5) Vol. 70 page 1256 line 52
11
 εἰρήνῃ ἡ ταφὴ αὐτοῦ. Καὶ ταφὴν μὲν ὀνομάζει τὸν

θάνατον, τὸ δὲ, ἐν εἰρήνῃ, προστεθεὶς, ὑπέφηνεν ὅτι (50)
οὐδεὶς ἦν ὅλως ἐν τοῖς τῶν Ἰουδαίων τάγμασιν ἀνθ-
εστηκὼς ταῖς ἀνοσίαις αὐτῶν βουλαῖς, ἤγουν ἀνταν-
ιστάμενος, καὶ τοῖς ἀνοσιουργεῖν ἐθέλουσιν ἐπιτι-
μῶν· ἐκ μιᾶς γὰρ ἅπαντες βουλῆς καὶ γνώμης
τετολμήκασι κατὰ Χριστοῦ, εἰρηνεύοντές τε πρὸς (55)


(A.D. 4-5) Vol. 70 page 1257 line 8
 ὑμεῖς ἐστε τέκνα ἀπωλείας, σπέρμα ἄνομον; (5)

Ἐκ πολλῆς ἄγαν φιλοθεΐας ὁ θεσπέσιος προφήτης
ταῖς τῶν Ἰουδαίων ἀθυροστομίαις ἐπιπηδᾷ, καὶ κατ-
αλγύνεται λίαν ἐπὶ ταῖς ἀνοσίαις αὐτῶν φωναῖς,
ἃς εἰρήκασι κατὰ Χριστοῦ. Διατετελέκασι γὰρ μέχρι
παντὸς οἱονεὶ χαλῶντες ἐπ’ αὐτῷ τὴν γλῶσσαν, καὶ (10)
ὅλοις ὥσπερ ἱστίοις τῆς ἐνούσης ἀνεξικακίας αὐτῷ

 66.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Commentarii in Lucam (in catenis)

{4090.108} (A.D. 4-5) Vol. 72 page 512 line 51
 ἑτοιμάσομεν τὴν ὁδὸν Κυρίου, ἢ πῶς εὐθείας αὐτοῦ

τὰς τρίβους ποιήσομεν; πολλὰ γάρ ἐστι τὰ μεταξὺ
παρεμποδὼν τοῖς εὖ βιοῦν ἐθέλουσιν, ὁ μισόκαλος (50)
Σατανᾶς, τῶν πονηρῶν πνευμάτων ἡ ἀνοσία πληθὺς,
αὐτὸς τῆς ἁμαρτίας ὁ νόμος ὁ ἐν τοῖς μέλεσι τῆς
σαρκὸς ἀνθοπλιζόμενος ταῖς εἰς τὸ ἀγαθὸν τοῦ νοῦ
(513) ῥοπαῖς· πολλὰ δὲ πρὸς τούτοις ἕτερα πάθη, τῆς τοῦ

 67.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Commentarii in Lucam (in catenis)

{4090.108} (A.D. 4-5) Vol. 72 page 933 line 29
 ἐκείνου μερίδος ἔσωνται κοινωνοί· ὃ δὴ καὶ συνέβη

παθεῖν αὐτούς· δέδονται γὰρ εἰς ὄλεθρον καὶ σφαγήν.
Ἐπεφώνησαν γὰρ, φησὶ, λέγοντες· «Αἶρε, αἶρε,
σταύρωσον αὐτόν.» Ταύτην τὴν ἀνοσίαν καταβοὴν
αἰτιᾶτο λέγων ὁ Κύριος διὰ φωνῆς Ἱερεμίου· «Ἐγ- (30)
κατέλιπον τὸν οἶκόν μου, ἀφῆκα τὴν κληρονομίαν
12
μου, δέδωκα τὴν ἠγαπημένην ψυχήν μου εἰς χεῖρας

 68.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Contra Julianum imperatorem (libri

iii-x) {4090.111} (A.D. 4-5) Book 5 column 749 line 51
 εὐηθείας γραφὴν ποιεῖται κατὰ Θεοῦ, σαφὲς ἂν γέ-

νοιτο καὶ ἀταλαίπωρον κομιδῇ, εἰ δὴ βούλοιτό τις
τὴν ἐπὶ τοῖς πεπραγμένοις οἰκονομίαν ἀναμαθεῖν. (50)
Ἔδει μὲν γάρ, ἔδει τοὺς ἀνόσια πεπραχότας ἐνόχους
ὄντας ἀποφῆναι ταῖς δίκαις. Ταύτῃ τοι καὶ ὠργίσθαι
λέγεται. Ἀλλ’ ἦν ἀναγκαῖον πρὸς τούτῳ μαθεῖν καὶ
ἡμᾶς τοὺς μετὰ Μωσέα τῆς ἐνούσης τῷ Θεῷ γαλη-


 70.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Contra Julianum imperatorem (libri

iii-x) {4090.111} (A.D. 4-5) Book 8 column 909 line 58
 ἀπαραλλάκτως κατὰ ταὐτὸν οὐδέν. Ἐπεὶ τάχα που τὸ (55)

κωλύον οὐδὲν ἀκατασκέπτως εἰπεῖν, κατ’ οὐδένα τρό-
πον εἰς ἑτερότητα φυσικὴν διατετμῆσθαι Θεὸν καὶ
κτίσιν. Καὶ μὴν καὶ ἐπὶ τοῦ πύργου κατασκευῇ ἀν-
όσιά ποτε τῶν τηνικάδε πεφρονηκότων, ἔφη πάλιν
(912) εἰπεῖν τὸν τῶν ὄλων Θεόν· «Δεῦτε, καταβάντες συγ- (1)
χέωμεν αὑτῶν ἐκεῖ τὰς γλώσσας.» Διαμνημονεύσας
δὲ τῆς Σοδομιτῶν ἁμαρτίας ἔφη πάλιν· «Καὶ ἔβρεξε

 71.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Ad Optimum episcopum (epist. 80)

{4090.115} (A.D. 4-5) Vol. 77 page 372 line 6
 τοῦ σώματος, ὑφῃρέθη αὐτοῦ ὁ τόνος, ὥστε κλονεῖ-

σθαι αὐτὸν καὶ κατασείεσθαι, οὔτε ἄρτον δυνάμενον
προσφέρειν ἀδεῶς τῷ στόματι, οὔτε ποτὸν προσκο- (5)
μίζειν τῆς πονηρᾶς χειρὸς μετὰ τὴν ἀνοσίαν πρᾶξιν,
οὔτε ταῖς ἰδίαις καὶ ἀναγκαίαις τοῦ σώματος χρείαις
λοιπὸν ἐξυπηρετεῖσθαι συγχωρουμένης. Ἄλλη τιμω-
ρία, ἣν ἀπεκάλυψεν ὁ Καῒν εἰπών· «Εἰ ἐκβάλλεις

13
 72. Ιωάννης Δαμασκηνός. Sacra parallela (recensiones secundum

alphabeti litteras dispositae, quae tres libros conflant) (fragmenta
e cod. Vat. gr. 1236) {2934.018} (A.D. 7-8) Vol. 95 page 1092
line 3
 Φόβος Κυρίου, καθάρσιον ψυχῆς, κατὰ τὴν εὐχὴν

(1092) τοῦ Προφήτου λέγοντος· «Καθήλωσον ἐκ τοῦ φόβου
σου τὰς σάρκας μου·» ὡς ὅπου φόβος ἐνοικεῖ, πά-
σης πονηρᾶς καὶ ἀνοσίας πράξεως ἀποφευγούσης,
τῶν τοῦ σώματος μελῶν κινηθῆναι πρὸς ἀτόπους
ἐνεργείας διὰ τὸ τῷ φόβῳ καθηλῶσθαι, μὴ δυναμέ- (5)
νων. Ὥσπερ γὰρ ὁ ἐμπεπηγότας ἔχων ἐν ἑαυτῷ

 73. Ιωάννης Δαμασκηνός. Sacra parallela (recensiones secundum

alphabeti litteras dispositae, quae tres libros conflant) (fragmenta
e cod. Vat. gr. 1236) {2934.018} (A.D. 7-8) Vol. 95 page 1328
line 16
 λει γοῦν τὸν δίκαιον Ἰὼβ ἡ ἰδία γυνὴ πρὸς θάνατον

παρεδίδου, λέγουσα· Εἶπόν τι ῥῆμα βλάσφημον
πρὸς Κύριον, καὶ τελεύτα. Ὢ φύσεως μοχθηρᾶς! (15)
ὢ προαιρέσεως ἀνοσίας! οὐκ ἠλέησεν ἰδοῦσα τοῦ
ἰδίου ἀνδρὸς τὰ σπλάγχνα ὑπὸ τῶν ἀναζεουσῶν φλυ-
κτίδων, ὥσπερ ὑπὸ ἀνθράκων σπινθηροβόλων καιό-
μενα, καὶ ὅλας τὰς σάρκας αὐτοῦ τοῖς σκώληξι συνει-


 75. GEORGIUS Monachus Chronogr. Chronicon breve (lib. 1-6)

(redactio recentior) {3043.002} (A.D. 9) Vol. 110 page 996 line
18
 μετὰ φελονίων εἰσῆλθον. Τοῦ δὲ βασιλέως εἰς τὴν (15)

ἐκκλησίαν εἰσελθόντος, εἰσπηδήσαντες (καὶ τοῦ-
τον χειρωσάμενοι μεληδὸν κατέκοψαν, ἀποῤῥήξαντα)
τὴν ἀνοσίαν αὐτοῦ ψυχὴν ἐν τῷ παλατίῳ, ἐν ᾧ οὐ-
δεὶς τῶν πρὸ αὐτοῦ βεβασιλευκότων ἀνῄρητο.
(25) Αὐτῇ δὲ τῇ ὥρᾳ ἐν τῇ εἱρκτῇ ἀπελθόντες, (20)
ἐξάγουσι τὸν Μιχαὴλ καὶ εἰσάγουσιν ἐν τῇ ἑορτῇ

14
 76. Μιχαήλ Ατταλιάτης. (A.D. 11) Page 73 line 23
 πτου καὶ δεξιᾶς τύχης, μᾶλλον δὲ προνοίας ἀρρήτου θελήμα- (20)

τος, ἀρχοντικὸν πλοιάριον, ὡς εἶχον σπουδῆς, ἀνέβησαν. καὶ
τῶν βασιλείων εὐθὺ τῆς εἰρεσίας ἀγούσης ἐπικατέλαβε τὸ
τῆς ἀνοσίας βουλῆς μετεσχηκὸς ἀκάτιον, τὸν βασιλέα προκα-
λούμενον εἰσελθεῖν ἐν αὐτῷ ὡς σπουδαιότερον δῆθεν ἀχθη-
(74) σόμενον δι’ αὐτοῦ. ὡς δ’ ἀπεπέμπετο καὶ κατὰ χώραν ὁ
θηρευόμενος ἔμενε, καί τι προύργου πράξειν ἀπηναισχύντουν

 77. Μιχαήλ Ατταλιάτης. (A.D. 11) Page 176 line 7
 ἀποφημοτέρα κατὰ τοῦ τὰ τοιαῦτα δεδυστυχηκότος ἀπόφα-

σις, διοριζομένη τοὺς ὀφθαλμοὺς τούτου παραυτίκα διο- (5)
ρυγῆναι.
Τί φῄς, ὦ βασιλεῦ καὶ οἱ σὺν σοὶ τὴν ἀνοσίαν βουλὴν
κατασκευασάμενοι. ἀνδρὸς ὀφθαλμοὺς μηδὲν ἀδικήσαντος,
ἀλλὰ τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν ὑπὲρ πάσης τῆς Ῥωμαίων εὐετη-
ρίας, καὶ τοῖς πολεμικωτάτοις ἔθνεσιν ἀντιταξαμένου μετὰ (10)

 78. Constantinus MANASSES Hist. et Poeta Compendium

chronicum {3074.001} (A.D. 12) Line 4292
 καὶ τῷ χρυσῷ χρησάμενος, συμμάχῳ δυσμαχήτῳ,

ἔγνω διώκων ἀετὸν ἢ βάλλων εἰς ἀστέρας), (4290)
τὸ τελευταῖον ἀπογνούς, ἀλλὰ γὰρ πῶς ἐξείπω;
βουλὴν βουλεύεται σκαιὰν ἔκτοπον ἀνοσίαν,
ἣν οὐδὲ Σκύθης ἄγριος, ἀλλ’ οὐδὲ Μασσαγέτης.
ὕλης σωρεύει φορυτὸν κύκλῳ περὶ τὸν οἶκον,
ὕλην ξηράν, εὐέξαπτον, δᾳδῖτιν, φρυγανῖτιν,
Αποσπάσματα από αρχαία κείμενα
Αηναίος Δειπνοσοφιστές. Book 13, Kaibel paragraph 55, line 8
τούτων (I 718 K)· εἰσὶν δὲ πόθεν αἱ παῖδες αὗται καὶ τίνες;

{Β.} νυνὶ μὲν ἥκουσιν Μεγαρόθεν, εἰσὶ δὲ
15
Κορίνθιαι· Λαὶς μὲν ἡδὶ Μεγακλέους.

Τίμαιος δ' ἐν τῇ τρισκαιδεκάτῃ τῶν Ἱστοριῶν (FHG
I 219) ἐξ Ὑκκάρων· καθὰ καὶ Πολέμων εἴρηκεν (fr. 44 Pr),
ἀναιρεθῆναι φάσκων αὐτὴν ὑπό τινων γυναικῶν ἐν
Θετταλίᾳ, ἐρασθεῖσάν τινος Παυσανίου Θετταλοῦ, κατὰ
φθόνον καὶ δυσζηλίαν [ταῖς] ξυλίναις χελώναις τυπτο-
μένην ἐν Ἀφροδίτης ἱερῷ. διὸ καὶ τὸ τέμενος κλη-
θῆναι ἀνοσίας Ἀφροδίτης. δείκνυσθαι δ' αὐτῆς τάφον
παρὰ τῷ Πηνειῷ σημεῖον ἔχοντα ὑδρίαν λιθίνην καὶ
ἐπίγραμμα τόδε·
τῆσδέ ποθ' ἡ μεγάλαυχος ἀνίκητός τε πρὸς ἀλκὴν
Ἑλλὰς ἐδουλώθη κάλλεος ἰσοθέου,
Λαίδος· ἣν ἐτέκνωσεν Ἔρως, θρέψεν δὲ Κόρινθος·
κεῖται δ' ἐν κλεινοῖς Θετταλικοῖς πεδίοις.
αὐτοσχεδιάζουσιν οὖν οἱ λέγοντες αὐτὴν ἐν Κορίνθῳ
τεθάφθαι πρὸς τῷ Κρανείῳ.
Ἀριστοτέλης δ' ὁ Σταγιρίτης οὐκ ἐξ Ἑρπυλλίδος τῆς ἑταίρας
Αηναίος Δειπνοσοφιστές. epi. Vol. 2,2, page 116, line 35
αὐτῇ ἐν Αἰγίνῃ. ὀνειδιζόμενος δὲ ὑπὸ τοῦ οἰκέτου, ὅτι ὁ μὲν αὐτῇ

τοσοῦτον
ἀργύριον δίδωσιν, ἣ δὲ προῖκα Διογένει τῷ κυνὶ συγκυλίεται, ἔφη· ἐγὼ
Λαίδι χορηγῶ ἵν' αὐτῆς ἀπολαύω, οὐχ ἵνα μὴ ἄλλο. Διογένους δ' εἰπόντος
αὐτῷ· Ἀρίστιππε, κοινῇ συνοικεῖς πόρνῃ· ἢ κύνιζε γοῦν, ὡς ἐγώ, ἢ πέ-

παυσο, Ἀρίστιππος ἔφη· ἆρά γε μή τί σοι ἄτοπον δοκεῖ εἶναι, Διόγενες,
οἰκίαν οἰκεῖν ἐν ᾗ πρότερον ᾤκησαν ἄλλοι; οὐ γάρ, ἔφη. τί δὲ ναῦν ἐν ᾗ
πολλοὶ πεπλεύκασιν; οὐδὲ τοῦτο, ἔφη· οὕτως οὖν οὐδὲ γυναικὶ συνεῖναι
ἄτοπον ᾗ πολλοὶ κέχρηνται. Στράττις δὲ οὐ Σικελήν, ἀλλὰ Κορινθίαν
εἶναι ἔφη αὐτήν. ἀνῃρέθη δὲ ὑπὸ γυναικῶν ἐν Θετταλίᾳ ἐρασθεῖσα
Παυσανίου
Θετταλοῦ, κατὰ φθόνον καὶ δυσζηλίαν ξυλίναις χελώναις τυπτομένη ἐν
Ἀφροδίτης ἱερῷ. διὸ καὶ τὸ τέμενος ἐκλήθη ἀνοσίας Ἀφροδίτης. καὶ ἦν
τάφος αὐτῆς παρὰ τῷ Πηνειῷ σημεῖον ἔχων ὑδρίαν λιθίνην καὶ
ἐπίγραμμα
τόδε· τῆσδέ ποθ' ἡ μεγάλαυχος ἀνίκητός τε πρὸς ἀλκὴν Ἑλλὰς ἐδουλώθη
κάλλεος ἰσοθέου, Λαίδος· ἣν ἐτέκνωσεν Ἔρως, θρέψε δὲ Κόρινθος·
κεῖται
δ' ἐν κλεινοῖς Θετταλικοῖς πεδίοις. αὐτοσχεδιάζουσιν οὖν οἱ λέγοντες
αὐτὴν
ἐν Κορίνθῳ τεθάφθαι. Ἀριστοτέλης δ' ὁ Σατυριστὴς ἐξ Ἑρπυλλίδος
ἑταίρας
16
ἐπαιδοποίησε Νικόμαχον καὶ συνῆν ταύτῃ μέχρι θανάτου, φησὶν

Ἕρμιππος.
Πλάτων δὲ τὴν Κολοφωνίαν ἑταίραν Ἀρχαιάνασσαν ἠγάπα. καὶ ᾖδεν
εἰς αὐτὴν τάδε· Ἀρχαιάνασσαν ἔχω τὴν ἐκ Κολοφῶνος ἑταίραν, ἧς κἀπὶ
ῥυτίδων πικρὸς ἔπεστιν ἔρως. ἆ δειλοὶ νεότητος ἀπαντήσαντες ἐκείνης
πρωτο-
πόρου, δι' ὅσης ἤλθετε πυρκαιῆς. Περικλῆς δ' ὁ Ὀλύμπιος δι' Ἀσπασίαν
Αριστοφάνης κωμικός. Aves Line 328
{ΧΟ.} Ὦ μέγιστον ἐξαμαρτὼν ἐξ ὅτου 'τράφην ἐγώ,

πῶς λέγεις;
{ΕΠ.} Μήπω φοβηθῇς τὸν λόγον.
{ΧΟ.} Τί μ' ἠργάσω;
{ΕΠ.} Ἄνδρ' ἐδεξάμην ἐραστὰ τῆσδε τῆς ξυνουσίας.
{ΧΟ.} Καὶ δέδρακας τοῦτο τοὔργον;
{ΕΠ.} Καὶ δεδρακώς γ' ἥδομαι.
{ΧΟ.} Κἀστὸν ἤδη που παρ' ἡμῖν;
{ΕΠ.} Εἰ παρ' ὑμῖν εἴμ' ἐγώ.
{ΧΟ.} Ἔα ἔα· {Str.}
προδεδόμεθ' ἀνόσιά τ' ἐπάθομεν· ὃς γὰρ
φίλος ἦν ὁμότροφά θ' ἡμῖν ἐνέμετο
πεδία παρ' ἡμῖν,
παρέβη μὲν θεσμοὺς ἀρχαίους,
παρέβη δ' ὅρκους ὀρνίθων.
Διονύσιος Αλικαρνασσέας. Ρωμαίκή αρχαιολογία

Book 4, chapter 28, section 2, line 6
βασιλεὺς Ταρκύνιος. ταύτας τὰς κόρας ἐπιγάμους γε-

νομένας ἐκδίδοται τοῖς ἀδελφιδοῖς τῆς μητρὸς αὐτῶν,
υἱωνοῖς δὲ Ταρκυνίου, τῷ τε πρεσβυτέρῳ τὴν πρεσβυ-
τέραν ἁρμόσας καὶ τῷ νεωτέρῳ τὴν νεωτέραν· οὕτως
οἰόμενος αὐτὰς μάλιστα συνοίσεσθαι τοῖς λαβοῦσιν.
ἔτυχε δὲ τῶν γαμβρῶν ἑκάτερος ἐναντίᾳ συναφθεὶς
τύχῃ κατὰ τὴν οὐχ ὁμοτροπίαν· Λευκίῳ μὲν γὰρ τῷ
πρεσβυτέρῳ τολμηρῷ καὶ αὐθάδει καὶ τυραννικῷ τὴν
φύσιν ὄντι χρηστὴ καὶ σώφρων καὶ φιλοπάτωρ συν-
ῆλθε γυνή, Ἀρροῦντι δὲ τῷ νεωτέρῳ πολὺ τὸ πρᾷον
ἔχοντι καὶ εὐλόγιστον ἀνοσία καὶ μισοπάτωρ καὶ πάν-
17
τολμος ἦν ἡ γαμετή. συνέβαινε δὴ τῶν ἀνδρῶν ἑκα-

τέρῳ φέρεσθαι μὲν ἐπὶ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν, μετάγεσθαι
δ' ὑπὸ τῆς γυναικὸς ἐπὶ τἀναντία· ὁ μέν γε πονηρὸς
ἐκβαλεῖν τῆς βασιλείας τὸν κηδεστὴν προθυμούμενος
καὶ πάντα μηχανώμενος εἰς τοῦτο ὑπὸ τῆς γυναικὸς
μετεπείθετο ἀντιβολούσης τε καὶ ὀδυρομένης· ὁ δ'
ἐπιεικὴς οὐδὲν οἰόμενος δεῖν ἐξαμαρτάνειν εἰς τὸν πεν-
θερόν, ἀλλὰ περιμένειν, ἕως ἡ φύσις αὐτὸν ἐκ τοῦ
ζῆν ἐξαγάγῃ, καὶ τὸν ἀδελφὸν οὐκ ἐῶν πράττειν τὰ
μὴ δίκαια, ὑπὸ τῆς ἀνοσίας γυναικὸς ἐπὶ τἀναντία

ἔχοντι καὶ εὐλόγιστον ἀνοσία καὶ μισοπάτωρ καὶ πάν-

τολμος ἦν ἡ γαμετή. συνέβαινε δὴ τῶν ἀνδρῶν ἑκα-
τέρῳ φέρεσθαι μὲν ἐπὶ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν, μετάγεσθαι
δ' ὑπὸ τῆς γυναικὸς ἐπὶ τἀναντία· ὁ μέν γε πονηρὸς
ἐκβαλεῖν τῆς βασιλείας τὸν κηδεστὴν προθυμούμενος
καὶ πάντα μηχανώμενος εἰς τοῦτο ὑπὸ τῆς γυναικὸς
μετεπείθετο ἀντιβολούσης τε καὶ ὀδυρομένης· ὁ δ'
ἐπιεικὴς οὐδὲν οἰόμενος δεῖν ἐξαμαρτάνειν εἰς τὸν πεν-
θερόν, ἀλλὰ περιμένειν, ἕως ἡ φύσις αὐτὸν ἐκ τοῦ
ζῆν ἐξαγάγῃ, καὶ τὸν ἀδελφὸν οὐκ ἐῶν πράττειν τὰ
μὴ δίκαια, ὑπὸ τῆς ἀνοσίας γυναικὸς ἐπὶ τἀναντία
μετήγετο νουθετούσης τε καὶ λοιδορουμένης καὶ τὴν
ἀνανδρίαν κακιζούσης· ὡς δ' οὐδὲν ἐπέραινον οὔτε
αἱ τῆς σώφρονος λιτανεῖαι τὰ κράτιστα τὸν οὐ δίκαιον
ἄνδρα πειθούσης, οὔτε αἱ τῆς μιαρᾶς παραινέσεις ἐπὶ
τὰς ἀνοσίους πράξεις τὸν οὐ πονηρὸν εἶναι πεφυκότα
παρακαλούσης, ἀλλ' ἑκάτερος ἐπὶ τὴν ἑαυτοῦ φύσιν
ἐφέρετο καὶ λυπηρὰν ἡγεῖτο τὴν μὴ τὰ ὅμοια βουλο-
μένην, τῇ μὲν ὀδύρεσθαί τε καὶ φέρειν τὸν ἑαυτῆς δαί-
μονα περιῆν· τῇ δὲ παντόλμῳ χαλεπαίνειν καὶ ἀπαλ-
λαγῆναι ζητεῖν ἀπὸ τοῦ συνοικοῦντος.

18
γενόμενος δ' ἔξω τοῦ βουλευτηρίου μετέωρον ἐξαρ-

πάσας αὐτὸν ἀκμάζων τὸ σῶμα καὶ ῥωμαλέος ἀνὴρ
ῥιπτεῖ κατὰ τῶν κρηπίδων τοῦ βουλευτηρίου τῶν εἰς
τὸ ἐκκλησιαστήριον φερουσῶν. μόγις δ' ἐκ τοῦ πτώ-
ματος ἀναστὰς ὁ πρεσβύτης ὡς εἶδε μεστὰ τὰ πέριξ
ἅπαντα τῆς περὶ τὸν Ταρκύνιον ἑταιρείας, τῶν δ' αὐτοῦ
φίλων πολλὴν ἐρημίαν, ἀπῄει στένων κρατούντων καὶ
παραπεμπόντων αὐτὸν ὀλίγων, αἵματι πολλῷ ῥεόμενος
καὶ κακῶς ὅλον ἑαυτὸν ἐκ τοῦ πτώματας ἔχων.
Τὰ μετὰ ταῦτα δεινὰ μὲν ἀκουσθῆναι,
θαυμαστὰ δὲ καὶ ἄπιστα πραχθῆναι, τῆς ἀνοσίας αὐ-
τοῦ θυγατρὸς ἔργα παραδίδοται. πεπυσμένη γὰρ τὴν
εἰς τὸ βουλευτήριον τοῦ πατρὸς εἴσοδον καὶ σπουδὴν
ἔχουσα μαθεῖν οἷόν τι λήψεται τὰ πράγματα τέλος,
ἐπὶ τῆς ἀπήνης καθεζομένη παρῆν εἰς τὴν ἀγοράν.
μαθοῦσα δὲ τὰ γενόμενα καὶ τὸν Ταρκύνιον ἐπὶ τῆς
κρηπῖδος ἑστῶτα πρὸ τοῦ βουλευτηρίου θεασαμένη
βασιλέα τ' αὐτὸν ἠσπάσατο πρώτη μεγάλῃ τῇ φωνῇ
καὶ τοῖς θεοῖς εὔξατο ἐπὶ τῷ συμφέροντι τῆς πόλεως
τῆς Ῥωμαίων τὴν ἀρχὴν αὐτὸν κατασχεῖν. ἀσπασα-
μένων δὲ καὶ τῶν ἄλλων αὐτὸν ὡς βασιλέα τῶν συγ

καθαρτήριοι θυσίαι περί τε πόλεως καὶ οἴκων ἰδίων

ἐπιτελούμεναι παῦλαν αὐταῖς ἔφερον τῶν κακῶν. ἐν
τοιαύτῃ δὲ συμφορᾷ τῆς πόλεως οὔσης τοῖς ἐξηγηταῖς
τῶν ἱερῶν γίνεται μήνυσις ὑπὸ δούλου τινός, ὅτι μία
τῶν ἱεροποιῶν παρθένων τῶν φυλαττουσῶν τὸ ἀθά-
νατον πῦρ Ὀρβινία τὴν παρθενίαν ἀπολώλεκε καὶ τὰ
ἱερὰ θύει τὰ τῆς πόλεως οὐκ οὖσα καθαρά. κἀκεῖνοι
μεταστήσαντες αὐτὴν ἀπὸ τῶν ἱερῶν καὶ προθέντες
δίκην, ἐπειδὴ καταφανὴς ἐγένετο ἐλεγχθεῖσα, ῥάβδοις
τ' ἐμαστίγωσαν καὶ πομπεύσαντες διὰ τῆς πόλεως ζῶ-
σαν κατώρυξαν. τῶν δὲ διαπραξαμένων τὴν ἀνοσίαν
φθορὰν ὁ μὲν ἕτερος ἑαυτὸν διεχρήσατο, τὸν δ' ἕτερον
οἱ τῶν ἱερῶν ἐπίσκοποι συλλαβόντες ἐν ἀγορᾷ μάστιξιν
αἰκισάμενοι καθάπερ ἀνδράποδον ἀπέκτειναν. ἡ μὲν
οὖν νόσος ἡ κατασκήψασα εἰς τὰς γυναῖκας καὶ ὁ πο-
λὺς αὐτῶν φθόρος μετὰ τοῦτο τὸ ἔργον εὐθὺς ἐπαύ-
σατο.
19
Ἡ δ' ἐκ πολλοῦ χρόνου διαμένουσα ἐν

τῇ πόλει στάσις, ἣν οἱ δημόται πρὸς τοὺς πατρικίους
ἐστασίαζον, ἀνίστατο πάλιν. ὁ δ' ἐξεγείρων αὐτὴν
δήμαρχος ἦν Πόπλιος Βολέρων, ὁ τῷ πρόσθεν ἐνι
Δίων Κάσσιος Ιστορία Ρωμαϊκή. (Joannis Antiocheni excerpta e Dione

derivata) Page 752, line 16
φοβερᾷ μὲν ὠμότητι, μυσαρᾷ δὲ πλεονεξίᾳ, αἰσχρᾷ τε ἡδυπαθείᾳ χρη-

σάμενος. καὶ στρατεύσας κατὰ Περσῶν ἐπὶ συνθήκαις ὑπέστρεψεν.
Exc. Val. 22 p. 801 sq. (n. 79 M.), unde Suid. s. v. Τιβέριος.
Ὅτι ὁ Γάϊος μιαρώτατός τις καὶ ἀνοσιώτατος ἐγένετο. καὶ
τοσοῦτον ὁρμαθὸν κακῶν συνειληφὼς ἐπεκάλυψε τὰ τοῦ Τιβερίου
μειονεκτήματα. ὅσα γὰρ τῷ Αὐγούστῳ ἐν πολλῷ χρόνῳ περιεποιήθη,
οὗτος ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ ἀπεκτήσατο. μοιχικώτατός τε ἀνθρώπων γενό-
μενος καὶ γυναῖκας ἡρμοσμένας καὶ γεγαμημένας ἐλάμβανεν. τήν τε
ἑαυτοῦ τιθήνην ἐπιτιμήσας ἀνοίας ἐς ἀνάγκην ἑκουσίου θανάτου
κατέστησεν. ἐχρῆτο δὲ καὶ ταῖς ἀδελφαῖς καὶ παρανόμων ἐκοινώνει
μίξεων, ὡς καὶ πατὴρ ἀνοσίας καταστῆναι γονῆς ἐκ μιᾶς αὐτῷ τῶν
ἀδελφῶν ἀποκυηθείσης. ναούς τε καὶ θυσίας ὡς ἡμιθέῳ γίνεσθαι
παρεσκεύαζεν. τοιούτῳ τε αὐτοκράτορι οἱ Ῥωμαῖοι παρεδόθησαν,
ὥστε τὰ τοῦ Τιβερίου ἔργα, καίπερ χαλεπώτατα δόξαντα γεγονέναι,
τοσοῦτον τὰ τοῦ Γαΐου, ὅσον τὰ τοῦ Αὐγούστου παρ' ἐκείνου πα-
ρήνεγκαν. Τιβέριος μὲν γὰρ αὐτός τε ἦρχε, καὶ ὑπηρέταις τοῖς
ἄλλοις πρὸς τὸ ἑαυτοῦ βούλημα ἐχρῆτο· Γάιος δὲ ἤρχετο μὲν καὶ
ὑπὸ τῶν ἁρματηλατούντων καὶ ὁπλομαχούντων καὶ σκηνικῶν καὶ
τραγῳδῶν πολλάκις καὶ αὐτὸς ἐνδεικνύμενος, καὶ τὴν βουλὴν πρὸς
ἀνάγκας μετακαλούμενος. εἰκοστὸν γὰρ δὴ καὶ πέμπτον ἄγων ἔτος
τὴν προτέραν γαμετὴν ἐκβαλὼν τὴν Κορνηλίου Ὀρέστου ἥρπασε
Acta Pauli, Acta Pauli et Theclae Section 27, line 5
ἐζήτει. καὶ ἀνέκραγεν πικρῶς λέγουσα Μὴ βιάσῃ τὴν ξένην, μὴ

βιάσῃ τὴν τοῦ θεοῦ δούλην. Ἰκονιέων εἰμὶ πρώτη, καὶ διὰ τὸ
μὴ θέλειν με γαμηθῆναι Θαμύριδι, ἐκβέβλημαι τῆς πόλεως. καὶ
λαβομένη τοῦ Ἀλεξάνδρου περιέσχισεν αὐτοῦ τὴν χλαμύδα καὶ
τὸν στέφανον ἀφείλετο ἀπὸ τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ, καὶ ἔστησεν
αὐτὸν θρίαμβον.
Ὁ δὲ ἅμα μὲν φιλῶν αὐτήν, ἅμα δὲ καὶ αἰσχυνόμενος
τὸ γεγονὸς αὐτῷ, προσήγαγεν αὐτὴν τῷ ἡγεμόνι, κἀκείνης ὁμο-
20
λογησάσης ταῦτα πεπραχέναι κατέκρινεν αὐτὴν εἰς θηρία. αἱ

δὲ γυναῖκες ἐξεπλάγησαν καὶ ἀνέκραξαν παρὰ τὸ βῆμα Κακὴ
κρίσις, ἀνοσία κρίσις. Ἡ δὲ Θέκλα ᾐτήσατο τὸν ἡγεμόνα ἵνα
ἁγνὴ μείνῃ μέχρις οὗ θηριομαχήσῃ. καί τις βασίλισσα πλουσία,
ὀνόματι Τρύφαινα, ἧς ἡ θυγάτηρ ἐτεθνήκει, ἔλαβεν αὐτὴν εἰς
τήρησιν, καὶ εἶχεν εἰς παραμυθίαν.
Ἡνίκα δὲ τὰ θηρία ἐπόμπευεν, προσέδησαν αὐτὴν λεαίνῃ
πικρᾷ, καὶ ἡ βασίλισσα Τρύφαινα ἐπηκολούθει αὐτῇ. ἡ δὲ λέαινα
ἐπάνω καθεζομένης Θέκλης περιέλειχεν αὐτῆς τοὺς πόδας, καὶ
πᾶς ὁ ὄχλος ἐξίστατο· ἡ δὲ αἰτία τῆς ἐπιγραφῆς αὐτῆς ἦν
Ἱερόσυλος. αἱ δὲ γυναῖκες μετὰ τῶν τέκνων ἔκραζον ἄνωθεν
λέγουσαι Ὦ θεέ, ἀνοσία κρίσις γίνεται ἐν τῇ πόλει ταύτῃ. Καὶ
ἀπὸ τῆς πομπῆς πάλιν λαμβάνει αὐτὴν ἡ Τρύφαινα·
Acta Pauli, Acta Pauli et Theclae Section 28, line 6
δὲ γυναῖκες ἐξεπλάγησαν καὶ ἀνέκραξαν παρὰ τὸ βῆμα Κακὴ

κρίσις, ἀνοσία κρίσις. Ἡ δὲ Θέκλα ᾐτήσατο τὸν ἡγεμόνα ἵνα
ἁγνὴ μείνῃ μέχρις οὗ θηριομαχήσῃ. καί τις βασίλισσα πλουσία,
ὀνόματι Τρύφαινα, ἧς ἡ θυγάτηρ ἐτεθνήκει, ἔλαβεν αὐτὴν εἰς
τήρησιν, καὶ εἶχεν εἰς παραμυθίαν.
Ἡνίκα δὲ τὰ θηρία ἐπόμπευεν, προσέδησαν αὐτὴν λεαίνῃ
πικρᾷ, καὶ ἡ βασίλισσα Τρύφαινα ἐπηκολούθει αὐτῇ. ἡ δὲ λέαινα
ἐπάνω καθεζομένης Θέκλης περιέλειχεν αὐτῆς τοὺς πόδας, καὶ
πᾶς ὁ ὄχλος ἐξίστατο· ἡ δὲ αἰτία τῆς ἐπιγραφῆς αὐτῆς ἦν
Ἱερόσυλος. αἱ δὲ γυναῖκες μετὰ τῶν τέκνων ἔκραζον ἄνωθεν
λέγουσαι Ὦ θεέ, ἀνοσία κρίσις γίνεται ἐν τῇ πόλει ταύτῃ. Καὶ
ἀπὸ τῆς πομπῆς πάλιν λαμβάνει αὐτὴν ἡ Τρύφαινα· ἡ γὰρ
θυγάτηρ αὐτῆς Φαλκονίλλα ἦν τεθνεῶσα, καὶ κατ' ὄναρ εἶπεν
αὐτῇ Μῆτερ, τὴν ξένην τὴν ἔρημον Θέκλαν ἕξεις εἰς τὸν ἐμὸν
τόπον, ἵνα εὔξηται ὑπὲρ ἐμοῦ καὶ μετατεθῶ εἰς τὸν τῶν δι-
καίων τόπον.
Ὅτε οὖν ἀπὸ τῆς πομπῆς ἐλάμβανεν αὐτὴν ἡ Τρύφαινα,
ἅμα μὲν ἐπένθει ὅτι ἔμελλεν εἰς τὴν αὔριον θηριομαχεῖν, ἅμα
δὲ καὶ στέργουσα ἐμπόνως ὡς τὴν θυγατέρα Φαλκονίλλαν εἶπεν
Τέκνον μου δεύτερον Θέκλα, δεῦρο πρόσευξαι ὑπὲρ τοῦ τέκνου
μου, ἵνα ζήσεται εἰς τοὺς αἰῶνας· τοῦτο γὰρ εἶδον ἐν ὕπνοις.
Eupolis Comic., Fragmenta Play Bap, fragment 13, line 1

21
κἀπικινεῖ ταῖς κοχώναις

καὶ τιθεῖς ἄνω σκέλη.
Σὺ δ' ὕπαγ' εἰς τοὔμπροσθεν.
Ἀναρίστητος ὤν
κοὐδὲν βεβρωκώς, ἀλλὰ γὰρ στέφανον ἔχων.
Ὅτι οὐκ ἀτρύφερος οὐδ' ἄωρός ἐστ' ἀνήρ.
Ἀλλ' οὐχὶ δυνατόν ἐστιν· οὐ γὰρ ἀλλὰ προ-
βούλευμα βαστάζουσι τῆς πόλεως μέγα.
Ἀλλ' ἐξολεῖς με ναὶ μὰ τὴν ἀμυγδαλῆν.
Ἀλλὰ τὰς κοίτας γ' ἔχουσι πλουσίως σεσαγμένας
Ἀνόσια πάσχω ταῦτα ναὶ μὰ τὰς Νύμφας.
{Β.} πολλοῦ μὲν οὖν δίκαια ναὶ μὰ τὰς κράμβας.
Ὦ ῥύμβε μαστίξας ἐμέ.
Κἀκείνους τοὺς Ἱππέας
συνεποίησα τῷ φαλακρῷ τούτῳ κἀδωρησάμην.
Ἐκεῖ γὰρ ἕξεις ἀγαθὰ πολλὰ δὴ πρῴ.
Ἐπιχώριος δ' ἔστ' ἢ ξένης ἀπὸ χθονός;
Septuaginta, Machabaeorum iii Chapter 5, section 8, line 2
τουργοὶ κατὰ τὴν ἑσπέραν ἐξιόντες τὰς τῶν ταλαιπωρούντων ἐ-

δέσμευον χεῖρας τήν τε λοιπὴν ἐμηχανῶντο περὶ αὐτοὺς ἀσφάλειαν
ἔννυχον δόξαντες ὁμοῦ λήμψεσθαι τὸ φῦλον πέρας τῆς ὀλεθρίας.
οἱ δὲ πάσης σκέπης ἔρημοι δοκοῦντες εἶναι τοῖς ἔθνεσιν Ιουδαῖοι
διὰ τὴν πάντοθεν περιέχουσαν αὐτοὺς μετὰ δεσμῶν ἀνάγκην
τὸν
παντοκράτορα κύριον καὶ πάσης δυνάμεως δυναστεύοντα, ἐλεήμονα
θεὸν αὐτῶν καὶ πατέρα, δυσκαταπαύστῳ βοῇ πάντες μετὰ δακρύων
ἐπεκαλέσαντο δεόμενοι
τὴν κατ' αὐτῶν μεταστρέψαι βουλὴν ἀν-
οσίαν καὶ ῥύσασθαι αὐτοὺς μετὰ μεγαλομεροῦς ἐπιφανείας ἐκ τοῦ
παρὰ πόδας ἐν ἑτοίμῳ μόρου.
τούτων μὲν οὖν ἐκτενῶς ἡ λιτανεία
ἀνέβαινεν εἰς τὸν οὐρανόν.
Ὁ δὲ Ἕρμων τοὺς ἀνηλεεῖς ἐλέφαντας ποτίσας πεπληρωμένους
τῆς τοῦ οἴνου πολλῆς χορηγίας καὶ τοῦ λιβάνου μεμεστωμένους
ὄρθριος ἐπὶ τὴν αὐλὴν παρῆν περὶ τούτων προσαγγεῖλαι τῷ βασι-
λεῖ.
Ιούλιος Πολυδεύκης. Ονομαστικόν. -περί το 180 μ.Χ.- Book 3, sec 107, li. 9
22
Κρατῖνος (I frg 413 Ko) λέγει. τὸ δὲ λιποψυχεῖν παρὰ Θουκυ-

δίδῃ (IV 21. 1) ὠνόμασται. τοὺς μέντοι κεκμηκότας τοὺς ἀποθα-
νόντας ὁ αὐτὸς (III 59. 2) εἴρηκεν. πρὸς θάνατον ἔρρεπε, σφα-
λερῶς εἶχεν, ἐπικινδύνως εἶχεν, ἐπὶ βραχείας ἦν τῆς ῥοπῆς, ἐπ'
ὀλίγης ἐλπίδος, ἀπέγνωστο. συντάττοιτο δ' ἄν τις τούτοις καὶ
τὸ ἐπανῆλθε τὸ νόσημα, ὑπετροπίασε τὸ νόσημα, ὑπέστρεψεν,
ἀνθυπέστρεψεν, ὑπανετροπίασεν. τὸ δ' ἐναντίον ὑγιαίνειν, ἐρ-
ρῶσθαι, ὑπερερρῶσθαι, σῶν εἶναι, ἀκήρατον, ἄνοσον, ὅθεν καὶ
’ἔτος ἄνοσον’ ὁ Θουκυδίδης (II 49). τὸν δ' ἄνοσον καὶ ἀνόσητον
Σοφοκλῆς (TGF 914 N)· τὸν δ' αὐτὸν ἐρεῖς ἄπονον. καὶ τὰ
πράγματα ὑγίεια, ῥώμη, σωτηρία, ἀνοσία, ἀπονία. καὶ τὰ ἐπιρρή-
ματα ὑγιεινῶς, ἐρρωμένως, ἀνόσως, ἀπόνως. καὶ τὰ ὀνόματα ὑγι-
εινός, ἐρρωμένος, σῶς, ἀκήρατος, ἄπονος, ἄλυπος. καὶ ἐπὶ τῶν ἐκ
νόσου διανισταμένων, ἀνεκτήσατο τὴν ψυχήν, καὶ ἀνεζώωσεν,
ἀνέσφηλεν, ἀνήνεγκεν, ἐρράισεν ἀνερράισεν, ἀνέστη καὶ ἐξανέστη,
ἀνεβίω καὶ ἀναβιώσκεται, καὶ ἀνεβιωσάμην αὐτόν. ἐνοσήλευσα
ἐξενοσήλευσα. καὶ ἀνασφήλας, ἀνενεγκών, ῥαΐσας ἀναρραΐσας,
ἐξαναστάς, ἀναβιούς. εἴποις δ' ἂν καὶ ἐπαύσατο τῆς νόσου, καὶ
λήξαντος αὐτῷ τοῦ νοσήματος, καὶ τραπείσης εἰς τὸ βέλτιον τῆς
ἀρρωστίας, καὶ ἔρρεψε πρὸς τὸ κρεῖττον, καὶ τὰ τοιαῦτα. καὶ
ἐπεβίω δὲ καὶ ἐπιβιούς·
Polemon Perieg., Fragmenta Fragment 44b, line 7
E LIBRO SEXTO.
Athenaeus XIII: Ἐξ Ὑκκάρων ... αἰ-

χμάλωτος γενομένη (sc. ἡ Λαῒς) ἧκεν εἰς Κόρινθον,
ὡς ἱστορεῖ Πολέμων ἐν τῷ ἕκτῳ τῶν Πρὸς Τίμαιον.
Idem: Τίμαιος δ' ἐν τῇ τρις-
καιδεκάτῃ τῶν Ἱστοριῶν, ἐξ Ὑκκάρων (sc. εἶναί φησι
τὴν Λαΐδα), καθὰ καὶ Πολέμων εἴρηκεν, ἀναιρεθῆναι
φάσκων αὐτὴν ὑπό τινων γυναικῶν ἐν Θετταλίᾳ, ἐρα-
σθεῖσάν τινος Παυσανίου Θετταλοῦ, κατὰ φθόνον καὶ
δυσζηλίαν ταῖς ξυλίναις χελώναις τυπτομένην ἐν Ἀφρο-
δίτης ἱερῷ. Διὸ καὶ τὸ τέμενος κληθῆναι ἀνοσίας Ἀφρο-
δίτης. Δείκνυσθαι δ' αὐτῆς τάφον παρὰ τῷ Πηνειῷ, ση-
μεῖον ἔχοντα ὑδρίαν λιθίνην, καὶ ἐπίγραμμα τόδε·
Τῆσδέ ποθ' ἡ μεγάλαυχος ἀνίκητός τε πρὸς ἀλκὴν
23
Ἑλλὰς ἐδουλώθη κάλλεος ἰσοθέου,

Λαΐδος· ἣν ἐτέκνωσεν Ἔρως, θρέψεν δὲ Κόρινθος·
κεῖται δ' ἐν κλεινοῖς Θετταλικοῖς πεδίοις.
Αὐτοσχεδιάζουσιν οὖν οἱ λέγοντες αὐτὴν ἐν Κορίνθῳ
τεθάφθαι πρὸς τῷ Κρανείῳ.
Pseudo-Justinus Martyr, Oratio ad gentiles Morel page 40, section A,

line 4
καὶ τὰ Θυέστεια δεῖπνα ἃ Ἐριννύες ἤρτυον. Καὶ Πρόκνη

μέχρι νῦν ἐπτερωμένη γοᾷ, καὶ ταύτης ἀδελφὴ γλωσσότμητος
τέτριγεν ἡ Κεκροπίς. Τὰ γὰρ Οἰδίποδος κέντρα τί δεῖ
καὶ λέγειν, καὶ τὸν Λαΐου φόνον καὶ μητρὸς γάμον, καὶ τὴν
τῶν ἀδελφῶν αὐτοῦ καὶ τέκνων ἅμα ἀλληλοκτονίαν;
Καὶ τὰς πανηγύρεις ὑμῶν μεμίσηκα· ἄμετροι γὰρ
ἐκεῖ πλησμοναί, καὶ αὐλοὶ γλαφυροὶ ἐκκαλούμενοι πρὸς οἰ-
στρώδεις κινήσεις, καὶ μύρων περίεργοι χρίσεις, καὶ στεφά-
νων περιθέσεις. Καὶ τῷ τοσούτῳ σωρῷ τῶν κακῶν τὴν
αἰδῶ περιγράφετε, καὶ νοῦν πληροῦσθε, ὑπὸ ἀκρασίας ἐκ-
βακχευόμενοι· καὶ ταῖς ἀνοσίαις καὶ λυσσώδεσι χρᾶσθαι εἰώ-
θατε μίξεσιν. Εἴποιμι δ' ἂν ὑμῖν ἔτι καὶ τοῦτο· Τί ἀγα-
νακτεῖς, Ἕλλην ὤν, πρὸς τὸ τέκνον σου, εἰ τὸν Δία μιμού-
μενος ἐπιβουλεύει σοι καὶ ἐπ' ἴσου τὸν γάμον σεσύληκε;
Τί τοῦτον ἐχθρὸν ἡγῇ, τὸν δὲ ὅμοιον αὐτῷ σέβῃ; Τί δὲ
μέμφῃ σου τὴν γυναῖκα ἀκολάστως ζῶσαν, τὴν δὲ Ἀφροδίτην
ναοῖς τετίμηκας; Καὶ εἰ μὲν ταῦτα ὑφ' ἑτέρων ἦν εἰρημένα,
κατηγορία ἔδοξεν εἶναι ψιλὴ καὶ οὐκ ἀλήθεια· νῦν δὲ ταῦτα
οἱ ὑμέτεροι ᾄδουσι ποιηταί, καὶ αἱ παρ' ὑμῖν κεκράγασιν
ἱστορίαι.
Heliodorus Scr. Erot., Aethiopica Book 1, chapter 11, section 2, line 5
Ταῦτα ὡς ἤκουσεν, οὐκ εἶπεν, οὐκ ἠρώτησεν, οὐκ

ἀπολογίαν προὔθηκεν, ἀλλὰ πιστεύων μηδ' ἂν ψεύσασθαι
κατ' ἐμοῦ τὴν οὕτω περὶ ἐμὲ διακειμένην, εὐθὺς ὡς εἶχε
κατά τι μέρος τῆς οἰκίας περιτυχών, οὐδὲν εἰδότα πύξ τε
ἔπαιε καὶ παῖδας προσκαλεσάμενος μάστιξιν ᾐκίζετο, μηδὲ
τὸ κοινὸν δὴ τοῦτο διότι ξαινοίμην γινώσκοντα.
24
Ὡς
δὲ ἐνεπέπληστο τῆς ὀργῆς, «ἀλλὰ νῦν γε» ἔφην «ὦ πάτερ,
εἰ καὶ μὴ πρότερον, δίκαιος ἂν εἴην τὴν αἰτίαν τῶν πληγῶν
μανθάνειν.» Ὁ δὲ μᾶλλον παροξυνθεὶς «ὢ τῆς εἰρω-
νείας» φησί· «τὰς πράξεις αὐτοῦ τὰς ἀνοσίας παρ' ἐμοῦ
βούλεται μανθάνειν.» Καὶ ἀποστραφεὶς ἐπὶ τὴν Δημαινέ-
την ἔσπευδεν· ἡ δέ, οὔπω γὰρ κεκόρεστο, δευτέρας ἐπι-
βουλῆς κατ' ἐμοῦ τοιᾶσδε ἥπτετο.
Θίσβη παιδισκάριον
ἦν αὐτῇ ψάλλειν τε πρὸς κιθάραν ἐπιστάμενον καὶ τὴν
ὄψιν οὐκ ἄωρον. Τοῦτο ἐπ' ἐμὲ καθίησιν ἐρᾶν μου δῆθεν
προστάξασα, καὶ ἤρα παραχρῆμα ἡ Θίσβη, καὶ ἡ πολλάκις
πειρῶντά με ἀπωσαμένη τότε παντοίως ἐφείλκετο βλέμμασι
νεύμασι συνθήμασιν· ἐγὼ δὲ ὁ μάταιος ἀθρόον καλὸς γεγε-
νῆσθαι ἐπεπείσμην, καὶ τέλος ἐπὶ τὸν θάλαμον ἐλθοῦσαν
Ευσέβιος. Praeparatio evangelica Book 4, chapter 15, section 9, line 5
παῖδα καὶ τὴν ἀγαπητὴν θυγατέρα μήτηρ προσέθυεν τῷ δαίμονι καὶ κατ-
έσφαττον οἱ φίλτατοι ὥς τι τῶν ἀλόγων καὶ ἀλλοτρίων θρεμμάτων τοὺς
προσήκοντας ἔθυόν τε τοῖς δὴ θεοῖς κατὰ πόλεις καὶ χώρας τοὺς
συνοίκους
καὶ πολίτας, τὴν φιλάνθρωπον καὶ συμπαθῆ φύσιν ἐπὶ τὸ ἀνηλεὲς καὶ
ἀπάν-
θρωπον ἀκονήσαντες καὶ τὸν μανιώδη καὶ δαιμονιακὸν ὡς ἀληθῶς
ἐπιδεικνύ-
μενοι τρόπον. εὕροις δ' οὖν πᾶσαν ἐξετάζων Ἑλληνικήν τε καὶ βάρβαρον
ἱστορίαν, ὅπως οἱ μὲν υἱεῖς, οἱ δὲ θυγατέρας, οἱ δὲ καὶ σφᾶς αὐτοὺς ταῖς
τῶν
δαιμόνων καθιέρουν θυσίαις. ἐγὼ δέ σοι καὶ τούτων τὸν καὶ πρότερον
παρίστημι μάρτυρα ἐν τοῖς αὐτοῖς, ἐν οἷς τὴν τῶν ἀλόγων θρεμμάτων θυ-
σίαν ὡς ἀνοσίαν καὶ ἀδικωτάτην ἀπηγόρευσεν, ταῦτα φάσκοντα πρὸς
ῥῆμα·
Ευσέβιος. Historia ecclesiastica Book 2, chapter 13, section 5, line 2
πόλει ὑμῶν τῇ βασιλίδι Ῥώμῃ θεὸς ἐνομίσθη καὶ ἀνδριάντι παρ'

ὑμῶν ὡς θεὸς τετίμηται ἐν τῷ Τίβερι ποταμῷ μεταξὺ τῶν δύο
γεφυρῶν, ἔχων ἐπιγραφὴν Ῥωμαϊκὴν ταύτην· SIMONI DEO
SANCTO, ὅπερ ἐστὶν Σίμωνι θεῷ ἁγίῳ. καὶ σχεδὸν μὲν
πάντες Σαμαρεῖς, ὀλίγοι δὲ καὶ ἐν ἄλλοις ἔθνεσιν ὡς τὸν πρῶτον
θεὸν ἐκεῖνον ὁμολογοῦντες προσκυνοῦσιν. καὶ Ἑλένην τινά,
τὴν συμπερινοστήσασαν αὐτῷ κατ' ἐκεῖνο τοῦ καιροῦ, πρότερον
25
ἐπὶ τέγους σταθεῖσαν ἐν Τύρῳ τῆς Φοινίκης, τὴν ἀπ' αὐτοῦ

πρώτην ἔννοιαν λέγουσιν».
ταῦτα μὲν οὗτος συνᾴδει δ' αὐτῷ καὶ Εἰρηναῖος, ἐν πρώτῳ
τῶν πρὸς τὰς αἱρέσεις ὁμοῦ τὰ περὶ τὸν ἄνδρα καὶ τὴν ἀνοσίαν
καὶ μιαρὰν αὐτοῦ διδασκαλίαν ὑπογράφων, ἣν ἐπὶ τοῦ παρόντος
περιττὸν ἂν εἴη καταλέγειν, παρὸν τοῖς βουλομένοις καὶ τῶν
μετ' αὐτὸν κατὰ μέρος αἱρεσιαρχῶν τὰς ἀρχὰς καὶ τοὺς βίους
καὶ τῶν ψευδῶν δογμάτων τὰς ὑποθέσεις τά τε πᾶσιν αὐτοῖς
ἐπιτετηδευμένα διαγνῶναι, οὐ κατὰ πάρεργον τῇ δεδηλωμένῃ
τοῦ Εἰρηναίου παραδεδομένα βίβλῳ. πάσης μὲν οὖν ἀρχηγὸν
αἱρέσεως πρῶτον γενέσθαι τὸν Σίμωνα παρειλήφαμεν· ἐξ οὗ
καὶ εἰς δεῦρο οἱ τὴν κατ' αὐτὸν μετιόντες αἵρεσιν τὴν σώφρονα καὶ
διὰ καθαρότητα βίου παρὰ τοῖς πᾶσιν βεβοημένην Χριστιανῶν
φιλοσοφίαν ὑποκρινόμενοι, ἧς μὲν ἔδοξαν ἀπαλλάττεσθαι περὶ
... ὡς μὴ ἂν ἄλλως ἐκφευξομένους τοὺς κοσμικούς, ὡς ἂν

ἐκεῖνοι φαῖεν, ἄρχοντας, μὴ οὐχὶ πᾶσιν τὰ δι' ἀρρητοποιίας ἀπονεί-
μαντας χρέα. τούτοις δῆτα συνέβαινεν διακόνοις χρώμενον τὸν
ἐπιχαιρεσίκακον δαίμονα τοὺς μὲν πρὸς αὐτῶν ἀπατωμένους
οἰκτρῶς οὕτως εἰς ἀπώλειαν ἀνδραποδίζεσθαι, τοῖς δ' ἀπίστοις
ἔθνεσιν πολλὴν παρέχειν κατὰ τοῦ θείου λόγου δυσφημίας περιου-
σίαν, τῆς ἐξ αὐτῶν φήμης εἰς τὴν τοῦ παντὸς Χριστιανῶν ἔθνους
διαβολὴν καταχεομένης. ταύτῃ δ' οὖν ἐπὶ πλεῖστον συνέβαινεν
τὴν περὶ ἡμῶν παρὰ τοῖς τότε ἀπίστοις ὑπόνοιαν δυσσεβῆ καὶ
ἀτοπωτάτην διαδίδοσθαι, ὡς δὴ ἀθεμίτοις πρὸς μητέρας καὶ
ἀδελφὰς μίξεσιν ἀνοσίαις τε τροφαῖς χρωμένων. οὐκ εἰς
μακρόν γε μὴν αὐτῷ ταῦτα προυχώρει, τῆς ἀληθείας αὐτῆς
ἑαυτὴν συνιστώσης ἐπὶ μέγα τε φῶς κατὰ τὸν προϊόντα χρόνον
διαλαμπούσης. ἔσβεστο μὲν γὰρ αὐτίκα πρὸς αὐτῆς ἐνεργείας
ἀπελεγχόμενα τὰ τῶν ἐχθρῶν ἐπιτεχνήματα, ἄλλων ἐπ' ἄλλαις
αἱρέσεων καινοτομουμένων, ὑπορρεουσῶν ἀεὶ τῶν προτέρων καὶ
εἰς πολυτρόπους καὶ πολυμόρφους ἰδέας ἄλλοτε ἄλλως φθειρο-
μένων· προῄει δ' εἰς αὔξην καὶ μέγεθος, ἀεὶ κατὰ τὰ αὐτὰ
καὶ ὡσαύτως ἔχουσα, ἡ τῆς καθόλου καὶ μόνης ἀληθοῦς ἐκκλησίας
λαμπρότης, τὸ σεμνὸν καὶ εἰλικρινὲς καὶ ἐλευθέριον τό τε σῶφρον
καὶ καθαρὸν τῆς ἐνθέου πολιτείας τε καὶ φιλοσοφίας εἰς ἅπαν γένος
καὶ ἀποκναίοντος ἐπὶ τὸν κατὰ πάντων ἀθρόως ἐφορμῆσαι

πόλεμον. Ὡς δὲ καὶ γυμνότερον ἐπαπεδύετο, οὐδ' ἔστιν λόγῳ
26
δυνατὸν ἀφηγήσασθαι ὅσους καὶ ὁποίους τοῦ θεοῦ μάρτυρας

ὀφθαλμοῖς παρῆν ὁρᾶν τοῖς ἀνὰ πάσας τάς τε πόλεις καὶ
τὰς χώρας οἰκοῦσιν. Αὐτίκα γοῦν τῶν οὐκ ἀσήμων τις, ἀλλὰ καὶ ἄγαν
κατὰ τὰς ἐν τῷ βίῳ νενομισμένας ὑπεροχὰς ἐνδοξοτάτων, ἅμα τῷ
τὴν κατὰ τῶν ἐκκλησιῶν ἐν τῇ Νικομηδείᾳ προτεθῆναι
γραφήν, ζήλῳ τῷ κατὰ θεὸν ὑποκινηθεὶς διαπύρῳ τε ἐφορμή-
σας τῇ πίστει, ἐν προφανεῖ καὶ δημοσίῳ κειμένην ὡς ἀνοσίαν
καὶ ἀσεβεστάτην ἀνελὼν σπαράττει, δυεῖν ἐπιπαρόντων
κατὰ τὴν αὐτὴν πόλιν βασιλέων, τοῦ τε πρεσβυτάτου τῶν
ἄλλων καὶ τοῦ τὸν τέταρτον ἀπὸ τούτου τῆς ἀρχῆς
ἐπικρατοῦντος βαθμόν. ἀλλ' οὗτος μὲν τῶν τηνικάδε πρῶτος
τοῦτον διαπρέψας τὸν τρόπον ἅμα τε τοιαῦτα οἷα καὶ εἰκὸς
ἦν, ὑπομείνας ὡς ἂν ἐπὶ τοιούτῳ τολμήματι, τὸ ἄλυπον καὶ
ἀτάραχον εἰς αὐτὴν τελευταίαν διετήρησεν ἀναπνοήν.
Πάντων δὲ ὅσοι τῶν πώποτε ἀνυμνοῦνται θαυμάσιοι
καὶ ἐπ' ἀνδρείᾳ βεβοημένοι εἴτε παρ' Ἕλλησιν
Epiphanius Scr. Eccl., Panarion (= Adversus haereses)

Vol. 3, page 261, line 12
εἰκόνα αὐτὸν εἶναι λέγει. οὐκοῦν εἰ οὐσίας ἐστὶν εἰκών,

οὐκέτι αὐτοουσία δύναται εἶναι, καὶ εἰ βουλῆς ἐστιν
εἰκών, οὐκέτι αὐτοβουλὴ εἶναι δύναται, καὶ εἰ δυνάμεως
εἰκών, οὐκέτι δύναμις, καὶ εἰ δόξης εἰκών, οὐκέτι δόξα.
ἡ γὰρ εἰκὼν οὐχ ἑαυτῆς, ἀλλ' ἑτέρου τινὸς εἰκών ἐστι.«
7. 8«Ταῦτα δὲ σύ, Μάρκελλε, τὰ ῥήματα [τὰ] πρότερον ἐπαι-
νέσας ἐν ἀρχῇ τοῦ βιβλίου, νῦν δὲ ἀρνησάμενος τὸν θεὸν ἐκ θεοῦ λόγον
ὄντα τὸν υἱὸν καὶ μόνον ἐκ μόνου καὶ τέλειον ἐκ τελείου, σαφῶς τὴν
φαύλην σου περὶ θεότητος ἤλεγξας δόξαν. τοῦ γὰρ βασιλέως τοῦ
μεγάλου τὴν εἰκόνα λαβὼν ἐν ἀζωΐᾳ καὶ ἀθεότητι, ἀβουλίᾳ τε καὶ
ἀδυναμίᾳ καὶ ἀδοξίᾳ καὶ τῷ ἀνουσίῳ, ἐκτετμῆσθαι τὴν ἀνοσίαν
ὤφειλες γλῶτταν, εἰπὼν ῥῆμα εἰς κύριον καὶ τελευτήσας εἰς ψυχὴν
οὕτως ἀσεβήσασαν. τὴν γὰρ εἰκόνα τοῦ θεοῦ ἀζωΐᾳ περιγράψας
οὔτε κύριον οὔτε θεὸν οὐκ οὐσίαν οὐ βουλὴν οὐ δύναμιν οὐ δόξαν
λέγεις εἶναι ταύτην. τούτων δὲ ἀκίνητον εἰκόνα εἶναι θέλεις αὐτήν,
οἱονεὶ ἄψυχον καὶ ἄζωον, ἔξω ἐκτεθεῖσαν αὐτὴν ποιῶν, καὶ ὡσαύτως
ἄψυχον ὡς καὶ ἀνθρωπίνῃ τέχνῃ μόνῃ συνεστῶσαν· ζῶντος δὲ
ζῶσαν οὐ θέλεις εἶναι τὴν εἰκόνα τοῦ θεοῦ, οὐδὲ οὐσίας οὐσίαν εἰκόνα,
οὐδὲ βουλῆς καὶ δυνάμεως καὶ δόξης βουλὴν καὶ δύναμιν καὶ δόξαν
ἀπαραλλάκτως εἰκόνα. τὸ δὲ ἀπαραλλάκτως εἰπεῖν οὐχ οἷόν τε καὶ
ἀγεννήτως, ἀλλ' ὅτι ἐκτυπῶς καὶ ἀκριβῶς ὡμοιωμένην πρὸς πατρικὴν
27
Αθανάσιος θεολόγος. De decretis Nicaenae synodi Chapter 40, section

11, line 2
πορρωτέρω οὐδὲν ὅ, τι τῶν δεινῶν ἀπεσιώπησεν, ἀλλ' ὅλον, ὡς ἂν εἴποι

τις, τὸν τῆς
παρανοίας ἀνέῳξε θησαυρόν. «ἀπελαυνόμεθα», φησί, «καὶ τὴν τοῦ
εἰσδεχθῆναι ἡμᾶς
ἄδειαν ἀφαιροῦνται». ἀλλ' οὐδέν πω ταῦτα πρὸς τὸ πρᾶγμα, τοῖς δὲ ἑξῆς
προσέχετε τὸν
νοῦν· αὐτοῦ γὰρ χρήσομαι τοῖς ῥήμασι. «δεόμεθα», φησί, «ἐὰν ἐπὶ τῆς
αὐτῆς ἐπιμείνῃ
γνώμης ὁ τῆς Ἀλεξανδρείας ἐπίσκοπος, ἄδειαν ἡμῖν τοῦ λοιποῦ δοθῆναι
κατὰ τὴν τοῦ
νόμου διάταξιν τὰς ἐνθέσμους καὶ ἀπαραιτήτους θεραπείας τῷ θεῷ
ἐπιτελεῖν». ὦ
δεινῆς ἀναιδείας, ἣν σπουδῇ τῆς ἀληθείας ἀπελέγξαι προσῆκεν. ὃ γὰρ
αὐτῷ καθ' ἡδο-
νὴν ἐτύγχανεν ὄν, τοῦτο τῇ συντομίᾳ τῆς φράσεως ἀπετυπώσατο. τί φῂς
ἄτοπε;
διάστασιν εὐπρόσωπον ἡμῖν τῷ σαθρῷ τῆς κατεαγυίας σου διανοίας
ἐπιτειχίζειν μηχανᾷ καὶ τοὺς ἐπὶ κακῷ σοι προσπλακέντας ἀπολέσαι
σπεύδεις; «τί οὖν», φῄς, »πράξω, εἰ μηδεὶς ἄξιον ἡγεῖται με δέξασθαι»;
τοῦτο γὰρ πολλάκις ἐκ τῆς ἀνοσίας φάρυγγος ἐκβοᾷς. ἐγὼ δὲ τοὐναντίον
ἔρομαί σε· ποῦ δὲ σαφὲς γνώρισμα καὶ μαρτύριον τῆς σεαυτοῦ διανοίας
ἐπεδείξω; ἣν ἐχρῆν σε διαπτύξαντα καὶ τοῖς θείοις καὶ τοῖς ἀνθρω-
πίνοις σαφῆ καταστῆσαι. καὶ μάλισθ' ὅτε τὰ ἰοβόλα τῶν ἑρπετῶν τὸ
τηνικαῦτα μᾶλλον ἀγριαίνειν πέφυκεν, ὅταν ἑαυτὰ τοῖς τῶν φωλεῶν
μυχοῖς ἐνιδρυνθέντα αἴσθηται.
Ἐκεῖνο δέ γε λίαν ἀστεῖον αὐτοῦ τὸ σπουδαίως εὖ μάλα καθάπερ ὑπό τι
προσω-
πεῖον αἰδοῦς σιγὴν πλάττεσθαι. τῇ μὲν τοῦ σχήματος τέχνῃ τιθασσὸν
σεαυτὸν καὶ χειροήθη
σύ γε παρέχεις, κακῶν δὲ μυρίων καὶ ἐπιβουλῶν ἔνδον γέμων τοὺς
πολλοὺς λέληθας.
ἀλλ' ὢ τῆς ἀθλιότητος· ὡς ὁ πονηρὸς βεβούληται, οὕτως Ἄρειος ἡμῖν
ἀνομίας ἐργαστή-
ριον κατεστήσατο. λέγε δὴ νῦν μοι παρελθὼν τῆς σεαυτοῦ πίστεως τὸ
γνώρισμα
καὶ μηδαμῶς γε ἀποσιωπήσῃς, ὦ τὸ μὲν στόμα διάστροφον, τὴν δὲ φύσιν
ὀξύρροπον
28
Βασίλειος. θεολόγος. Epistulae Epistle 52, section 1, line 8
ΚΑΝΟΝΙΚΑΙΣ
Ὅσον ἠνίασεν ἡμᾶς πρότερον φήμη λυπηρὰ τὰς ἀκοὰς

ἡμῶν περιηχήσασα, τοσοῦτον ηὔφρανεν ἡμᾶς ὁ θεοφιλές-
τατος ἐπίσκοπος, ὁ ἀδελφὸς ἡμῶν Βοσπόριος, τὰ χρη-
στότερα τῆς εὐλαβείας ὑμῶν διηγησάμενος. Ἔφη γὰρ τῇ
τοῦ Θεοῦ χάριτι πάντα ἐκεῖνα τὰ θρυληθέντα ἀνθρώπων
εἶναι κατασκευάσματα οὐκ ἀκριβῶς τὴν καθ' ὑμᾶς ἐπι-
σταμένων ἀλήθειαν. Προσεπετίθει δὲ ὅτι καὶ διαβολὰς
εὗρε παρ' ὑμῖν καθ' ἡμῶν ἀνοσίας καὶ τοιαύτας οἵας
εἴποιεν ἂν οἱ μὴ ἐκδεχόμενοι καὶ περὶ ἀργοῦ ῥήματος
δώσειν λόγον τῷ Κριτῇ ἐν ἡμέρᾳ τῆς ἀνταποδόσεως αὐτοῦ
τῆς δικαίας. Ὥστε ηὐχαρίστησα τῷ Κυρίῳ αὐτός τε
ἰαθεὶς τὴν ἐφ' ὑμῖν βλάβην, ἥν, ὡς ἔοικεν, ἐκ συκοφαντίας
ἀνθρώπων ἤμην παραδεξάμενος, ὑμᾶς τε ἀκούσας ἀποτε-
θεῖσθαι τὰς ψευδεῖς περὶ ἡμῶν ὑπολήψεις, ἐξ ὧν ἠκού-
σατε τοῦ ἀδελφοῦ ἡμῶν βεβαιωσαμένου· ὃς ἐν οἷς τὸ καθ' ἑ-
αυτὸν ὑμῖν παρέστησε συναπέδειξε πάντως καὶ τὸ ἡμέ-
τερον. Ἓν γὰρ ἐν ἀμφοτέροις ἡμῖν τὸ τῆς πίστεως
φρόνημα, ἐπειδὴ καὶ τῶν αὐτῶν Πατέρων κληρονόμοι τῶν
Βασίλειος. θεολόγος. Epistulae

Epistle 260, section 4, line 42
καρπόν, αὐτὸς ὁ πόνος οὐ μετρία βάσανος τῷ ἀεὶ κατατει-

νομένῳ καὶ κοπιῶντι. Ἐπειδὴ δὲ καὶ ἐργασία ἄπαυστος καὶ
ἄκαρπος ἡ περὶ γῆν ταλαιπωρία (οὐ γὰρ ἐδίδου τὴν ἰσχύν),
τρίτη αὕτη ἐστὶ τιμωρία, ἡ ἀκαρπία τῶν πόνων. «Στένων
καὶ τρέμων ἔσῃ ἐπὶ τῆς γῆς». Δύο προσέθηκεν ἄλλας ταῖς
τρισί· στεναγμὸν διηνεκῆ καὶ τρόμον τοῦ σώματος, τὸν ἐκ
τῆς ἰσχύος στηριγμὸν τῶν μελῶν οὐκ ἐχόντων. Ἐπειδὴ γὰρ
κακῶς ἐχρήσατο τῇ δυνάμει τοῦ σώματος, ὑφῃρέθη αὐτοῦ ὁ
τόνος, ὥστε κλονεῖσθαι αὐτὸν καὶ κατασείεσθαι, οὔτε ἄρτον
ῥᾳδίως δυνάμενον προσφέρειν τῷ στόματι οὔτε ποτὸν προς-
κομίζειν, τῆς πονηρᾶς χειρὸς μετὰ τὴν ἀνοσίαν πρᾶξιν
29
οὐδὲ ταῖς ἰδίαις καὶ ἀναγκαίαις τοῦ σώματος χρείαις λοιπὸν

ὑπηρετεῖσθαι συγχωρουμένης. Ἄλλη τιμωρία ἣν αὐτὸς ἀπε-
κάλυψεν ὁ Κάϊν εἰπών· «Εἰ ἐκβάλλεις με νῦν ἀπὸ τῆς γῆς,
καὶ ἀπὸ τοῦ προσώπου σου κρυβήσομαι». Τί ἐστι τό· «Εἰ
ἐκβάλλεις με ἀπὸ τῆς γῆς»; Τουτέστιν εἰ χωρίζεις με τῆς
ἀπ' αὐτῆς ὠφελείας. Οὐ γὰρ μετετίθετο ἐφ' ἕτερον τόπον,
ἀλλ' ἠλλοτριοῦτο τῶν ἐπ' αὐτῆς καλῶν. «Καὶ ἀπὸ τοῦ προς-
ώπου σου κρυβήσομαι». Ἡ βαρυτάτη κόλασις τοῖς σωφρο-
νοῦσιν, ὁ ἀπὸ Θεοῦ χωρισμός. «Καὶ ἔσται, φησί, πᾶς ὁ
εὑρίσκων με ἀποκτενεῖ με». Εἰκάζει ἐκ τοῦ ἀκολούθου τῶν
Βασίλειος. θεολόγος. Enarratio in prophetam Isaiam [Dub.]

Chapter 1, section 46, line 24
ἡμῶν; Ὃ καὶ ἐπιτείνει τὸ θαῦμα, καὶ μεῖζον ποιεῖ τὸ πα-

ράδοξον, εἰ ὅτε ἡ δικαιοσύνη παρῆν, ὑπερπλεόνασεν ἡ
ἀδικία. Καὶ ταῦτα ἐποίει, τοὺς ὑγιεῖς περὶ κρίσεως λόγους
οὐκ ἀγνοοῦσα. Τοῦτο γάρ ἐστι τὸ Πλήρης κρίσεως.
Σημειωτέον δὲ, ὅτι μήτηρ ἐστὶ πορνείας ἡ ἀπιστία. Τίς
γὰρ (πιστεύων εἶναι πανταχοῦ τὸν Θεὸν καὶ παρεῖναι τοῖς
γινομένοις καὶ ἑκάστῃ πράξει παρεστάναι καὶ ταῖς βουλαῖς
τῶν καρδιῶν ἐνορᾷν) ἢ τὴν ἔννοιαν τὴν πονηρὰν παραδέχεται,
ἢ τελεσιουργεῖ τὸ κακόν; Ἀλλ' ἢ μὴ ἐφορᾷν τὸν Θεὸν, ἢ
μὴ μέλειν αὐτῷ τῶν γιγνομένων ὑπολαμβάνοντες, οὕτως
ὁρμῶσι πρὸς τὰς ἀνοσίας πράξεις οἱ ἄνθρωποι.
Λέγεται δέ ποτε καὶ ἐπὶ Ἐκκλησίας (ὅπερ ἀπείη λεχθῆναι
ἐπὶ τῆς ἡμετέρας) τὸ Πῶς ἐγένετο πόρνη πόλις πιστὴ Σιών;
Ὅταν, ἀποβάλλουσα τὸν λόγον τῆς πίστεως (ᾧ ἐξ ἀρχῆς, κατὰ
τὴν παράδοσιν τῶν πατέρων, συνενυμφεύθη, τῶν παραστησάν-
των αὐτὴν ἑνὶ Ἀνδρὶ παρθένον ἁγνὴν) πολλὰ καὶ ποικίλα
παραδέχεται τοῦ λόγου σπέρματα παρὰ τῶν τὴν σεμνότητα
τῶν μυστηρίων ἐκπορνευσάντων, καὶ ἐπὶ διαφθορᾷ τῶν
ψυχῶν τὰ δόγματα τῆς ἀσεβείας διασπειρόντων. Λεχθήσε-
ται καὶ ἐπ' αὐτῆς δικαίως τὸ Πῶς ἐγένετο πόρνη ἡ πόλις
Βασίλειος. θεολόγος. Quod deus non est auctor malorum

ἀξίαν. Εἶτα, ὅταν ἐπὶ πλεῖον ἴδωσιν ἑαυτοὺς παρα-

τεινομένους ἐν τοῖς ἀβουλήτοις, βεβαιοῦσιν ἐν ἑαυ-
τοῖς τὸ πονηρὸν δόγμα, καὶ ἀποφαίνονται ἐν ταῖς
30
καρδίαις αὐτῶν, ὅτι Οὐκ ἔστι Θεός. Εἶπεν ἄφρων

ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ· Οὐκ ἔστι Θεός. Καὶ τοῦτο
ἐμβαλλόμενος εἰς τὸν ἑαυτοῦ νοῦν, ἀφειδῶς λοιπὸν
διὰ πάσης ἁμαρτίας χωρεῖ. Εἰ γὰρ οὐκ ἔστιν ὁ
ἐπισκοπῶν, εἰ οὐκ ἔστιν ὁ ἀντιδιδοὺς ἑκάστῳ κατὰ
τὴν ἀξίαν τῶν βεβιωμένων, τί κωλύει καταδυνα-
στεύειν τὸν πένητα, ὀρφανοὺς φονεύειν, χήραν
καὶ προσήλυτον ἀποκτείνειν, πάσης ἀνοσίας πράξεως
κατατολμᾷν, ἀκαθάρτοις καὶ βδελυκτοῖς πάθεσι καὶ
πάσαις κτηνώδεσιν ἐπιθυμίαις μολύνεσθαι; Διὰ τοῦτο
ὡς ἑπόμενον τῷ μὴ εἶναι Θεὸν, ἐπήγαγε τό·
Διεφθάρησαν, καὶ ἐβδελύχθησαν ἐν ἐπιτηδεύμασιν. Ἀμήχανον γὰρ
ἐκτραπῆναι τῆς δικαίας ὁδοῦ, μὴ
λήθην Θεοῦ ταῖς ψυχαῖς νοσήσαντας.
Πόθεν τὰ ἔθνη παραδέδοται εἰς ἀδόκιμον νοῦν, καὶ
ποιεῖ τὰ μὴ καθήκοντα; Οὐκ ἐπειδὴ εἶπον· Οὐκ
ἔστι Θεός; Πόθεν ἐμπεπτώκασιν εἰς τὰ πάθη
τῆς ἀτιμίας, καὶ αἱ μὲν θήλειαι παρ' αὐτοῖς μετήλ-
λαξαν τὴν φυσικὴν χρῆσιν εἰς τὴν παρὰ φύσιν,
Βασίλειος. θεολόγος. Sermones de moribus a Symeone Metaphrasta

collecti Vol. 32, page 1240, line 27
Θεοῦ, καὶ ἐκδέχου αὐτοῦ τὴν ἀντίληψιν, γινώσκων,

ὅτι ἐὰν καλῶς καὶ γνησίως πρὸς αὐτὸν ἐπιστραφῶ-
μεν, οὐ μόνον οὐκ ἀποῤῥίψει ἡμᾶς εἰς τὸ παντελὲς,
ἀλλ' ἔτι λαλούντων ἡμῖν τὰ ῥήματα τῆς προσευχῆς
ἐρεῖ· Ἰδοὺ πάρειμι. Τίς γὰρ πιστεύων εἶναι παν-
ταχοῦ τὸν Θεὸν, καὶ παρεῖναι τοῖς γινομένοις, καὶ
ἑκάστῃ πράξει παρεστάναι, καὶ ταῖς βουλαῖς τῶν
καρδιῶν ἐνορᾷν· ἢ τὴν ἔννοιαν τὴν πονηρὰν παραδέ-
χεται, ἢ τελεσιουργεῖ τὸ κακόν; Ἀλλ' ἢ μὴ ἐφορᾷν
τὸν Θεὸν, ἢ μὴ μέλειν αὐτῷ τῶν γινομένων ὑπολαμ-
βάνοντες· οὕτως ὁρμῶσι πρὸς τὰς ἀνοσίας πρά-
ξεις οἱ ἄνθρωποι. Ἀρχὴ δὲ καθάρσεως τῇ ψυχῇ ἡσυ-
χία, μήτε γλώσσης λαλούσης τὰ τῶν ἀνθρώπων,
μήτε ὀφθαλμῶν εὐχροίας σωμάτων καὶ συμμετρίας
περισκοπούντων, μήτε ἀκοῆς τὸν τόνον τῆς ψυχῆς
ἐκλυούσης ἐν ἀκροάμασι μελῶν πρὸς ἡδονὴν πεποιη-
μένων, μήτε ῥήμασιν εὐτραπέλων καὶ γελοιαστῶν
ἀνδρῶν, ὃ μάλιστα λύειν τῆς ψυχῆς τὸν τόνον πέ-
31
φυκε. Νοῦς γὰρ μὴ σκεδαννύμενος ἐπὶ τὰ ἔξω, μηδὲ

ὑπὸ τῶν αἰσθητηρίων ἐπὶ τὸν κόσμον διαφορού-
μενος, ἐπάνεισι μὲν πρὸς ἑαυτὸν, δι' ἑαυτοῦ δὲ
Ωριγένης θεολόγος. Contra Celsum Book 2, section 7, line 17
βαλὼν «ὕδωρ εἰς τὸν νιπτῆρα» καὶ νίπτων ἑκάστου «τοὺς

πόδας» ⌊καὶ ἐπιτιμῶν τῷ μὴ θέλοντι παρέχειν αὐτοὺς καὶ
λέγων· «Ἐὰν μὴ νίψω σε, οὐκ ἔχεις μέρος μετ' ἐμοῦ»⌋;
Ἢ πῶς ἀλαζὼν ὁ φάσκων· ⌊«Κἀγὼ ἐγενήθην ἐν μέσῳ
ὑμῶν⌋, οὐχ ὡς ὁ ἀνακείμενος ἀλλ' ὡς ὁ διακονῶν»;
Ἐλεγχέτω δέ τις, τίνα ἐψεύσατο, καὶ παραστησάτω μεγάλα
καὶ μικρὰ ψεύδη, ἵνα δείξῃ τὰ μεγάλα ψευσάμενον τὸν
Ἰησοῦν. Ἔστι δὲ καὶ ἄλλως ⌊αὐτὸν⌋ ἐλέγξαι· ⌊ὅτι ὡς οὐκ
ἔστι ψεῦσμα ψεύσματος μᾶλλον ψεῦσμα, οὕτως οὐδὲ μειζό-
νως· ὡς οὐδὲ ἀληθὲς ἀληθοῦς μᾶλλον ἀληθὲς ἢ μειζόνως
ἀληθές.⌋ Τίνα δὲ καὶ τὰ ἀνόσια τοῦ Ἰησοῦ, ἀπαγγελλέτω
καὶ μάλιστα ὁ παρὰ τῷ Κέλσῳ Ἰουδαῖος. Ἢ ἀνόσιον μὲν
τὸ ἀφιστάνειν σωματικῆς περιτομῆς καὶ σωματικοῦ σαββάτου
καὶ σωματικῶν ἑορτῶν καὶ σωματικῶν νουμηνιῶν καὶ
καθαρῶν καὶ ἀκαθάρτων, μετατιθέναι δὲ τὸν νοῦν ἐπὶ νόμον
θεοῦ ἄξιον καὶ ἀληθῆ καὶ πνευματικὸν μετὰ τοῦ τὸν πρες-
βεύοντα «ὑπὲρ Χριστοῦ» εἰδέναι «τοῖς Ἰουδαίοις»
Ἰουδαῖον γίνεσθαι, «ἵνα Ἰουδαίους» κερδήσῃ, καὶ «τοῖς
ὑπὸ νόμον ὡς ὑπὸ νόμον», «ἵνα τοὺς ὑπὸ νόμον» κερδήσῃ;
Φησὶ δὲ πολλοὺς ἂν καὶ ἄλλους φανῆναι τοιούτους τοῖς
ἐξαπατᾶσθαι θέλουσιν, ὁποῖος ἦν ὁ Ἰησοῦς. Μὴ πολλοὺς
Ιωάννης Χρυσόστομος. , In martyres Aegyptios

Vol 50, pg 696, ln 47
γὰρ ἐν τοῖς μετάλλοις αὐτοὺς ἐργάζεσθαι διηνεκῶς.

Ὢ τῆς ἀπονοίας! πεῖραν οὕτω σαφῆ λαβὼν τῆς ἀν-
δρείας αὐτῶν, καὶ τῆς ὑπομονῆς, ταύτῃ προσεδόκησε
περιέσεσθαι. Καὶ δὴ θηρίοις συνῴκουν οἱ ἅγιοι, οἱ
τῶν ἀγγέλων σύνοικοι, καὶ τῶν οὐρανῶν πολῖται, καὶ
εἰς τὴν ἄνω λοιπὸν γραφέντες Ἱερουσαλὴμ, καὶ ἦν
πάσης πόλεως λοιπὸν ἡ ἔρημος ἁγιωτέρα. Ἐν μὲν
γὰρ ταῖς πόλεσι τὰ παράνομα ταῦτα καὶ τυραννικὰ
ἐτολμᾶτο καθ' ἑκάστην ἡμέραν ἐπιτάγματα· ἡ δὲ
ἔρημος ἀτέλειαν εἶχε τῆς ἀπανθρώπου λειτουργίας·
καὶ τὰ μὲν δικαστήρια ἀνοσίας πράξεως ἔγεμε καὶ
32
ἀθέσμων ἐπιταγμάτων· αἱ δὲ ἐρημίαι τοὺς πάντων

ἀνθρώπων εὐνομωτέρους εἶχον πολίτας, τοὺς ἐξ ἀν-
θρώπων ἀγγέλους γεγενημένους, καὶ πρὸς τὸν οὐρα-
νὸν ἡ ἔρημος ἡμιλλᾶτο, τό γε ἐκ τῆς ἀρετῆς τῶν
οἰκούντων πολιτῶν. Καὶ φύσει μὲν ἦν ἡ τιμωρία χα-
λεπωτάτη, τῇ δὲ προθυμίᾳ τῶν ἀγωνιζομένων ἐγέ-
νετο ῥᾳδία καὶ κούφη καὶ εὔπορος. Πολλαπλάσιον
τότε ἐνόμιζον ὁρᾷν τὸ φῶς, καὶ τὸ εἰρημένον παρὰ
τῷ προφήτῃ, ὅτι Ἡ σελήνη ἔσται ὡς ὁ ἥλιος,
Ιωάννης Χρυσόστομος. , In Genesim (homiliae 1-67)

Vol 53, pg 160, ln 31
γὰρ ἡμεῖς μετὰ τοσούτων ἐτῶν ἀριθμὸν, καθ' ἑκάστην

ἡμέραν ὁρῶντες τοὺς τελευτῶντας, καὶ ταῦτα οἰκείᾳ
τελευτῇ τῆς ζωῆς μεθισταμένους, καὶ οὐδαμόθεν ἡμῖν
προσήκοντας, κατακλώμεθα· κἂν ἐχθρὸς ᾖ, καταλύομεν
τὴν ἔχθραν· πολλῷ δὴ μᾶλλον τοῦτον εἰκὸς ἦν διαλυθῆ-
ναι, καὶ ἀθρόον ἀφεῖναι τὴν ψυχὴν, ὁρῶντα τὸν πρὸ
μικροῦ διαλεγόμενον, ἀδελφὸν τὸν ὁμομήτριον, τὸν ὁμο-
πάτριον, τὸν τὰς αὐτὰς αὐτῷ λύσαντα ὠδῖνας, τὸν τὴν
παρὰ Θεοῦ εὔνοιαν ἐπισπασάμενον, ἐξαίφνης ἄπνουν καὶ
ἀνενέργητον κείμενον, καὶ ἐπὶ τῆς γῆς σπαίροντα.
βʹ. Ἀλλ' ἴδωμεν πάλιν καὶ μετὰ τὴν ἀνοσίαν ταύτην
πρᾶξιν, καὶ μετὰ τὸ τολμῆσαι τοῦτο τὸ πάσης συγγνώμης
ἀπεστερημένον, πόσῃ κέχρηται συγκαταβάσει καὶ φιλ-
ανθρωπίᾳ ὁ τῶν ἁπάντων Θεός. Καὶ εἶπεν ὁ Θεὸς πρὸς
Κάϊν. Αὐτὸ τοῦτο μόνον πόσης ἐστὶν ἀγαθότητος, τὸν τὰ
τοιαῦτα ἐργασάμενον ἀποκρίσεως ἀξιῶσαι; Εἰ γὰρ ἡμεῖς
πολλάκις τοὺς ὁμογενεῖς βδελυττόμεθα, ἐπειδὰν ἴδωμεν
τοιοῦτόν τι τόλμημα ἐργασαμένους· πολλῷ μᾶλλον τὸν
ἀγαθὸν Θεὸν ἐκπλήττεσθαι δεῖ τοσαύτῃ τῇ ἀνεξικακίᾳ
κεχρημένον, καὶ μάλα εἰκότως. Ἰατρὸς γάρ ἐστι, καὶ
πατὴρ φιλόστοργος· καὶ ὡς μὲν ἰατρὸς πάντα ποιεῖ καὶ

Vol 53, pg 161, ln 58
ὑπερβολὴν ἁμαρτήματος; Φωνὴ αἵματος τοῦ ἀδελφοῦ

σου βοᾷ πρός με ἐκ τῆς γῆς. Μὴ γὰρ ἄνθρωπός εἰμι,
φησὶν, ἐκείνης μόνης τῆς φωνῆς τῆς διὰ γλώττης προ-
33
φερομένης ἀκούων; Θεός εἰμι δυνάμενος καὶ δι' αἵματος

ὑπακούειν βοῶντος, καὶ χαμαί που κάτω κειμένου.
Ἰδοὺ γὰρ πόσον ἵπταται τοῦ αἵματος τούτου ἡ φωνὴ,
ὡς ἀπὸ τῆς γῆς εἰς τὸν οὐρανὸν ἀναβαίνειν, καὶ παρα-
τρέχειν τὸν οὐρανὸν τοῦ οὐρανοῦ, καὶ τὰς ἀνωτέρω
δυνάμεις, καὶ παρ' αὐτὸν ἵστασθαι τὸν θρόνον τὸν βασι-
λικὸν, καὶ τὴν σὴν μιαιφονίαν ἀποδύρεσθαι, καὶ τῆς
ἀνοσίας πράξεως κατηγορεῖν. Φωνὴ αἵματος τοῦ ἀδελ-
φοῦ σου βοᾷ πρός με ἐκ τῆς γῆς. Μὴ γὰρ, φησὶν, εἰς
ξένον καὶ ἀλλότριον τὴν παρανομίαν ταύτην εἰργάσω;
Εἰς τὸν ἀδελφὸν τὸν σὸν, τὸν οὐδὲν ἠδικηκότα. Ἀλλ'
ἴσως ἡ παρ' ἐμοῦ εὔνοια τὸν φόνον αὐτῷ τοῦτον ἔτεκε,
καὶ μὴ δυνάμενος ἐμοὶ μάχεσθαι, εἰς ἐκεῖνον τὸν ἀκάθε-
κτον θυμὸν ἐξεκένωσας. Διά τοι τοῦτο τοιαύτην ἐπάξω
σοι τιμωρίαν, ὡς μηδὲ λήθῃ παραδοθῆναι τὸ τολμηθὲν,
καὶ τὴν διὰ τοῦτο ἐπενεχθεῖσάν σοι τιμωρίαν, ἵνα τὰ εἰς
σὲ γενόμενα σωφρονισμὸς γένηται τοῖς μετὰ ταῦτα ἅπασι.
Καὶ νῦν, ἐπειδὴ τοῦτο εἰργάσω, καὶ εἰς ἔργον ἤγαγες
Ιωάννης Χρυσόστομος. , In Genesim (homiliae 1-67) Vol 53, pg 162, ln

36
προοιμίων, ἀπὸ τοῦ φθόνου ἐπὶ τὴν ἀπάτην ὥρμησε τὴν

τὸν θάνατον εἰσάγουσαν· οὕτω καὶ οὗτος θεα-
σάμενος εὐνοϊκῶς τὸν Δεσπότην πρὸς τὸν ἀδελφὸν
διακείμενον, ἀπὸ τοῦ φθόνου ἐπὶ τὸν φόνον ὥρμησε. Διό
φησι πρὸς αὐτόν· Ἐπικατάρατος σὺ ἀπὸ τῆς γῆς.
Κατηραμένος ἔσῃ, φησὶ, καὶ αὐτῇ τῇ γῇ ἐκείνῃ, Ἣ
ἔχανε τὸ στόμα αὐτῆς δέξασθαι τὸ αἷμα τοῦ ἀδελφοῦ
σου ἐκ τῆς χειρός σου. Καὶ αὐτῇ τῇ γῇ ἔσῃ, φησὶ,
κατηραμένος, τῇ ἀνασχομένῃ τοιούτῳ αἵματι ἀρδευθῆναι
τοσούτου μύσους πεπληρωμένῳ, καὶ ὑπὸ χειρὸς οὕτως
ἀνοσίας ἐκχεομένῳ. Εἶτα ἑρμηνεύουσα ἡ θεία Γραφὴ
σαφέστερον τὴν κατάραν, φησίν· Ὅτε ἐργᾷ τὴν γῆν,
καὶ οὐ προσθήσει τὴν ἰσχὺν αὐτῆς δοῦναί σοι. Μέγα
τιμωρίας εἶδος, καὶ πολὺς ὄγκος τῆς ἀγανακτήσεως.
Τὸν μὲν πόνον, φησὶν, ὑπομενεῖς, καὶ τὰ σαυτοῦ ἅπαντα
ἐπιδείξῃ, καὶ ἐργάσῃ τὴν γῆν τοιούτῳ αἵματι μολυνθεῖ-
σαν· οὐ καρπώσῃ δέ τινα αἴσθησιν τῶν πολλῶν πόνων
ἐκείνων, ἀλλ' ἀνόνητος ἔσται σοι πᾶς ὁ κόπος, ὃν ἂν
ἐπιδείξῃ. Καὶ οὐ μέχρι τούτου τὰ τῆς τιμωρίας στήσε-
34
ται, ἀλλὰ καὶ Στένων καὶ τρέμων ἔσῃ ἐπὶ τῆς γῆς.
Πάλιν καὶ τοῦτο μέγιστον τιμωρίας εἶδος, τὸ διηνεκῶς

Vol 53, pg 162, ln 51
ἐπιδείξῃ, καὶ ἐργάσῃ τὴν γῆν τοιούτῳ αἵματι μολυνθεῖ-

σαν· οὐ καρπώσῃ δέ τινα αἴσθησιν τῶν πολλῶν πόνων
ἐκείνων, ἀλλ' ἀνόνητος ἔσται σοι πᾶς ὁ κόπος, ὃν ἂν
ἐπιδείξῃ. Καὶ οὐ μέχρι τούτου τὰ τῆς τιμωρίας στήσε-
ται, ἀλλὰ καὶ Στένων καὶ τρέμων ἔσῃ ἐπὶ τῆς γῆς.
Πάλιν καὶ τοῦτο μέγιστον τιμωρίας εἶδος, τὸ διηνεκῶς
στένειν καὶ τρέμειν. Ἐπειδὴ γὰρ οὐκ εἰς δέον ἐχρήσω,
φησὶ, τῇ ἰσχύϊ τοῦ σώματος, οὐδὲ τῇ τῶν μελῶν εὐεξίᾳ,
διὰ τοῦτο διηνεκῶς σοι τὸν σάλον καὶ τὸν τρόμον ἐπιτί-
θημι, ἵνα μὴ μόνον αὐτὸς ἔχῃς ἀδιάλειπτον νουθεσίαν,
καὶ ὑπόμνησιν τῆς ἀνοσίας πράξεως ταύτης, ἀλλ' ἵνα
καὶ πάντες οἱ εἰς σὲ βλέποντες, διὰ τῆς ὄψεως, καθάπερ
διὰ φωνῆς τινος λαμπρὰ βοώσης, μανθάνωσι μὴ τὰ τοι-
αῦτα τολμᾷν, ἵνα μὴ τὰ τοιαῦτα πάθωσι, καὶ ἡ εἰς σὲ
τιμωρία διδάσκαλος ἅπασι γένηται, μηκέτι τοιούτῳ
αἵματι τὴν γῆν μολῦναί ποτε. Διά τοι τοῦτο οὐδὲ σύντο-
μόν σοι τὴν τελευτὴν ἐπάγω, ἵνα μὴ λήθῃ παραδοθῇ τὸ
γεγονὸς, ἀλλὰ ζωὴν θανάτου βαρυτέραν ὑπομένειν σε
ποιῶ, ἵνα δι' αὐτῶν τῶν ἔργων μάθῃς οἷα ἐτόλμησας.
Καὶ εἶπε Κάϊν πρὸς Κύριον· Μείζων ἡ αἰτία μου τοῦ
ἀφεθῆναί με. Μέγα τι καὶ σφόδρα λυσιτελὲς πρὸς τὴν

Vol 53, pg 166, ln 48
Ἴστε γὰρ ὅτι τὴν κατὰ τὸν Ἄβελ ὑπόθεσιν κινήσαντες

ἐδείκνυμεν ἐξ αὐτῶν τῶν γεγενημένων, καὶ ἐξ ὧν ἕκαστος
τὰς θυσίας αὐτῶν προσήνεγκε τῷ Δεσπότῃ, ὅπως
ἔγκειται τῇ ἡμετέρᾳ φύσει ἡ γνῶσις τῶν πρακτέων καὶ
τῶν μὴ πρακτέων, καὶ ὅτι αὐτεξουσίους ἡμᾶς εἰργάσατο
ὁ τῶν ἁπάντων δημιουργὸς, καὶ πανταχοῦ ἀπὸ τῆς γνώ-
μης τῆς ἡμετέρας ἢ κατακρίνει, ἢ στεφανοῖ (ἀπὸ γὰρ
ταύτης τοῦ μὲν ἀπόβλητος γέγονεν ἡ θυσία, τοῦ δὲ τὰ
δῶρα προσεδέχθη), καὶ ὅτι ἐντεῦθεν ὑπὸ βασκανίας κινη-
θεὶς ὁ Κάϊν ἐπὶ τὸν τοῦ ἀδελφοῦ φόνον ὥρμησε, καὶ
35
μετὰ τὴν ἀνοσίαν ταύτην πρᾶξιν, βουλομένου τοῦ Θεοῦ

ἐκκαλέσασθαι αὐτὸν εἰς ἐξομολόγησιν τῶν ἡμαρτημένων,
οὐδὲ οὕτω τὸ φάρμακον τῆς ἰατρείας ἐδέξατο, ἀλλὰ τῷ
μυσαρῷ ἐκείνῳ φόνῳ τὸ ψεῦδος συνάψας τὴν χαλεπὴν
ἐκείνην τιμωρίαν ἐπεσπάσατο, καὶ γυμνὸν καὶ ἔρημον
ἑαυτὸν κατέστησε τῆς ἄνωθεν ῥοπῆς, ὑπόδειγμα σωφρο-
νισμοῦ πᾶσι τοῖς μετὰ ταῦτα προκείμενος, καὶ διὰ τῆς
ἀποφάσεως, ἧς ἐδέξατο, παντὶ τῷ τῶν ἀνθρώπων γένει
διαλεγόμενος, καὶ μονονουχὶ βοῶν καὶ λέγων· μηδεὶς
ὑμῶν τοιοῦτόν τι τολμήσῃ ποτὲ, ἵνα μὴ τοῖς τοιούτοις
περιπέσῃ. Εἴδετε Δεσπότου φιλανθρωπίαν,
Ιωάννης Χρυσόστομος. , In decollationem sancti Joannis [Sp.] Vol 59,

pg 487, ln 44
τὸν ἐκμοχλεύουσα πρὸς δολοφονίαν ὀξύνει, ὡς Ἡρωδιὰς

τὸν Ἡρώδην· κἂν πένητα ἔχῃ ἄνδρα, πρὸς ὀργὰς καὶ
μάχας αὐτὸν διεγείρει· κἂν χήρα τυγχάνῃ, αὐτὴ δι' ἑαυ-
τῆς τοὺς πάντας ἀτιμάζει. Φόβῳ γὰρ Κυρίου οὐ χαλι-
νοῦται τὴν γλῶτταν, οὐκ εἰς τὸ μέλλον κριτήριον ἀπο-
βλέπει, οὐκ εἰς Θεὸν ἀναβλέπει, οὐ φιλίας οἶδε θεσμοὺς
φυλάττειν. Οὐδέν ἐστι γυναικὶ πονηρᾷ τὸν ἴδιον ἄνδρα
παραδοῦναι εἰς θάνατον. Ἀμέλει γοῦν τὸν δίκαιον Ἰὼβ ἡ
ἰδία γυνὴ πρὸς θάνατον τῆς βλασφημίας παρεδίδω, λέ-
γουσα· Εἰπόν τι ῥῆμα πρὸς Κύριον, καὶ τελεύτα. Ὢ
φύσεως πονηρᾶς! ὢ προαιρέσεως ἀνοσίας! Οὐκ ἠλέησεν
ὁρῶσα τοῦ ἰδίου ἀνδρὸς τὰ σπλάγχνα ὑπὸ τῶν ἀνα-
ζεουσῶν φλυκταινῶν, ὥσπερ ὑπὸ ἀνθράκων σπινθηροβό-
λων καιόμενα, καὶ ὅλας τὰς σάρκας τοῖς σκώληξι συν-
ειλημμένας· οὐκ ἐκάμφθη πρὸς οἶκτον, ὁρῶσα αὐτὸν
ὅλον δι' ὅλου ἑλισσόμενον, καὶ κάμνοντα καὶ ἀγωνιῶντα,
καὶ συνεχῆ ἄσθματα μετὰ πόνου κεχηνότι τῷ στόματι
φέροντα. Οὐκ ἐμειλίχθη πρὸς εὐσπλαγχνίαν ὁρῶσα τόν
ποτε ἐν βασιλικῇ πορφυρίδι προσιόντα, τότε ἐπὶ κοπρίας
κείμενον γεγυμνωμένον τῷ σώματι· οὐκ ἐμνημόνευσε
τῆς πρὸς αὐτὸν ἀρχαίας συνηθείας, οὐδ' ὅσα δι' αὐτὸν
36
Chronicon Paschale, Chronicon paschale Page 455, line 16
τῆς. καίτοι εἰ καὶ τὸ τῆς ἐργασίας ἄπαυστον εἶχέ τινα καρπόν,

αὐτὸς ὁ πόνος οὐ μετρία βάσανος τῷ ἀεὶ κατατεινομένῳ καὶ κο-
πιῶντι· ἐπειδὴ δὲ καὶ ἡ ἐργασία ἄπαυστος καὶ ἄκαρπος ἡ περὶ
γῆν ταλαιπωρία, ἡ ἀκαρπία τῶν πόνων. στένων καὶ τρέμων
ἔσῃ ἐπὶ τῆς γῆς. δύο προσέθηκεν ἄλλας ταῖς τρισί, στεναγμὸν
διηνεκῆ καὶ τρόμον τοῦ σώματος, τὸν ἐκ τῆς ἰσχύος στηριγμὸν
τῶν μελῶν οὐκ ἐχόντων. ἐπειδὴ γὰρ κακῶς ἐχρήσατο τῇ δυνά-
μει τοῦ σώματος, ὑφῃρέθη αὐτοῦ ὁ τόνος, ὥστε κλονεῖσθαι αὐ-
τὸν καὶ κατασείεσθαι, οὔτε ἄρτον δυνάμενον προσφέρειν ῥᾳδίως
τῷ στόματι οὔτε ποτὸν προσκομίζειν τῆς πονηρᾶς χειρὸς μετὰ τὴν
ἀνοσίαν πρᾶξιν οὔτε ταῖς ἰδίαις καὶ ἀναγκαίαις τοῦ σώματος
χρείαις λοιπὸν ἐξυπηρετεῖσθαι συγχωρουμένης. ἄλλη τιμωρία,
ἣν αὐτὸς ἀπεκάλυψεν ὁ Κάϊν εἰπών, Εἰ ἐκβάλλεις με νῦν ἀπὸ
τῆς γῆς, καὶ ἀπὸ τοῦ προσώπου σου κρυβήσομαι. ἡ βαρυτάτη
κόλασις τοῖς σωφρονοῦσιν ὁ ἀπὸ θεοῦ χωρισμός. καὶ ἔσται, φη-
σίν, πᾶς ὁ εὑρίσκων με ἀποκτενεῖ με. εἰκάζει ἐκ τοῦ ἀκολούθου
τῶν προαγόντων, Εἰ ἀπὸ τῆς γῆς ἐκβέβλημαι, εἰ ἀπὸ τοῦ προς-
ώπου σου κρυβήσομαι, λείπεται ἀπὸ παντὸς ἀναιρεῖσθαι. τί
οὖν ὁ κύριος; οὐχ οὕτως, ἀλλ' ἔθετο σημεῖον ἐπ' αὐτόν· ἑβ-
δόμη αὕτη τιμωρία, τὸ μηδὲ κρύπτεσθαι τὴν τιμωρίαν, ἀλλὰ
Ευάγριος σχολαστικός. Εκκλησιαστική ιστορία.

Page 46, line 17
μέχρι τοῦ παρόντος διέμεινε σεμνυνόμενος ἐπ' ἐκείνοις

οἷς ἔδει στένειν καὶ εἰς γῆν κεκυφέναι. Πρὸς τούτοις
δὲ οὐδὲ τὴν ἐπιστολὴν ἀναγνωσθῆναι συνεχώρησε τοῦ
μακαρίου πάπα Λέοντος, τὴν γραφεῖσαν παρ' αὐτοῦ
πρὸς τὸν ἐν ἁγίοις τὴν μνήμην Φλαβιανόν, καὶ ταῦτα
πολλάκις παρακληθεὶς ἀναγνωσθῆναι ταύτην ὑπὸ τῶν
κεκομικότων, καὶ μεθ' ὅρκων ποιήσασθαι τὴν ἀνάγνωσιν
ὑποσχόμενος. Ἧς μὴ ἀναγνωσθείσης, σκανδάλων καὶ
βλάβης τὰς ἀνὰ τὴν οἰκουμένην ἁγιωτάτας ἐπλήρωσεν
ἐκκλησίας. Ἀλλ' ὅμως τοιούτων παρ' αὐτοῦ τολμη-
θέντων, ἐσκοποῦμεν περὶ τῆς προτέρας αὐτοῦ ἀνοσίας
πράξεως φιλανθρωπίας τινὸς αὐτὸν ἀξιῶσαι ὡς καὶ τοὺς
λοιποὺς θεοφιλεῖς ἐπισκόπους, καίτοι μηδὲ τὴν αὐθεντίαν
37
αὐτῷ παραπλησίως τῆς κρίσεως ἐσχηκότας. Ἐπειδὴ δὲ

τοῖς δευτέροις τὴν προτέραν παρανομίαν ὑπερηκόντισεν,
ἐτόλμησε δὲ καὶ ἀκοινωνησίαν ὑπαγορεῦσαι κατὰ τοῦ
ἁγιωτάτου καὶ ὁσιωτάτου ἀρχιεπισκόπου τῆς μεγάλης
Ῥώμης Λέοντος, πρὸς δὲ τούτοις καὶ λιβέλλων παρα-
νομιῶν μεστῶν κατ' αὐτοῦ προσενεχθέντων τῇ ἁγίᾳ καὶ
μεγάλῃ συνόδῳ, καὶ ἅπαξ καὶ δὶς καὶ τρὶς διὰ θεοφιλῶν
ἐπισκόπων κανονικῶς κληθεὶς οὐχ ὑπήκουσεν,
Ευάγριος σχολαστικός. Εκκλησιαστική ιστορία.

Page 78, line 14
καὶ μέχρι τοῦ παρόντος διέμεινε σεμνυνόμενος ἐν ἐκείνοις

ἐφ' οἷς ἔδει στένειν, καὶ εἰς γῆν κεκυφέναι ὀφείλει. Πρὸς
τούτοις δὲ οὐδὲ τὴν ἐπιστολὴν ἀναγνωσθῆναι συνεχώρησε
τοῦ μακαριωτάτου πάπα Λέοντος, τὴν γραφεῖσαν παρ'
αὐτοῦ πρὸς τὸν ἐν ἁγίοις τὴν μνήμην Φλαβιανόν, καὶ
ταῦτα πολλάκις παρακληθεὶς ἀναγνῶναι ταύτην ὑπὸ τῶν
κεκομικότων, καὶ μεθ' ὅρκων ποιήσασθαι τὴν ἀνάγνωσιν
ὑποσχόμενος. Ἧς μὴ ἀναγνωσθείσης, σκανδάλων καὶ
βλάβης αἱ ἀνὰ τὴν οἰκουμένην ἁγιώταται ἐπληρώθησαν
ἐκκλησίαι. Ἀλλ' ὅμως τοιούτων παρ' αὐτοῦ τολμη-
θέντων, ἐσκοποῦμεν περὶ τῆς προτέρας ἀνοσίας αὐτοῦ
πράξεως φιλανθρωπίας τινὸς αὐτὸν ἀξιῶσαι ὡς καὶ τοὺς
λοιποὺς θεοφιλεστάτους ἐπισκόπους, καίτοι μηδὲ τὴν
αὐθεντίαν παραπλησίως αὐτῷ τῆς κρίσεως ἐσχηκότας.
Ἐπειδὴ δὲ τοῖς δευτέροις τὴν προτέραν παρανομίαν ὑπερ-
ηκόντισεν, ἐτόλμησε δὲ καὶ ἀκοινωνησίαν ὑπαγορεῦσαι
κατὰ τοῦ ἁγιωτάτου καὶ ὁσιωτάτου ἀρχιεπισκόπου τῆς
μεγάλης Ῥώμης Λέοντος, πρὸς δὲ τούτοις καὶ λιβέλλων
παρανομιῶν μεστῶν κατ' αὐτοῦ προσενεχθέντων τῇ ἁγίᾳ
καὶ μεγάλῃ συνόδῳ, καὶ ἅπαξ καὶ δὶς καὶ τρὶς διὰ θεο-
φιλῶν ἐπισκόπων κανονικῶς κληθεὶς οὐχ ὑπήκουσεν, ὑπὸ
Φλάβιος Ιουστινιανός. Novellae Page 106, line 15
χώρας τε καὶ τόπους πολλοὺς καὶ νέας ἐλεεινὰς δε-

λεάζειν, προτεινομένους ὑποδήματά τε καὶ ἐσθῆτά
τινα, καὶ τούτοις θηρεύειν αὐτὰς καὶ ἄγειν εἰς τὴν
εὐδαίμονα ταύτην πόλιν καὶ ἔχειν καθειργμένας ἐν
ταῖς ἑαυτῶν καταγωγαῖς καὶ τροφῆς αὐταῖς ἐλεεινῆς
38
μεταδιδόναι καὶ ἐσθήματος, καὶ ἐντεῦθεν ἐκδιδόναι

πρὸς ἀσέλγειαν αὐτὰς τοῖς βουλομένοις· καὶ πάντα
πόρον ἄθλιον ἐκ τοῦ σώματος αὐτῶν προσγινόμενον
αὐτοὺς λαμβάνειν, καὶ ποιεῖσθαι συγγραφάς, ὡς ἐπὶ
χρόνον, ὃν αὐτοῖς δόξειε, προσεδρεύσουσι τὴν ἀσεβῆ
τε καὶ ἀνοσίαν ταύτην αὐτοῖς λειτουργίαν πληροῦσαι·
τινὰς δὲ αὐτῶν καὶ ἐγγυητὰς ἀπαιτεῖν. ὥστε τοσαύ-
την γενέσθαι τὴν τοῦ πράγματος ἀτοπίαν, ὡς ἐν
πάσῃ σχεδὸν τῇ βασιλίδι ταύτῃ πόλει καὶ ἐν τοῖς
περάμασιν αὐτῆς, καὶ τὸ δὴ χείριστον καὶ πλησίον
τῶν ἱερῶν τόπων καὶ τῶν σεβασμιωτάτων οἴκων
τὰς τοιαύτας αὐτοῖς εἶναι καταγωγάς· καὶ πράγματα
οὕτως ἀσεβῆ καὶ παράνομα ἐπὶ τῶν ἡμετέρων τολ-
μᾶσθαι χρόνων, ὥστε καί τινας ἐλεοῦντας αὐτὰς ἀνα-
στῆσαι τῆς ἐργασίας ταύτης πολλάκις βουληθῆναι καὶ
πρὸς νόμιμον ἄγεσθαι συνοικέσιον,
ΡΜΑ ΙΔΙΚΤΟΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΤΑΙΣ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΥ

ΠΕΡΙ ΑΣΕΛΓΑΙΝΟΝΤΩΝ.
Προοίμιον. Τῆς τοῦ θεοῦ φιλανθρωπίας καὶ ἀγαθότητος ἀεὶ μὲν πάντες
δεόμεθα, μάλιστα δὲ
νῦν, ὅτε διὰ τὸ πλῆθος τῶν ἡμαρτημένων ἡμῖν πολυτρόπως αὐτὸν
παρωργίσαμεν. καὶ ἠπείλησε μὲν καὶ
ἔδειξεν ὧν ἄξιοι κατὰ τὰς ἡμετέρας ἁμαρτίας ἐσμέν, ἐφιλανθρωπεύσατο
δὲ καὶ ἀνεβάλετο τὴν ὀργὴν ἀναμέ-
νων τὴν ἡμετέραν μετάνοιαν, ὡς μὴ βουλόμενος τὸν θάνατον ἡμῶν τῶν
ἁμαρτωλῶν, ἀλλὰ τὴν ἐπιστροφὴν
καὶ τὴν ζωήν. οὐ δίκαιον οὖν πάντως ἡμᾶς καταφρονῆσαι τοῦ πλούτου
τῆς χρηστότητος καὶ τῆς ἀνακωχῆς
καὶ τῆς μακροθυμίας τοῦ φιλανθρώπου θεοῦ, ἴνα μὴ κατὰ τὴν σκληρὰν
καὶ ἀμετανόητον ἡμῶν καρδίαν
θησαυρίσωμεν ἑαυτοῖς ὀργὴν ἐν ἡμέρᾳ ὀργῆς, ἀλλὰ πάντας μὲν τῶν
πονηρῶν ἐπιτηδευμάτων καὶ πράξεων
ἀποσχέσθαι, μάλιστα δὲ τοὺς τῇ μυσαρᾷ καὶ θεῷ μεμισημένῃ δικαίως
ἀνοσίᾳ πράξει συνσαπέντας· λέγομεν
δὴ τὴν τῶν ἀρρένων φθοράν, ἣν ἀθέως τολμῶσί τινες ἄρρενες ἐν ἄρρεσι
τὴν ἀσχημοσύνην κατεργαζόμενοι.
39
Ἴσμεν γὰρ ἐκ τῶν θείων γραφῶν διδασκόμενοι, ποίαν ὁ θεὸς κόλασιν

δικαίαν ἐπήγαγε τοῖς ἐν Σοδό-
μοις πρώην οἰκήσασι διὰ τὴν περὶ τὴν μῖξιν ταύτην μανίαν, ὥστε μέχρι
τοῦ νῦν ἐκείνην τὴν γῆν ἀσβέστῳ πυρὶ
κατακαίεσθαι, τοῦ θεοῦ διὰ τούτου παιδαγωγοῦντος ἡμᾶς ὥστε τὴν
ἀνοσίαν ταύτην ἀποστρέφεσθαι πρᾶξιν.
ἴσμεν δὲ πάλιν, οἷα περὶ τῶν τοιούτων ὁ θεῖος ἀπόστολος λέγει, οἷά τε οἱ
τῆς πολιτείας διαγορεύουσι νόμοι.
ὥστε πάντας ὀφείλειν τῷ τοῦ θεοῦ προσέχοντας φόβῳ ἀποσχέσθαι τῆς
τοιαύτης ἀσεβοῦς καὶ ἀνοσίας πράξεως,
ἣν οὐδὲ ἐν ἀλόγοις ἁμαρτανομένην ἐστὶν εὑρεῖν· καὶ τοὺς μὲν μηδὲν
ἑαυτοῖς συνειδότας τοιοῦτον φυλάττειν
ἑαυτοὺς καὶ πρὸς τὸν ἔπειτα χρόνον, τοὺς δὲ ἤδη συνσαπέντας τούτῳ τῷ
πάθει μὴ μόνον παύσασθαι τοῦ
λοιποῦ, ἀλλὰ καὶ μετανοῆσαι δικαίως καὶ τῷ θεῷ προσπεσεῖν, καὶ
προσαγγεῖλαι τῷ μακαριωτάτῳ πατριάρχῃ
ἔδειξεν ὧν ἄξιοι κατὰ τὰς ἡμετέρας ἁμαρτίας ἐσμέν, ἐφιλανθρωπεύσατο

δὲ καὶ ἀνεβάλετο τὴν ὀργὴν ἀναμέ-
νων τὴν ἡμετέραν μετάνοιαν, ὡς μὴ βουλόμενος τὸν θάνατον ἡμῶν τῶν
ἁμαρτωλῶν, ἀλλὰ τὴν ἐπιστροφὴν
40

τὴν νόσον καὶ τρόπον θεραπείας λαβεῖν, καὶ κατὰ τὸ γεγραμμένον
καρπὸν ἐνεγκεῖν μετανοίας, ἵνα ὁ φιλάν-
θρωπος θεὸς κατὰ τὸν πλοῦτον τῶν ἰδίων οἰκτιρμῶν ἀξιώσῃ
φιλανθρωπίας καὶ ἡμᾶς, καὶ πάντες εὐχαριστή-
σωμεν ἐπὶ τῇ τῶν μετανοούντων σωτηρίᾳ· οἷς καὶ νῦν τοὺς ἄρχοντας
ἐπεξελθεῖν ἐκελεύσαμεν τὸν θεὸν
θεραπεύοντες τὸν δικαίως ἡμῖν ὀργιζόμενον. καὶ νῦν μὲν πρὸς τὸ τῶν
ἁγίων ἡμερῶν σέβας ἰδόντες παρα-
καλοῦμεν τὸν φιλάνθρωπον θεὸν οὕτω μετανοῆσαι τοὺς τῷ τοιούτῳ τῆς
ἀσεβοῦς ταύτης πράξεως ἐγκυλι
41
τὴν νόσον καὶ τρόπον θεραπείας λαβεῖν, καὶ κατὰ τὸ γεγραμμένον
καρπὸν ἐνεγκεῖν μετανοίας, ἵνα ὁ φιλάν-
θρωπος θεὸς κατὰ τὸν πλοῦτον τῶν ἰδίων οἰκτιρμῶν ἀξιώσῃ
φιλανθρωπίας καὶ ἡμᾶς, καὶ πάντες εὐχαριστή-
σωμεν ἐπὶ τῇ τῶν μετανοούντων σωτηρίᾳ· οἷς καὶ νῦν τοὺς ἄρχοντας
ἐπεξελθεῖν ἐκελεύσαμεν τὸν θεὸν
θεραπεύοντες τὸν δικαίως ἡμῖν ὀργιζόμενον. καὶ νῦν μὲν πρὸς τὸ τῶν
ἁγίων ἡμερῶν σέβας ἰδόντες παρα-
καλοῦμεν τὸν φιλάνθρωπον θεὸν οὕτω μετανοῆσαι τοὺς τῷ τοιούτῳ τῆς
ἀσεβοῦς ταύτης πράξεως ἐγκυλι-
σθέντας βορβόρῳ. ὡς μηδὲ ἕτερον ἡμῖν ἐπεξελεύσεως δοθῆναι καιρόν.
προαγορεύομεν δὲ πᾶσιν ἐφεξῆς τοῖς
τοιοῦτό τι συνειδόσιν ἑαυτοῖς ἡμαρτῆσθαι, ὡς εἰ μὴ καὶ παύσονται καὶ
προσαγγείλαντες ἑαυτοὺς τῷ μακαριω
αγγέλλοντας ἑαυτοὺς εἴσω τῆς ἁγίας ἑορτῆς, ἢ καὶ ἐμμένοντας τῇ αὐτῇ

ἀσεβεῖ πράξει, ἵνα μὴ διὰ τῆς περὶ
τοῦτο ῥᾳθυμίας καθ' ἠμῶν τὸν θεὸν παροργίσωμεν, πρᾶξιν παρορῶντες
οὕτως ἀσεβῆ καὶ ἀπηγορευμένην
καὶ ἱκανὴν οὖσαν τὸν ἀγαθὸν παροργίσαι θεὸν εἰς τὴν ἁπάντων
ἀπώλειαν.
ΡΜΒ ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΥΝΟΥΧΙΖΟΝΤΩΝ.

Αὐτοκράτωρ Ἰουστινιανὸς Αὔγουστος Μαρθάνῃ κόμητι πριβάτων
Προοίμιον. Αἱ παρὰ τῶν πρὸ ἡμῶν βεβασιλευκότων ὁρισθεῖσαι τιμωρίαι

κατὰ τῶν εὐνουχίζειν
τολμώντων πᾶσι δῆλαι τυγχάνουσιν. ἐπειδὴ δέ τινες καταφρονοῦντες τῆς
ἑαυτῶν σωτηρίας ἐτόλμησαν ὅλως
πρὸ φανεροῦ χρόνου τὸ τοιοῦτον ἀσεβὲς ἁμάρτημα διαπράξασθαι, διὰ
τοῦτό τινες μὲν ἐξ αὐτῶν ἀξίας δεδώ-
κασι ποινάς, ἕτεροι δὲ μετὰ τὸ τιμωρηθῆναι καὶ ἐν ἐξορίᾳ ἐπέμφθησαν.
ἐπειδὴ τοίνυν οὐδὲ οὕτως τῆς
ἀνοσίας ἀπέσχοντο πράξεως, ἀλλ' εἰς πλῆθος ἐξῆλθε τὸ τοιοῦτον μῦσος,
ὡς διαφόρως ἀπὸ πολλῶν ὀλίγους
42
περισωθῆναι, καὶ τοσοῦτον ὅτι καί τινες ἐξ αὐτῶν τῶν περισωθέντων ἐπ'
ὄψεσιν ἡμετέραις κατέθεντο, ὅτι
ἀπὸ ἐνενήκοντα μόλις τρεῖς περιεσώθησαν, τίς οὕτως περιφρονεῖ τῆς
ἰδίας σωτηρίας, ὥστε παριδεῖν καὶ
ἀνεκδίκητα ταῦτα καταλιπεῖν; εἰ γὰρ οἱ ἡμέτεροι νόμοι τοὺς ξίφος κατά
τινος σύροντας τιμωρίαις ὑποβάλ-
λουσι, πῶς ἔχωμεν παριδεῖν οὕτως ἀδεῶς γινομένους φόνους, καὶ πρᾶγμα
γινόμενον ἐναντίον τε τοῦ θεοῦ καὶ
τῶν ἡμετέρων νόμων; ἀναγκαῖον οὖν ἡγησάμεθα τοῖς τὰ τοιαῦτα
τολμῶσι διὰ τοῦ παρόντος νόμου ἀκριβέ-
στερον ἐπεξελθεῖν.
Θεσπίζομεν τοίνυν τοὺς ἐν οἱῳδήποτε τόπῳ τῆς ἡμετέρας πολιτείας
εὐνουχίζειν τολμῶντας ἢ τολμή-
σαντας οἱονδήποτε πρόσωπον, εἰ μὲν ἄνδρες εἶεν οἱ τοῦτο τολμήσαντες ἢ
καὶ τολμῶντες, ταὐτὸ τοῦτο παθεῖν
ὃ πεποιήκασι, καὶ εἰ περισωθεῖεν, τὰ πράγματα αὐτῶν τῷ δημοσίῳ
προσκυροῦσθαι διὰ τοῦ κατὰ καιρὸν τὴν
τῆς σῆς ἐνδοξότητος ἀνύοντος ἀρχήν, κἀκείνους ἐν Γύψῳ πέμπεσθαι
ὀφείλοντας τὸν ἅπαντα τῆς ζωῆς αὐτῶν
Ρωμανός μελωδός. Cantica genuina

Hymn 38, proem-strophe strop, section 6, line 1
ὥσπερ Ἰεζάβελ τὸν Ἠλίαν ὀλέσαι θέλουσα τὸν δίκαιον

ἑαυτὴν μᾶλλον ἀπώλεσεν·
Ὁ Ἠλίας μὲν ἐντόνως, Ἰωάννης δὲ ἐννόμως ἤλεγξεν ἡμᾶς·
ὁ ἐρημίτης σὺν αὐστηρότητι εἶπεν
ὡς παραινῶν τῷ Ἡρώδῃ· ‘οὐκ ἔξεστι σοί’·
ὁ δὲ Θεσβίτης μετὰ πραΰτητος εἶρξε
τοῦ Ἀχαὰβ τὰς νεφέλας· οὐκ ἔβρεξε γάρ·
διὰ τοῦτο, δέσποινά μου, θάψον τὸ σκέμμα σου νῦν
καὶ τὸ σκάμμα νεκρώσῃς, μὴ ποιήσῃς ὡς ἀεὶ
|:τὴν αἰσχύνην τὴν πρόσκαιρον.”:|
“Παρ' ἐμοῦ διδάσκου, ἀνοσία, μὴ ἐπιχείρου νουθετῆσαι με·
ὅταν γὰρ πάντα μάθῃς †πλήρις τὰ νῦν ἐπιλανθάνει σε†·
οὐ νοεῖς· οὐδὲ γὰρ δύνασαι·
ἂν γὰρ οὗτος ὁ βαπτίζων ἐπιμείνῃ με ὑβρίζων καὶ φαίνηται ζῶν,
ἕκαστος αἴρει τὴν πρὸς ἐμὲ παρρησίαν,
καί, ἅπερ θέλει, ὡς θέλει λέγει κατ' ἐμοῦ
ὡς τῆς τυχούσης, οὐχὶ δὲ βασιλευούσης,
ὡς γυναικὸς ἰδιώτου καὶ οὐ σεβαστοῦ·
43
ἀλλ' ἡσύχασον, παιδίσκη· πλέον γὰρ σοῦ καὶ πολλῶν

τὸ συμφέρον γινώσκω· οἶδα κτήσασθαι τιμὴν
|:αἰωνίαν, οὐ πρόσκαιρον.”:|
Ρωμανός μελωδός. Cantica genuina

Hymn 38, proem-strophe strop, section 14, line 1
ἥνπερ ἐζήτει εὐκαιρίαν εὑροῦσα, εἶπεν ἐν ψυχῇ αὑτῆς·

“Ἴδε, ὥρα ἣν ἐθήρευον·
νῦν τελεῖται ὅπερ ἤθελον, καὶ φονεύεται ὁ λέγων μοιχάδα ἐμέ·
δεῦρο οὖν, τέκνον, προσάξω σὲ τῇ ἡμέρᾳ
δῶρον καλὸν ὑποτάσσον Ἡρώδην ἡμῖν·
εἴσελθε, τέκνον, χαρίτωσον τῷ ποδί σου
τὸν βασιλέα καὶ πάντας τοὺς φίλους αὐτοῦ·
μεταστρέφῃς τὴν καρδίαν τοῦ σεβαστοῦ πρὸς ἡμᾶς
†ὡς στρεβλὸν τόξον ἄρτι· κερδανοῦμεν τιμὴν†
|:αἰωνίαν, οὐ πρόσκαιρον.”:|
Μετεποίησεν ἡ ἀνοσία τοῖς λόγοις τούτοις τὸ κοράσιον,
καὶ κοσμηθὲν ἐπὶ τὸ πρᾶγμα τὸ ἀναιδὲς περιεβάλλετο
ἀτιμίαν ὡς ἱμάτιον·
οἱ δὲ φίλοι τοῦ Ἡρώδου τὸ μὲν κάλλος τῆς παιδίσκης ᾔνεσαν πολύ,
τῆς δὲ τεκούσης τὴν ἀδιάτρεπτον γνώμην
καὶ τὸν σκοπὸν ἐννοοῦντες εἶπαν ἐν κρυφῇ·
“Βλέπετε γνώμην Ἡρωδιάδος τῆς πόρνης,
πῶς καὶ ἣν ἔτεκε θέλει δεῖξαι κατ' αὐτήν;
οὐκ ἠρκέσθη τῇ ἰδίᾳ ἀναισχυντίᾳ αὐτῆς,
ἀλλὰ καὶ τὴν ἐκ σπλάγχνων ἔχρανεν ἐπὶ ἡμῶν
|:διὰ τέρψιν τὴν πρόσκαιρον.:|
Constitutiones Apostolorum, Constitutiones apostolorum (fort.

compilatore Juliano Ariano) Book 6, chapter 11, line 29
Πᾶν κτίσμα Θεοῦ καλόν φαμεν καὶ οὐδὲν βδελυκτόν,

πᾶν τὸ πρὸς σύστασιν δικαίως μεταλαμβανόμενον ἄριστον·
»Πάντα γὰρ κατὰ τὴν γραφὴν καλὰ λίαν.» Γάμον
νόμιμον καὶ παίδων γένεσιν τιμίαν καὶ ἀμόλυντον εἶναι
πιστεύομεν· ἐπ' αὐξήσει γὰρ τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων
διαφορὰ σχημάτων διεπλάσθη ἐν τῷ Ἀδὰμ καὶ τῇ Εὔᾳ.
Ψυχὴν ἀσώματον καὶ ἀθάνατον ἐν ἡμῖν ὁμολογοῦμεν,
ἀλλ' οὐ φθαρτὴν ὡς τὰ σώματα, ἀλλ' ἀθάνατον ὡς λογικὴν
καὶ αὐτεξούσιον. Πᾶσαν μίξιν παράνομον καὶ τὴν παρὰ
44
φύσιν γινομένην ὑπό τινων βδελυσσόμεθα ὡς ἀθέμιτον καὶ

ἀνοσίαν. Ἀνάστασιν γίνεσθαι ὁμολογοῦμεν δικαίων τε
καὶ ἀδίκων καὶ μισθαποδοσίαν. Τὸν Χριστὸν οὐ ψιλὸν
ἄνθρωπον ὁμολογοῦμεν, ἀλλὰ Θεὸν Λόγον καὶ ἄνθρωπον,
μεσίτην Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων, ἀρχιερέα τοῦ Πατρός· οὔτε
μὴν μετὰ Ἰουδαίων περιτεμνόμεθα, εἰδότες, ὅτι ἐλήλυθεν ᾧ
ἀπέκειτο καὶ δι' ὃν ἐφυλάσσετο τὰ γένη, ἡ προσδοκία τῶν
ἐθνῶν, Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς ὁ ἐξ Ἰούδα ἀνατείλας, ὁ ἐκ
βλαστοῦ υἱός, τὸ ἐξ Ἰεσσαὶ ἄνθος, οὗ ἡ ἀρχὴ ἐπὶ τοῦ ὤμου.
Ἀλλ' ἐπεὶ τότε αὕτη ἡ αἵρεσις ἰσχυροτέρα πρὸς
πλάνην ἔδοξεν εἶναι, καὶ τῆς Ἐκκλησίας ὅλης κινδυνευούσης,
ἡμεῖς οἱ δώδεκα συνελθόντες εἰς Ἱερουσαλήμ –
Ιωάννης Δαμασκηνός. Sacra parallela (recensiones secundum alphabeti

litteras dispositae, quae tres libros conflant) (fragmenta e cod. Vol. 95,
page 1092, line 3
καταλαμβάνομαι, ὅτι οὐκ ἔστι προσωπολήπτης ὁ

Θεὸς, ἀλλὰ ἐν παντὶ ἔθνει ὁ φοβούμενος αὐτὸν, καὶ
ἐργαζόμενος δικαιοσύνην, δεκτὸς αὐτῷ ἐστιν.»
»Οἴδαμεν ὅτι τοῖς ἀγαπῶσι τὸν Θεὸν πάντα συν-
εργεῖ εἰς ἀγαθόν.»
»Εἴ τις ἀγαπᾷ τὸν Θεὸν, οὗτος ἔγνωσται ὑπ'
αὐτοῦ.»
Φόβος Κυρίου, καθάρσιον ψυχῆς, κατὰ τὴν εὐχὴν
τοῦ Προφήτου λέγοντος· «Καθήλωσον ἐκ τοῦ φόβου
σου τὰς σάρκας μου·» ὡς ὅπου φόβος ἐνοικεῖ, πά-
σης πονηρᾶς καὶ ἀνοσίας πράξεως ἀποφευγούσης,
τῶν τοῦ σώματος μελῶν κινηθῆναι πρὸς ἀτόπους
ἐνεργείας διὰ τὸ τῷ φόβῳ καθηλῶσθαι, μὴ δυναμέ-
νων. Ὥσπερ γὰρ ὁ ἐμπεπηγότας ἔχων ἐν ἑαυτῷ
τοὺς σωματικοὺς ἥλους, ἀνενέργητός ἐστιν, ὑπὸ τῶν
ὀδυνῶν κατεχόμενος, οὕτως ὁ τῷ φόβῳ Θεοῦ κατει-
λημμένος, οὐκ ὀφθαλμῷ χρήσασθαι πρὸς ἃ μὴ δεῖ,
οὐ χεῖρας κινῆσαι πρὸς ἀπηγορευμένας πράξεις, οὐχ
ὅλως μικρὸν ἢ μεῖζον ἐνεργῆσαι παρὰ τὸ καθῆκον
δύναται· οἷον ὀδύνῃ τινὶ τῇ προσδοκίᾳ τῶν ἀπειλη-
θέντων συμπεπαρμένος.
45

litteras dispositae, quae tres libros conflant) (fragmenta e cod.
πρὸς δολοφονίαν ὀξύνει, ὡς Ἡρωδιὰς τὸν Ἡρώδην.

Κἂν πένητα ἔχῃ τὸν ἄνδρα πρὸς ὀργὰς καὶ μάχας
αὐτὸν διεγείρει· κἂν χήρα τυγχάνῃ, αὕτη δι' ἑαυτῆς
τοὺς πάντας ἀτιμάζει. Φόβῳ γὰρ Θεοῦ οὐ χαλινοῦται
τὴν γλῶσσαν· οὐκ εἰς τὸ μέλλον κριτήριον ἀποβλέ-
πει· οὐ φιλίας οἶδεν θεσμόν. Οὐδέν ἐστι γυναικὶ πο-
νηρᾷ τὸν ἴδιον ἄνδρα παραδοῦναι εἰς θάνατον. Ἀμέ-
λει γοῦν τὸν δίκαιον Ἰὼβ ἡ ἰδία γυνὴ πρὸς θάνατον
παρεδίδου, λέγουσα· Εἶπόν τι ῥῆμα βλάσφημον
πρὸς Κύριον, καὶ τελεύτα. Ὢ φύσεως μοχθηρᾶς!
ὢ προαιρέσεως ἀνοσίας! οὐκ ἠλέησεν ἰδοῦσα τοῦ
ἰδίου ἀνδρὸς τὰ σπλάγχνα ὑπὸ τῶν ἀναζεουσῶν φλυ-
κτίδων, ὥσπερ ὑπὸ ἀνθράκων σπινθηροβόλων καιό-
μενα, καὶ ὅλας τὰς σάρκας αὐτοῦ τοῖς σκώληξι συνει-
λημμένας. Οὐ κατεκάμφθη πρὸς οἶκτον, ἰδοῦσα αὐ-
τὸν, ὅλον δι' ὅλου ἑλισσόμενον καὶ κάμνοντα, καὶ
ἀγωνιῶντα, καὶ συνεχῆ ἄσθματα ἐκ λαγόνων μετὰ
πόνου κεχηνότι τῷ στόματι φέροντα. Οὐκ ἐμειλίχθη
πρὸς εὐσπλαγχνίαν, ὁρῶσα τόν ποτε ἐν βασιλικῇ
πορφυρίδι, τότε ἐπὶ κοπρίας κείμενον, γεγυμνωμέ-
νον τῷ σώματι. Καὶ οὐκ ἐμνημόνευσε τῆς πρὸς αὐ

litteras dispositae, quae tres libros conflant) (fragmenta e cod. Vol. 96,
page 309, line 21
ποιθυῖα, ἡ λέγουσα ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτῆς, Ἐγώ εἰμι,

καὶ οὐκ ἔσται μετ' ἐμοῦ ἔτι. Πῶς ἐγενήθη εἰς ἀφα-
νισμόν;»
»Ὦ πόλις ψευδὴς, ὅλη καταδυναστεία ἐν αὐτῇ!
Ὡς ψύχει λάκκος ὕδωρ αὐτοῦ, οὕτως ψύχει κακία
αὐτῆς. Ἀσέβεια καὶ ταλαιπωρία αὐτῆς ἀκουσθήσε-
ται ἐν αὐτῇ διὰ παντός.»
»Πατέρα καὶ μητέρα ἐκακολόγουν ἐν σοὶ, καὶ
πρὸς τὸν προσήλυτον ἐπιστρέφονται ἐν ἀδικίαις,
ὀρφανὸν καὶ χήραν κατεδυνάστευον ἐν σοὶ, καὶ τὰ
ἅγιά μου ἐξουδένωσαν. Ἀνόσια ἐποίουν ἐν μέσῳ σου.
46
Ἕκαστος εἰς τὴν γυναῖκα τοῦ πλησίον αὐτοῦ ἠνό-

μησαν. Δῶρα ἐλάμβανον ἐν σοὶ, ὅπως ἐκχέωσιν
αἷμα, τόκον καὶ πλεονασμὸν ἐλάμβανον ἐν σοί. Ἐμοῦ
δὲ ἐπελάθοντο, λέγει Κύριος.»
Εἰσὶ πόλεις παντοδαποῖς θεάμασι θαυματοποιῶν
ἀπὸ βαθέος ὄρθρου μέχρις ἑσπέρας αὐτῆς ἑστιῶσαι
τὰς ὄψεις, καὶ μέντοι, καὶ μελῶν τινων κεκλασμένων
καὶ διεφθαρμένων παντάπασι, πολλὴν ἀκολασίαν
ταῖς ψυχαῖς ἐντικτόντων. Ὧν ἐπὶ πλεῖστον ἀκούοντες,
οὐκ ἐμπίπλανται, καὶ τοὺς τοιούτους δήμους πολλοὶ
Κωνσταντινός 7ος ΠορφυρογέννητοςDe virtutibus et vitiis Vol. 1, page

178, line 13
φοβερᾷ μὲν ὠμότητι, μυσαρᾷ δὲ πλεονεξίᾳ, αἰσχρᾷ τε ἡδυπαθείᾳ

χρησάμενος. καὶ στρατεύσας κατὰ Περσῶν ἐπὶ συνθήκαις ὑπέ-
στρεψεν.
23. (82). Ὅτι ὁ Γάϊος μιαρώτατός τις καὶ ἀνοσιώτατος ἐγέ-
νετο. καὶ τοσοῦτον ὁρμαθὸν κακῶν συνειληφὼς ἐπεκάλυψε τὰ
Τιβερίου μειονεκτήματα. ὅσα γὰρ τῷ Αὐγούστῳ ἐν πολλῷ χρόνῳ
περιεποιήθη, οὗτος ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ ἀπεκτήσατο. μοιχικώτατός τε ἀν-
θρώπων γενόμενος καὶ γυναῖκας ἡρμοσμένας καὶ γεγαμημένας ἐλάμ-
βανεν. τήν τε ἑαυτοῦ τιθήνην ἐπιτιμήσας ἀνοίας ἐς ἀνάγκην ἑκουσίου
θανάτου κατέστησεν. ἐχρῶτο δὲ καὶ ταῖς ἀδελφαῖς καὶ παρανόμων
ἐκοινώνει μίξεων, ὡς καὶ πατὴρ ἀνοσίας καταστῆναι γονῆς ἐκ μιᾶς
αὐτῷ τῶν ἀδελφῶν ἀποκυηθείσης. ναούς τε καὶ θυσίας ὡς ἡμι-
θέῳ γίνεσθαι παρεσκεύαζεν. τοιούτῳ τε αὐτοκράτορι οἱ Ῥωμαῖοι
παρεδόθησαν, ὥστε τὰ τοῦ Τιβερίου ἔργα καίπερ χαλεπώτατα
δόξαντα γεγονέναι τοσοῦτον *** τὰ τοῦ Γαΐου, ὅσον τὰ τοῦ
Αὐγούστου παρ' ἐκεῖνα παρήνεγκαν. Τιβέριος μὲν γὰρ αὐτός τε
ἦρχε καὶ ὑπηρέταις τοῖς ἄλλοις πρὸς τὸ ἑαυτοῦ βούλημα ἐχρῆτο·
Γάϊος δὲ ἤρχετο μὲν καὶ ὑπὸ τῶν ἁρματηλατούντων καὶ ὁπλο-
μαχούντων καὶ σκηνικῶν καὶ τραγῳδῶν, πολλάκις καὶ αὐτὸς ἐν-
δεικνύμενος καὶ τὴν βουλὴν πρὸς ἀνάγκας μετακαλούμενος. εἰ-
κοστὸν γὰρ δὴ καὶ εʹ ἄγων ἔτος τὴν προτέραν

186, line 27
προοιμίοις χρησάμενος εὐθὺς εἰς πλείονά τε καὶ ἄτοπα τῆς γνώ-

μης ἐκπίπτει μειονεκτήματα, πλεονεξίαν τε νοσῶν ἄμετρον καὶ
ἀσέλγειαν θυμοῦ τε ἀκρατὴς ὢν καὶ ἀπαραίτητος ἐν ταῖς κολά-
47
σεσιν φιλαπεχθήμων τε καὶ φιλάργυρος εἰ καί τις ἕτερος. ταχέως

γοῦν τὸ πρὸς ἁπάντων μῖσος ἐφειλκύσατο, ὡς τό τε τοῦ ἀδελφοῦ
καὶ τοῦ πατρὸς ἀποσβέσαι κλέος. σφαγαῖς τε γὰρ τῶν ἐπισήμων
τῆς βουλῆς ἑκάστης ἡμέρας ἐμίαινε τὴν πόλιν τάς τε ἴσας τοῖς
κρείττοσι μεταδιώκων τιμὰς οὐχ ὑπέμενεν ἑτέρων αὐτῷ γίνεσθαι
κατὰ τὸ Καπιτώλιον ἀνδριάντων στάσιν *** ἐκ χρυσοῦ τε καὶ
ἀργύρου πεποιημένων. ἀπείχετο δὲ οὐδὲ τοῦ τῶν συγγενῶν φό-
νου, ἀλλ' ἐπὶ πάντας τοὺς ἀφ' αἵματος τὴν ἀνοσίαν ἤγαγεν δεξιάν,
οὔτε θεοὺς ὁμογνίους οὔτε δίκην αἰδούμενος, ἀλλ' ὁμοῦ τά τε
θεῖα περιφρονῶν καὶ τὰ ἀνθρώπινα.
34. (111). Ὅτι Τραϊανὸς τοῖς Χριστιανοῖς ἀνακωχήν τινα τῆς
τιμωρίας παρέσχεν. οἱ γὰρ κατὰ καιρὸν ὑπὸ τῶν Ῥωμαίων τὰς
ἀρχὰς ὠνούμενοι πρὸς θεραπείαν τῶν τότε βασιλέων διαφόρους
ἐπῆγον τοῖς Χριστιανοῖς κολάσεις. ὅθεν καὶ Τιβεριανὸς ἡγεμο-
νεύων τοῦ πρώτου Παλαιστίνων ἔθνους ἀνήγαγεν αὐτῷ λέγων, ὡς
οὐκ ἐπαρκεῖ λοιπὸν τοὺς Χριστιανοὺς φονεύειν, ἐκείνων αὐτομά-
τως ἐπεισαγόντων ἑαυτοὺς τῇ κολάσει. ἐντεῦθεν ὁ Τραϊανὸς
πᾶσιν ἅμα τοῖς ὑπ' αὐτὸν ἀπηγόρευσε τοῦ τιμωρεῖσθαι τούτους.

25, line 16
τὸν Πανιώνιον ἐνθαῦτα. ἐπιγνοὺς δὲ ἔλεγε πρὸς αὐτὸν πολλοὺς

καὶ φίλους λόγους, πρῶτα μέν οἱ καταλέγων ὅσα αὐτὸς δι' ἐκεῖνον
ἔχοι ἀγαθά, δεύτερα δέ οἱ ὑπισχνεύμενος ἀντὶ τούτων ὅσα μιν
ἀγαθὰ ποιήσειεν, ἢν κομίσας τοὺς οἰκέτας οἰκέῃ ἐκείνῃ, ὥστε
ὑποδεξάμενον τοὺς λόγους τὸν Πανιώνιον κομίσαι τὰ τέκνα καὶ
τὴν γυναῖκα. ὡς δὲ πανοικίῃ μιν περιέλαβε, ἔλεγέ οἱ Ἑρμότιμος
τάδε· “Ὦ πάντων ἀνδρῶν ἤδη μάλιστα ἀπ' ἔργων ἀνοσιωτάτων
τὸν βίον κτησάμενε, τί σε ἐγὼ κακὸν ἢ αὐτὸς ἢ τῶν ἐμῶν τίς
σε προγόνων ἐργάσατο, ἢ σὲ ἢ τῶν σῶν τινα, ὅτι με ἀντ' ἀνδρὸς
ἐποίησας τὸ μηδὲν εἶναι; ἐδόκεές τε θεοὺς λήσειν οἷα ἐμηχανῶ
τότε· οἵ σε ποιήσαντα ἀνόσια, νόμῳ δικαίῳ χρεώμενοι, ὑπήγαγον
ἐς χεῖρας τὰς ἐμάς, ὥστε σε μὴ μέμψασθαι τὴν ἀπ' ἐμέο τοι
ἐσομένην δίκην.” ὡς δέ οἱ ταῦτα ὠνείδισε, ἀχθέντων τῶν παίδων
ἐς ὄψιν ἠναγκάζετο ὁ Πανιώνιος τῶν ἑωυτοῦ παίδων τεσσέρων
ἐόντων τὰ αἰδοῖα ἀποτάμνειν, ἀναγκαζόμενος δὲ ἐποίεε ταῦτα·
αὐτοῦ τε, ὡς ταῦτα ἐργάσατο, οἱ παῖδες ἀναγκαζόμενοι ἀπέταμνον.
Πανιώνιον μέν νυν οὕτω περιῆλθε ἥ τε τίσις καὶ Ἑρμότιμος.
55. Ὅτι ὁ Ξέρξης ἐπεὶ ἀπίκετο ἐπ' Ἠιόνα τὴν ἐπὶ Στρυμόνι,
οὐκέτι ὁδοιπορίῃσι ἐχρῆτο, ἀλλὰ τὴν μὲν στρατιὴν Ὑδάρνει ἐπι-
48
τρέπει ἀπάγειν ἐπὶ τὸν Ἑλλήσποντον, αὐτὸς δὲ ἐπὶ νεὸς Φοινίς-

σης ἐπιβὰς ἐκομίζετο ἐς τὴν Ἀσίην. πλέοντα δέ μιν ἄνεμον Στρυ
Κωνσταντινός 7ος ΠορφυρογέννητοςDe insidiis

Page 72, line 19
δόντες. αὐτὸς δὲ Πομπήιος ὀλίγοις ἅμα τῶν ἑταίρων καὶ τοῖς

φιλτάτοις ἀπεχώρει, Αἴγυπτον καταλαβεῖν ἐν σπουδῇ ποιούμενος,
ὡς ἂν δοθείη οἱ πρὸς τοῦ τότε δυναστεύοντος ὠφέλεια, οὗπερ
δὴ πάλαι τὸν πατέρα ὑπὸ τῶν πολιτῶν φυγαδευθέντα εἰς τὴν
βασιλείαν ἀποκατέστησεν.
Ὁ δὲ Πτολεμαῖος ἀναπεισθεὶς ὑπὸ Θεοδότου τοῦ Χίου, πο-
νηροῦ τὸν τρόπον ῥήτορος, τῆς τῶν κρατούντων γενέσθαι μοίρας,
ἐν οὐδενὶ δὲ θέσθαι τὰ τῶν φίλων ἀτυχούντων, πρὶν καταπλεῦσαι
μηδὲν μήτε εἰπόντα μήτε ὀδυρόμενον ἀναιρεῖ τὸν Πομπήιον. ὡς
γὰρ ᾔσθετο ὅτι οὔτε λαθεῖν οὔτε διαφυγεῖν δύναται, συνεκαλύψατο
ἅμα καὶ ἀπώλετο. ἀνοσίᾳ τε πράξει μεῖζον ἔτι προστιθεὶς ὁ
Πτολεμαῖος ἀσέβημα τῆς κεφαλῆς ἀφαιρεῖται τὸν ἄνδρα.
Μετὰ δὲ τὸ πάθος τοῦ Πομπηίου παρῆν εὐθὺς καὶ ὁ Καῖσαρ
ἐς Αἴγυπτον, πάλαι μὲν διώκων τὸν πολέμιον, τότε δὲ ὡς παρὰ
φίλον τὸν Πτολεμαῖον ἀφιγμένος. ὁ δὲ ἄρα παραπλήσια καὶ κατὰ
τοῦ Καίσαρος ἐβουλεύετο, ἀνελεῖν τὸν ἄνδρα λόχῳ διεγνωκώς.
ἀνοιχθείσης δὲ τῆς ἐπιβουλῆς, πολέμιος ὁ Πτολεμαῖος ἀναφαίνε-
ται καὶ διὰ μάχης ἐλθὼν τοῖς Ῥωμαίοις κατ' αὐτὸν τὸν ἀγῶνα
διαφθείρεται. μικρὸν γοῦν ὕστερον ἐν τοῖς νεκροῖς ἀνευρέθη κρι-
κωτὸν θώρακα χρυσοῦν περικείμενος. Αἴγυπτον δὲ Καῖσαρ ἑλὼν
Κλεοπάτρᾳ τὴν ἀρχὴν παραδίδωσιν, ἀδελφῇ μὲν τοῦ πρότερον
Γεώργιος Μοναχός. Chronicon (lib. 1-4)

Page 229, line 19
ἧς οὐκ ἔστιν ἑτέρα θεοειδεστέρα καὶ πρωτουργοῖς τῆς θε-

αρχίας ἐλλάμψεσιν ἀμέσως προσεχεστέρα, δευτέραν δὲ εἶναι
τὴν τῶν ἐξουσιῶν καὶ κυριοτήτων καὶ δυνάμεων συμπληρου-
μένην καὶ τρίτην ἐπ' ἐσχάτῳ τῶν οὐρανίων ἱεραρχιῶν τὴν
τῶν ἀρχῶν καὶ ἀρχαγγέλων καὶ ἀγγέλων διακόσμησιν.
Ἰστέον τοίνυν ὡς οὐκ ἄλλου τινὸς ἀγγέλου προσηγορίαν
ἐδήλωσεν ἡ γραφὴ παντελῶς ἢ μόνον τῶν τριῶν τούτων,
Γαβριὴλ καὶ Μιχαήλ τε καὶ Ῥαφαήλ. οὐκοῦν ἐματαιώθησαν
ἐκ διαμέτρου καὶ πεπλάνηνται λίαν οἱ πλαστολογοῦντες καὶ
παρεισφέροντες ἑτέρας ὀνομασίας ἀγγέλων ἐπ' ὀλέθρῳ τῆς
ἑαυτῶν ἀνοσίας καὶ παναθλίας ψυχῆς καὶ ἐπὶ καταστροφῇ
τῶν ἀκουόντων καὶ πειθομένων τῇ θεοστυγεῖ πλάνῃ τῶν
49
δυσωνύμων καὶ πλαστωνύμων. ἀμέλει γέ τοι εἰ καὶ τοιοῦ-

τοί εἰσι καὶ τηλικαύτης δόξης ἐκ τῆς θείας προσεδρείας
ἠξιώθησαν, ἀλλ' οὐδὲν τῶν μελλόντων ἴσασιν, πρὶν ἂν τύ-
χωσι θείας ἀποκαλύψεως παρὰ τοῦ πάντα προγινώσκοντος
φύσει καὶ προλέγοντος θεοῦ καὶ διαρρήδην εὖ μάλα φά-
σκοντος· οὐκ ἔστιν ὁ ἀναγγέλλων τὰ ἐπερχόμενα πλὴν ἐμοῦ.
καὶ τοῦτο δηλῶν ὁ ἀρχάγγελος ἔφη· κύριε παντοκράτωρ,
ἕως τίνος οὐ μὴ ἐλεήσῃς τὴν Ἱερουσαλὴμ καὶ τὰς πόλεις
Ἰούδα, ἃς ὑπερεῖδες; ὡς ἀγνοῶν δήπουθεν τῆς ἐλευθερίας
Γεώργιος Μοναχός. Chronicon breve (lib. 1-6) (redactio recentior) Vol.

110, page 996, line 18
τὴν, εἴασεν αὐτόν· ὁ δὲ Μιχαὴλ ἐν τῇ εἱρκτῇ ὢν,

τοῦτο μαθὼν, πᾶσι τοῖς μετ' αὐτοῦ συμβούλοις
ἐμήνυσεν, ὡς Εἰ μὴ σπουδάσητε ἐξελεῖν με τῆς φρου-
ρᾶς, πάντας ὑμᾶς καταμηνύσω τῷ βασιλεῖ. Ἦν δὲ
μετ' αὐτῶν καὶ ὁ τοῦ παλατίου παπίας, συγγενὴς
ὢν τοῦ Μιχαήλ. Οὗτοι, τῇ νυκτὶ ὁπλισθέντες ἔνδοθεν
τὰ ξίφη φοροῦντες, τοῦ παπίου ἀνοίξαντος, ὡς ἱερεῖς
μετὰ φελονίων εἰσῆλθον. Τοῦ δὲ βασιλέως εἰς τὴν
ἐκκλησίαν εἰσελθόντος, εἰσπηδήσαντες (καὶ τοῦ-
τον χειρωσάμενοι μεληδὸν κατέκοψαν, ἀποῤῥήξαντα)
τὴν ἀνοσίαν αὐτοῦ ψυχὴν ἐν τῷ παλατίῳ, ἐν ᾧ οὐ-
δεὶς τῶν πρὸ αὐτοῦ βεβασιλευκότων ἀνῄρητο.
(25) Αὐτῇ δὲ τῇ ὥρᾳ ἐν τῇ εἱρκτῇ ἀπελθόντες,
ἐξάγουσι τὸν Μιχαὴλ καὶ εἰσάγουσιν ἐν τῇ ἑορτῇ
ἀντὶ δεσμοφόρου στεφηφόρον, ὡς πληρωθῆναι ἐπ'
αὐτὸν τὸ τοῦ ψαλμῳδοῦ λόγιον τό· «Ἑσπέρας
αὐλισθήσεται κλαυθμὸς καὶ εἰς τὸ πρωῒ ἀγαλλίασις.»
Μετὰ δὲ ταῦτα ῥακίοις εὐτελέσι περιβαλόντες τὰ
τοῦ ἀλιτηρίου μέλη καὶ εἰς ἀκάτιον ἐμβαλόντες τὸ
παμμίαρον αὐτοῦ σῶμα κατὰ τὴν καλουμένην 692
Πρώτην νῆσον ἐκφέρουσιν καὶ κατορύττουσι· ἔνθα
Γεώργιος Μοναχός. , Chronicon (continuatio) (redactio A)

Page 778, line 12
βασιλεῖ ὡς κατ' αὐτοῦ βουλευόμενος· ὃν εἱρκτῇ καὶ πέδαις εἶχε

50
τηρούμενον. (24) τῆς δὲ γενεθλίου τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἡμέρας

ἐνστάσης τοῦτον ἠβουλήθη νυκτὶ ἀνελεῖν· κωλυθεὶς δὲ παρὰ τῆς
ἰδίας γυναικὸς διὰ τὴν ἑορτὴν εἴασεν αὐτόν. ὁ δὲ Μιχαὴλ ἐν τῇ
εἱρκτῇ ὤν, τοῦτο μαθών, πᾶσι τοῖς συμβούλοις τοῖς μετ' αὐτοῦ
ἐμήνυσεν ὡς εἰ μὴ σπουδάσητε ἐξελεῖν με τῆς φρουρᾶς, πάντας
ὑμᾶς καταμηνύω τῷ βασιλεῖ. ἦν δὲ μετ' αὐτῶν καὶ ὁ τοῦ παλα-
τίου παπίας, συγγενὴς ὢν τοῦ Μιχαήλ. οὗτοι τῇ νυκτὶ ὁπλι-
σθέντες, ἔνδοθεν τὰ ξίφη φοροῦντες, τοῦ παπίου ἀνοίξαντος ὡς
ἱερεῖς μετὰ φελονίων εἰσῆλθον. τοῦ δὲ βασιλέως εἰς τὴν ἐκκλη-
σίαν εἰσελθόντος εἰσπηδήσαντες τὴν ἀνοσίαν αὐτοῦ ψυχὴν ... ἐν
τῷ παλατίῳ, ἐν ᾧ οὐδεὶς τῶν πρὸ αὐτοῦ βεβασιλευκότων ἀνῄρητο.
(25) αὐτῇ δὲ τῇ ὥρᾳ ἐν τῇ εἱρκτῇ ἀπελθόντες ἐξάγουσι τὸν
Μιχαὴλ καὶ εἰσάγουσιν ἐν τῇ ἑορτῇ, ἀντὶ δεσμοφόρου στεφηφό-
ρον, ὡς πληρωθῆναι ἐπ' αὐτὸν τὸ τοῦ ψαλμῳδοῦ λόγιον, τὸ
ἑσπέρας αὐλισθήσεται κλαυθμός, καὶ εἰς τὸ πρωῒ ἀγαλλίασις.
μετὰ δὲ ταῦτα ῥακίοις εὐτελέσι περιβαλόντες τὰ τοῦ ἀλιτηρίου
μέλη, καὶ εἰς ἀκάτιον ἐμβαλόντες τὸ παμμίαρον αὐτοῦ σῶμα,
κατὰ τὴν καλουμένην Πρώτην νῆσον ἐκφέρουσι καὶ κατορύττουσιν,
ἔνθα καὶ τοὺς παῖδας αὐτοῦ ἀποκείραντες μονάσαι πεποιήκασιν,
οὐκ οἶδα ἀνθ' ὅτου ταύτην κατακριθεῖσαν τὴν συμφορὰν τοσού
Κωνσταντινος Μανασσής. Compendium chronicum Line 4292
ἂν μὴ μετέσχον τῆς βουλῆς ἐκεῖνοι καὶ τῆς γνώμης.

τοιούτους οὖν σεμνοπρεπεῖς ὄντας καὶ σεμνοβίους
καὶ χύσει πελαγίζοντας παντοδαπῶν χαρίτων
ἐντὸς ἀρκύων συλλαβεῖν ὁ βασιλεὺς ἐδίψα,
καὶ σχεῖν κἀκείνους κοινωνοὺς τῆς λύσσης τῆς δυσθέου.
ὡς δὲ κινήσας μηχανὰς ἁπάσας ἀπεκρούσθη
(οὐ γὰρ φοβῶν οὐκ ἀπειλῶν ἴσχυσε τούτους πεῖσαι,
καὶ τῷ χρυσῷ χρησάμενος, συμμάχῳ δυσμαχήτῳ,
ἔγνω διώκων ἀετὸν ἢ βάλλων εἰς ἀστέρας),
τὸ τελευταῖον ἀπογνούς, ἀλλὰ γὰρ πῶς ἐξείπω;
βουλὴν βουλεύεται σκαιὰν ἔκτοπον ἀνοσίαν,
ἣν οὐδὲ Σκύθης ἄγριος, ἀλλ' οὐδὲ Μασσαγέτης.
ὕλης σωρεύει φορυτὸν κύκλῳ περὶ τὸν οἶκον,
ὕλην ξηράν, εὐέξαπτον, δᾳδῖτιν, φρυγανῖτιν,
καὶ πῦρ ὑφάπτει λιπαρόν, καὶ καταφλέγει πάντας
τοὺς ἄνδρας φεῦ τοὺς ἱεροὺς καὶ σὺν αὐτοῖς τὰς βίβλους.
αἲ αἲ μισόκαλος ψυχή! φεῦ γνώμη θηριώδης!
ἐκ τῶν ὀνύχων ὁ δεινὸς πάντως ἐγνώσθη Λέων.
ἦσαν ἐκεῖ τὰ κάλλιστα πάντων τῶν παιδευμάτων,
51
καὶ τόμος εἷς ἐξαίσιος ἐκ δράκοντος ἐντέρου,

τὰς δέλτους τὰς Ὁμηρικὰς φέρων ἐγγεγραμμένας,
Μιχαήλ Ατταλιάτης. Historia Page 73, line 23
καὶ θόρυβος ἀνερριπίσθη πολύς, αἵ τε ἀγγελίαι φθάνουσαι

ἑτέρα τὴν ἑτέραν τῷ βασιλεῖ προσεφοίτησε, καὶ ὁ δῆμος ἅπας
συνεκροτεῖτο καὶ συνηθροίζετο, καὶ ταραχῆς ὑπῆρχον τὰ κατὰ
τὴν πόλιν ἀνάμεστα καὶ συγχύσεως, συσκευασάμενος οὗτος ὁ
βασιλεὺς ἅμα τῇ Αὐγούστῃ καὶ τοῖς ἐξ αὐτῶν γεννηθεῖσιν
εἰς τὴν γείτονα κατῆλθον ἀκτήν, καὶ μὴ εὑρόντες τῶν βασι-
λικῶν πλοίων τινὰ εἰς τὸ προσορμίσαν νέον ἔκ τινος ἀπροό-
πτου καὶ δεξιᾶς τύχης, μᾶλλον δὲ προνοίας ἀρρήτου θελήμα-
τος, ἀρχοντικὸν πλοιάριον, ὡς εἶχον σπουδῆς, ἀνέβησαν. καὶ
τῶν βασιλείων εὐθὺ τῆς εἰρεσίας ἀγούσης ἐπικατέλαβε τὸ
τῆς ἀνοσίας βουλῆς μετεσχηκὸς ἀκάτιον, τὸν βασιλέα προκα-
λούμενον εἰσελθεῖν ἐν αὐτῷ ὡς σπουδαιότερον δῆθεν ἀχθη-
σόμενον δι' αὐτοῦ. ὡς δ' ἀπεπέμπετο καὶ κατὰ χώραν ὁ
θηρευόμενος ἔμενε, καί τι προύργου πράξειν ἀπηναισχύντουν
οἱ ἐν αὐτῷ, προσαράσσειν ταῖς κώπαις οὐκ ἐξ εὐπλοίας σχη-
ματιζόμενοι. διασωθέντος τοίνυν τοῦ βασιλέως ἀθιγοῦς ἐν
τοῖς ἀνακτόροις, ἐπεὶ καὶ ὁ τούτου αὐτάδελφος διὰ τῆς
ἀγορᾶς προῄει προπορευομένων αὐτοῦ καὶ περικυκλούντων
στρατιωτῶν ἐγχεσιμάχων, διάλυσιν ἐλάμβανε τὰ τῆς στάσεως·
τοῦ γὰρ ἄλλου πλήθους τῆς πόλεως μὴ συναποστατῆσαι θε-
λήσαντος καὶ συνδιαφθαρῆναι τῇ τῶν ἐπιβούλων σκαιότητι,
Μιχαήλ Ατταλιάτης. Historia Page 176, line 7
βασιλικῆς τῆς δορυφορίας ἰσόθεος ἐγνωρίζετο. μέχρι δὲ τοῦ

Κοτυαείου τὴν πορείαν ὀδυνηρῶς ποιησάμενος (καὶ γὰρ νο-
σηλευόμενος ἦν ἀπὸ κοιλιακῆς διαθέσεως, ἥτις ἐκ κωνείου
τούτῳ κατασκευασθέντος παρὰ τῶν ἐναντίων ἐπιγενέσθαι ἐλέ-
γετο) κατεσχέθη παρὰ τῶν ἀγόντων αὐτόν, ἕως ἐκ βασιλέως
πρόσταξίς τις ἐπιφοιτήσει τὸ ποιητέον περὶ αὐτοῦ ἐπιτάτ-
τουσα. ἀλλ' ἧκεν ἡμέραις ὕστερον ἡ πάντων ἀπηνεστέρα καὶ
ἀποφημοτέρα κατὰ τοῦ τὰ τοιαῦτα δεδυστυχηκότος ἀπόφα-
σις, διοριζομένη τοὺς ὀφθαλμοὺς τούτου παραυτίκα διο-
ρυγῆναι.
Τί φῄς, ὦ βασιλεῦ καὶ οἱ σὺν σοὶ τὴν ἀνοσίαν βουλὴν
κατασκευασάμενοι. ἀνδρὸς ὀφθαλμοὺς μηδὲν ἀδικήσαντος,
52
ἀλλὰ τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν ὑπὲρ πάσης τῆς Ῥωμαίων εὐετη-

ρίας, καὶ τοῖς πολεμικωτάτοις ἔθνεσιν ἀντιταξαμένου μετὰ
καρτεροῦ τοῦ συντάγματος, ἐξὸν ὂν αὐτῷ ἀκινδύνως τοῖς βασι-
λείοις προσμένειν καὶ στρατιωτικοὺς πόνους καὶ φόβους ἀπο-
τινάσσεσθαι; ἐκείνου οὗ καὶ τὴν ἀρετὴν πολέμιος αἰδεσθεὶς
ἠσπάσατό τε γνησίως καὶ λόγων καὶ ἁλῶν ὡς ἀδελφῷ μετα-
δέδωκε, καὶ σύνθρονον τὸν αἰχμάλωτον ἐποιήσατο, καὶ ὡς
ἀγαθὸς ἰατρὸς φάρμακον ἀκεσώδυνον τὰς τοιαύτας παρηγο-
ρίας τῷ φλεγμαίνοντι τῆς λύπης ἐπέθηκεν, ὥστε δικαίως τὴν
Νικηφόρος Ι θεολόγος. Refutatio et eversio definitionis synodalis anni

815 Chapter 16, line 52
τῆς Βιθυνῶν καλλίνικον καὶ ὀρθοδοξότατον ἄστυ τοῦ λόγου

κατάρξωμαι, μέγα εὐθὺς κεκράξεται ὁ ἐπ' ὀνόματι αὐτῶν δεδο-
μημένος ἱερὸς σηκός. πρὸς τιμῆς γὰρ αὐτῶν, οὐκ ἀτιμίας, ἐγή-
γερται, μετὰ τῶν ἄλλων ἱερογράφων τύπων καὶ αὐτῶν τῶν
ὁσίων πατέρων μέχρι καὶ σήμερον ἐν ψηφῖσι λαμπραῖς καὶ
διαυγαζούσαις τὰ σεπτὰ εἰκονίσματα φέρων, αὐτοῦ τε τοῦ
ἠθροικότος, τοῦ μεγάλου φημὶ Κωνσταντίνου τοῦ ἐν εὐσεβείᾳ
δεδοξασμένου, τὴν προτομὴν ἀνεστηλωμένην δεικνύων. ἐπὶ
τούτοις τὰ εὐθύτατα αὐτῶν καὶ ὀρθὰ δόγματα τοὺς ἀσεβεῖς
αἰσχυνέτωσαν· τὴν Ἀρείου γὰρ τοῦ μιαρωτάτου καθαιροῦντες
μανίαν, κτισματολατρίαν τὴν ἐκείνου ἀνοσίαν αἵρεσιν ὁριζόμε-
νοι (καὶ γὰρ τὴν πάντων δεσπόζουσαν καὶ κατεξουσιάζουσαν
φύσιν εἰς κτίσμα καταβιβάζειν τετόλμηκεν, ὁμόδουλον τιθεὶς
τὸ ἐλεύθερον), πῶς οὐχὶ μᾶλλον, εἴπερ εἰδωλολατρίας πτώματι
κατολισθήσαντας Χριστιανοὺς ἑώρων, ὃ καὶ λόγῳ καὶ ἔργῳ
πάντων τὸ δυσσεβέστερον καὶ ἀθεώτερον ὑπάρχει νόσημα, καὶ
διηρευνήσαντο ἀσφαλῶς καὶ κατέκριναν εὐσθενῶς, τοῦ δευτέ-
ρου εἰς ἀσέβειαν καταφρονήσαντες, ὃ λόγῳ μόνῳ τὸ ἀσεβεῖν
εἰς θεὸν ἔσχεν; ὥστε οὐκ ἐπηκολούθησαν, ἀλλ' ἀπεναν-
τίας αὐτοῖς κατὰ πάντα ἴασιν.

ζωῆς δεχομένων. μέγά τι καὶ γεγωνὸν οἱ σάκκοι ἂν ἐξεβόη-

σαν, εἴπερ αὐτοῖς φωνὴν προέσθαι ἐξῆν, ἠδικημένοι τῆς χρή-
σεως, πρὸς εὐχρηστίαν μὲν καὶ ὑπηρεσίαν τὴν κατὰ τὸν βίον
τὸν ἀνθρώπινον ἐξευρημένοι, ἀθλίων δὲ ἀνθρώπων ὀλέθρου
χρηματίσαντες ὄργανα, ἐπὶ βυθοὺς θαλαττίους τοῖς ἐναπειλημ-
53
μένοις ἐντὸς ἅμα καταδυόμενοι, ὑγρῷ ξίφει τῇ γεύσει τῆς

ἁλμυρίδος περιπεσοῦσιν. ποίαν ταῦτα τραγῳδίαν οὐκ ἀπο-
κρύπτει; τίς δὲ οὐ μέγα ἀνῴμωξεν ὁρῶν ναοὺς ἱεροὺς κα-
θῃρημένους καὶ ἠφανισμένους, καὶ θυσιαστήρια ἅγια κατα-
βεβλημένα καὶ διορωρυγμένα καὶ τὸν ἑαυτῶν κόσμον οὐκ
ἔχοντα, κειμήλια ἅγια χερσὶ βεβήλοις καὶ ἀνοσίαις ἐγχειριζό-
μενα καὶ πυρὶ παραδιδόμενα καὶ τεφρούμενα; τίς δὲ τῆς θείας
ἡμερότητος οὐ τεθαύμακε τὸ μακρόθυμον, ἡνίκα τὰ τῷ θεῷ
ἀνακείμενα μοναστήρια εἰς κτῆσιν καὶ οἴκησιν ἀνδρῶν ἀ-
σεβῶν καὶ τῷ στρατιωτικῷ ἐγκατειλεγμένων τάγματι ἀνιέ-
μενα καὶ κοινούμενα καὶ ἄλλοις ἄλλως ἀπεμπολούμενά τε καὶ
ἐγχειριζόμενα, αἵ τε λεγόμεναι καθολικαὶ ἐκκλησίαι ὅπως εἰς
χρῆσιν ἱπποστασίων τῶν ἐκ τῆς στρατιωτικῆς ἀλογίας χρημα-
τίζουσαι συγκεχώρηνται; ἐντὸς γὰρ τοῦ ἱεροῦ μέχρι καὶ σήμε-
ρον τῶν κοπροδόχων ξύλων τὰ λείψανα διαμεμένηκε κείμενα·
ἃ καὶ ὄψεσιν οἰκείαις τεθεαμένοι, αὐτόχειρες τῆς τούτων γεγό

γῆς ἐξοιδαίνουσιν, ἔδει μᾶλλον ἐπὶ ταῖς Χριστοῦ χαλεπαίνειν

καὶ τῶν ἁγίων ὕβρεσιν, ὅσῳ καὶ μᾶλλον τὰ ἅγια τῶν ἐναγῶν
ἀσυγκρίτως ὑπεραίροντά εἰσιν καὶ προφερέστερα. εἰ γὰρ εἰς
τιμὴν ἐκείνοις γεγράφαται, τί τῆς τιμῆς τὸν Χριστὸν καὶ τοὺς
ἁγίους ἀποστεροῦσι βασκαίνοντες; ὡς γὰρ ἐπίσης ἥ τε τιμὴ
τούτων καὶ ἡ ὕβρις ἐπὶ τὰ ἀρχέτυπα ἄνεισιν, οὐδενὶ μὲν
ἄγνωστον, ἐνδηλότερον δὲ ἡμῖν κατέστησαν καὶ οἱ τῆς πρεσβύ-
τιδος Ῥώμης ἱεράρχαι· ὅταν γὰρ ὁ κατάρξας τῆς ὕβρεως τὸν
χρίσαντα ἀρχιερέα, τῆς ἀρχιερωσύνης καὶ τῆς τιμῆς παρέλυσεν
καὶ τοῦ θρόνου μετέστησεν, ὥσπερ τὴν θείαν οὐ κατορρωδήσας
κρίσιν, καὶ πρὸς τὴν ἐπαφωμένην τῆς ἀνοσίας κεφαλῆς δεξιὰν
τὴν αἰδῶ παρωσάμενος, τὴν εἰκόνα τὴν ἐκείνου, καίτοι τὸ πρὶν
τιμῶντες, τηνικαῦτα καθεῖλον αἰσχρῶς ἀτιμώσαντες, ἵν' ἐξ ὧν
κακῶς ἔδρασεν, τὸ παθεῖν χεῖρον μὴ διαδράσῃ. τοιοῦτον δή τι
καὶ πάλαι ἐπὶ τῆς Ἀντιόχου γεγενημένον ἱστόρηται ἡνίκα τὴν
πρὸς τὸν βασιλέα οἱ πολῖται ἀπέχθειαν ἔσχον. Θεοδόσιος δὲ ἦν
ὁ τὰ Ῥωμαίων σκῆπτρα τὸ τηνικαῦτα διέπων. ἐκεῖνον μὲν
ἀμύνασθαι οὐχ' οἷοί τε γενόμενοι, ἐπὶ τοὺς ἐκείνου δὲ ἀνδριάν-
τας τὴν μῆνιν καὶ τὰς ὀργὰς ἐξέχεαν· καὶ δὴ ἂν τὴν ὕβριν οὐ
φέρων, ἐκ βάθρων τὴν πόλιν αὐτοῖς οἰκήτορσιν ἀνάστατον
πεποιήκει (ἤδη γὰρ καὶ πῦρ ἀνάπτειν ἠπείλει),
54

φθεγγόμενος· ἑνδέκατον ἀπὸ τοῦ μὴ συμβαίνειν τὰ γεγραμ- ιαʹ

μένα ἐν τῇ πρὸς Ἰωάννην τὸν Αἰλίας ἐπίσκοπον τοῖς κατὰ τὸν
βίον Ἐπιφανίου συντεταγμένοις, ὡς ἐν αὐτοῖς δέδεικται· δωδέ- ιβʹ
κατον ἀπὸ τοῦ τὴν ἱερὰν τῶν εἰκονισμάτων ἱστορίαν ἐν ταῖς
κατὰ Κύπρον ἐκκλησίαις πάσαις ἐμπρέπειν.
ἐκ δὴ τούτων καὶ τῶν λοιπῶν τῶν ἤδη προγεγραμ-
μένων ἐμφανὲς ὡς ἀλλότριος τῆς Χριστιανῶν θεοσοφίας ὁ τῆς
ἀποστασίας διδάσκαλος. καὶ ἐπειδὴ τῆς οἰκείας ἀπονοίας τε καὶ
θρασύτητος ὁ τῆς αἱρετικῆς παρατάξεως πρόμαχος ἐξαίσιον τὸ
πτῶμα ὑπέμεινεν, ἑπόμενόν ἐστιν καὶ τὸ πᾶν τῆς βδελυρᾶς καὶ
ἀνοσίας φάλαγγος συγκατερράχθαι τε καὶ συγκαταβεβλῆσθαι,
ὡς ἄν τις ἴδοι ἐπί τινος στρατηγοῦντος ὑπὸ τῶν πολεμίων
κατὰ τὴν μάχην πεσόντος, συνδιαφθειρόμενον αὐτῷ καὶ τὸ
στρατόπεδον. ἐξ ὧν συνήνεκται τὴν μὲν τοῦ ψευδοῦς ἀμαυ-
ροῦσθαι φαυλότητα, τὴν δὲ τῆς ἀληθείας ἀπαστράπτειν λαμ-
πρότητα καὶ τὴν Χριστοῦ ἐκκλησίαν τροπαιοφοροῦσαν κε-
κτῆσθαι τὰ νικητήρια. ἐπὶ καιροῦ δ' ἂν εἴη, ἃ δοκεῖ εὖ ἔχειν
καὶ λέγειν ἄξιον, ἑξῆς προσθεῖναι· καὶ δὴ καὶ λελέχθω τανῦν,
ὅτι τοι γέγραπται· Πάντα ἐνώπια τοῖς συνιοῦσιν καὶ ὀρθὰ τοῖς
εὑρίσκουσιν γνῶσιν, καὶ μὴν καὶ Εὐθεῖαι αἱ ὁδοὶ κυρίου καὶ
δίκαιοι πορεύσονται ἐν αὐταῖς, οἱ δὲ ἀσεβεῖς ἀσθενήσουσιν ἐν
Νικήτας Χωνάτης. Historia (= Χρονικὴ διήγησις)

Reign Andron1,pt2, page 337, line of page 4
κακονοίας καὶ οὐδείς ἐστι τοῦ λοιποῦ τρόπος ὁ σωφρονίσων αὐτούς,

μόνη δὲ ἡ τοῦ ζῆν ὑπολείπεται στέρησις, ἣν ὡς τελευταίαν καὶ σώτειραν
ἄγκυραν δεῖ ἡμᾶς ἐπιχαλᾶν τοῖς κακόφροσιν, οἳ τοσοῦτόν εἰσι φρενοβλα-
βεῖς τε καὶ ἀποτρόπαιοι, ὡς πρὸς κέντρα λακτίζειν καὶ μὴ συνιέναι ὅλως
ὡς καθ' ἑαυτῶν οἱ λασιόκωφοι τὴν μάχαιραν θήγουσιν.”
Οὕτω μὲν οὖν καὶ τοιαῦτα, ὡς ἐκ πολλῶν ὀλίγα εἰπεῖν, διεξῄει τὸ
ἄθεσμον ἐκεῖνο θέσπισμα, ἐφεξῆς δ' ὁ τῶν συλληφθησομένων καὶ τε-
θνηξομένων κατάλογος ἦν. ὑπεδηλοῦτο δὲ καὶ ὁ τρόπος, καθ' ὃν ἀποθνή-
σκειν ἕκαστος ἤμελλον.
Ἐγὼ γοῦν καὶ τὰς ἄλλας μὲν τῶν ἀνδρῶν τουτωνὶ πράξεις διὰ θαύ-
ματος τίθεμαι καὶ ἀνοσίας παντάπασιν ἥγημαι, τὴν δὲ νῦν ἀφηγουμένην
καὶ λίαν ὑπερεκπέπληγμαι καὶ θαυμάζω, πρὸς τί περατωθησόμενον ταύ-
55
την ἐκύρωσαν ἢ πῶς ποτε κρίνοντες τὴν ἑαυτῶν μιαιφονίαν προσῆπτον

θεῷ καὶ κίνησιν θεόθεν ἀνερυθριάστως ὠνόμαζον ἣν ὁ ἀρχῆθεν ἀνθρω-
ποκτόνος σκέψιν αὐτοῖς ὑφηγήσατο, ἐξὸν ἑτέρως προοιμιάζεσθαι καὶ
μὴ ἀναιδῶς οὕτω καὶ ἀπεριβομβήτως φθέγγεσθαι, μηδὲ γυμνῇ κεφαλῇ
τὸ θεῖον συκοφαντεῖν ὡς χαῖρον αἵμασιν, ὃ πρώτως εἰς τὸ εἶναι τὸν
ἄνθρωπον ἔκτισε μὴ πεποιηκὸς θάνατον καὶ οὗ ἐνώπιον φωνὴ αἵματος
Ἄβελ βοᾷ καὶ ὃ διαρρήδην κέκραγε μὴ βούλεσθαι τὸν τοῦ ἁμαρτωλοῦ
θάνατον ὡς τὸ ἐπιστρέψαι αὐτὸν καὶ ζῆσαι.
Θεοφύλακτος Σιμοκάτα Historiae Book-dialogue-index 1, chapter 11,

section 21, line 7
λους ἀδόκιμος καὶ κατάρας ἐγγύς, ἧς τὸ τέλος εἰς καῦσιν.”

γίνεται τοίνυν τὸ βασιλικὸν ἀδρανέστερον βούλημα, καὶ
κρατεῖ ὁ Ἰωάννης τοῖς λόγοις, καὶ τῇ ὑστεραίᾳ δικαστήριον
συγκροτεῖται, καὶ οἱ γόητες ἀνετάζονται καὶ καταδίκῃ περι-
πλακέντες ἀφύκτῳ πρὸς κόλασιν ἐξεδίδοντο. ὁ μὲν οὖν
Παυλῖνος ἀνασκολοπίζεται ξύλῳ στερρῷ τὴν πρὸς τὸ ἄναντες
κεχηνότι ἀκρώρειαν, ἐνέρσει τε τούτου ἅμα τῷ φάρυγγι τοὺς
ἐν τῷ τραχήλῳ σφονδύλους ἀπαγχονιζόμενος ἀπεπνίγετο,
οὕτω τε τὸν ἀσεβῆ κατεστρέψατο βίον, προτεθεαμένος τὴν
ἀποτομὴν τοῦ παιδός· ἦν γὰρ μεταδοὺς τῷ υἱῷ τῆς βδελυρᾶς
καὶ ἀνοσίας τῶν γοήτων μαγγανείας.
Ὁ δὲ τῆς Μηδικῆς σατράπης δυνάμεως τὸ Ἀφούμων
περικαθήμενος φρούριον ἐπειρᾶτο ἑλεῖν. ὁ δὲ τοῦ Ῥωμαϊκοῦ
ταξίαρχος τοῦτο πυθόμενος ἧκε πλησίον τοῦ Νυμφίου καὶ
τὸ Ἄκβας ἐνεχείρει αἱρήσειν. δύσληπτον δὲ τουτὶ τὸ ὀχύρωμα
καὶ πρὸς πολιορκίαν ἀκαταγώνιστον. ἐπικάθηται δὲ τὸ
φρούριον ἐπ' ὄρους αὐχένα, ἀμφοῖν δὲ ταῖς λαγόσιν ἐστὶν
ἀμφίκρημνον, τό τε οὔραιον τούτου μεγάλαις κοιλαίνεται
φάραγξιν, ὡς μίαν εἶναι λοιπὸν συμβαίνειν τὴν ἐπὶ μέτωπον
εἴσοδον τειχιζομένην στεγανῶν λίθων συνθήκαις. ἐπεὶ δὲ
τοῖς ἐν τῷ φρουρίῳ ὁ στρατηγὸς ἐπετίθετο, ἐπὶ τὴν στεφάνην
Ιωάννης Ζωναράς. Epitome historiarum (lib. 1-12)

καὶ ἐπὶ τούτοις ὀρθόπνοια τῇ τε ἀποφορᾷ ἀηδὴς καὶ

τῷ τοῦ ἄσθματος συνεχεῖ, καὶ σπασμοὶ περὶ πᾶν μέ-
λος αὐτοῦ ἐγίνοντο. ὁ δὲ καὶ οὕτω κακῶς διακείμε-
νος ἐν ἐλπίδι ζωῆς ἦν, οὐδὲ ἀποτετραμμένοις κεχρῆ-
56
σθαι ἀπαναινόμενος. περάσας δὲ καὶ τὸν Ἰορδάνην

τοῖς κατὰ Καλλιρρόην ἐχρῆτο θερμοῖς, ἃ σὺν τῇ
λοιπῇ ἀρετῇ τυγχάνει καὶ πότιμα. ἔνθα εἰς πύελον
ἐλαίου πλέων παρὰ τῶν ἰατρῶν ἐμβληθεὶς ἔδοξεν
ἐκλιπεῖν. ἀνενεγκὼν δὲ εἰς Ἱεριχοῦντα κεκόμιστο,
ἔνθα μέλαινα αὐτὸν ἐπὶ πᾶσιν ᾕρει χολή.
Τελευτῶν δὲ ἀνοσίαν πρᾶξιν ἐπινοεῖ. προστάγ-
ματι γὰρ αὐτοῦ ἐκ παντὸς τοῦ ἔθνους τῶν ἐντιμοτέ-
ρων ἀφικομένων ἐκεῖ, συγκλείσας πάντας ἐν τῷ
ἱπποδρόμῳ τῇ ἀδελφῇ Σαλώμῃ καὶ τῷ ἀνδρὶ αὐτῆς
Ἀλεξᾷ ἐνετέλλετο, ἐπὰν αὐτὸς ἀφῇ τὴν ψυχήν, τοὺς
καθειργμένους ἅπαντας ἀνελεῖν, “ἵνα μὴ ἐφήδοιντό
μου” λέγων “οἱ δῆμοι τῇ τελευτῇ, μηδ' ἐπικροτοῖεν,
ἀλλ' ἑκάστων θρηνούντων τοὺς ἑαυτῶν οὕτως καὶ
αὐτὸς δόξω θρηνεῖσθαι καὶ πολλοῖς ἡ ἔξοδός μου
τιμηθείη τοῖς δάκρυσι.” καὶ ὁ μὲν ἐπέσκηπτε ταῦτα
δακρύων καὶ ποτνιώμενος, οἱ δὲ μὴ παραβήσεσθαι
Joel Chronogr., Chronographia compendiaria Page 28, line 7
πτάσθαι. οὗ γενομένου προσευξάμενος ὁ Πέτρος καὶ ἀτενίσας

εἶπε τῷ Σίμωνι “εἰ ἀπόστολος Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰμὶ ἐγώ, καὶ οὐχὶ
πλάνος ὥσπερ σὺ Σίμων, προστάσσω ταῖς πονηραῖς δυνάμεσιν
ἀφεῖναί σε τῆς κρατήσεως.” καὶ ταῦτα εἰπόντος τοῦ ἀποστόλου
παραχρῆμα κατηνέχθη μετὰ ἤχου πολλοῦ καὶ συνετρίβη. ὁ δὲ
Νέρων ἀκούσας ὅτι πεφόνευται Σίμων ὑπὸ Πέτρου καὶ ἀγανακτή-
σας ἐκέλευσεν αὐτὸν σταυρωθῆναι. ὁ δὲ παρακαλέσας τὸν ἔπαρ-
χον ἵνα μὴ ὄρθιος σταυρωθῇ, κατὰ κέλευσιν ἐσταυρώθη καθὼς
ἠξίωσεν ἐκ πολλῆς μετριοφροσύνης. μετὰ δὲ τοῦτον καὶ Παῦλος
τὸν διὰ ξίφους τοῦ μαρτυρίου στέφανον ἀνεδήσατο. ὁ δέ γε Νέ-
ρων κραταιουμένη αὐτῷ τῆς ἀρχῆς εἰς ἀνοσίας πράξεις καὶ μιαι-
φονίας καὶ θεομαχίας ἐξώκειλε, καὶ οὕτως ἐκ τῆς ἄγαν μανίας
ἀποκτονηθεὶς εἰς προάστειον ἐξελθὼν ἑαυτὸν διεχειρίσατο. ὡσαύ-
τως δὲ καὶ Πιλάτος ποικίλαις περιπεσὼν συμφοραῖς ἑαυτὸν
ἀνεῖλε.
Μετὰ δὲ Νέρωνα ἐβασίλευσε Γάλβας μῆνας ζʹ, μετὰ δὲ
Γάλβαν ἐβασίλευσε Λουκίβιος μῆνας γʹ, μετὰ δὲ Λουκίβιον ἐβα-
σίλευσεν Οὐϊτέλλιος μῆνας βʹ, καὶ ἐσφάγη μέσον τῆς Ῥώμης ὑπὸ
τοῦ δήμου.
Μετὰ δὲ Οὐϊτέλλιον ἐβασίλευσεν Οὐεσπασιανὸς υἱὸς Νέρω-
νος ἔτη θʹ.
57
Syrianus Phil., Commentarium in Hermogenis librum περὶ στάσεων

Page 19, line 19
δὲ ἀνεξέταστα ποιότητα μὲν οὐδεμίαν ἔχει προσκει-

μένην, δι' ἧς ἄν τις εὐπορίαν τινὰ ἐν τῇ ὑποθέσει
σχοίη ὥσπερ τὰ ἀόριστα, εἰκόνα δὲ μόνην προσώπου
ἐκπληροῖ. ὅταν οὖν ἐν ὑποθέσει παραληφθῇ τι ἀν-
εξέταστον, ἰστέον ὅτι καθολικὸν ἡ τέχνη παραδίδωσιν
ἡμῖν θεώρημα, ὡς χρὴ ἀκόλουθον τῇ τοῦ πράγματος
ποιότητι περιτιθέναι τῷ ἀορίστῳ προσώπῳ χαρακτῆρα·
εἰ μὲν γὰρ χρηστὸν εἴη τὸ πεπραγμένον, πρόδηλον ὡς
τοιοῦτος ὁ πράξας – πρᾶγμα γὰρ ἀεὶ βέλτιστον προ-
αιρέσεως ἔχεται δεξιᾶς – , εἰ δὲ φαῦλον εἴη τὸ γεγονός,
ἀνοσίαν εἶναι καὶ τοῦ πεπραχότος ἐροῦμεν τὴν φύσιν.
ὀρθότατα γὰρ καὶ Σωκράτης ἡμῖν τὸ φιλοσοφίας
κεφάλαιον πρὸς ταῦτα βλέπων τὸ τοιόνδε συνεχῶς
ἐβόα ‘οἷος ὁ βίος, τοιοῦτος ὁ λόγος· οἷος ὁ λόγος,
τοιαῦται αἱ πράξεις.’
[133, 28] ‘τῶν δ' αὖ ἐξεταζομένων ἰσχυροτά-
την μὲν ἔχει δύναμιν τὰ ὡρισμένα καὶ κύρια’
ἑπτὰ μὲν τὰς ὅλας διαφορὰς ἡμῖν παραδίδωσι τῶν
προσώπων, τὴν δὲ πρωτίστην ἀποδίδωσι τάξιν τοῖς
ὡρισμένοις τε καὶ κυρίοις διὰ δύο ταύτας αἰτίας, ὅτι
τε πᾶσα ἡ περὶ αὐτῶν ὕλη πρόδηλός ἐστιν ἐκ τῆς
Syrianus Phil., Commentarium in Hermogenis librum περὶ στάσεων

Page 74, line 24
τελῶς ἂν ἔδεισε τοῦ τε δαιμονίου τὴν μῆνιν ἐξευλα-

βούμενος καὶ τὰς ἐκ τῶν νόμων τιμωρίας τοῖς τοιού-
τοις ἐπηρτημένας καταπεπληγμένος’. ἀνατρέψει δὲ [καὶ]
ὁ κατήγορος τὴν τριπλῆν ταύτην τῶν πράξεων ἐξέτα-
σιν διὰ τῶν αὐτῶν τόπων, ἀπὸ μὲν τοῦ ἴσου, εἰ πρό-
τερον εἴη κεκλοφὼς ὁ φεύγων καὶ νῦν κρίνοιτο περὶ
κλοπῆς, ὅτι ‘ὁ γὰρ πρότερον ὑφελέσθαι τὸ ἀλλότριον
ἐσπουδακὼς εἰκότως καὶ νῦν ἐπὶ τὴν παραπλησίαν
κεχώρηκε τῶν κακῶν παλαίστραν’. ἀπὸ δὲ τοῦ μείζο-
νος, εἰ πρότερον ἱεροσυλήσας ὕστερον φεύγοι περὶ
κλοπῆς, ‘ὁ γὰρ πρὸς ἱερὰ σὺν ἀνοσίᾳ τῇ χειρὶ παρελ-
θὼν οὗτος οὐδὲ τὴν κλοπὴν ἡγήσεταί τι τῶν χαλε-
πωτάτων’· ἀπὸ δὲ τοῦ ἥττονος, εἰ πρότερον κλέψας
58
νῦν ἱεροσυλίας φεύγοι γραφήν, ‘ὁ γὰρ τοῖς μικροτέ-

ροις τῶν ἀδικημάτων παιδοτριβήσας τὴν ἑαυτοῦ γνώ-
μην ὁδῷ βαδίζων ἐπὶ τὰ μείζονα κεχώρηκε τῶν
πονηρευμάτων, καὶ παιδιὰν ἡγησάμενος τὴν κλοπὴν
ἐπὶ τὴν ἱεροσυλίαν ὥς τι τῶν σπουδαιοτάτων κεχώ-
ρηκεν’. διαιρήσεις δὲ τὴν αἰτίαν εἰς δύο, εἴς τε τὴν
προκαταρκτικὴν αἰτίαν καὶ εἰς τὴν τελικήν, οἷον, εἰ
ὕβρεώς τις κρίνοιτο, ἐρεῖ ‘ὕβρισας, ἔχθρα γὰρ
Agathias Scholasticus Epigr., Hist., Historiae Page 152, line 14
μιαρώτατον καὶ πρώτῳ, οἶμαι, Σαπώρῃ ἐκείνῳ τῷ πολλῷ ἔμπροσθεν

Χοσρόου Περσῶν βεβασιλευκότι τετολμημένον. 4 τὰ μὲν γὰρ ἐπὶ
Μαρσύᾳ θρυλούμενα τῷ Φρυγί, ὡς ἔρις αὐτῷ πρὸς Ἀπόλλωνα ξυνέστη
ὑπὲρ τῶν αὐλῶν καὶ τῆς αὐλητικῆς ἐπιστήμης ὅτι τε ἡσσήθη ἀνὰ
κράτος ὁ Μαρσύας, καὶ μάλα δικαίως, ἅτε δῆθεν, εἰ μὴ λίαν εὔηθες
εἰπεῖν,
οἰκείῳ θεῷ ἀνταυλήσας, καὶ ὡς τήνδε ἀνέπλησε τὴν τιμωρίαν τῆς προπε-
τείας ὑπὸ τοῦ νενικηκότος, ἀποδαρὲν αὐτῷ ἅπαν τὸ δέρμα καὶ ἐπὶ
δένδρου ᾐωρημένον· ταῦτα δὴ οὖν ἅπαντα ποιητῶν ἂν εἴη τερατεία καὶ
μῦθοι καὶ παίγνια, οὔτε τῶν ἀληθῶν οὔτε τῶν εἰκότων ἐστοχασμένα,
εἴ γε αὐλητήν φασι τὸν Ἀπόλλω γεγονέναι καὶ ἁμιλλώμενον ἐπὶ τῇ
τέχνῃ καὶ ἐς τοσοῦτο μετὰ τὴν νίκην χαλεπήναντα, ὡς ἀνοσίαν οὕτω
καὶ μανιώδη ποινὴν ἐπαγαγεῖν τῷ ἡττημένῳ. πῶς δὲ ἂν καὶ ἤρεσκεν
αὐτὸν ἐκ τοῦ μετεώρου φαινόμενον τῆς ἀπανθρωπίας τὸ κατηγόρημα;
5 ταῦτα γὰρ οἵ τε πρότερον ποιηταὶ ᾄδουσι καὶ οἱ νέοι παραλαβόντες
συνᾴδουσιν. ὧν δὴ καὶ Νόννος, ὁ ἐκ τῆς Πανὸς τῆς Αἰγυπτίας γεγενη-
μένος, ἔν τινι τῶν οἰκείων ποιημάτων, ἅπερ αὐτῷ Διονυσιακὰ ἐπωνό-
μασται, οὐκ οἶδα ἐφ' ὅτῳ ὀλίγα ἄττα τοῦ Ἀπόλλωνος πέρι ἀφηγησά-
μενος (οὐ γὰρ δὴ τῶν προηγουμένων ἐπῶν ἐπιμέμνημαι) εἶτα ἐπάγει·
Ἐξότε Μαρσύαο θεημάχον αὐλὸν ἐλέγξας Δέρμα παρῃώρησε φυτῷ
κολπούμενον αὔραις.
Προκόπιος. De bellis Book 7, chapter 20, section 26, line 3
εἶπε. καὶ ὃς ἐπιτωθάζων τε καὶ ἐνδιαθρυπτόμενος

ἔφη “Νῦν με, ὦ Πελάγιε, ἱκετεύσων ἐλήλυθας.” “Ὅτε
“με” ὁ Πελάγιος ἀπεκρίνατο “δοῦλον σὸν ὁ θεὸς εἶναι
59
“πεποίηκεν. ἀλλὰ δούλων τῶν σῶν τὸ λοιπὸν, ὦ δές-

“ποτα, φείδου.” ταύτην ὁ Τουτίλας τὴν ἱκεσίαν
δεξάμενος ἀπεῖπε Γότθοις μηδένα τὸ λοιπὸν ἀποκτιν-
νύναι τῶν πάντων Ῥωμαίων, ἀλλὰ τῶν χρημάτων αὐτῷ
μὲν τὰ τιμιώτατα ἐξελεῖν, τὰ δὲ ἄλλα σφίσιν αὐτοῖς
κατ' ἐξουσίαν ληΐζεσθαι. πολλὰ μὲν οὖν ἐν ταῖς πατρι-
κίων οἰκίαις εὗρε, πάντων δὲ μάλιστα οὗπερ ὁ Βέσσας
κατέλυε. τὰς γὰρ ἀνοσίας, ὥς γε δεδήλωται, τοῦ
σίτου τιμὰς ὁ κακοδαίμων Τουτίλᾳ ἤθροιζεν. οὕτω
τε περιέστη τοῖς τε ἄλλοις Ῥωμαίοις καὶ τοῖς ἐκ τῆς
συγκλήτου βουλῆς καὶ οὐχ ἥκιστα Ῥουστικιανῇ, τῇ
Βοετίου μὲν γαμετῇ γενομένῃ, παιδὶ δὲ Συμμάχου,
καὶ τὴν οὐσίαν ἀεὶ τοῖς δεομένοις προϊεμένῃ, δούλων
τε καὶ ἀγροίκων ἀμπεχομένοις ἱμάτια, πρὸς τῶν πο-
λεμίων ἄρτον ἢ ἄλλο τι τῶν ἀναγκαίων αἰτουμένοις
βιοῦν. ἔς τε τὰς οἰκίας περιιόντες καὶ τὰς θύρας ἐς
ἀεὶ κόπτοντες τροφὴν διδόναι σφίσιν ἐδέοντο, οὐ
φέροντος αὐτοῖς αἰσχύνην τοῦ ἔργου. καὶ Γότθοι μὲν
Προκόπιος. Historia arcana (= Anecdota) Chapter 7, section 36, line 2
σεως θάνατος ἡ ζημία ἐπέκειτο.

Καὶ πολλοὶ μὲν δανεισταὶ τὰ γραμματεῖα τοῖς ὠφ-
ληκόσι ξὺν βίᾳ πολλῇ οὐδὲν τοῦ ὀφλήματος κεκομις-
μένοι ἀπέδοντο, πολλοὶ δὲ οὔτι ἑκούσιοι ἐλευθέρους
τοὺς οἰκέτας ἀφῆκαν. φασὶ δὲ καὶ γυναῖκάς τινας
πολλὰ ὧν οὐκ ἐβούλοντο τοῖς αὐτῶν δούλοις ἀναγκα-
σθῆναι. ἤδη δὲ καὶ παῖδες οὐκ ἀφανῶν ἀνδρῶν τού-
τοις δὴ τοῖς νεανίαις ἀναμιχθέντες τοὺς πατέρας ἠνάγ-
καζον ἄλλα τε πολλὰ οὔτι ἐθελουσίους ποιεῖν καὶ τὰ
χρήματα σφίσι προΐεσθαι. πολλοὶ δὲ καὶ ἀκούσιοι
παῖδες τοῖς στασιώταις ἐς κοίτην ἀνοσίαν οὐκ ἀγνοούν-
των ἠναγκάσθησαν τῶν πατέρων ἐλθεῖν. καὶ γυναιξὶ
μέντοι ἀνδράσι ξυνοικούσαις ταὐτὸν τοῦτο ξυνέβη πα-
θεῖν. καὶ λέγεται γυνὴ μία κόσμον περιβεβλημένη
πολὺν πλεῖν μὲν ξὺν τῷ ἀνδρὶ ἐπί τι προάστειον τῶν
ἐν τῇ ἀντιπέρας ἠπείρῳ· ἐντυχόντων δὲ σφίσιν ἐν τῷ
διάπλῳ τούτῳ τῶν στασιωτῶν, καὶ τοῦ μὲν ἀνδρὸς
αὐτὴν ξὺν ἀπειλῇ ἀφαιρουμένων, ἐς δὲ ἄκατον τὴν
οἰκείαν ἐμβιβασάντων, ἐσελθεῖν μὲν ἐς τὴν ἄκατον ξὺν
τοῖς νεανίαις, ἐγκελευσαμένη τῷ ἀνδρὶ λάθρα ἀλλὰ
θαρσεῖν τε καὶ μηδὲν ἐπ' αὐτῇ δεδιέναι φαῦλον· οὐ
60
Προκόπιος. Historia arcana (= Anecdota) Chapter 22, section 7, line 6
ἀτοπίας ἐλήλακεν ὥστε Θεοδώρᾳ ἀρέσκειν τε ἐν τοῖς

μάλιστα καὶ ἐς τῶν ἀδίκων αὐτῇ βουλημάτων ῥᾷστα
ὑπουργεῖν τὰ ἀμήχανα. διὸ δὴ Θεόδοτον μὲν, ὅνπερ
μετὰ τὸν Καππαδόκην καταστησάμενοι ἔτυχον, τῆς
τιμῆς αὐτίκα παρέλυσαν, Πέτρον δὲ ταύτῃ ἐπέστησαν,
ὅσπερ αὐτοῖν διεπράξατο κατὰ νοῦν ἅπαντα. τούς τε
γὰρ στρατευομένους ἀποστερῶν τὰς συντάξεις ἁπάσας
οὔτε αἰσχυνθεὶς οὔτε δείσας πώποτε ὤφθη, ἀλλὰ καὶ
ὠνίους τὰς ἀρχὰς ἔτι μᾶλλον ἢ πρότερον προὔθηκεν,
ἀτιμοτέρας τε αὐτὰς καταστησάμενος ἀπεδίδοτο τοῖς
ταύτην δὴ οὐκ ἀποκνοῦσι τὴν ἀνοσίαν ἐμπορίαν ἐρ-
γάζεσθαι, ἐφιεὶς διαρρήδην τοῖς τὰς ἀρχὰς ὠνησα-
μένοις ταῖς τῶν ἀρχομένων ψυχαῖς τε καὶ οὐσίαις ᾗ
βούλοιντο χρήσασθαι. αὐτῷ τε γὰρ εὐθὺς καὶ τῷ
τῆς ἀρχῆς καταβεβληκότι τὸ τίμημα ἡ τοῦ συλᾶν τε
καὶ ἄλλως ἁρπάζειν ἐξουσία ξυνέκειτο. καὶ προῄει
μὲν ἐκ τοῦ κεφαλαίου τῆς πολιτείας ἡ τῶν βίων ὠνὴ,
ἐπράττετό τε τὸ συμβόλαιον τῆς τῶν πόλεων διαφθορᾶς
ἔν τε τῶν δικαστηρίων τοῖς προὔχουσι καὶ τῷ δημο-
σίῳ τῆς ἀγορᾶς περιήρχετο λῃστὴς ἔννομος, ὄνομα τῇ
πράξει τιθεὶς τὴν συλλογὴν τῶν ἐπὶ τοῖς τιμήμασι
Πρόκλος. In Platonis rem publicam commentarii Vol. 2, page 294, line

27
τῳ κληρωθέντι, καὶ εἰ τῷ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ τις ἡκόντων

ἦν, οὐ διὰ φιλοσοφίαν ἐκεῖ γεγονότων, ἀλλὰ διὰ δή τινα
ἀρετὴν παισὶν οὐκ ἀνδράσιν οἰκείαν τὴν ἐξ ἐθῶν βελτίστων
γενομένην, πάντως ἡ τῶν παίδων βρῶσις ποινή τις οὖσα
κατὰ δίκην ἀποδέδοται· καὶ ὅπως κατὰ δίκην, εἰ καὶ μὴ
ἐκ προβεβιωμένων δή τινων, αὐτὸς ἐ[π]ή[γ]α[γ]εν εἰπὼν
ἐπιπηδῆσαι τῇ μεγίστῃ τυραννίδι τὸν ἄνθρωπον ὑπὸ ἀφρο-
σύνης καὶ λαιμαργίας· καὶ γὰρ οὐδ' ἂν ἔπα[θε]ν ἄλλος
τοῦτο μὴ τοιούτοις ἔνοχος ὢν κακοῖς. κολάζει τοίνυν ἡ
Δίκη τὸν λαίμαργον βρώσει παίδων, διὰ τῆς ἀθέσμου τρο-
φῆς καὶ ἀνοσίας τὴν τῆς ζωῆς ἀπληστίαν τιμωρουμένη·
μόνον οὐκ ἐκεῖνο βοῶσα τοῖς κατακούειν τῶν τῆς Δίκης
φθεγμάτων δυναμένοις, ὡς ἄρα ἡ ζωτικὴ λαιμαργία καὶ ἡ
ἀπέραντος ὄρεξις ὧν μὴ δεῖ καὶ ἄπληστος ἑπομένην ἔχει
61
καὶ τὴν παρὰ φύσιν τροφήν, ὡς μὲν σωμάτων σωματικὴν

κατὰ φύσιν οὖσαν, ὡς δὲ ζῴων ζῴοις παρὰ φύσιν. Αἰτία
δὲ ἡ ἀφροσύνη καὶ ταύτης τῆς λαιμαργίας· ἡ γὰρ τοῦ λό-
γου τυφλότης ἀκόρεστον ἐποίησεν ἐπιθυμίαν πλούτου καὶ
δυνάμεως καὶ ζῆν ὡς ἄλογον καὶ θηρίον παρεσκεύασεν·
ἀλογώσαντι οὖν ἑαυτὸν ὡς ἀλόγῳ χρῆται τὸ πᾶν. ὁ τοίνυν
ἐκτείνας τὸ λαίμαργον τῆς ἑαυτοῦ ζωῆς εἰς τυραννίδος
Photius Lexicogr., Scr. Eccl., Theol., Bibliotheca

Codex 279, Bekker page 533b, line 41
τῶν Ὀλυμπίων ἀγὼν ἀρχὴν λαμβάνει ὑφ' Ἡρακλέος,

εἶτα τὰ Νέμεα ἐπ' Ἀρχεμόρῳ τεθέντα, εἶτα μετὰ τὸ
τὴν Κίρραν πεσεῖν τὰ Πύθια. Ὅτι τὸ ποτνιᾶσθαι
κυριώτερον ἐπὶ γυναικὸς τάττεταί, φησιν, ὅταν κακόν
τι πάσχῃ καὶ θηλείαν ἱκετεύῃ θεόν· ποτνιώμενον δὲ ἄν-
δρα ἄν τις εἴπῃ, ἁμαρτάνει. Ὅτι τὸ μόνος ἐπίτα-
σίν φασι μὴ λαμβάνειν οἱ γραμματικοί· διὸ τὸ μονώ-
τατος σόλοικον ἡγοῦνται. Ἀριστοφάνης δὲ ὅμως κέχρηται
τῇ φωνῇ. Ὅτι τὸ ἐν Θετταλίᾳ ἱερὸν Ἀφροδίτης
ὀνομάζεται ἀνοσίας, διότι τὴν ἑταίραν τὴν Λαΐδα πα-
ραγενομένην αὐτόθι ἐζηλοτύπησαν ἐκτόπως αἱ γυ-
ναῖκες, καὶ ξυλίναις αὐτὴν ἀπώλεσαν χελώναις. Ὅτι
ἔθος ἦν ἐν Ἀθήναις φαρμάκους ἄγειν δύο, τὸν μὲν
ὑπὲρ ἀνδρῶν, τὸν δὲ ὑπὲρ γυναικῶν, πρὸς τὸν κα-
θαρμὸν ἀγομένους. Καὶ ὁ μὲν τῶν ἀνδρῶν μελαίνας
ἰσχάδας περὶ τὸν τράχηλον εἶχε, λευκὰς δ' ἅτερος. Συ-
βάκχοι δέ φησιν ὠνομάζοντο. Τὸ δὲ καθάρσιον τοῦτο
λοιμικῶν νόσων ἀποτροπιασμὸς ἦν, λαβὸν τὴν ἀρχὴν
ἀπὸ Ἀνδρόγεω τοῦ Κρητός, οὗ τεθνηκότος ἐν ταῖς
Ἀθήναις παρανόμως τὴν λοιμικὴν ἐνόσησαν
Theophanes Confessor Chronogr., Chronographia Page 294, line 32
του πολλὰ τὰ ἔτη.” οἱ δὲ γραμμισταὶ ἐρωτηθέντες διὰ τί τοῦτο

πεποίηκαν; ἔφησαν, ὅτι “τοῦ βασιλέως τέκνα ὀνομασθέντα ὑπὸ
πάντων, ἡμεῖς ἀφ' ἑαυτῶν τοῦτο πεποιήκαμεν.” ὁ δὲ Πρίσκος φόβῳ
συνεχόμενος τὴν ἀγανάκτησιν ἐδειλία τοῦ βασιλέως. τῶν δὲ ὄχλων
κραζόντων φιλανθρωπευθῆναι αὐτοῖς, συνεχώρησεν ὁ Φωκᾶς· ἔκτοτε
62
οὖν ὁ Πρίσκος μηνιάσας οὐκ ἦν ἐν ὀρθότητι μετὰ Φωκᾶ. γυνὴ δέ

τις ὀνόματι Πετρωνία γίνεται τῇ βασιλίσσῃ Κωνσταντίνῃ ὡς ἀντὶ
διακόνου πρὸς Γερμανὸν ἐκ Κωνσταντίνης τὰς ἀποκρίσεις ποιου-
μένη· τῆς δὲ φήμης πλατυνομένης Θεοδόσιον ζῇν, τὸν υἱὸν τοῦ
Μαυρικίου, ἐλπίδας ἀγαθὰς ἥ τε Κωνσταντῖνα καὶ ὁ Γερμανὸς εἶχεν
ἐπὶ τούτῳ· ἡ δὲ ἀνοσία Πετρωνία τῷ τυράννῳ ταῦτα κατάδηλα
πεποίηκεν. ὁ δὲ τύραννος Κωνσταντῖναν Θεοπέμπτῳ τῷ ἐπάρχῳ
πρὸς βάσανα ἔδωκεν· ἡ δὲ βασανιζομένη Ῥωμανὸν τὸν πατρίκιον
γινώσκειν τὰ παρ' αὐτῶν λαλούμενα ὡμολόγησεν. οὗτος δὲ κατα-
σχεθεὶς καὶ ἐξετασθεὶς συγκατέθετο καὶ ἄλλους εἶναι συνεργοὺς
αὐτοῦ πρὸς τὴν τοῦ τυράννου ἐπιβουλήν. κατεσχέθη δὲ καὶ Θεό-
δωρος, ὁ τῆς ἀνατολῆς ἔπαρχος, ὃν ὁ τύραννος βουνεύροις μαστί-
ζων ἀνεῖλεν· Ἐλπιδίου τε τὰς χεῖρας καὶ τοὺς πόδας κόψας τῷ πυρὶ
τοῦτον παρέδωκεν, τόν τε Ῥωμανὸν ἀπεκεφάλισεν, τὴν δὲ Κωνσταν-
τῖναν σὺν ταῖς τρισὶ θυγατράσιν ἐν τῷ μώλῳ Εὐτροπίου, ἔνθα καὶ
Μαυρίκιος ἀνῃρέθη, ξίφει ἀπέτεμεν, τὸν Γερμανὸν
Θεοδώρετος Epistulae: Collectio Sirmondiana (epistulae 96-147) Epistle

144, line 28
Υἱὸν τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος, τὸν ἐνανθρωπήσαντα Θεὸν Λόγον,

εἰς δύο μερίζειν ἐπιχειροῦντας υἱούς. Εἴπερ ἄρα τινές εἰσιν·
ἐγὼ γὰρ οὐκ οἴομαι· ἀλλὰ ταύτην ἀεὶ τὴν συκοφαντίαν κατὰ
τῆς Ἐκκλησίας οἱ τῆς Ἀρείου καὶ Εὐνομίου, καὶ μέντοι καὶ
Ἀπολιναρίου συμμορίας ἀναίδην ἐξύφηναν. Καὶ ῥᾴδιον γνῶναι
τοῖς φιλοπόνοις, ὡς οἱ πανεύφημοι Πατέρες ἡμῶν, τῶν
Ἐκκλησιῶν οἱ φωστῆρες, παρὰ τῶν τῆς ἀληθείας ἐχθρῶν
ταύτην τὴν κατηγορίαν ὑπέμειναν, ἣν νῦν ἡμεῖς παρὰ τῶν
βελτίστων ὑφιστάμεθα τῆς καινῆς προμάχων αἱρέσεως. Ὧν
ὁ πάνσοφος Δεσπότης ἐγύμνωσε τὴν ἀσέβειαν οὐκ ἀνασχό-
μενος τὴν ἀνοσίαν αἵρεσιν τῇ μακροθυμίᾳ κρατῦναι. Πεισθεὶς
τοίνυν ὡς ὁμοδόξοις, δέσποτα, γράφεις – ῥᾴδιον δέ σοι τοῦτο
καὶ ἐκ πολλῶν ἡμῶν συγγραμμάτων μαθεῖν – , ἀντίδος τὰ
γράμματα. Ἔστι γὰρ ταῦτα πάλιν, σὺν Θεῷ φάναι, τῆς ἀγάπης
ἐκκαύματα. Πρὸ δὲ τῶν γραμμάτων, δὸς τῶν προσευχῶν τὴν
βοήθειαν, καὶ τὸν ἀγαθὸν ἡμῶν ἀντιβόλησον Κύριον, πρὸς τὴν
ἀπλανῆ κατευθῦναι πορείαν τοὺς ἡμετέρους πόδας, ἵνα μετὰ
τῶν αὐτοῦ νόμων ἐξανύσωμεν τὸν λειπόμενον δρόμον. Ἔχων
γὰρ τὴν ἐκ τῆς καθαρᾶς βιοτῆς παρρησίαν, ῥᾷστα πείσεις
τὸν εὐεργετεῖν ἐπειγόμενον.
63
Θεοδώρετος Quaestiones in libros Regnorum et Paralipomenon Vol. 80,

page 644, line 30
συνόντες τοῖς ἀγαθοῖς· εὑρόντες δέ τινα τοῖς αὐτῶν

ἐπιτηδεύμασι χαίροντα, γυμνοῦσι ταύτην, καὶ τὰ
πρόσφορα τοῖς ἀκούουσι φθέγγονται. Τοιοῦτος ἦν καὶ
οὗτος. Καὶ γὰρ τῷ θείῳ Δαβὶδ πρὸς τὸν ἄριστον
αὐτοῦ σκοπὸν τὰς εἰσηγήσεις προσέφερε, καὶ τῷ
Ἀβεσσαλὼμ τὰ τῷ τρόπῳ κατάλληλα συνεβούλευε.
Δεδιὼς γὰρ μὴ συναγάγῃ πάλιν αὐτοὺς ἡ φύσις,
εἶτα τῶν καταλλαγῶν γενομένων δίκας ἀπαιτηθῇ
προδοσίας, τὴν ἐσχάτην ἐκείνην παρανομίαν ὑπέθε-
το, ὥστε μηδεμίαν παρείσδυσιν γενέσθαι καταλ-
λαγῶν. Ἔτισε δὲ παραυτίκα ποινὴν τῆς ἀνοσίας
ἐκείνης καὶ πονηρᾶς εἰσηγήσεως· καὶ ἐπειδὴ κατὰ
τοῦ πατρὸς ὥπλισε τὸν υἱὸν, αὐτὸς πάλιν καθ' ἑαυ-
τοῦ τὰς χεῖρας καθώπλισε· καὶ ταύταις ἐμβα-
λὼν τῷ τραχήλῳ τὸν βρόχον, τρισάθλιον ὑπέμεινε
τέλος. Ἱκανὸς γὰρ ὢν προϊδεῖν τῶν πραττομένων
τὸ τέλος, μὴ δεχθείσης τῆς εἰσηγήσεως, ἔγνω τοῦ
Δαβὶδ ἐσομένην τὴν νίκην· καὶ δείσας τὴν προδο-
σίαν, αὐτοχειρίᾳ τὴν τιμωρίαν ἐδέξατο. Ἐδίδαξε
δὲ ἡ θεία Γραφὴ, ὡς ὁ Θεὸς συνέπραξε τῷ Χουσί.
Κύριλλος. Commentarius in xii prophetas minores

“οἶκος παραπικραίνων ἐστί.” ταῦτα δὲ πάντα συμβήσεται

διὰ τὴν εἰς Χριστὸν ἀσέβειαν, καὶ τὰ εἰς προφήτας ἐγκλή-
ματα. πλὴν οὐκ εἰς ἅπαν ἀσθενήσειν τὸν Ἰσραὴλ, ἀλλ' εἰς
ἡμέρας φησί· τετήρηται γὰρ αὐτῷ σωτηρίας καὶ ἐπιστροφῆς
τῆς ὡς ἐν πίστει καιρός.
Νυκτὶ ὡμοίωσα τὴν μητέρα σου, ὡμοιώθη ὁ λαός μου ὡς οὐκ
ἔχων γνῶσιν· ὅτι σὺ ἐπίγνωσιν ἀπώσω, κἀγὼ ἀπώσομαί σε
τοῦ ἱερατεύειν μοι· καὶ ἐπελάθου νόμου Θεοῦ σου, κἀγὼ
ἐπιλήσομαι τέκνων σου.
Ἔστι μὲν οὖν ὁ λόγος ὡς πρὸς τὴν τῶν Ἰουδαίων
ἀμετροεπῆ τε καὶ ἀνοσίαν πληθύν. μητέρα γε μὴν αὐτῆς
ὀνομάζει τὴν Συναγωγὴν, καθάπερ ἀμέλει καὶ τῶν ἐν Χριστῷ
δεδικαιωμένων τὴν Ἐκκλησίαν. ἀφεγγείᾳ τοίνυν καὶ σκότῳ
παρεικάζει δικαίως τὴν τῶν Ἰουδαίων Συναγωγήν. τοιγάρτοι
64
καὶ ὁ σοφώτατος Παῦλος ἑαυτοῦ τε πέρι, καὶ τῶν ἐν πίστει

λελαμπρυσμένων εὖ μάλα φησίν, “Οὐκ ἐσμὲν νυκτὸς οὐδὲ
“σκότους, ἀλλ' υἱοὶ φωτὸς καὶ ἡμέρας.” ἔοικε δέ φησι
καὶ ὁ λαὸς ὁ ἐμὸς τοῖς οὐκ ἔχουσι γνῶσιν, καίτοι τὴν διὰ
νόμου πεπλουτηκὼς ποδηγίαν. κέκληται γὰρ πρὸς ἐπίγνωσιν
τοῦ κατὰ ἀλήθειαν ὄντος Θεοῦ, πεπληροφόρηται διὰ θαυμά-
των, ἐλλέλοιπε δὲ παντελῶς οὐδὲν τῶν ὅσα φωτίζειν
Κύριλλος. Commentarius in xii prophetas minores Vol. 1, page 145, line

14
αὐτοῖς δι' Υἱοῦ παρὰ τοῦ Θεοῦ καὶ Πατρός. κατ' ἄμφω δὴ
οὖν λελυπήκασι παραβαίνοντες τὴν διαθήκην, καὶ τὸν κληρο-
νόμον, ὡς ἔφην, τὸ ὅσον ἐφ' ἑαυτοῖς τοῦ δοθέντος αὐτῷ παρὰ
τοῦ Πατρὸς ἐξώσαντες κλήρου, ἐκπεπτωκότες δὲ καὶ αὐτοὶ
τῶν παρὰ Θεοῦ δεδωρημένων αὐτοῖς ἐν Χριστῷ.
Ἐκεῖ κατεφρόνησέ μου Γαλαὰδ, πόλις ἐργαζομένη μάταια, ταράς-
σουσα ὕδωρ, καὶ ἡ ἰσχύς σου ὡς ἀνδρὸς πειρατοῦ.
Ἐπάνεισι πάλιν ὁ λόγος εἰς ἀφήγησιν ἐγκλημάτων, ἐφ'
οἷς εἰκότως ἀνῄρηται τῶν παρ' αὐτοῖς ψευδοπροφητῶν ἡ
ἀνοσία πληθύς. ἐκεῖ γάρ φησι, τουτέστι, κατ' ἐκεῖνο τοῦ
καιροῦ καθ' ὃν ἐκκέκλικεν ὁ Ἰσραὴλ, καὶ ἐν τῇ τοιᾷδε κα-
ταστάσει γέγονεν, ὥστε καὶ ἑλέσθαι δαιμονίοις προσκυνεῖν·
τοῦτο γάρ ἐστι τὸ ἐκεῖ πραγματικῶς νοούμενον, καὶ οὐχὶ δὴ
μᾶλλον τοπικῶς· σφόδρα μου καταπεφρόνηκεν ἡ Γαλαάδ·
πόλις δὲ αὕτη μία τῶν Ἰορδάνου ναμάτων ἐπέκεινα, ἡ καὶ
ἐκνεμηθεῖσα τοῖς Λευΐταις, κατὰ τὸν Μωυσέως νόμον· ἦν
οὖν Ἱερέων καὶ Λευϊτῶν πόλις. ἀλλ' οἱ τοὺς ἄλλους ὀφεί-
λοντες ἀποκομίζειν τῆς πλάνης, καὶ παιδαγωγεῖν εἰς ἀλήθειαν
καὶ εἰς τὴν τοῦ συμφέροντος γνῶσιν· “Χείλη γὰρ ἱερέως,
“φησὶ, φυλάξεται κρίσιν, καὶ νόμον ἐκζητήσουσιν

Οἶνον, ὡς ἔοικεν, ἐνθάδε φησὶ τὸν ἐξ ἀμπέλου Σοδόμων,

τὸν καταμεθύσκοντα καρδίας, καὶ ἐπιθολοῦντα τὸν νοῦν καὶ
ἀχλύος αὐτὸν ἀναπιμπλάντα τῆς ὀλεθρίου καὶ βδελυρᾶς.
δεδυσφορηκότων δὴ οὖν ἐνίων ἐπί τε τῇ τῶν δαμάλεων
καινοτομίᾳ, καὶ μέν τοι τῶν ἑορτῶν, παρεθήγοντο πρὸς ὀργὰς
τῶν ἀρχόντων τινές. ἵνα δὲ μὴ ὁρῷτο τῶν σεσιγηκότων, καὶ
εὐφημεῖν οὐκ ἀνεχομένων ἡ σωφρονεστέρα πληθὺς, αὐτοὶ
65
τοῖς ὄχλοις τὰς χεῖρας συνεκτείνοντες, ἐπεφώνουν καὶ ἔτι

μειζόνως “Αὕτη ἡ ἡμέρα τοῦ βασιλέως,” καὶ τοὺς τῆς ἀνοσιό-
τητος ἀπεδέχοντο τρόπους. ὠργίζοντο τοίνυν μεμεθυσμένοι,
φησὶν, ἀνοσίᾳ μέθῃ, καὶ τοῖς μὴ συντρέχουσι τοῖς οὕτως
αἰσχροῖς τοὺς ὀδόντας ἐπέτριζον, λοιμοῖς συνεκτείνοντες τὰς
ἑαυτῶν χεῖρας. λοιμοὺς δέ φησι τοὺς ὄχλους. ἐπεκρότουν
γάρ φησιν, ὡς ἔφην, καίτοι παιδαγωγεῖν εἰς εὐσέβειαν ὀφεί-
λοντες, καὶ τὴν τοῦ συμφέροντος ἀνακαλύψαι τρίβον. ἀλλ'
ἦσαν θερμοὶ τὴν καρδίαν καὶ αὐτοί φησι, τῆς εἰς παράβασιν
ἐπιθυμίας τὴν ὀλεθρίαν εἰς νοῦν δεξάμενοι φλόγα.
Ἐν τῷ καταῤῥάσσειν αὐτοὺς ὅλην τὴν νύκτα ὕπνου Ἐφραῒμ ἐν-
επλήσθη· πρωῒ ἐγενήθη, ἀνεκαύθη ὡς πυρὸς φέγγος.
Ἔφην, ὅτι περιδεὴς ἦν ἄγαν ὁ θεομισὴς Ἱεροβοὰμ,

ἐντεῦθεν μισθοὺς εἰς τρυφὰς καὶ μέθας συλλέγοντες.

Φαμὲν δέ τι καὶ ἐφ' ἡμῶν τοιοῦτον γενέσθαι, τὴν διὰ
Χριστοῦ λύτρωσιν ἐννενοηκότες. ἐξείλετο μὲν γὰρ ἡμᾶς
αἰχμαλώτους ὄντας, καὶ ὑπὸ τυράννῳ πράττοντας, πικρῷ
φημὶ δὴ τῷ σατανᾶ, ἀνεκόμισε δὲ ὥσπερ εἰς γῆν ἁγίαν, εἰς
πολιτείαν εὐαγγελικὴν, εἰς ἕξιν εὐμαθεστάτην, εἰς πόλιν
τετειχισμένην τὴν νοητὴν Ἱερουσαλὴμ, “ἥτις ἐστὶν Ἐκ-
“κλησία Θεοῦ ζῶντος,” οἰκοδομεῖσθαι παρασκευάσας, ὡς
λίθους τιμίους “εἰς ναὸν ἅγιον, εἰς κατοικητήριον τοῦ Θεοῦ
“ἐν Πνεύματι.” ἀλλὰ τοῖς ἐκ βασκανίας πόνοις ἡ τῶν
δαιμονίων ἀνεφλέχθη ἀνοσία πληθὺς, καὶ μέντοι πρὸς τού-
τοις οἱ τοῖς δόγμασι τῆς ἀληθείας μαχόμενοι, καὶ πολλὰς
μὲν τὰς κατὰ τῶν ἁγίων ἐφόδους πεποίηνται, ἠδίκησαν δὲ
οὐδὲν προασπίζοντος Θεοῦ, παραθαῤῥύνοντος δὲ Χριστοῦ
καὶ λέγοντος “Θλίψιν ἕξετε ἐν τῷ κόσμῳ, ἀλλὰ θαρσεῖτε,
“ἐγὼ νενίκηκα τὸν κόσμον.”
Ὕθλος μὲν οὖν παρὰ τοῖς Ἰουδαίοις σαθρὸς καὶ γραώδης,
ὡς ἔσται κατὰ καιροὺς ἐν τῇ κοιλάδι τοῦ Ἰωσαφὰτ ἡ παρὰ
Θεοῦ κατὰ πάντων κρίσις, μετὰ τὸ ἀναβιῶναι τοὺς νεκρούς.
οἴονται δὲ ὅτι τῶν εἰς αὐτοὺς ἕνεκα γεγονότων ἀποτιοῦσι
λόγους, οἱ κατὰ πᾶσαν τὴν ὑπ' οὐρανόν. ἀμοιρήσειε δ' ἂν

66
σείεσθαι δὲ καὶ τὸν πάλαι διὰ Μωυσέως ὁρισθέντα νόμον,

καὶ ἁπαξαπλῶς ἀπονεῦσαι πρὸς πᾶν ὁτιοῦν τῶν ἐκτόπων,
οὐδένα τε φαυλότητος τρόπον ἀνεπιτήδευτον ἐᾶν. εἶτα λα-
βόντες οἱ Βαβυλώνιοι, καὶ ταῖς ἑαυτῶν δυνάμεσιν ἀνάπ-
τοντες τὸ νικᾶν, καὶ αὐτῆς τῆς θείας κατεσοβαρεύσαντο δόξης,
ᾤοντό τε κρατήσειν τῆς Ἰουδαίας, κἂν εἰ ἕλοιτο σώζειν
αὐτοὺς ὁ τῶν ὅλων Θεός· καὶ λαβόντες ὑπὸ χεῖρα τοὺς ἡ-
μαρτηκότας, δεινοῖς τε καὶ ἀφορήτοις κατῃκίσαντο πόνοις,
χαλεπὴν αὐτοῖς ἐπαρτήσαντες τὴν δουλείαν. καὶ γοῦν ἔφη
που Θεὸς διὰ φωνῆς Ἱερεμίου πρὸς τὴν τῶν Ἀσσυρίων
ἀνοσίαν πληθὺν, ἤγουν πρὸς τὴν Βαβυλῶνα “Ἰδοὺ ἐγὼ
“πρὸς σὲ τὴν ὑβρίστριαν” καὶ μέντοι καὶ περὶ αὐτῶν τῶν
ἐξ Ἰσραήλ “Ἐγὼ δέδωκα αὐτοὺς εἰς τὰς χειράς σου, σὺ δὲ
“οὐκ ἔδωκας αὐτοῖς ἔλεος· τοῦ πρεσβυτέρου ἐβάρυνας τὸν
“ζυγὸν σφόδρα, καὶ εἶπας Εἰς τὸν αἰῶνα ἔσομαι ἄρχουσα.”
οὐ γὰρ ἦν ἔλεος παρ' ἐκείνοις, οὐ φειδὼ ἡλικίας, οὐ γήρως
αἰδὼς, οὐ σπλάγχνα οἰκτιρμοῦ. δέδονται δὴ οὖν ταύτῃτοι
δικαίως εἰς χεῖρας καὶ αὐτοὶ Περσῶν τε καὶ Μήδων, κατα-
στρατηγοῦντος Κύρου, ὃς εἷλε τὴν Βαβυλῶνα. καὶ περὶ
αὐτῶν που τάχα φησὶν ὁ προφήτης Ἱερεμίας “Ἐπιθήσον-
“ταί σοι, καὶ ἁλώσῃ Βαβυλὼν, καὶ οὐ γνώσῃ· εὑρέθης
Κύριλλος. Commentarius in xii prophetas minores Vol. 2, page 6, line

20
νεύοντος Θεοῦ τὸ νικᾶν αὐτοῖς, διάτοι τὸ πλείστοις ὅσοις

ἐνέχεσθαι πλημμελήμασι τοὺς ἐξ Ἰσραήλ. οἱ δὲ ἦσαν
ἀνήμεροί τε καὶ ἀλαζόνες καὶ ἄγροικον ἔχοντες παντελῶς
τὴν φρένα, κατέληγον δὲ οὐδαμῶς καὶ αὐτὴν τὴν τοῦ Θεοῦ
δόξαν μονονουχὶ καταπαίοντες σκληραῖς τε καὶ ἐπαράτοις
φωναῖς. ᾤοντο γὰρ ὅτι νενικήκασι καὶ οὐχ ἑκόντος αὐτοῦ,
καὶ ὁμοῦ τοῖς Ἰουδαίοις τὴν ἐπαμύνουσαν αὐτοῖς πεπλεο-
νεκτήκασι χεῖρα. καὶ γοῦν ὁ Ῥαψάκης παλιμφήμοις ἐχρῆτο
φωναῖς, τοῖς ἐν τῷ τείχει τῶν Ἱεροσολύμων ἐκεῖνα λέγων,
ἃ μόναις ἂν πρέποι ταῖς τῶν οὐκ εἰδότων τὸν φύσει καὶ
ἀληθῶς Θεὸν ἀνοσίαις ἀθυροστομίαις. ἀλλ' ἐκτέτικεν εὐ-
θὺς τῆς ἀλαζονείας τὰς δίκας. πλὴν ᾑρηκότες τὰς ἐν τῇ
Σαμαρείᾳ πόλεις οἱ ἀμφὶ τὸν Σαλμανασὰρ, καὶ ἑτέρας δὲ
ταύταις προσκατεμπρήσαντες, κατηλαζονεύοντο τῶν ἑαλω-
κότων, καὶ τῆς θείας δόξης κατεθρασύνοντο. παραμυθεῖται
δὴ οὖν ὁ Προφήτης ἀλύοντας τοὺς δήμους τῶν Ἰουδαίων οὐ
67
μετρίως, καὶ ὅτι πάντη τε καὶ πάντως τοῖς αὐτοὺς πεπολε-

μηκόσιν ἐπαρτήσει τὰς δίκας ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, διδάσκει
λέγων Θεὸς ζηλωτὴς καὶ ἐκδικῶν Κύριος μετὰ θυμοῦ, ἐκδικῶν
τοὺς ὑπεναντίους αὐτοῦ καὶ ἐξαίρων αὐτὸς τοὺς ἐχθροὺς αὐτοῦ.
Κύριος μακρόθυμος καὶ μεγάλη ἡ ἰσχὺς αὐτοῦ. περιέσται γάρ

καὶ καλὸν εὐνοίας ὀψώνιον. ὅσον μὲν οὖν ἧκεν εἴς γε τὸν
τῆς ἱστορίας λόγον, Κύρος ἦν ὁ Καμβύσου, περὶ οὗ φησὶν
ἐὰν ὑστερήσῃ, ὑπόμεινον αὐτόν. εἷλε γὰρ εἷλε τὴν Βαβυλῶνα,
συγκαταδῃώσας αὐτῇ καὶ τὰς ἑτέρας πόλεις.
Ὅσον δὲ αὖ πρὸς λόγους τοὺς μυστικοὺς καὶ εἰς ἀφήγη-
σιν τὴν πνευματικὴν, φαίην ἂν ὅτι περὶ τοῦ πάντων Σωτῆ-
ρος Χριστοῦ νοοῖτ' ἂν εἰκότως τῶν προκειμένων ἡ δύναμις.
αὐτὸς γάρ ἐστιν “ὁ ὢν, ὁ ἦν, ὁ ἐρχόμενος,” καὶ ὅτι μὲν
παρέσται κατὰ καιροὺς ὁ τῶν ἁγίων προφητῶν προαναπε-
φώνηκε λόγος. ὅτι δὲ ἀφιγμένος ἀνατρέψειν ἔμελλε τοῦ
διαβόλου τὸ κράτος, καὶ τὴν ἀνοσίαν καὶ βέβηλον τῶν δαι-
μονίων πληθὺν τῆς καθ' ἡμῶν ἐξελάσαι πλεονεξίας, προ-
κεχρησμῴδηκε μὲν ἐναργῶς τὸ γράμμα τὸ ἱερὸν, αὐτὴ δὲ
λοιπὸν τῶν πεπραγμένων ἡ ἔκβασις αὐτόμαρτυς εἰσβή-
σεται, πλὴν “εἰς καιρὸν” ἡ προάγγελσις. ἐν γὰρ ἡμέραις
ἐσχάταις τοῦ παρόντος αἰῶνος ἐπέλαμψεν ὁ Μονογενὴς,
καὶ ὁ μὲν ὑποστειλάμενος, καὶ τὴν εἰς αὐτὸν πίστιν ἀβου-
λότατα παρωσάμενος, προσκέκρουκε τῷ Θεῷ καὶ τῶν οὐ-
ρανίων ἄγευστος ἀπέμεινεν ἀγαθῶν, ἔξω τε τῆς ἱερᾶς τῶν
ἁγίων πληθύος ἀπεληλαμένος γέγονε, κατὰ τὸν τοῦ προφή-
του λόγον “ὡς ἡ ἀγρία μυρίκη ἡ ἐν τῇ ἐρήμῳ, ἣ οὐκ ὄψεται

ἐπάρατον ἐπιτηδεύσασι ζωήν. πραχθήσονται γὰρ δίκας,

οὐχ ὑπέρ γε μόνον τῶν εἰς ἁγίους αὐτοῖς πεπλημμελημένων,
ἀλλὰ γὰρ καὶ ὑπὲρ ἧς ἐσχήκασιν ἐν τῷδε τῷ κόσμῳ φιλο-
σαρκίας· ἣ καὶ γέγονεν αὐτοῖς αἰτία τοῦ μήτε προσήκασθαι
τὴν πίστιν, μήτε μὴν ἑλέσθαι ζῆν εὐσεβῶς, καὶ τῆς ἐν
Χριστῷ πολιτείας ἀγαπῆσαι τὴν δόξαν. γεγόνασι μὲν γὰρ,
ὡς ἔφην, ἀπονενευκότες ἀσχέτως εἰς ἐκτόπους ἡδονάς· ἐσχή-
κασι δὲ καὶ ἀκρατεῖς ὀφθαλμοὺς τὰς ἐφ' ἑκάστῳ τῶν ὁρω-
68
μένων ἐπιθυμίας μονονουχὶ χανδὸν ἐκπίνοντας. ἠκόνησαν

γὰρ καὶ γλῶτταν κατὰ Χριστοῦ, καὶ τῶν ἱερῶν τῆς Ἐκκλη-
σίας δογμάτων ἀνοσίαν πεποίηνται τὴν κατάῤῥησιν. εἰκότως
δὴ οὖν εἰς σάρκας τε καὶ ὀφθαλμοὺς καὶ γλώττας τὴν δίκην
ἐσχήκασιν. ὥσπερ γὰρ ἡ τὸ ὕδωρ τοῦ ἐλεγμοῦ πίνουσα
γυνὴ καὶ ψευσαμένη τὸν ὅρκον εἰς μηρὸν ἐκολάζετο, περὶ
ὃν ἂν γένοιτο καὶ τὰ ἐκ τῆς πορνείας ἐγκλήματα· “Πρισθή-
“σεται γὰρ φησὶ καὶ διαπεσεῖται ὁ μηρὸς αὐτῆς·” κατὰ
τὸν ἴσον οἶμαι τρόπον καὶ τοῖς τὴν ἁγίαν διώκουσι πόλιν,
εἰς σάρκας τε καὶ ὀφθαλμοὺς καὶ γλώττας ἡ κόλασις·
φιλοσαρκίαι γὰρ αὐτοῖς ἡδυπάθειαί τε καὶ πρὸς τούτοις
αἱ δι' ὀμμάτων τὰ ἐγκλήματα, καὶ ἀπαιδεύτου γλώττης
φωναί.
Κύριλλος. Commentarii in Joannem Vol. 3, page 36, line 27
τομεν ἐν Ἀδὰμ τῷ πρώτῳ τὴν θείαν πατήσαντες ἐντολήν.

ἀτιμάζεται γὰρ ὑπὲρ ἡμῶν, ἐπείπερ αὐτὸς τὰς ἁμαρτίας
ἡμῶν αἴρει, κατὰ τὴν τοῦ προφήτου φωνὴν, καὶ περὶ ἡμῶν
ὀδυνᾶται. ὥσπερ γὰρ θανάτου λύσιν εἰργάζετο, θανάτῳ
παραδοὺς τὸ ἴδιον σῶμα· τὸν αὐτὸν οἶμαι τρόπον τῆς
ἐπηρτημένης ἡμῖν ἀτιμίας διὰ τὴν παράβασιν καὶ τὴν
ἀρχέκακον ἁμαρτίαν, λύσιν ἔχει τὸ ῥάπισμα τὴν ἐπὶ Χριστῷ
πληροῦν ἀτιμίαν. εἷς γὰρ ὁ πάντων ἀντάξιος ὑπὲρ πάντων
ἠτιμάζετο. πλὴν ὅλην ἂν οἶμαι φρίξαι τὴν κτίσιν, εἴπερ ἐν
αἰσθήσει κέκλητο τοῦ τολμήματος· ὁ γὰρ τῆς δόξης Κύριος
τῇ τοῦ παιόντος ἀνοσίᾳ χειρὶ κατῃκίζετο.
Οὐκ ἀμοιρήσαι γεμὴν ἐρεύνης ἂν οἶμαι φιλομαθοῦς τὸ ἐθε-
λῆσαι μαθεῖν, ἄνθ' ὅτου τυχὸν ὁ πάντολμος οὑτοσὶ καὶ ἀνοσι-
ουργὸς ὑπηρέτης ῥαπίζει τὸν Ἰησοῦν, σκληρὸν μὲν ὅλως ἢ
δύσοργον εἰπόντα μηδὲν, πραοτάτην δὲ λίαν τὴν ἐφ' ἅπασι
τοῖς ἐπενηνεγμένοις ἀπολογίαν ποιούμενον. ἀλλ' οὐδ' ἂν αὐτὸν
ἴδοι τις τῶν Ἰουδαίων τὸν προεδρεύοντα παίειν αὐτῷ διατε-
ταχότα, καὶ τοῖς οὕτω παραλόγοις ἐπιπηδᾶν δυσσεβήμασι.
καὶ προβαλοῦνται μὲν ἴσως τινὲς τὴν τοῖς ὑπηρέταις ἐντριβῆ
καὶ μελετωμένην συνήθειαν, οἳ τοῖς ἡγουμένοις προσάγοντες
Κύριλλος. De sancta trinitate dialogi i-vii

Aubert page 454, line 22
69
ἀλλ' ἔκ του πρὸς τοῦτο συνωθούμενος, ἢ φέρε εἰπεῖν ἀνάγκης

ἤ τι καὶ παθὼν τῶν ἀβουλήτων ἁλώσεται. Περιενεγκόντες
δὲ οὕτως εἰς ἀτοπίαν τὸν λόγον, καθείρξουσιν εἰς ὁμολογίαν
τοῦ χρῆναι λοιπὸν εἰπεῖν τὸ μὴ ἀβουλήτως γεγεννῆσθαι
παρὰ τοῦ Πατρὸς τὸν Υἱόν, καὶ τελευτῶντες ἐπάγουσιν·
Εἰ μὴ ἀνεθελήτως τέτοκεν ὁ Πατὴρ τὸν Υἱόν, θελητῶς
δὲ καὶ κατὰ βούλησιν, πάντως που καὶ προηγήσεται καὶ
προαναφανεῖται τῆς τοῦ Υἱοῦ γεννήσεως ἡ θέλησις τοῦ
Πατρός. Ὧν δὲ δή που, φησί, καὶ προϋφεστηκὼς ἐσκέπτετο
καὶ πρεσβυτέραν ἔχει τοῦ τόκου τὴν θέλησιν.
{Α.} Ὡς ἀνόσιά γε τοῖς διεστραμμένοις ἐκμεμηχάνηται
καθ' ἡμῶν τὰ εὑρήματα. Κατορχεῖται δὲ οὕτω τῶν τῆς
ἀληθείας δογμάτων ὁ λόγος ὥστε, εἴ τῳ δόξειεν ἔν γε τοῖς
ἄγαν ἀπηχεστάτοις τὴν ἁπασῶν ἐπέκεινα ψῆφον ἑλεῖν,
οὐκ ἂν οἶμαι δράσειν ἄμεινον ἢ οὗτοι. Ἀκλεᾶ δὲ οὕτω τὴν
νίκην ἀράμενοι καὶ ταῖς εἰς δυσσέβειαν ὑπερβολαῖς τῆς
τῶν ἄλλων ἀμαθίας προὔχοντές τε καὶ προεκκείμενοι,
λοιπὸν ἀκουόντων· «Ἐδικαιώθη Σόδομα ἐκ σοῦ.» Ἅλις
γάρ, ἅλις πικρίας, ὦ οὗτοι, καὶ διεστραμμένων ἐννοιῶν.
Φέρε κατευθὺ τῆς ἀληθείας ἴωμέν τε ἤδη καὶ λέγωμεν
ὡς οὐκ ἂν νοοῖτό ποτε δίχα τοῦ συνόντος τε
Κύριλλος. De sancta trinitate dialogi i-vii Aubert page 653, line 40
{Β.} Ὀρθῶς εἰρῆσθαι ταυτὶ φαίην ἂν ὅτι μάλιστά γε.

{Α.} Ὅτι δὲ δι' Υἱοῦ ἐν Πνεύματι πάντα διὰ πάντων,
καὶ μὴν καὶ ἐν πᾶσι τὸ ἐνεργὲς τοῦ Πατρὸς ἐκφαίνεται,
πῶς οὐκ ἀταλαίπωρον κἀντεῦθεν ἰδεῖν; Ἀπόχρη μὲν
γὰρ εἰς ἀπόδειξιν τὸ στερεοῦσθαι μὲν οὐρανοὺς τῷ Λόγῳ
Κυρίου, εἶναι δὲ αὐτοῖς τὴν ὅλην ἰσχὺν ἐν Πνεύματι, κατὰ
τὸ πάλαι καλῶς ὑμνούμενον. Παροίσω δ' οὖν ὅμως διὰ
τῆς τοῦ Πνεύματος ἐνεργείας τερατουργοῦντα Χριστόν·
γέγραπται γὰρ ὅτι «Ἤγετο ὁ Ἰησοῦς ἐν τῇ δυνάμει τοῦ
Πνεύματος εἰς τὴν Γαλιλαίαν·» καί που καὶ τοῖς Ἰουδαίοις
ἀνόσια πεφλυαρηκόσι καὶ τὴν ἀγροῖκον ἐπ' αὐτῷ δια-
θήγουσι γλῶτταν εἰκότως ἐπιτιμῶντα· ἔφασκον γὰρ ὅτι
»Οὗτος οὐκ ἐκβάλλει τὰ δαιμόνια, εἰ μὴ ἐν τῷ Βεελζεβούλ,
ἄρχοντι τῶν δαιμονίων·» καὶ μεθ' ἕτερα· «Καὶ εἰ
ἐγώ, φησίν, ἐν Βεελζεβοὺλ ἐκβάλλω τὰ δαιμόνια, οἱ υἱοὶ
ὑμῶν ἐν τίνι ἐκβάλλουσι; Διὰ τοῦτο αὐτοὶ κριταὶ ἔσονται
ὑμῶν. Εἰ δὲ ἐν Πνεύματι Θεοῦ ἐγὼ ἐκβάλλω τὰ δαιμόνια,
70
ἄρα ἔφθασεν ἐφ' ὑμᾶς ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ.» Νοῦ μὲν

γὰρ ἐπέκεινα παντὸς καὶ πέρα λόγου τοῦ καθ' ἡμᾶς τὴν
ἐκ Θεοῦ Πατρὸς γέννησιν ὁμολογητέον τοῦ Μονογενοῦς.
Ἐπειδὴ δὲ γέγονε σὰρξ καὶ ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν,
Κύριλλος. Commentarii in Matthaeum (in catenis)

Fragment 305, line 1
τὸν Βαραββᾶν». ἰδοὺ δὴ σαφῶς «τὸν ἅγιον καὶ δίκαιον ἠρνήσαντο» καθά
φησιν ὁ μακάριος Πέτρος «καὶ ᾔτησαν ἄνδρα φονέα χαρισθῆναι» αὐτοῖς,

ἵνα τῆς ἐκείνου μερίδος ἔσονται κοινωνοί.
Mt 27, 24
Ἀμελήσας τῆς ὀρθῆς καὶ δικαίας κρίσεως ὁ Πιλᾶτος οὐδὲ ἐλο-
γίσατο ἐκδοῦναι ἀναίτιον εἰς θάνατον καίπερ κύριος ὢν τοῦ ἐξελέσθαι
αὐτόν· καὶ νίπτεται τὰς χεῖρας ὑπονοήσας ἑαυτὸν διὰ τούτου τῆς ἁμαρ-
τίας ἐλεύθερον, ὅπερ ἐστὶν μωρὸν ἐννοῆσαι. τάχα δὲ ὡς ἐθνικὸς ἐνό-
μιζεν, ὅτι ἀρκεῖ αὐτὸ πρὸς καθαίρεσιν ἁμαρτημάτων τὸ ὕδωρ.
Mt 27, 25
Ταύτην αὐτῶν τὴν ἀνοσίαν καταβοὴν ᾐτιᾶτο λέγων ὁ κύριος διὰ
φωνῆς Ἰερεμίου· «ἐγκαταλέλοιπα τὸν οἶκόν μου, ἀφῆκα τὴν κληρονο-
μίαν μου ἔδωκα τὴν ἠγαπημένην ψυχήν μου εἰς χεῖρας ἐχθρῶν αὐτῆς.
ἐγενήθη ἡ κληρονομία μου ἐμοὶ ὡς λέων ἐν δρυμῷ· ἔδωκεν ἐπ' ἐμὲ
τὴν φωνὴν αὐτῆς, διὰ τοῦτο ἐμίσησα αὐτήν». ἔφη δέ που περὶ τῆς τῶν
Ἰου-
δαίων ἀνοσιότητος καὶ ὁ προφήτης Ὠσηέ· «οὐαὶ αὐτοῖς, ὅτι ἀπεπή-
δησαν ἀπ' ἐμοῦ· δείλαιοί εἰσιν, ὅτι ἠσέβησαν εἰς ἐμέ· ἐγὼ δὲ ἐλυτρω-
σάμην αὐτούς, αὐτοὶ δὲ κατελάλησαν κατ' ἐμοῦ ψευδῆ. πεσοῦνται ἐν
ῥομφαίᾳ οἱ ἄρχοντες αὐτῶν δι' ἀπαιδευσίαν γλώττης αὐτῶν».
Mt 27, 32
Κύριλλος. Epistulae paschales sive Homiliae paschales (epist. 1-30)

Τοιγάρτοι καὶ διὰ τῆς τῶν ἁγίων προφητῶν κατ-

εθρηνεῖτο φωνῆς ὁ τοῖς οὕτω δεινοῖς ἁλοὺς τολμήμα-
σι· «Οἶκος Ἰσραὴλ ἔπεσεν, οὐκ ἔτι μὴ προσθήσει τοῦ
ἀναστῆναι· παρθένος Ἰσραὴλ ἔσφαλεν ἐπὶ τῆς γῆς
αὐτῆς, οὐκ ἔστιν ὁ ἀνιστῶν αὐτήν.» Ἐξ αὐτῶν γὰρ
ὅτι ἐξεμοχλεύθη τῶν βάθρων ἡ τῶν Ἰουδαίων
71
Συναγωγὴ, τὴν ὑπερφερῆ τοῦ σώζοντος ἀνεξικακίαν

ἀσώτατα δαπανήσασα. ᾬοντο γάρ πως οἱ τῶν Ἰου-
δαίων λαοί τε καὶ καθηγούμενοι, οὐδὲν εἶναι παντε-
λῶς εἰς ἐγκλήματος δύναμιν τὴν εἰς προφήτας ἀσέ-
βειαν. Τοιγάρτοι καὶ ἐπ' αὐτῷ τὴν ἀνοσίαν κατατεῖ-
ναι μὴ καταδείσαντες χεῖρα, κατεγίνωσκον τοῦ Χρι-
στοῦ, καὶ τῆς αἰωνίου ζωῆς διὰ τῆς εἰς τοῦτο παρα-
πληξίας ἀπεδήμουν οἱ δείλαιοι. Καὶ γοῦν ἐν προφήταις
ἔφη που περὶ αὐτῶν· «Οὐαὶ αὐτοῖς, ὅτι ἀπεπήδησαν ἀπ'
ἐμοῦ· δείλαιοί εἰσιν ὅτι ἠσέβησαν εἰς ἐμέ. Ἐγὼ δὲ ἐλυ-
τρωσάμην αὐτοὺς, αὐτοὶ δὲ κατελάλησαν κατ' ἐμοῦ
ψευδῆ.» Πικρὰς γὰρ αὐτῷ τὰς ἀμοιβὰς ἐκτίνοντες, καὶ
ἀποδιδόντες πονηρὰ ἀντὶ ἀγαθῶν, καθὼς γέγραπται,
οὐχὶ μόνον ψευδῆ κατελάλουν, ἀλλὰ τοῖς ἀρχαίοις αὐ-
τῶν δυσσεβήμασι τὴν ἁπασῶν μείζονα προστιθέντες
Κύριλλος. Epistulae paschales sive Homiliae paschales (epist. 1-30)

πῶς οὐκ ἀπόχρη πρὸς ἔλεγχόν τε καὶ δίκην τοῖς τὴν

θείαν ἀτιμάζουσι κλῆσιν, τὸ τῆς κατὰ νοῦν φαιδρό-
τητος ἀμοιρῆσαι δοκεῖν; Οἳ μονονουχὶ ῥυπῶντες ἔτι
καὶ ὀδωδότες, καὶ ταῖς τῶν ἁγίων σπουδαῖς ἀσυμφυᾶ
τε καὶ ἀσύμβατον ἐπιτηδεύοντες βίον, πῶς εἶεν αὐ-
τοῖς ἐναρίθμιοι; καίτοι λέγοντος ἀναφανδὸν τοῦ Χρι-
στοῦ περὶ τῆς κατὰ καιροὺς ἐσομένης οἰκονομίας·
»Τότε οἱ δίκαιοι ἐκλάμψουσιν ὡς ὁ ἥλιος ἐν τῇ βα-
σιλείᾳ τοῦ Πατρὸς αὐτῶν.» Ἐῤῥέτω δὴ οὖν ἡ τῶν
ἐν κόσμῳ πραγμάτων ἀνοσία κοιλίς· καὶ συνοιχέ-
σθω πορνεία, καὶ πλεονεξία, καὶ φθόνος, ψιθυρισμὸς
καὶ καταλαλιὰ, καὶ ἀπάτη, καὶ δόλος. Συνθλᾶται
γὰρ οὕτω τοῖς ἐκ φαυλότητος αἰτιάμασι καὶ ἡ παμ-
μόχθηρος δίκη, ταῖς τῶν φιλαμαρτημόνων ἐφεδρεύου-
σα κεφαλαῖς· ἀνατελεῖ δὲ ὥσπερ τὰ ἐφ' οἷς ἂν εἰ-
κότως ἐπισεμνύνοιτό τις· συνεσόμεθά τε τῷ πάντων
ἡμῶν Σωτῆρι Χριστῷ· καὶ μώμου παντὸς ἐλευθέ-
ραν ἔχοντες δόξαν, τὸ ταῖς τῶν ἁγίων ἀγέλαις συν-
αυλίζεσθαι δεῖν, ἀποκερδανοῦμεν εὐκόλως.
Κύριλλος. De adoratione et cultu in spiritu et veritate

72
ταῖς ἑτέρων ἐνιέντες ψυχαῖς. Ὅτι γὰρ συμμεθέξομεν

τοῖς ἁγίοις καὶ τῆς ἐνούσης αὐτοῖς λαμπρότητος, καὶ
τῶν ἀνδραγαθημάτων ἐσόμεθα κοινωνοὶ, ἐξ ἡμερό-
τητος καὶ φιλανθρωπίας, τὰ ἡμῶν ἡττήματα τοῖς
ἐκείνων κατορθώμασιν, οἱονεὶ συμφύροντός τε καὶ
ἀνακιρνῶντος Θεοῦ, καὶ τὸ ἐνδεὲς τῷ τελειοτέρῳ
συνείροντος, ἵν' εἴη δεκτόν· σαφὲς ἂν γένοιτο καὶ
διὰ τούτου πάλιν.
{ΠΑΛΛ.} Ποίου δή τινος φής;
{ΚΥΡ.} Μωαβῖται καὶ Μαδιηναῖοι, ἔθνη μὲν ἤστην
ἀνόσιά τε καὶ βάρβαρα, κατενέμοντο δὲ τῆς ἐπαγγελίας
τὴν γῆν, ἣν κληρονομίζειν ἔμελλον οἱ υἱοὶ Ἰσραήλ.
Ἐπειδὴ δὲ ἀγχοῦ τε λοιπὸν καὶ γείτων ὁ πόλεμος
ἦν ἤδη πως, ὡς αὐτίκα δὴ μάλα ἀπολούμενοι,
καὶ ταῖς τοῦ Ἰσραὴλ δυνάμεσιν ἀντεξάγειν οὐχ οἷοί
τε, προσεπειρῶντο μὲν, μάγων τέχνῃ, καὶ τοῖς παρὰ
σφίσιν ἀνοσίοις ἐπιτηδεύμασι, προσαποσείεσθαι τοὺς
ἐχθρούς. Ἐπειδὴ δὲ πάντα δρῶντες, ἠδίκουν οὐδὲν,
Θεοῦ προασπίζοντος, καὶ τὸν ψευδόμαντιν Βαλαὰμ
εἰς τὸ εὐλογεῖν περιτρέποντος, καί τοι πρὸς τὸ ἐπα-
ρᾶσθαι δεῖν μεμισθαρνηκότα ὡς ἐν ἀπορίαις

λευστον ἐκτεθνάναι δεῖν ἐκέλευσε Θεὸς τὸν ἐν Σαβ-

βάτῳ συλλέγοντα ξύλα· ἡ δὲ ἐπ' ἐκείνῳ δίκη, νοη-
τοῦ καὶ ἀναγκαίου πράγματος ὑποτύπωσις ἦν. Ἢ
γὰρ οὐχὶ τὸ ἐκ τῆς οἰκείας ῥίζης αὐανθὲν, ἐκκεκα-
θαρμένον καὶ ξηρανθὲν ἤδη ξύλον, νεκρότητος ἂν
εἴη σύμβολον; εἴη δ' ἂν καὶ ἑτέρως πυρὸς δια-
τροφή;
{ΠΑΛΛ.} Ἀληθές.
{ΚΥΡ.} Τοιαύτη τίς ἐστιν ἡ παμμόχθηρος ἁμαρ-
τία, νεκρότης ὥσπερ τις, καὶ τῆς ἀνημέρου φλογὸς
ἀνοσία τροφὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτήν. Ὅταν τοίνυν
ὡς ἐν καιρῷ καταλήξεως, τῆς ἐξ ἁμαρτιῶν λέγω,
νεκρῶν καὶ ἀκάρπων ἔργων ἔχοιντό τινες, καὶ ἀγα-
πᾷν ἕλοιντο, μεθέντες τὴν ἀρετὴν, τὰ δι' ὧν αὐτοῖς
εἰς αἰῶνα ποιναὶ καὶ φλόγες ἐξάπτοιντο, τὴν ἐπὶ
θανάτῳ κατάῤῥησιν ὑπομενοῦσιν εἰκότως, ὅτι καί-
73
τοι μὴ βιοῦν ἀνειμένως ἐξὸν, ἐθελοντὶ διαστείχουσιν

ἐπὶ τὸ κολάζεσθαι δεῖν. Εἰσερχόμεθα δὴ οὖν εἰς τὴν
κατάπαυσιν οἱ πιστεύσαντες, κατά γε τὴν τοῦ μα-
καρίου Παύλου φωνήν. Καὶ γοῦν διὰ φωνῆς Ἰερεμίου,
τοὺς δι' ἁμαρτίας τῆς εἰς τὸν τύπον, τὸ τῆς ἀληθείας

ποιμένας πολλοὺς, κατὰ τὸ γεγραμμένον, οὐ προς-

ήκατο Χριστὸς εἰς πνευματικὴν κοινωνίαν, ὁ πάν-
αγνος ἱερεὺς, ὁ δῶρον ὥσπερ τι ἐξαίρετον ἑαυτὸν
ἀνατιθεὶς ὑπὲρ ἡμῶν τῷ Πατρὶ, ὁ μεθ' ἡμῶν ἅγιος
κατὰ τὸ ἀνθρώπινον, καίτοι πᾶσαν αὐτὸς ἁγιάζων
τὴν κτίσιν, ὡς ἐκ Θεοῦ καὶ Θεός. Σαφεστέραν δὲ
τοῦ μυστηρίου τὴν δήλωσιν ἀπετέλει λέγων· «Καὶ
θυγάτηρ ἀνθρώπου ἱερέως, ἐὰν βεβηλωθῇ τοῦ ἐκ-
πορνεῦσαι, τὸ ὄνομα τοῦ πατρὸς αὐτῆς αὐτὴ βεβη-
λοῖ, ἐπὶ πυρὸς κατακαυθήσεται.» Δέδοται γὰρ εἰς
φλόγα, ὡς ἀνοσία καὶ βέβηλος, ἡ τῶν Ἰουδαίων
Συναγωγὴ, ταῖς τῶν Γραμματέων καὶ Φαρισαίων
ἀκολουθοῦσα γνώμαις, καὶ τοῖς ἀνθρώπων ἐντάλμα-
σιν ὅλον ἑαυτῆς ἀναθεῖσα τὸν νοῦν. Τοιγάρτοι καὶ
σφόδρα δικαίως ἤκουε τοῦ προφήτου λέγοντος· «Πῶς
ἐγένου πόρνη, πόλις πιστὴ Σιὼν, πλήρης κρίσεως;»
Ἐκπεπορνευμένη τοίνυν, καὶ ἀλογήσασα παντελῶς
τοῦ ἄνωθέν τε καὶ πνευματικοῦ νυμφίου, πυρὸς γέ-
γονε τροφή. Τοιγάρτοι πικρὸν ἐπ' αὐτῇ καταστάζων
δάκρυον καὶ ὁ προφήτης Ἱερεμίας φησίν· «Ἐλαίαν
ὡραίαν εὔσκιον τῷ εἴδει ἐκάλεσε Κύριος τὸ ὄνομά

αγωγῆς· ἐκβέβληται γὰρ τῆς πρὸς αὐτὸν ἑνότητος,

καὶ περὶ αὐτῆς φησι διὰ τῆς τοῦ προφήτου φωνῆς,
ὅτι «Αὐτὴ οὐχ ἡ γυνή μου, καὶ ἐγὼ οὐκ ἀνὴρ αὐ-
τῆς.» Ἡρμόσατο δὲ ὁ Παῦλος τὴν ἐξ ἐθνῶν Ἐκκλη-
σίαν, παρθένον ἁγνὴν τῷ Χριστῷ, ἄσπιλον δὲ καὶ
ἀρυτίδωτον, μᾶλλον δὲ ἁγίαν καὶ ἄμωμον. Οὕτω μὲν
οὖν ἐπί τε τῆς ἐξ ἐθνῶν Ἐκκλησίας καὶ τῆς Ἰουδαίων
μητρὸς, ἀληθὲς ἂν εἴη τὸ αἴνιγμα, καὶ ὁ τύπος οὐκ
74
ἀκαλλής. Εἰ δὲ δὴ βούλοιτό τις πρὸς τὸν ἐφ' ἑκάστῳ

λόγον περιτρέπειν ἀξίως τῶν ἐννοιῶν τὴν δύναμιν,
φαμὲν, ὅτι ψυχαῖς βεβήλοις καὶ ἀνοσίαις, ἀσυναφὴς
ὁ Χριστός· ταῖς δὲ πανάγνοις καὶ καθαραῖς, οἷάπερ
παρθένοις, σύνεστι πνευματικῶς, καὶ ἐγκάρπους
ἀποτελεῖ, καὶ γένος αὐτὰς οἰκεῖον ἀποκαλεῖ. «Ὅστις
γὰρ ἂν ποιήσῃ τὸ θέλημα τοῦ Πατρός μου,» φησὶ,
»τοῦ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, οὗτος καὶ ἀδελφός μου, καὶ
ἀδελφή μου, καὶ μήτηρ μού ἐστιν.»
{ΠΑΛΛ.} Ὀρθῶς ἔφης.
{ΚΥΡ.} Ὁποίους μὲν οὖν εἶναι χρὴ τοὺς ἐξειλε-
γμένους εἰς ἱερουργίαν, ἄττα τε ὀρθῶς ἐπείγεσθαι
Κύριλλος. Glaphyra in Pentateuchum Vol. 69, page 40, line 13
Ἀβραὰμ ἐποιεῖτε ἄν. Νυνὶ δὲ ζητεῖτέ με ἀποκτεῖναι

ἄνθρωπον, ὃς τὴν ἀλήθειαν ὑμῖν λελάληκα, ἣν ἤκουσα
παρὰ τοῦ Πατρός· τοῦτο Ἀβραὰμ οὐκ ἐποίησε.»
Πατέρα δὲ αὐτοῖς ἀπονέμει τὸν Σατανᾶν, λέγων·
»Ὑμεῖς ποιεῖτε τὰ ἔργα τοῦ πατρὸς ὑμῶν. Ἐκεῖ-
νος ἀνθρωποκτόνος ἦν ἀπ' ἀρχῆς, καὶ ἐν τῇ ἀληθείᾳ
οὐχ ἔστηκεν, ὅτι ψεύστης ἐστὶ, καθὼς καὶ ὁ πατὴρ
αὐτοῦ.» Καὶ οὐδέπου νομιοῦμεν, νοοῦντες ὀρθῶς, τοῦ
πονηροῦ τε καὶ ἀρχεκάκου δαίμονος διαμεμνῆσθαι
Χριστόν· ἐκλελυττηκόσι δὲ τοῖς Ἰουδαίοις, καὶ τὴν
ἀνοσίαν κατ' αὐτοῦ μιαιφονίαν ὠδίνουσι, τὸν πρῶτον
ἀνθρωποκτόνον καὶ τοῦ ψεύδους ἐπιτηδευτὴν, φημὶ
δὴ τὸν Κάϊν, δίδωσι πατέρα, κἀκείνου τὸν Σατανᾶν,
τὸν τῆς ἁμαρτίας εὑρετήν. Ἐπιδιδασκόντων τινῶν
τίνα πατέρα τῷ διαβόλῳ δώσομεν, ἢ ποῖον εἶναί φα-
μεν τῆς ἐκείνου δυστροπίας τὸ ἀρχέτυπον, ἀρχε-
τύπῳ δὲ ὥσπερ τῷ Κάϊν καθάπερ εἰκόνα προσνέμει
τοὺς τῆς ἐνούσης αὐτῷ δυσσεβείας τὴν εἰς πᾶν ὁτι-
οῦν ἐμφέρειαν νοσεῖν εἰρημένους. Ὅτι γὰρ ἔθος τῷ
Σωτῆρι Χριστῷ, Σατανᾶν ἀποκαλεῖν τὸν τοῖς ἐκείνου
προσεοικότα τρόποις, καταθρήσωμεν ἂν καὶ λίαν
Ἐλελοίπει μὲν οὐδὲν τῇ ἀνθρωπείᾳ φύσει πρὸς τὸ

εὖ εἶναι καὶ εὐημερεῖν. Πλήρη γὰρ αὐτὴν ἀπετέλει
75
καὶ παντὸς ἐπίμεστον ἀγαθοῦ ὁ τῶν ὅλων Ποιητής.

Ὑπενήνεκται δὲ πρὸς τὸ μεῖον ἡ πρὶν μεγάλη ζη-
μιουμένη κατὰ βραχὺ, τὰ δι' ὧν ἦν εἰκὸς ὁρᾶσθαι
σεπτὴν, καὶ ἀρτίως ἔχουσαν εἰς τὸ λίαν ἐπιπρεπές.
Οἷον φέρε εἰπεῖν, ἀπημπόληκε μὲν τὸ ἄφθαρτον ἐν
Ἀδάμ. Εἴρηται γὰρ πρὸς αὐτὸν, «Γῆ εἶ, καὶ εἰς γῆν
ἀπελεύσῃ.» Ἐστέρηται δὲ μετὰ τοῦτο τοῦ πνεύμα-
τος. Ἐπειδὴ γὰρ μόνα φρονεῖν ἐθέλοντας τὰ σαρκὸς
ἀνόσιά τε καὶ μυσαρώτατα πάθη τοὺς ἐπὶ γῆς ἑώρα
Θεὸς, «Οὐ μὴ καταμείνῃ τὸ πνεῦμά μου,» φησὶν,
»ἐν τοῖς ἀνθρώποις τούτοις, διὰ τὸ εἶναι αὐτοὺς
σάρκας.» Ἀλλ' ἰδοὺ δή τι καὶ ἕτερον ὑπομένει πάλιν.
Ἐπ' ἀνοσίοις γὰρ σκέμμασι καὶ ἀποπλήκτοις εἰκαιο-
βουλείαις κατεγνωσμένοι τινὲς εἰς ἑτεροίαν αὐτὴν καὶ
ἀσύμφωνον ἐκκομίζουσι γλῶσσαν. «Ἦν μὲν γὰρ,»
φησὶ, «πᾶσα ἡ γῆ χεῖλος ἒν, καὶ φωνὴ μία πᾶσι.
Καὶ ἐγένετο ἐν τῷ κινῆσαι αὐτοὺς ἀπὸ ἀνατολῶν,
εὗρον πεδίον ἐν γῇ Σεναὰρ, καὶ κατῴκησαν ἐκεῖ, καὶ
εἶπεν ἄνθρωπος τῷ πλησίον·
ἐν λογισμοῖς, μονονουχὶ καὶ καταιτιᾶται λέγων· «Ἵνα τί

ἐφρύαξαν ἔθνη, καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά; Παρέστη-
σαν οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς, καὶ οἱ ἄρχοντες συνήχθησαν
ἐπὶ τὸ αὐτὸ, κατὰ τοῦ Κυρίου καὶ κατὰ τοῦ Χρι-
στοῦ αὐτοῦ.» Κενὰ γὰρ ὄντως τὰ τῆς Ἰουδαίων
ἀμαθίας κατὰ Χριστοῦ βουλεύματα. Οὐ γὰρ ἂν ἀπ-
έθανεν ἡ ζωὴ, οὐδ' ἐν ταῖς ᾅδου πύλαις γέγονε κάτ-
οχος, ὁ καὶ τοῖς κάτω πνεύμασιν εἰπών· «Ἐξέλθητε·
καὶ τοῖς ἐν τῷ σκότει· Ἀνακαλύφθητε.» Κατεθρήνει
δὲ καὶ τὴν Ἱερουσαλὴμ ὁ προφήτης Ἱερεμίας, ὡς
ἀνοσίαν, ὡς Κυριοκτόνον, ὡς βέβηλον, ὡς ἀχάριστον.
Ἔφη γὰρ οὕτω· «Πνεῦμα πρὸ προσώπου ἡμῶν,
Χριστὸς Κύριος, συνελήφθη ἐν ταῖς διαφθοραῖς αὐ-
τῶν, οὖ εἴπαμεν· Ἐν τῇ σκιᾷ αὐτοῦ ζησόμεθα ἐν τοῖς
ἔθνεσι.» Δέον γὰρ ἑλέσθαι τὴν διὰ πίστεως χάριν,
ὡς ὁδὸν σωτήριον, θεομαχοῦντες ἡλίσκοντο. Οὐκοῦν
ὁ μὲν τῶν ὅλων Γενεσιουργὸς, ὁ μονογενὴς τοῦ
Θεοῦ Λόγος, καθιεὶς ἑαυτὸν εἰς κένωσιν, κέχρισται
παρὰ τοῦ Πατρὸς, καὶ γέγονε καθ' ἡμᾶς. Καὶ ὁ τῆς
76
κενώσεως σκοπὸς, εἰς τὸ διασῶσαι τοὺς ἐπὶ τῆς γῆς.

Καὶ γοῦν ὁ προφήτης Σοφονίας εὐηγγελίζετο, λέγων·
ἀδικήματα. Ἡ μὲν γὰρ οἷά τε νεᾶνις καὶ παρθένος

ἔτι κουρίζουσα, τῆς τοῦ πατρὸς ἐξέθει σκηνῆς, τὰς
τῶν ἐγχωρίων ἐποπτεύουσα θυγατέρας. Ἀνεπτόηται
γὰρ ἀεὶ τὸ θῆλυ γένος εἰς τὸ ἀγαπᾷν ἐπείγεσθαι τὸν
ἰσήλικα. Οὐκοῦν ἐξέθει μὲν ἡ νεᾶνις· Ἐμμὼρ δὲ
αὐτὴν ὁ Σιχὲμ οὐκ ἐν κόσμῳ κατεβιάζετο. Διεπαρ-
θένευσε γὰρ, καὶ ἀσχέτως ἤδη πως ἐπιθυμίας ἐν-
αλοὺς, καὶ σύνοικον ἠξίου ποιεῖσθαι τὴν κόρην. Τότε
δὴ, τότε Συμεὼν καὶ Λευῒ, οἱ τῆς νεάνιδος ἀδελφοὶ,
παρεθήγοντο πρὸς ὀργὰς, καὶ ἀφόρητον ἐποιοῦντο
τὴν ὕβριν, ἀνόσιά τε λοιπὸν καὶ κατὰ τῶν ἠδικηκό-
των ἐσκέπτοντο δρᾷν. Ἀναπείθουσι μὲν γὰρ τοὺς
ἀπὸ Σικίμων, τὴν πατρῴαν αὐτοῖς καὶ νενομισμένην
συνελέσθαι περιτομήν. Ἀπεκτόνασι δὲ παντὸς ἐλέ-
ους καὶ οἰκτιρμῶν εἰς ἅπαν ἐξῃρημένων. Ἀλλ'
ἠγανάκτει πρὸς τοῦτο λίαν ὁ θεσπέσιος Ἰακὼβ,
ἐπετίμα τε λέγων· «Μισητόν με πεποιήκατε, ὥστε
πονηρόν με εἶναι τοῖς κατοικοῦσι τὴν γῆν.» Οὐ γὰρ
μεμέτρηται τοῖς ἀπεκτονόσι τὰ ἐξ ὀργῆς, οὔτε μὴν
ὡς ὑπὸ πατρὶ τεθραμμένοι δικαίῳ πεφρονήκασί τι
τῶν οὐκ εἰς ἅπαν ἐκτετραμμένων.
ἡμῶν; Καὶ προσέθεντο ἔτι μισεῖν αὐτὸν, ἕνεκεν τῶν

ἐνυπνίων αὐτοῦ, καὶ ἕνεκεν τῶν ῥημάτων αὐτοῦ.»
Ἄθρει δὴ οὖν, ὅτι πρὸς ἐπίδοσιν αὐτοῖς τὰ τῆς βα-
σκανίας οἴχεται, καὶ τροφὴν ὥσπερ τινὰ ποιοῦνται
τῷ φθόνῳ τὰ ἐκ τῶν ἐνυπνίων ὑποδηλούμενα. Οἱ
γὰρ ὅλως τὴν ἀρχὴν οὐ μετρίως ἀσχάλλοντες, διαφε-
ρόντως ὅτι τετίμητο, πῶς ἂν οἰστὸν ἐποιήσαντο τὸ
ἑλέσθαι καὶ προσκυνεῖν, καὶ τάξιν αὐτῷ τηρῆσαι τὴν
ὧδε σεπτὴν καὶ πολὺ λίαν ὑπερηρμένην; Πλὴν ἐκεῖνο
ἄξιον ἰδεῖν, πῶς ἀεὶ ὁ φθόνος ἀνοσίαν ἔχει τὴν ἔφ-
77
οδον, καὶ διὰ τῶν ἴσων ἔρχεται κακῶν. Εὑρήσομεν δὲ

τυφλόν τε καὶ θεομάχον ὅτι μάλιστα τὸ θηρίον. Ἐπι-
τήρει γὰρ, ὅπως Θεοῦ προαγγέλλοντος τῷ Ἰωσὴφ τὴν
τῆς ἐσομένης εὐκλείας λαμπρότητα, δέον ἐκεῖνο
διενθυμεῖσθαι σαφῶς, ὡς οὐκ ἂν ὁ τὰ δίκαια κρίνων
Θεὸς ἐποίσειεν ἂν τοῖς οὐχ ἑλεῖν ἀξίοις τὰς ἀνωτάτω
τιμὰς, εἶτα χαίρειν ἐπ' ἀδελφῷ διαφανεστάτην ἔχοντι
τὴν ἐλπίδα καὶ θείᾳ ψήφῳ τετιμημένῳ· τοῦτο μὲν
οὐ δεδράκασιν, ἁδρότερον δὲ τοῦ φθόνου διανιστῶσι
τὸ κέντρον, καὶ θηρῶν δίκην ἐπιμεμανήκασι,
μας. Παρωξύνοντο δὲ καὶ οἱ Ἰουδαῖοι, καὶ λελύπηντο

οὐ μικρῶς, μανθάνοντες ὅτι καὶ αὐτοὺς ὑπερκείσεται
τοὺς ἁγίους Πατέρας ὁ Ἐμμανουὴλ, καὶ προσκυνητὸς
ἔσται παντὶ τῷ λαῷ, μᾶλλον δὲ ἁπάσῃ τῇ γῇ. Καὶ
τοῦτο συνιέντες ἔφασκον· Οὗτός ἐστιν ὁ κληρονόμος,
δεῦτε ἀποκτείνωμεν αὐτὸν, καὶ κατάσχωμεν τὴν κλη-
ρονομίαν αὐτοῦ·» καίτοι τοῦ μακαρίου Δαβὶδ ἀναφαν-
δὸν λέγοντος ἐνηνθρωπηκότι τῷ Μονογενεῖ· «Πάντα
τὰ ἔθνη ὅσα ἐποίησας, ἥξουσι καὶ προσκυνήσουσιν ἐνώπιόν σου, Κύριε·»
ἄλλοτε δ' αὖ καὶ αὐτῶν τῶν
ἐξ Ἰσραὴλ τὸν ἐπὶ Χριστῷ φθόνον καὶ τὴν ἀνοσίαν ὀργὴν καταφανῆ
τιθέντος καὶ λέγοντος· «Ὁ Κύριος
ἐβασίλευσεν, ὀργιζέσθωσαν λαοί.» Ἀποχρώντως δὴ οὖν τὸν ἀπηνῆ καὶ
ἀτίθασσον τῶν Ἰουδαίων κατα-
δείξαντες φθόνον, ἐπὶ καιροῦ λέγωμεν τὰ δύσοιστά τε καὶ μιαιφόνα
τολμήματα, πανταχῆ τὸν τῆς ἱστορίας
παραθλίβοντες λόγον, καὶ εἰς αὐτὸν τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Μονογενοῦς
ἀναθέοντες τὸν σκοπόν. Ἀνα-
κομίζει γὰρ αὖθις εἰς τοῦτο ἡμᾶς ὁ λόγος.
εʹ. Ἰέναι μὲν γὰρ ἐν Σιχὲμ τὸν θεσπέσιον Ἰωσὴφ
τὸ τοῦ πατρὸς ἀναπείθει πρόσταγμα, εἴπερ εἰσὶν ἐν
εὐρωστίαις, καὶ ὅποι ποτὲ καὶ τίνα δὴ τρόπον δια-
ποιμαίνουσιν ἐποπτεύσηται τοὺς ἀδελφούς. Ὁ δὲ
ἄπεισι μὲν, εὑρίσκει δὲ μόλις, ἥκιστα μὲν ἐν Σιχὲμ,
κατοιχομένους δὲ μᾶλλον εἰς Δοθαΐμ.
φησιν, «εἰς τὰ ἀπολωλότα πρόβατα οἴκου Ἰσραήλ·»

78
ἀλλ' «οἱ ἴδιοι αὐτὸν οὐ παρέλαβον.» Τοιγάρτοι καὶ

λίαν ἐπῃτιᾶτο αὐτοὺς διὰ φωνῆς Ἡσαΐου λέγων·
»Ἄκουε, οὐρανὲ, καὶ ἐνωτίζου, ἡ γῆ, ὅτι Κύριος
ἐλάλησεν· Υἱοὺς ἐγέννησα καὶ ὕψωσα, αὐτοὶ δέ με
ἠθέτησαν. Ἔγνω βοὺς τὸν κτησάμενον, καὶ ὄνος τὴν
φάτνην τοῦ κυρίου αὐτοῦ, Ἰσραὴλ δέ με οὐκ ἔγνω,
καὶ ὁ λαός με οὐ συνῆκε.» Προσκεκρουκότων δὴ οὖν
τῶν ἐξ αἵματος Ἰσραὴλ καὶ τὸν φύσει τε καὶ ἀληθῶς
Δεσπότην οὐκ ἐπεγνωκότων, εἰσκέκληνται διὰ πίστεως
οἱ τῶν εἰδώλων προσκυνηταὶ, καὶ ἡ τῶν ἀθέων ἀνοσία
τε καὶ βδελυρωτάτη πληθὺς ἐπέγνω τὸν Λυτρωτήν.
Καὶ τοῦτο ἦν ἄρα τὸ διὰ φωνῆς προφητῶν τοῖς ἐξ
Ἰσραὴλ προαναφωνούμενον· «Καθέστηκα ἐφ' ὑμᾶς
σκοπούς. Ἀκούσατε τῆς φωνῆς τῆς σάλπιγγος· καὶ
εἶπαν· Οὐκ ἀκουσόμεθα. Διὰ τοῦτο ἤκουσε τὰ ἔθνη,
καὶ οἱ ποιμαίνοντες τὰ ποίμνια αὐτῶν. Ἄκουε, γῆ·
Ἰδοὺ ἐγὼ ἐπάγω ἐπὶ τὸν λαὸν τοῦτον κακὰ, τὸν καρ-
πὸν ἀποστροφῆς αὐτῶν, ὅτι τῷ λόγῳ μου οὐ προς-
έσχον, καὶ τὸν νόμον μου ἀπώσαντο.» Ἄθρει δὴ οὖν,
ἄθρει περιφανῶς τὸ μυστήριον,
λως τὸ ὕδωρ τοῦ ἁγνισμοῦ, διεσάφει λέγων, ὡς

»Εἴ τις ἅψαιτο νεκροῦ, καταμιανθήσεται» μέν·
ἀπαλλαχθείη δ' ἂν οὐχ ἑτέρως τοῦ συμβεβηκότος,
εἰ μὴ καταῤῥαίνοιτο τῷ ὕδατι τοῦ ἁγνισμοῦ κατὰ
τὴν τρίτην καὶ ἑβδόμην ἡμέραν. Καὶ νεκρότης μὲν,
σωμάτων φθορὰ, καὶ ἀκαθαρσίας σύμβολον. Ὁ δὲ
τοῦ ὕδατος ῥαντισμὸς, ἀναμεμιγμένης αὐτῷ τῆς σπο-
δοῦ τῆς δαμάλεως καὶ τῶν ἑτέρων, τύπος ἂν εἴη τοῦ
ἁγίου βαπτίσματος. Οὐκοῦν ὁ νεκροῖς ἔργοις καὶ τοῖς
εἰς φθορὰν μιάσμασιν ἐνεχόμενος· ἔργα δὲ νεκρό-
τητος τὰ σαρκὸς εἶναί φαμεν ἀνόσιά τε καὶ βέβηλα
πάθη, «πορνείαν, ἀκαθαρσίαν, πάθος, ἐπιθυμίαν
κακήν·» οὐχ ἑτέρως ἂν ἔχοι τὸ καθαρὸν, εἰ μὴ ἀφ-
αγνίζοιτό τε καὶ τὸν μολυσμὸν ἀπονίψοι διὰ τοῦ ἁγίου
βαπτίσματος, κατά τε τὴν τρίτην καὶ τὴν ἑβδόμην.
Καὶ σημαίνει μὲν ἡ τρίτη τὸν τῆς ἀναστάσεως και-
ρὸν, τὸν ἔσχατόν τε καὶ ὡς ἐν τέλει λοιπὸν, καθ'
ὂν γέγονεν ἄνθρωπος ὁ Μονογενής. Εἰ δὲ δὴ καὶ οἶ-
κος καταμιαίνοιτο, φησὶ, τεθνεῶτός τινος ἐν αὐτῷ,
79
ἀκάθαρτοι μὲν οἱ εἰσβαίνοντες ἐν αὐτῷ. Βδελυρὸν δὲ

καὶ σκεῦος ἄπαν καὶ ἀγγεῖον οὐ πεπωπασμένον·
Κύριλλος. Commentarius in Isaiam prophetam

καὶ τῇ θείᾳ δόξῃ μαχόμενοι, φάγονται τὰ γεννήματα

τῶν ἔργων αὐτῶν, τοῦτ' ἔστι, πῦρ, καὶ δίκην καὶ κό-
λασιν καὶ τὰ ἐξ ὀργῆς συμβαίνοντα. Ἕψεται γὰρ
πάντως τὰ τοιάδε τῶν κακῶν τοῖς θεομαχεῖν ᾑρημέ-
νοις. Ἀληθὲς οὖν ὅτι, οὐαὶ τῷ ἀνόμῳ, πονηρὰ κατὰ
τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ συμβήσεται αὐτῷ· ὥσπερ
γὰρ προσεκόμισαν Πιλάτῳ τὸν Ἰησοῦν, καὶ ταῖς τῶν
στρατιωτῶν ἀτιθάσσοις ὀργαῖς, οὕτω καὶ αὐτοὶ
παραδοθήσονται, φησὶ, ταῖς Ῥωμαίων στρατιαῖς. Καὶ
δὴ τοῦτο λέγοντα σαφῶς καὶ διὰ φωνῆς Ἰεζεχιὴλ
εὑρήσομεν. Εἴρηται γὰρ πρὸς τὴν ἀνοσίαν καὶ κυριο-
κτόνον Ἱερουσαλήμ· Καθὼς ἐποίησας, οὕτως ἔσται
σοι. Τὸ ἀνταπόδομά σου ἀνταποδοθήσεται εἰς κεφαλήν
σου.

λωνίων, σεισμοῦ γεγονότος κατεδονήθη τοσοῦτον

Μωαβιτῶν μητρόπολις, ὡς ὅλον αὐτῆς αὐτομάτως
κατασεισθῆναι τὸ τεῖχος ἐν νυκτὶ καὶ σκότῳ· οὗ δὴ
γεγονότος, πρὸ τῆς τῶν πολεμίων ἐφόδου, μονονουχὶ
καὶ ἀπόλωλεν αὐτοῖς ἡ τῆς σωτηρίας ἐλπίς. Ταύτῃ
τοι φησὶ νυκτὸς ἀπολεῖσθαι τὴν Μωαβίτιδα.
Ἀλλὰ λυπεῖσθε, φησὶν, ἐφ' ἑαυτοῖς.
Ὅμοιον ὡς εἰ λέγοι, Πλειστάκις ὀφρὺν ἐπαίροντες
ὑψηλὴν ταῖς ἑτέρων ἐνετρυφήσατε συμφοραῖς· ἀλλὰ
νῦν ἐφ' ὑμᾶς αὐτοὺς ὁ πόλεμος τρέχει, καὶ τὰ ἐντεῦ-
θεν βλάβη ταῖς ἀνοσίαις ὑμῶν ἐπικρέμαται κεφα-
λαῖς. Λυπεῖσθε τοίνυν οὐκ ἐφ' ἑτέροις τισὶν, ἀλλ' ἐφ'
ἑαυτοῖς.
Ἀπολεῖται γὰρ Λεβηδὼν, οὗ ὁ βωμὸς ὑμῶν.
Ἔφην ὅτι δεινοὶ καὶ ἀγέρωχοι Μωαβῖται γεγόνασι,
80
καὶ ταῖς τῶν δαιμονίων ἀπάταις ἐπιθαρσήσαντες, καὶ

διὰ μάγου τέχνης κατευμεγεθήσειν οἰόμενοι τῆς ἁπάν-
των χειρὸς, καὶ αὐτοῦ δὲ τοῦ Ἰσραὴλ κἂν εἰ ἐπ-
αμύνοι Θεός· οὐκοῦν ἐν τῇ καλουμένῃ Λεβηδὼν, βω-
μὸς ἦν αὐτοῖς καὶ τέμενος οὐκ ἀθαύμαστον, τόγε ἧκον
εἰς κατασκευήν.
Κύριλλος. Commentarius in Isaiam prophetam Vol. 70, page 657, line

56
ἑώρακεν, ἢ τίς γνώσεται ἃ ἡμεῖς ποιοῦμεν; Ἀλλ'

ἠγνόησαν ὅτι τὸν θεῖόν τε καὶ ἀκήρατον νοῦν οὐκ ἂν
διαλάθοι βουλὴ, καὶ σκέψις ἀνθρώπου πικρὰ, καὶ ἐγ-
χειρημάτων δύναμις, κἂν εἰ πράττοι τὸ τυχὸν ἐν σκό-
τει καὶ κεκρυμμένως. Κατεμισθοῦντο μὲν γὰρ τὸν
προδότην Ἰούδα, μονονουχὶ λέγοντες· Δήσωμεν τὸν
δίκαιον, ὅτι δύσχρηστος ἡμῖν ἐστι. Καὶ δὴ σταυρῷ
παρέδωσαν, καὶ τό γε ἧκον ἐπ' αὐτοῖς ἀπεκτόνασι
τὸν ἀρχηγὸν τῆς ζωῆς· ἐγηγερμένῳ δὲ πάλιν ἐκ νε-
κρῶν ἐπεφύοντο δεινοὶ καὶ λεληθότως ἔδρων τὰ ἐξ
ἀνοσίας τε καὶ βασκάνου φρενός. Ἐγηγέρθαι γὰρ
γνόντες αὐτὸν, ἀργύρια ἱκανὰ δεδώκασι τοῖς στρατιώ-
ταις τοῖς τοῦ τάφου φρουροῖς, ἵνα εἴπωσιν ὅτι οἱ μα-
θηταὶ αὐτοῦ διὰ νυκτὸς λαθόντες ἔκλεψαν αὐτόν.
Οὐαὶ τοίνυν, φησὶν, οἱ τὰς τοιάσδε βουλὰς ποιεῖν
εἰωθότες, οὐ διὰ Κυρίου μᾶλλον, ἀλλ' ὡς ἔν γε τῷ
Βεελζεβούλ.
Οὐχ ὡς ὁ πηλὸς τοῦ κεραμέως λογισθήσεσθε;
Μὴ ἐρεῖ τὸ πλάσμα τῷ πλάσαντι· Οὐ σύ με
ἔπλασας; ἢ τὸ ποίημα τῷ ποιήσαντι,
Κύριλλος. Commentarius in Isaiam prophetam Vol. 70, page 920, line

43
αἵματος ὄντες Ἰακὼβ τοῦ καὶ Ἰσραὴλ, σκεύη γεγόνα-

σιν τίμια καὶ ἀπόλεκτα, καὶ κέκληνται πρὸς ἱερουρ-
γίαν τῶν εὐαγγελικῶν κηρυγμάτων, δεῖν ᾠήθη ταῖς
οὕτω λαμπραῖς στεφανῶσαι φωναῖς, ἅτε δὴ καὶ ἐσο-
μένους ὡς φωστῆρας ἐν κόσμῳ, λόγον ἐπέχοντας ζωῆς,
καὶ τῆς ὑφ' ἡλίῳ μυσταγωγούς. Μὴ φοβοῦ τοίνυν,
81
φησὶ, τοῦτ' ἔστιν, ἀνδρίζου, καὶ ἴσχυε, τληπαθές τε

καὶ νεανικὸν ἔχε τὸ φρόνημα, καὶ τὰς τῶν διωκόντων
ἐπαναστάσεις καταγελῶν, βεβαίαν ἔχε τὴν πίστιν
ἐπὶ τῷ Θεῷ. Πλεῖστοι γὰρ ὅσοι τοῖς ἱεροῖς διαμάχον-
ται κηρύγμασι, καὶ ἀνταναστήσεται πληθὺς ἀνοσία
τοῖς παρ' ὑμῶν ἀντιπράττουσα λόγοις. Ἀλλ' ἔσο δει-
λίας ἀμείνων, φησὶν, ὄκνου τε καὶ ἀνανδρείας. Ἐγὼ
γὰρ δώσω ὕδωρ τοῖς πορευομένοις ἐν ἀνύδρῳ. Ἡδὺ
μὲν γὰρ καὶ σωτήριον τοῖς ἐν τῇ διψάδι βαδίζουσι τὸ
πηγαῖς ὑδάτων περιτυχεῖν. Τριπόθητόν τε, καὶ ἔτι
μᾶλλον εἶναί φαμεν τοῖς κάμνουσι δι' εὐσέβειαν τὸ
τοῖς θείοις τε καὶ νοητοῖς κατάρδεσθαι νάμασιν, ἤτοι
ταῖς διὰ τοῦ πνεύματος παρακλήσεσι, δι' ὧν ἂν γέ-
νοιτο τὸν ἀνθρώπινον νοῦν ἀτονήσαντά πως βραχὺ
ἀνηῤῥωθῆναι πρὸς εὐανδρείαν.

Χριστόν. Ἐπειδὴ δὲ κέκληνται πρὸς ἐπιστροφὴν,

δέδοται δὲ τὸ ποτήριον τοῦ θυμοῦ καὶ τὸ κόνδυ τῆς
πτώσεως εἰς χεῖρας τῶν ἀδικησάντων αὐτήν· τετιμώ-
ρηνται αἱ πονηραὶ καὶ ἀντικείμεναι δυνάμεις, καθ-
ιέντος αὐτὰς εἰς ᾅδην τοῦ πάντων Σωτῆρος Χριστοῦ,
καὶ σειραῖς ζόφου ταρταρώσας παρέδωκεν εἰς κρίσιν
μεγάλης ἡμέρας κολασομένους τηρεῖν. Αὗται γὰρ
ἦσαν αἱ λέγουσαι· Ἱερουσαλὴμ, κύψον ἵνα παρέλθωμεν, Ἡ δὲ ὑπετίθει τὰ
μέσα τῇ γῇ τοῖς δι' αὐτῆς
πορευομένοις, τοῦτ' ἔστιν, ἑαυτὴν ὑπέστρωσε καὶ ὑπετίθει τοῖς ἐθέλουσι
καταπατεῖν. Τοῦτο δὲ δρῶσιν
αἱ πονηραὶ δυνάμεις, ὅταν ἴδωσι ψυχὴν παρειμένην, καὶ τὸν ἴδιον
παραῤῥίπτουσαν νοῦν, εἰς τὸ ὑποκεῖσθαι
θέλειν εὐκόλως ταῖς ἑαυτῶν ἀνοσίαις καὶ θεομισέσι βουλαῖς.
ΒΙΒΛΙΟΝ Εʹ, ΤΟΜΟΙ ΕΞ. ΤΟΜΟΣ Αʹ.
Ἐξεγείρου, ἐξεγείρου, Σιών· ἔνδυσαι τὴν ἰσχύν

σου, Σιὼν, καὶ ἔνδυσαι τὴν δόξαν σου, Ἱερουσα-
λὴμ, πόλις ἡ ἁγία· οὐκέτι προστεθήσεται διελ-
θεῖν διὰ σοῦ ἀπερίτμητος καὶ ἀκάθαρτος.
Σιών τε καὶ Ἱερουσαλὴμ ἀκούων ἐν τούτοις, μὴ
82
πόλεις ἁπλῶς τὰς ἐκ λίθων ἐγηγερμένας καταδηλοῦ-

σθαι νομίσῃς. Σημαίνει δὲ μᾶλλον τῆς προφητείας ὁ
λόγος τῶν κεκλημένων διὰ τῆς πίστεως τὴν ὁμήγυριν,

πρεσβεύοντες, δίκαιοι καὶ αὐτοὶ τυγχάνοντες, ὡς

παρ' αὐτοῦ δικαιούμενοι· γεγόνασί γε μὴν οἷον ἐκ
μέσου, κατά γέ φημι τὸ τῶν ἀνῃρηκότων ἐγχείρημα·
ὅτι δὲ τῶν ἀνῃρηκότων ἁπάντων κατατρέχει τὸ κατ-
ηγόρημα, καὶ οὐδεὶς ἦν ἐν τοῖς Ἰουδαίοις, ὃς ἔξω
κείσεται τῆς αἰτίας, ὑπέφηνεν, εἰπών· Ἔσται ἐν
εἰρήνῃ ἡ ταφὴ αὐτοῦ. Καὶ ταφὴν μὲν ὀνομάζει τὸν
θάνατον, τὸ δὲ, ἐν εἰρήνῃ, προστεθεὶς, ὑπέφηνεν ὅτι
οὐδεὶς ἦν ὅλως ἐν τοῖς τῶν Ἰουδαίων τάγμασιν ἀνθ-
εστηκὼς ταῖς ἀνοσίαις αὐτῶν βουλαῖς, ἤγουν ἀνταν-
ιστάμενος, καὶ τοῖς ἀνοσιουργεῖν ἐθέλουσιν ἐπιτι-
μῶν· ἐκ μιᾶς γὰρ ἅπαντες βουλῆς καὶ γνώμης
τετολμήκασι κατὰ Χριστοῦ, εἰρηνεύοντές τε πρὸς
ἀλλήλους ἀπεκτόνασιν αὐτόν.
Ὑμεῖς δὲ προσαγάγετε ὧδε, υἱοὶ ἄνομοι,
σπέρμα μοιχῶν καὶ πόρνης. Ἐν τίνι ἐνετρυφή-
τατε; καὶ ἐπὶ τίνα ἠνοίξατε τὸ στόμα ὑμῶν; καὶ
ἐπὶ τίνα ἐχαλάσατε τὴν γλῶσσαν ὑμῶν; Οὐχ
ὑμεῖς ἐστε τέκνα ἀπωλείας, σπέρμα ἄνομον;

μῶν· ἐκ μιᾶς γὰρ ἅπαντες βουλῆς καὶ γνώμης

τετολμήκασι κατὰ Χριστοῦ, εἰρηνεύοντές τε πρὸς
ἀλλήλους ἀπεκτόνασιν αὐτόν.
Ὑμεῖς δὲ προσαγάγετε ὧδε, υἱοὶ ἄνομοι,
σπέρμα μοιχῶν καὶ πόρνης. Ἐν τίνι ἐνετρυφή-
τατε; καὶ ἐπὶ τίνα ἠνοίξατε τὸ στόμα ὑμῶν; καὶ
ἐπὶ τίνα ἐχαλάσατε τὴν γλῶσσαν ὑμῶν; Οὐχ
ὑμεῖς ἐστε τέκνα ἀπωλείας, σπέρμα ἄνομον;
83
Ἐκ πολλῆς ἄγαν φιλοθεΐας ὁ θεσπέσιος προφήτης

ταῖς τῶν Ἰουδαίων ἀθυροστομίαις ἐπιπηδᾷ, καὶ κατ-
αλγύνεται λίαν ἐπὶ ταῖς ἀνοσίαις αὐτῶν φωναῖς,
ἃς εἰρήκασι κατὰ Χριστοῦ. Διατετελέκασι γὰρ μέχρι
παντὸς οἱονεὶ χαλῶντες ἐπ' αὐτῷ τὴν γλῶσσαν, καὶ
ὅλοις ὥσπερ ἱστίοις τῆς ἐνούσης ἀνεξικακίας αὐτῷ
κατατρέχοντες. Τί γὰρ τῶν ἐκτόπων οὐχ ἁλοῖεν ἂν
κατειρηκότες αὐτοῦ; Σαμαρείτην, καὶ οἰνοπότην, καὶ
ἐκ πορνείας γεγεννημένον ὠνόμαζον αὐτὸν, καὶ δαι-
μονᾷν ἔφασκον τὸν ἐπιτιμῶντα δαίμοσι, καὶ ἐν Βεελ-
ζεβοὺλ ἐργάζεσθαι τὰς θεοσημίας, τὸν συντρίβοντα τὸν
Βεελζεβούλ. Εἶτα τελευτῶντες Πιλάτῳ προσῆγον, καὶ
κατηγόρευον αὐτοῦ, τῶν μὲν ἀληθῶν οὐδὲν,
Κύριλλος. Commentarii in Lucam (in catenis) Vol. 72, page 512, line 51
νοερὸν αὐτῆς ὡς ἐκτίσθη δεικνύειν. Ἐκτίσθη δὲ

καλὴ καὶ λίαν εὐθής· ὅταν δὲ ἐκκλίνῃ καὶ ἐν δια-
στροφῇ τοῦ κατὰ φύσιν γένηται, τοῦτο κακία καὶ
διαστροφὴ ψυχῆς λέγεται. Οὐκοῦν οὐκ ἔστιν δυσχερὲς τὸ πρᾶγμα· ἐὰν
γὰρ μείνωμεν ὡς γεγόναμεν,
ἐν τῇ ἀρετῇ ἐσμεν.
(A f. 49, E f. 144. E f. 776 b, H f. 146) Ἀλλ'
ὥσπερ τινὸς ἀνταναφωνοῦντος καὶ λέγοντος, Πῶς
ἑτοιμάσομεν τὴν ὁδὸν Κυρίου, ἢ πῶς εὐθείας αὐτοῦ
τὰς τρίβους ποιήσομεν; πολλὰ γάρ ἐστι τὰ μεταξὺ
παρεμποδὼν τοῖς εὖ βιοῦν ἐθέλουσιν, ὁ μισόκαλος
Σατανᾶς, τῶν πονηρῶν πνευμάτων ἡ ἀνοσία πληθὺς,
αὐτὸς τῆς ἁμαρτίας ὁ νόμος ὁ ἐν τοῖς μέλεσι τῆς
σαρκὸς ἀνθοπλιζόμενος ταῖς εἰς τὸ ἀγαθὸν τοῦ νοῦ
ῥοπαῖς· πολλὰ δὲ πρὸς τούτοις ἕτερα πάθη, τῆς τοῦ
ἀνθρώπου διανοίας κατακρατεῖ· τί οὖν ἄρα δράσο-
μεν, τοσαύτης δυσχερείας κειμένης; πρὸς ταῦτα
τῆς προφητείας ὁ λόγος ὑπαντᾷ λέγων· «Πᾶσα
φάραγξ πληρωθήσεται, καὶ πᾶν ὄρος καὶ βουνὸς
ταπεινωθήσεται· καὶ ἔσται ἡ σκολιὰ εἰς εὐθεῖαν, καὶ
αἱ τραχεῖαι εἰς ὁδοὺς λείας· καὶ ὄψεται πᾶσα σὰρξ
τὸ σωτήριον τοῦ Θεοῦ.»
Κύριλλος. Commentarii in Lucam (in catenis) Vol. 72, page 933, line 29
84
αὐτὸν θανάτου, ψῆφον ὑποστῆναι παρακαλοῦσι τὸν

πάσης εὐσεβείας καθηγητὴν καὶ διδάσκαλον, ἵνα ἔτι
φορτικωτέραν ὑπομείνωσι κόλασιν. Ἀνέκραγον γὰρ
παμπληθεὶ λέγοντες· «Αἶρε τοῦτον, ἀπόλυσον δὲ
ἡμῖν τὸν Βαραββᾶν.» Ἰδοὺ δὴ σαφῶς τὸν ἅγιον καὶ
δίκαιον ἠρνήσαντο, καθά φησιν ὁ μακάριος Πέτρος,
καὶ ᾐτήσαντο ἄνδρα φονέα χαρισθῆναι αὑτοῖς, ἵνα τῆς
ἐκείνου μερίδος ἔσωνται κοινωνοί· ὃ δὴ καὶ συνέβη
παθεῖν αὐτούς· δέδονται γὰρ εἰς ὄλεθρον καὶ σφαγήν.
Ἐπεφώνησαν γὰρ, φησὶ, λέγοντες· «Αἶρε, αἶρε,
σταύρωσον αὐτόν.» Ταύτην τὴν ἀνοσίαν καταβοὴν
αἰτιᾶτο λέγων ὁ Κύριος διὰ φωνῆς Ἱερεμίου· «Ἐγ-
κατέλιπον τὸν οἶκόν μου, ἀφῆκα τὴν κληρονομίαν
μου, δέδωκα τὴν ἠγαπημένην ψυχήν μου εἰς χεῖρας
ἐχθρῶν αὐτῆς· ἐγενήθη ἡ κληρονομία μου ἐμοὶ ὡς
λέων ἐν δρυμῷ, ἔδωκεν ἐπ' ἐμὲ τὴν φωνὴν αὐτῆς·
διὰ τοῦτο ἐμίσησα.» – (C f. 156 b) Ἔφη που περὶ
τῆς τῶν Ἰουδαίων ἀνοσιότητος ὁ προφήτης Ὀσηέ
[cod. Ἡσαΐας]· «Οὐαὶ αὐτοῖς, ὅτι ἀπεπήδησαν ἀπ'
ἐμοῦ! Δείλαιοί εἰσιν ὅτι ἠσέβησαν εἰς ἐμέ. Ἐγὼ δὲ
ἐλυτρωσάμην αὐτοὺς, αὐτοὶ δὲ κατελάλησαν κατ'
Κύριλλος. Ad Optimum episcopum (epist. 80) Vol. 77, page 372, line 6
μετρία βάσανος τῷ ἀεὶ κατατεινομένῳ καὶ κοπιῶντι·

ἐπειδὴ δὲ καὶ ἡ ἐργασία ἄπαυστος, καὶ ἄκαρπος ἡ
περὶ γῆν ταλαιπωρία, ἡ ἀκαρπία τῶν πόνων. «Στένων
καὶ τρέμων ἔσῃ ἐπὶ τῆς γῆς.» Δύο προσέθηκεν ἄλλας
ταῖς τρισὶ, στεναγμὸν διηνεκῆ, καὶ τρόμον τοῦ σώ-
ματος, τὸν ἐκ τῆς ἰσχύος στηριγμὸν τῶν μελῶν οὐκ
ἐχόντων. Ἐπειδὴ γὰρ κακῶς ἐχρήσατο τῇ δυνάμει
τοῦ σώματος, ὑφῃρέθη αὐτοῦ ὁ τόνος, ὥστε κλονεῖ-
σθαι αὐτὸν καὶ κατασείεσθαι, οὔτε ἄρτον δυνάμενον
προσφέρειν ἀδεῶς τῷ στόματι, οὔτε ποτὸν προσκο-
μίζειν τῆς πονηρᾶς χειρὸς μετὰ τὴν ἀνοσίαν πρᾶξιν,
οὔτε ταῖς ἰδίαις καὶ ἀναγκαίαις τοῦ σώματος χρείαις
λοιπὸν ἐξυπηρετεῖσθαι συγχωρουμένης. Ἄλλη τιμω-
ρία, ἣν ἀπεκάλυψεν ὁ Καῒν εἰπών· «Εἰ ἐκβάλλεις
με νῦν ἀπὸ τῆς γῆς, καὶ ἀπὸ τοῦ προσώπου σου
κρυβήσομαι.» Ἡ βαρυτάτη κόλασις τοῖς σωφρονοῦ-
85
σιν ὁ ἀπὸ Θεοῦ χωρισμός. «Καὶ ἔσται, φησὶν, πᾶς

ὁ εὑρίσκων με ἀποκτενεῖ με.» Εἰκάζει ἐκ τοῦ ἀκο-
λούθου τῶν προαγόντων. Εἰ ἀπὸ τῆς γῆς ἐκβέβληκάς
με, εἰ ἀπὸ τοῦ προσώπου σου κρυβήσομαι, λείπεται
ἀπὸ παντὸς ἀναιρεῖσθαι.
Καινή Διαθήκη. Catena in Lucam (typus B) (e codd. Paris. Coislin. 23 +

Oxon. Bodl. Misc. 182) Page 165, line 21
τὸν Κυρηναῖον, προεγράφη εἰς τὸ κατὰ Ματθαῖον.

{Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας.} Τοῦ κρίνειν λαχόντος ἐλευθεροῦν-
τος αὐτὸν, θανάτου ψῆφον ὑποστῆναι παρακαλοῦσι τὸν πάσης
εὐσεβείας καθηγητὴν καὶ διδάσκαλον, ἵνα ἔτι φορτικωτέραν ὑπο-
μείνωσι κόλασιν· ἀνέκραγον γὰρ παμπληθεὶ λέγοντες “αἶρε τοῦ-
“τον, ἀπόλυε δὲ ἡμῖν τὸν Βαραββᾶν,” ἰδοὺ δὴ σαφῶς “τὸν
“ἅγιον καὶ δίκαιον ἠρνήσαντο, καὶ ᾐτήσαντο ἄνδρα φονέα χαρι-
“σθῆναι αὐτοῖς, ἵνα τῆς ἐκείνου μερίδος ἔσονται κοινωνοὶ,” ὃ δὴ
καὶ συνέβη παθεῖν αὐτούς· δέδονται γὰρ εἰς ὄλεθρον καὶ σφαγήν.
ἐπεφώνησαν γάρ, φησιν, λέγοντες, “αἶρε, αἶρε, σταύρωσον αὐτὸν,”
ταύτην αὐτῶν τὴν ἀνοσίαν καταβοὴν ᾐτιᾶτο λέγων ὁ Κύριος διὰ
φωνῆς Ἱερεμίου· “ἐγκαταλέλοιπα τὸν οἶκόν μου, ἀφῆκα τὴν
“κληρονομίαν μου, δέδωκα τὴν ἠγαπημένην ψυχήν μου εἰς χεῖρας
“ἐχθρῶν αὐτῆς· ἐγενήθη ἡ κληρονομία μου ἐμοὶ ὡς λέων ἐν δρυμῷ,
“ἔδωκεν ἐπ' ἐμὲ τὴν φωνὴν αὐτῆς· διὰ τοῦτο ἐμίσησε.”
{Τοῦ αὐτοῦ.} Ἔφη που περὶ τῆς τῶν Ἰουδαίων ἀνοσιότητος
ὁ προφήτης Ἡσαΐας, “οὐαὶ αὐτοῖς ὅτι ἀπεπήδησαν ἀπ' ἐμοῦ·
“δείλαιοί εἰσιν ὅτι ἠσέβησαν εἰς ἐμὲ, ἐγὼ δὲ ἐλυτρωσάμην
“αὐτοὺς, αὐτοὶ δὲ κατελάλησαν κατ' ἐμοῦ ψευδῆ” – καὶ πάλιν,
“πεσοῦνται ἐν ῥομφαίᾳ οἱ ἄρχοντες αὐτῶν δι' ἀπαιδευσίαν γλώς-
“σης αὐτῶν.” “ἐπέκρινε τοίνυν,” φησὶν, “ὁ Πιλάτος γενέσθαι
Καινή Διαθήκη. Catena in epistulam ii ad Corinthios (catena Pseudo-

Oecumenii) (e cod. Paris. gr. 223) Page 424, line 17
Τάχα καὶ μὴ λαβεῖν ὑπεκρίνοντο· διὰ τοῦτο οὐκ εἶπεν, ἐν ᾧ

ποιοῦσιν, ἀλλ' ἐν ᾧ καυχῶνται.
Εὑρεθῶσι καθὼς καὶ ἡμεῖς.
Εἶτα καὶ πλούσιοι ὄντες οἱ ψευδαπόστολοι οὐδὲν ἐλάμβανον,
καὶ ἐπὶ τοῦτο ἐκαυχῶντο. Ἵνα οὖν ἐν ᾧ καυχῶνται, ἐν τῷ μὴ
λαβεῖν, φησὶ, εὑρεθῶσιν ὅμοιοι ἡμῶν, καὶ μὴ πλέον ἡμῶν ἔχωσιν·
86
ἄτοπον γὰρ εἰς τὰ ἄλλα ἐλαττομένους ὧδε τὸ πλέον ἔχειν.

Οἱ γὰρ τοιοῦτοι ψευδαπόστολοι.
Τί λέγεις; οἱ τὸν Χριστὸν κηρύσσοντες καὶ τὸ εὐαγγέλιον,
οὕτω γὰρ ἄνω περὶ αὐτῶν εἴρηκας, ψευδαπόστολοί εἰσι; ναὶ, φησὶ,
ταῦτα γὰρ ὑποκρινόμενοι ἐν τῷ φανερῷ, λάθρα ἀνόσια παρεισφέ-
ρουσι δόγματα.
Μετασχηματιζόμενοι εἰς Ἀποστόλους Χριστοῦ.
Ἐργάζονται γὰρ, ἀλλ' ἀνασπῶσι τὰ καλῶς πεφυτευμένα· τὸ
γὰρ προσωπεῖον ὑπεισιόντες τῆς ἀληθείας, οὕτως τὴν βλάβην
ἐργάζονται, καὶ σχῆμα περικείμενοι Ἀποστόλων, καὶ δορὰν προ-
βάτου ἠμφιεσμένοι, λύκοι εἰσὶ τὰ ἔνδον.
Αὐτὸς γὰρ ὁ Σατανᾶς μετασχηματίζεται εἰς ἄγγε-
λον φωτός.
Καινή Διαθήκη. Catena in epistulam Juda (catena Andreae) (e cod.

Oxon. coll. nov. 58) Page 158, line 24
“Ἐνυπνιαζόμενοί” φησι, τουτέστιν οὐδὲν ἀληθὲς ἐνθυμού-

μενοι, ἀλλ' ὡς ἐν ὕπνῳ φανταζόμενοι καὶ δογματίζοντες δόγματα
ἀσεβείας πλήρη· καὶ τὴν μὲν σάρκα, τουτέστι τὸ ἡμέτερον
σῶμα, τοῦ πονηροῦ λέγοντες εἶναι δημιούργημα, τὴν δὲ μίαν
κυριότητα καὶ δόξαν τῆς Ἁγίας Τριάδος βλασφημοῦντες· καὶ
τῷ μὲν Πατρὶ, τὸ ἄναρχον καὶ ἄκτιστον παρέχοντες, τὸν δὲ
Υἱὸν καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα, τοῖς ὑπὸ χρόνον κτίσμασι κατα-
ριθμοῦντες. Ταῦτα τὰ ἀνόσια δόγματα Μανιχαίου καὶ Ἀρείου
τυγχάνουσι· διὸ καὶ θερμῶς ὁ Ἀπόστολος τὴν κατὰ τῶν τοιούτων
δογμάτων ποιεῖται κατάῤῥησιν.
“Σάρκα μὲν μιαίνουσι,” μὴ ὁμολογοῦντες ἕνα Θεὸν εἶναι τῶν
ὁρατῶν τε καὶ ἀοράτων ποιητὴν, ἀλλὰ θεοποιοῦντες τὴν ὕλην
καὶ τὸ σκότος, καὶ βδελυσσόμενοι τὴν σάρκα, “κυριότητα ἀθε-
τοῦσι” διὰ τοῦτο αὐτοί· “δόξας δὲ βλασφημοῦσι.” “δόξας”
ἐκάλεσε τὰς δύο διαθήκας, ὡς ὁ Παῦλος φησὶν, “εἰ γὰρ ἡ
διακονία τῆς κατακρίσεως δόξα, πολλῷ μᾶλλον ἡ διακονία τῆς
δικαιοσύνης δόξα.”
Ephraem Syrus Theol., Encomium in magnum Basilium

Page 349, line 8
ῥήμασι, καὶ εὐθέως ἐβάλλετο θεολόγοις δόγμασι. Καθώπλισε κατ' αὐτοῦ

87
Ἄρειον,
ὥσπερ τὸν Γολιάθ, καὶ ἐσφενδονίζετο παρ' αὐτοῦ τρισὶ λίθοις τῆς
πίστεως. Προς-
έρρηξε τῷ πύργῳ αὐτοῦ κακοδόξοις ἀνέμοις – ἄνεμοι γὰρ ὑπῆρχον οἱ
λόγοι τῶν
ἀσεβῶν – καὶ τοῦτον οὐκ ἔπεισαν· ὠχύρωτο γὰρ τρισὶν ἀναλώτοις τείχεσι
τῆς
ἀχράντου Τριάδος. Ἐξέπεμψε τὰ βέλη τῆς πολυθεΐας, καὶ εὐθέως
ἐτροποῦτο διὰ τῆς
μοναρχίας. Ἤρχοντο παρεμβολαὶ κυνῶν ὑλακτούντων, καὶ τῇ ῥάβδῳ τοῦ
σταυροῦ
ἐτραυμάτιζεν αὐτούς. Ἐνεδύοντο πάλιν οἱ λύκοι τὴν δορὰν τῶν
προβάτων, καὶ
παραυτὰ ἤλεγχε τὴν τούτων ὑπόκρισιν. Ἔσπευδε ταράξαι τὸ ἄδικον, καὶ
εὐθέως
ἡττᾶτο τῇ δικαιοσύνῃ τοῦ ἀνδρός. Ἤριζον οἱ ἄπιστοι μιμήσασθαι τὴν
πίστιν καὶ διδα-
σκαλίαν αὐτοῦ, καὶ εὐθέως ἀνεκηρύττετο ἡ κακόπιστος αὐτῶν καὶ
ἀνοσία γνώμη.
Ἐθώπευον ἔχειν τὴν παρρησίαν αὐτοῦ, καὶ εὐθέως ἐδηλοῦτο ἡ ἀφροσύνη
αὐτῶν.
Ἐπειδὴ γὰρ ἴσασι καὶ οἱ ὑπεναντίοι αἰδεῖσθαί τε καὶ τιμᾶν ἀρετὴν καὶ ἀν-
δρείαν, ἐν δεινῷ πάθει ὄντος τοῦ τέκνου τοῦ τυράννου, ἐδέοντο τοῦ
ἀνδρὸς εὔχεσθαι
ὑπὲρ αὐτοῦ· τοῦ δὲ προτείναντος, ὅτι ἐάν μοι αὐτὸν δῷς, ἵνα προσάξω τῇ
ἀμωμήτῳ
πίστει, καὶ ἀπαλλάξω αὐτὸν πάσης δυσσεβείας τῶν Ἀρείου μαθημάτων·
κἀκείνου
συνθεμένου, εὐθέως Βασίλειος μεσίτης ἐγένετο βασιλεῖ ἐπιγείῳ πρὸς τὸν
οὐράνιον·
προσεκόμιζε τὴν ὑπόσχεσιν τοῦ ἀνδρός, καὶ ἐκόμιζεν αὐτῷ τὴν ῥῶσιν
τοῦ παιδός.
Joannes Antiochenus Hist., Fragmenta Fragment 72, line 100
τότε δυναστεύοντος ὠφέλεια, οὗπερ δὴ πάλαι τὸν πα-

τέρα ὑπὸ τῶν πολιτῶν φυγαδευθέντα εἰς τὴν βασιλείαν
ἀποκατέστησεν.
9. Ὁ δὲ Πτολεμαῖος ἀναπεισθεὶς ὑπὸ Θεοδότου τοῦ
Χίου, πονηροῦ τὸν τρόπον ῥήτορος, τῆς τῶν κρατούντων
γενέσθαι μοίρας, ἐν οὐδενὶ δὲ θέσθαι τὰ τῶν φίλων ἀτυ-
88
χούντων· πρὶν καταπλεῦσαι μηδὲν [μήτ' εἰπόντα] μήτε

ὀδυρόμενον ἀναιρεῖ τὸν Πομπήιον. Ὡς γὰρ ᾔσθετο ὅτι
οὔτε λαθεῖν οὔτε διαφυγεῖν δύναται, συνεκαλύψατο ἅμα
καὶ ἀπώλετο. Ἀνοσίᾳ τε πράξει μεῖζον ἔτι προστιθεὶς
ὁ Πτολεμαῖος ἀσέβημα, τῆς κεφαλῆς ἀφαιρεῖται τὸν
ἄνδρα.
10. Μετὰ δὲ τὸ πάθος τοῦ Πομπηίου παρῆν εὐθὺς
καὶ ὁ Καῖσαρ ἐς Αἴγυπτον, πάλαι μὲν διώκων τὸν πο-
λέμιον, τότε δὲ ὡς παρὰ φίλον τὸν Πτολεμαῖον ἀφιγμέ-
νος. Ὁ δὲ ἄρα παραπλήσια καὶ κατὰ τοῦ Καίσαρος
ἐβουλεύετο, ἀνελεῖν τὸν ἄνδρα λόχῳ διεγνωκώς. Ἀνοι-
χθείσης δὲ τῆς ἐπιβουλῆς, πολέμιος ὁ Πτολεμαῖος ἀνα-
φαίνεται, καὶ διὰ μάχης ἐλθὼν τοῖς Ῥωμαίοις, κατ'
αὐτὸν τὸν ἀγῶνα διαφθείρεται.
CAIUS CALIGULA.
Exc. De virt.: Ὅτι ὁ Γάϊος μιαρώτατός τις

καὶ ἀνοσιώτατος ἐγένετο. Καὶ τοσοῦτον ὁρμαθὸν κα-
κῶν συνειληφὼς ἐπεκάλυψε τὰ [τοῦ] Τιβερίου μειονε-
κτήματα. Ὅσα γὰρ τῷ Αὐγούστῳ ἐν πολλῷ χρόνῳ
περιεποιήθη, οὗτος ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ ἀπεκτήσατο. Μοιχικώ-
τατός τε ἀνθρώπων γενόμενος καὶ γυναῖκας ἡρμοσμένας
καὶ γεγαμημένας ἐλάμβανε. Τήν τε ἑαυτοῦ τιθήνην
ἐπιτιμήσας ἀνοίας ἐς ἀνάγκην ἑκουσίου θανάτου κατέστη-
σεν. Ἐχρῆτο δὲ καὶ ταῖς ἀδελφαῖς καὶ παρανόμων ἐκοι-
νώνει μίξεων, ὡς καὶ πατὴρ ἀνοσίας καταστῆναι γονῆς
ἐκ μιᾶς αὐτῷ τῶν ἀδελφῶν ἀποκυηθείσης. Ναούς τε καὶ
θυσίας ὡς ἡμιθέῳ γίνεσθαι παρεσκεύαζε. Τοιούτῳ τότε
αὐτοκράτορι οἱ Ῥωμαῖοι παρεδόθησαν· ὥστε τὰ τοῦ Τιβε-
ρίου ἔργα, καίπερ χαλεπώτατα δόξαντα γεγονέναι, το-
σοῦτον τὰ τοῦ Γαΐου, ὅσον τὰ τοῦ Αὐγούστου παρ' ἐκεῖνα
παρενεγκεῖν. Τιβέριος μὲν γὰρ αὐτός τε ἦρχε, καὶ
ὑπηρέταις τοῖς ἄλλοις πρὸς τὸ ἑαυτοῦ βούλημα ἐχρῆτο·
Γάϊος δὲ ἤρχετο μὲν καὶ ὑπὸ τῶν ἁρματηλατούντων καὶ
ὁπλομαχούντων καὶ σκηνικῶν καὶ τραγῳδῶν πολλάκις
καὶ αὐτὸς ἐνδεικνύμενος,
89
νοσῶν ἄμετρον καὶ ἀσέλγειαν, θυμοῦ τε ἀκρατὴς ὢν

καὶ ἀπαραίτητος ἐν ταῖς κολάσεσι, φιλαπεχθήμων τε
καὶ φιλάργυρος εἰ καί τις ἕτερος. Ταχέως γοῦν πρὸς
ἁπάντων μῖσος ἐφειλκύσατο, ὡς τό τε τοῦ ἀδελφοῦ καὶ
τοῦ πατρὸς ἀποσβέσαι κλέος. Σφαγαῖς τε γὰρ τῶν ἐπι-
σήμων τῆς βουλῆς ἑκάστης ἡμέρας ἐμίαινε τὴν πόλιν,
τάς τε ἴσας τοῖς κρείττοσι μεταδιώκων τιμὰς, οὐχ ὑπέ-
μεινεν ἑτέρων αὐτῷ γίνεσθαι κατὰ τὸ Καπιτώλιον ἀν-
δριάντων στάσιν ἢ ἐκ χρυσοῦ τε καὶ ἀργύρου πεποιη-
μένων. Ἀπέσχετο δὲ οὐδὲ τοῦ τῶν συγγενῶν φόνου, ἀλλ'
ἐπὶ πάντας τοὺς ἀφ' αἵματος τὴν ἀνοσίαν ἤγαγε δεξιὰν,
οὔτε θεοὺς ὁμογνίους, οὔτε δίκην αἰδούμενος, ἀλλ' ὁμοῦ
τά τε θεῖα περιφρονῶν καὶ τὰ ἀνθρώπινα.
Exc. De ins.: Ὅτι ἅπασιν ὁ Δομετιανὸς διὰ
τὸ φονικὸν καὶ θηριῶδες τῆς γνώμης ἔχθιστος ὢν, πρὸς
τῶν οἰκείων συστάντων ἐπ' αὐτῷ κατακτείνεται,
εʹ καὶ λʹ γενονὼς ἔτη, ἄρξας δὲ ιεʹ. Τό γε μὴν σῶμα τοῦ
ἀνδρὸς ὑπὸ τῶν ἀτιμοτάτων τῆς πόλεως ἀφορηθὲν,
ἀσήμῳ τε καὶ ἀπρεπεῖ παρεδόθη ταφῇ. Ἐπιβουλεῦσαι
δὲ μάλιστα τούτῳ τὸν φόνον Παρθένιόν τε καὶ Σι-
γηρὸν τοὺς προκοίτους καὶ Ἔντελλον
Οικουμενική Σύνοδος Concilium universale Ephesenum anno 431

Tomëvolumëpart 1,1,2, page 98, line 26
τῶν νοητῶν ἐλάφων ἐνθάδε γέγονε συνδρομή· ἐπειδὴ δὲ καθάπερ ἐν

κήπωι καλῶι καὶ
εὐανθεστάτωι, φημὶ δὴ τῆι τοῦ σωτῆρος ἡμῶν ἐκκλησίαι δεινὸς καὶ
παγχάλεπος ὤφθη
δράκων, οὐ μίαν ἔχων, ἀλλὰ πολλὰς ἐν ἑνὶ σώματι κεφαλάς,
χρησιμωτάτη καὶ ἀναγκαία
γέγονεν ἡ τῶν νοητῶν ἐλάφων ἄθροισίς τε καὶ παρουσία, ἵνα τῆς τῶν
ἰοβόλων σκαιότητος
τὸ δεσποτικὸν ἀπαλλάξηι χωρίον. οὐκοῦν τὸ τοῦ θεοῦ πνεῦμα συνήγαγεν
αὐτὰς καὶ ὁ
κύριος ἐνετείλατο αὐταῖς. τί δὲ ἐνετείλατο; ὅπου εἰμὶ ἐγώ, ἐκεῖ καὶ ὁ
διάκο-
νος ὁ ἐμὸς ἔστω. οὐκοῦν· πρὸς σὲ γάρ μοι νῦν ὁ λόγος τὸν ὑψηλὴν κατὰ
πάντων
αἴροντα τὴν ὀφρύν, τὸν ἐκ τῶν Ἀνατολικῶν ἥκοντα κλιμάτων· εἰ πάντες
90
ἐσμὲν λειτουργοὶ
τοῦ πάντων ἡμῶν σωτῆρος Χριστοῦ, εἰ πεπιστεύμεθα τὴν διακονίαν τῶν
αὐτοῦ κηρυγ-
μάτων, διὰ τί μὴ πάντες ἐσμὲν μετ' αὐτοῦ τῶι βούλεσθαι φρονεῖν τὰ
αὐτοῦ; ἐπῆρεν, ὡς
ὁρᾶις, ὁ πολυκέφαλος δράκων τὴν ἀνοσίαν καὶ βέβηλον κεφαλὴν τοῖς
τῆς ἐκκλησίας τέ-
κνοις τὸν τῆς ἰδίας ἀνοσιότητος ἰὸν ἐπιπτύων· ἔρχομαι κατ' αὐτοῦ τὴν
τοῦ πνεύματος
ἀπογυμνώσας μάχαιραν· μάχομαι διὰ Χριστὸν τῶι θηρίωι· διὰ τί μὴ
συγκάμνεις καλῶς
πονεῖν ἐθέλοντι; διὰ τί μὴ συμπαρέστηκας καὶ αὐτός; βαλλέσθω τῆι
πάντων χειρί·
κοινὸν ἡγησώμεθα τὸν ἀγῶνα, ἵνα καὶ ὁμοῦ νικήσαντες ἀναφέρωμεν τὰς
εὐχαριστίας τῶι
σωτῆρι λέγοντες· σὺ ἐταπείνωσας ὡς τραυματίαν ὑπερήφανον· σὺ
συνέτριψας
τὰς κεφαλὰς τοῦ δράκοντος. ἀλλ' ἡμεῖς μὲν οἱ γνήσιοι τοῦ σωτῆρος
ἱερουργοί,
οἱ τῶν αὐτοῦ μυστηρίων οἰκονόμοι, πολεμιωτάτους ἡγούμεθα τοὺς
καταφλυαροῦντας τῆς
δόξης αὐτοῦ· σὺ δὲ οὐχ οὕτως, πόθεν; ὅτι γὰρ οὐ προσέρχηι γνησίως,
αὐτά σε διε-
λέγχει τὰ πράγματα. ὁρᾶις ἡμᾶς ὡς ἐν πολέμωι κεκονιαμένους, ἔτι
καταστάζοντας τὸν
ἐκ τῆς μάχης ἱδρῶτα, εὐψυχίας πνευματικῆς καὶ παρακλήσεως
δεομένους, μᾶλλον δὲ ἤδη

ἀδελφὸν ἡμῶν καὶ συλλειτουργὸν Κύριλλον, ἐδικαίωσεν ἡ ἁγία σύνοδος

ἀλλότρια παντελῶς
τῆς τε ἀποστολικῆς καὶ εὐαγγελικῆς πίστεως εἶναι τὰ ἐν αὐτῆι δόγματα
πλείστην ὅσην καὶ
ξένην νοσοῦντα τὴν δυσφημίαν. ἀναγνωσθεισῶν δὲ ὁμοίως καὶ τῶν
ἐξηγήσεων αὐτοῦ
τῶν ἀσεβεστάτων, ἔτι μὴν καὶ τῆς γραφείσης πρὸς αὐτὸν ἐπιστολῆς παρὰ
τῆς σῆς ὁσιό-
τητος, δι' ἧς εὐλόγως κατεκρίνετο ὡς δύσφημα γεγραφὼς καὶ ἀνοσίους
φωνὰς ταῖς ἰδίαις
ἐξηγήσεσιν ἐνθείς, ψῆφος ἐξενήνεκται δικαία καθαιρέσεως κατ' αὐτοῦ,
91
μάλιστα ὅτι τοσοῦτον

ἀπέσχε τοῦ μετανοῆσαι ἢ μεταγνῶναι ἐφ' οἷς δεδυσφήμηκεν ἔτι τὴν
Κωνσταντινουπολιτῶν
ἔχων ἐκκλησίαν, ὥστε καὶ ἐν αὐτῆι τῆι Ἐφεσίων μητροπόλει διαλέγεσθαι
πρὸς τινὰς τῶν
ἁγίων μητροπολιτῶν ἐπισκόπων, ἀνδρῶν οὐκ ἀσήμων, ἀλλ' ἐλλογίμων
καὶ θεοσεβεστάτων,
τολμῆσαί τε εἰπεῖν ὅτι ἐγὼ διμηνιαῖον καὶ τριμηνιαῖον θεὸν οὐχ ὁμολογῶ,
καὶ ἕτερα δὲ πρὸς
τούτοις εἶπε χαλεπώτερα. ὡς οὖν ἀνοσίαν καὶ μιαρωτάτην αἵρεσιν καὶ
ἀνατρέπουσαν
τὴν εὐαγεστάτην ἡμῶν θρηισκείαν καὶ ὅλην ἐκ βάθρων τοῦ μυστηρίου
τὴν οἰκονομίαν ἀφαι-
ροῦσαν καθείλομεν, ὡς ἤδη φθάσαντες εἴπομεν. ἀλλ' οὐκ ἦν, ὡς ἔοικε,
τῆς εἰς Χριστὸν
ἀγάπης τὸ γνήσιον ἔχοντας καὶ ζηλώσαντας τῶι κυρίωι μὴ πολλῶν
πειραθῆναι πραγμάτων.
προσεδοκήσαμεν γὰρ τὸν εὐλαβέστατον τῆς Ἀντιοχέων ἐπίσκοπον
Ἰωάννην τήν τε ἀκρίβειαν
τῆς συνόδου καὶ τὴν εὐσέβειαν ἐπαινέσαι καὶ τάχα που καὶ μέμψασθαι τὸ
ἐπὶ τῆι καθαι-
ρέσει βράδος, μεταπέπτωκε δὲ εἰς πᾶν τοὐναντίον τὰ τῆς προσδοκίας
ἡμῖν. εὕρηται
γὰρ ἐχθρὸς καὶ πολεμιώτατος τῆι τε ἁγίαι συνόδωι, καὶ αὐτῆι δὲ τῆι ὀρθῆι
πίστει τῶν ἐκ-
κλησιῶν, ὡς αὐτὰ μηνύει τὰ πράγματα. ἅμα τε γὰρ εἰσῆλθεν εἰς τὴν
Ἐφεσίων, πρὶν
ἀποπλύνασθαι τὴν ἐκ τῆς ὁδοιπορίας κόνιν, πρὶν ἀποδύσασθαι τὸ
ἱμάτιον, συναγαγὼν τινὰς
τῶν Νεστορίωι συναποστατησάντων καὶ βλάσφημα κατὰ τῆς ἑαυτῶν
λαλούντων κεφαλῆς

Ὅτι δὲ ἀχάλινος αὐτῶι πρὸς ὑπεροψίαν τε καὶ ὕβριν γέγονεν ὁ νοῦς, καὶ
δι' ἑτέρων
πραγμάτων ἀταλαίπωρον ἰδεῖν. τρίτον μὲν γάρ που διατετέλεκεν ἔτος
δυσφημῶν ἐπ'
ἐκκλησίας ὁ τῶν νέων δογμάτων εὑρετὴς Νεστόριος· ἐπειδὴ δὲ καὶ δι'
οἰκείων γραμμάτων
τῶι ὁσιωτάτωι τῆς Ῥωμαίων ἐκκλησίας ἐπισκόπωι Κελεστίνωι καταφανῆ
92
τῆς ἑαυτοῦ δια-

νοίας ἐποίει τὴν νόσον, οὐκ ἀπότομον, οὐκ ἀσυμπαθῆ τὴν ψῆφον
ὑπέμεινε, παρεκαλεῖτο
δὲ μᾶλλον ἀποφοιτῆσαι μὲν τῆς ἐνούσης κακοδοξίας αὐτῶι καὶ τὴν
ὀρθὴν καὶ ἀμώμητον
ἀνθελέσθαι πίστιν, παρεκαλεῖτο δὲ οὐχ ἅπαξ, ἀλλὰ καὶ πλειστάκις. ὁ δὲ
ἀκριβής, ὡς
οἴεται, τῶν θείων δογμάτων ἐρευνητής, ἵνα μή τι λέγοιμι φορτικόν, ὁ
μέγα φρονῶν ἐπὶ
τῆι τῶν θείων εἰδήσει νόμων, οὐχ ὑπομνήσας πώποτε τοὺς ἠδικημένους
παρ' αὐτοῦ, οὐ
λόγου μεταδούς, μᾶλλον δὲ οὐδὲ συστῆναι ταῖς ἑαυτοῦ προπετείαις
θαρσήσας, ὑβρίζει μὲν
ἀνοσίαι ψήφωι, τάχα δέ που καὶ μέγα πεφρόνηκεν ἐπὶ τούτωι, ἵνα καὶ
ἀκούηι λέγοντος
τοῦ μακαρίου Δαυίδ, μᾶλλον δὲ τοῦ ἁγίου πνεύματος διὰ φωνῆς τοῦ
Δαυίδ· τί ἐγκαυχᾶι
ἐν κακίαι ὁ δυνατὸς ἀνομίαν ὅλην τὴν ἡμέραν; ἀδικίαν ἐλογίσατο ἡ
γλῶσσά σου; ὡσεὶ ξυρὸν ἠκονημένον ἐποίησας δόλον. ἠγάπησας κακίαν
ὑπὲρ ἀγαθωσύνην, ἀδικίαν ὑπὲρ τὸ λαλῆσαι δικαιοσύνην· ἠγάπησας
πάντα ῥήματα καταποντισμοῦ, γλῶσσαν δολίαν. διὰ τοῦτο ὁ θεὸς καθε-
λεῖ σε εἰς τέλος· ἐκτίλαι σε καὶ μεταναστεύσαι σε ἀπὸ σκηνώματός σου
καὶ τὸ ῥίζωμά σου ἐκ γῆς ζώντων.
Ἐπυθόμην δὲ ὅτι τῆς καθ' ἡμῶν πλημμελείας ἀπαλλάττειν αὐτὸν
ἐπιχειροῦσι τινές,
λελυπῆσθαι δικαίως διαβεβαιούμενοι διά τοι τὸ δίχα αὐτοῦ τὸ ἐπὶ τῶι
δεδυσφημηκότι γε-
νέσθαι συνέδριον. ἀλλ' ἦν ἄμεινον οὐχ ἡμᾶς αἰτιάσασθαι μᾶλλον,
γράφεσθαι δὲ τὴν

λυτρωτήν. γέγονε γάρ, ὡς ἤδη πλειστάκις εἴπομεν, σὰρξ ὁ λόγος σῶμά τε

ἴδιον ποιη-
σάμενος τὸ πάσχειν εἰδὸς αἰκίας τε καὶ θάνατον δέδωκεν ὑπὲρ ἡμῶν αὐτὸ
καί, καθά φησιν
ὁ θεσπέσιος Παῦλος, ὑπέμεινε σταυρὸν αἰσχύνης καταφρονήσας. ἢ γὰρ
οὐκ
αἰσχύνη καὶ οἱονεί τίς ἐντροπὴ τῶι πανσθενεῖ καὶ ζωοποιῶι καὶ παθῶν
ἐπέκεινα λαχόντι
93
τὴν φύσιν τὸ ἐξ ἀνθρωπίνης ἀσθενείας σταυρωθῆναι δοκεῖν καὶ ἐν

θανάτωι γενέσθαι
κατὰ τὴν σάρκα; καὶ γοῦν ὁ αὐτός πού φησι διὰ φωνῆς Ἡσαίου· τὸν
νῶτόν μου
δέδωκα εἰς μάστιγας, τὰς δὲ σιαγόνας μου εἰς ῥαπίσματα, τὸ δὲ πρόσω-
πόν μου οὐκ ἀπέστρεψα ἀπὸ αἰσχύνης ἐμπτυσμάτων, καὶ πάλιν· διὰ
τοῦτο
οὐκ ἐνετράπην, ἀλλ' ἔθηκα τὸ πρόσωπόν μου ὡς στερεὰν πέτραν καὶ
[οὐκ]
ἔγνων ὅτι οὐ μὴ καταισχυνθῶ, ὅτι ἐγγίζει ὁ δικαιώσας με. ὅσον μὲν γὰρ
ἧκεν εἴς γε τὰς Ἑλλήνων καὶ μέντοι καὶ Ἰουδαίων ἀνοσίας ἀγέλας,
σκάνδαλόν τε ὁμοῦ
καὶ μωρία νενόμισται τὸ Χριστοῦ μυστήριον· καταμειδιῶσι γὰρ οἱ
τάλανες τοῦ τιμίου
σταυροῦ· ἐκβέβηκε δὲ τῆς δοκούσης αὐτοῖς ἀσθενείας τὸ πέρας εἰς
εὐκλείας δύναμιν τῆς
ἀληθῶς θεοπρεπεστάτης. μεμαρτύρηται γὰρ διὰ τῆς ἐκ νεκρῶν
ἀναστάσεως ὅτι τε εἴη
θεὸς καὶ θεοῦ κατὰ ἀλήθειαν υἱὸς ὡς θανάτου κρείττων καὶ φθορᾶς, καὶ
ὁμοῦ τῶι γεγεννη-
κότι προσκυνεῖται παρὰ πάντων. ἄκουε δὲ διακεκραγότος ἡμῖν αὐτὸ δὴ
τοῦτο γράμ-
ματος ἱεροῦ· οὕτως λέγει κύριος· ἁγιάσατε τὸν φαυλίζοντα τὴν ψυχὴν αὐ-
τοῦ, τὸν βδελυσσόμενον ὑπὸ τῶν ἐθνῶν τῶν δούλων τῶν ἀρχόντων. βα-
σιλεῖς ὄψονται αὐτὸν καὶ ἀναστήσονται ἄρχοντες καὶ προσκυνήσουσιν
αὐτῶι. ὁμολογεῖτε, φησίν, ἅγιον εἶναι κατὰ φύσιν ὡς θεὸν τὸν τὴν ἰδίαν
ψυχὴν
ἐκφαυλίζοντα, τουτέστι τὸν τῆς ἑαυτοῦ καταφρονήσαντα ψυχῆς· τέθεικε
γὰρ αὐτὴν ὑπὲρ
Οικουμενική Σύνοδος Concilium universale Chalcedonense anno 451

λεγάτοις ἐκ τῆς ἰδίας ἑαυτοῦ ὑποστάσεως, ὁρκώσας τοῦτον ἐγγράφως

κατὰ τῶν σεπτῶν
καὶ φρικτῶν μυστηρίων ὥστε θάλψαι τὸ αὐτοῦ γένος καὶ ἐν μηδενὶ
κάματον αὐτῶι παρα-
σχεῖν. ἀλλ' ὁ εὐλαβέστατος ἐπίσκοπος Διόσκορος ὁ ἐπὶ κακῶι οὐ μόνον
ἡμῶν, ἀλλὰ
καὶ πάσης ἐκείνης τῆς διοικήσεως διαδεξάμενος τὸν θρόνον,
ἀπεχθανόμενος πρὸς τὴν ὀρθὴν
ἐκείνου πίστιν αἱρετικὸς τυγχάνων, οὐ μόνον οὐ θάλπει, ἀλλὰ καὶ παρ'
οὐδὲν θέμενος
94
τοὺς φρικτοὺς ἐκείνους ὅρκους τὰ ἐναντία εἰς ἡμᾶς διεπράξατο, πᾶσαν

ἐπινοῶν καθ' ἡμῶν
ἐπιβουλήν. καὶ διώκει μὲν ἐν προοιμίοις τῆς οὐκ οἶδ' ὅπως ἔλαχεν
ἐπισκοπῆς, ἀπειλῶν
θάνατον, ἐμέ τε καὶ τὸν ἡμέτερον ἀδελφὸν ἔτι περιόντα τῆς περιωνύμου
Ἀλεξανδρείας
σκοπῶι τινι ὥστε ἡμᾶς διωκομένους καταλαβεῖν τὴν πανευδαίμονα
Κωνσταντινούπολιν ἐλπί-
σαντας βοηθείας ἀξιοῦσθαι. ὁ δὲ σκοπὸς τοῦ προλεχθέντος εὐλαβοῦς
ἀνδρὸς οὗτος ἦν
ὥστε ἡμᾶς ἀποληφθῆναι ἐνταῦθα καὶ προπεμφθῆναι τῶι τῆς ἀνοσίας
μνήμης Χρυσαφίωι,
οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ τῶι μεγαλοπρεπεστάτωι καὶ ἐνδοξοτάτωι Νόμωι τότε τὰ
τῆς οἰκουμένης
ἐν χερσὶν ἔχοντι πράγματα· τοῦτο γὰρ ἦν διὰ γραμμάτων μηνύσας ὡς
μέγα τι προξενῶν
τοῖς μνημονευθεῖσι τὸ ἡμᾶς μὲν παρ' αὐτῶν ἀναλωθῆναι, αὐτῶι δὲ χάριν
τῆς θήρας ὁμολο-
γῆσαι. ἀμέλει γοῦν παραυτὰ τοῦ γενέσθαι ἡμᾶς ἐπὶ τῆς βασιλευούσης
πόλεως
ἐλπίσαντες βοηθείας ἀξιοῦσθαι ἐν ἀσφαλεῖ γινόμεθα καὶ αἰκισμοῖς
διαφόροις ὑποβαλλό-
μεθα, ἄχρις ἂν πάντα ἃ εἴχομεν ἐν κινητοῖς, παράσχωμεν, ἔτι δὲ οὐκ
ἀρκουμένους πρὸς
τὴν μεθοδείαν τῶν βασάνων ἐκείνων ἀναγκασθῆναι ἡμᾶς καὶ δανεισταῖς
πλείστοις ἐπὶ
βαρυτάτοις τόκοις κοινωνῆσαι, ὡς τὸν μὲν ἡμέτερον ἀδελφὸν τὸν τῆς
λαμπρᾶς μνήμης
Παῦλον οὐκ ἐνεγκόντα τὰς αἰκίας καὶ τὰς ὕβρεις τὸν ἀνθρώπινον
ὑπεξελθεῖν βίον, ἐμὲ δὲ
τὸν Ἀθανάσιον καὶ τὰς ἡμετέρας θείας καὶ τὴν γαμετὴν καὶ τὰ παιδία τοῦ
ἡμετέρου ἀδελ
Οικουμενική Σύνοδος Synodus Constantinopolitana et Hierosolymitana

anno 536 Tome 3, page 92, line 1
(τὰ γὰρ τούτων φρικωδέστερα καὶ μείζονα ἢ κατὰ φύσιν ἀνθρωπίνην ὡς

εἰπεῖν περίεργον
ἂν εἴη διακωδωνίζειν, συγχωρεῖν δὲ διὰ τῆς τῶν ἐγγεγραμμένων
λιβέλλων καταγραφῆς
γνῶσιν παραλαμβάνειν τοὺς ἐντυγχάνοντας), ἀφορμὴν δὲ καὶ δίκαια
σπέρματα τῆς κατ' ἐκεί-
95
νων ἐνθέσμου πάλιν κατακρίσεως εὑρόντες καὶ νῦν ἀφ' ὧν ἐκεῖνοι

μάλιστα καὶ πληττόμενοι
τῶι οἰκείωι συνειδότι καὶ πάντα παρὰ κανόνας πράττοντες δελεάσαντες
ἐνίους τῶν τελούν-
των εἰς τοὺς ἡμετέρους κλήρους διὰ σωφρονισμὸν ἐκκλησιαστικὸν πρὸς
ὀλίγον ἐκβλη-
θέντας εἰς ἑαυτοὺς εἵλκυσαν καὶ ἀπηνέγκαντο καὶ ταῖς ὑπ' αὐτῶν
πορθουμέναις ἐκκλησίαις
ἀθέσμως ἀπεγράψαντο πανταχοῦ τοῖς θείοις κανόσι μαχόμενοι, τούτου
χάριν ἡμεῖς παιδα-
γωγούμενοι τῆι ὁσίαι τῶν ὑμετέρων διδαγμάτων ἐπικρίσει
ἀναθεματίζομεν καὶ ἐπὶ τοῦ
παρόντος Σεβῆρον καὶ Πέτρον τοὺς φρενοβλαβεῖς καὶ τῆι κρίσει τοῦ
μεγάλου βήματος καὶ
φοβεροῦ παραδίδομεν τὰς ἐκείνων ἀνοσίας ψυχάς, ἀπαλλοτριοῦντες
αὐτοὺς παραπλησίως
καθάπερ ὑμεῖς, μακαριώτατοι, παντὸς πράγματος, τιμῆς, ἀξίας, ἐνεργείας
ἱερατικῆς, τῆς
σεπτῆς κοινωνίας καὶ γυμνοῦντες οὐ μόνον ἱερωσύνης ἧς ἔχειν
ἐφαντάζοντο μάτην, ἀλλὰ
καὶ πάσης μετουσίας πρὸς τὴν τῶν ὀρθὰ φρονεῖν ἐγνωκότων διάκρισιν
(δέος γὰρ μὴ τοὺς
ἀκεραιοτέρους ἐπὶ πλεῖον μιμητὰς τῶν οἰκείων βλασφημιῶν
καθελκύσωσι· πάντα γὰρ
τολμῶσιν ὡς ἔτυχε), καὶ δεόμεθα τῶν ἁγιωτάτων ὑμῶν διὰ ταύτης ἡμῶν
τῆς μετρίας
ἐπιστολῆς, ἧι καὶ ἐντέτακται τὰ ἐπιδοθέντα διδασκαλικά, γνῶσιν ἀληθῆ
παρειληφότας
τῶν Σεβήρου καὶ Πέτρου πλημμελημάτων ἐπικυρῶσαι καὶ τὴν παρ' ἡμῶν
νῦν ἡγησαμένην
διοίκησιν τοῖς θείοις ἐγνωσμένην κανόσιν, εἰ καὶ μηδὲν ἔχειν αὐτοὺς
ἔνθεσμον ἱερωσύνης
ἐγνώκαμεν πώποτε, ἀναγαγεῖν δὲ καὶ ἐπὶ τὸν εὐσεβέστατον καὶ
ὀρθόδοξον ἡμῶν βασιλέα,
ἐφ' ὧι τε μανθάνοντα τὰ περιεχόμενα τοῖς λιβέλλοις καὶ τὰ παρ' ἡμῶν
κριθέντα καὶ δι
Magica, Papyri magicae Preisendanz number 4, line 1412
Παρθένε, κλειδοῦχε Περσέφασσα,

Ταρτάρου Κόρη, γοργῶπι, δεινή, πυρι-
δρακοντόζωνε παῖ· ὁ δεῖνα ἐκ τῆς τροφῆς
96
ἑαυτοῦ καταλείψανα δάκρυσιν ἔμιξεν

καὶ στενάγμασιν πικροῖς, ὅπως αὐτὸν
καρπίσησθε βασάνοις ἐχόμενον,
ἥρωες ἀτυχεῖς, οἳ ἐν τῷ δεῖνα τόπῳ συν-
έχεσθε, λειψίφωτες ἀλλοιόμοροι·
τὸν δεῖνα καρπίσασθε τὸν πονοῦν-
τα καρδίαν, ἕνεκεν τῆς δεῖνα, τῆς ἀσεβοῦς
καὶ ἀνοσίας. ἄξατε οὖν αὐτὴν βασανι-
ζομένην, διὰ τάχους ειουτ Ἀβαώθ·
ψακερβα· Ἀρβαθιάω· λαλαοϊθ·
ιωσαχωτου· αλλαλεθω· καὶ σὺ, κυρία
βορφοροφόρβα· συνατρακαβι βαυ-
βαραβας ενφνουν· Μορκα· Ἐρεσχιγὰ[λ]
νεβουτοσουαληθ· πέμψον δὲ Ἐρινύν,
Ὀργογοργονιοτριαν, ψυχὰς καμόν-
των ἐξεγείρουσαν πυρί, ἥρωες ἀτυ-
χεῖς ἡρωίδες τε δυστυχεῖς, οἱ ἐν τού-
τῳ τῷ τῷ τόπῳ, οἱ ἐν ταύτῃ τῇ ἡμέρᾳ, οἱ
Magica, Papyri magicae

Preisendanz number 4, line 2472
καὶ ὅταν βούλῃ πράττειν, ἀνελόμενος

ὀλίγον καὶ ποιήσας ἀνθρακιὰν ἀνα-
βὰς ἐπὶ δώματος ὑψηλοῦ ἐπίθυε λέγων
τὸν λόγον τοῦτον ἀνατολῆς οὔσης, καὶ παρα-
χρῆμα ἥξει. λόγος· ‘διασταλήτω μοι
πᾶσα νεφῶν σκοτία, καὶ ἐπιλαμψά-
τω μοι ἡ θεὸς Ἀκτιῶφις καὶ ἀκουσά-
τω μου τῆς ἱερᾶς φωνῆς· βαίνω γὰρ
καταγγέλλων τὴν διαβολὴν τῆς μια-
ρᾶς καὶ ἀνοσίας, τῆς δεῖνα· διέβαλεν γάρ
σου τὰ ἱερὰ μυστήρια ἀνθρώποις εἰς
γνῶσιν. ἡ δεῖνά ἐστιν ἡ εἰποῦσα ὅτι – ’οὐκ ἐγώ εἰμι
εἰποῦσα ὅτι· ἐγὼ ἴδον τὴν μεγίστην
θεὸν καταλιποῦσαν τὸν πόλον τὸν οὐ-
ράνιον, ἐπὶ γῆς γυμνοσάνδαλον, ξιφη-
φόρον, ἄτοπον ὄνομα ὀνομάσασαν’. ἡ δεῖνά ἐστιν
ἡ εἰποῦσα· ‘ἐγὼ τὴν θεὸν αἷμα πίνουσαν.’
ἡ δεῖνα εἶπεν, οὐκ ἐγώ, Ἀκτιῶφι Ἐρεσχιγὰλ
Νεβουτοσουαληθ· φορφορβα· Σα-
τραπάμμων. χοιριξιη· σαρκοβόρα·
97
Σχόλια στον Αριστοφάνη. , Scholia in plutum (scholia vetera et fort.

recentiora sub auctore Moschopulo) Argumentum-scholion sch plut,
verse 179, line 49
ἐκ Κορίνθου. ἡ δὲ Λαῒς ἐπισημοτέρα γέγονε τῆς μη-

τρὸς ἐν Κορίνθῳ. ὕστερον δὲ καὶ αὐτὴ ἀπεδήμησεν εἰς
Θεσσαλίαν, ἔνθα Εὐρυλόχου τινὸς ἢ Ἀριστονίκου ἠρά-
σθη, παρ' ᾧ καὶ ἐβίωσε τὸν λοιπὸν χρόνον. αὐτῆς δὲ
πολλοὶ τῶν Θετταλῶν ἠράσθησαν, καὶ τῷ ἔρωτι τὰ
πρόθυρα αὐτῆς οἴνῳ ἔρραινον. καὶ φασὶν, ὅτι ζηλοτυ-
ποῦσαι αἱ Θετταλαὶ γυναῖκες ἐφόνευσαν αὐτὴν ξυλίναις
χελώναις τύπτουσαι ἐν τῷ ἱερῷ τῆς Ἀφροδίτης, πανη-
γύρεως οὔσης, ἐν ᾗ ἄνδρες οὐ παρεγίνοντο. διὸ τούτου
ἕνεκα λοιμὸς κατέλαβε τὴν Θετταλίαν, ἕως ὕστερον
ἱερὸν ἐποίησαν ἀνοσίας Ἀφροδίτης, ἐπειδὴ αἱ γυναῖκες
ἐν τῷ ἱερῷ ἀνόσιον τετολμήκασι φόνον.⟧
ἐρᾷ: Ἔρωτα ἔχει. P.
Φιλωνίδου: Φιλωνίδης ἀνήρ τις ἦν πλούσιος,
οὗτινος ἀμόρφου ὄντος, διὰ τὰ χρήματα ἐρᾷ Λαῒς αὐ-
τοῦ, ἡ ἐν Κορίνθῳ ᾀδομένη πόρνη. P.
ὁ Τιμοθέου δὲ πύργος: (Οὗτος εἰς τοσοῦτον
ἤρθη τύχης, ὥστε καὶ ἐν ὄψει τούτῳ τὴν δαίμονα
φαίνεσθαι. κατασκευάσας δὲ πύργον οὐκ ἀπὸ τύχης
ἔφη κατεσκευακέναι, ἀλλ' ἀπ' ἀνδρείας. ὀργισθεῖσα δὲ
ἡ τύχη πένητα αὐτὸν ἐποίησεν. οὐκ εἴασε δὲ εἰπεῖν, διὰ
Σχόλια στον Αριστοφάνη. , Commentarium in plutum (recensio 1)

(scholia recentiora Tzetzae) Argumentum-dramatis personae-scholion sch
plut, verse 179, line 37
ᾧ καὶ ἐβίωσε τὸν λοιπὸν χρόνον.

αὐτῆς δὲ πολλοὶ τῶν Θετταλῶν
ἠράσθησαν καὶ τῷ ἔρωτι τὰ πρόθυρα
αὐτῆς οἴνῳ ἔρραινον. ζηλοτυπήσασαι
δὲ αἱ θετταλαὶ γυναῖκες ἐφόνευσαν
αὐτὴν ξυλίναις χελώναις τύπτουσαι
ἐν τῷ ἱερῷ Ἀφροδίτης, πανηγύρεως
οὔσης, ἐν ᾖ ἄνδρες οὐ παρεγίνοντο.
98
διὸ τούτου ἕνεκε λοιμὸς κατέλαβε

τοὺς Θετταλούς, ἕως ὕστερον ἱερὸν
ἐποίησαν ἀνοσίας Ἀφροδίτης, ἐπειδὴ
αἱ γυναῖκες ἐν τῷ ἱερῷ ἀνόσιον
τετολμήκασι φόνον.
ὁ Τιμοθέου δὲ πύργος:
ὅστις πλούσιος ἅμα καὶ ὄλβιος ὢν
ἀνὴρ καὶ στρατηγὸς Ἀθηναίων,
τεῖχος οἰκοδομήσας μέγα καὶ θαυ-
μαστόν, εἰς τοσοῦτον ἤρθη τῆς
τύχης, ὡς τὴν δαίμονα ὄψει φαί-
νεσθαι τούτῳ. καὶ ἐν Ἀθήναις δὲ ἐν
εἰκόσιν ἐποίουν αὐτὸν κοιμώμενον οἱ
Σχόλια στον Δημοσθένη. (scholia vetera) (fort. auctore Ulpiano) Oration

18, section 242, line 1
ὀψὲ γάρ ποτε] δεῖ λαβεῖν τὸ μὲν πρῶτον ‘ὀψὲ’ ὥσπερ διηγουμένου,
τὸ δὲ δεύτερον ὡς κατ' ἐρώτησιν καὶ ὡς ἐκπληττομένου, ὅτι
ἐλησμόνησεν
εἰπεῖν. τὸ ‘ἐχθὲς μὲν οὖν καὶ τὸ πρώην’ ἀντὶ τοῦ ὀψέ· κατὰ κοινοῦ δὲ τὸ
’ἦν’. A
σημείωσαι, παρ' ὑπόνοιαν. Pr
καὶ δύο συλλαβὰς προσθεὶς] μίαν μὲν εἰς τὸ ὄνομα τοῦ πατρὸς αὐτοῦ,
μίαν δὲ εἰς τὸ τῆς μητρός. A
Ἔμπουσαν] ἐκ τοῦ πάντα αἰσχρῶς καὶ ἀνοσίως ποιεῖν· τοιαύτη γὰρ ἡ
πάλαι Ἔμπουσα. Yvp
πάντα ποιεῖν] πάντα τὰ αἰσχρὰ καὶ ἀνόσια· τοιαύτη γὰρ ἡ πάλαι
Ἔμπουσα. S
τουτουσὶ] τοὺς πολίτας. S
καὶ περὶ ὧν μὲν ἔστι τις ἀμφισβήτησις] ἐπιδείκνυσιν ἐν τούτοις, ὅτι
οὐχ ὡς ἐχθρὸς ἀκριβολογεῖται, πάντα ἐξετάζων ἃ ἥμαρτεν, ἀλλὰ πλεῖστα
καὶ παραπέμπεται. διηγεῖται δὲ τὰ σαφέστερα καὶ εὐδηλότερα· διὸ καὶ
ἀκολούθως ἐπήγαγε. gTBcFj
τὸν ἀποψηφισθέντα] οὗτος γὰρ ὁ Ἀντιφῶν Ἀθηναῖος ἐδόκει εἶναι τὸ
πρότερον. γιγνομένων δὲ τῶν καλουμένων διαψηφίσεων, ὅ ἐστιν ἐξετά-
σεων ἐν τοῖς δήμοις ὡς ἔθος, εἰ ἄρα φύσει Ἀθηναῖος οὐκ ὢν ἐνέγραψεν
ἑαυτὸν ἐκ σπουδῆς τινῶν εἰς τοὺς ἀστούς· ἀπεψηφίσθη δὲ καὶ ἀπεδοκι
Σχόλια στον Ευρυπίδη. (scholia vetera)

Vita-argumentum-scholion sch Or, section 392, line 4
99
εὖ γ' εἶπας: καλῶς με νεκρὸν ἐκάλεσας· οὐ γὰρ ζῶ ὑπὸ

τῶν κακῶν. ὅσον ἥκει εἰς τὰ κακά, οὐ ζῶ: – MTBi
τὸ σῶμα φροῦδον: ἀντὶ τοῦ εἰς ὄνομα μόνον λείπεται τὰ
ἐμά. καὶ εἰς ὄνομα μόνον λείπεται τὰ κατ' ἐμέ, ἐπεὶ τὸ σῶμα ἅπαν
μοι φροῦδον γέγονεν: – MTA
ὅδ' εἰμὶ μητρός: ἤτοι ὅτι μετανοεῖ ἀνελὼν αὐτήν, ταλαί-
πωρόν φησιν· οὐ γὰρ πρὸ πράξεως καὶ μετὰ τὴν πρᾶξιν οἱ αὐτοὶ τυγ-
χάνομεν· ἢ προσαγόμενος αὐτὸν εἰς ἔλεον διὰ τοῦ καθομολογεῖν τὴν
ἀνοσίαν ἑαυτοῦ πρᾶξιν· ἢ ὑπομιμνήσκων αὐτὸν ὅτι ἔκδικος τοῦ πατρὸς
ὑπάρχει. τὸ δὲ ταλαίπωρος παρὰ τὴν πώρην, ὃ δηλοῖ τὸ πένθος.
Ἀντίμαχος [frg. 58]· ‘πωρητὺν ἀλόχοισι καὶ οἷς τεκέεσσιν ἕκαστος’,
ἀντὶ τοῦ πένθος: – MTAB
φείδου δ' ὀλιγάκις λέγειν κακά: λείπει τὸ ὥστε· ἤκουσα,
ὥστε φείδου λέγειν τὰ κακά. οἷον· παραιτοῦ τὰ κακὰ πολλάκις λέ-
γειν. ὀλιγάκις δὲ ἀντὶ τοῦ οὐδ' ὅλως, ὡς τὸ ‘ἦ ὀλίγον οἱ παῖδα
ἐοικότα γείνατο Τυδεύς’ [Ε 800]: – MTAB
† ἄλλως: οὕτως συντάξεις· φείδου λέγειν τὰ κακά, ἀντὶ τοῦ.
πεφεισμένως λέγε τὰ κακά. ὀλιγάκις δὲ ἀντὶ τοῦ καὶ ὀλιγάκις,

πρὸ δωμάτων δράκων: εἶδος ἀντὶ εἴδους ἔλαβεν· γένος μὲν

γὰρ ὁ ὄφις, εἶδος δὲ ὁ δράκων καὶ ἔχις καὶ τὰ λοιπὰ τῶν ὄφεων· νῦν
δὲ δράκων ἀντὶ τοῦ ἔχις. οὗτοι γὰρ οὐκ ἐξ ὠῶν γεννῶνται, ἀλλὰ ζῳο-
τοκοῦνται καὶ τικτόμενοι διαρρηγνύουσι τὰς τῶν μητέρων γαστέρας, ὥς
φησι Νίκανδρος [Ther. 134]· ‘γαστέρ' ἀναβρώσαντες ἀμήτορες ἐξεγέ-

νοντο’. διὸ ἔχιν αὐτὸν ὡς μητροκτόνον φησίν: – MTAB
ἀντὶ τοῦ ἄγριος ὡς δράκων, ὅτι ὠμῶς ἔπραξεν. λείπει δὲ τὸ
ὡς, ἵν' ᾖ· ὡς δράκων: – MgTAB
τὴν μανίαν λέγει: – MAg
νόσον δηλονότι. ὅ ἐστιν ὠδίνει: – MA
Μενέλαε προσφθέγγῃ νιν: προσφθέγγῃ αὐτὸν, τὴν ἀνοσίαν
κεφαλήν. ἔθος γὰρ ἦν μὴ διαλέγεσθαι τοῖς ἐναγέσιν: – MTAB
γράφεται καὶ ἀκάθαρτον κάρα. εἶπε δὲ τοῦτο, ὅτι οὐκ ἦν κα-
θαρός: – MTB
φίλου μοι πατρός ἐστιν ἔκγονος: δέον εἰπεῖν ὅτι τοῦ
ἀδελφοῦ μου υἱός ἐστι, φησὶ τοῦ πατρός μου ἔκγονος. ἔκγονος γὰρ τοῦ
Ἀτρέως Ὀρέστης: – MTAB
ἄλλως: φίλου μοι πατρός: ὅ ἐστι συγγενοῦς μοι πατρὸς υἱός.
πάλιν δὲ τὸ κακόηθες τοῦ ἀνδρὸς δείκνυται, ὅτι τὸν ἀδελφὸν φίλον
εἶπεν: – MTB γράφεται ἀφ' Ἑλλάδος: –
100

πάλιν ἀνῆλθ': εἰς τὸ ἔμπαλιν καὶ εἰς τὸ ἐναντίον ἔδραμε

καὶ κατέστη τοῖς Ἀτρείδαις. εὐτυχίαν δέ φησι τὴν κατὰ τὸ Ἴλιον
καὶ δυστυχίαν τὴν νῦν τραγῳδουμένην: – MiTABi
πάλαι παλαιᾶς: ἀντὶ τοῦ διὰ τὴν παλαιὰν καὶ πάλαι γεγε-
νημένην συμφοράν. λέγει δὲ τὴν μοιχείαν τῆς γυναικὸς Ἀτρέως καὶ
τὴν βορὰν τῶν τέκνων τοῦ Θυέστου, ὡς καὶ ἑξῆς ἐπάγει. ἢ οὕτως·
προϋπαρξάσης ἑτέρας κατὰ τὸν ἀνέκαθεν χρόνον συμφορᾶς [τῶν τέκνων
αὐτοῦ, εἶτα εὐτυχίας τῆς κατὰ τὸ Ἴλιον, καὶ πάλιν δυστυχίας τῆς νῦν
τραγῳδουμένης] ἥτις αὐτοῖς προὐξένησε συμφορὰς ἀτόπους, τῷ μὲν οἰκ-
τροτάτην παίδων βορὰν, τῷ δὲ σφαγὴν ἀνοσίαν τέκνων ἀδελφοῦ. τὸ γὰρ
τεκέων ἀντὶ τοῦ τέκνων· ἑξῆς δὲ τεκέων χρόα τεμεῖν πυριγενεῖ
παλάμᾳ. ἐπὶ τῶν γονέων δὲ ἔλαβε παρὰ τὸ τεκεῖν ἴσως: – MTAB
† ἀπὸ συμφορᾶς δόμων: ποίας δὲ συμφορᾶς λέγει· ὁπότε παρὰ
τοῦ ἀρνὸς ἦλθε τοῖς Ἀτρείδαις μεγάλη συμφορὰ, σφαγαὶ καὶ θοινήματα
τῶν γενναίων τέκνων: – A
† Ἀτρεὺς ὁ Πέλοπος βασιλεύων Πελοποννήσου ηὔξατό ποτε ὅ τι ἂν
κάλλιστον ἐν τοῖς ποιμνίοις αὐτοῦ γεννηθῇ, τοῦτο Ἀρτέμιδι θῦσαι. γεννη-
θείσης δὲ αὐτῷ χρυσᾶς ἀρνὸς τῆς εὐχῆς ἠμέλησε καὶ καθείρξας εἰς
λάρνακα ἐφύλαττε. μέγα δέ τι φρονήσας ἐπὶ τῷ κτήματι κομπάζει ἐπὶ
τῆς ἀγορᾶς. ἠνίασε τοῦτο Θυέστην, καὶ ὑπελθὼν ὡς ἐρῶν ἔπεισε τὴν

Vita-argumentum-scholion sch Med, section 846, line 9
παρέδρους: ἀντὶ τοῦ συνοίκους, παρόσον οὐκ ἐκτός εἰσιν

ἔρωτος οἱ περὶ σοφίαν καὶ πᾶσαν ἀρετὴν διακείμενοι: – AB
πῶς οὖν ἱερῶν: πῶς οὖν τὴν τεκνολέτειραν ὑποδέξεται ἡ
πόλις τῶν ἱερῶν ποταμῶν ἢ ἡ χώρα τῶν φίλων, τουτέστι τῶν ἡδέων
καὶ ἀγαθῶν: – A
ἄλλως: ἡ μεταξὺ τῶν ἱερῶν κειμένη ποταμῶν. τῷ προτέρῳ δὲ
διαζευκτικῷ συνδέσμῳ, τῷ ἤ, τὸ ἡ ἄρθρον ἔξωθεν προσθετέον, τουτ-
έστιν· ἢ ἡ πόλις ἢ ἡ χώρα. ὁ δὲ νοῦς· πῶς ἂν οὖν σε δέξαιτο ἡ
πόλις αὕτη, ἡ ἱεροὺς ἔχουσα ποταμοὺς καὶ καθαροὺς παντὸς μολύσματος,
ἢ ἡ τῶν κατ' αὐτὴν ἀνδρῶν προσφιλεστάτων ἡμῖν χώρα, παιδοκτόνον

γενομένην καὶ ἀνοσίαν τῷ κατὰ τῶν φιλτάτων φόνῳ: – AB
101
ἢ φίλων: ἀντὶ τοῦ προσφιλεστάτων καὶ φιλοξενωτάτων. οὐκ

εἰκῇ δὲ τοῦτο, ἀλλ' ἵνα αἰνίξηται πρὸς ἀποτροπὴν τὴν ὑπερβάλλουσαν
ἀνοσιότητα τοῦ φόνου, ὅτι, καίπερ φιλόξενοι πεφυκότες, πρὸς σὲ
τοιαύτην
γενομένην ἀξενώτατοι γενήσονται: – AB
πόμπιμος: ἡ τὴν ἐκπεμφθεῖσαν ὑποδεχομένη, οὐκ αὐτὴ
πόμπιμος οὖσα: – B
σὲ τὴν μετ' ἄλλων εὐσεβῶν [σὲ] ἀσεβῆ οὖσαν: – Bi
σκέψαι τεκέων πλαγάν: τὴν πληγὴν, φησὶ, τὴν τῶν τέκνων
καὶ τὸν φόνον μὴ προπετῶς δράσῃς, ἀλλὰ πρότερον μεθ' ἡμῶν ἢ ἄλλων
τινῶν σκέψαι εἰ τοῦτο χρή σε δρᾶσαι: –

Vita-argumentum-scholion sch Tr, section 1316, line 2
καταφθίνει γᾶ: ἡ δὲ γῇ, φησὶν, ὑπὸ τοῦ δόρατος φθίνει καὶ ὁ

καπνὸς ὥσπερ πτέρυγι χρώμενος οὕτως ἀνίπταται: –
ἰαλέμῳ τοὺς θανόντας: ἀνακαλεῖς τοὺς τεθνηκότας θρήνῳ,
οὐχ ὡς ἕτεροι σπονδαῖς: –
ἄλλως: ἀνακαλοῦμαι, φησὶν, αὐτοὺς τὰ γεραιὰ μέλεα προστιθεῖσα
τῇ γῇ καὶ ταῖς δισσαῖς χερσὶ κτυποῦσα τὴν γῆν: –
διάδοχόν σοι: οὐκοῦν, φησὶν, ἐγὼ διαδέχομαί σε [καὶ]
τῷ θρηνεῖν τὸ γόνυ τιθεῖσαν ἐπὶ τῆς γῆς: –
τὸ ἑξῆς· ἀγόμεθα δούλειον ὑπὸ μέλαθρον: –
θάνατος ὅσιον: ὅτι ἐπὶ τῷ βωμῷ τοῦ ἑρκείου Διὸς
ἐσφάγη· τινὲς δὲ διὰ τὸ αὐτὸν μὲν εἶναι ὅσιον, ἀνοσίαν δὲ τὴν σφα-
γήν: –
ἰὼ θεῶν μέλαθρα: ἰδίως τοὺς βωμούς. ἢ θεῶν μέλα-
θρα διὰ τὸ θεόκτιστον εἶναι τὴν πόλιν: –
κόνις δ' ἴσα: ἡ δὲ κόνις καὶ ἡ σποδὸς ὁμοίως τῷ καπνῷ
ὡς πτέρυγι χρωμένη ἄιστον καὶ ἀφανῆ τὸν ἐμὸν οἶκον τίθησιν.
ἡ δὲ σποδὸς, φησὶ, καθάπερ καπνὸς ἀναπτήσεται πρὸς τὸν αἰθέρα τῶν
ἐμῶν οἴκων ἀφανισθέντων πυρί: –
ἐμάθετε: ᾐσθάνεσθε, φησὶ, πεσούσης τῆς Τροίας, ὡς
τῶν Ἑλλήνων τὰ λείψανα καταρριπτούντων: –
συγγίνωσκε (M int.) 2Huv
Σούδα λεξικόν. letter gamma, entry 12, line 24
αἰσχρουργίαν διαπραττόμενος τελετὰς ἐπενόει καὶ ξένα μυστήρια ἐπε-

τέλει. καὶ δὴ λαβών ποτε τὴν ἰδίαν θυγατέρα καὶ εἰς τοὺς κόλπους
102
τοῦ ἀγάλματος αὐτὴν θέμενος ἔφη, σὺ ταύτην γεγέννηκας καὶ πατὴρ

αὐτῆς ἔννομος ὑπάρχεις. οὗτος μιαρώτατός τε καὶ ἀνοσιώτατος
ἐγένετο καὶ τοσοῦτον ὁρμαθὸν κακῶν συνειληφὼς ἐπεκάλυψε τὰ τοῦ
Τιβερίου μειονεκτήματα. ὅσα γὰρ τῷ Αὐγούστῳ ἐν πολλῷ χρόνῳ
περιεποιήθη, οὗτος ἐν μιᾷ ἡμέρᾳ ἀπεκτήσατο. μοιχικώτατός τε ἀν-
θρώπων γενόμενος καὶ γυναῖκας ἡρμοσμένας καὶ γεγαμημένας ἐλάμ-
βανε. τήν τε ἑαυτοῦ τιθήνην ἐπιτιμήσας ἀνοίας ἐς ἀνάγκην ἑκουσίου
θανάτου κατέστησεν. ἐχρῆτο δὲ καὶ ταῖς ἀδελφαῖς καὶ παρανόμων
ἐκοινώνει μίξεων, ὡς καὶ πατὴρ ἀνοσίας καταστῆναι γονῆς ἐκ μιᾶς
αὐτῶν τῶν ἀδελφῶν ἀπογεννηθείσης. ναούς τε καὶ θυσίας ὡς ἡμιθέῳ
γίνεσθαι παρεσκεύαζε. τοιούτῳ αὐτοκράτορι οἱ Ῥωμαῖοι παρεδόθησαν,
ὥστε τὰ τοῦ Τιβερίου ἔργα καίπερ χαλεπώτατα δόξαντα γεγονέναι
τοσοῦτον τὰ Γαΐου, ὅσον τὰ τοῦ Αὐγούστου παρ' ἐκείνῳ παρήνεγ-
καν. οὗτος μετὰ Τιβέριον ἐβασίλευσε Καλλιγόλας ὀνομαζόμενος.
Γάϊος Λαυτώριος, Μάρκος ἐπίκλησιν. ἐκ τούτου δείκνυται τὸ
μισοπόνηρον τῶν Ῥωμαίων καὶ τὸ πρὸς τοὺς παραβαίνοντας τὰ κοινὰ
καὶ νόμιμα τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως ἀμείλικτον. οὗτος γὰρ χιλίαρχος
ἀποδειχθεὶς ἐν τῷ Σαυιτικῷ πολέμῳ νεανίαν τινὰ τῶν ὁμοσκήνων
διαφέροντα τὴν ὄψιν ἑτέρων μέχρι μέν τινος ἔπειθεν ἑαυτῷ χαρίσασθαι
Σούδα λεξικόν. letter delta, entry 1351, line 14
τρόπον. μετρίοις γὰρ δὴ τῆς ἀρχῆς προοιμίοις χρησάμενος εὐθὺς ἐς

πλείονά τε καὶ ἄτοπα τῆς γνώμης ἐκπίπτει μειονεκτήματα, πλεονεξίαν
τε νοσῶν ἄμετρον καὶ ἀσέλγειαν, θυμοῦ τε ἀκρατὴς ὢν καὶ ἀπαραίτη-
τος ἐν ταῖς κολάσεσι, φιλαπεχθήμων τε καὶ φιλάργυρος εἰ καί τις
ἕτερος. ταχέως γοῦν τὸ πρὸς ἁπάντων μῖσος ἐφειλκύσατο ὡς τό τε
τοῦ ἀδελφοῦ καὶ τοῦ πατρὸς ἀποσβέσαι κλέος. σφαγαῖς τε γὰρ τῶν
ἐπισήμων τῆς βουλῆς ἑκάστης ἡμέρας ἐμίαινε τὴν πόλιν, τάς τε ἴσας
τοῖς κρείττοσι μεταδιώκων τιμὰς οὐχ ὑπέμενεν ἑτέρων αὐτῷ γενέσθαι
κατὰ τὸ Καπιτώλιον ἀνδριάντων στάσιν ἐκ χρυσοῦ τε καὶ ἀργύρου
πεποιημένων. ἀπείχετο δὲ οὐδὲ τοῦ τῶν συγγενῶν φόνου, ἀλλ' ἐπὶ
πάντας τοὺς ἀφ' αἵματος τὴν ἀνοσίαν ἤγαγε δεξιάν, οὔτε θεοὺς
ὁμογνίους οὔτε δίκην αἰδούμενος, ἀλλ' ὁμοῦ τά τε θεῖα περιφρονῶν
καὶ τὰ ἀνθρώπινα.
Δομετιανός, βασιλεὺς Ῥωμαίων, ἀδελφὸς Τίτου, οὗ διάδοχος
γενόμενος οὐ τὴν πατρικὴν καὶ ἀδελφικὴν ἐζήλωσεν ἄριστον πολιτείαν,
ἀλλὰ τὴν Τιβερίου καὶ Νέρωνος ἀνοσιουργίαν ἐκ διαμέτρου. καὶ δὴ
πᾶν εἶδος κακίας ἐπελθὼν μιαιφονίας τε καὶ γυναικομανίας ἅμα καὶ
ἀνδρομανίας ἀνάπλεως γενόμενος ἑαυτὸν ὁ ἄθεος τελευταῖον ἀπεθέωσε.
κἀντεῦθεν οὖν ἔχθιστον ἅπασι καὶ ἀπόβλητον διὰ τὸ φονικόν τε καὶ
103
θηριῶδες τῆς μιαρᾶς γνώμης ἑαυτὸν ὁ τάλας ἀποφήνας, εἰκότως

μάλα τὰ ἐπίχειρα τῆς οἰκείας δυσμενείας κομισάμενος αἰσχίστῳ μόρῳ
Σούδα λεξικόν. letter chi, entry 190, line 6
Εὐριπίδης· πολὺς δ' ἀνεῖρπε κισσός, εὐφυὴς κλάδος, χελιδόνων μουσεῖον.
Χελιδόνων φάρμακον: παρὰ Ἱππώνακτι τὸ φίλτρον τὸ δια-

γινόμενον, ἐπειδὰν χελιδόνα πρῶτόν τις ἴδῃ.
Χελώνας· τὰς χελώνας μακαριεῖν σε τοῦ δέρματος. διὰ τὸ
κέντρον τῶν σφηκῶν.
Χελώνη: τὸ χερσαῖον ζῷον, ἡ ὀστρακόνωτος· καὶ τὸ θαλάσσιον·
καὶ παρατάξεως ὄνομα· καὶ εἶδος πολεμιστήριον, ἐξ οὗ καὶ χελῶναι
χωστρίδες, πολιορκητικὸν μηχάνημα, καὶ κριοί. ζηλοτυποῦσαι αἱ
Θετταλαὶ γυναῖκες τὴν Λαΐδα τὴν ἑταιρίδα ξυλίναις χελώναις ἐφόνευσαν
τύπτουσαι ἐν τῷ ἱερῷ τῆς Ἀφροδίτης, πανηγύρεως οὔσης. ὕστερον δὲ
ἱερὸν ἐποίησαν ἀνοσίας Ἀφροδίτης, ἐπειδὴ αἱ γυναῖκες ἐν τῷ ἱερῷ
ἀνόσιον τετολμήκασι φόνον.
Χελώνη μυιῶν: ἐπὶ τῶν ἀφροντιστούντων τινός. καὶ Χε-
λώνῃ· τὴν παρρησίαν τὴν σὴν οἴει τεττάρων εἶναι ὀβολῶν, τὸ λεγό-
μενον. οὐκ οἶσθα, ὅτι καὶ Θερσίτης ἐν τοῖς Ἕλλησιν ἐπαρρησιάζετο·
τῷ δὲ Ἀγαμέμνονι τῆς Θερσίτου παρρησίας ἔλαττον ἔμελεν ἢ χελώνῃ
μυιῶν, τὸ τῆς παροιμίας. ὅτι χελώνης ἐπιρριφείσης Αἰσχύλῳ τῷ Ἀθη-
ναίῳ ὑπὸ ἀετοῦ φέροντος κατὰ τῆς κεφαλῆς, ἀπώλετο, ἐτῶν νηʹ
γενόμενος.
ΑΠΟΝΙΑ
Λεξικόν Δημητράκου τόμος Β΄. Σελ.832

104
Διογένης Λαέρτιος. Βίοι φιλοσοφων.

“Diogenis Laertii vitae philosophorum, 2 vols.”, Ed. Long, H.S.
Oxford: Clarendon Press, 1964, Repr. 1966.Book 2, section 89, line 4
Εἶναί τε τὴν μερικὴν ἡδονὴν δι' αὑτὴν αἱρετήν· τὴν δ' εὐδαι-
μονίαν οὐ δι' αὑτήν, ἀλλὰ διὰ τὰς κατὰ μέρος ἡδονάς. πίστιν δ'
εἶναι τοῦ τέλος εἶναι τὴν ἡδονὴν τὸ ἀπροαιρέτως ἡμᾶς ἐκ παίδων
ᾠκειῶσθαι πρὸς αὐτήν, καὶ τυχόντας αὐτῆς μηθὲν ἐπιζητεῖν
μηθέν τε οὕτω φεύγειν ὡς τὴν ἐναντίαν αὐτῇ ἀλγηδόνα. εἶναι δὲ
τὴν ἡδονὴν ἀγαθὸν κἂν ἀπὸ τῶν ἀσχημοτάτων γένηται, καθά
φησιν Ἱππόβοτος ἐν τῷ Περὶ αἱρέσεων. εἰ γὰρ καὶ ἡ πρᾶξις
ἄτοπος εἴη, ἀλλ' οὖν ἡ ἡδονὴ δι' αὑτὴν αἱρετὴ καὶ ἀγαθόν. ἡ δὲ
τοῦ ἀλγοῦντος ὑπεξαίρεσις, ὡς εἴρηται παρ' Ἐπικούρῳ, δοκεῖ
αὐτοῖς μὴ εἶναι ἡδονή· οὐδὲ ἡ ἀηδονία ἀλγηδών. ἐν κινήσει γὰρ
εἶναι ἀμφότερα, μὴ οὔσης τῆς ἀπονίας ἢ τῆς ἀηδονίας κινήσεως,
ἐπεὶ ἡ ἀπονία οἱονεὶ καθεύδοντός ἐστι κατάστασις. δύνασθαι
δέ φασι καὶ τὴν ἡδονήν τινας μὴ αἱρεῖσθαι κατὰ διαστροφήν·
οὐ πάσας μέντοι τὰς ψυχικὰς ἡδονὰς καὶ ἀλγηδόνας ἐπὶ σωματι-
καῖς ἡδοναῖς καὶ ἀλγηδόσι γίνεσθαι. καὶ γὰρ ἐπὶ ψιλῇ τῇ τῆς πατρί-
δος εὐημερίᾳ ὥσπερ τῇ ἰδίᾳ χαρὰν ἐγγίνεσθαι. ἀλλὰ μὴν οὐδὲ κατὰ
μνήμην τῶν ἀγαθῶν ἢ προσδοκίαν ἡδονήν φασιν ἀποτελεῖσθαι·
ὅπερ ἤρεσκεν Ἐπικούρῳ (Usener 453). ἐκλύεται γὰρ τῷ χρόνῳ
τὸ τῆς ψυχῆς κίνημα. λέγουσι δὲ μηδὲ κατὰ ψιλὴν τὴν ὅρασιν ἢ
τὴν ἀκοὴν γίνεσθαι ἡδονάς. τῶν γοῦν μιμουμένων θρήνους ἡδέως
ἀκούομεν, τῶν δὲ κατ' ἀλήθειαν ἀηδῶς. μέσας τε καταστάσεις
Διογένης Λαέρτιος. Βίοι φιλοσοφων. Book 2, section 89, line 5
μονίαν οὐ δι' αὑτήν, ἀλλὰ διὰ τὰς κατὰ μέρος ἡδονάς. πίστιν δ'
εἶναι τοῦ τέλος εἶναι τὴν ἡδονὴν τὸ ἀπροαιρέτως ἡμᾶς ἐκ παίδων
ᾠκειῶσθαι πρὸς αὐτήν, καὶ τυχόντας αὐτῆς μηθὲν ἐπιζητεῖν
μηθέν τε οὕτω φεύγειν ὡς τὴν ἐναντίαν αὐτῇ ἀλγηδόνα. εἶναι δὲ
τὴν ἡδονὴν ἀγαθὸν κἂν ἀπὸ τῶν ἀσχημοτάτων γένηται, καθά
φησιν Ἱππόβοτος ἐν τῷ Περὶ αἱρέσεων. εἰ γὰρ καὶ ἡ πρᾶξις
ἄτοπος εἴη, ἀλλ' οὖν ἡ ἡδονὴ δι' αὑτὴν αἱρετὴ καὶ ἀγαθόν. ἡ δὲ
τοῦ ἀλγοῦντος ὑπεξαίρεσις, ὡς εἴρηται παρ' Ἐπικούρῳ, δοκεῖ
αὐτοῖς μὴ εἶναι ἡδονή· οὐδὲ ἡ ἀηδονία ἀλγηδών. ἐν κινήσει γὰρ
105
εἶναι ἀμφότερα, μὴ οὔσης τῆς ἀπονίας ἢ τῆς ἀηδονίας κινήσεως,

ὠνόμαζον ἀηδονίαν καὶ ἀπονίαν. πολὺ μέντοι τῶν ψυχικῶν τὰς

ὠνόμαζον ἀηδονίαν καὶ ἀπονίαν. πολὺ μέντοι τῶν ψυχικῶν τὰς
σωματικὰς ἀμείνους εἶναι, καὶ τὰς ὀχλήσεις χείρους τὰς σωματι-
κάς. ὅθεν καὶ ταύταις κολάζεσθαι μᾶλλον τοὺς ἁμαρτάνοντας.
χαλεπώτερον γὰρ τὸ πονεῖν, οἰκειότερον δὲ τὸ ἥδεσθαι ὑπελάμ-
βανον. ἔνθεν καὶ πλείονα οἰκονομίαν περὶ θάτερον ἐποιοῦντο. διὸ
καὶ καθ' αὑτὴν αἱρετῆς οὔσης τῆς ἡδονῆς τὰ ποιητικὰ ἐνίων
ἡδονῶν ὀχληρὰ πολλάκις ἐναντιοῦσθαι· ὡς δυσκολώτατον αὐτοῖς
φαίνεσθαι τὸν ἀθροισμὸν τῶν ἡδονῶν εὐδαιμονίαν ποιουσῶν.
Ἀρέσκει δ' αὐτοῖς μήτε τὸν σοφὸν πάντα ἡδέως ζῆν, μήτε
πάντα φαῦλον ἐπιπόνως, ἀλλὰ κατὰ τὸ πλεῖστον. ἀρκεῖ δὲ κἂν
κατὰ μίαν τις προσπίπτουσαν ἡδέως ἐπανάγῃ. τὴν φρόνησιν
Διαφέρεται (fg. 1 Us.) δὲ πρὸς τοὺς Κυρηναϊκοὺς περὶ τῆς

ἡδονῆς· οἱ μὲν γὰρ τὴν καταστηματικὴν οὐκ ἐγκρίνουσι, μόνην
106
δὲ τὴν ἐν κινήσει· ὁ δὲ ἀμφότερα <τὰ γένη> ψυχῆς καὶ σώματος,

ὥς φησιν ἐν τῷ Περὶ αἱρέσεως καὶ φυγῆς καὶ ἐν τῷ Περὶ τέλους
καὶ ἐν τῷ πρώτῳ Περὶ βίων καὶ ἐν τῇ πρὸς τοὺς ἐν Μυτιλήνῃ
φίλους ἐπιστολῇ. ὁμοίως δὲ καὶ Διογένης ἐν τῇ ἑπτακαιδεκάτῃ
τῶν Ἐπιλέκτων καὶ Μητρόδωρος ἐν τῷ Τιμοκράτει (fg. 29
Körte) λέγουσιν οὕτω· νοουμένης δὲ ἡδονῆς τῆς τε κατὰ κίνησιν
καὶ τῆς καταστηματικῆς. ὁ δ' Ἐπίκουρος ἐν τῷ Περὶ αἱρέσεων
(fg. 2 Us.) οὕτω λέγει· “ἡ μὲν γὰρ ἀταραξία καὶ ἀπονία καταστηματικαί
εἰσιν ἡδοναί· ἡ δὲ χαρὰ καὶ ἡ εὐφροσύνη κατὰ κίνησιν
ἐνεργείᾳ βλέπονται.”
Ἔτι (fg. 452 Us.) πρὸς τοὺς Κυρηναϊκούς· οἱ μὲν γὰρ χείρους
τὰς σωματικὰς ἀλγηδόνας τῶν ψυχικῶν, κολάζεσθαι γοῦν τοὺς
ἁμαρτάνοντας σώματι· ὁ δὲ τὰς ψυχικάς. τὴν γοῦν σάρκα τὸ
παρὸν μόνον χειμάζειν, τὴν δὲ ψυχὴν καὶ τὸ παρελθὸν καὶ τὸ
παρὸν καὶ τὸ μέλλον. οὕτως οὖν καὶ μείζονας ἡδονὰς εἶναι τῆς
ψυχῆς. ἀποδείξει (fg. 66 Us.) δὲ χρῆται τοῦ τέλος εἶναι τὴν
ἡδονὴν τῷ τὰ ζῷα ἅμα τῷ γεννηθῆναι τῇ μὲν εὐαρεστεῖσθαι, τῷ
δὲ πόνῳ προσκρούειν φυσικῶς καὶ χωρὶς λόγου.
Πλούταρχος. Romulus (0007: 002)“Plutarchi vitae parallelae, vol. 1.1,

4th edn.”, Ed. Ziegler, K.Leipzig: Teubner, 1969.
μενα δεινὰ καὶ τόλμαν ὅλως ἀνέκπληκτον ἔχοντες· ὁ

δὲ Ῥωμύλος γνώμῃ τε χρῆσθαι μᾶλλον ἐδόκει καὶ πολι-
τικὴν ἔχειν σύνεσιν, ἐν ταῖς περὶ νομὰς καὶ κυνηγίας
πρὸς τοὺς γειτνιῶντας ἐπιμειξίαις πολλὴν ἑαυτοῦ παρέ-
χων κατανόησιν ἡγεμονικοῦ μᾶλλον ἢ πειθαρχικοῦ φύσει
γεγονότος. διὸ τοῖς μὲν ὁμοδούλοις ἢ ταπεινοτέροις προς-
φιλεῖς ἦσαν, ἐπιστάτας δὲ καὶ διόπους βασιλικοὺς καὶ
ἀγελάρχας ὡς μηδὲν αὐτῶν ἀρετῇ διαφέροντας ὑπερ-
φρονοῦντες, οὔτ' ἀπειλῆς ἐφρόντιζον οὔτ' ὀργῆς. ἐχρῶντο
δὲ διαίταις καὶ διατριβαῖς ἐλευθερίοις, οὐ τὴν σχολὴν
ἐλευθέριον ἡγούμενοι καὶ τὴν ἀπονίαν, ἀλλὰ γυμνάσια
καὶ θήρας καὶ δρόμους καὶ τὸ λῃστὰς ἀλέξασθαι καὶ
κλῶπας ἑλεῖν καὶ βίας ἐξελέοθαι τοὺς ἀδικουμένους.
ἦσαν δὴ διὰ ταῦτα περιβόητοι.
Γενομένης δέ τινος πρὸς τοὺς Νομήτορος βουκό-
λους τοῖς Ἀμουλίου διαφορᾶς καὶ βοσκημάτων ἐλάσεως,
οὐκ ἀνασχόμενοι συγκόπτουσι μὲν αὐτοὺς καὶ τρέπονται,
ἀποτέμνονται δὲ τῆς ἀγέλης συχνήν. ἀγανακτοῦντος δὲ
τοῦ Νομήτορος ὠλιγώρουν, συνῆγον δὲ καὶ προσεδέχοντο
107
πολλοὺς μὲν ἀπόρους, πολλοὺς δὲ δούλους, θράσους ἀπο-

στατικοῦ καὶ φρονήματος ἀρχὰς ἐνδιδόντες. τοῦ δὲ Ῥω
Πλούταρχος. De tranquillitate animi (464e–477f) (0007: 096)

“Plutarchi moralia, vol. 3”, Ed. Pohlenz, M.
Leipzig: Teubner, 1929, Repr. 1972.Stephanus page 465, section C, line
12
καταπαῦσαι ῥᾳδίως οὐκ ἔστιν, ἂν μὴ λόγοι παρόντες

οἰκεῖοι καὶ συνήθεις ἐπιλαμβάνωνται τῶν ταραττομένων.
Ὁ μὲν οὖν εἰπὼν (Democrit. B 3) ὅτι ‘δεῖ τὸν
εὐθυμεῖσθαι μέλλοντα μὴ πολλὰ πρήσσειν μήτε ἰδίῃ
μήτε ξυνῇ,’ πρῶτον μὲν ἡμῖν πολυτελῆ τὴν εὐθυμίαν
καθίστησι, γινομένην ὤνιον ἀπραξίας· οἷον ἀρρώστῳ
παραινῶν ἑκάστῳ (Eurip. Or. 258)
’μέν', ὦ ταλαίπωρ', ἀτρέμα σοῖς ἐν δεμνίοις.’
καίτοι κακὸν μὲν ἀναισθησία σώματι φάρμακον ἀπονίας ,
οὐδὲν δὲ βελτίων ψυχῆς ἰατρὸς ὁ ῥᾳθυμίᾳ καὶ μαλακίᾳ καὶ
προδοσίᾳ φίλων καὶ οἰκείων καὶ πατρίδος ἐξαιρῶν τὸ
ταραχῶδες αὐτῆς καὶ λυπηρόν. ἔπειτα καὶ ψεῦδός ἐστι τὸ
εὐθυμεῖν τοὺς μὴ πολλὰ πράσσοντας. ἔδει γὰρ εὐθυμοτέ-
ρας εἶναι γυναῖκας ἀνδρῶν οἰκουρίᾳ τὰ πολλὰ συνούσας·
νυνὶ δ' ὁ μὲν βορέας

Πλούταρχος. De Stoicorum repugnantiis (1033a–1057b) (0007: 136)

“Plutarchi moralia, vol. 6.2, 2nd edn.”, Ed. Westman, R. (post M.
Pohlenz)Leipzig: Teubner, 1959.Stephanus page 1041, section E, line 11
καὶ παρὰ τὴν ἀξίαν ἑαυτὸν βλάπτει· τοῦτο δ' ἦν τὸ ἀδι-

κεῖν· ὁ ἄρ' ἀδικούμενος καὶ ὑφ' ὁτουοῦν πᾶς ἑαυτὸν ἀδικεῖ.’
Τὸν περὶ ἀγαθῶν καὶ κακῶν λόγον, ὃν αὐτὸς εἰσάγει
καὶ δοκιμάζει, συμφωνότατον εἶναί φησι τῷ βίῳ καὶ μά-
λιστα τῶν ἐμφύτων ἅπτεσθαι προλήψεων. ταυτὶ γὰρ ἐν
τῷ τρίτῳ τῶν Προτρεπτικῶν εἴρηκεν· ἐν δὲ τῷ πρώτῳ
τοῦτον τὸν λόγον φησὶν ἀπὸ τῶν ἄλλων ἁπάντων ἀφέλκειν
τὸν ἄνθρωπον ὡς οὐδὲν ὄντων πρὸς ἡμᾶς οὐδὲ συνεργούν-
των πρὸς εὐδαιμονίαν οὐδέν. ὅρα τοίνυν, πῶς αὑτῷ σύμφω-
νός ἐστι, τὸν ἀφέλκοντα τοῦ ζῆν καὶ τῆς ὑγιείας καὶ τῆς
ἀπονίας καὶ τῆς τῶν αἰσθητηρίων ὁλοκληρίας καὶ μηδὲν
108
εἶναι ταῦτα φάσκοντα πρὸς ἡμᾶς, ἃ παρὰ τῶν θεῶν αἰτού-

μεθα, μάλιστα συμφωνεῖν τῷ βίῳ καὶ ταῖς κοιναῖς προ-
λήψεσιν ἀποφαινόμενος. ἀλλ' ἵνα μηδ' ἄρνησις ᾖ τοῦ
τἀναντία λέγειν, ἐν τῷ τρίτῳ περὶ Δικαιοσύνης ταῦτ'
εἴρηκε· ‘διὸ καὶ διὰ τὴν ὑπερβολὴν τοῦ τε μεγέθους καὶ
τοῦ κάλλους πλάσμασι δοκοῦμεν ὅμοια λέγειν καὶ οὐ
κατὰ τὸν ἄνθρωπον καὶ τὴν ἀνθρωπίνην φύσιν.’ | ἔστιν
οὖν ὅπως ἄν τις ἐξομολογήσαιτο σαφέστερον τἀναντία
λέγειν αὐτὸς πρὸς ἑαυτὸν ἢ οὗτος, ἃ δι' ὑπερβολήν φησι
πλάσματα δοκεῖν εἶναι καὶ ὑπὲρ τὸν ἄνθρωπον καὶ ὑπὲρ
Πλούταρχος. De Stoicorum repugnantiis (1033a-1057b)

Stephanus page 1047, section E, line 9
ριάδας δέκα καὶ πρὸς ταύταις τρισχίλια τεσσαράκοντα

ἐννέα, τὸ δ' ἀποφατικὸν ἐνακόσια πεντήκοντα δύο πρὸς
τριάκοντα καὶ μιᾷ μυριάσι.
Τῶν πρεσβυτέρων τινές, ἃ τῷ τὸν ὀξίνην ἔχοντι
συνέβαινε μήθ' ὡς ὄξος ἀποδόσθαι δυναμένῳ μήθ' ὡς
οἶνον, ἔφασαν τῷ Ζήνωνι συμβαίνειν· τὸ γὰρ προηγμένον
αὐτῷ μήθ' ὡς ἀγαθὸν μήθ' ὡς ἀδιάφορον ἔχειν διάθεσιν.
ἀλλ' ὁ Χρύσιππος ἔτι μᾶλλον τὸ πρᾶγμα δυσδιάθετον πε-
ποίηκεν· ὁτὲ μὲν γάρ φησι μαίνεσθαι τοὺς τὸν πλοῦτον
καὶ τὴν ὑγίειαν καὶ τὴν ἀπονίαν καὶ τὴν ὁλοκληρίαν τοῦ
σώματος ἐν μηδενὶ ποιουμένους μηδ' ἀντεχομένους τῶν
τοιούτων, καὶ παραθέμενος τὰ τοῦ Ἡσιόδου (O. D. 299)
’ἐργάζευ, Πέρση, δῖον γένος’ ἐπιπεφώνηκεν ὅτι τἀναντία
παραινεῖν μανικόν ἐστι, τό ‘μὴ ἐργάζευ, Πέρση, δῖον γέ-
νος’· καὶ τὸν μὲν σοφὸν ἐν τοῖς περὶ Βίων καὶ βασιλεῦσι
συνέσεσθαί φησιν ἕνεκα χρηματισμοῦ καὶ σοφιστεύσειν
ἐπ' ἀργυρίῳ, παρ' ὧν μὲν προλαμβάνοντα πρὸς οὓς δὲ
συντιθέμενον τῶν μαθητῶν, ἐν δὲ τῷ ἑβδόμῳ <περὶ> τοῦ
Καθήκοντος καὶ κυβιστήσειν τρὶς ἐπὶ τούτῳ λαβόντα τά-
λαντον· | ἐν δὲ τῷ πρώτῳ περὶ Ἀγαθῶν τρόπον τινὰ
Πλούταρχος. De communibus notitiis adversus Stoicos (1058e–1086b)

(0007: 138)“Plutarchi moralia, vol. 6.2, 2nd edn.”, Ed. Westman, R.
(post M. Pohlenz)Leipzig: Teubner, 1959.Stephanus page 1064, section
C, line 7
109
καὶ γέρα καὶ τιμὰς ἔχει βασιλέως, ἄνδρες δὲ πράσσουσιν

ἅπερ ἡγεμόσι πόλεων προσήκει καὶ ἄρχουσιν. ἆρ' οὖν παρὰ
τοῖς Στωικοῖς ὁμοίως τὸ μὲν ὄνομα καὶ τὸ σχῆμα τοῦ
ἀγαθοῦ πάρεστι τῇ ἀρετῇ καὶ μόνην ταύτην αἱρετὸν καὶ
ὠφέλιμον καὶ συμφέρον καλοῦσι, πράττουσι δὲ πάντα καὶ
φιλοσοφοῦσι καὶ ζῶσι καὶ ἀποθνήσκουσιν ὥσπερ ἀπὸ προς-
τάγματος τῶν ἀδιαφόρων; καίτοι τὸν κύνα μὲν ἐκεῖνον
οὐδεὶς Αἰθιόπων ἀποκτίννυσιν, ἀλλὰ σεμνῶς κάθηται
προσκυνούμενος, οὗτοι δὲ τὴν ἀρετὴν ἀπολλύουσιν ἑαυτῶν
καὶ διαφθείρουσι, τῆς ὑγιείας περιεχόμενοι καὶ τῆς ἀπο-
νίας.
Ἔοικε δ' ἡμᾶς ἀπαλλάττειν τοῦ περὶ τούτων ἔτι
πλείονα λέγειν ὁ κολοφών, αὐτὸς ὃν ὁ Χρύσιππος τοῖς
δόγμασιν ἐπιτέθεικεν. ὄντων γὰρ ἐν τῇ φύσει τῶν μὲν ἀγα-
θῶν τῶν δὲ κακῶν τῶν δὲ [καὶ] μεταξὺ καὶ καλουμένων
ἀδιαφόρων, οὐδεὶς ἔστιν ἀνθρώπων ὃς οὐ βούλεται τἀγα-
θὸν ἔχειν μᾶλλον ἢ τὸ ἀδιάφορον <καὶ τὸ ἀδιάφορον> ἢ τὸ
κακόν. ἀλλὰ καὶ τοὺς θεοὺς δήπου ποιούμεθα μάρτυρας,
αἰτούμενοι ταῖς εὐχαῖς παρ' αὐτῶν μάλιστα μὲν κτῆσιν
ἀγαθῶν, εἰ δὲ μή, κακῶν ἀποφυγήν, τὸ [δὲ] μήτ' ἀγαθὸν
Πλούταρχος. Non posse suaviter vivi secundum Epicurum (1086c–

1107c) (0007: 139)“Plutarchi moralia, vol. 6.2, 2nd edn.”, Ed. Westman,
R. (post M. Pohlenz)Leipzig: Teubner, 1959.Stephanus page 1089,
section D, line 3
καὶ νύττον ἐναργοῦς ἀναφέρουσα τῆς ὀρέξεως, οὔτε τοὺς

μετρίους καὶ σώφρονας εἰκὸς ἐνδιατρίβειν τῇ ἐπινοίᾳ τῶν
τοιούτων οὐδ', ἅπερ ἔσκωπτε τὸν <Ἐπίκουρον> Καρνεά-
δης, πράττοντας οἷον ἐξ ἐφημερίδων ἀναλέγεσθαι, ποσάκις
Ἡδείᾳ καὶ Λεοντίῳ συνῆλθον ἢ ποῦ Θάσιον ἔπιον <ἢ>
ποίας εἰκάδος ἐδείπνησαν πολυτελέστατα. δεινὴν γὰρ ἐμ-
φαίνει καὶ θηριώδη περὶ τὰ γινόμενα καὶ προσδοκώμενα
τῆς ἡδονῆς ἔργα ταραχὴν καὶ λύσσαν ἡ τοσαύτη πρὸς
ἀναμνήσεις αὐτῆς βάκχευσις τῆς ψυχῆς καὶ πρόστηξις.
Ὅθεν αὐτοί μοι δοκοῦσι τούτων αἰσθόμενοι τῶν ἀτο-
πημάτων εἰς τὴν ἀπονίαν καὶ τὴν εὐστάθειαν ὑποφεύγειν
τῆς σαρκός, ὡς ἐν τῷ ταύτην ἐπινοεῖν περί τινας ἐσομένην
καὶ γεγενημένην τοῦ ἡδέως ζῆν ὄντος· τὸ γὰρ εὐσταθὲς
σαρκὸς κατάστημα καὶ τὸ περὶ ταύτης πιστὸν ἔλπισμα τὴν
ἀκροτάτην χαρὰν καὶ βεβαιοτάτην ἔχειν τοῖς ἐπιλογίζεσθαι
δυναμένοις. ὅρα δὴ πρῶτον μὲν οἷα ποιοῦσι, τὴν
110
εἴθ' ἡδονὴν ταύτην εἴτ' ἀπονίαν ἢ εὐστάθειαν ἄνω καὶ

κάτω μετερῶντες ἐκ τοῦ σώματος εἰς τὴν ψυχήν, εἶτα
πάλιν ἐκ ταύτης εἰς ἐκεῖνο τῷ μὴ στέγειν ἀπορρέουσαν
καὶ διολισθάνουσαν ἀναγκαζόμενοι τῇ ἀρχῇ συνάπτειν, καί
’τὸ μὲν ἡδόμενον’, ὥς φησι, ‘τῆς σαρκὸς τῷ χαίροντι
Πλούταρχος. Non posse suaviter vivi secundum Epicurum (1086c-

1107c) Stephanus page 1089, section D, line 9
φαίνει καὶ θηριώδη περὶ τὰ γινόμενα καὶ προσδοκώμενα

τῆς ἡδονῆς ἔργα ταραχὴν καὶ λύσσαν ἡ τοσαύτη πρὸς
ἀναμνήσεις αὐτῆς βάκχευσις τῆς ψυχῆς καὶ πρόστηξις.
Ὅθεν αὐτοί μοι δοκοῦσι τούτων αἰσθόμενοι τῶν ἀτο-
πημάτων εἰς τὴν ἀπονίαν καὶ τὴν εὐστάθειαν ὑποφεύγειν
τῆς σαρκός, ὡς ἐν τῷ ταύτην ἐπινοεῖν περί τινας ἐσομένην
καὶ γεγενημένην τοῦ ἡδέως ζῆν ὄντος· τὸ γὰρ εὐσταθὲς
σαρκὸς κατάστημα καὶ τὸ περὶ ταύτης πιστὸν ἔλπισμα τὴν
ἀκροτάτην χαρὰν καὶ βεβαιοτάτην ἔχειν τοῖς ἐπιλογίζεσθαι
δυναμένοις. ὅρα δὴ πρῶτον μὲν οἷα ποιοῦσι, τὴν
εἴθ' ἡδονὴν ταύτην εἴτ' ἀπονίαν ἢ εὐστάθειαν ἄνω καὶ
κάτω μετερῶντες ἐκ τοῦ σώματος εἰς τὴν ψυχήν, εἶτα
πάλιν ἐκ ταύτης εἰς ἐκεῖνο τῷ μὴ στέγειν ἀπορρέουσαν
καὶ διολισθάνουσαν ἀναγκαζόμενοι τῇ ἀρχῇ συνάπτειν, καί
’τὸ μὲν ἡδόμενον’, ὥς φησι, ‘τῆς σαρκὸς τῷ χαίροντι
τῆς ψυχῆς ὑπερείδοντες, αὖθις δ' <ἐκ> τοῦ χαίροντος εἰς
τὸ ἡδόμενον τῇ ἐλπίδι τελευτῶντες.’ καὶ πῶς οἷόν τε τῆς
βάσεως τινασσομένης μὴ συντινάσσεσθαι τὸ ἐπὸν ἢ βέ-
βαιον ἐλπίδα καὶ χαρὰν ἀσάλευτον εἶναι περὶ πράγματος
σάλον ἔχοντος τοσοῦτον καὶ μεταβολάς, ὅσαι σφάλλουσι τὸ
σῶμα, πολλαῖς μὲν ἔξωθεν ὑποκείμενον ἀνάγκαις καὶ πλη
Πλούταρχος. Non posse suaviter vivi secundum Epicurum (1086c-

1107c) Stephanus page 1092, section A, line 2
ἀμωλωπίστου χαρᾶς ἀγεύστων καὶ ἀθεάτων. οὐ γάρ, εἰ

τὸ ψωριᾶν τὴν σάρκα καὶ λημᾶν τὸν ὀφθαλμὸν ἀλλότριον,
ἤδη καὶ τὸ κνᾶσθαι καὶ τὸ ἀπομάττεσθαι θαυμάσιον· οὐδ'
111
εἰ τὸ ἀλγεῖν καὶ φοβεῖσθαι τὰ θεῖα καὶ ταράττεσθαι τοῖς

ἐν Ἅιδου κακόν, ἡ τούτων ἀποφυγὴ μακάριον καὶ ζηλω-
τόν. ἀλλὰ μικρόν τινα τόπον καὶ γλίσχρον ἀποφαίνουσι
τῆς χαρᾶς, ἐν ᾧ στρέφεται καὶ κυλινδεῖται, μέχρι τοῦ μὴ
ταράττεσθαι τοῖς ἐν Ἅιδου κακοῖς [ἡ τούτων] παρὰ τὰς
κενὰς δόξας προϊοῦσα καὶ τοῦτο ποιουμένη τῆς σοφίας
τέλος, | ὃ δόξειεν <ἂν> αὐτόθεν ὑπάρχειν τοῖς ἀλόγοις. εἰ
γὰρ πρὸς τὴν ἀπονίαν τοῦ σώματος οὐ διαφέρει πότερον
δι' αὑτὸ ἢ φύσει τοῦ πονεῖν ἐκτός ἐστιν, οὐδὲ πρὸς τὴν
ἀταραξίαν τῆς ψυχῆς μεῖζόν ἐστι τὸ δι' αὑτὴν ἢ κατὰ
φύσιν οὕτως ἔχειν ὥστε μὴ ταράττεσθαι. καίτοι φήσειεν
ἄν τις οὐκ ἀλόγως ἐρρωμενεστέραν εἶναι διάθεσιν τὴν φύ-
σει μὴ δεχομένην τὸ ταράττον ἢ τὴν ἐπιμελείᾳ καὶ λόγῳ
διαφεύγουσαν. ἔστω δ' ἔχειν ἐπίσης· καὶ γὰρ οὕτως φα-
νοῦνται τῶν θηρίων πλέον οὐδὲν ἔχοντες ἐν τῷ μὴ ταράτ-
τεσθαι τοῖς ἐν Ἅιδου καὶ <τοῖς> περὶ θεῶν λεγομένοις μηδὲ
προσδοκᾶν λύπας μηδ' ἀλγηδόνας ὅρον <οὐκ> ἐχούσας.
αὐτὸς γοῦν Ἐπίκουρος εἰπὼν ὡς ‘εἰ μηδὲν ἡμᾶς
Φίλων Ιουδαίος. De migratione Abrahami (0018: 014)

“Philonis Alexandrini opera quae supersunt, vol. 2”, Ed. Wendland, P.
Berlin: Reimer, 1897, Repr. 1962.Section 30, line 3
συνοικῶν καὶ ταῖς σωματικαῖς ἐνδιατρίβων ποιότησιν, ὧν Λάβαν ἐστὶν

ἔξαρχος – ὄνομα δὲ ποιότητος τοῦτ' ἐστίν – , ἀλλὰ μετανάστην χρὴ
γενέσθαι εἰς τὴν πατρῴαν γῆν τὴν ἱεροῦ λόγου καὶ τρόπον τινὰ τῶν
ἀσκητῶν πατρός· ἡ δ' ἐστὶ σοφία, τῶν φιλαρέτων ψυχῶν ἄριστον
ἐνδιαίτημα. ἐν ταύτῃ τῇ χώρᾳ καὶ γένος ἐστί σοι τὸ αὐτομαθές, τὸ
αὐτοδίδακτον, τὸ νηπίας καὶ γαλακτώδους τροφῆς ἀμέτοχον, τὸ χρησμῷ
θείῳ καταβαίνειν εἰς Αἴγυπτον κεκωλυμένον (Gen. 26, 2) καὶ τῆς σαρκὸς
ἐντυγχάνειν δελεαζούσαις ἡδοναῖς, ἐπίκλησιν Ἰσαάκ. οὗ τὸν κλῆρον
παραλαβὼν ἐξ ἀνάγκης ἀποθήσῃ τὸν πόνον· αἱ γὰρ ἀφθονίαι τῶν ἑτοίμων
καὶ κατὰ χειρὸς ἀγαθῶν | ἀπονίας αἴτιαι. πηγὴ δέ, ἀφ' ἧς ὀμβρεῖ
τὰ ἀγαθά, ἡ τοῦ φιλοδώρου θεοῦ σύνοδός ἐστιν· οὗ χάριν ἐπισφραγιζό-
μενος τὰ τῶν εὐεργεσιῶν φησιν· “ἔσομαι μετὰ σοῦ”.
Τί οὖν ἂν ἐπιλίποι καλὸν τοῦ τελεσφόρου [παντὸς] παρόντος
θεοῦ μετὰ χαρίτων τῶν παρθένων αὐτοῦ θυγατέρων, ἃς ἀδιαφθόρους
καὶ ἀμιάντους ὁ γεννήσας πατὴρ κουροτροφεῖ; τότε μελέται μὲν καὶ
πόνοι καὶ ἀσκήσεις ἡσυχάζουσιν, ἀναδίδοται δὲ ἄνευ τέχνης φύσεως
προμηθείᾳ πάντα ἀθρόα πᾶσιν ὠφέλιμα. καλεῖται δ' ἡ φορὰ τῶν
αὐτοματιζομένων ἀγαθῶν ἄφεσις, ἐπειδήπερ ὁ νοῦς ἀφεῖται τῶν κατὰ
112
τὰς ἰδίας ἐπιβολὰς ἐνεργειῶν καὶ ὥσπερ τῶν ἑκουσίων ἠλευθέρωται διὰ
τὴν πληθὺν τῶν ὑομένων καὶ ἀδιαστάτως ἐπομβρούντων. ἔστι δὲ ταῦτα
Φίλων Ιουδαίος. Quis rerum divinarum heres sit (0018: 015)

“Philonis Alexandrini opera quae supersunt, vol. 3”, Ed. Wendland, P.
Berlin: Reimer, 1898, Repr. 1962.Section 212, line 3
τάληπτα, στοιχεῖα ἀποτελέσματα, ἀρχὴ τελευτή, γένεσις φθορά, ζωὴ

θάνατος, νόσος ὑγεία, λευκὸν μέλαν, δεξιὰ εὐώνυμα, δικαιοσύνη ἀδικία,
φρόνησις ἀφροσύνη, ἀνδρεία δειλία, σωφροσύνη ἀκολασία, ἀρετὴ κακία,
καὶ τὰ τῆς ἑτέρας πάντα εἴδη τοῖς τῆς ἑτέρας εἴδεσι πᾶσι· πάλιν
γραμματικὴ ἀγραμματία, μουσικὴ ἀμουσία, παιδεία ἀπαιδευσία, συνόλως
τέχνη ἀτεχνία, καὶ τὰ ἐν ταῖς τέχναις, φωνήεντα στοιχεῖα καὶ ἄφωνα,

ὀξεῖς καὶ βαρεῖς φθόγγοι, εὐθεῖαι καὶ περιφερεῖς γραμμαί· καὶ ἐν ζῴοις
καὶ φυτοῖς ἄγονα γόνιμα, πολυτόκα ὀλιγοτόκα, ᾠοτόκα ζῳοτόκα, μαλά-
κεια ὀστρακόδερμα, ἄγρια ἥμερα, μονωτικὰ ἀγελαῖα· καὶ πάλιν πενία
πλοῦτος, δόξα ἀδοξία, δυσγένεια εὐγένεια, ἔνδεια περιουσία, πόλεμος
εἰρήνη, νόμος ἀνομία, εὐφυΐα ἀφυΐα, ἀπονία πόνος, νεότης γῆρας, ἀδυ-
ναμία δύναμις, ἀσθένεια ῥώμη. καὶ τί δεῖ τὰ καθ' ἕκαστον ἀναλέ-
γεσθαι ἀπερίγραφα καὶ ἀπέρατ' ὄντα τῷ πλήθει; παγκάλως οὖν ὁ τῶν
τῆς φύσεως ἑρμηνεὺς πραγμάτων, τῆς ἀργίας καὶ ἀμελετησίας ἡμῶν
λαμβάνων οἶκτον ἑκάστοτ' ἀφθόνως ἀναδιδάσκει, καθὰ καὶ |νῦν, τὴν
ἀντιπρόσωπον ἑκάστων θέσιν οὐχ ὁλοκλήρων, ἀλλὰ τμημάτων ὑπαρχόν-
των· | ἓν γὰρ τὸ ἐξ ἀμφοῖν τῶν ἐναντίων, οὗ τμηθέντος γνώριμα τὰ
ἐναντία. οὐ τοῦτ' ἐστίν, ὅ φασιν Ἕλληνες τὸν μέγαν καὶ ἀοίδιμον παρ'
αὐτοῖς Ἡράκλειτον κεφάλαιον τῆς αὑτοῦ προστησάμενον φιλοσοφίας αὐ-
χεῖν ὡς ἐφ' εὑρέσει καινῇ; παλαιὸν γὰρ εὕρεμα Μωυσέως ἐστὶ τὸ ἐκ
τοῦ αὐτοῦ τὰ ἐναντία τμημάτων λόγον ἔχοντα ἀποτελεῖσθαι,
Ξενοφών. Cyropaedia (0032: 007)“Xenophontis opera omnia, vol. 4”,

Ed. Marchant, E.C.Oxford: Clarendon Press, 1910, Repr. 1970.
ἐκ τῆς στρατιᾶς. δοκεῖ γάρ μοι τὸ μὲν πολὺ τῶν στρατιωτῶν

εἶναι οἷον ἕπεσθαι ᾗ ἄν τις ἡγῆται· ἄγειν δ' οἶμαι ἐπι-
χειροῦσιν οἱ μὲν καλοὶ κἀγαθοὶ ἐπὶ τὰ καλὰ κἀγαθά, οἱ δὲ
πονηροὶ ἐπὶ τὰ πονηρά. καὶ πολλάκις τοίνυν πλείονας
113
ὁμογνώμονας λαμβάνουσιν οἱ φαῦλοι ἢ οἱ σπουδαῖοι. ἡ γὰρ

πονηρία διὰ τῶν παραυτίκα ἡδονῶν πορευομένη ταύτας ἔχει
συμπειθούσας πολλοὺς αὐτῇ ὁμογνωμονεῖν· ἡ δ' ἀρετὴ πρὸς
ὄρθιον ἄγουσα οὐ πάνυ δεινή ἐστιν ἐν τῷ παραυτίκα εἰκῇ
συνεπισπᾶσθαι, ἄλλως τε καὶ ἢν ἄλλοι ὦσιν ἐπὶ τὸ πρανὲς
καὶ τὸ μαλακὸν ἀντιπαρακαλοῦντες. καὶ τοίνυν ὅταν μέν
τινες βλακείᾳ καὶ ἀπονίᾳ μόνον κακοὶ ὦσι, τούτους ἐγὼ
νομίζω ὥσπερ κηφῆνας δαπάνῃ μόνον ζημιοῦν τοὺς κοινῶνας·
οἳ δ' ἂν τῶν μὲν πόνων κακοὶ ὦσι κοινωνοί, πρὸς δὲ τὸ πλεο-
νεκτεῖν σφοδροὶ καὶ ἀναίσχυντοι, οὗτοι καὶ ἡγεμονικοί εἰσι
πρὸς τὰ πονηρά· πολλάκις γὰρ δύνανται τὴν πονηρίαν
πλεονεκτοῦσαν ἀποδεικνύναι· ὥστε παντάπασιν ἐξαιρετέοι
ἡμῖν οἱ τοιοῦτοί εἰσι. καὶ μὴ μέντοι σκοπεῖτε ὅπως ἐκ τῶν
πολιτῶν ἀντιπληρώσετε τὰς τάξεις, ἀλλ' ὥσπερ ἵπποι οἳ ἂν
ἄριστοι ὦσιν, οὐχ οἳ ἂν πατριῶται, τούτους ζητεῖτε, οὕτω
καὶ ἀνθρώπους ἐκ πάντων οἳ ἂν ὑμῖν δοκῶσι μάλιστα
συνισχυριεῖν τε ὑμᾶς καὶ συγκοσμήσειν, τούτους λαμβάνετε.
Γαληνός. In Hippocratis librum primum epidemiarum commentarii

iii (0057: 089)“Galeni in Hippocratis epidemiarum librum i commentaria
iii”, Ed. Wenkebach, E.Leipzig: Teubner, 1934; Corpus medicorum
Graecorum, vol. 5.10.1.Kühn Vol. 17a, page 144, line 11

Ὥσπερ οἱ πεπασμοὶ γίνονται τῆς φύσεως κρατούσης τῶν νοσω-
δῶν αἰτίων, οὕτω καὶ μὴ κρατούσης τὰ ἐναντία. τῷ μὲν οὖν ἐπὶ τῶν
πεπασμῶν εἰρημένῳ “ταχυτῆτα κρίσεως” ἐναντίον ἐστὶ τὸ <χρονίζειν>
τὰ νοσήματα, τῷ δ' ἐπ' ἐκείνοις “ἀσφάλειαν” ἀντίκειται τό τε [τῆς]
<ἀκρισίας> καὶ τὸ [τοῦ] <θανάτους> καὶ τὸ <τῶν αὐτῶν ὑποστρο-
φάς>, τῷ δ' ἐπ' ἐκείνοις <ὑγιεινὴν> κοινῇ μὲν σύμπαντα τὰ νῦν εἰρη-
μένα, [καὶ] κατὰ μέρος δὲ τὸ <πόνους>. τὰ γὰρ ὑγιαίνοντα σώματα
τὴν εἴτ' ἀπονίαν εἴτ' ἀνωδυνίαν εἴτ' ἀοχλησίαν ἐθέλοις ὀνομάζειν,
ἴδιον ἀχώριστον ἔχει. τὸ δὲ τῆς <ἀκρισίας> ὄνομα μέμνησθε δήπου
λεγόμενον ὑπ' αὐτοῦ διττῶς, ὡς ἤτοι μηδ' ὅλως ἐσομένης κρίσεως ἢ
μοχθηρᾶς ἐσομένης, κατ' ἄμφω τε ταῦτα τὰ σημαινόμενα ταῖς ἀπεψί-
αις τῶν νοσημάτων ἀκολουθοῦσιν αἱ | <ἀκρισίαι>. <καὶ> μέμνησθε δέ,
ὡς ἡ ὅλη πέψις τοῦ νοσήματος ἐν τῇ τῶν χυμῶν ἀλλοιώσει γίνεται.
διά τε γὰρ τῶν στερεῶν σωμάτων ἡ φύσις διατέταται δύναμις ἐκεί-
νων οὖσα καὶ τὸ πέττεσθαι τοῖς χυμοῖς ὑπὸ τῶν στερεῶν ὑγιαινόν-
των γίνεται, ὡς, ὅταν γε καὶ αὐτὰ ταῦτα νοσῇ, καθ' ἕξιν μὲν ἤδη τὸ
νόσημα τοῦτο καὶ κίνδυνον ἔσχατον ἔστιν οἷς ἐπάγει. θεραπευθῆναι
δ' οὐ δύναται, πρὶν αὐτὰ τὰ στερεὰ σώματα τὴν οἰκείαν ἀνακτήσασθαι
114
Γαληνός. In Hippocratis librum de officina medici commentarii iii

(0057: 101)“Claudii Galeni opera omnia, vol. 18.2”, Ed. Kühn, C.G.
Leipzig: Knobloch, 1830, Repr. 1965.Vol. 18b, page 721, line 10
κατὰ τοῦτο μὲν, ἀλλὰ κατὰ καὶ τὸ κρατεῖσθαι τὸ κῶλον οὐ

προσηκόντως, ἢ μή. θλίβεται γὰρ ἐνίοτε κατὰ τοῦτο μὲν
αὐτῆς τῆς ἐπιβολῆς τῶν ἐπιδέσμων ἀναμαρτήτως ἐπιτελου-
μένης. ἐγχωρεῖ δὲ φάναι καὶ κατὰ τὴν τῶν ψαυόντων ὁμι-
λίαν ἤτοι ψαύουσαν ἢ μὴ, κοινὴν ἀμφοῖν εἶναι· κατὰ μὲν
τὴν γιγνομένην ἐπίδεσιν ὑπὸ τῶν κρατούντων τὸ θερα-
πευόμενον μέρος ἤτοι θλιβόντων ἢ μή· κατὰ δὲ τὴν ἤδη
γεγονυῖαν ἐκ τῆς ἀναλήψεως μὲν ὡς ἐπὶ χειρὸς τὴν ται-
νίαν, ἀποθέσεως δὲ ὡς ἐπὶ σκέλους τὰ ἐπιβεβλημένα, καθ'
ἃ ἐστήρικται. οὐ μικρὸν δὲ τῇ τῆς γιγνομένης ἐπιδέσεως
ἀπονίᾳ συντελεῖ τὸ τάχος τῆς ἐνεργείας, ὃ πάλιν αὐτὸ διὰ
τῆς εὐπορίας μάλιστα συμπληροῦται. καὶ δὴ ταῦτά ἐστι τὰ
κυριώτατα τῆς γιγνομένης ἐπιδέσεως ἀγαθὰ, τό τε τῆς κρα-
τήσεως ἄθλιπτον καὶ τὸ τῆς εὐπορίας ἕτοιμον. ἡ γὰρ ἐν
τῷ σχήματι πλημμέλεια κοινὴ καὶ τῶν ἐπιδεδεμένων μο-
ρίων ἐστί. καὶ νῦν ὁ λόγος ἐνέστηκεν αὐτῷ περὶ τῆς ἐν τῷ
προσήκοντι σχήματι γιγνομένης ἐπιδέσεως. ἰδίαι ἀρεταὶ καὶ
κακίαι τῶν σχημάτων εἰσὶν, ὥσπερ καὶ τῶν ἐπιδέσμων, ὑπὲρ
ὧν νῦν μόνον ποιεῖται τὸν λόγον ἄνευ τοῦ σχήματος. ὅταν
οὖν εὐπόρως ἡ ἐπίδεσις γένηται, ταχέως ἀνύει τὸ ἔργον.
αὐτὸς γὰρ ἐδήλωσε τὴν εὐπορίαν ὅ τι ποτὲ δύναται

Vol. 18b, page 722, line 8
προσήκοντι σχήματι γιγνομένης ἐπιδέσεως. ἰδίαι ἀρεταὶ καὶ

κακίαι τῶν σχημάτων εἰσὶν, ὥσπερ καὶ τῶν ἐπιδέσμων, ὑπὲρ
αὐτὸς γὰρ ἐδήλωσε τὴν εὐπορίαν ὅ τι ποτὲ δύναται σημαί-
νειν ἐν τῷ φάναι, εὐπορίη δὲ ἐς πᾶν ἑτοίμη. καὶ γίγνεται
τοῦτο προεγνωσμένου τοῦ νῦν ἐπιδοῦντος, ὡς μηδεμίαν ἀμ-
φιβολίαν αὐτῷ καὶ σκέψιν ὑποπίπτειν, ἐνεργοῦντος πρότερον
ὡς δεῖ, πῶς ἢ ὡς μὴ δεῖ, πῶς ἄγειν τὸν ἐπίδεσμον. ἡ γοῦν
ἐλευθερία ταυτὸν οὖσα τῷ ἑτοιμωτάτη ῥᾴστην ἀποτελεῖ τὴν
115
ἐνέργειαν. αὐτὸς δὲ εἶπε τὴν ἀπονίαν ἐκ τοῦ ῥᾳδίως δρᾷν

γίγνεσθαι. πρόδηλον δὲ ὅτι καὶ τάχος ἔζευκται ταῖς εὐπό-
ροις τε καὶ ταχείαις ἐνεργείαις. ἡ μὲν οὖν ἀπονία τῶν
λυσιτελεστάτων ἐστὶ τῷ χειριζομένῳ καὶ δι' αὐτὴν τὸ τάχος
εὐπορία ῥᾷστον, εἰ καὶ ταῖς ἐνεργείαις εὐπορίζουσα. τὸ δὲ
τῆς εὐρυθμίας ἡδονὴν τοῖς ὁρῶσιν ἐργαζόμενον, ὡς ἐφεξῆς
αὐτὸς εἶπεν, ὡς ἐκ περιουσίας κεῖται τῷ χειρίζοντι, ἐπαῦξον
αὐτῷ τὴν παρὰ τοῖς ἰδιώταις δόξαν. ἧς ὁ μὲν φιλόδοξος
ἀνὴρ ἥττων ἐστὶν ὡς ἐραστὴς παιδικῶν, ὁ δὲ φιλάνθρωπος
οὐ ἥττων μὲν, ἀντιποιεῖται δὲ ἐπαινεῖσθαι, φροντίζων τοῦ
μᾶλλον πιστεύεσθαι παρὰ τοῖς κάμνουσι·

Vol. 18b, page 722, line 10

αὐτὸς γὰρ ἐδήλωσε τὴν εὐπορίαν ὅ τι ποτὲ δύναται σημαί-
νειν ἐν τῷ φάναι, εὐπορίη δὲ ἐς πᾶν ἑτοίμη. καὶ γίγνεται
τοῦτο προεγνωσμένου τοῦ νῦν ἐπιδοῦντος, ὡς μηδεμίαν ἀμ-
φιβολίαν αὐτῷ καὶ σκέψιν ὑποπίπτειν, ἐνεργοῦντος πρότερον
ὡς δεῖ, πῶς ἢ ὡς μὴ δεῖ, πῶς ἄγειν τὸν ἐπίδεσμον. ἡ γοῦν
ἐλευθερία ταυτὸν οὖσα τῷ ἑτοιμωτάτη ῥᾴστην ἀποτελεῖ τὴν
ἐνέργειαν. αὐτὸς δὲ εἶπε τὴν ἀπονίαν ἐκ τοῦ ῥᾳδίως δρᾷν
γίγνεσθαι. πρόδηλον δὲ ὅτι καὶ τάχος ἔζευκται ταῖς εὐπό-
ροις τε καὶ ταχείαις ἐνεργείαις. ἡ μὲν οὖν ἀπονία τῶν
λυσιτελεστάτων ἐστὶ τῷ χειριζομένῳ καὶ δι' αὐτὴν τὸ τάχος
εὐπορία ῥᾷστον, εἰ καὶ ταῖς ἐνεργείαις εὐπορίζουσα. τὸ δὲ
τῆς εὐρυθμίας ἡδονὴν τοῖς ὁρῶσιν ἐργαζόμενον, ὡς ἐφεξῆς
αὐτὸς εἶπεν, ὡς ἐκ περιουσίας κεῖται τῷ χειρίζοντι, ἐπαῦξον
αὐτῷ τὴν παρὰ τοῖς ἰδιώταις δόξαν. ἧς ὁ μὲν φιλόδοξος
ἀνὴρ ἥττων ἐστὶν ὡς ἐραστὴς παιδικῶν, ὁ δὲ φιλάνθρωπος
οὐ ἥττων μὲν, ἀντιποιεῖται δὲ ἐπαινεῖσθαι, φροντίζων τοῦ
μᾶλλον πιστεύεσθαι παρὰ τοῖς κάμνουσι· καὶ γὰρ καὶ πει-
θομένους αὐτῷ μᾶλλον ἕξει, λυσιτελὲς δὲ μᾶλλον τοῦτ'
ἔστιν αὐτοῖς. ἕνεκα τοίνυν ταύτης τῆς παρὰ τοῖς πολλοῖς
Αριστοτέλης. De generatione animalium (0086: 012)“Aristotelis de

generatione animalium”, Ed. Drossaart Lulofs, H.J.Oxford: Clarendon
Press, 1965, Repr. 1972. Bekker page 775a, line 37
116
ἐν δὲ τοῖς ἄλλοις οὐ παρὰ φύσιν. συμβαίνει δὲ καὶ διαφο-

ρὰ περὶ τὰς κυήσεις ἐπί τε τῶν ἀνθρώπων καὶ ἐπὶ τῶν ἄλ-
λων ζῴων· τὰ μὲν γὰρ εὐθηνεῖ μᾶλλον τοῖς σώμασι τὸν
πλεῖστον χρόνον, τῶν δὲ γυναικῶν αἱ πολλαὶ δυσφοροῦσι
περὶ τὴν κύησιν. ἔστι μὲν οὖν αἴτιόν τι τούτων καὶ διὰ τὸν
βίον· ἑδραῖαι γὰρ οὖσαι πλείονος γέμουσι περιττώματος, ἐπεὶ
ἐν οἷς ἔθνεσι πονητικὸς ὁ τῶν γυναικῶν βίος οὔθ' ἡ κύησις
ὁμοίως ἐπίδηλός ἐστι, τίκτουσί τε ῥᾳδίως κἀκεῖ καὶ παντα-
χοῦ αἱ εἰωθυῖαι πονεῖν· ἀναλίσκει γὰρ ὁ πόνος τὰ περιττώ-
ματα, ταῖς δ' ἑδραίαις ἐνυπάρχει πολλὰ τοιαῦτα διὰ τὴν
ἀπονίαν καὶ τὸ μὴ γίγνεσθαι καθάρσεις κυούσαις, ἥ τε ὠδὶς
ἐπίπονός ἐστιν· ὁ δὲ πόνος γυμνάζει τὸ πνεῦμα ὥστε δύνα-
σθαι κατέχειν ἐν ᾧ τὸ τίκτειν ἐστὶ ῥᾳδίως ἢ χαλεπῶς. ἔστι
μὲν οὖν ὥσπερ εἴρηται καὶ ταῦτα συμβαλλόμενα πρὸς τὴν
διαφορὰν τοῦ πάθους τοῖς ἄλλοις ζῴοις καὶ ταῖς γυναιξί,
μάλιστα δ' ὅτι τοῖς μὲν αὐτῶν ὀλίγη γίγνεται κάθαρσις τοῖς
δ' οὐκ ἐπίδηλος ὅλως, ταῖς δὲ γυναιξὶ πλείστη τῶν ζῴων,
ὥστε μὴ γιγνομένης τῆς ἐκκρίσεως διὰ τὴν κύησιν ταῖς μὲν
ταραχὴν παρέχει· καὶ γὰρ μὴ κυούσαις ὅταν αἱ καθάρ-
σεις μὴ γίγνωνται νόσοι συμβαίνουσιν, καὶ τὸ πρῶτον δὲ
ταράττονται συλλαβοῦσαι μᾶλλον αἱ πλεῖσται τῶν
Αριστοτέλης. Rhetorica (0086: 038)“Aristotelis ars rhetorica”, Ed.

Ross, W.D.Oxford: Clarendon Press, 1959, Repr. 1964.Bekker page
1370a, line 15
ὅμοιον γάρ τι τὸ ἔθος τῇ φύσει· ἐγγὺς γὰρ καὶ τὸ πολλάκις

τῷ ἀεί, ἔστιν δ' ἡ μὲν φύσις τοῦ ἀεί, τὸ δὲ ἔθος τοῦ πολ-
λάκις), καὶ τὸ μὴ βίαιον (παρὰ φύσιν γὰρ ἡ βία, διὸ τὸ
ἀναγκαῖον λυπηρόν, καὶ ὀρθῶς εἴρηται

πᾶν γὰρ ἀναγκαῖον πρᾶγμ' ἀνιαρὸν ἔφυ),

τὰς δ' ἐπιμελείας καὶ τὰς σπουδὰς καὶ τὰς συντονίας λυπηράς·
ἀναγκαῖα γὰρ καὶ βίαια ταῦτα, ἐὰν μὴ ἐθισθῶσιν· οὕτω δὲ τὸ
ἔθος ποιεῖ ἡδύ. τὰ δ' ἐναντία ἡδέα· διὸ αἱ ῥαθυμίαι καὶ αἱ
ἀπονίαι καὶ αἱ ἀμέλειαι καὶ αἱ παιδιαὶ καὶ αἱ ἀναπαύσεις καὶ
ὁ ὕπνος τῶν ἡδέων· οὐδὲν γὰρ πρὸς ἀνάγκην τούτων. καὶ οὗ
ἂν ἡ ἐπιθυμία ἐνῇ, ἅπαν ἡδύ· ἡ γὰρ ἐπιθυμία τοῦ ἡδέος
ἐστὶν ὄρεξις. τῶν δὲ ἐπιθυμιῶν αἱ μὲν ἄλογοί εἰσιν αἱ δὲ
μετὰ λόγου. λέγω δὲ ἀλόγους ὅσας μὴ ἐκ τοῦ ὑπο-
λαμβάνειν ἐπιθυμοῦσιν (εἰσὶν δὲ τοιαῦται ὅσαι εἶναι λέ-
γονται φύσει, ὥσπερ αἱ διὰ τοῦ σώματος ὑπάρχουσαι, οἷον
117
ἡ τροφῆς δίψα καὶ πεῖνα, καὶ καθ' ἕκαστον εἶδος τροφῆς

εἶδος ἐπιθυμίας, καὶ αἱ περὶ τὰ γευστὰ καὶ ἀφροδίσια καὶ
ὅλως τὰ ἁπτά, καὶ περὶ ὀσμὴν [εὐωδίας] καὶ ἀκοὴν καὶ
ὄψιν), μετὰ λόγου δὲ ὅσας ἐκ τοῦ πεισθῆναι ἐπιθυμοῦσιν·
Αριστοτέλης. De virtutibus et vitiis (0086: 045)“Aristotelis opera, vol.

2”, Ed. Bekker, I.Berlin: Reimer, 1831, Repr. 1960.Bekker page 1251a,
line 15
μήτε τὰς μικρὰς ὀλιγωρήσεις μήτε ἐλαττώσεις, εἶναι δὲ

κολαστικὸν καὶ τιμωρητικὸν καὶ εὐκίνητον πρὸς ὀργὴν καὶ
ὑπὸ ἔργου καὶ ὑπὸ λόγου τοῦ τυχόντος. ἀκολουθεῖ δὲ τῇ ὀρ-
γιλότητι τὸ παροξυντικὸν τοῦ ἤθους καὶ εὐμετάβολον, καὶ ἡ
πικρολογία, καὶ τὸ ἐπὶ μικροῖς λυπεῖσθαι, καὶ τὸ ταῦτα
πάσχειν ταχέως καὶ παρὰ βραχὺν καιρόν. δειλίας δ'
ἐστὶ τὸ ὑπὸ τῶν τυχόντων φόβων εὐκίνητον εἶναι, καὶ μά-
λιστα τῶν περὶ θάνατον καὶ τὰς σωματικὰς πηρώσεις, καὶ
τὸ ὑπολαμβάνειν κρεῖττον εἶναι ὁπωσοῦν σωθῆναι ἢ τελευ-
τῆσαι καλῶς. ἀκολουθεῖ δὲ τῇ δειλίᾳ μαλακία, ἀνανδρία,
ἀπονία, φιλοψυχία. ὕπεστι δέ τις εὐλάβεια καὶ τὸ ἀφι-
λόνεικον τοῦ ἤθους. ἀκολασίας δ' ἐστὶ τὸ αἱρεῖσθαι τὰς
ἀπολαύσεις τῶν ἡδονῶν τῶν βλαβερῶν καὶ αἰσχρῶν, καὶ
τὸ ὑπολαμβάνειν εὐδαιμονεῖν μάλιστα τοὺς ἐν ταῖς τοιαύ-
ταις ἡδοναῖς ὄντας, καὶ τὸ φιλογέλοιον εἶναι καὶ τὸ φι-
λοσκώπτην καὶ φιλευτράπελον, καὶ τὸ ῥᾳδιουργὸν εἶναι ἐν
τοῖς λόγοις καὶ ἐν τοῖς ἔργοις. ἀκολουθεῖ δὲ τῇ ἀκολασίᾳ
ἀταξία, ἀναίδεια, ἀκοσμία, τρυφή, ῥᾳθυμία, ἀμέλεια, ὀλι-
γωρία, ἔκλυσις. ἀκρασίας δ' ἐστὶ τὸ κωλύοντος τοῦ λο-
γισμοῦ τὰς ἀπολαύσεις τῶν ἡδονῶν αἱρεῖσθαι, καὶ τὸ ὑπο-
λαμβάνοντα κρεῖττον εἶναι μὴ μετασχεῖν μὲν αὐτῶν,
Arius Didymus Doxogr., Liber de philosophorum sectis (epitome ap.

Stobaeum) (0529: 002)“Fragmenta philosophorum Graecorum, vol. 2”,
Ed. Mullach, F.W.A.Paris: Didot, 1867, Repr. 1968.Pagëcolumn 71,2,
line 25
λέγω δὲ τὴν κατάληψιν καὶ ἰσχύν. Κατὰ μετοχὴν

δέ, ὅσα μετέχει κινήσεως καὶ σχέσεως κατὰ τοὺς
σπερματικοὺς λόγους, οἷον χεὶρ ἀρτία καὶ σῶμα ὑγιαῖνον,
καὶ αἰσθήσεις μὴ πεπηρωμέναι. Ὁμοίως δὲ καὶ τῶν
118
παρὰ φύσιν κατὰ τὸ ἀνάλογον. Πάντα δὲ κατὰ φύσιν

ληπτὰ εἶναι, καὶ ἅπαντα παρὰ φύσιν ἄληπτα. Τῶν
δὲ κατὰ φύσιν τὰ μὲν καθ' αὑτὰ ληπτὰ εἶναι, τὰ δὲ
δι' ἕτερα. Καθ' αὑτὰ μέν, ὅσα ἐστὶν ὁρμῆς κινητικὰ
παρατρεπτικῶς ἐφ' ἑαυτά, ἢ ἐπὶ τῷ ἀντέχεσθαι
αὐτῶν, οἷον ὑγίειαν, εὐαισθησίαν, ἀπονίαν, καὶ κάλλος
σώματος. Ποιητικὰ δέ, ὅσα εἰσὶν ὁρμῆς κινητικὰ
ἀνετικῶς ἐφ' ἕτερα, καὶ μὴ παρατρεπτικῶς, οἷον
πλοῦτον, δόξαν, καὶ τὰ τούτοις ὅμοια. Παραπλησίως
δὲ καὶ τῶν παρὰ φύσιν τὰ μὲν εἶναι καθ' αὑτὰ ἄλη-
πτα, τὰ δὲ τῷ ποιητικὰ εἶναι. Τῶν δὲ καθ' αὑτὰ
ἀλήπτων διάφορα γένη εἶναι. Πάντα δὲ τὰ
κατὰ φύσιν ἀξίαν ἔχειν, καὶ πάντα τὰ παρὰ φύσιν
ἀπαξίαν. Τὴν δὲ ἀξίαν λέγεσθαι τριχῶς, τήν τε
δόσιν, τὴν καθ' αὑτήν, καὶ τὴν ἀμοιβὴν τοῦ δοκι-
μαστοῦ, καὶ τὴν τρίτην, ἣν ὁ Ἀντίπατρος ἐκλεκτικὴν
Γαληνός. De remediis parabilibus libri iii (0530: 029)

“Claudii Galeni opera omnia, vol. 14”, Ed. Kühn, C.G.
Leipzig: Knobloch, 1827, Repr. 1965.Vol. 14, page 454, line 4
ράνας δὸς πιεῖν. λειάνας ἐν οἴνῳ διὰ κυάθων ζʹ. ἢ διὰ

ὕδατος θερμοῦ κυάθων βʹ. εὐθέως ἄπονος ἔσται. ἄλλο. κο-
χλίαν τρίψας σὺν τῷ κελύφει δίδου πιεῖν.
[ζʹ. Πρὸς τὴν τῶν ἐμέτων ἐποχήν.] Ἀμπέλων φύλλα
καὶ ἕλικας χυλίσας μετὰ ἀλφίτων δίδου πιεῖν νήστει ἐν
ὕδατι κοχλιάριον ἕν. ἄλλο. πάνακος ὀβολὸν ἐν οἴνῳ καὶ
ἐλαίῳ θερμῷ πότιζε.
<Κεφ.> ιθʹ. [Πρὸς ἡπατικούς.] Πετροσελίνου σπέρ-
ματος κοχλιάριον αʹ. ἡδύοσμον πασσόμενον καὶ πινόμενον
ὠφελεῖ. ἄλλο. ἡ καλουμένη ἄκαπνος βοτάνη κλυθεῖσα καὶ
εἰς τροχίσκους ἀναπλασθεῖσα καὶ ξηρανθεῖσα ἀπονίαν παρ-
έχει· τρίτον δὲ ποθεῖσα μεθ' ὕδατος ἀπαλλάσσει. ἄλλο.
λύκου ἧπαρ διδόμενον ὠφελεῖ ὁλκῇ δηναρίου διὰ γλυκέος
ξέστον. ἄλλο. πεπέρεως λευκοῦ κόκκους θʹ. καὶ σμύρνης
μέγεθος καρύου Ποντικοῦ, τρίψας πάντα ὁμοῦ, αἰθρίου
ὄντος παρὰ μίαν ποιήσεις ἡμέραν ἢ τρεῖς. ἄλλο. ἧπαρ ἵπ-
που ἀπόθου ἐν κεδρίνῳ γλωσσοκόμῳ. καὶ ἀπὸ τούτου δίδου
μετὰ οἴνου Χίου καὶ ὕδατος. οἷς τὸ ἧπαρ ἥλκωται καὶ νο-
μὴν ἴσχει. ἄλλο. μαλάχης χύλισμα πινόμενον μετὰ μέλιτος
ἡπατικοὺς ἰᾶται. ἄλλο. ἀσφοδέλου ῥίζα πινομένη ἰᾶται πό-
νους ἥπατος. ἄλλο. λευκόϊον πινόμενον ἐπὶ ἡπατικῶν ἔξε
119
Epicurus Phil., Deperditorum librorum reliquiae (0537: 015)

“Epicuro. Opere, 2nd edn.”, Ed. Arrighetti, G.Turin: Einaudi, 1973.
Fragment 7, section 1, line 2
Ὁ ἀτάραχος ἑαυτῷ καὶ ἑτέρῳ ἀόχλητος.

Νέῳ σωτηρίας μοῖρα τῆς ἡλικίας τήρησις καὶ φυλακὴ τῶν
πάντα μολυνόντων κατὰ τὰς ἐπιθυμίας τὰς οἰστρώδεις.
Οὐ λύει τὴν τῆς ψυχῆς ταραχὴν οὐδὲ τὴν ἀξιόλογον ἀπο-
γεννᾷ χαρὰν οὔτε πλοῦτος ὑπάρχων ὁ μέγιστος οὔθ' ἡ παρὰ
τοῖς πολλοῖς τιμὴ καὶ περίβλεψις οὔτ' ἄλλο τι τῶν παρὰ τὰς
ἀδιορίστους αἰτίας.
ΠΕΡΙ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΦΥΓΩΝ
136 9
ὁ δ' Ἐπίκουρος ἐν τῷ Περὶ αἱρέσεων οὕτω λέγει· <ἡ μὲν
γὰρ ἀταραξία καὶ <ἡ> ἀπονία καταστηματικαί
εἰσιν ἡδοναί· ἡ δὲ χαρά καὶ ἡ εὐφροσύνη κατὰ
κίνησιν ἐνεργείᾳ βλέπονται.>
Ιούλιος Πολυδεύκης. Onomasticon (0542: 001)“Pollucis onomasticon,

2 vols.”, Ed. Bethe, E.Leipzig: Teubner, 9.1:1900; 9.2:1931, Repr. 1967;
Lexicographi Graeci 9.1–9.2.Book 3, section 107, line 9
Κρατῖνος (I frg 413 Ko) λέγει. τὸ δὲ λιποψυχεῖν παρὰ Θουκυ-

δίδῃ (IV 21. 1) ὠνόμασται. τοὺς μέντοι κεκμηκότας τοὺς ἀποθα-
νόντας ὁ αὐτὸς (III 59. 2) εἴρηκεν. πρὸς θάνατον ἔρρεπε, σφα-
λερῶς εἶχεν, ἐπικινδύνως εἶχεν, ἐπὶ βραχείας ἦν τῆς ῥοπῆς, ἐπ'
ὀλίγης ἐλπίδος, ἀπέγνωστο. συντάττοιτο δ' ἄν τις τούτοις καὶ
τὸ ἐπανῆλθε τὸ νόσημα, ὑπετροπίασε τὸ νόσημα, ὑπέστρεψεν,
ἀνθυπέστρεψεν, ὑπανετροπίασεν. τὸ δ' ἐναντίον ὑγιαίνειν, ἐρ-
ρῶσθαι, ὑπερερρῶσθαι, σῶν εἶναι, ἀκήρατον, ἄνοσον, ὅθεν καὶ
’ἔτος ἄνοσον’ ὁ Θουκυδίδης (II 49). τὸν δ' ἄνοσον καὶ ἀνόσητον
Σοφοκλῆς (TGF 914 N)· τὸν δ' αὐτὸν ἐρεῖς ἄπονον. καὶ τὰ
πράγματα ὑγίεια, ῥώμη, σωτηρία, ἀνοσία, ἀπονία. καὶ τὰ ἐπιρρή-
ματα ὑγιεινῶς, ἐρρωμένως, ἀνόσως, ἀπόνως. καὶ τὰ ὀνόματα ὑγι-
εινός, ἐρρωμένος, σῶς, ἀκήρατος, ἄπονος, ἄλυπος. καὶ ἐπὶ τῶν ἐκ
νόσου διανισταμένων, ἀνεκτήσατο τὴν ψυχήν, καὶ ἀνεζώωσεν,
120
ἀνέσφηλεν, ἀνήνεγκεν, ἐρράισεν ἀνερράισεν, ἀνέστη καὶ ἐξανέστη,

ἀνεβίω καὶ ἀναβιώσκεται, καὶ ἀνεβιωσάμην αὐτόν. ἐνοσήλευσα
ἐξενοσήλευσα. καὶ ἀνασφήλας, ἀνενεγκών, ῥαΐσας ἀναρραΐσας,
ἐξαναστάς, ἀναβιούς. εἴποις δ' ἂν καὶ ἐπαύσατο τῆς νόσου, καὶ
λήξαντος αὐτῷ τοῦ νοσήματος, καὶ τραπείσης εἰς τὸ βέλτιον τῆς
ἀρρωστίας, καὶ ἔρρεψε πρὸς τὸ κρεῖττον, καὶ τὰ τοιαῦτα. καὶ
ἐπεβίω δὲ καὶ ἐπιβιούς· καὶ τὸ παιδίον ἐπιβιὸν Ἰσαῖος (frg 156 Tur)
Ιούλιος Πολυδεύκης. Onomasticon Book 6, section 144, line 8
λευτικοῖς προοιμίοις τοῖς Δημοσθένους(45. 5) τὸ ἀπαρασκευαστότερον

γέγραπται. ἄκριτα, ἀνάρμοστα, ἀραιά, διαλελυμένα, διεστηκότα,
ἀδιέργαστα, ἄξεστα, ἀφρόντιστα, ἀπροβούλευτα. τάχα δὲ καὶ τὸ
ἀπρόγραφα· Ὑπερείδης (fg 231 Bl) μὲν γὰρ αὐτῷ ἐπ' ἄλλου
κέχρηται, εἰπὼν ‘ἀπροβούλευτα καὶ ἀπροχειροτόνητα καὶ ἀπρό-
γραφα,’ ἔχοι δ' ἂν ἐνταῦθα χώραν. ἀνέδην, χύδην, ῥύδην. πάντα
κάλων ἀνείς. προχείρως, ῥᾳδίως, αὐτοσχεδίως καὶ αὐτοσχεδίους
λόγους, ἀπόνως, ἀσκέπτως, ῥᾳθύμως, ἀμελῶς, ἀφροντίστως, ἀπρονοή-
τως, ἀταλαιπώρως, εὐχερῶς, εὐκόλως, φλυάρως, ἀπροβουλεύτως,
ἀπερισκέπτως ἀπροσκέπτως, ἀβασανίστως, ἀπαρασκεύως, ἀδιεργά-
στως, ἀκρίτως, ἀναρμόστως. σὺν ἀπονίᾳ, ῥᾳθυμία, προπετείᾳ, εὐχε-
ρείᾳ, εὐκολίᾳ, λαλιᾷ, ἀναρμοστίᾳ. ἡ δ' ἐν τοῖς Πλάτωνος νόμοις
(IX 867 B) ἀπροβουλία οὔ μοι ἀρέσκει.
Εἰς τὸν ὀλίγα ὑπ' ἀσθενείας λέγοντα ἄπορος ἄλογος, ἄφω-
νος, ἀπαράσκευος, ὀλίγος, βραχύς, σμικρός, ῥανίς, ψακάς, ἰχθύς,
ἰχθύων ἀφωνότερος, ἀπερραμμένος τὸ στόμα, ἀπεστομισμένος ἀπε-
στραμμένος τὴν γλῶτταν, ἄγλωττος, ἀμήχανος, ἀδύνατος, ἀσθενής.
καὶ τὰ πράγματα ἀπορία, ἀλογία, ἀφωνία, ὀλιγότης, βραχύτης,
σμικρότης, ἀγλωττία, ἀμηχανία, ἀδυναμία ἀδυνασία, ἀσθένεια.
καὶ τὰ ἐπιρρήματα ἀπόρως, ἀλόγως, ἀφώνως, ἀγλώττως, ἀμη-
χάνως, ἀδυνάτως, ἀσθενῶς. εἰ δ' ὀλίγα μὲν λέγοι, κρίσις
Apollodorus Gramm., Fragmenta (0549: 005)“FHG 1”, Ed. Müller, K.

Paris: Didot, 1853.Fragment 10, line 30
Ἀκτὰς ἀπαιῶνάς τε καὶ μελαμβαθεῖς

λιποῦσα λίμνης ἦλθον ἠχούσης γόους
Ἀχέροντος ὀξυπλῆγας ἄρσενας χοάς·
ἀκτὰς τῶν νεκρῶν λέγων παιῶνα οὐκ ἐχούσας,
ἄρσενας δὲ χοὰς τὰς οὐδὲν ἐκτρεφούσας· θήλεα μὲν γὰρ
τὰ καρποφόρα, ἄρσενα δὲ τὰ ἄγονα λέγονται, [διὰ]
τὸ μὲν τὸ σπέρμα παρέχειν μόνον, τὴν δὲ καὶ ἐκτρέ-
121
φειν. Ὅθεν καὶ θῆλυς ἐέρση, ἡ πολύγονος καὶ τροφίμη.

Διαπεραιοῦσθαι δὲ ὑπὸ τῶν ἀπογινομένων τὸν Ἀχέ-
ροντά φασιν εἰκότως· ὁ γὰρ μετηλλαχὼς πάντα τὰ τοῦ
ζῇν ἄχη σχεδὸν ὑπερῆρε, καὶ ἔστιν ἐν ἀπονίᾳ καὶ
ἀλυπίᾳ πάσῃ. Γοργύραν δὲ τοῦ Ἀχέροντος γυναῖκα
προσανέπλασαν, ἀπὸ τοῦ γοργὰ φαίνεσθαι τοῖς πολλοῖς
τὰ ἐν ᾍδου· καθὸ δὴ καὶ αὐτοῦ τούτου τιθήνην ὁ Σώ-
φρων Μορμολύκαν ὠνόμασε.»
Ταῦτα δὲ εἰπὼν περὶ τοῦ Ἀχέροντος Ἀπολλόδω-
ρος ἐπάγει περὶ τῆς Στυγὸς αὐταῖς λέξεσι τάδε·
»Στύγα δὲ δεινήν τινα καὶ φοβερὰν ὑποστησάμενοι
δαίμονα, θεῶν ὅρκον, ἐν ᾍδου τε ταύτην κατῴκισαν,
καὶ τῆς προσηγορίας ταύτης ἠξίωσαν ἀπὸ τοῦ στυγνά-
ζειν τοῖς πένθεσι, καὶ στύγεσθαι τὰ ἐν ᾍδου.
Δίων Χρυσόστομος. Orationes (0612: 001)“Dionis Prusaensis quem

vocant Chrysostomum quae exstant omnia, vols. 1–2, 2nd edn.”, Ed. von
Arnim, J.Berlin: Weidmann, 1:1893; 2:1896, Repr. 1962.
Oration 43, section 15, line 5
ἂν δύνηται πλείστους, ἐνίους δὲ καὶ ἀποκτεῖναι, παρασχὼν ἀνάγκην

αὐτοῖς ἑκουσίως ἀποθανεῖν διὰ τὸ μὴ δύνασθαι πρεσβύτας ὄντας
φυγεῖν μηδὲ ὑπομένειν καταλιπεῖν τὴν πατρίδα· συμπράττων δὲ
καὶ νῦν ἅπαντα τῷ τυραννήσαντι τοῦ ἔθνους, καὶ ὅπως ἐκεῖνος
καλῶς ἀγωνιεῖται καὶ κατὰ κράτος παραλήψεται τὰς πόλεις καὶ
τοὺς δήμους κατασκευάζων, ὅσον ἐστὶν ἐπ' αὐτῷ κατασκευάζειν·
διαφθείρων δὲ καὶ τὸν δῆμον αὐτὸς ἐφιστάμενος κατήγορος καὶ
τοῖς αὑτοῦ ῥήμασι καὶ τῇ γλώττῃ παρανομῶν εἰς τοὺς πολίτας,
εἰς τοὺς δημότας, καὶ πολλὰ ἕτερα ποιῶν, ἃ αἰσχύνομαι καθ'
ἕκαστον λέγειν· πονηρὸν δὲ παράδειγμα παρέχων ἑαυτὸν καὶ νεω-
τέροις καὶ πρεσβυτέροις ἀπονίας καὶ τρυφῆς καὶ ἀπιστίας· δεκάζων
δὲ τὸ πλῆθος, ἵνα μηδεὶς αὐτῷ προφέρῃ τὰ τότε πραχθέντα, ἀλλὰ
τοῦ μίσους καὶ τῆς ἐπιβουλῆς λήθην τινὰ ποιήσωνται. φέρε δὴ
πρὸς ταῦτα ἀπολογήσομαι, ὦ ἄνδρες Προυσαεῖς, κἂν δοκῇ ὑμῖν
ἀκούσασι, κατεψηφίσασθέ μου· καὶ γὰρ τοῦ Σωκράτους οἱ Ἀθη-
ναῖοι ἀκούσαντες κατεψηφίσαντο.
Gaius Musonius Rufus Phil., Dissertationum a Lucio digestarum

reliquiae (0628: 001)“Musonius Rufus “The Roman Socrates””, Ed.
Lutz, C.E.New Haven: Yale University Press, 1947.
Discourse 3, line 48
122
τὸ μὲν ἀδικεῖν τοῦ ἀδικεῖσθαι χεῖρον νομίζειν, ὅσῳπερ αἴσχιον, τὸ

δὲ ἐλαττοῦσθαι τοῦ πλεονεκτεῖν κρεῖττον ὑπολαμβάνειν, ἔτι δὲ καὶ
τέκνα μᾶλλον ἀγαπᾶν ἢ τὸ ζῆν; τῆς δ' ἐχούσης οὕτω τίς ἂν
εἴη γυνὴ δικαιοτέρα; καὶ μὴν καὶ ἀνδρειοτέραν εἶναι προσήκει
γυναῖκα τῆς ἀπαιδεύτου τὴν πεπαιδευμένην καὶ τὴν φιλόσοφον τῆς
ἰδιώτιδος· ὡς μήτε θανάτου φόβῳ μήτε ὄκνῳ τῷ πρὸς πόνον
ὑπομεῖναί τι αἰσχρόν, μηδ' ὑποπτῆξαι μηδενὶ ὅτι εὐγενὴς ἢ ὅτι
δυνατὸς ἢ ὅτι πλούσιος ἢ καὶ νὴ Δία ὅτι τύραννος. ὑπάρχει γὰρ
αὐτῇ μεμελετηκέναι μέγα φρονεῖν, καὶ τὸν μὲν θάνατον ἡγεῖσθαι μὴ
κακόν, τὴν δὲ ζωὴν μὴ ἀγαθόν· ὡσαύτως δὲ καὶ τὸν μὲν πόνον μὴ
ἐκτρέπεσθαι, τὴν δὲ ἀπονίαν μὴ διώκειν ἐξ ἅπαντος. ὅθεν εἰκὸς
εἶναι τὴν γυναῖκα ταύτην καὶ αὐτουργικὴν καὶ κακόπαθον, οἵαν
ἃ μὲν ἂν τέκῃ τρέφειν μαστῷ τῷ ἑαυτῆς, τῷ δὲ ἀνδρὶ ὑπηρετεῖν
χερσὶ ταῖς ἑαυτῆς· ἃ δὲ δουλικὰ νομίζουσιν ἔνιοι, ταῦτα ἀόκνως
ποιεῖν. ἆρ' οὐκ ἂν ἡ τοιαύτη γυνὴ μέγα μὲν ὄφελος εἴη τῷ γεγαμη-
κότι, κόσμος δὲ τοῖς προσήκουσι γένει, παράδειγμα δὲ χρηστὸν
ταῖς ἐπισταμέναις αὐτήν; ἀλλὰ νὴ Δία, φασί τινες, ὅτι αὐθάδεις
ὡς ἐπὶ πολὺ καὶ θρασείας εἶναι ἀνάγκη τὰς προσιούσας τοῖς
φιλοσόφοις γυναῖκας, ὅταν ἀφέμεναι τοῦ οἰκουρεῖν ἐν μέσοις
ἀναστρέφωνται τοῖς ἀνδράσι καὶ μελετῶσι λόγους καὶ σοφίζωνται
καὶ ἀναλύωσι συλλογισμούς, δέον οἴκοι καθημένας ταλασιουργεῖν.
Διοσκουρίδης πεδάνιος ιατρός. De materia medica (0656: 001)

“Pedanii Dioscuridis Anazarbei de materia medica libri quinque, 3
vols.”, Ed. Wellmann, M.Berlin: Weidmann, 1:1907; 2:1906; 3:1914,
Repr. 1958.Book 1, chapter 108, section 3, line 9
τὰ φύλλα μετ' ὄξους ἢ μέλιτος. καὶ τὸ χύλισμα δὲ τῶν φύλ-

λων, ξηρῶν ἑψομένων σὺν ὕδατι ὥσπερ τὸ λύκιον ἄχρι μελιτώ-
δους συστάσεως, ἁρμόζει πρὸς ὅσα καὶ τὸ λύκιον. καὶ ὁ καρ-
πὸς δὲ τὰ αὐτὰ ποιεῖ, ἁρμόζων ἐν προσοψήμασι κοιλιακοῖς καὶ
δυσεντερικοῖς, ἀφλέγμαντά τε τηρεῖ σὺν μέλιτι καταπλασθεὶς
θλάσματα, ἀποσύρματα, πελιώματα, γλώττης τε τραχύτητας
σμήχει σὺν μέλιτι καὶ λευκὸν ῥοῦν ἵστησιν, αἱμορροίδας τε θερα-
πεύει μετὰ δρυίνου ἄνθρακος λείου ἐπιτιθέμενος. καὶ τούτου
δὲ τὸ ἀπόβρεγμα ἑψόμενον συνίσταται, ποιοῦν βέλτιόν πως τοῦ
καρποῦ. φέρει δὲ καὶ κόμμι, ὅπερ ἐντίθεται τοῖς βρώμασι τῶν
ὀδόντων πρὸς ἀπονίαν.
<φοῖνιξ> ἐν Αἰγύπτῳ γίνεται· τρυγᾶται δὲ μεσοπορού-
σης τῆς κατὰ τὴν ὀπώραν ἀκμῆς, παρεμφέρων τῇ Ἀραβικῇ
μυροβαλάνῳ, πτῶμα δὲ λέγεται, τῷ χρώματι χλωρός, ἐμφερὴς
123
κυδωνίῳ κατὰ τὴν ὀσμήν· εἰ δὲ ἀφεθείη πεπαινόμενος, γίνεται

φοινικοβάλανος.
ἔστι δὲ στρυφνός, στυπτικός, <ὅθεν> πινόμενος σὺν οἴνῳ
αὐστηρῷ <ποιεῖ> πρὸς διάρροιαν καὶ ῥοῦν γυναικεῖον· ἵστησι
δὲ καὶ αἱμορροίδας καὶ τραύματα κολλᾷ καταπλασθείς. αἱ δὲ
φοινικοβάλανοι <χλωραὶ> στυπτικώτεραι τυγχάνουσι τῶν ξηρῶν,
Διοσκουρίδης πεδάνιος ιατρός. De materia medica Book 2, chapter 64,

section 1, line 4
τεθεῖσά <τε> τῷ μετώπῳ ἢ τοῖς κροτάφοις τριταικὰς περι-

όδους ὑγιάζει. τὸ δὲ ὕφος αὐτῆς ἐπιτιθέμενον αἷμα ἵστησι καὶ
ἀφλέγμαντα τηρεῖ τὰ ἐπιπόλαια τῶν ἑλκῶν.
ἔστι δὲ καὶ ἕτερον εἶδος ἀράχνης, κατασκευάζον τὸν ὑμένα
λευκόν, πυκνόν, ὃ ἱστορεῖται ἐνδεόμενον εἰς κυστίδα καὶ περι-
απτόμενον βραχίονι τεταρταικὰς περιόδους θεραπεύειν· συν-
εψηθὲν δὲ ῥοδίνῳ ὠταλγίαις βοηθεῖ ἐγχεόμενον.
<σαύρας> ἡ κεφαλὴ λεία ἐπιτεθεῖσα σκόλοπας ἀνάγει
καὶ πάντα τὰ ἐμπεπηγότα· αἴρει δὲ καὶ μυρμηκίας καὶ ἀκρο-
χορδόνας καὶ ἥλους. τὸ δὲ ἧπαρ αὐτῆς ἐντεθὲν τοῖς τῶν ὀδόν-
των βρώμασιν ἀπονίαν ποιεῖ. ὅλη δὲ ἀνασχισθεῖσα καὶ ἐπι-
τεθεῖσα σκορπιοπλήκτους κουφίζει.
<σήψ>, ἣν ἔνιοι Χαλκιδικὴν σαύραν ἐκάλεσαν, ἐν οἴνῳ
ποθεῖσα τοὺς ὑπ' αὐτῆς δηχθέντας ἰᾶται.
<σκίγκος>· ὁ μέν τίς ἐστιν Αἰγύπτιος ὁ δὲ Ἰνδικὸς ἄλ-
λος ἐν τῇ Ἐρυθρᾷ <θαλάσσῃ> γεννώμενος, ἕτερος δὲ ἐν τῇ Γαι-
τουλίᾳ τῆς Μαυρουσιάδος εὑρίσκεται. ἔστι δὲ κροκόδειλος χερ-
σαῖος, ἰδιογενής, ταριχευόμενος ἐν καρδάμῳ.
φασὶ δὲ δύναμιν ἔχειν ποθὲν τὸ περὶ τοὺς νεφροὺς αὐτοῦ
μέρος, ὅσον δραχμῆς <μιᾶς> πλῆθος μετ' οἴνου, ὁρμητικὴν πρὸς
ἀφροδίσια, ἀποπαύεσθαι δὲ τὴν ἐπίτασιν τῆς
Διοσκουρίδης πεδάνιος ιατρός. De materia medica

ὡσεὶ σφαιρία, ἐν οἷς ὁ καρπός. δίδοται δὲ ἡ ῥίζα καὶ ὁ καρ-

πὸς σὺν οἴνῳ θηριοδήκτοις.
<ξυρίς>· οἱ δὲ ξιρίδα, οἱ δὲ ἶριν ἀγρίαν, Ῥωμαῖοι δὲ
γλαδίολον καλοῦσι. τὸ μὲν φύλλον ἔχει ἴριδι ὅμοιον, πλατύ-
τερον δὲ καὶ ἐξ ἄκρου ὀξύ, καυλὸν δὲ ἐκ μέσων τῶν φύλλων πη-
χυαῖον, ἱκανῶς παχύν, ἐφ' οὗ λοβοὶ τρίγωνοι, καὶ ἐπ' αὐτῶν ἄνθος
124
πορφυροῦν, τὸ δ' ἐν μέσῳ φοινικοῦν· καρπὸς δὲ ἐν θυλακίοις

σικύοις ὁμοίοις στρογγύλος, μέλας, δριμύς, ῥίζα δὲ πολυγόνα-
τος, μακρά, πυρρά, ποιοῦσα πρὸς τὰ ἐν κεφαλῇ τραύματα καὶ
κατάγματα. ἀνάγει δὲ καὶ ὀστᾶ καὶ σκόλοπας καὶ πᾶν βέλος
ἐπισπᾶται μετὰ ἀπονίας , μιγέντος αὐτῇ χαλκοῦ ἄνθους μέρους
τρίτου καὶ κενταυρείου ῥίζης μέρους πέμπτου καὶ μέλιτος <τοῦ
αὐτάρκους>· θεραπεύει δὲ καὶ οἰδήματα καὶ φλεγμονὰς κατα-
πλασσομένη μετ' ὄξους. πίνεται δὲ καὶ πρὸς σπάσματα, ῥήγ-
ματα, ἰσχιάδας, στραγγουρίας, διαρροίας ἡ ῥίζα μετὰ γλυκέος
τεθαλασσωμένου. ὁ δὲ καρπὸς οὐρητικώτατος ὅσον τριώβολον
ποθεὶς σὺν οἴνῳ, τήκει δὲ καὶ σπλῆνα σὺν ὄξει ποθείς.
<ἄγχουσα>· ἣν ἔνιοι κάλυκα, οἱ δὲ ὀνοκλείαν καλοῦσι.
φύλλα θρίδακι τῇ ὀξυφύλλῳ παραπλήσια, δασέα, τραχέα, μέ-
λανα, πολλά, πανταχόθεν τῆς ῥίζης προσπεπλασμένα τῇ γῇ.
ἀκανθώδη· ἡ δὲ ῥίζα δακτύλου πάχος, τὴν χρόαν ὕφαιμος
Διοσκουρίδης πεδάνιος ιατρός. De materia medica

τοῦ περὶ τὸ ἄνθος σχήματος ἐκάλεσαν, ἡλιοτρόπιον δὲ ἐκ τοῦ

συμπεριτρέπεσθαι τὰ φύλλα τῇ τοῦ ἡλίου κλίσει· ἔχει τὰ φύλλα
ὠκίμῳ παραπλήσια, δασύτερα δὲ καὶ μελάντερα, κλωνία ἀπὸ
τῆς ῥίζης τρία ἢ τέσσαρα καὶ ἐκ τούτων μασχάλας πλείους·
ἐπ' ἄκρων δὲ ἄνθος λευκόν, ὑποπόρφυρον, ἐπικαμπὲς καθάπερ
σκορπίου οὐρά· ῥίζα δὲ λεπτή, ἄχρηστος. φύεται δὲ ἐν τρα-
χέσι τόποις.
τούτου ὅσον δέσμη ἀφεψηθεῖσα μεθ' ὕδατος καὶ ποθεῖσα
ἄγει φλέγμα καὶ χολὴν κατὰ κοιλίαν. ἁρμόζει δὲ καὶ σκορπιο-
πλήκτοις μετ' οἴνου πινομένη καὶ καταπλασσομένη· ἔνιοι δὲ
τὴν ῥίζαν τοῖς σκορπιοπλήκτοις περιάπτουσι πρὸς ἀπονίαν.
φασὶ δὲ πρὸ μιᾶς ὥρας τῆς λήμψεως τοῦ καρποῦ τέσσαρας κόκ-
κους μετ' οἴνου ποθέντας τεταρταίους ἀπαλλάσσειν, τριταίους
δὲ τρεῖς. καταπλασσόμενος δὲ ὁ καρπὸς μυρμηκίας καὶ ἀκρο-
χορδόνας καὶ θύμια καὶ ἐπινυκτίδας ξηραίνει, τὰ δὲ φύλλα πο-
δάγραις καὶ στρέμμασι καὶ σειριῶσι παιδίοις ἐπιπλάττεται ὠφε-
λίμως· κινεῖ δὲ καὶ ἔμμηνα καὶ ἔμβρυα λεῖα προστεθέντα.
<ἡλιοτρόπιον τὸ μικρόν>· φύεται ἐν <τόποις> τελ-
ματώδεσι καὶ παρὰ λίμναις, ἔχον φύλλα παραπλήσια τῷ προ-
ειρημένῳ, στρογγυλώτερα δέ, καρπὸν στρογγύλον, ἀποκρεμά-
μενον ὡς ἀκροχορδόνας.
125
Διοσκουρίδης πεδάνιος ιατρός. Euporista vel De simplicibus

medicinis (0656: 002)“Pedanii Dioscuridis Anazarbei de materia medica
libri quinque, vol. 3”, Ed. Wellmann, M.Berlin: Weidmann, 1914, Repr.
1958.Book 1, chapter 67, section 1, line 7
αὐτὴν χρῆσιν φλόμου ῥίζα, ἁλικακκάβου ἀγρίου ῥίζα, ἀσπαρά-

γου ῥίζα, νίτρον σὺν πεπέρει, πήγανον, πλατάνου σφαιρία, ὀξυ-
μυρσίνης ῥίζα, ὀπὸς σιλφίου, ῥόδα ξηρὰ ἐν οἴνῳ ἑψηθέντα ἄχρι
τρίτου· ἐπὶ δὲ τῆς χρείας δίδου ἀνακλύζεσθαι.
διαμασώμενα δὲ καὶ δηχθέντα τῷ πεπονθότι ὀδόντι
ὠφελεῖν πέφυκεν λευκακάνθης ῥίζα, κηκῖδος τὸ ἐντός, πυ-
ρέθρου ῥίζα. ὠφελήσεις δὲ ὀδονταλγίας ἐνεργῶς τρυγόνος
θαλασσίας κέντρου τῷ ἄκρῳ παρατρίβων τὸν ἀλγοῦντα ὀδόντα·
σήπεται δὲ τὸ πεπονθὸς μέρος τοῦ ὀδόντος. ἔνιοι δὲ ἐπὶ
καλαμίδι ἐγκρύπτοντες αὐτὸ οὕτως χρῶνται, ὑπολαμβάνοντες
συμβάλλεσθαι καὶ τοῦτο πρὸς ἀπονίαν.
εἰς δὲ τὸ βρῶμα ἐντιθέμενα ἢ περιπλασσόμενα τῷ
ὀδόντι ὠφελεῖ τοὺς ὀδονταλγοῦντας – ἔνια δὲ θρύπτει ἢ σή-
πει – · ἀμόργη ἡψημένη <μετ'> ἐλαίου ὀμφακίνου, ἄχρι ἂν
γένηται μελιτώδης· αὕτη καὶ περιχριομένου τοῦ ὀδόντος ἐκ-
τινάσσει· βατραχίου ῥίζα ὁμοίως σκευασθεῖσα θρύπτει· ἀμ-
πέλου δάκρυον ἐντιθέμενον μετ' ὀποπάνακος καὶ σιλφίου,
ἄσφαλτος ὑγρὰ σὺν νίτρῳ περιπλασθεῖσα· πύρεθρον ταρι-
χευθὲν σὺν ὄξει ἐπὶ ἡμέρας μʹ, ἐλαίας Αἰθιοπικῆς δάκρυον,
ῥοῦ [τοῦ] βυρσοδεψικοῦ δάκρυον, ὀπὸς συκῆς ἀγρίας καὶ ἡμέ-
ρου, τιθυμάλλου ὀπός· ἄνωθεν δὲ κηρὸν ἐπιτίθει πρὸς τὸ
Αίτιος ιατρός. Iatricorum liber v (0718: 005)“Aëtii Amideni libri

medicinales v–viii”, Ed. Olivieri, A.Berlin: Akademie–Verlag, 1950;
Corpus mediorum Graecorum, vol. 8.2.Chapter 124, line 15
ἀναιρετικὰς ἱστορεῖ γίγνεσθαι τὰς ἐπὶ τούτων ἀλγηδόνας. μετρίας μὲν

οὔσης τῆς ὀδύνης καὶ ἐν ἀρχῇ ταῖς μὲν ἀκοαῖς ῥόδινον χλιαρὸν ἐν-
στάζειν ἢ τὸ λευκὸν καὶ ὑδαρὲς τοῦ ὠοῦ μετὰ γάλακτος γυναικείου,
ἔξωθεν δὲ σκέπειν πιλήματι ἐλαιοβραχεῖ, ἐν ᾧ ἄνηθον ἐναφέψηται καὶ
ἐμβρέχειν τὴν κεφαλὴν διὰ ῥοδίνου ἢ ὀμφακίνου ἐλαίου. ἐπιτεινομένης
δὲ τῆς ὀδύνης ἐπὶ πολὺ καὶ φλεβοτομίαν παραληπτέον καὶ τὴν κοιλίαν
ἐρεθιστέον, ἔπειτα καὶ καταπλάσσειν ἔξωθεν κατὰ τῶν κύκλῳ τῆς ἀκοῆς
τόπων δι' ἄρτου ἢ λινοσπέρμου, συλλεαινομένων χλωρῶν φύλλων ὑο-
σκυάμου ἢ μήκωνος. βούτυρον δὲ ἀντὶ ἐλαίου τῷ καταπλάσματι ἐμβλη-
τέον. κατὰ δὲ τοὺς τῶν ἀλγημάτων παροξυσμοὺς πυριᾶν χρὴ τοὺς
126
τόπους διὰ σπόγγων ἐξ ὑδρελαίου θερμοῦ μέχρι ἀπονίας · σφόδρα γὰρ

παρηγοροῦσι καὶ πάλιν καταπλαστέον τοῖς εἰρημένοις καὶ ἐνστακτέον
τῇ ἀκοῇ ἀμυγδάλινον ἔλαιον ἢ ῥόδινον ἐν κωδίᾳ μήκωνος τεθερμα-
σμένον ἐπὶ θερμοσποδίᾳ ἢ γῆς ἔντερα ἐναφεψήσας τῷ ῥοδίνῳ ἔνσταζε
ἢ τοὺς ὑπὸ τὰς ὑδρίας ὄνους ἢ ἀράχνας.
Διαπυήσαντος ὠτὸς θεραπεία καὶ δυσηκοΐας. διαπυησάσης δὲ τῆς
φλεγμονῆς καὶ ῥήξεως ἀπαντησάσης διὰ τοῦ πόρου δι' ἐρίου μηλωτρίδι
περιειλημμένου κομισάμενοι τὸ πῦον κλύζομεν μελικράτῳ πρότερον,
ἔπειτα οἰνομέλιτι, ἔπειτα ὀξυμέλιτι, ἀφρονίτρου προσπλέξαντες τῷ
ὀξυμέλιτι βραχύ· ἐνθήσωμεν δὲ τῷ πόρῳ ἀναλαμβάνοντες ἐρίῳ τὸ
ἡμέτερον φάρμακον ἄκρως ἐνεργοῦν· ἔστι δὲ στυπτηρία ὑγρὰ καὶ μέλι
Αίτιος ιατρός. Iatricorum liber xii (0718: 012)“Ἀετίου λόγος

δωδέκατος”, Ed. Kostomiris, G.A.Paris: Klincksieck, 1892.
Chapter 32, line 24
προσήκει ὡς προείρηται διὰ τῶν ἐπομφαλίων καθαρτικῶν καὶ τῶν τῇ

ἕδρᾳ ὑποτιθεμένων καὶ κλύζειν τὴν κοιλίαν καὶ καταπλάσματα προσάγειν
δι' ἀλεύρων κυαμίνων τε καὶ κριθίνων καὶ στέατος χοιρείου προσφάτου

καὶ ἀνάλου καὶ χαμαιμήλου λειοτάτης καὶ ὕδατος· ἀλλὰ τούτοις μὲν
ὕστερον, κατ' ἀρχὰς δὲ καὶ μέχρι τῆς ἀκμῆς τοῖς δι' ἀειζώου καὶ ῥόδων
χλωρῶν καὶ πολυγόνου, ἀγχούσης τε καὶ ἀλσίνης καὶ σιδηρίτιδος
βοτάνης
καὶ περδικίου βοτάνης, ἀνδράχνης τε καὶ ὀξυλαπάθου καὶ ἀτραφάξυος,
ἀρνογλώσσου, στρύχνου, ὑοσκυάμου, φακοῦ καὶ στρατιώτου τῶν ἐπὶ
τῶν τελμάτων, βλίτου, θριδακίνης, σέρεως, μαλάχης ἡμέρου, κολοκύνθης
ξεσμάτων, κοτυληδόνος, ἴου ἄνθους καὶ τῶν σιδίων τῆς ῥόας. ἕκαστον
λεῖον σὺν ἀλφίτῳ ἢ ἄρτῳ καταπλαττόμενον φέρει ἀπονίαν καὶ μάλιστα
ψυλλίου τὸ σπέρμα βρεχόμενον ζέοντι ὕδατι καὶ μετὰ τὸ χυλωθῆναι
καταπλαττόμενον. καὶ τὸ διὰ τοῦ χυλοῦ τοῦ μολύβδου χρῖσμα τὸ προγε-
γραμμένον ἐπὶ τῶν αἱματικῶν ῥευμάτων χρησιμώτατόν ἐστι καὶ τούτοις.
χρήσιμα δὲ καὶ τὰ μῆλα σὺν ἄρτῳ λεῖα καταπλαττόμενα καὶ τὰ τούτοις
παραπλήσια· καὶ κηρωταὶ ἃς καλοῦσιν ἠπιόνας καὶ ἀμβροσίας καὶ ὅσαι
κατασκευάζονται μὲν ἐκ κηροῦ καὶ χαμαιμηλίνου καὶ ῥοδίνου, προς-
λαμβάνουσι δὲ χυλόν τινος τῶν προειρημένων ψυκτικῶν ὠῶν τε τὸ
λευκὸν καὶ ὕδωρ σὺν ὄξει βραχεῖ, ὧν τὰς συνθέσεις ὑποτάξομεν μετὰ
βραχύ. ἀγαθὸν δὲ φάρμακον ἐπ' αὐτῶν καὶ κηρωτὴ σκευαζομένη διὰ ῥο-
δίνου καὶ προσλαμβάνουσα σεύτλου χυλόν, ὅσον ἐπιδέχεται. οἶδα δέ
127
Ορειβάσιος ιατρός. Eclogae medicamentorum (0722: 003)

“Oribasii collectionum medicarum reliquae, vol. 4”, Ed. Raeder, J.
Leipzig: Teubner, 1933; Corpus medicorum Graecorum, vol. 6.2.2.
κράσει ἢ παχυτέρῳ. καδμείας 𐅻 <ιϛ>, ψιμυθίου 𐅻 <ϛ>, καστορίου 𐅻

<ϛ>, νάρ-δου Ἰνδικῆς 𐅻 <δ>, στίμμεως 𐅻 <μ>, ἀλόης 𐅻 <ϛ>, κασσίας 𐅻
<δ>, λεπίδος 𐅻 <ε>, χαλκοῦ κεκαυμένου 𐅻 <ιϛ>, ῥόδων ἄνθους 𐅻 <η>,
λυκίου Ἰνδικοῦ 𐅻 <γ>, λί-θου σχιστοῦ 𐅻 <δ> 𐅶, κρόκου 𐅻 <ϛ>,
μολύβδου κεκαυμένου καὶ πεπλυμένου 𐅻 <η>, ὀπίου δραχμαὶ <γ>,
ἀκακίας 𐅻 <μ>, κόμμεως 𐅻 <μη>, ὕδωρ ὄμβριον· δε-
δοκιμασμένον ἄγαν. Πρὸς ὤτων ἀλγήματα.
Ἀλγημάτων μὲν ὄντων ἐν πυρετοῖς, καταπλαστέον ὠμαῖς λύσεσιν

ἐπιτιθέντα ἄνωθεν μαρσίππους ἁλῶν πεφρυγμένων, κατὰ δὲ τοὺς τῶν
ἀλγημάτων παροξυσμοὺς πυριατέον σπόγγοις δι' ὑδρελαίου μέχρις ἀπο-
νίας (πάντων γὰρ μᾶλλον οὗτοι παρηγοροῦσιν), καὶ πάλιν καταπλα-
στέον, εἴς τε τὸν πόρον ἐγχυματιστέον ἔλαιον ᾧ ἐναφήψηται γῆς
ἔντερα ἢ ὄνοι οἱ ὑπὸ τὰς ὑδρίας ἢ ἀράχναι. ἐγχυματιστέον δ' ὑοσκυά-
μου σπέρμα τετριμμένον μετὰ ῥοδίνου ἢ δαφνίδων πίεσμα ἢ χυλῷ
κονύζης ἢ πολίου ἢ παρθενίου μετ' ἴσου ῥοδίνου κεχλιασμένῳ, ἢ κεν-
ταυρίου χυλόν, ἢ χολῇ βοείᾳ μετὰ χυλοῦ ῥοιᾶς γλυκείας ἡψημένῃ, ἢ
ὀπὸς μήκωνος μετὰ γυναικείου γάλακτος, ἢ χυλῷ πυρήνων ῥοιᾶς μετὰ
μέλιτος. – <Πρὸς ὦτα πυορροοῦντα.> Σχιστῆς, κρόκου, κηκῖδος
ἴσα σὺν οἴνῳ αὐστηρῷ ἐγχυμάτιζε χλιαρῷ. πρὸς δ' ὀδύνας μεγίστας
καὶ πύον ἀμύγδαλα πικρὰ λελεπισμένα <κ>, ἀφρονίτρου, λιβάνου, ὀπίου
ἀνὰ 𐅻 <γ>, κρόκου 𐅻 <δ>, χαλβάνης 𐅻 <β>, σμύρνης <α>. ὄξει λείου
καὶ ἔν
Ιππιατρικά. Cantabrigiensia (0738: 006)

“Corpus hippiatricorum Graecorum, vol. 2”, Ed. Oder, E., Hoppe, K.
Leipzig: Teubner, 1927, Repr. 1971.Chapter 93, section 17, line 8
<οὐρὰ> συμμέτρως τετριχώσθω, ὅθεν ἔξεισι τὴν ἀρχὴν μὴ φαί-

νουσα. αἱ μὲν οὖν ἰσχύος καὶ κάλλους αὗται τυγχάνουσι ἐπι-
γνώσεις.
<ψυχῆς> δὲ γοργότητος γνωρίσματα ταῦτα· ὁ
μὲν πῶλος ἐν τῇ ἀγέλῃ μὴ ἀεὶ συνέστω τῇ μητρί, σκιρτῶν δὲ
δορκαζέτω, ἑρκία προθύμως ὑπεραλλέσθω, τάφρους τεθαρρη-
κότως πηδάτω, ποταμῶν κινδύνων καταφρονείτω. ταῦτα γὰρ
ἔμφυτα τῶν πώλων. τέλειος δὲ ὢν φιλευτράπελος ἔστω, ἕτοι-
128
μος εἰς δρόμον, ταχὺς εἰς καταστολήν, μὴ ἑτερόστομος μηδὲ

κατανωτιστής· δειλὰ γὰρ καὶ κακοῦργα τὰ σημεῖα ταῦτα. μὴ
ταχέως ἱδρούτω, τοῦτο γὰρ ἀπονίας ἴδιον, τὸν χαλινὸν ἑκου-
σίως δεχέσθω, πρόθυμος γὰρ ὁ τοιοῦτος εἰς πόνον. δεξάμενος
μασάσθω καὶ ἀφρὸν ἐκ τοῦ στόματος πεμπέτω, θερμοῦ γὰρ
ἵππου τὸ τοιοῦτον σύνθημα. πληγὴν μὴ μενέτω, ἀλλ' ἁλλέ-
σθω πρὸς σύριγγα. ἐν τῷ δρόμῳ φρυαττέσθω, ἀναπαύεται
γὰρ προιέμενος τὸ ἐκ τῆς κινήσεως πνεῦμα καὶ καθαρὸν ἐκ
τοῦ ἀέρος δεχόμενος, εὐτονεῖ γὰρ φυσικῶς ὑπ' αὐτοῦ τρεφό-
μενος. δεχέσθω τὸν ἐπιβάτην ἑτοίμως, καὶ γὰρ τοῦτο μὴ δρῶν
δῆλον ὡς προδότης. ἐπιγινωσκέτω τὸν πωλοδάμνην καὶ εἴ τι
προσίοι χρεμετιζέτω. φιλάνθρωπα γὰρ καὶ πιστὰ ταῦτα τὰ
γνωρίσματα. –
Chrysippus Phil., Fragmenta moralia (1264: 002)

“Stoicorum veterum fragmenta, vol. 3”, Ed. von Arnim, J.
Leipzig: Teubner, 1903, Repr. 1968.Fragment 138, line 4
πρώτῳ περὶ Ἀγαθῶν> τρόπον τινὰ συγχωρεῖ καὶ δίδωσι τοῖς βουλο-
μένοις τὰ προηγμένα καλεῖν ἀγαθά, καὶ κακὰ τἀναντία, ταύταις ταῖς
λέξεσιν· “<Εἴ τις βούλεται κατὰ τὰς τοιαύτας παραλλαγὰς τὸ
μὲν ἀγαθὸν αὐτῶν λέγειν> (sc. 8<τῶν ἀδιαφόρων), τὸ δὲ κακόν,
ἐπὶ ταῦτα φερόμενος τὰ πράγματα καὶ μὴ ἄλλως ἀποπλανώ-
μενος * ἐν μὲν τοῖς σημαινομένοις οὐ διαπίπτοντος αὐτοῦ,
τὰ δ' ἄλλα στοχαζομένου τῆς κατὰ τὰς ὀνομασίας συνηθείας>.”
Plutarchus de Stoic. repugn. cp. 30 p. 1047e (Antecedit Ze-
nonis de προηγμένῳ sententia). Ἀλλ' ὁ Χρύσιππος ἔτι μᾶλλον τὸ
πρᾶγμα δυσδιάθετον πεποίηκεν· <ὁτὲ μὲν γάρ φησι> “μαίνεσθαι τοὺς
τὸν πλοῦτον καὶ τὴν ὑγίειαν καὶ τὴν ἀπονίαν καὶ τὴν ὁλοκληρίαν
τοῦ σώματος ἐν μηδενὶ ποιουμένους, μηδ' ἀντεχομένους τῶν τοιούτων”
<ὁτὲ δὲ> παραθέμενος τὰ τοῦ Ἡσιόδου (Op. et D. 299)
Ἐργάζευ, Πέρση, δῖον γένος
ἐπιπεφώνηκεν ὅτι τἀναντία παραινεῖν μανικόν ἐστι, τὸ
Μὴ ἐργάζευ, Πέρση, δῖον γένος.
Plutarchus de Stoic. repugn. cp. 17 p. 1041e. Ἐν δὲ τῷ
πρώτῳ (scil. τῶν Προτρεπτικῶν) “<τοῦτον τὸν λόγον φησὶν ἀπὸ
τῶν ἄλλων ἁπάντων ἀφέλκειν τὸν ἄνθρωπον, ὡς οὐδὲν
ὄντων πρὸς ἡμᾶς οὐδὲ συνεργούντων πρὸς εὐδαιμονίαν
οὐδέν>.”
Chrysippus Phil., Fragmenta moralia Fragment 142, line 5

129
των τὰ μέν ἐστι πρῶτα κατὰ φύσιν, τὰ δὲ κατὰ μετοχήν. <Πρῶτα μέν
ἐστι κατὰ φύσιν> κίνησις ἢ σχέσις κατὰ τοὺς σπερματικοὺς λόγους γινο-
μένη, οἷον <ἀρτιότης καὶ> ὑγίεια καὶ αἴσθησις (λέγω δὲ τὴν κατάληψιν)
καὶ ἰσχύς. <Κατὰ μετοχὴν> δέ, ὅσα μετέχει κινήσεως καὶ σχέσεως κατὰ
τοὺς
σπερματικοὺς λόγους, οἷον χεὶρ ἀρτία καὶ σῶμα ὑγιεινὸν καὶ αἰσθήσεις
μὴ
πεπηρωμέναι. Ὁμοίως δὲ καὶ τῶν παρὰ φύσιν κατὰ τὸ ἀνάλογον.
Stobaeus ecl. II 82, 20 W. <πάντα δὲ <τὰ> κατὰ φύσιν
ληπτὰ εἶναι καὶ πάντα τὰ παρὰ φύσιν ἄληπτα>. τῶν δὲ κατὰ φύσιν
τὰ μὲν καθ' αὑτὰ ληπτὰ εἶναι, τὰ δὲ δι' ἕτερα. <καθ' αὑτὰ> μὲν, ὅσα ἐστὶν
ὁρμῆς κινητικὰ κατατρεπτικῶς ἐφ' ἑαυτὰ ἢ ἐπὶ τὸ ἀντέχεσθαι αὐτῶν, οἷον
ὑγίειαν, εὐαισθησίαν, ἀπονίαν καὶ κάλλος σώματος. <ποιητικὰ> <δὲ>

ὅσα
ἐστὶν ὁρμῆς κινητικὰ ἀν<εν>εκτικῶς ἐφ' ἕτερα καὶ μὴ κατατρεπτικῶς,
οἷον
πλοῦτον, δόξαν καὶ τὰ τούτοις ὅμοια. παραπλησίως δὲ καὶ τῶν παρὰ
φύσιν τὰ
μὲν εἶναι καθ' αὑτὰ ἄληπτα, τὰ δὲ τῷ ποιητικὰ εἶναι τῶν καθ' αὑτὰ
ἀλήπτων.
Cicero de finibus III 20. Aestimabile esse dicunt – – id quod
aut ipsum secundum naturam sit aut tale quid efficiat, ut selectione dig-
num propterea sit, quod aliquod pondus habeat dignum aestimatione,
quam
illi ἀξίαν vocant, contraque inaestimabile, quod sit superiori contrarium.
Arrianus Epict. dissert. I 4, 27. εἰ γὰρ ἐξαπατηθέντα τινὰ ἔδει
μαθεῖν, ὅτι τῶν ἐκτὸς ἀπροαιρέτων οὐδέν ἐστι πρὸς ἡμᾶς, ἐγὼ μὲν
ἤθελον
τὴν ἀπάτην ταύτην, ἐξ ἧς ἤμελλον εὐρόως καὶ ἀταράχως
βιώσεσθαι. – –
Hierocles Phil., Fragmenta ethica (ap. Stobaeum) (1429: 002)

“Hierokles. Ethische Elementarlehre (Papyrus 9780)”, Ed. von Arnim, J.
Berlin: Weidmann, 1906; Berliner Klassikertexte 4.Page 63, line 4
περὶ τὴν ταλασίαν καὶ σιτοπονίαν καὶ ὅλως τὰ κατοικίδια τῶν ἔργων.
οὐδὲ
μὴν ἀγεύστους ἀξιωτέον εἶναι τοὺς ἑτέρους τῶν ἑτέρων. γένοιτο γὰρ ἄν
ποτε
καὶ γυναικὶ κατ' ἀγρὸν γενομένῃ καθῆκον τὸ τοῖς ἐργαζομένοις ἐπιστῆναι
130
καὶ
τὴν τοῦ οἰκοδεσπότου τάξιν ἐκπληρῶσαι, καὶ ἀνδρὶ περὶ τῶν κατὰ τὴν
οἰκίαν
ἐπιστροφὴν ποιήσασθαι καὶ τὰ μὲν διαπυθέσθαι, τὰ δὲ καὶ ἐπιδεῖν τῶν
γινομέ-
νων. οὕτω γὰρ ἂν ἐπισυνδέοιτο μᾶλλον τὰ τῆς κοινωνίας, εἰ
συμμετέχοιεν ἀλλή-
λοις τῶν ἀναγκαίων φροντίδων. δεῦρο μέντοι τοῦ λόγου γενόμενος οὐκ
ἂν ὀκ-
νῆσαί μοι δοκῶ καὶ τῆς αὐτουργίας ποιήσασθαί τινα μνήμην, ἐπεὶ εἰκὸς
τοῖς
ὑπὲρ τῶν ἔργων εἰρημένοις καὶ τοῦτο προστεθῆναι. ὡς μὲν τοίνυν τἀνδρὶ
καθήκει τῶν γεωργικῶν ἅπτεσθαι πόνων, τί καὶ λέγειν δεῖ; οὐ πολὺς γὰρ
ὁ κατὰ τοῦτο δυσπειθής, ἀλλὰ καίπερ τοσαύτης τρυφῆς καὶ ἀπονίας τὸν
νῦν
κατεχούσης βίον, ὅμως σπάνιός ἐστιν <ὁ> μὴ καὶ δι' ἑαυτοῦ
προθυμούμενος
ἔργων κοινωνῆσαι τῶν ὑπὲρ σπόρου καὶ φυτείας καὶ τῶν ἄλλων τῶν κατὰ
γεωργίαν. δυσπειθέστερος δ' ἴσως ὁ πρὸς θάτερα τῶν ἔργων, ὅσα

γυναιξὶν
ἀπονενέμηται, παρακαλῶν τὸν ἄνδρα λόγος. καὶ πάσχουσί γε οὐκ
ἀπεικὸς οἱ
καθαρειότεροι, μὴ καθ' ἑαυτοὺς εἶναι τοπάζοντες ἅψασθαι ταλασίας. ἐπεὶ
γὰρ
ὡς ἐπὶ τὸ πλῆθος εὐτελεῖς ἀνθρωπίσκοι καὶ τὸ τῶν κατεαγότων καὶ γυννί-
δων φῦλον ὡς τὴν ἐρίων ἐργασίαν καταφέρεται ζήλῳ θηλύτητος, οὐ
δοκεῖ
κατὰ τὸν ἀληθινώτερον ἄνδρα τυγχάνειν τὸ εἰς ταῦτα συγκαθιέναι· ὥστ'
ἔγωγε
τάχ' ἂν οὐδ' ἂν αὐτὸς συμβουλεύσαιμι τοῖς μὴ τελείαν παρεσχημένοις
πίστιν
ὑπὲρ τῆς ἑαυτῶν ἀῤῥενότητος καὶ σωφροσύνης ἅπτεσθαι τοιοῦδέ τινος.
Plotinus Phil., Enneades (2000: 001)“Plotini opera, 3 vols.”, Ed. Henry,

P., Schwyzer, H.–R.Leiden: Brill, 1:1951; 2:1959; 3:1973.
Ennead 1, chapter 4, section 14, line 28
οὐδὲ τὴν ἀρχὴν γένοιτο, γενομένων δὲ ἐλαττώσει αὐτός,

εἴπερ αὑτοῦ κήδεται. Καὶ ἐλαττώσει μὲν καὶ μαρανεῖ
ἀμελείᾳ τὰς τοῦ σώματος πλεονεξίας, ἀρχὰς δὲ ἀποθήσεται.
Σώματος δὲ ὑγίειαν φυλάττων οὐκ ἄπειρος νόσων εἶναι
131
παντάπασι βουλήσεται· οὐδὲ μὴν οὐδὲ ἄπειρον εἶναι ἀλγη-

δόνων· ἀλλὰ καὶ μὴ γινομένων νέος ὢν μαθεῖν βουλήσεται,
ἤδη δὲ ἐν γήρᾳ ὢν οὔτε ταύτας οὔτε ἡδονὰς ἐνοχλεῖν οὐδέ
τι τῶν τῇδε οὔτε προσηνὲς οὔτε ἐναντίον, ἵνα μὴ πρὸς τὸ
σῶμα βλέπῃ. Γινόμενος δ' ἐν ἀλγηδόσι τὴν πρὸς ταύτας
αὐτῷ πεπορισμένην δύναμιν ἀντιτάξει οὔτε προσθήκην ἐν
ταῖς ἡδοναῖς καὶ ὑγιείαις καὶ ἀπονίαις πρὸς τὸ εὐδαι-
μονεῖν λαμβάνων οὔτε ἀφαίρεσιν ἢ ἐλάττωσιν ταύτης ἐν
τοῖς ἐναντίοις τούτων. Τοῦ γὰρ ἐναντίου μὴ προστιθέντος
τῷ αὐτῷ πῶς ἂν τὸ ἐναντίον ἀφαιροῖ;
Ἀλλ' εἰ δύο εἶεν σοφοί, τῷ δὲ ἑτέρῳ παρείη ὅσα
κατὰ φύσιν λέγεται, τῷ δὲ τὰ ἐναντία, ἴσον φήσομεν τὸ
εὐδαιμονεῖν αὐτοῖς παρεῖναι; Φήσομεν, εἴπερ ἐπίσης σοφοί.
Εἰ δὲ καλὸς τὸ σῶμα ὁ ἕτερος καὶ πάντα τὰ ἄλλα ὅσα μὴ
πρὸς σοφίαν μηδὲ ὅλως πρὸς ἀρετὴν καὶ τοῦ ἀρίστου θέαν
καὶ τὸ ἄριστον εἶναι, τί τοῦτο ἂν εἴη; Ἐπεὶ οὐδὲ αὐτὸς ὁ
ταῦτα ἔχων σεμνυνεῖται ὡς μᾶλλον εὐδαίμων τοῦ μὴ
Ιωάννης Στοβαίος ανθολόγος. , Anthologium “Ioannis Stobaei

anthologium, 5 vols.”, Ed. Wachsmuth, C., , O.Berlin: Weidmann, 1–
2:1884; 3:1894; 4:1909; 5:1912, Repr. 1958.Book 1, chapter 49, section
50, line 30
λιποῦσα λίμνης ἦλθον ἄρσενας χοὰς

Ἀχέροντος ὀξυπλῆγας ἠχούσας γόους,
<<ἀπαίωνας ἀκτὰς>> τὰς τῶν νεκρῶν λέγων παιῶν' οὐκ ἐχού-
σας, <ἄρσενας> δὲ <<χοὰς>> τὰς οὐδὲν ἐκτρεφούσας. θήλεα
μὲν γὰρ τὰ καρποφόρα, ἄρσενα δὲ τὰ ἄγονα ἔλεγον τῷ τὸν
μὲν τὸ σπέρμα παρέχειν μόνον, τὴν δὲ καὶ ἐκτρέφειν·
ὅθεν καὶ ‘θῆλυς ἐέρση’ (Hom. ε 467) ἡ πολύγονος καὶ τρο-
φίμη. Διαπεραιοῦσθαι δὲ ὑπὸ τῶν ἀπογενομένων τὸν
Ἀχέροντά φασιν εἰκότως· ὁ γὰρ μετηλλαχὼς πάντα τἀν
τῷ ζῆν ἄχη σχεδὸν ὑπερῆρκε καὶ ἔστιν ἐν ἀπονίᾳ καὶ ἀλυ-
πίᾳ πάσῃ. Γοργύραν δὲ τοῦ Ἀχέροντος γυναῖκα προς-
ανέπλασαν ἀπὸ τοῦ γοργὰ φαίνεσθαι τοῖς πολλοῖς τὰ ἐν
Ἅιδου· καθὸ δὴ καὶ αὐτοῦ τούτου τιθήνην ὁ Σώφρων
Μορμολύκαν ὠνόμασεν.”
Ταῦτ' εἰπὼν περὶ τοῦ Ἀχέροντος Ἀπολλόδωρος ἐπά-
γει περὶ τῆς Στυγὸς αὐταῖς λέξεσι τάδε· “Στύγα δὲ δεινήν
τινα καὶ φοβερὰν ὑποστησάμενοι δαίμονα, θεῶν ὅρκον,
ἐν Ἅιδου τε ταύτην κατῴκισαν καὶ τῆς προσηγορίας ταύ-
132
της ἠξίωσαν ἀπὸ τοῦ στυγνάζειν τοῖς πένθεσι καὶ στύ-

γεσθαι τὰ ἐν Ἅιδου, ὅρκον δὲ τῶν θεῶν δι' ἐναντιότητα·
Ιωάννης Στοβαίος ανθολόγος. , Anthologium Book 2, chapter 7, section

7e, line 6
αἴσθησις (λέγω δὲ τὴν κατάληψιν) καὶ ἰσχύς. <Κατὰ

μετοχὴν> δέ, ὅσα μετέχει κινήσεως καὶ σχέσεως κατὰ τοὺς
σπερματικοὺς λόγους, οἷον χεὶρ ἀρτία καὶ σῶμα ὑγιεινὸν
καὶ αἰσθήσεις μὴ πεπηρωμέναι. Ὁμοίως δὲ καὶ τῶν
<παρὰ φύσιν> κατὰ τὸ ἀνάλογον.
Πάντα δὲ <τὰ> κατὰ φύσιν <ληπτὰ> εἶναι καὶ πάντα
τὰ <παρὰ> φύσιν <ἄληπτα.> Τῶν δὲ <κατὰ φύσιν> τὰ
μὲν <καθ' αὑτὰ ληπτὰ> εἶναι, τὰ δὲ <δι' ἕτερα. Καθ'
αὑτὰ> μέν, ὅσα ἐστὶν ὁρμῆς κινητικὰ προτρεπτικῶς ἐφ'
ἑαυτὰ ἢ ἐπὶ τὸ ἀντέχεσθαι αὑτῶν, οἷον ὑγίειαν, εὐαισθη-
σίαν, ἀπονίαν καὶ κάλλος σώματος. <Ποιητικὰ> <δὲ>,
ὅσα ἐστὶν ὁρμῆς κινητικὰ ἀνετικῶς ἐφ' ἕτερα καὶ μὴ προ-
τρεπτικῶς <ἐφ' ἑαυτά>, οἷον πλοῦτον, δόξαν καὶ τὰ τού-
τοις ὅμοια. Παραπλησίως δὲ καὶ τῶν <παρὰ φύσιν> τὰ
μὲν εἶναι <καθ' αὑτὰ ἄληπτα,> τὰ δὲ τῷ <ποιητικὰ>
εἶναι τῶν <καθ' αὑτὰ> ἀλήπτων.
Πάντα δὲ τὰ κατὰ φύσιν <ἀξίαν> ἔχειν καὶ πάντα
τὰ παρὰ φύσιν <ἀπαξίαν.> Τὴν δὲ <ἀξίαν> λέγεσθαι <τρι-
χῶς,> τήν τε <δόσιν> καὶ <τιμὴν καθ' αὑτὸ> καὶ τὴν
<ἀμοιβὴν> τοῦ δοκιμαστοῦ· καὶ τὴν <τρίτην,> ἣν ὁ Ἀντί-
πατρος ἐκλεκτικὴν προσαγορεύει, καθ' ἣν διδόντων τῶν
Ιωάννης Στοβαίος ανθολόγος. , Anthologium Book 2, chapter 31,

section 126, line 58
λαμβάνειν, τὸ δὲ καὶ τέκνα μᾶλλον ἀγαπᾶν ἢ τὸ ζῆν; Τῆς

δὲ ἐχούσης οὕτω τίς ἂν εἴη γυνὴ δικαιοτέρα; Καὶ μὴν
καὶ ἀνδρειοτέραν εἶναι προσήκει γυναῖκα τῆς ἀπαιδεύτου
τὴν πεπαιδευμένην καὶ τὴν φιλόσοφον τῆς ἰδιώτιδος· ὡς
μήτε θανάτου φόβῳ, μήτε ὄκνῳ τῷ πρὸς πόνον ὑπομεῖναι
τι αἰσχρόν, μηδ' ὑποπτῆξαι μηδενὶ ὅτι εὐγενής, ἢ ὅτι
δυνατός, ἢ ὅτι πλούσιος, ἢ καὶ νὴ Δία ὅτι τύραννος.
Ὑπάρχει γὰρ αὐτῇ μεμελετηκέναι μέγα φρονεῖν, καὶ τὸν
μὲν θάνατον ἡγεῖσθαι μὴ κακόν, τὴν δὲ ζωὴν μὴ ἀγαθόν·
ὡσαύτως δὲ καὶ τὸν μὲν πόνον μὴ ἐκτρέπεσθαι, τὴν δὲ
133
ἀπονίαν μὴ διώκειν ἐξ ἅπαντος. Ὅθεν εἰκὸς εἶναι τὴν

γυναῖκα ταύτην καὶ αὐτουργικὴν καὶ κακόπαθον, οἵαν ἃ
μὲν ἂν τέκῃ τρέφειν μαστῷ τῷ ἑαυτῆς, τῷ δὲ ἀνδρὶ ὑπη-
ρετεῖν χερσὶ ταῖς ἑαυτῆς· ἃ δὲ δουλικὰ νομίζουσιν ἔνιοι,
ταῦτα ἀόκνως ποιεῖν. Ἆρ' οὐκ ἂν ἡ τοιαύτη γυνὴ μέγα
μὲν ὄφελος εἴη τῷ γεγαμηκότι, κόσμος δὲ τοῖς προσήκουσι
γένει, παράδειγμα δὲ χρηστὸν ταῖς ἐπισταμέναις αὐτήν;
Ἀλλὰ νὴ Δία, φασί τινες, ὅτι αὐθάδεις ὡς ἐπὶ πολὺ καὶ
θρασείας εἶναι ἀνάγκη τὰς προσιούσας τοῖς φιλοσόφοις
γυναῖκας, ὅταν ἀφέμεναι τοῦ οἰκουρεῖν ἐν μέσοις ἀναστρέ-
φωνται τοῖς ἀνδράσι καὶ μελετῶσι λόγους καὶ σοφίζωνται
Ιωάννης Στοβαίος ανθολόγος. , Anthologium Book 3, chapter 1, section

194, line 129
δὲ κολαστικὸν καὶ τιμωρητικὸν καὶ εὐκίνητον πρὸς ὀργὴν

καὶ ὑπὸ λόγου καὶ ἔργου τοῦ τυχόντος. ἀκολουθεῖ δὲ τῇ
ὀργιλότητι τὸ πάροξυ τοῦ ἤθους καὶ εὐμετάβολον, καὶ ἡ
πικρολογία, καὶ ἡ μεταμέλεια, καὶ τὸ ἐπὶ μικροῖς λυπεῖ-
σθαι καὶ ἥδεσθαι καὶ ταῦτα πάσχειν ταχέως καὶ παρὰ
βραχὺν καιρόν.
Δειλίας δέ ἐστι τὸ ὑπὸ τῶν τυχόντων φόβων εὐκί-
νητον εἶναι, καὶ μάλιστα τῶν περὶ θάνατον καὶ τὰς
σωματικὰς πηρώσεις, καὶ τὸ ὑπολαβεῖν κρεῖττον εἶναι
ὁπωσοῦν σωθῆναι ἢ τελευτῆσαι καλῶς. ἀκολουθεῖ δὲ τῇ
δειλίᾳ μαλακία, ἀνανδρία, φιλοψυχία καὶ ἀπονία· ὕπεστι
δέ τις καὶ εὐλάβεια καὶ τὸ ἀφιλόνεικον τοῦ ἤθους.
Ἀκολασίας δέ ἐστι τὸ αἱρεῖσθαι τὰς ἀπολαύσεις τῶν
ἡδονῶν τῶν βλαβερῶν καὶ αἰσχρῶν, καὶ ὑπολαμβάνειν
εὐδαιμονεῖν μάλιστα τοὺς ἐν ταῖς τοιαύταις ἡδοναῖς ζῶν-
τας, καὶ φιλόγελων εἶναι καὶ φιλόσκωπτον καὶ φιλευτρά-
πελον, καὶ ῥᾳδιουργὸν εἶναι ἐν τοῖς λόγοις καὶ ἐν τοῖς
ἔργοις. ἀκολουθεῖ δὲ τῇ ἀκολασίᾳ ἀταξία, ἀναίδεια,
ἀκοσμία, τρυφή, ῥᾳθυμία, ἀμέλεια, ὀλιγωρία, ἔκλυσις.
Ἀκρασίας δέ ἐστι τὸ κωλύοντος τοῦ λογισμοῦ τὰς
ἀπολαύσεις τῶν ἡδονῶν αἱρεῖσθαι, καὶ ὑπολαμβάνοντα

section 79, line 8
134
τὸν δὲ θάνατον μὴ δεδιέναι, καὶ ἐπὶ χρημάτων μὴ προ-

τιμᾶν τοῦ προΐεσθαι τὸ λαμβάνειν.
Πλουτάρχου ἐκ τοῦ Περὶ εὐθυμίας (p. 465 C – D).
Ὁ μὲν οὖν εἰπὼν ὅτι δεῖ τὸν εὐθυμεῖσθαι μέλλοντα
μὴ πολλὰ πρήσσειν μήτε ἰδίῃ μήτε ξυνῇ, πρῶτον μὲν
ἡμῖν πολυτελῆ τὴν εὐθυμίαν καθίστησι γινομένην ὤνιον
ἀπραξίας, οἷον ἀρρώστῳ παραινῶν ἑκάστῳ
μέν' ὦ ταλαίπωρ' ἀτρέμα σοῖς ἐν δεμνίοις.
καίτοι κακὸν μὲν ἀναισθησία σώματι φάρμακον ἀπο-
νίας· οὐδὲν δὲ βελτίων ψυχῆς ἰατρὸς ὁ ῥαθυμίᾳ καὶ μα-
λακίᾳ καὶ προδοσίᾳ φίλων καὶ οἰκείων καὶ πατρίδος
ἐξαίρων τὸ ταραχῶδες αὐτῆς καὶ λυπηρόν.
Ἐν ταὐτῷ (p. 465 F).
Ὅθεν οὐδὲ Ἐπίκουρος οἴεται δεῖν ἡσυχάζειν, ἀλλὰ
τῇ φύσει χρῆσθαι πολιτευομένους καὶ πράσσοντας τὰ
κοινὰ τοὺς φιλοτίμους καὶ φιλοδόξους, ὡς μᾶλλον ὑπὸ
ἀπραγμοσύνης ταράττεσθαι καὶ κακοῦσθαι πεφυκότας, ἂν
ὧν ὀρέγονται μὴ τυγχάνωσιν. ἀλλ' ἐκεῖνος μὲν ἄτοπος
οὐ τοὺς δυναμένους τὰ κοινὰ πράττειν προτρεπόμενος,
ἀλλὰ τοὺς ἡσυχίαν ἄγειν μὴ δυναμένους.

section 21, line 20
τοῦ οἰκοδεσπότου τάξιν ἐκπληρῶσαι, καὶ ἀνδρὶ περὶ τῶν

κατὰ τὴν οἰκίαν ἐπιστροφὴν ποιήσασθαι καὶ τὰ μὲν δια-
πυθέσθαι, τὰ δὲ καὶ ἐπιδεῖν τῶν γινομένων. οὕτω γὰρ
ἂν ἐπισυνδέοιτο μᾶλλον τὰ τῆς κοινωνίας, εἰ συμμετέχοιεν
ἀλλήλοις τῶν ἀναγκαίων φροντίδων. δεῦρο μέντοι τοῦ
λόγου γενόμενος οὐκ ἂν ὀκνῆσαί μοι δοκῶ καὶ τῆς αὐτουρ-
γίας ποιήσασθαί τινα μνήμην, ἐπεὶ εἰκὸς τοῖς ὑπὲρ τῶν
ἔργων εἰρημένοις καὶ τοῦτο προστεθῆναι. ὡς μὲν τοίνυν
τἀνδρὶ καθήκει τῶν γεωργικῶν ἅπτεσθαι πόνων, τί δεῖ
καὶ λέγειν; οὐ πολὺς γὰρ ὁ κατὰ τοῦτο δυσπειθής, ἀλλὰ
καίπερ τοσαύτης τρυφῆς καὶ ἀπονίας τὸν νῦν κατεχούσης
βίον, ὅμως σπάνιός ἐστιν <ὁ> μὴ καὶ δι' ἑαυτοῦ προθυ-
μούμενος ἔργων κοινωνῆσαι τῶν ὑπὲρ σπόρου καὶ φυτείας
καὶ τῶν ἄλλων τῶν κατὰ γεωργίαν. δυσπειθέστερος δ'
ἴσως ὁ πρὸς θάτερα τῶν ἔργων, ὅσα γυναιξὶν ἀπονενέ-
μηται, παρακαλῶν τὸν ἄνδρα λόγος. καὶ πάσχουσί γε
135
οὐκ ἀπεικὸς οἱ καθαρειότεροι, μὴ καθ' ἑαυτοὺς εἶναι το-

πάζοντες ἅψασθαι ταλασίας. ἐπεὶ γὰρ ὡς ἐπὶ τὸ πλῆ-
θος εὐτελεῖς ἀνθρωπίσκοι καὶ τὸ τῶν κατεαγότων καὶ
γυννίδων φῦλον εἰς τὴν ἐρίων ἐργασίαν καταφέρεται ζήλῳ
θηλύτητος, οὐ δοκεῖ κατὰ τὸν ἀληθινώτερον ἄνδρα
Ιωάννης Χρυσόστομος. In epistulam ii ad Thessalonicenses (homiliae

1–5) (2062: 163); MPG 62.Vol 62, pg 472, ln 15
νῶν, καὶ νῦν εἰς ἔδαφος κατενεχθείσας· ἐννόησον

πόσα ἴσχυσαν, καὶ νῦν οὐδὲ μνήμη αὐτῶν ὑπολέλει-
πται. Καθ' ἑκάστην γὰρ ἡμέραν, εἰ βούλει, εὑρίσκεις
τούτων ὑποδείγματα· διαδοχὰς ἀρχόντων, δημεύσεις
πλουτούντων. Πολλοὶ τύραννοι ἐκάθισαν ἐπ' ἐδά-
φους, ὁ δὲ ἀνυπονόητος ἐφόρεσε διάδημα. Ταῦτα
οὐχὶ καθ' ἑκάστην ἡμέραν γίνεται; οὐχὶ τροχῷ τινὶ
τὰ ἡμέτερα ἔοικεν; Ἀνάγνωθι, εἰ βούλει, καὶ τὰ παρ'
ἡμῖν, καὶ τὰ ἔξωθεν (καὶ γὰρ καὶ ἐκεῖνα γέμει τούτων
τῶν παραδειγμάτων), εἰ τῶν ἡμετέρων καταφρονεῖς
ἐξ ἀπονίας · εἰ τὰ τῶν φιλοσόφων θαυμάζεις, κἂν
τούτοις πρόσιθι· ἐκεῖνοί σε διδάξουσι, συμφορὰς πα-
λαιὰς διηγούμενοι, καὶ ποιηταὶ, καὶ ῥήτορες, καὶ
σοφισταὶ, καὶ λογογράφοι πάντες. Πάντοθεν εὑρίσκεις,
εἰ βούλει, τὰ ὑποδείγματα. Εἰ δὲ μηδὲν τούτων θέλεις,
αὐτὴν ἀναλόγισαι τὴν φύσιν τὴν ἡμετέραν, πόθεν συν-
έστηκε, καὶ ποῦ τελευτᾷ· ἐννόησον, ὅταν καθεύδῃς,
τίνος ἄξιος εἶ· οὐχὶ καὶ τὸ μικρόν σε θηρίον ἀνελεῖν
δυνήσεται; Πολλοῖς γὰρ πολλάκις ἀπὸ τοῦ ὀρόφου
κατενεχθὲν μικρὸν ζωΰφιον ἢ τὸν ὀφθαλμὸν ἐξεῖλεν,
ἢ ἑτέρου τινὸς κινδύνου αἴτιον γέγονε.
Apophthegmata, Apophthegmata patrum (collectio systematica) (cap.

1–9) (2742: 005)“Les apophtegmes des pères. Collection systématique,
chapitres i–ix”, Ed. Guy, J.–C.Paris: Cerf, 1993; Sources chrétiennes
387.
Chapter 7, paragraph 44, line 5
Οὕτως καὶ ὁ τὸν δεσπότην Χριστὸν ζητῶν τῷ σταυρῷ

ἀδιαλείπτως προσέχει πάντα ὑπερβαίνων τὰ συναντοῦντα
αὐτῷ σκάνδαλα ἕως οὗ φθάσῃ τὸν σταυρωθέντα.
136
Εἶπε γέρων· Ὥσπερ δένδρον καρποφορῆσαι ἀδύνατον

συνεχῶς μεταφυτευόμενον, οὕτως οὐδὲ μοναχὸς ἀπὸ τόπου
εἰς τόπον μεταβαίνων καρποφορήσει.
Ἔλεγον οἱ γέροντες ὅτι ὀφείλει ὁ μοναχὸς μέχρι θανάτου
ἀγωνίζεσθαι πρὸς τὸν δαίμονα τῆς ἀκηδίας καὶ τῆς ὀλιγω-
ρίας, μάλιστα ἐν τῷ καιρῷ τῶν συνάξεων. Καὶ ἐὰν
τοῦτο σὺν Θεῷ κατορθώσῃ, προσεχέτω τῷ λογισμῷ
τῆς αὐταρεσκείας καὶ ἀπονίας καὶ λεγέτω· «Ἐὰν μὴ
Κύριος οἰκοδομήσῃ οἶκον, εἰς μάτην ἐκοπίασαν οἱ οἰκο-
δομοῦντες», «οὐδὲν γάρ ἐστιν ἄνθρωπος εἰ μὴ γῆ καὶ
σποδός», καὶ μνημενευέτω ὅτι ὁ Κύριος «ὑπερηφάνοις
ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν».
Ἀδελφὸς ὀχλούμενος ὑπὸ λογισμῶν ὥστε ἐξελθεῖν αὐτὸν
ἀπὸ τοῦ μοναστηρίου ἀνήγγειλε τῷ ἀββᾷ αὐτοῦ· ὁ δὲ λέγει
αὐτῷ· Ὕπαγε κάθου εἰς τὸ κελλίον σου καὶ παράσχου
ἐνέχυρον τῷ τοίχῳ τῆς κέλλης σου τὸ σῶμά σου, καὶ μὴ
ἐξέλθῃς ἐκεῖθεν· ἄφες τὸν λογισμὸν λογίσασθαι ὃ βούλεται,
μόνον μὴ ἐκβάλῃς ἐκ τῆς κέλλης σου τὸ σῶμά σου.
Georgius Pachymeres Hist., Συγγραφικαὶ ἱστορίαι (libri vi de Michaele

Palaeologo) (3142: 001)“Georges Pachymérès. Relations historiques, 2
vols.”, Ed. Failler, A., Laurent, V.Paris: Les Belles Lettres, 1984; Corpus
fontium historiae Byzantinae 24.1–2. Series Parisiensis.Page 449, line 4
Ἀλλὰ Νογᾶν μὲν κηδεύσας ὁ βασιλεὺς τηνικάδε, τὸν ἐκείνων ἄρχοντα,

πέμπων οὐκ ἀνίει πλεῖστα, ὅσα τε πρὸς ἐνδυμάτων χρῆσιν καὶ ὅσα πρὸς
τροφῶν ποικιλίαν, πρὸς δὲ καὶ ἀνθοσμιῶν οἴνων ὅλας πιθάκνας
φιλοτιμούμε-
νος. Ὁ δὲ τὰ μὲν εἰς βρῶσιν καὶ πόσιν μαθὼν ἠγάπα λαμβάνων καὶ
χρυσὸν
δὲ καὶ ἄργυρον ἐν ἐκπώμασι προσεδέχετο· τὰ δὲ ποικίλα ἢ πρὸς
καλύπτρας
ἢ πρὸς ἐνδύματα – ἐφιλοτιμεῖτο γὰρ καὶ ταῦτα προσαποστέλλων ὁ βασι-
λεύς – ἁφώμενος ταῖς χερσίν, ἀνηρώτα τὸν διακομισάμενον εἰ
χρησιμεύοι
πρὸς κεφαλὴν ἐπὶ τῷ ἄπονον εἶναι καὶ ἀνάλγητον ἡ καλύπτρα, εἰ ὁ
ἐπανεσπαρμένος μάργαρος ἀμύνειν ἔχοι ταύτῃ τὰς ἀστραπάς, εἰ εἰς
βροντῶν
κτύπους, ὥστε μὴ ἐμβρόντητον γίνεσθαι τὸν φοροῦντα, ὁ λίθος
συναίροιτο,
εἰ τὰ πολυτελῆ αὖθις ἐνδύματα εἰς ἀπονίαν μελῶν συλλαμβάνοι. Εἰ μὲν
οὐκ ἔλεγον, παρερρίπτει, ἢ καὶ ἐνδυθεὶς ἐπ' ὀλίγον, ὅσον τὰς φιλίας ἀφο-
137
σιώσασθαι, ἀπεκδυόμενος παραυτίκα, μετελάμβανε κυνῆν ἢ προβατῆν

τὴν
συνήθη καὶ φορῶν ἐκυδροῦτο πλέον ἢ ὅσον ταῖς πολυτελέσι στολαῖς.
Ὡσαύτως καὶ ἐπὶ ταῖς καλύπτραις ἐποίει, τὰ πρὸς χρῆσιν ἀναγκαῖα τῶν
περιττῶν, κἂν ἦν τῶν πολυτελῶν, ἀνθαιρούμενος. Εἰ δ' ἐκεῖνος
πλαττόμενος
ὄνησιν φέρειν ἔλεγε τῷ φοροῦντι τὸ κτέρας τὴν οἱανοῦν τε καὶ
ὁπουδήποτε,
εὐθὺς πιστεύων ἐφόρει, οὐ λίθοις οὐδὲ μαργάροις, ἀλλ' ὠφελείᾳ
προσέχων.
Τοῦτον τοιγαροῦν ἔχων ὁ βασιλεὺς ἕτοιμον τοῦ Κωνσταντίνου καταδρα-
μεῖσθαι καὶ τὴν ἐκείνου σκυλεύειν χώραν, εἰ τοῖς τοῦ βασιλέως ἐκεῖνος
ἐπίοι,
Simplicius Phil., In Aristotelis quattuor libros de caelo commentaria

(4013: 001)“Simplicii in Aristotelis de caelo commentaria”, Ed. Heiberg,
J.L.Berlin: Reimer, 1894; Commentaria in Aristotelem Graeca 7.
διότι κύκλῳ κινεῖται ὁ οὐρανός, ὅτι νοῦν μιμεῖται, φησίν.

Ἀλλὰ τῶν μὲν τοιούτων λόγων ἅλις ἔστω τὸ νῦν κατὰ τὸν Ἀριστο-
τέλην. δείξας δέ, ὅτι κατ' οὐδένα τρόπον τῶν εἰρημένων βίαιον εἶναι
δυνατὸν τὴν τοῦ οὐρανοῦ κίνησιν, ἀλλὰ κατὰ φύσιν ἔχειν ἀνάγκη, εἴπερ
ἀίδιός ἐστιν, ἐπήγαγεν, ὅτι οὐ μόνον τῇ ἀιδιότητι τοῦτο συνᾴδει τοῦ παν-
τὸς τὸ μὴ βίαιον κατὰ φύσιν δὲ ἔχειν τὴν κίνησιν, ἀλλὰ καὶ τῇ μαντείᾳ,
ἣν ἔχομεν περὶ παντὸς τοῦ θείου, ὅτι ἄπονον αὐτὸ χρὴ εἶναι καὶ ἐν ῥᾳ-
στώνῃ καὶ μακαριότητι διάγειν, μόνως ἂν οὕτως ἔχοιμεν ἀναμφιλέκτως
συμφώνους ἀποδιδόναι τοὺς λόγους, εἰ λέγοιμεν μὴ βίαιον, ἀλλὰ κατὰ
φύσιν αὐτοῦ τὴν ἐνέργειαν. <μαντείαν> δὲ ἐκάλεσε τὴν κοινὴν ταύτην
ἔννοιαν, ἣν ἔχομεν περὶ τῆς ἀπονίας καὶ μακαριότητος τοῦ θείου, ὅτι
κρειττόνως ἢ κατὰ ἀπόδειξιν ἐνυπάρχουσα βεβαιοτάτη καὶ ἀμετάπειστός
ἐστιν· τοιαῦται γὰρ αἱ μαντεῖαι κατὰ θείαν γνῶσιν ὑπὲρ πᾶσαν ἀπόδειξιν
προερχόμεναι μετὰ πίστεως ἀμεταθέτου.

Joannes Philoponus Phil., In Aristotelis analytica priora

commentaria (4015: 002)“Ioannis Philoponi in Aristotelis analytica
priora commentaria”, Ed. Wallies, M.Berlin: Reimer, 1905;
Commentaria in Aristotelem Graeca 13.2.Vol. 13,2, page 274, line fig24
138
εὐπορία, εὐτεκνία, ἀπονία, ἀφερεπονία.>>

Ἔστιν οὖν τὸ μὲν ἐφ' ᾧ τὸ Α ἀγαθόν, τουτέστιν ὁ κατηγορού-
μενος ὅρος, τὰ δὲ ἐφ' ὧν τὸ Β τὰ ἑπόμενα αὐτῷ, ἅπερ ἐστὶν αὐτοῦ
καθολικώτερα καὶ κατηγορεῖται αὐτοῦ, τὰ δὲ ἐφ' ὧν τὸ Γ οἷς τὸ ἀγαθὸν
ἕπεται· ἔστιν οὖν αὐτῶν καθολικώτερον τὸ ἀγαθὸν καὶ κατηγορεῖται
αὐτῶν·
τὰ δὲ ἐφ' ὧν τὸ Δ τὰ ἀλλότρια τοῦ ἀγαθοῦ, ὧν καὶ αὐτὸ ἀποφάσκεται
καὶ αὐτὰ αὐτοῦ. πάλιν τὸ μὲν ἐφ' ᾧ τὸ Ε ἡ ἡδονή, τουτέστιν ὁ ὑποκεί-
μενος ὅρος ἐν τῷ προβλήματι, τὰ δὲ ἐφ' ὧν τὸ Ζ τὰ ἑπόμενα αὐτῷ, τὰ
δὲ ἐφ' ὧν τὸ Η οἷς αὐτὸ ἕπεται, τὰ δὲ ἐφ' ὧν τὸ Θ τὰ ἀλλότρια αὐτοῦ.
ἐκεῖνο δὲ ἐπισημήνασθαι ἀναγκαῖον, ὅτι ἐπειδὴ πολλά ἐστιν ἐξισάζοντα,
Joannes Philoponus Phil., In Aristotelis analytica priora commentaria

Vol. 13,2, page 282, line 13
ἀποφατικόν. ἔστω γὰρ ἀλλότριον τῆς ἡδονῆς τὸ Ξ, ἑπόμενον δὲ τῷ

ἀγαθῷ
τὸ Ν· ἐπειδὴ οὖν τὸ Ξ οὐδεμιᾷ ἡδονῇ, ταὐτὸν δὲ τὸ Ξ τῷ Ν, τὸ Ν
ἄρα οὐδεμιᾷ ἡδονῇ· ἔστι δὲ καὶ παντὶ ἀγαθῷ· ἕπεται γὰρ αὐτῷ· τὸ ἀγαθὸν
ἄρα οὐδεμιᾷ ἡδονῇ. δυνάμεθα δὲ τὸ αὐτὸ τοῦτο καὶ ἐν πρώτῳ σχήματι

ποιῆσαι ἀντιστρέψαντες τήν τε ἀποφατικὴν πρότασιν καὶ τὸ
συμπέρασμα·
ἐπεὶ γὰρ τὸ Ξ οὐδεμιᾷ ἡδονῇ, καὶ ἡ ἡδονὴ οὐδενὶ τῷ Ξ, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν
τῷ Ν· τὸ δὲ Ν παντὶ ἀγαθῷ· ἡ ἡδονὴ ἄρα οὐδενὶ ἀγαθῷ. ὥστε καὶ
ἀντιστρέφει ἀγαθὸν οὐδεμιᾷ ἡδονῇ. ἐὰν δὲ τὸ μερικὸν ἀποφατικὸν
ζητῶμεν,
ἴδωμεν εἴ τί ἐστι ταὐτὸν τῶν ἀλλοτρίων τοῦ κατηγορουμένου καὶ τῶν
ὑπο-
κειμένων τοῦ ὑποκειμένου, τουτέστιν οἷς ἕπεται. ὥσπερ ἐνταῦθα τὸ
ἀλυσι-
τελὲς καὶ ἡ ἀφερεπονία (ἀπονία γάρ ἐστιν ἡ ἀφερεπονία) ἢ καὶ ἁπλῶς
εἴ τι εὑρεθείη ἐν τούτοις ταὐτόν. γίνεται δὲ ἐν τρίτῳ σχήματι ὁ συλ-
λογισμός· τὸ γὰρ ἀγαθὸν οὐδενὶ ἀλυσιτελεῖ, ταὐτὸν δὲ ἔστω εἰπεῖν οὐδε-
μιᾷ ἀπονίᾳ, ἡδονὴ πάσῃ ἀπονίᾳ, τὸ ἀγαθὸν ἄρα οὐ πάσῃ ἡδονῇ. τὸ
σχῆμα τρίτον. ἀντιστρέψας δὲ τὴν ἐλάττονα, λέγω δὲ τὴν καταφατικήν,
ποιήσεις τὸ πρῶτον σχῆμα.

Greek (Liddell-Scott) ἀφερεπονία: ἡ, τὸ μὴ φέρειν πόνους,
μαλθακότης, Εὐστ. 222. 28.
139
Joannes Philoponus Phil., In Aristotelis analytica priora commentaria

Vol. 13,2, page 282, line 16
ἄρα οὐδεμιᾷ ἡδονῇ. δυνάμεθα δὲ τὸ αὐτὸ τοῦτο καὶ ἐν πρώτῳ σχήματι

ποιῆσαι ἀντιστρέψαντες τήν τε ἀποφατικὴν πρότασιν καὶ τὸ
συμπέρασμα·
ἐπεὶ γὰρ τὸ Ξ οὐδεμιᾷ ἡδονῇ, καὶ ἡ ἡδονὴ οὐδενὶ τῷ Ξ, ταὐτὸν δὲ εἰπεῖν
τῷ Ν· τὸ δὲ Ν παντὶ ἀγαθῷ· ἡ ἡδονὴ ἄρα οὐδενὶ ἀγαθῷ. ὥστε καὶ
ἀντιστρέφει ἀγαθὸν οὐδεμιᾷ ἡδονῇ. ἐὰν δὲ τὸ μερικὸν ἀποφατικὸν
ζητῶμεν,
ἴδωμεν εἴ τί ἐστι ταὐτὸν τῶν ἀλλοτρίων τοῦ κατηγορουμένου καὶ τῶν
ὑπο-
κειμένων τοῦ ὑποκειμένου, τουτέστιν οἷς ἕπεται. ὥσπερ ἐνταῦθα τὸ
ἀλυσι-
τελὲς καὶ ἡ ἀφερεπονία (ἀπονία γάρ ἐστιν ἡ ἀφερεπονία) ἢ καὶ ἁπλῶς
εἴ τι εὑρεθείη ἐν τούτοις ταὐτόν. γίνεται δὲ ἐν τρίτῳ σχήματι ὁ συλ-
λογισμός· τὸ γὰρ ἀγαθὸν οὐδενὶ ἀλυσιτελεῖ, ταὐτὸν δὲ ἔστω εἰπεῖν οὐδε-
μιᾷ ἀπονίᾳ, ἡδονὴ πάσῃ ἀπονίᾳ, τὸ ἀγαθὸν ἄρα οὐ πάσῃ ἡδονῇ. τὸ
σχῆμα τρίτον. ἀντιστρέψας δὲ τὴν ἐλάττονα, λέγω δὲ τὴν καταφατικήν,
ποιήσεις τὸ πρῶτον σχῆμα.

p. 43b4o <Τοῦ μὲν κατασκευαζομένου βλεπτέον εἰς τὰ ὑποκεί-

μενα, καθ' ὧν αὐτὸ τυγχάνει λεγόμενον.>
<Τοῦ μὲν κατασκευαζομένου λέγει> τοῦ κατηγορουμένου ὅρου, <οὗ

δὲ δεῖ κατηγορεῖσθαι> τοῦ ὑποκειμένου. ἵνα δὲ σαφέστερόν τε τὸν
λόγον ποιήσωμεν καὶ τελείως ἐκθώμεθα τὸ διάγραμμα, ἐπ' αὐτῶν ψιλῶν
τῶν στοιχείων αὐτὸ ἐκθησόμεθα, ἵνα μάθωμεν πόσαι γίνονται
συμπλοκαί,
καὶ ποῖαι μὲν δύνανται σύστασιν ἔχειν, ποῖαι δὲ οὔ. ἔστω οὖν τὸ μὲν Α
Πρόκλος. In Platonis rem publicam commentarii (4036: 001)

“Procli Diadochi in Platonis rem publicam commentarii, 2 vols.”, Ed.
Kroll, W.Leipzig: Teubner, 1:1899; 2:1901, Repr. 1965.Vol. 1, page 246,
line 16
τὰ θήλεα τῶν ἀρρένων ἐστὶν ὑφειμένα ταῖς δυνάμεσιν, διότι

δὲ συντέτακται ἀλλήλοις (διὸ καὶ λέγεται σύστοιχα), κοινὰς
140
ἔχει τὰς ἀναγωγοὺς ἐπὶ τὰ σφῶν αὐτῶν αἴτια δυνάμεις. ὃ

δὴ καὶ ἐνταῦθα ὂν εἰκονικῶς κοινὰς ἀπέφηνε τὰς ἀρετάς·
ὥσπερ ἐκεῖ τῷ γεννᾶν διαφέρουσιν, τὸ μὲν ἄρρεν ἄλλως
τὴν ἕνωσιν διδὸν τοῖς ἀπογεννωμένοις, τὸ δὲ θῆλυ
τρόπον ἕτερον μερίζον καὶ πληθύον τὰ κοινὰ αὐτῶν ἀπο-
τελέσματα, κατὰ τὸν αὐτὸν καὶ ἐνταῦθα λόγον ἡ διαφορότης
ὑπάρχει τῷ θήλει πρὸς τὸ ἄρρεν ἐν ταῖς γονίμοις τῶν
ὁμοίων ἐνεργείαις· εἰ καὶ ἐπιπονώτερον καὶ τοῦτο ἐργάζεται
τὸ θῆλυ, τὸ δ' ἄρρεν οὐ μόνον μετὰ ἀπονίας , ἀλλὰ καὶ
μεθ' ἡδονῆς, εἰκόνες καὶ ταῦτα τῶν θείων, ἐν οἷς τὸ μὲν
διὰ περιουσίαν δυνάμεως μετὰ πλείονος ἐνεργεῖ ῥᾳστώνης,
ἀπόλυτον ὂν καὶ ἄφετον τῆς προόδου τῶν δευτέρων, τὸ δὲ
μετὰ ἐλάσσονος μὲν τῆς ἐξῃρημένης ὑπεροχῆς, πλείονος δὲ
τῆς πρὸς τὰ γεννώμενα συμπαθείας.
Ἀλλὰ τούτων μὲν ἅδην. τὸ δὲ δεύτερον, ὅτι καὶ βέλ-
τιστον πρὸς τῷ δυνατῷ τὸ γυναικεῖον δρᾶμα, κατεσκεύασεν
συνδρομώτερον, καὶ ἔστιν ὁ λόγος δυνάμει τοιοῦτος. εἰ τὸ
πλείους ἀγαθοὺς εἶναι πολιτείᾳ λυσιτελέστερον ἢ τὸ ἐλάσσους,
καὶ τὸ παιδεύεσθαι μὴ ἄνδρας μόνον ἀλλὰ καὶ γυναῖκας
Ephraem Syrus Theol., Sermo adversus haereticos, in quo tum ex

margaritae tum ex aliorum claris argumentis ostenditur credendum
esse sanctam deiparam praeter naturae leges dominum ac deum
nostrum pro mundi salute et concepisse et peperisse (4138: 124)
“Ὁσίου Ἐφραίμ τοῦ Σύρου ἔργα, vol. 6”, Ed. Phrantzoles, Konstantinos G.
Thessalonica: Το περιβόλι της Παναγίας, 1995.Page 145, line 15
καὶ φαιδρὰν γινομένην, οὐχὶ δὲ παλαιουμένην. Καὶ εἰ ὁ Χριστὸς ἐν

σχήματι ἐλήλυθε,
νήπιος ὢν ἤκμαζε τὴν ἀνδρὸς τελείου κατάστασιν; Ἡ αὔξησις μαρτυρεῖ
τῇ συλλήψει,
καὶ ἡ σύλληψις τῇ αὐξήσει. Οὔτε ἐκείνη συντόμως ἐγένετο, οὔτε αὕτη
παρῆκε τὸν
χρόνον τῆς φύσεως. Οὐκ ἔστι τὰ σχήματα ὑποστάσεως κοινά, ἀλλ', ὡς τὰ
ἱμάτια,
τέχνης εὑρήματα. Τίς οὖν χρεία φύσεως, τέχνης λειτουργούσης τῷ
Χριστῷ; Τίς
οὖν χρεία γυναικείας συλλήψεως, τῶν ὑλῶν οὐκ ἀπὸ ζώντων ἀνθρώπων
προϊου-
σῶν, ἀλλ' ἐν τῇ γῇ εὑρισκομένων; Παρθένος διηκόνησε τῇ φύσει τῆς
Θεότητος, διὰ
τοῦτο καὶ φύσιν ἄφθαρτον αὐτῇ ἐχαρίσατο. Εἰ ἦν πρᾶξις ἡ λειτουργία,
141
καὶ ἄνθρωπος
ταύτην παρασχεῖν ἠδύνατο. Εἰ ἦν σχῆμα ἡ διακονία, ἡ τέχνη τῶν
ἀνθρώπων συνε-
βάλλετο τῇ Θεότητι. Νηδὺς ἐλειτούργησε τῇ Θεότητι, καὶ διὰ τὴν
ἑτοίμην ὑπακοὴν
μισθὸν ἔλαβε τὴν ἀπονίαν. Προσήγαγε φύσιν πονεῖν ὀφείλουσαν, καὶ
ἀπέλαβεν
αὐτὴν ἄπονον. Προσήγαγε δῶρον ἀσθενές, καὶ ἔλαβεν αὐτὸ ἰσχυρόν.
Ἔδωκε μήτραν
ἐπίπονον, καὶ ἔλαβεν αὐτὴν ἀδιάρρηκτον. Ἰατρὸς ὁ τὴν φύσιν αὐτῆς
χρησάμενος,
διὰ τοῦτο ὑγιῆ ἀποκατέστησεν. Οὐκ ἦν ἄνθρωπος, ὁ τὴν Παρθένον αἰτῶν
χρῆσιν τε-
κνογονίας, ἀλλὰ Θεός. Διὰ τοῦτο παρέσχετο τῇ φύσει ὃ οὐκ εἶχεν, ἵνα
δείξῃ ὅτι οὐκ
ἦλθε τὴν φύσιν ῥῆξαι, ἀλλὰ ἄρρηκτον διαφυλάξαι. Μαργαρίτης ἦν ὁ
γεννώμενος,
διὰ τοῦτο ἐξώλισθε γεννηθεὶς ἄνευ ὠδίνων καὶ πόνων. Οὔτε τραχὺς ἦν
ὡς γηώδης,
οὔτε διακεχυμένος ὡς ὑγρός, οὔτε πολυμερὴς ὡς ὑλικός· ἀλλὰ νήπιος,
ἔχων Θεὸν
τέλειον ὑπὸ φύσιν ἁπλότητος κρυπτόμενον. Διὸ ἐκ τῆς τοῦ ἐνόντος
δυνάμεως ἡ Παρ-
θένος, ὡς κόγχος, ἔτεκε φυσικῶς, καὶ ὡς γυνὴ πέπονθεν οὐδαμῶς, πάλιν
συνελ-
θούσης τῆς φύσεως, ὡς αἱ πτυχαὶ τῶν ὀστρέων, ἐπὶ τὴν παρθενικὴν
κατάστασιν.
Scholia In Lucianum, Scholia in Lucianum (scholia vetera et recentiora

Arethae) (5029: 001)“Scholia in Lucianum”, Ed. Rabe, H.Leipzig:
Teubner, 1906, Repr. 1971.Lucianic work 29, section 22, line 107
ὡς τὸ περιττὰς ἢ ἀρτίους ἔχειν τὰς τρίχας. καὶ ἐπὶ τῶν

κατὰ φύσιν ἀδιαφόρων τὰ μέν ἐστι πρῶτα κατὰ φύσιν ὡς
κίνησις ἢ σχέσις κατὰ τοὺς σπερματικοὺς λόγους γινομένη
οἷον ὑγίεια καὶ αἴσθησις, λέγω δὲ τὴν κατάληψιν καὶ
ἰσχύν, κατὰ μετοχὴν δέ, ὅσα μετέχει κινήσεως καὶ σχέσεως
κατὰ τοὺς σπερματικοὺς λόγους, οἷον χεὶρ ἀρτία καὶ σῶμα
ὑγιεινὸν καὶ αἴσθησις μὴ πεπηρωμένη. πάντα δὲ τὰ κατὰ
φύσιν ληπτά ἐστι, φασί, τὰ δὲ παρὰ φύσιν ἄληπτα, καὶ
τῶν κατὰ φύσιν δι' ἑαυτὰ εἶναι ληπτά, ὅσα ὁρμῆς ἐστι
κινητικὰ καταστρεπτικῶς ἐπ' αὐτὰ ἢ ἐπὶ τὸ ἀντέχεσθαι
142
αὐτῶν, οἷον ὑγίεια, εὐαισθησία, ἀπονία, κάλλος σώματος,

τὰ δὲ δι' ἕτερα, ὅσα ὁρμῆς ἐστι κινητικά, ἀνεκτικῶς ἐφ'
ἕτερα καὶ μὴ καταστρεπτικῶς, οἷον πλοῦτος καὶ δόξα καὶ
τὰ ὅμοια· οὐδὲν γὰρ τούτων δι' ἑαυτὸ αἱρετόν ἐστιν,
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟΝ
ἀναισθησία, 106, 133 ἀπονίαν, 104, 105, 107, 108, 109, 110,
ἀνόσητον, 21, 118 112, 113, 114, 115, 116, 117, 121, 122,
ἀνοσία, 6, 8, 9, 10, 15, 16, 18, 19, 21, 41, 123, 124, 125, 127, 128, 131, 135, 139
42, 61, 63, 64, 70, 71, 72, 77, 80, 82, 86, ἀπονίας, 103, 106, 110, 120, 122, 124,
118 126, 129, 133, 134, 136, 138
ἀνοσίαις, 4, 6, 9, 10, 22, 24, 51, 65, 72, ἄπονος, 21, 117, 118
78, 80, 81 ἀρρωστίας, 21, 118
ἀνοσίαν, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 17, 23, ἐνοσήλευσα, 21, 118
24, 25, 27, 31, 33, 35, 36, 37, 38, 39, 42, Θεοδώρετος, 5
45, 48, 49, 50, 51, 54, 56, 57, 58, 59, 61, Ιούλιος Πολυδεύκης, 20
62, 65, 66, 69, 73, 74, 75, 76, 78, 83, 84, Ιωάννης Χρυσόστομος, 4, 5, 30, 31, 32,
88, 89, 90, 98, 99, 100, 101 33, 34
ἀνοσίας, 4, 5, 9, 12, 13, 14, 16, 17, 18, 21, Κύριλλος Αλεξανδρινός, 6, 7, 8, 9, 10, 11
23, 26, 27, 28, 29, 30, 32, 33, 34, 35, 36, Λοιμός, 3
38, 39, 40, 43, 44, 45, 47, 50, 52, 53, 54, λοίμωξη, 3
55, 58, 59, 60, 62, 79, 87, 92, 93, 94, 95, νόσημα, 21, 51, 112, 118
96, 97, 101, 102 νόσος, 3
ἄνοσον, 21, 118 νόσου, 3, 21, 118
ἀνουσίῳ, 25 πόνος, 27, 34, 111, 115
ἀνωδυνίαν, 112 ὑγιείας, 106, 108
ἀπονία, 21, 103, 104, 105, 111, 113, 114,
116, 118, 132, 136, 137, 138, 140
TLG Texts doing_search απ ονια tlg Go
UTF-8 search TLG Texts

143
TLG Texts doing_search ανοσια tlg Go
UTF-8 search TLG Texts

Οδυσσέας Γκιλής. ΑΝΟΣΙΑ. ΑΠΟΝΙΑ. Αποσπάσματα Από Αρχαία Κείμενα 2020.

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Οδυσσέας Γκιλής. ΑΝΟΣΙΑ. ΑΠΟΝΙΑ. Αποσπάσματα Από Αρχαία Κείμενα 2020.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1

Αποσπάσματα από αρχαία, Βυζαντινά και

Σχετικές εργασίες, «Πανώλη, Χολέρα, πανούκλα, Λοιμός»,

Λεξικόν Δημητράκου τόμος Β΄. Σελ. 595

Ανοσία α στερ. Νόσος, έλλειψις νόσου, υγεία. Ιουλ. Πολυδ. 3. 107

Χρονολογική ταξινόμηση αποσπασπασμάτων

 1. Ευρυπίδης Troiades (5 B.C.) Line 1316

 29. Ιωάννης Χρυσόστομος. In Genesim (homiliae 1-67)

 πάτριον, τὸν τὰς αὐτὰς αὐτῷ λύσαντα ὠδῖνας, τὸν τὴν

 31. Ιωάννης Χρυσόστομος. In Genesim (homiliae 1-67)

 σου ἐκ τῆς χειρός σου. Καὶ αὐτῇ τῇ γῇ ἔσῃ, φησὶ,

καὶ οὐ προσθήσει τὴν ἰσχὺν αὐτῆς δοῦναί σοι. Μέγα

 32. Ιωάννης Χρυσόστομος. In Genesim (homiliae 1-67)

 φησὶ, τῇ ἰσχύϊ τοῦ σώματος, οὐδὲ τῇ τῶν μελῶν εὐεξίᾳ,

 33. Ιωάννης Χρυσόστομος. In Genesim (homiliae 1-67)

 ταύτης τοῦ μὲν ἀπόβλητος γέγονεν ἡ θυσία, τοῦ δὲ τὰ (45)

 35. Ιωάννης Χρυσόστομος. In decollationem sancti Joannis [Sp.]

 παραδοῦναι εἰς θάνατον. Ἀμέλει γοῦν τὸν δίκαιον Ἰὼβ ἡ

 36. Θεοδώρετος. Quaestiones in libros Regnorum et

 εἶτα τῶν καταλλαγῶν γενομένων δίκας ἀπαιτηθῇ

 38.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Epistulae paschales sive Homiliae

 ἀσώτατα δαπανήσασα. ᾬοντο γάρ πως οἱ τῶν Ἰου- (20)

 41.Κύριλλος Αλεξανδρινός. De adoratione et cultu in spiritu et

 42.Κύριλλος Αλεξανδρινός. De adoratione et cultu in spiritu et

 θυγάτηρ ἀνθρώπου ἱερέως, ἐὰν βεβηλωθῇ τοῦ ἐκ-

 43.Κύριλλος Αλεξανδρινός. De adoratione et cultu in spiritu et

 μητρὸς, ἀληθὲς ἂν εἴη τὸ αἴνιγμα, καὶ ὁ τύπος οὐκ

 45.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Glaphyra in Pentateuchum (A.D. 4-

 αὐτοῦ.» Καὶ οὐδέπου νομιοῦμεν, νοοῦντες ὀρθῶς, τοῦ (10)

 46.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Glaphyra in Pentateuchum (A.D. 4-

«ἐν τοῖς ἀνθρώποις τούτοις, διὰ τὸ εἶναι αὐτοὺς

 47.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Glaphyra in Pentateuchum (A.D. 4-

 οχος, ὁ καὶ τοῖς κάτω πνεύμασιν εἰπών· «Ἐξέλθητε· (55)

 49.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Glaphyra in Pentateuchum (A.D. 4-

 ρόντως ὅτι τετίμητο, πῶς ἂν οἰστὸν ἐποιήσαντο τὸ

 50.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Glaphyra in Pentateuchum (A.D. 4-

 ρονομίαν αὐτοῦ·» καίτοι τοῦ μακαρίου Δαβὶδ ἀναφαν-

παραθλίβοντες λόγον, καὶ εἰς αὐτὸν τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ

 51.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Glaphyra in Pentateuchum (A.D. 4-

 καὶ ὁ λαός με οὐ συνῆκε.» Προσκεκρουκότων δὴ οὖν

 54.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Commentarius in Isaiam prophetam

 στρατιωτῶν ἀτιθάσσοις ὀργαῖς, οὕτω καὶ αὐτοὶ

 Ὅμοιον ὡς εἰ λέγοι, Πλειστάκις ὀφρὺν ἐπαίροντες (20)

 60.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Commentarius in Isaiam prophetam

 παρέδωσαν, καὶ τό γε ἧκον ἐπ’ αὐτοῖς ἀπεκτόνασι

 62.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Commentarius in Isaiam prophetam

 καὶ νεανικὸν ἔχε τὸ φρόνημα, καὶ τὰς τῶν διωκόντων (40)

 63.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Commentarius in Isaiam prophetam

 ἦσαν αἱ λέγουσαι· Ἱερουσαλὴμ, κύψον ἵνα παρέλθωμεν, Ἡ δὲ

 64.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Commentarius in Isaiam prophetam

 εἰρήνῃ ἡ ταφὴ αὐτοῦ. Καὶ ταφὴν μὲν ὀνομάζει τὸν

 65.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Commentarius in Isaiam prophetam

 ὑμεῖς ἐστε τέκνα ἀπωλείας, σπέρμα ἄνομον; (5)

 66.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Commentarii in Lucam (in catenis)

 ἑτοιμάσομεν τὴν ὁδὸν Κυρίου, ἢ πῶς εὐθείας αὐτοῦ

 67.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Commentarii in Lucam (in catenis)

 ἐκείνου μερίδος ἔσωνται κοινωνοί· ὃ δὴ καὶ συνέβη

μου, δέδωκα τὴν ἠγαπημένην ψυχήν μου εἰς χεῖρας

 68.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Contra Julianum imperatorem (libri

 εὐηθείας γραφὴν ποιεῖται κατὰ Θεοῦ, σαφὲς ἂν γέ-

 70.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Contra Julianum imperatorem (libri

 ἀπαραλλάκτως κατὰ ταὐτὸν οὐδέν. Ἐπεὶ τάχα που τὸ (55)

 71.Κύριλλος Αλεξανδρινός. Ad Optimum episcopum (epist. 80)

 τοῦ σώματος, ὑφῃρέθη αὐτοῦ ὁ τόνος, ὥστε κλονεῖ-