Zbirka Resheni Zadachi Od Matematika 1 PDF

ЗБИРКА РЕШЕНИ ЗАДАЧИ ОД МАТЕМАТИКА 1
ЗА СТУДЕНТИТЕ ОД
ТЕХНОЛОШКО-МЕТАЛУРШКИОТ ФАКУЛТЕТ
Бети Андоновиќ
Зоран Мисајлески
Томи Димовски
a(1 sin ), a 1
Универзитет „Св. Кирил и Методиј“
Технолошко-металуршки факултет - Скопје

ЗБИРКА РЕШЕНИ ЗАДАЧИ ОД МАТЕМАТИКА 1
ЗА СТУДЕНТИТЕ ОД
ТЕХНОЛОШКО-МЕТАЛУРШКИОТ ФАКУЛТЕТ
Бети Андоновиќ
Зоран Мисајлески
Томи Димовски
Рецензенти:
д-р Никита Шекутковски, редовен професор, ПМФ – Скопје, Универзитет

„Св. Кирил и Методиј“
д-р Татјана Атанасова Пачемска, редовен професор, Универзитет „Гоце

Делчев“, Штип
Со одлука на Наставничкиот совет на Технолошко-металуршкиот факултет во

Скопје под број 07-2477/1 од 12.09.2013 година се одобрува употребата на оваа книга
како основно универзитетско учебно помагало.
Универзитет „Св. Кирил и Методиј“

Технолошко-металуршки факултет - Скопје
ПРЕДГОВОР
Досега се напишани повеќе збирки со решени или нерешени задачи од

областите кои ги опфаќа предметот математика 1 на техничките факултети или
математичка анализа на ПМФ – Скопје. Но оваа збирка е прва збирка со решени
задачи која е наменета за студентите од Технолошко-металуршкиот факултет во
Скопје, и како таква, фокусот е точно врз оние задачи и теми кои се изучуваат на тој
факултет. Досега, истите студенти морале неизбежно да користат повеќе извори,
бидејќи или не биле сите неопходни теми опфатени, или нивото на задачите не било
прилагодено за нив.
Долгогодишниот начин на работа и искуство ги мотивираше авторите да ја

изготват оваа збирка задачи. Содржината на збирката е структурирана во две големи
тематски целини и еден додаток: Функции, граници на функции, изводи и нивна
примена, и Интеграли, неопределен и определен, и примена. Додатокот се состои од
список на задачи кои биле дадени во испитните сесии последниве десетина години.
Во првиот дел авторите ги опфатиле следниве теми: Скицирање графици со

помош на елементарни функции, дефинициона област на функција, граница на
функција, некои специјални граници, изводи, Лопиталово правило, тангента и
нормала на крива, анализа на графици од дробно-рационални функции и примена на
екстреми. Во вториот дел се опфатени следниве теми: Непределен интеграл, методи
на решавање на неопределен интеграл – метод на замена и парцијална интеграција,
интеграли со тригонометриска смена, интеграли од квадратен трином, интеграли од
рационални функции, интеграли од ирационални функции, интеграли од
тригонометриски функции, определен интеграл, примена на определен интеграл за
одредување плоштина на рамнински лик и должина на лак на крива.
На почетокот на секое поглaвје се дадени дефинициите на поимите кои се

користат. За комплетна дефиниција на поимите авторите препорачуваат читателот да
се упати на книгата од д-р Никита Шекутковски: Математичка анализа 1.
Низи, функции, лимеси, изводи, интеграли (II издание). [1]
Збирката, иако е првенствено наменета за студентите на прв циклус на
Технолошко-металуршкиот факултет како основна литература за предметот
математика 1, неа можат успешно да ја користат и студентите на сите други
технички факултети во Република Македонија.
Од авторите
СОДРЖИНА
I ДЕЛ
ГРАНИЦИ И ИЗВОДИ. ПРИМЕНА 7
Дефинициона област на функција 8
Посредна конструкција на графици 19
Скицирање графици на функции
Зададени со параметарски координати 32
Скицирање графици на функции зададени со поларни координати 33
Граница на функција. Определување граница на функција по дефиниција 36
Пресметување граница на функција 40
Граница од дробно-рационални функции 41
Граница од ирационални функции 45
Некои специјални граници. Граници од тригонометриски функции 51
x
Граници што се сведуваат на границата lim 1  1   e 64
x 
 x
Диференцијално сметање 70
Извод од сложена функција и инверзна функција 74
Извод од параметарски зададени функции 76
Извод од имплицитно зададени функции 78
Логаритамско диференцирање 79
Примена на изводи од повисок ред при докажување идентитети 81
Решавање лимеси со лопиталово правило 90
Равенка на тангента и нормала 95
Графици на дробно рационални функции 100
Примена на екстремите во решавање на проблеми 116
II ДЕЛ
ИНТЕГРАЛИ. ПРИМЕНА 129
1. Неопределен интеграл. Формули 130
1.1 дефиниција на неопределен интеграл 130
1.2 основни својства на неопределен интеграл 130
1.3 смена на променливи 131
1.4 парцијална интеграција 131
1.5 таблица на основни интеграли 131
1.6 интеграли од квадратен трином 132
1.7 интеграли од рационална функција 134
1.8 интеграли од ирационална функција 135
Неопределен интеграл. Задачи 138
Метод на замена 147
Метод на парцијална интеграција 160
Интеграли што се решаваат со тригонометриски смени 167
Интеграли од квадратен трином 170
Интеграл од облик dx
 ax 2
 bx  c
170
 ax 2
 bx  c 
n
, n N
171
Интеграл од облик mx  n
 ax 2
 bx  c
dx 172
 ax 2  bx  c
173
Интеграл од облик
 ax 2  bx  c dx 175
Интеграли од рационална функција. Делење на полином, факторизација на полином
и декомпозиција на рационална функција 177
Интегрирање на рационални функции 178
Интеграли од ирационални функцији. Интеграли од видот
 Rx,
n1 n n
x m1 , 2 x m2 ,..., k x mk  183
Интеграли од тригонометриски функции. Интеграли од облик  Rsin x, cos x dx 188

Интеграли од oблик Rsin x, cos x  R sin x, cos x 189
Интеграли од oблик  sin ax cos bxdx,  sin ax sin bxdx,  cos ax cos bxdx 190
Интеграли од oблик
 R f x  f x dx ,  I  f x  f x dx 191
Интеграли од oблик  sin m x cos n xdx, m, n   191
Рекурентни формули за  sin n xdx ,  cos n xdx 193
2. Определен интеграл 194

Примена на определен интеграл 197
Опрделен интеграл. Задачи 200
Плоштина на рамнинска фигура 204
Плоштина на фигура што лежи меѓу експлицитно зададени функции 204
Плоштина на фигура ограничена со параметарски зададени криви 209
Плоштина на фигура зададена со поларни координати 211
Должина на лак на крива 213
Должина на лак на крива од експлицитно зададени функции 213
Должина на лак на крива зададена со параметарски равенки 216
Должина на лак на крива зададена со поларни координати 218
Задачи од испити и колоквиуми по математика 1, 2000 - 2013 220
Литература 238
Б. Андоновиќ, З. Мисајлески, Т. Димовски.
ЗБИРКА РЕШЕНИ ЗАДАЧИ ОД МАТЕМАТИКА 1 ЗА СТУДЕНТИТЕ ОД ТЕХНОЛОШКО-МЕТАЛУРШКИОТ ФАКУЛТЕТ
I дел
ГРАНИЦИ И ИЗВОДИ. ПРИМЕНА
7
Дефиницион о л ст
И ИЦИ ЦИЈ
Д фи и иј . D K . ј
x D, ј ( )
y K, ј D K.
К f :DK . y x ј
y  f (x) , xD ( ), yK
( x  D ).
D фи и и ( ) ј f,
K . f ќ ј Df .
V f   f ( x) | x  D  K и( )
ј f. Ф
.
f : Df  R g : Dg  R .
1) њ h( x)  f ( x)  g ( x) h( x)  f ( x)  g ( x)
Dh  D f  Dg ;
f ( x)
2) h( x )  Dh  D f  Dg 
g ( x)
Dg   Dg  x | g ( x)  0.
:
1) f ( x)  x , r  R 0 , f ( x)  x r , r  R - .
r
, (0,) Df .Se r
, r=2, r = 1/3,... D f  R.
r = ½ , Df = [0,).
2) f ( x)  a x , a  0, D f  R ;
3) f ( x)  log a x, a  0, a  1 , D f  (0,) ;
4) f ( x)  sin x , D f  R ; f ( x)  cos x , D f  R ;
 
5) f ( x)  tg x , D f  R \   k , k  Z ; f ( x)  ctg x ,
2 
D f  R \ k , k  Z ;
6) f ( x)  arcsin x , D f  [1,1] ; f ( x)  arccos x , D f  [1,1] ;
7) f ( x)  arctg x , D f  R ; f ( x)  arcctg x , D f  R .
1 - 19 .
З 1. f ( x)  x  5x  4 .
5
8
Р и . ј ј ј,
Df  R :
x 7  2x 1
З 2. f ( x)  2 .
x  5x  6
Р и .Ф ј xR x 2  5x  6  0 ,
x2 x  3. D f  R \ 2,3  (,2)  (2,3)  (3,) .
:
x3
З 3. f ( x)  .
x 1
Р и . Ф ј xR x 1  0 ,
x  1. D f  R \  1,1  (,1)  (1,1)  (1,) .
:
З 4. f ( x)  1  x .
Р и . Ф ј xR 1 x  0 ,
x  1. D f  (,1] .
:
З 5. f ( x)  3 7 x  8 .
Р и . Df  R .
З  
6. f ( x)  sin x 2  3x  1 .
Р и . Df  R .
З 7. f ( x)  10 x1 .
9
x 1
Р и . јќ 10 0 xR , Df  R .
2x  1
З 8. f ( x)  
.
x
e
Р и . Ф ј x  R \ {0} .
D f  R \ {0} .
:
З 9. f ( x)  ln( x  2) .
Р и . Ф ј xR x  2  0,
x  2 . D f  (2,) .
:
З 10. f ( x)  1  1  x 2 .
Р и . Ф ј xR 1 x 2  0 .
5
4
3
2
1
- - + + - -
-5 -4 -3 -2 -1 1 2 3 4 5
-1
-2
-3
-4
-5
1  x 2  0  x [1,1] . D f  [1,1] .
:
10
5x  x 2
З 11. f ( x)  ln .
4
5x  x 2
Р и . Ф ј xR ln  0,
4
5x  x 2 5x  x 2
 1.  1   x 2  5x  4  0 .
4 4
4
3
2
1 - - + + - -
-1 1 2 3 4 5 6 7 8
-1
-2
-3
-4
-5
-6
-7
-8
-9
-10
 x 2  5x  4  0  x [1,4] . D f  [1,4] .
:
З 12. f ( x)   1  x 2 .
Р и . јќ  1  x 2  (1  x 2 )  0 xR
ј ј, Df  Ø .
x3
З 13. f ( x)  arcsin  ln( 4  x) .
2
11
x3
Р и . f1 ( x)  arcsin f 2 ( x)  ln(4  x) .
2
D f  D f1  D f 2 . , ј ј
f1 f2 , .
Ф ј f1 :
x 3
1   1  2  x  3  2  1  x  5 . D f1  [1,5] .
2
D f1 :
Ф ј f2 4 x  0  x  4.
D f 2  (,4) . D f2 :
, Df ј
.
D f  D f1  D f 2  [1,5]  (,4)  [1,4) .

З 14. f ( x)  arcsin(1  x)  ln(ln x) .
Р и . f1 ( x)  arcsin(1  x), f 2 ( x)  ln(ln x) .
D f  D f1  D f 2 .
Ф ј f1 :
 1  1  x  1  2   x  0  0  x  2 . D f1  [0,2] .
D f1 :
Ф ј f2 ln x  0  x  1.
D f 2  (1,) . D f2 :
12
Df ј
.
D f  D f1  D f 2  [0,2]  (1, )  (1,2] .

З 
15. f ( x)  arcsin 2  3x . 
Р и . јќ  1  2  3  1  3  3x  1 ,
x
3x  0 xR ,
ј ј, Df  Ø .
x
З 16. f ( x)   x2  1 .
2
x 4
x
Р и . f1 ( x)  2 , f 2 ( x)  x 2  1 . D f  D f1  D f 2 .
x 4
Ф ј f1 x2  4  0 , x  2 x  2.
:
D f1  R \ {2,2}  (,2)  (2,2)  (2, ) . D f1
:
Ф ј f2 x2 1  0 .
13
8
7
6
5
4
3
2
+ + - -1 - - + +
-4 -3 -2 -1 1 2 3 4
-1
-2
D f 2  (,1]  [1,) . D f2
:
Df ј
.
D f  D f1  D f 2  (,2)  (2,1]  [1,2)  (2,] .

x4
З 17. f ( x)  ln  4  3x  x 2 .
x2
x4
Р и . f1 ( x)  ln , f 2 ( x)  4  3x  x 2 .
x2
Ф ј f1 :
x4 x4
ln  0, x  2   1, x  2 
x2 x2
6
  0, x  2 .
x2
, f1 x  2  x  (,2) ,
D f1  (,2) . D f1 :
14
Ф ј f2 4  3x  x 2  0 .
10
8
6
4
2
- - + + + + - -
-6 -5 -4 -3 -2 -1 1 2 3 4
-2
-4
-6
-8
-10
D f 2  [4,1] . D f2
:
Df ј
.
D f  D f1  D f 2  [4,2) .
x 3
З 18. f ( x)  ln  16  x 2 .
x2
x 3
Р и . f1 ( x)  ln , f 2 ( x)  16  x 2 .
x2
15
Ф ј f1 :
x 3  x  3  0, x  2  0
 0, x  2   , x  2 
x2  x  3  0, x  2  0
 x  3, x  2
 .
 x  3, x  2
, ј f1 x  2
x  3  x  (,2)  (3,) , D f1  (,2)  (3,) .
D f2 :
Ф ј f2 16  x 2  0 .
18
16
14
12
10
8
6
- - + + 4 + + - -
2
-6 -5 -4 -3 -2 -1 1 2 3 4 5 6
-2
-4
-6
-8
-10
D f 2  [4,4] . D f1  (,2)  (3,) . D f2

:
16
Df ј
.
D f  D f1  D f 2  [4,2)  (3,4] .
З 19. f ( x)  ln( x sin x) .
Р и .Ф ј xR x sin x  0 .
 x  0

sin x  0
x sin x  0   .
 x  0
sin x  0

+ + + + + +
- - - - - -
     0   
:
sin x  0  x  2k , (2k  1) , k  Z
sin x  0  x  (2k  1) ,2k , k  Z .
 x0
 :
sin x  0
17
 x0
 :
sin x  0
ј f ј :
...  (5 ,4 )  (3 ,2 )  ( ,0)  (0,  )  (2 ,3 )  (4 ,5 )  ...
18
Посредна конструкција на графици
ПОСРЕДНА КОНСТРУКЦИЈА НА ГРАФИЦИ
Графиците на функциите: y = x n , y = a x , y = ln x, y = sin x, y = cos x,

y = tg x, y = ctg x , y = arcsin x, y = arccos x, y = arctg x , y = arcctg x и др. ги
сметаме за веќе познати и дадени се од 1. до 18.:
1. f ( x ) = x , D f = V f = ℝ 2. f ( x ) = x 2 , D f = ℝ, V f = [ 0, +∞ )
y
y
x x
1
3. f ( x ) = x 3 , Df = Vf = ℝ 4. f ( x) = ,
x
D f = V f = ( −∞,0) ∪ (0, ∞ )
y
y
x
x
5. f ( x) = x , D f = V f = [0,+∞) 6. f ( x) = 3 x , Df = Vf = ℝ
19
y y
x x
7. f ( x ) = a x , a > 0, a ≠ 1, D f = ℝ, 8. f ( x) = a x , 0 < a < 1, D f = ℝ,

V f = ( 0, +∞ ) V f = ( 0, +∞ )
y y
x x
9. f ( x) = log a x, a > 0, a ≠ 1, 10. f ( x) = log a x, 0 < a < 1,

D f = (0,+∞ ), V f = ℝ D f = (0,+∞ ), Vf = ℝ
20
y y
x x
11. f ( x ) = sin x , D f = ℝ, 12. f ( x ) = cos x , D f = ℝ, V f = [ − 1, + 1]

V f = [ − 1, + 1]
y y
x x
13. f ( x ) = tg x , 14. f ( x ) = ctg x ,

D f = ℝ \ {π / 2 + kπ }, D f = ℝ \ {kπ } ,
k ∈ℤ , V f = ℝ k ∈ℤ, V f = ℝ
21
y y
x x
15. f ( x ) = arcsin x, D f = [ −1,1], 16. f ( x ) = arccos x , D f = [ − 1,1],

V f = [ −π / 2,+π / 2] V f = [0,+π ]
y y
x x
17. f ( x ) = arctg x, D f = ( −∞, ∞), 18. f ( x ) = arcctg x , D f = ( −∞ , ∞ ),

V f = (− π / 2,+π / 2 ) V f = (0,+π )
22
y y
x x
Посредната конструкција на графикот на функцијата y = f (x) се состои во

наоѓање врска меѓу дадената функција и функција чиј график е познат.
Нека ни се познати графиците на функците y = f (x) и y = g (x) .
График на y = − f (x )
Графикот на функцијата y = − f (x) го добиваме ако и го смениме знакот на
втората координата на графикот на функцијата y = f (x) . Значи графикот на
функцијата y = − f (x) е симетричен со графикот на функцијата y = f (x) во однос
на x -оската.
График на y = f (− x)
Графикот на функцијата y = f (− x) го добиваме ако и го смениме знакот на
првата координата на графикот на функцијата y = f (x) . Значи графикот на
функцијата y = f (− x) е симетричен со графикот на функцијата y = f (x) во однос
на y -оската.
График на y = f ( x) + c, c ∈ R
Графикот на функцијата y = f ( x) + c, c ∈ R го добиваме ако ја зголемиме
за c втората координата на графикот на функцијата y = f (x) . Значи графикот на
функцијата y = f ( x) + c, c ∈ R го добиваме со поместување за c во правец на y -
оската на графикот на функцијата y = f (x) . Притоа, ако c > 0 поместувањето е во
позитивна насока на y -оската, а ако c < 0 поместувањето е во негативна насока на
y -оската.
График на y = f ( x + c), c ∈ R
Графикот на функцијата y = f ( x + c), c ∈ R го добиваме ако ја зголемиме
за c првата координата на графикот на функцијата y = f (x) . Значи графикот на
функцијата y = f ( x + c), c ∈ R го добиваме со поместување за c во правец на x -
оската на графикот на функцијата y = f (x) . Притоа, ако c > 0 поместувањето е во
23
негативна насока на x -оската, а ако c < 0 поместувањето е во позитивна насока на

x -оската.
График на y = cf ( x), c > 0
Графикот на функцијата y = cf ( x), c > 0 го добиваме ако ја помножиме со
c втората координата на графикот на функцијата y = f (x) . Значи графикот на
функцијата y = cf ( x), c > 0 го добиваме со растегнување или стегање на графикот
на фунцијата y = f (x) во правец на y -оската во зависност од тоа дали c > 1 или
0 < c < 1.
График на y = f (cx), c > 0
Графикот на функцијата y = f (cx), c > 0 го добиваме ако ја помножиме со
c првата координата на графикот на функцијата y = f (x) . Значи графикот на
функцијата y = f (cx), c > 0 го добиваме со растегнување или стегање на графикот
на фунцијата y = f (x) во правец на x -оската во зависност од тоа дали c > 1 или
0 < c < 1.
График на функцијата y = f ( x) + g ( x)
Графикот на функцијата y = f ( x) + g ( x) го добиваме ако ги собереме
вторите координати на графиците на функциите y = f (x) и y = g (x) .
−1
График на инверзна функција y = f ( x)
−1
f и f се взаемно инверзни ако е исполнето:
f −1
( f ( x ) ) = x, за секој x од дефиниционата област на f
( )
f f ( x) = x, за секој x од дефиниционата област на f −1 .
−1
−1
Пример. f ( x) = e x и f
( x) = ln x се взаемно инверзни функции.
Графикот на функцијата y = f −1 ( x) го добиваме како осносиметричен на
графикот на функцијата y = f (x) во однос на правата y = x (на подмножество од
дефиниционата област каде што постои f −1 ).
График на функцијата y = f (x)
Графикот на функцијата y = f (x) го добиваме ако точките од графикот на
функцијата y = f (x) со негативна втора координата ги пресликаме симетрично во
однос на x -оската.
Нацртај ги графиците на следните функции:

Задача 1. а) f ( x) = − x 2 ; б) f ( x) = −5 x ;
в) f ( x) = − cos x ; г) f ( x) = − ln x ;
д) f ( x ) = − x 3 ; ѓ) f ( x) = − tg x .
Решение.
24
y
y
f (x) = x2 x
f(x) = 5
x x
f (x) =-x2 f (x) =-5 x
а) б)
y y
f (x) = - cos x f(x) = lnx

x x

f ( x)= cos x f ( x)= - ln x
в) г)
y y
f(x)=- tg x

f(x) = x3
x x
f (x) =-x3

f(x)= tg x
д) ѓ)
25
Задача 2. а) f ( x) = −3− x ; б) f ( x) = sin( − x ) ;

в) f ( x) = 3 + 1 ; x
г) f ( x) = x 4 + 2 .
Решение.
y y
f (x) = 3-x f (x)= 3

x
f (x)=sin x
x x

-x f(x)= sin(-x)
f (x) =- 3
а) б)
y y
x 4
x f (x)= 3 f (x)= x
f (x) =3+1
f(x) =x4+2
x x
в) г)
Задача 3. а) f ( x) = ( x + 1) ; б) f ( x) = sin ( x − 2) ;
2
2
x
в) f ( x) = ; г) f ( x) = 2 x 2 .
2
Решение.
26
y
y
2
f( x) =( x+1)2 f (x)= x
f ( x) =sin x
x x
π
_

f(x)=sin(x- π
_) 4
4
а) б)
y y
2
f (x) = _x f (x)= x
2 f (x)=2 x2 f(x)= x
2
2
x x
в) г)
x
Задача 4. а) f ( x) = sin 2 x ; б) f ( x ) = sin .
2
Решение.
27
y y
f ( x) =sin x f ( x) = sin x
x x
π
_ π 2π
2
f (x)= sin2 x f (x) = sin _x
2
а) б)
x2 +1
Задача 5. а) f ( x) = ; б) f ( x) = x 2 − 4 x + 2 .
x
Решение.
y y
2
x +1 2
f ( x) = ____
x f (x ) =( x-2)
2
f( x) = x

f (x) = x
x x

1
f (x) =_
x
2
f (x) =( x- 2) -2
б) f ( x) = ( x − 2) − 2
2
а)
Задача 6. а) f ( x) = sin x ; б) f ( x) = sin x ;

в) f ( x ) = x ; 3
г) f ( x) = x 2 − 2 x − 3 .
Решение.
28
y y
f (x) = sin x f ( x) =| sin x|

x x

f ( x) = sin| x|
f (x) = sin x
 − sin x, x<0  − sin x, sin x < 0

а) f ( x) =  б) f ( x) = 
 sin x, x>0  sin x, sin x > 0
y y
f(x)= | x2- 2 x - 3|
f ( x) =| x3|
x x
2
f ( x) = x - 2 x - 3
3
f(x) = x
г) д)
Задача 7. Нацртај ги графиците на инверзните функции на функците:

x
а) f ( x) = e x +1 б) f ( x ) =
x +1
f : R → (0,+∞). f : (0,+∞) → (0,1) .
Решение.
29
y
y
y=x
y = f ( x)
y= x
-1
y = f ( x)
x
-1
y = f (x)
y = f(x)

x
a) б)
 π
Задача 8. Посредно нацртај го грификот на функцијата y = 4 sin  3 x + !
 6
Решение.
Чекор 1. Го скицираме графикот на елементарната функција y1 = sin x .
y
f ( x) = sinx
x
Чекор 2. Го скицираме графикот на функцијата y2 = sin 3x на тој начин

што првата координата на графикот y1 = sin x ќе ја помножиме со 3. Така
2π
добиениот график на функцијата y2 = sin 3x има основен период , односно е
3
збиен во правец на y -оската во однос на графикот на функцијата y1 = sin x .
30
f ( x) = sin3x
x
Чекор 3. Го скицираме графикот на функцијата

 π   π 
y 3 = sin  3 x +  = sin  3 x +   на тој начин што ќе го поместиме графикот на
 6   18  
π
функцијата y2 = sin 3x за налево.
18
y
f ( x) =sin(3 x+ π
_)
6
x
 π
Чекор 4. Графикот на функцијата y = y4 = 4 sin  3 x +  го добиваме кога втората
 6
 π
координата на графикот на функцијата y 3 = sin 3x +  ќе ја помножиме со 4. Така
 6
добиениот график ги има истите нули како и графикот на функцијата
 π
y 3 = sin 3x +  , а има амплитуда четири пати поголема од амплитудата на
 6
 π
функцијата y 3 = sin 3x +  .
 6
31
f ( x) =4 sin(3x+ π
_)
6
СКИЦИРАЊЕ ГРАФИЦИ НА ФУНКЦИИ

ЗАДАДЕНИ СО ПАРАМЕТАРСКИ КООРДИНАТИ
Задача 1. Скицирај ги графиците на следните функции,

а) x = a cos 3 t , y = a sin 3 t б) x = a(t − sin t ) , y = a(1 − cos t )
Решение.
а) x = a cos 3 t y = a sin 3 t
Функциите x = a cos 3 t и y = a sin 3 t имаат заедничка периода ω = 2π .
Затоа за t ∈ [0,2π ] , ќе бидат испишани сите точки од кривата x = a cos 3 t ,
y = a 3 sin t . Ако ( x, y ) е точка од графикот на кривата x = a cos 3 t , y = a sin 3 t
добиена за некоја вредност на параметарот t , тогаш бидејќи
( )
a cos 3 (− t + π ) = a − cos 3 t = − x, a sin 3 (− t + π ) = a sin 3 t = y
и
a cos 3 (− t ) = a cos 3 t = x , a sin 3 (− t ) = − a sin 3 t = − y
и точките ( x,− y ) и (− x, y ) се исто така точки од графикот на кривата. Значи

кривата е симетрична во однос на x и y оските. Затоа доволно е да се нацрта
 π
нејзиниот график на интервалот 0, , а потоа да се преслика симетрично во однос
 2 
на x и y оските.
t 0 π π π π
6 4 3 2
3 3 2 1
x a a a a 0
8 4 8
1 2 3 3
y 0 a a a a
8 4 8
32
y
1
0.5
x
-1 -0.5 0.5 1
-0.5
За a = 1 -1
б) За да го нацртаме графикот на функцијата x = a(t − sin t ) , y = a(1 − cos t )

најпрво определуваме неколку точки од графикот.
t 0 π π 3π 2π
2 2
π   3π 
x 0 a −1 aπ a + 1 2aπ
2   2 
y 0 a 2a a 0
СКИЦИРАЊЕ ГРАФИЦИ НА ФУНКЦИИ ЗАДАДЕНИ СО ПОЛАРНИ

КООРДИНАТИ
Задача 1. Скицирај ги графиците на функциите:
33
aπ
а) ρ = б) ρ = a
ϕ
в) ρ = a sin 2ϕ г) ρ = a(1 − sin ϕ )
Решение.
aπ
а) Формираме табела вредности за променливите ϕ и ρ = .
ϕ
ϕ 0 π π 3π π 3π 2π 3π 4π
3 2 4 2
ρ ∞ 3 2 4 1 2 1 1 1
3 3 2 3 4
Со нанесувањето и поврзувањето определените точки, во поларниот

координатен систем за a = 1 се добива
y
1
x
1
б) Графикот на функцијата ρ = a претставува централна кружница со

радиус a .
y
1
x
-1 1
a =1 -1
в) Се црта најпрво графикот на функцијата ρ = a sin 2ϕ во декартови

координати, а потоа за дадени вредности на ϕ се нанесуваат вреностите за ρ и за
што подобра скица со што помалку точки се внимава на зависноста прикажана на
првиот график.
34
0.5
x
-0.5 0.5
-0.5
a =1
График на y = a sin 2 x
г) Се црта најпрво графикот на функцијата ρ = a(1 − sin ϕ ) во декартови

координати, а потоа се нанесуваат точките во поларниот координатен систем. За
брзо нанесување и избор на точките се има предвид зависноста на ρ и ϕ од
претходниот график.
y
x
-1 1
-1
a =1 -2
35
Определу ање раница на функција по дефиниција
А ИЦА А ЦИЈА
АЊ А ИЦА А ЦИЈА И ИЦИЈА
ј x0
x0  r, x0  r  , r 0 ј ј .Ф ј
x0 !
Д и и ија. ј и а и y0   в а а x0 ,
ј  > 0,  > 0,
| x  x0 | 
x  x0
| f ( x)  y0 |  .
ј y0 и а ија а x0
lim f ( x)  y0 ,
x  x0
f(x)  y0 x  x0 ( f(x) y0 x x0 ).
Д и и ија. ј и а в и y0   в а а x0 ,
ј  > 0,  > 0, ј x  ( x0  , x0 ) ј
| f ( x)  y0 |  .
ј y0 в и а ија а x0
lim f ( x)  y0
x  x0
Д и и ија. ј и а и y0   в а а x0 ,
ј  > 0,  > 0, ј x  ( x0 , x0  ) ј
36
| f ( x)  y0 |  .
ј y0 и а ија а x0
lim f ( x)  y0
x  x0
За а а 1. К јќ ј ј ј
lim  2 x  3  3 .
x 3
Р и .
, њ  .Н ј.
ј ј      ,
f x   A   2 x  3   3   2 x  6   ,
0  x  x0   2x  6   . Ј
f x   A   2 x  3   3   2 x  6   2x  3  2 x  3  2 ,
 2x  6 x 3 ,
 2x  6  2 x  3 . Н x  3  2 2  

 .
2
, њ ј  .

З  0  0  x 3  
2
 2x  3   1   .
lim  2 x  3  1 .
x 2
x  9x 3
lim  18 .
x 3 x  3
Р и .
Н ј. ј ј
0  x  x0  | x  3 |  | f ( x)  A |  . јќ
37
| f ( x)  A ||
x3  9x
 18 ||

x x2  9 
 18 ||
xx  3x  3
 18 | | xx  3  18 |
x 3 x 3 x 3
| x 2  3x  18 | | x 2  3x  6 x  18 |
| xx  3  6x  3 | x  6 | x  3 | ,
ј  1, x  18  1 ,
17  x  19 .
x  6 | x  3 | 25 .
25   , јќ   1
  
  min 1, .
 25 
З ј , ј ј
  
  min 1, , ј x  D f \ 3, ј | x  3 | 
 25 
x3  9x
|  18 |  .
x 3
x3  9x
18 ј f ( x)  x  3.
x 3
x2 1
lim  .
x   2 x 2
Р и .
Ф ј y  f x  ј A x   ј
ј, ј K f x   A   x  K .
Н ј .Н x  K  0
x2 1 x2 x 1 1 1 1
f x   A        
2x 2 2x x x x K
ј ј K. x  K xK
1 1 1 1
 .  K .
x K K 
38
1
З ј ј , ј K

x2 1 x2 1
  x  K . lim  .
2x 2 x   2x 2
x 2
2
lim  .
x   2x
Р и .
lim f x    ј ј M
x 
ј K f x   M xK.
Н ј M. xK
2
x
x2  2
f x    x  x  K M ,
2x 2 2 2
K  2M .
З ј ј M ј K  2M ,
f x   M xK.
x2  2
lim  .
x   2x
39
П е ету ање а ица а фу кција
Њ ИЦ ЦИЈ
За а а 1. П ј
x 2  11
) lim x 2
 x  1 ) lim
x2 x7 2 x  5

) lim 3x 4  x
x 2
 ) lim 2
2
x  x  9
) lim
x 
x 2
1  x  ѓ) lim x
x  
x 2
1  x 
Р ни .
) x2  x 1 , x2 , x , 1
, ј .
x 2
 
lim x 2  x  1  lim x 2  lim x  lim 1  22  2  1  7 .
x 2 x 2 x 2
x 2  11
) x 2  11 2x  5 ,
2x  5
, ј
.
x 2  11 lim 
x 2  11 lim x 2  lim 11 7 2  11 
lim  x 7
 x 7 x 7
  2.
x 7 2 x  5 
lim 2 x  5 
x 7
lim 2 x  lim 5 19
x 7 x 7
) 3x 4  x , 3x 4 x
.
x 2
 
lim 3x 4  x  3 lim x 4  lim x  3  2 4  2  46 .
x 2 x 2
) К x   x2  9 ,
2 2 2
0. lim 2   0.
x 9
2 x   x  9 
) x 2 1  x
x2 1 x. К x ѓ , x2
. x2 1 x2 1 .
lim
x  
x 2
 1  x  lim x  
x 2  1  lim x             .
x  
40
ѓ) ј
x  

lim x x 2  1  x  lim x lim  x  x 
x 2

 1  x  lim x lim
x 

x 

x 2  1  lim x 
x 
            .

ИЦ - ЦИ И ЦИИ
За а а 2. П ј
x  2x  3
2
x2  2x  1
) lim ) lim
x 3 x 3 x1 x3  x
x  5x  6
2
x2  4
) lim ) lim
x 2 x2 x 2 x  2
Р ни .
)
 
lim x 2  2 x  3  32  2  3  3  0
x 3
lim x  3  3  3  0 .
x 3
0
. ј ј
0
,
x 2  2 x  3  x  3x  1 . П
x 3. К њ x 3 јќ x  3 .
lim
x 2  2x  3
 lim
x  3x  1  limx  1  3  1  4 .
x 3 x 3 x 3 x 3 x 3
) .
,
x  2 x  1  x  1
2 2 3
 2

x  x  x x  1  xx  1x  1 ,
x 1 .
lim
x 2  2x 1  0 
    lim
x  1  lim x  1  1  1  0 . 2
x x  0  x 1 xx  1x  1 x 1 xx  1 1 1  1

x 1 3
) )
) lim
x 2  5x  6
 lim
x  3x  2  limx  3  2  3  1 .
x 2 x2 x  2 x2 x 2
41
) lim
x2  4
 lim
x  2x  2  limx  2  2  2  4 .
x 2 x  2 x 2 x2 x 2
За а а 3. П ј
5 x 2  5 x  10
x  

) lim x  x 3
 ) lim
x   3 x 2  9 x  6
) lim
5 x 4  5 x  10
) lim
2 x  33 3x  32
x   3 x 3  9 x  6 x   x5  5
Р ни .
)К x   x 3   ,      .
њ x3 ,
   x  1 
lim x 3  x  lim x 3 1  3   lim x 3 1  2    1  0   .
x   x  
 x  x   x 
)К x  

. .

 5 10  5 10
x2 5   2  5  2
5 x  5 x  10
2
 lim 
x x  x x 5.
lim  lim
x   3 x 2  9 x  6 x    9 6  x   9 6 3
x2 3   2  3  2
 x x  x x
)К x   , .
x , 3
јќ
ј , x , 4
ј , x3 ,
5 x 4 5 x 10 5 10
 3 3 5x  2  3
5 x  5 x  10
4 3
x x 
lim  lim x 3 x x  lim
x   3 x 3  9 x  6 x   3 x 9x 6 x   9 6
3
 3 3 3 2  3
x x x x x
5    0  0
 lim   .
x  30 0
)К x  

. П

42
5.
5
x .
2 x  33 3x  32

2 x  33 3x  32  x3 x2 
x 5
5
x5  5
x5
3 2 3 2
 2 x  3   3x  3   3  3
     2   3  

x   x 

x  x
.
5 5
1 5 1 5
x x
3 2
 3  3
 2   3  
lim
2 x  33 3x  32  lim  x  x
  lim
2  0 3  0
3 2
 8  9  72 .
x   x5  5 x   5
1 5
x   1  0
x
За а а 4. П ј
2x 1 x 2  3x  1
) lim ) lim
x   3 x  2 x   2 x 2  x
3x 4  5 x 2  7 x 5x 2  x  3 6x 4  2x3  x 2
) lim ) lim ) lim
x   x 4  x3  5 x   3 x 3  2 x  4 x   2 x 3  x 2  3
Р ни .
2x 1 1
2
2x 1 x 2
) lim  lim x  lim
x   3 x  2 x   3 x  2 x   2 3
3
x x
x 2  3x  1 3 1
1  2
x  3x  1
2
x 2
x x 1
) lim  lim  lim
x   2 x 2  x x   2 x 2  x x   1 2
2
2 
x x
3x 4  5 x 2  7 x
3x  5 x  7 x
4 2
x4
) lim  lim 
x   x 4  x3  5 x   x 4  x3  5
x4
43
5 7
3 
 lim x 2 x3  3 .
x   1 5
1  4
x x
5x 2  x  3
5x  x  3
2
x3
) lim  lim 
x   3 x 3  2 x  4 x   3 x 3  2 x  4
x3
5 1 3
 2 3
 lim x x x  0 0
x   2 4
3 2  3 3
x x
6x 4  2x3  x 2
6x 4  2x3  x 2 x3
) lim  lim 
x   2 x 3  x 2  3 x   2 x 3  x 2  3
x3
1
6x  2 
 lim x      .
x   1 3 2
2  3
x x
За а а 5. П ј
 x 2
4   x x2 
) lim    ) lim   2 
x2 x  2
 x  2  x   1  x
 x  2 
Р ни .
x2 4 4 4
) К x  2 , lim   lim  .
x  2 x  2 0 x  2 x  2 0
   . ј ј ј ,
.
 x2 4  x2  4  0 
lim         lim  
x  2 x  2  x2 x  2
 x 2  0
 lim
x  2x  2  lim x  2  2  2  4
x  2 x  2 x  2
) )
44
x x2
 x x  2
x x 2
x x2
lim   2   lim  lim 2   lim  lim 
x  
1 x x  2  x   1 x x   x 2 x   1

x x   x 2 2

x x x2 x2
1 1
  1  1  2 .
0 1 1  0
ИЦ И ЦИ И ЦИИ
За а а 7. П ј
x  2x
2
x  x2  x
) lim ) lim
x   x 1 x   2x  3
x  3  4 x 2  3x  1 5
x 5  2 x 3  4  3x  4
) lim ) lim
x  
2 x  4  4 x2  5 x   3
x3  x 2  4  x 2 1
x2 1  x x 2  2x
) lim ѓ) lim
x   4
x3  x  x x   x 1
Р ни .
) јќ
 2 2
lim x 2  2 x  lim x 2 1    lim x 1     1  0  
x   x  
 x  x  x
lim x  1   ,
x 

.

x , ј.
  1.
x2  2x x 2  2x
x 2  2x x x2
lim  lim  lim 
x   x 1 x   x 1 x   1
1
x x
45
x2  2x 2
2
1
 lim x  lim x 1.
x   1 x   1
1 1
x x
x  x2  x x2  x
1 
x  x2  x x x2 
) lim  lim  lim
x   2x  3 x   2x  3 x   2x  3
x x
1
1 1
 lim x  11  1 .
x   3 2
2
x
) x3 1. јќ
, x ќ ј ј
2 1
x   . 4
x 2  3x  1 x x  x.
4 2
.
ј x.
x  3  4 x 2  3x  1
x  3  4 x 2  3x  1 x
lim  lim 
x  
2 x  4  4 x2  5 x  
2 x  4  4 x2  5
x
x  3 4 x 2  3x  1 3 4 3 1
 1  1  2
 lim
x 4
x2  lim x x x  11  2 .
x  
2 x  4 4 x2  5 x   4 5 2 1 3
 2 1  4 1 2
x 4
x2 x x
5
x 5  2 x 3  4  3x  4
5
x  2 x  4  3x  4
5 3
x
) lim  lim 
x   3
x3  x 2  4  x 2 1 x   3
x  x  4  x 2 1
3 2
46
5
x5  2x3  4 2 3x  4
4 4
  5 3 5 1
x 5 5
x 2 xx x 
 lim  lim
x   3
x  x 4
3 2
x 1
2 x  
3 1
1 4
 3  1 2
1

3
x 3 x x x x
1 3 4
   2.
11 2
)Ч x2 1 x, x x, 4
x3  x 4
x3 x
x.Ч ј x. x.
x2  1  x x2  1 x

x 1  x
2
x x2 x2 
lim  lim  lim
x   4
x xx
3 x   4
x xx
3 x  
x3  x x
4 
x x4 x
1 0  0
  1 .
4
0  0 1
x2  2x x 2  2x
x 2  2x
 lim  x
2
ѓ) lim  lim x 
x   x 1 x   x 1 x   1
1
x x
x  2x
2
2
 2
 1
 lim x x  1 .
 lim
x   1 x   1
1 1
x x
За а а 7. П ј
) lim
x  
 x  x 3  ) lim
x 
 ( x  a)( x  b)  x 
 (x 1)  1 x2  4 1 2x
3
) lim 3 2
 3 ( x  1) 2 ) lim
x   x 0 x  x2
Р ни .
) .
lim
x  
 x  x  3   lim  x  
 x  x 3  x  x 3
 lim
3
x  x  3 x  x  x  3
0
47
) lim
x 

x  a )x  b  x  
x  a x  b  x
 lim  x  a x  b   x  
x   x  a x  b  x
 lim
x  a x  b  x 2  lim x 2  a  bx  ab  x 2 
x    x  a  x  b   x x  
x 2  a  b x  ab  x
a  bx  ab a  b  ab
 lim x  lim x 
x  
x  a  b x  ab  x
2 x  
x  a  b x  ab x
2

x x2 x
a  b  ab ab0 ab
 lim x  
x   a  b ab 1 0  0 1 2
1  2 1
x x
) .
lim
x  
3
x  12  3 x  12 
3
x  1  3 x  1 x  1  3 x  1
4 2 2 4
 lim  3 x  1  3 x  1  
2 2
x    3 x  14  3 x  12 x  12  3 x  14
 lim
 x  1  x  1
2 2

x   3
x  14  3 x  12 x  12  3 x  14
4x
 lim .
x   3
x  14  3 x  12 x  12  3 x  14
јќ 4,
3
x .
4
4x
3
lim x4 
x   3
x  14  3 x  12 x  12  3 x  14
3
x4
48
4
3
 lim x 
x   3
x  14 3
x  12 x  12 3
x  14
 
3 3 3
x4 x4 x4
1 4
 lim 
x   3 x
3
x  14 3
x  12 x  12 3
x  14
x4 x2 x2 x4
4
 lim 3
x 
x   4 2 2 4
 x  1  3  x  1   x 1  3  x 1 
3          
 x   x   x   x 
1 4
 lim 
x   3 4 2 2 4
x  x  1  3  x  1   x 1  3  x 1 
3          
 x   x   x   x 
1 4
 lim 
x   3 x 4 2 2 4

3 1 
1   1   1   1 
  3 1   1    3 1  
 x  x  x  x
1 4
 lim 0.
x   3   3 1  0  3 1  02 1  02  3 1  04
4
) њ њ , ј
њ
.
1  x 2  4 1 2x
3 3
1  x 2  4 1  2x  1 1
lim  lim 
x 0 x  x2 x 0 x  x2
 lim
3
1  x 2 1  4 1  2x 1   lim
3
1  x 2 1


lim
4
1  2x 1
.
x 0 xx 2 x  0 x x 2 x  0 x  x2
49
 1  x 1
3 2 3
1  x   3 1  x 2  1
2 2

3
3

1  x 2  13 
lim   lim 
x 0
  
2 3 2 2

x  x  1  x  1  x  13 2  x 0  3 2 2 3

x1  x  1  x  1  x  1 2
 
   
1  x 1
2
x
 lim   lim 
x 0
 
x1  x  3 1  x 2  3 1  x 2  1
2 x  0
 
1  x  3 1  x 2 2  3 1  x 2  1
   
0
  0.
 
1  0 1  0  1  0  1
3 2 2 3
2 
 
 1  2 x 1
4 4
1  2 x 3  4 1  2 x 2  4 1  2 x  1

lim
x 0
x  x  1  2 x 
2 4 3
 4 1  2 x   4 1  2 x  1
2
 lim
 1  2x  1
4
4 4

x1  x  4 1  2 x   4 1  2 x   4 1  2 x  1
x 0 3 2
 
1  2x 1
 lim 
x1  x  4 1  2 x   4 1  2 x   4 1  2 x  1
x 0 3 2
 
2
 lim 
 4 3 4 2 4 
1  x  1  2 x   1  2 x   1  2 x  1
x 0
 
2 2 1

   .
1  0 4 (1  0)3  4 (1  0) 2  4 1  0  1 4 2 
 1 1
0    .
 2 2
50
Некои пецијални г аници
И ЦИЈА И А ИЦИ
А ИЦИ И И И ЦИИ
sin x
ј lim  1.
x 0 x
x
За а а 1. ј lim .
x 0 sin x
Р и .
sin x
ќ ј lim  1.
x 0 x
x 1 1 1
lim  lim    1.
x 0 sin x x  0 sin x sin x 1
lim
x x  0 x
За а а 2. :
cosx sin 3x sin x
) lim ) lim
x 0 x x 0 sin  x
tgkx tan 2 x
) lim ) lim
x 0 x x 0 sin 5 x
Р и .
sin x
) ј њ lim  1.
x 0 x
t
3x  t , x  ј x ,
3
t .
cosx sin 3x sin 3x sin t

lim  lim cosx lim 3  1 3  lim 3.
x 0 x x 0 x 0 3x x 0 t
ј ќ
sin  x 
lim  1.
  x 0  x 
) јќ x 0, x x 0,
sin x

sin x x   1   .
lim  lim
x  0 sin  x x 0 sin x  1 

x
51
tgkx sin kx sin kx k k

) lim  lim  lim 1 k.
x 0 x x  0 x cos kx x  0 kx cos kx cos 0
tan 2 x sin 2 x 2 sin 2 x 5 x 1

) lim  lim  lim 
x 0
sin 5 x x  0 cos 2 x sin 5 x 5 x  0 2 x sin 5 x cos 2 x
2 1 2
 1 1   .
5 cos 0 5
За а а 3. :
arcsin 2 x arctgx
) lim ) lim
x 0 x x 0 x
Р и .
arcsin x
) ј ќ ј lim .
x 0 x
ј , arcsin x  t , x  sin t .
К x 0, t  arcsin 0  0 .
arcsin x  0  t
lim     lim  1.
x 0 x  0  t 0 sin t
arcsin 2 x  0  arcsin 2 x
lim     2 lim  2.
x 0 x 0 x 0 2x
) ,
arctgx  t , x  tgt . К x 0, t  arcsin 0  0 .
arctgx  0  t t t
lim     lim  lim  lim lim cos t  1 cos 0  1
x 0 x 0 t  0 tgt t  0 sin t t  0 sin t t 0
cos t
За а а 4. :
sin x n
1  cos x
) lim ) lim
m
x  0 sin x x 0 x2
1  cos 3 x 1  sin x  cos x
) lim ) lim
x 0 x sin 2 x x 0 1  sin x  cos x
Р и .
52
sin x n sin x n
n n
sin x x n x  lim xn 1
) lim m
 lim m m m
x n  m  lim x n  m
x 0  sin x x x 0 
x 0 sin x
 sin x  1 x 0
 
xm  x 
n  m, nm  0, lim x n  m  0 . nm nm  0

x 0 
lim x n  m  lim x 0  lim 1  1. ј n  m, mn  0

x 0  x 0 x 0
1
lim x n  m  lim mn
  .
x 0 x 0 x
 0, n  m
sin x n 
lim m
  1, n  m .
x  0  sin x
 , n  m

x
)С 1  cos x  2 sin 2
,
2
2 2
2 x  x  x
1  cos x
2 sin  sin   sin 
lim  lim 2  1 lim  2    1  lim 2 1.
x 0 x 2 x 0
 x
2
2 x 0  x  2  x 0 x  2
4     
2  2   2 
) јќ ј ,
lim
1  cos x 3
 lim

1  cos x  1  cos x  cos x  2

x 0 x sin 2 x x 0 x2 sin x cos x
x
2 sin 2
2 1  cos x  cos 2 x
 lim lim 
2 x cosx 2 sin cos cosx  cos
x 0 x x x 0 x
2 2 2
x
sin 
2  1  cos 0  cos 0   3 .
2
1
 lim
2  2 x 0 x  cos0 cos 0  4
2
x
2 sin 2  sin x
1  sin x  cos x 2
) lim  lim 
x 0 1  sin x  cos x x 0 2 x
2 sin  sin x
2
53
x x x x x x
 2 sin cos
2 sin 2 2 sin  sin  cos 
2 2 2  lim 2 2 2
 lim 
x 0 2 x x x x 0 x x x
2 sin  2 sin cos 2 sin  sin  cos 
2 2 2 2 2 2
x x
sin  cos
 lim 2 2  sin 0  cos 0  0  1  1 .
x 0 x x sin 0  cos 0 0  1
sin  cos
2 2
За а а 5. :
 1 1  tg x  sin x
) lim    ) lim
x 0 sin x
 tgx  x 0 x3
Р и .
1 1 1 1
) јќ x 0,     ,
sin x 0 tgx 0
 . ј ј ј ,
, ј
.
 1 1   1 cos x  1  cos x
lim    lim    lim 
x 0 sin x
 tgx  x 0  sin x sin x  x 0 sin 2 x
x x
2 sin 2 sin
 lim 2  lim 2  lim tg x  tg 0  0 .
x 0 x x x 0 x x 0 2
2 sin cos cos
2 2 2
sin x
 sin x
tg x  sin x cos x
) lim  lim 
x 0 x3 x 0 x3
sin x  sin x cos x sin x1  cos x 
 lim  lim 
x 0 3
x cos x x 0 x 3 cos x
 lim
sin x1  cos x  1  cos x
 lim
 
sin x 1  cos 2 x

x 0 x 3 cos x 1  cos x x 0 x 3 cos x1  cos x 
sin x sin 2 x sin 3 x 1 1 1
 lim 3  lim 3 lim  13 
x 0 x cos x1  cos x  x 0 x x  0 cos x(1  cos x) 1 (1  1) 2
За а а 6. :
54
cos x  
) lim ) lim   x  tgx

x 3
2 1  sin x  2
2

x  2 
sin x z
) lim ) lim 1  z  tg
x  x2 z 1 2
1 2

  x
sin  x   1  sin
) lim
 6
ѓ) lim 2
x

3 x  x x x
6  cos x cos  cos  sin 
2 2 4 4
Р и .
) Ч 3
1  sin x 2 ,
ј ,
cos x  1  sin x . 2
lim
cos x
 lim
1  sin 2 x
 lim 6
1  sin x2 3

1  sin x 2 x2 3 1  sin x 2 x2 1  sin x 
 3 4
x
2
 lim 6
1  sin x 3 1  sin x 3  lim 6 1  sin x 3  6 23  
x

2
1  sin x 4 x

2
1  sin x 0
Вт р а и . јќ ј
sin  x   
lim  1, ј x t, xt .
  x 0   x  2 2

x , t  0. њ
2
   
cos t     sin t , sin t    cos t
 2  2
t
1  cos t  2 sin 2
2
 
cos t  
cos x  2  sin t
lim  lim  lim 

x 3 1  sin x  2 t 0
   
2 t 0 3
1  cos t 2
1  sin  t   
2
3
  2 
55
4
t3
4 4
 sin t  sin t 1 sin t 2
3 3
 lim  lim 2 4
 lim 2 4
2 t 0 1

t 0 2 t 0 t t t
 2 t  3
2 sin 3
23
sin 3
t 3
3  2 sin  2 2
 2
4
3
t
4 4 2
1 sin t 2 3 2 3
3
  2 lim 2 4 1
  
t 0 t t 0
23 sin 3 t3
2
 
  x  sin x
  2 
) lim   x  tgx  lim 
 2 
x   x cos x
2 2
  lim sin x 
  x  sin x  sin
 lim  
2 x 
 2
 2  1.
x
     1
2 sin   x sin   x 
2  lim 
2 
 
x
2 x
2
x t
) x   t , x  t   1 . К x
 
, t     0 . Ј ј
 x  x 
2
x
1  2  1  1   .
     
sin x cost     sin t sin t   

lim  lim  lim  lim   .
x  x 2 t  0 tt  t  0 tt  t  0 t t
2 02 2
1 2    2    2
       
z
1  z sin z
) lim 1  z  tg  lim 2  lim 1  z lim sin z 
z 1 2 z 1 z z 1 z z 1 2
cos cos
2 2
56

1 z 1 z 2 2
1  z 
 lim 1  lim  lim 
  z   z 1  
sin 1  z  sin 1  z 
z 1 z 1
sin  
2 2  2 2
2 1 2
  .
 
sin 1  z  
lim 2

1  z 
z 1
   
sin  x   sin  x  
) lim  6
 lim  6


3  
x
6  cos x
x
6 cos  cos x
2 6
     
 x  x  x
2 sin  6  cos 6  cos 6 
 2   2   2 
     
 lim      lim    1  1 2.
x
      x     1
6  x  x  6  x  sin
2 sin  6  sin  6 sin  6 6 2
 2   2   2 
     
     
x  x  x
1  sin 1  sin 1  sin 
ѓ) lim 2  lim  2  2

x  x x x x  x x x  x
cos  cos  sin  cos  cos  sin 1  sin 
2 4 4 2 4 4  2
x x
1  sin 2 1  sin 2
1 2 2
lim lim  lim 
x  x x  x x x  x  x x x
1  sin cos  cos  sin  2 cos  cos  sin 
2 2 4 4 2 4 4
x x x x
cos 2 cos  cos  sin 
2 2 4 4
lim  lim 
x  x x x x   x x  x x
2 cos  cos  sin  2 cos  sin  cos  sin 
2 4 4  4 4  4 4
57
x x x x x x
cos  cos  sin  cos  cos  sin 
2 4 4 2 4 4
 lim  lim 
x   2x 2 x
x  x
2 cos  sin  2 cos
 4 4 2
  2 2
cos  sin 
 4 4  2 2  2.
2 2 2
58
За а а 7. :
cos ax  cos bx 2  1  cos x
) lim ) lim
x 0 x2 x 0 sin 2 x
1  sin x  1  sin x 1  x sin x  cos 2 x
) lim ) lim
x 0 tg x x 0 x
tan 2
2
Р и .
)С њ
ax  bx ax  bx
cos ax  cos bx  2 sin sin .
2 2
ax  bx ax  bx
 2 sin sin
cos ax  cos bx 2 2
lim 2
 lim 2

x 0 x x  0 x
xa  b  xa  b 
sin sin
 2 lim 2 2 
x 0 x x
xa  b  sin x
 a b 
sin 
ab 2 a b  2  a b a b
 2 lim  2 1 1
x 0 2 a  bx 2 a b
x 2 2
2 2
a b
2 2
a  b2 b2  a2
2
 2   .
4 2 2
2  1  cos x
) lim 
x 0 sin 2 x
x x
2  2 cos 2 2  2 cos
2  1  cos x 2  lim 2
lim 2
 lim 2 2
x 0 sin x x  0 sin x x  0 sin x
 x x
2 1  cos  2  2 sin 2
 lim  2
 lim 4
2
x 0 sin x x  0 x x
2 2 sin 2 cos 2
2 2
x
sin 2
2 4 2 1 2
 lim  
2 x  0 x x
2 2 sin 2 cos 2 cos 2
x 2 4 1 1 8
4 4 2
59
1  sin x  1  sin x
) lim 
x 0 tg x
1  sin x  1  sin x 1  sin x  1  sin x
 lim 
x 0 tg x 1  sin x  1  sin x
 lim
 1  sin x    1  sin x  
2 2
sin x
x 0
cos x
 1  sin x  1  sin x 
1  sin x  1  sin x
 lim 
x 0 sin x
cos x
 1  sin x  1  sin x 
2 sin x
 lim 
sin x
x 0
cos x

1  sin x  1  sin x 
2 cos x 2 2
 lim   1
x 0
1  sin x  1  sin x 1  1 2
1  x sin x  cos 2 x
) lim 
x 0 2 x
tan
2
1  x sin x  cos 2 x 1  x sin x  cos 2 x
 lim 
x 0
tan 2 x 1  x sin x  cos 2 x
2
 lim
 1  x sin x    cos 2 x    lim 1  x sin x  cos 2x 
2 2
tan  1  x sin x  cos 2 x  tan  1  x sin x  cos 2 x 

x 0 x 2 x x 0 2
2 2
 lim

sin 2 x  cos 2 x  x sin x  cos 2 x  sin 2 x


x 0 2 x
sin

2 1  x sin x  cos 2 x
x

cos 2
2
sin x(2 sin x  x)
 lim 
x 0 2 x
sin
2 ( 1  x sin x  cos 2 x )
2 x
cos
2
60
2 sin cos 2 sin x  x 

x x
 lim 2 2 
x 0 2 x
sin
2 1  x sin x  cos 2 x
x

cos 2
2
x  x x 
2 cos  4 sin cos x 
 lim 2  2 2  
x 0 1  x sin x  cos 2 x  x x
 sin sin 
 2 2
x
22 sin x  x 
cos
 lim 2
x  0 1  x sin x  cos 2 x x
sin
2
 
 
 
2 cos
x  
 1  2
 4  2  6
2 x
 lim 4 cos 
x  0 1  x sin x  cos 2 x  2 sin x  2
 
 2
 2  
x

 2 
61
За а а 8. :
cos x  sin x 1  cos x cos 2 x
) lim  ) lim
 cos 2 x x 0 x2
x
4
sin 2 x  sin 2 B 2 arcsin x

) lim ) lim
xB x2  B2 x 0 3x
Р и .
cos x  sin x cos x  sin x
) lim   lim 
x  cos x  sin x
 cos 2 x  2 2
x
4 4
cos x  sin x
 lim 
x

4
cos x  sin x cos x  sin x 
1 1 1 1 2 2
 lim    
x  cos x  sin x
   2 2 2 2 2
4 cos  sin 
4 4 2 2
1  cos x cos 2 x 1  cos x cos 2 x 1  cos x cos 2 x

) lim  lim 
x2 1  cos x cos 2 x
x 0 2 x 0
x

sin 2 x  cos 2 x  cos 2 x cos 2 x  sin 2 x

 
x 2 1  cos x cos 2 x  
sin x  cos x  cos x  sin 2 x cos 2 x
2 2 4
 lim 
x 0 
x 1  cos x cos 2 x 
 lim
2
 

sin x 1  cos 2 x  cos 2 x1  cos x 
x 1  cos x cos 2 x
x 0 2
 
 lim
sin 2 x1  cos 2 x   cos 2 x sin 2 x
  lim 2
sin 2 x 1  2 cos 2 x

1 2 3
 .
 
x 0 
x 1  cos x cos 2 x
2 x  0 
x 1  cos x cos 2 x 11 2  
) ј ј
sin x  sin B  sin x  sin Bsin x  sin B  ,
2 2
,
xB xB xB xB
sin x  sin B  2 sin cos sin x  sin B  2 sin cos ,
2 2 2 2
,
62
lim
sin 2 x  sin 2 B
 lim
sin x  sin B sin x  sin B  
xB x B
2 2 xB x  B x  B 
xB xB xB xB
2 sin cos 2 sin cos
 lim 2 2 2 2 
xB x  B x  B 
 xB x  B  xB xB
 2 sin cos  2 sin cos 
 2 2  2 2  sin x  B sin x  B 
 lim   lim 
xB x  B x  B  xB x  B x  B 
sin x  B  sin x  B  sin B  B  sin 2 B
lim lim   1  .
x  B x  B  x  B xB BB 2B
) sin t  x . x 0, t 0.

2 arcsin x 2t 2 1 2
lim  lim   .
x 0 3x x  0 3 sin t 3 lim sin t 3
x 0 t
63
x
 1
А ИЦИ Ш АА А А ИЦА А lim 1    e
x 
 x
За а а 1. :
x x
 3  x 3
) lim 1   ) lim  
x  x  1
x 
 x  
x 1
 3x  4 
x
 xa 3
) lim   ) lim  
x  x  b x  3 x  2
   
Р ни .
x
 1
) ќ ј lim 1    e .
x 
 x
3 1 x x
 x 3. t.
x x 3 5
3
К x , t . ,
3
 x

   3 
  1     1 t 
x 3
 3
lim 1     lim 1      lim 1     e 3 .
x 
 x  
x  x    x   t  
  
  3 
 
ј , ќ
 x
 1 
lim 1    e.
  x 
  x  
 x
 1 
) ј lim 1    e, ј
  x 
  x  
, ќ
, , ,ќ
.
x x x
 x 3  x 3   4 
lim    lim 1   1  lim 1   
x  x  1
  x 
 x 1  x 
 x 1
64
x 1  4 x 
 
   4  x 1 
 1  lim
4 x
1
 lim 1    e x x 1  e  4  4 .
x   x 1  e
 
 4 
x x x
 xa  xa   ba
) lim    lim 1   1  lim 1   
x  x  b
  x 
 x b  x 
 x b 
x  b  b  a  x 
 
  ba  x b 
 1  b  a  lim x
lim 1   e x x  b
 eba .
x   x b 
 
 ba 
x 1 x 1
 3x  4  3  3x  4  3
) lim    lim 1   1 
x  3 x  2
  x 
 3x  2 
3 x  2 6 x 1
x 1   6 3x2 3
 1 
 3x  4  3x  2  3
 
 lim 1    1 
x 
 3x  2   3x  2 
 
 6 
x 1 6
 3x2
 3 3x2
  6
 6x 6
1 

   
6 x6
 
 lim 1     e 1 xlim
 9 x  6
 e
lim x x
1 x 9 x 6


x   3x  2   
x x
  
 6  
 
2 2

 e 1 3 e 3
.
65
За а а 2. :
x2
 x2 1
x
 1 
) lim 1  2  ) lim  2 
x  x  1 
x 
 x   
x
 x2  2x 1 
) lim 1  x  x  e
1
) lim  2 
x  x  4 x  2  x 0
 
Р ни .
1
1
x2  1  
2
x x x x
 1   1  x2
) lim 1  2 
 lim 1  2   lim 1  2   
x 
 x  x  
 x  x 
 x  
1
lim
  1  
2
x x x 1
lim
 lim 1  2    e x x   e0  1 .
 x  x  
x2 x2
 x2 1  x2 1 
) lim  2   lim 1  2  1 
x  x  1 
  x 
 x 1 
x 2 1 1
2x2
  2 x 2 1
  x2
 x 1 x 1
2 2
 1 
 lim 1    lim 1  2 
x  x2 1 x   x 1 
 
 
 2 
2 x2
lim
 x 2 1  x x 2 1 2x2
  

2
 2x2
lim
x x2
x2
  
1
1  lim 
 lim 1  2  e x x 2 1
e x2 x2
 e2 .
  x 1 
x 
 
  2  
 
x x
 x 2  2x 1   x 2  2x 1 
) lim  2   lim 1  2  1 
x  x  4 x  2 x   
   x 4 x 2 
x
 x 2  2x 1 x 2  4x  2 
 lim 1   
x 
 x 2
 4 x  2 
x 2  4 x  2  2 x 1 x
  2 x 1 x 2  4 x  2
x  
 2x  1  1
 lim 1  2   lim 1  2  
x 
 x  4 x  2  x   x  4x  2 
 
 2x  1 
66
2 x2  x
lim
 x  4 x  2  x x
2 2
4 x2 2x2 x

   2 x 1 

lim
x
x2
x2 4x 2
x2
 1   
  lim 1  2   e x2 x2 x2
 e2 .
  x  4x  2 
x 
 
  2x 1  
 
јќ
x  4x  2
2
, x .
2x 1
1 1 1
) t, x .К x  t  0.
x t 
t
 1
lim 1  x  x  lim 1  
1
e.
x 0 t 
 t
За а а 3. :
) lim cos x  ) lim 1  sin x 
1
ctgx
sin2 x
x0 x1
  e2x  1
1
) lim 1  tg 2 x 2x ) lim
x 0 x 0 x
Р ни .
) јќ cos x 1  0 x 0, ј
lim 1  x   e
1
x
x 0
cos x 1
cos xsin  1  cos x  1cos x 1 sin2 x .
1 1
2
x
cos x  1 cos x  1 1 1 1
lim  lim  lim   .
2
x 0 sin x x 0 (1  cos x)(1  cos x) x 0 1  cos x 11 2
К
cos x 1
 
cos x 1 1
lim cos x sin2 x  1  lim 1  cos x  1cos x 1
1 1 lim

 e x01cos 
2
x
sin 2 x .
x0 x 0
e
) sin x  t . К x 1 t 0.
67
1
cosx lim cosx
lim 1  sin x   
 1   lim 1  sin x sin x 
sin x  
   lim 1  t t 
1 1 x1
ctgx 
x 1  t  0   t  0 
lim cosx 1
 e x1  e cos  e 1  .
e
) јќ ј tg 2 x  tg 2 0  0 x 0.
   
1 1 1
tg 2 z  2
lim 1  tg 2
x 2x  lim 1  tg 2
x 2x tg x 
x 0 x 0
tg 2 x  tg 2 x 
2
tg 2 x 1

  
1 lim lim   1 2 1
 lim  1  tg 2 x tg 2 x
2x
e
x0
2  x  e
2
2 x0  x 

e
1
e .

2 2
x 0
 
e  x   1
) ќ ј њ lim 1.
  x 0   x 
e2x 1  0  e2x 1 e2x 1

lim     lim 2  2 lim  2 1  2 .
x 0 x  0  x 0 2x x 0 2x
За а а 4. :
 10  x 
) lim xln x  3  ln x  ) lim x ln  
x x 
 5 x 
Р ни .
a
) С ln a  ln b  ln
b
x
 x 3  x 3
a ln b  ln b a , ј ј ln    x ln  .
 x   x 
јќ ј , „
ј “.
x
x3  x 3
lim xln x  3  ln x   lim x ln  lim ln   
x x  x x 
 x 
68
x
3
 3
x  1
 x  3
x
 3
 ln lim    ln lim 1    ln lim 1    ln e3  3 ln e  3 .
x   x
x
 x  x
 x
 
 3
x x
 10  x  55 x   5 
) lim x ln    lim ln    lim ln 1   
x 
 5  x  x   5  x  x 
 5 x
5 x 5
 x
  5 5 x
 1  lim
5x
 ln lim 1    ln e x 5 x  ln e5  5 ln e .
x   5 x 
 
 5 
69
Дифе е цијал о етање
Ц ЈА АЊ
Д ф ј . Ф ј f : (a, b)  R ф ј ( )
x0  (a, b)
f x   f x0 
lim
x  x0 x  x0
ј ј ј f x0
f ' ( x0 ) .
f x   f x0 
f ' x0   lim
x  x0 x  x0
ј f (x) ј (a,b)
ј x ( a , b) . В ј ј ј
f ' ( x) ј f (x) , P.
:
 dy du
yu   f (u ) ux   g (x)
du dx
А ј f ' ( x) x0 , ј f " ( x0 )
ј f (x) x0 . А f (x) f " ( x)
x  (a, b) , ј f " ( x) ј
(a,b) ј f (x) . f ( n ) ( x)
n- f (x) .
1. Т
     x
10 x   1
,  R . ј  x   2 1 x x   1 .

2 0 sin x   cos x .

30 cos x    sin x .
 1
40 tg x   .
cos 2 x
 1
50 ctg x    2 .
sin x
70
 
60 a  a ln a, a  0 .
x x
ј e   e .
x x

7 0 log a x  
1
, a  0, a  1 . ј ln x   1 .
x ln a x
 1
80 arcsin x   .
1  x2
 1
90 arccos x    .
1  x2
 1
100 arctg x   .
1  x2
 1
110 arcctg x    .
1  x2
2. ф њ
u  u(x) v  v(x) ј (a,b)
C  const .

I . C   0 .

II . u  v   u  v .

III. u  v   u  v  u  v . ј C  u   C  u .

 u  u  v  u  v
IV .    , v0.
v v2
В 1-21 њ
њ ј .
1
З 1. y  x 7  x 6  5 x5  x 4 .
2
.
 
 1
        1
y  x7  x6  5 x5  x 4  7  x 71  6  x 61  5  5  x51   4  x 41 
2 2
 7 x6  6 x5  25x 4  2 x3 .
З 
2. y  1  x .
3
2

. y  1  x
3
   1  2x
2

3 

 x 6  6 x 2  6 x5 .
1 1 1
З 3. y  1    .
x x 2 x3

3 
 1 1 1
. y  1   2  3   1  x  x  x
1

2
 
 x x x 
1 2 3
 0   1  x 11   2  x 21   3  x 31   2  3  4 .
x x x
71
З 4. y  44 x  33 x .
1 
 14  1
1 4 1
1
1 3 1 1 1
  3
. y   4 x  3x   4   x  3   x   .
  4 3 4
x 3 3
x2
З 5. y  2 x  33 x 2  44 x3 .
.
3 
 12 2
 1 
1
2 
1
3 
1
1 2 3
y    2 x  3x  4 x 4   2   x 2  3   x 3  4   x 4 
3
3 4 .
  2 3 4 x x x
4 3
З 6. y  3 .
4
x x
.
1 
 
1
   1   4 1
1 1
 1   3 1 
5

4
  4 3
y  4  x  3 x   4    x  3   x  x  x 3 
4
   4   3 
1 1 1 1 1 
     4  3 .
4
x5 3 x 4 x x x
З 7. y  x x x .
.
   


1 
 
 3 
 
3   7   7  7 7 1
y   x  x  x 2    x  x 2    x  x 4    x4    x8   x8 
          8
      
1
7  7 1
 x 8  8 .
8 8 x
З 8. y  x 2  4 x3 .
3
.
 
3 3   3 11   11  11 111 11  1 11 1
y   x 2  x 4    x 4    x 12    x 12   x 12   .
      12 12 12 12 x
   
З 9. y  cos x  sin x .
 
. y  cos x   sin x    sin x  cos x .
З 10. y  arcsin x  arccos x  x .
1 1
. y   1 1.
1x 1  x2
2
З 11. y  2  ln x  4 log 3 x .
x
72
1 1
. y  2 x ln 2  4 .
x x ln 3
З 12. y  x sin x .
 
. y  x  sin x  xsin x   sin x  x cos x .
З 13. y  x n ln x, n N .
  
. y  x n ln x  x n ln x   nx n 1  ln x  x n 
1
x
 nx n 1  ln x  x n 1 .
З 14. y  x arctg x .
 
. y  x  arctg x  xarctg x   arctg x 
x
.
1  x2
З 15. y  x log 2 x .
.
y   x  log 2

x  x log 2 x  
1
log 2 x 
x

1  ln x 

x ln 2  2
 1 .
2 x x ln 2 
16. y  x  e  sin x .
x
З
. u  u(x) , v  v(x) w  w(x) ј
. :
uvw  u  vw  uvw  u vw  u v  w  vw   u vw  uvw  uvw.
 

  
y  x  e x sin x  x e x sin x  xe x sin x   e x sin x  xe x sin x  xe x cos x .
З 17. y  x  ln x  tg x .
.
y  x  ln x tg x   
x ln x  tg x  x ln xtg x  
ln x tg x x tg x x ln x
   .
2 x x cos 2 x
x 1
З 18. y  .
x 1
 
x  1 x  1  x  1x  1  x  1  x  1   2
. y .
x  12 x  12 x  12
5x  2
З 19. y  .
4x  7
.
 
y 
5 x  2 4 x  7   5 x  24 x  7 

54 x  7   45 x  2

43
.
4 x  72 4 x  72
4 x  72
sin x  cos x
З 20. y  .
sin x  cos x
73
 
sin x  cos x  sin x  cos x   sin x  cos x sin x  cos x 
. y  
sin x  cos x 2

sin x  cos x 2  sin x  cos x cos x  sin x  
sin x  cos x 2

sin x  cos x   sin x  cos x 
2 2

2
.
1  2 sin x cos x 1  sin 2 x
1  ln x
З 21. y 
1  ln x
.
 
1
1  ln x   1  ln x   1 
y 
1  ln x  1  ln x   1  ln x 1  ln x  
x  x 
1  ln x 2 1  ln x 2
1  ln x  1  ln x 2
  .
x1  ln x  x1  ln x 
2 2
А Ц ЈА А Ц ЈА
y  f (u) u  g (x) ј f g x 
.
 dy du
yu   f (u ) ux   g (x) ј .
du dx
 dy dy du  
yx    yu  u x ,
dx du dx
 
y   f g x   f  g x  g  x  .
x
ј x  g ( y) ј y  f (x) f  x   0 .
1
g ' ( y)  .
f ' ( x)
. y  f (x) , y  ex . ј x  g ( y)
x  ln y .
1 1 1
g ( y)   x  .
f ( x) e y
74
В 1- 10 њ ј ,
њ ј
.
З 1. y  3 3x 2  2 x  4 .
1 
 2 
y    3x  2 x  43  
 
.
 6x  2
 3x 2  2 x  4 3  3x 2  2 x  4 
2
1 
.
3 3 3x  2 x  4
3 2 2
З 2. y  ln sin x .
 1  cos x
. y  ln sin x    sin x    ctg x .
sin x sin x
З 3. y  ln tg x .
 1  1 1 1 2
. y  lntg x    tg x    2
  .
tg x tg x cos x sin x cos x sin 2 x
З 4. y  ln ln ln x  .
 1  1 1 
. y  ln ln ln x    ln ln x     ln x  
ln ln x  ln ln x  ln x
1 1 1
   .
ln ln x  ln x x
x2
З 5. y  ln .
1 x2
.
  

y    ln
x2 
 
1  x2  1 x2 2x 1 x2  x2 1 x2
   2  
   
2 
 1 x  x 2  1  x 2  x 1 x2
2
 
1 x2
1  x 2 2 x  2 x 3  x 2  2 x  1  x 2 2x 2
 2   2   .
x 1 x 2 2
 x 1 x 2 2

x 1 x2   
З 6. y  ln sin x .
.
 
y  ln sin x   1
sin x
 
 sin x   sin x
1
 cos x   x   ctg x
1
2 x
З 7. y  e sin x
.
75

y   e sin x
  e sin x
 

 sin x  e sin x
 cos x   x  
. 1
 e sin x
 cos x  .
2 x
2
З 8. y  e cos x .

. y  e cos
2
x
  e cos2 x
 
 
 cos 2 x  e cos x  2 cos x  cos x  
2
e cos2 x
 2 cos x   sin x   e cos2 x
sin 2 x .
1
З 9. y  arcsin .
x
.
 
 1 1 1 1  1  x 1
y    arcsin       2     2 
 x    x
1
2
x 2 1  x  x 2 1 x
1  
 x x2
1
 .
x x 2 1
З 10. y  
x  1  ln 1  1  x . 
. y   x  1  ln 1  1  x      
  
x  1  ln 1  1  x 
1 1 1 
1 1 
    1   
2 x 1 1 1 x 2 x 1 2 x 1  1 1 x 
1 1 1 x 1 1
  .
2 x 1 1 1 x 
21 1 x 
А А А А А Ц
x  x(t ), y  y(t ) ,
ј t  t (x) . ј y  y(t ( x)) , t  t (x) ,
:
dy
dy dt y  y
y x    t  .
dx dx xt x
dt
В 1-6 ј yx .
 x  a cos t
З 1.  .
 y  b sin t
76
b cos t y b
. x  a sin t , y  b cos t , y x     ctg t .
 a sin t x a
 x  a cos 3 t
З 2.  .
 y  a sin t
3
. x  3a cos 2 t sin t , y  3a sin 2 t cos t ,

3a sin 2 t cos t
yx    tg t .
 3a cos 2 t sin t
x  t
З 3.  .
 y  3
t
1
. x 
1
, y 
1
, yx 
3 t2  2 t .
3
2 t 33 t 2 1 33 t 2
2 t
 3at
 x  1  t 3
З 4.  2 .
 y  3at
 1 t 3
. x  3a 
t  1  t 3   t 1  t 3   3a  1  t 3   t 3t 2  3a1  2t 3  ,
1  t 3 2 1  t 3 2 1  t 3 2
 
y  3a 
t 2  1  t 3   t 2 1  t 3 
 3 a 
2t 1  t 3   t 2 3t 2 3at 2  t 3 

1  t 3 2 1  t 3 2 1  t 3 2

3at 2  t 3 
yx 
1  t 3 2


t 2  t3 
3a1  2t  3 1  2t 3 .
1  t 3 2
 x  e t sin t
З 5.  y  e t cos t .


. x  e t  sin t  e t sin t   e t sin t  cos t  ,


y  e t  cos t  e t cos t   e t cos t  sin t  ,

et cos t  sin t  cos t  sin t

yx  
et sin t  cos t  sin t  cos t
.
 x  at  sin t 
З 6. 
 y  a1  cos t 
.
77
 
. x  at  sin t   a1  cos t  , y  a1  cos t   a sin t ,
a sin t sin t
yx  
a1  cos t  1  cos t
.
Ц А А Ц
В 1-6 ј yx .
2 2
x y
З 1.   1.
4 6
. y  yx  x.
 
 x2   y 2  1 1
      0  2 x  2 y  yx  0 .
 4 x  6 x 4 6
x

3x
Д yx  2   .
y 2y
3
З 2. x  y  a , a  0 .
3 3 3
  
.      
x3 x  y 3 x  a3 x 3x2  3 y 2  yx  0 . Д
2 2
3x x
yx   2
 2 .
3y y
З 3. x  y  a, a  0 .
.  x    y    a 
x x x
1
2 x

yx
2 y
 0. Д
1
y
yx   2 x   .
1 x
2 y
y
З 4. ln y   1.
x
  y  1 y  x  y
. ln y x     0 . Д yx  x 2 0,
 x x y x
y2
yx  .
x 2  yx
З 5. y 2 cos x  sin x  x  0 .
78
. y 2
cos x    sin x   x   0 .
x x x Д
y sin x  cos x  1
2
2 yyx cos x  y 2 sin x  cos x  1  0 , yx  .
2 y cos x
y x
З 6.   0.
x y
 y   x  yx  x  y y  x  yx
.      0 . Д   0.
 x x  y x x2 y2
1 x  y 1 xy 2 y
yx   2   2  yx   .
x y  x y x2 y x
А А Ц АЊ
y  f ( x)  g ( x) h ( x ) h( x)  0 ј .
f ( x)  e h ( x ) ln g ( x )
,
 h( x ) 
y  eh ( x ) ln g ( x )   h( x) ln g ( x)   g ( x)  .
 g ( x) 
В 1-4 њ ј
.
З 1. y  x x .

. y  x x  eln x  e x ln x  y  e x ln x x ln x   x x ln x  1 .
x
2. y  x x .
x
З
.
 
y  x x  eln x  e x
x xx x
ln x
 y  e x
x
ln x
  
  1
 x x ln x  e x ln x   x x ln x  x x   
x
 x
 ex
x
ln x
x ln x  1ln x  x   x x ln x  1ln x  x  .
x x 1 xx x x 1
З 3. y  cos x 
sin x
.
79
.
y  cos x   eln cos x   esin x ln cos x   y  esin xln cos x   sin x  ln cos x  
sin x
sin x

 e sin xln cos x    cos x  ln(cos x) 
sin x
 sin x  
 cos x 
 sin 2 x 
 cos x    cos x  ln(cos x)  .
sin x
 cos x 
4. y  sin x 
sin 2 x
З .
.

y  sin x 
sin 2 x
 eln sin x 
sin 2 x
 esin
2
xln sin x 
 y  esin
2
xln sin x 
 
 sin 2 x  ln sin x  

 cos x 
  2 sin x cos x  ln sin x   sin 2 x 
xln sin x 
2
 e sin  
 sin x 
 1
 sin x   sin 2 x ln sin x   .
sin 2 x
 2
80
И вод дент тет
А А В В К КА ВАЊ
За а а 1. Да а а ц ја а
y  A sin(wt  wo)  B cos(wt  wo) , ( A, B, w, wo  const ) , ја а а
2
d y
ац ја а: 2
 w2 y  0 .
dt
Р ни .
y  A sin(wt  wo)  B cos(wt  wo)
dy
 A cos(wt  wo) w  B sin( wt  wo) w
dt
d2y
2
  A sin( wt  wo) w 2  B cos(wt  wo) w 2
dt
d2y
 w2 y 
dt 2
 Aw 2 sin( wt  wo)  Bw 2 cos( wt  wo)  w 2 ( A sin( wt  wo)  B sin( wt  wo))  0
За а а 2. Да а а ц ја а
 nx
a1e  a2 e
nx
 a3 cos nx  a4 sin nx , (a1 , a2 , a3 , a4 , n  const ) , ја а а
d4y
ац ја а:  n4 y .
dx 4
Р ни .
dy
 na1e nx  a 2 ne nx  a3 n sin nx  a 4 n cos nx
dx
d2y
2
 n 2 a1e nx  a 2 n 2 e nx  n 2 a3 cos nx  a 4 n 2 sin nx
dx
d3y
3
 n 3 a1e nx  a 2 n 4 e nx  a3 n 3 sin nx  a 4 n 3 cos nx
dx
d4y
4
 n 4 a1e nx  a 2 n 4 e nx  a3 n 4 cos nx  a4 n 4 sin nx
dx
d4y
dx 4

 n 4 a1e nx  a 2 e nx  a3 cos nx  a 4 sin nx  n 4 y 
dy
За а а 3. Да а , а в а а а а а а а :
dx
3at 3at 2
x , y .
1 t3 1 t3
Р ни .
81
x  
 
dx 3a 1  t 3  3at 3t 2 3a  3at 3  9at 3 3a  6at 3
 
dt 1 t3
2
 
1 t3
2

(1  t 3 ) 2 
dy 6at (1  t )  3at 3t
3
6at  6at 4  9at 4 6at  3at 4
2 2
y    
dt (1  t 3 ) 2 (1  t 3 ) 2 (1  t 3 )
dy 6at  3at
4
dy dt
 
1 t3
2
 

6at  3at 4 3at 2  t 3
 
t 2  t3    
 
.
dx dx 3a  6at 3 3a  6at 3 3a 1  2t 3 1  2t 3
dt (1  t 3 ) 2
За а а 4. Да а а ц ја а а а а а а а
а :
1  ln t 3  2 ln t
x 2
, y , а а а : yy '  2 xy '2  1 .
t t
Р ни .
1 2
 t  1  ln t 2t
dx t t  2t  2t ln t
x   4
 
dt t t4
 t  2t ln t t (1  2 ln t ) 1  2 ln t
 4
 4

t t t3
1
2   t  (3  2 ln t )  1
dy 2  3  2 ln t  1  2 ln t 1  2 ln t
y   t 2
 2
 2

dt t t t t2
dy 1  2 ln t

dy dt t2 t3
y'     2 t
dx dx 1  2 ln t t

dt t3
3  2 ln t
yy '   t  3  2 ln t
t
1  ln t
2 xy '2  1  2  2  t 2  1  21  ln t   1  2  2 ln t  1  3  2 ln t
t
С а L  yy  2 xy '2  1  D , а L
'
а а, а D а а а а а
а .
За а а 5. Да а а ц ја а y  y(x) , а а а а а а :
y  sin 2t , x  sin t , ја а а ац ја а: (1  x ) y  xy '4 y  0 .
2 ''
Р ни .
y  cos 2t (2t )  2 cos 2t
x  cos t (t )  cos t
82
2 cos 2t
y 
cos t
y  2 sin 2t (2t )  4 sin 2t
x   sin t
 4 sin 2t cos t  2 cos 2t sin t
y  
cos 3 t
 4 sin 2t cos t  2 cos 2t sin t 2 cos 2t
L  (1  sin 2 t )  3
 sin t   4 sin 2t 
cos t cos t
За а а
 4 sin 2t cos t  2 cos 2t sin t  2 sin t cos 2t  4 sin 2t cos t 0
  0D
cos t cos t
6. Да а а ц ја а а а а а а а y  3t  t 3 , x  3t 2 , ја
а а ац ја а: 36 y ( y  3x )  x  3 .
Р ни .
y  3  3t 2 , x  6t
y  6t , x  6
yx  xy  6t  6t  6(3  3t 2 )  36t 2  18  18t 2  18t 2  18
y      
x 3 63  t 3 63 t 3 63 t 3
 18(t 2  1)  (t 2  1)
 
63 t 3 12t 3
 (t 2  1)
36 y( y  3x )  36  3
 (3t  t 3  3  3t 2 ) 
12t


 3 t 1 2
(

3 t  t 3
 3 t ) 
(3t 2  3) 3
(t )  (3t 2  3)  3t 2  3
3 3
t t
D  x  3  3t  3  L 2
За а а 7. Да а а ц ја а y  sin(2 arcsin x) ја
а а ац ја а: (1  x ) y  xy  4 y  0 .
2 '' '
Р ни .
1 cos(2 arcsin x)
y   cos(2 arcsin x)  2   2
1 x2 1 x2
2 1  (2 x)
 sin(2 arcsin x) 1  x 2  cos(2 arcsin x)
1 x2 2 1 x2
y   2  
1 x2
 4 1  x 2 sin(2 arcsin x)  2 x cos(2 arcsin x)
1 x2
 
1 x2
83


(1  x 2 ) 1  x 2
L  (1  x 2 ) 
(1  x 2 ) 1  x 2
2 cos(2 arcsin x)
  4 sin(2 arcsin x) 
1 x2
 4 1  x 2 sin(2 arcsin x) 2 x cos(2 arcsin x)
  
1 x2 1 x2
2 cos(2 arcsin x)
  4 sin(2 arcsin x)  0  D.
1 x2
За а а 8. а а ц ја а а а а а а а ,
 x  2t  3t 2
 ја а а ац ја а y  y  2  2y 3 .
 y  t 2  2t 3
Р ни .
x  2  6t
y  2t  6t 2
y 2t  6t 2 t 2  6t 
y    t
x 2  6t 2  6t
L  t 2  2t 3  t 2  2t 3  D
За а а 9. а ц ја а а а а а а а :
1 t
x
t3
3 2
y 2 
2t t
ја а а ац ја а xy 3  1  y  .
Р ни .

 1  t  t  1  t   3t t 2 t  3  3t   2t  3
3 2
x   3    
 t  t6 t6 t4
y   2    

 3 2   3  4t 



 
4  2t 2  3  4t   4t 8t 2  12t  16t 2
 
 2t t   2t 2  4t 4 4t 4
 8t 2  12t 4t   2t  3  2t  3
  
4t 4 4t 4 t3
84
 2t  3
3 t4
y  t  3 t
 2t  3 t
t4
1 t
L  xy  3  3  t 3  1  t  1  y   D
t
x3
За а а 10. Да а а ц ја а y  ја а а ац ја а
x4
2 y  2   y  1y  .
Р ни .
 x 3 x 4 x 3 7
y    
 x  4 x  42
x  42

 7  7  x  42  7  2x  4  14x  4  14
y     
2 
 
 x  4   x  4 x  4 x  43
4 4
2
 7  49 98
L  2 y   2  
2
  2
2 
 *)
 x  4  x  4 x  44
4
 x  3   14
D   y  1 y     1  
 x  4  x  4
3
**)
x  3  x  4  14 98
  
x4 x  4 x  44
3
*) **) а а .
За а а 11. Да а а ц ја а y  2 x  x 2 ја а а
ац ја а y y   1  0 .
3
Р ни .
1 2  2x 21  x  1 x
y  (2 x  x 2 )'   
2 2x  x 2 2 2x  x 2 2 2x  x 2 2x  x
85
1
'  2 x  x 2  1  x    (2  2 x)
 1 x  2 2x  x 2
y     
 
 2x  x
2
 2x  x 2
 2 x  x 2  1  x 
2
2x  x 2
 
2x  x 2
1
 2x  x  1  2x  x 2
2
1
 
2 x  x  2
2x  x 2  2x  x  2
3
L  y 3 y   1   2x  x   2
3 1
 1  (1)  1  0  D
 2x  x  2
3
За а а 12. Да а а ц ја а y  e 4 x  2e  x ја а а

 
ац ја а y  13 y  12 y  0 .
Р ни .
 
y   e 4 x  2e  x  e 4 x  4 x   2e  x   x   4e 4 x  2e  x
 
y   4e 4 x  4 x   2e  x   x   16e 4 x  2e  x
 
y   16e 4 x  4 x   2e  x   x   64e 4 x  2e  x
y   13 y   12 y  64e 4 x  2e  x  134e 4 x  2e  x   12e 4 x  2e  x  
64e 4 x  2e  x  52e 4 x  26e  x  12e 4 x  24e  x  0
За а а 13. Да а а ц ја а y  e x
 e x
ја а а
1 1
ац ја а xy   y  y  0 .
2 4
Р ни .
   e  1  e x  e x
1
y  e x
 e x x
  e x
    
2 x  2 x 2 x
 e x  e x 
y   

  e x
 e 
 x

 2 x  e x
 
e  x
 2  x


   
 2 x  4 x
 
 x 1
e

 e  x   
1 
  2 x  e x  e  x  2 
1
 
 2 x 

2 x 2 x

4x
86
e x
 e x
2 x 
e x
 e x
e x
 e x
 x e x
 e x
2 x x x
  
4x 4x
1

e x
 e x
 x e x
 e x
4x x
1 1
L  xy   y   y 
2 4
 x
e x
 e x
 x e x
 e 1 e x  e
x
 
x

1
e x
 e x

4x x 2 2 x 4

e x
 e x
  x e x
 e x
e e
x  x

e x
 e x

4 x 4


e e
x  x
 x e x  e x


4 x 4

 
e x  e x  x  e x  e x  x
0D.
 
4 x
За а а 14. Да а а ц ја а y  e a arcsin x ја а а
 
ац ја а 1  x y   xy   a y  0 .
2 2
Р ни .

y   e a arcsin x   e a arcsin x 
a  arcsin x   ae a arcsin x
1

ae a arcsin x
1 x2 1 x2
ae a arcsin x  2x
 a  1  x 2  ae a arcsin x
 ae a arcsin x  1 x 2
2 1 x2
y     
 
 1 x
2
 1 x2
a 2 e a arcsin x 1  x 2  axe a arcsin x
1 x2 a 2 e a arcsin x 1  x 2  axe a arcsin x
 
1 x2 1  x  1  x
2 2
1
 
L  1  x y   xy   a 2 y 
2
1  x 2  axe a arcsin x
 a e
2 a arcsin x
ae a arcsin x
 1 x2 x  a 2 e a arcsin x 
1  x  1  x
2 2
1 x 2
a 2 e a arcsin x 1  x 2  axe a arcsin x  axe a arcsin x

  a 2 e a arcsin x 
1 x 2
87
a 2 e a arcsin x 1  x 2
  a 2 e a arcsin x  a 2 e a arcsin x  a 2 e a arcsin x  0  D .
1 x 2
За а а 15. Да а ц ја а y  x   x2 1 
k
ја а а

ац ја а 1  x y   xy   k y  0 .
2
 2
Р ни .

y  k x  x 2  1   x 
k 1 
x2 1  

 k x  xx 1   1  2 x2x  1   k x  x  1 
k 1
2
k 1 x2 1  x
x2 1

 
2
x  x  1  x  1  x  k x  x  1
k
2 k 2 2
x  x  1
k   .
2
x 1 x 1 2 2
k  k x  x  1 x  x  1  x  1  k x  
 k 1 k 2x
2 2 2
x2 1 
2 x2 1
y   
x2 1

k 2 x  x2 1   1 
k
 2x
  x2 1 
kx x  x 2  1   k

x  xx 1  


2 x2 1  x2 1

x2 1

k 2 x  x2 1   x  1 x k
2 2
1  x   kxx  x2 1 
k

x  x  1 x  1 2 2
x2 1

x2 1

k 2 x  x2 1  k
x 2  1  kx x  x 2  1  
k
x2 1
 
x 2 1
1


k 2 x  x2 1 
k
x 2  1  kx x  x 2  1  
k
1 x2 1 x 2

L  1  x 2 y   xy   k 2 y 

 1 x  2
 
k 2 x  x2 1  k
x 2  1  kx x  x 2  1  
x 2
1 x2 1
x

k x  x2 1  k

 k 2 x  x2 1  
k
x2 1
88


k 2 x  x2 1 
k
 k
x 2  1  kx x  x 2  1  kx x  x 2  1  k
 
 k 2 x  x2 1 
k
x2 1


k 2 x  x2 1 
k
x2 1

 k 2 x  x2 1   k
x2 1
  k 2

 k 2 x  x 2  1 k x  x 2  1  0  D . 
k
За а а 16. Да а а ц ја а y  e x sin x ја а а
ац ја а y' '2 y'2 y  0 .
Р ни .

  
y   e x sin x  e x sin x   e x sin x  e x cos x
 
y' '  e x  sin x  e x sin x   e x  cos x  e x cos x  
 
 e x sin x  e x cos x  e x cos x  e x sin x 

 2e x cos x
 
L  y   2 y   2 y  2e x cos x  2 e x sin x  e x cos x  2e x sin x 
 2e cos x  2e sin x  2e cos x  2e sin x  0  D .
x x x x
89
ЕШАВАЊЕ И Е И И А В АВИ
f ( x) 0
a  R  R  {, } . И ” ”
g ( x) 0
f ( x)
xa lim f ( x)  0 lim f ( x)  0 . И
xa xa g ( x)

” ” xa lim f ( x)   lim f ( x)   .
 x a x a
f g ј ј
f ( x)
c, d  , a  c, d  . А g ' ( x)  0 xa
g ( x)
0  f ( x) f ( x)
” ” ” ” x  a, lim  lim ,
0  xa g ( x) xa g ( x)
f ( x)
lim .
x  a g ( x )
f ( x)
Л lim .
xa g ( x)
Л ј .

За а а 1. lim
e 2 x  1 ЛП
 lim
e2x 1 
 lim 

e 2 x  2 2  e0 2 1 2
  .
x 0 3x x 0
3x  x 0 3 3 3 3
За а а 2.
e x  e ЛП (e x  e)
lim  lim  lim e x  e1  e .
x 1 x  1 x 1 ( x  1) x 1
(e x  cos x)
2 2 2
e x  cos x ЛП e x  2 x  sin x ЛП
За а а 3. lim  lim  lim 
x0 x2 x0 ( x 2 ) x0 2x
(e x  2 x  sin x)
2 2
ЛП e x  2 x  2e x  cos x 1 0  2 1  1 3
 lim  lim   .
x0 (2 x) x0 2 2 2
e e
x  x ЛП
(e  e )
x x
e e
x x
11 2
За а а 4. lim  lim  lim    2.
x0 sin x x0 (sin x) x0 cos x 1 1
За а а 5.
e sin 2 x
 esin x ЛП (esin 2 x  esin x )
lim  lim 
x0 x x0 ( x)
90
esin 2 x  2 cos 2 x  esin x  cos x e sin x (2 cos 2 x  cos x) 1  2  1  1 1

 lim  lim    1.
x 0 1 x 0 1 1 1
e e
ax bx ЛП
(e  e )
ax bx
e  a  e  b 1 a  1 b
ax bx
За а а 6. lim  lim  lim  
x0 x x 0 ( x) x 0 1 1
 a b .
За а а 7. lim
cos x  x  5 ЛП
 lim
cos x  x  5  lim  sin x     .
x0 4x x0
4 x  x0 4 4
За а а 8.

lim x
xe cos x ЛП
 lim

xe cos x 
lim
e cos x  xe cos x sin x e
 .
 x0
x0 e  e  x x0

e x  ex  e x  ex 2
За а а 9.
lim
x  sin x ЛП
 lim
x  sin x   lim 1  cos x ЛП 
sin x 
x0 e x  e sin x x0
 e e
x
 x0 e x  e sin x cos x
ЛП
 lim
1  cos x   lim sin x ЛП

 x0 e x  esin x cos 2 x  esin x sin x
x0
e  e cos x
x sin x

ЛП
 lim
sin x  

x0
e  e cos x  e sin x
x sin x 2 sin x

cos x
 lim x sin x  1.
x0 e  e cos x  2e sin x cos x  esin x cos x sin x  esin x cos x
3 sin x
sin ax
 a
За а а 10. a  0  b , lim
ln cos ax ЛП
 lim
ln cos ax 
 lim cos ax 
 x0
x0 ln cos bx x0
ln cos bx  b
sin bx
cos bx

a
 lim
sin ax ЛП a
 lim
sin ax    a  lim cos ax   a  .
2 2
   
b x 0 sin bx b x 0
sin bx   b  x0 cos bx  b 
За а а 11. lim
ln sin 3x ЛП
 lim
ln sin 3x  lim 3x cos 3x  3 lim x ЛП 
x0 ln x x0
ln x  x0 sin 3x x0 sin 3 x

 3 lim
 x
 3 lim
1
 1.

x0
sin 3x  x0 3 cos 3 x
91
За а а 12.
 
lim
x3 ЛП
 lim
x3    lim
3x 2 ЛП
 3 lim
x2   
x0 x  sin x x0 x  sin x  x0 1  cos x x0
1  cos x 
 6 lim
x ЛП
 6 lim
x   6 lim 1  6 .
x0 sin x x0
sin x  x0 cos x
За
 1
а 13. lim  
1 

x  1  ln x ЛП

x  1  ln x  
 lim lim

x1 ln x x  1  x1 x  1 ln x x1 x  1 ln x 

1  1 1
1 ЛП
1  
 lim 
x x 2 1
 lim  lim x  .
x1 x  1 x1  x1 1 1 2
ln x   x 1 
x  ln x   x x2
 x 

 1x  1
x 
 e  1 1 
1
  e  2 
e 1
1 ЛП
lim   lim  x 
x
1  x0
За а а 14. lim x(e x  1)  lim
x0 x0  x0  1 
1  2 
x    x 
 
x
1 1
 lim e  e  e0  1 .
x 
x0
1

За а а 15. lim x ln x  lim
ln x ЛП
 lim
ln x 
 lim x   lim x  0 .
x0 x0 1 x0  x0 1 x0
1  2
x   x
 x
1

ln x ЛП
За а а 16. b  0 , lim b  lim
ln x  1 1 1
 lim xb1  lim b   0  0 .

x x x
 
xb
x bx b x x b
За а а 17. lim x 2 e  x  lim

x 2 ЛП
 lim
2 x ЛП
 2 lim
x   2 lim 1  2  0  0 .

x x e x x e x x
 
ex
x e x
92
За а а 18.
1 a
  2
 a   a   a x
ln 1   ЛП  ln 1    1  
 a  x   x 
 lim 
x
lim x ln 1    lim  lim 
x
 x x  1 x   x  1
1  2
x   x
 x
a
 lim  a.
x  a
1  
 x

За а а 19. lim  
1 1  sin x  x ЛП sin x  x 
  lim  lim 

x 0 x sin x  x 0 x sin x x 0
x sin x 
ЛП

lim
cos x  1 ЛП
  lim
cos x  1
 lim
 sin x
0.
 x0 2 cos x  x sin x
x 0 sin x  x cos x x 0
sin x  x cos x 
За а а 20. :
) lim x x ;
x0
) lim cos x  x ;
1
x0
) lim tg x 
ctg x
.

x
2
Р ни .
)В ј ј 00 . y  xx .
x0 x0
 
lim ln y  lim ln x x  lim x ln x  0 (
x0
15).
ln lim y  lim ln y  0 ,
x0 x0
lim y  1 , . . lim x x  e0  1 ;
x0 x0
y  cos x  x .
1
)В ј ј 1 .

ln cos x  ЛП ln cos x 
lim ln y  lim ln cos x  x lim  tg x   0 .
1
 lim  lim
x0 x0 x0 x x0
x  x0
lim y  lim cos x  x  e0  1 ;
1
ln lim y  lim ln y  0 ,
x0 x0 x0 x0
0 . y  tg x 
ctg x
)В ј ј .
:
93
lim ln y  lim ln tg x 

 
 ctg x
  lim ctg x ln tg x 

x x x
2 2 2
1 1
 
ln tg x  ЛП ln tg x  tg x cos 2 x
 lim  lim lim  0.
x

2
tg x x

tg x 
2
x

2
1
cos 2 x
ln lim y  lim ln y  0 , lim y  tg x   e0  1 .

ctg x
  
x x x
2 2 2
94
РА Е А А ТА Е ТА И Р А А
y  f (x) .
M ( x0 , y 0 )
t : y  y0  y ( x0 )( x  x0 )
1
n : y  y0   ( x  x0 )
y ( x0 )
.
8a 3
За а а 1. З ј f ( x) 
4a 2  x 2
x 0  2a .
Р ни . y0  f ( x0 ) ,
3
8a 8a 3
y0    a.
4a 2  (2a) 2 8a 2
Д M ( x0 , y0 ) M (2a, a) .
 8a 3  2 x 16a 3 x
y    .
( 4a 2  x 2 ) 2 ( 4a 2  x 2 ) 2
16a 3  2a 32a 4 32a 4 1
y ( x0 )  y (2a)        .
( 4 a  4a )
2 2 2 2 2
(8a ) 64a 4
2
M (2a, a) ќ
1 1
t : y  a   ( x  2a ) , k .
2 2
M (2a, a) ќ
1
n: ya   ( x  2a)  2( x  2a) .
1

2
За а а 2. Д
y  x  2x
3
M (1, y) .
Р ни . Ј y  3x 2  2 , y(1)  13  2 1  3
y(1)  3 1  2  5 .
M (1,3) :
y  3  5( x  1) 5x  y  2  0 .
M (1,3) :
1
y  3   ( x  1) x  5 y  16  0 .
5
95
За а а 3. Д y  cos x

x0  .
3
  1
Р ни . З x0  y0  cos  .
3 3 2
 1 
ј M , .
 3 2
    3
y  cos x    sin x y    sin   . ,
3 3 2
:
1 1   1 2  
y  x  y  x  .
2 3 3 2 3 3

2
За а а 4. Д ј y  x3  2x 2 1 ј
4.
Р ни . M ( x, y) ј
2
4. y   3x 2  4 x 3x 2  4 x  4 , x1  ,
3
2 5 
x2  2 . , M1 ,  M 2 (2,1)
 3 27 
.
За а а 5. В ј y  x3 :
) y  3x  4 ;
) 3x  4 y  5  0 .
Р ни . ) y  3x 2 k  3 3x 2  3 , x1  1 ,
x2  1 . , M 1 (1,1) M 2 (1,1)
.
) M ( x, y) ј .
M ( x, y) 3x  4 y  5  0 . К
3 1 3
3x  4 y  5  0 k  . y  3x 2  2
 ,
4 3x 4
2 2 2 8   2 8 
x1  , x2   . . , M1 ,  M 2   , 
3 3  3 27   3 27 
.
За а а 6. В ј y  x 3  2x 2 :
) y  4 x  14 ;
) .
96
Р ни . ) y   3x 2  4 x k 4 3x 2  4 x  4 ,
 2 32 
M 2 2,0
2
x1   , x2  2 . , M 1   , 
3  3 27 
.
) y  x . y   3x 2  4 x
1
k  1 3x 2  4 x  1 , x1  , x2  1 . З
3
1 5 
M 1  ,  M 2 1,1 .
 3 27 
За а а 7. Д
y  x 3  3x 2  5 x0  2 .
Р ни . З x0  2 ,
y0  y( x0 )  x03  3x02  5   2  3 2  5  9 . ,
3 2
M (2,9) .
y  x 2  6 x k  y(2)  0 .
:
y  9  0  ( x  2) y  9;
:
x  2 .
За а а 8. Д ј
y  x  2x
3 2
y  2 x  3x  2 ѓ
2
.
Р ни . ѓ
. 3x  4 x  k1  k2  4 x  3 ,
2
1
3x 2  8x  3  0 , . . x1  3 , x2   . З
3
 1 7   1 25 
M 1 (3,9) , T1 (3,25) M 2   ,  , T2   ,  (
 3 27   3 9 
M , T ).
За а а 9. Д
y  2  3 x 1 1.
Р ни . З x0  1 y0  y( x0 )  y(1)  2  3 1  1  2 .
 
y  1  3 x  1  1
y(1) x  1.
33 x  1
2
К јќ ј ј x0  1 :
y(1  x)  y(1) 2  3 1  x  1  2 3
x 1
y(1)  lim  lim  lim  lim .
x 0 x x 0 x x 0 x x 0 3
x 2
97
M (1,2)
x 1 ( ), y2
( ).
За а а 10. Д
x y  a a.
Р ни . M x0 , y0  e
  y
y  y0  y0 x  x0  , y0   0 . Ox Oy
x0
m  x0  x0 y0 n  y0  x0 y0 . ,
m  n  x0  y0  2 x0 y0   x0  y0    a
2 2
a.
За а а 11. Д �, yx
y  ax .
Р ни . x  1 a   a
x x
ln a 1  a x ln a ,
a ј, x . x  ax ,
x
1
ln a
.  
0  ln 1  ln a x ln a  x ln a  ln ln a
1
ln ln a  1 . a  ee x  e. , yx ј
x
y  ee e, e.
За а а 12. Д
x2  y2  r 2 M x0 , y0  .
Р ни . Ф ј x  y  r2
2 2
,
y ј
јќ y ј x. , :
x x
2 x  2 y  y  0 , y    , y ( x0 )   0 .
y y0
:
x0
y  y0    x  x0  , :
y0
xx0  yy0  x02  y02 ,
xx0  yy0  r 2 ( M x0 , y0  ).
:
y0 y0
y  y0   x  x0  , y x.
x0 x0
98
За а а 13. Д
y 2  2 px x0 .
Р ни . M x0 , y0  ,
y0  2 px0 . Ф ј y  2 px ,
2 2
y ј
јќ y ј x. ,
:
p p 1
2 y  y  2 p , y  , a y( x0 )   .
y 2 px0 2 x0
:
1
y  y0   x  x0  , yy0  p( x  x0 ) .
2 x0
:
y  y0  2 x0 x  x0  , p( y  y0 )  y0 ( x  x0 )  0 .
99
Графици на дробно-рационални функции
ГРАФИЦИ НА ДРОБНО РАЦИОНАЛНИ ФУНКЦИИ
Асимптоти
1) Нека функцијата y = f (x) е дефинирана во околина на точката a. Ако
е исполнет барем еден од условите
lim− f ( x) = −∞ , lim+ f ( x) = −∞ , lim− f ( x ) = +∞ или lim+ f ( x) = +∞ , тогаш
x →a x →a x→a x →a
правата x = a е вертикална асимптота на функцијата y = f (x) .

2) Нека функцијата y = f (x) е дефинирана во D = (a,+∞) (или
D = (−∞, a) ). Ако е исполнет условот lim f ( x) = b (или lim f ( x) = b ), тогаш
x → +∞ x → −∞
правата x = b е хоризонтална асимптота на функцијата y = f ( x) .

3) Нека lim f ( x ) = ±∞ или lim f ( x ) = ±∞ . Тогаш може но не мора да
x → −∞ x → +∞
постои права од облик y = kx + n која не е паралелна со ниту една од

координатните оски и неограничено се доближува до графикот на функцијата
y = f (x) кога x → −∞ или x → +∞ . Таа права е коса асимптота. Ако y = kx + n
е коса асимптота на функцијата y = f ( x) , тогаш
f ( x)
k = lim , n = lim ( f ( x) − kx) .
x→±∞ x x →±∞
Монотоност
Нека функцијата y = f (x) е диференцијабилна на интервалот (a, b) .
Тогаш
1) f (x) монотоно расте на (a, b) ако f ′(x) > 0 за секое x ∈ ( a , b ) ;
2) f (x) монотоно опаѓа на (a, b) ако f ′(x) < 0 за секое x ∈ ( a , b ) .
Конвексност, конкавност и превојни точки

Дефиниција. Бројот A е граница на функцијата y = f ( x ) кога x тежи кон
x0 (во точката x0 ) ако за секој позитивен број ε , постои позитивен број δ ,
таков што за сите x ≠ x0 за кои x − x0 < δ да следува f ( x ) − A < ε .
Означуваме lim f ( x ) = A или f ( x ) → A кога x → x0 .

x → x0
Дефиниција. Функцијата y = f ( x ) е непрекината во точката x0 ∈ X

ако lim f (x ) = f ( x0 ) . Функцијата y = f ( x ) е непрекината на X , ако е
x → x0
непрекината за секое x0 ∈ X .
100
Нека функцијата y = f (x) е непрекината и постои f ′′(x) за секое

x ∈[a, b] .
1) Ако за секој x ∈[a, b] , f ′′( x) > 0 , тогаш графикот на y = f (x) е
конвексен (∪ ) на интервалот [a, b] .
2) Ако за секој x ∈[a, b] , f ′′( x) < 0 , тогаш графикот на y = f (x) е
конкавен (∩ ) на интервалот [a, b] .
Точката x0 ∈ [a, b] таква што f ′′( x0 ) = 0 , за која f ′′( x ) > 0 за x > x0 и
f ′′( x0 ) < 0 за x < x0 (или f ′′( x ) > 0 за x < x0 и f ′′( x0 ) < 0 за x > x0 ) ја
нарекуваме превојна точка.
При испитувањето на текот и на конструкцијата на графикот на
функцијата y = f ( x ) одредуваме:
1) дефиниционата област;
2) пресечните точки на функцијата со кооординатните оски;
3) симетричните својства на функцијата (парност, непарност и
периодичност);
4) асимптотите на функцијата (ако постојат);
5) екстремните вредности, нивната природа и интервалите на
монотоност;
6) интервалите на конвексност и конкавност, превојни точки;
7) скицирање на графикот.
Во задачите 1-7 испитај го текот и скицирај го графикот на функцијата.
1
Задача 1. y = .
1− x2
Решение. (Прв начин) 1) Функцијата е дефинирана за секое x ∈ R за
кое 1− x2 ≠ 0 , односно x ≠ ±1 . Според тоа,
D f = R \ {− 1,1} = (−∞,−1) ∪ (−1,1) ∪ (1, ∞) .
2) Ако x = 0 , тогаш y = 1 . Следува дека пресечна точка на функцијата
со y-оската е точката A ( 0 ,1) . Бидејќи y ≠ 0 за секое x∈ D f , пресечни точки
1 1
на функцијата со x-оската нема. Бидејќи > 0 за x ∈ ( − 1,1) , а < 0 за
1− x 2
1 − x2
x ∈ ( −∞ , − 1) ∪ (1, ∞ ) следува дека y > 0 за x ∈ ( − 1,1) и y < 0 за
x ∈ ( −∞ , − 1) ∪ (1, ∞ ) .
1 1
3) Бидејќи f ( − x) = = = f ( x) , функцијата е парна.
1 − (− x) 1 − x 2
2
Следува дека графикот на функцијата е симетричен во однос на y-оската.

Според тоа, доволно е да се испитува графикот кога x > 0 . Функцијата не е
периодична.
101
4) Точките x = − 1 и x = 1 се точки на прекин. Од симетричноста

доволно е да го испитуваме однесувањето на функцијата само во околина на
x =1.
1 1 1
lim− f ( x) = lim− = lim− = lim = = +∞ (во лимесот е
x→1 1 − x x→1 (1 − x)(1 + x) h( 2 − h)
2 h→0
x→1
h >0
направена смена x = 1 − h, h > 0 и h → 0 );

1 1 1
lim+ f ( x) = lim+ = lim+ = lim = −∞ (во лимесот е
x→1 1 − x x→1 (1 − x)(1 + x) h→0 (− h)(2 + h)
2
x→1
h >0
направена смена x = 1 + h , h > 0 и h → 0 ). Следува дека x = 1 и x = − 1 се

вертикални асимптоти.
1
Од lim f ( x) = lim = 0 добиваме дека y = 0 е хоризонтална
x →±∞ x → ±∞ 1 − x 2
асимптота.
′
′  1  2x
5) Од f ( x) =  2 
= , добиваме дека f ′( x ) = 0 ⇔ x = 0 .
1− x  ( )
1 − x2
2
Значи во точката A ( 0 ,1) може да има екстрем. За x < 0 , f ′( x ) < 0 , односно

f ( x ) опаѓа за ( −∞ , − 1) и ( − 1,0 ) а за x > 0 , f ′( x ) > 0 , односно f ( x ) монотоно
расте на ( 0 ,1) и (1, ∞ ) Следува дека, точката A ( 0 ,1) е минимум на функцијата.
″
 1  2(3 x 2 + 1)
6) f ′′( x) =  2 
= . Јасно е дека 3 x 2 + 1 > 0 за секое x ∈ R ,
1− x  ( 1− x) 2 3
што значи f ′′( x ) ≠ 0 за секое x∈ D f . Следува дека функцијата нема превојни

точки.
Од f ′′( x) > 0 ⇔ 1 − x 2 > 0 ⇔ x ∈ (−1,1) и
f ′′( x) < 0 ⇔ 1 − x 2 < 0 ⇔ x ∈ (−∞,−1) ∪ (1,+∞) , добиваме дека функцијата е
конвексна (∪ ) на ( − 1,1) , односно конкавна (∩ ) за ( −∞ , − 1) и (1,+∞ ) .
7) График на функцијата:
102
x =-1 x =1
A
x
Забелешка. На секој од трите интервали ( −∞,−1), ( −1,1), (1, ∞) ,

функцијата изгледа како конец (секоја непрекината функција изгледа така на
својата дефинициона област).
(Втор начин) Дадената функција ќе ја скицираме со помош на

1 1 1 1 
елементарни графици: y = =  + .
1− x 2
2 1 + x 1 − x 
1
Чекор 1. y1 = - елементарен график (цртеж 1).
x
1
Чекор 2. y 2 = - со поместување на графикот на y1 налево за 1
1+ x
(цртеж 2).
1
Чекор 3. y3 = - симетричен со графикот на функцијата y2 во
1− x
однос на y-оската (цртеж 3).
1 1
Чекор 4. y4 = + - со собирање на вторите координати на
1+ x 1− x
графиците на функциите y2 и y3 (цртеж 4).
1 1 1 
Чекор 5. y5 =  +  - со множење на втората координата на
2 1 + x 1 − x 
1
графикот на функцијата y 4 со , односно со стегање во правец на y -оската
2
(цртеж 5).
103
y
y
x
x
цртеж 1 цртеж 2
y y
x x
y
цртеж 5
104
x +1
2x − 3
Решение. (Прв начин) 1) Функцијата е дефинирана за секое x ∈ R за
3 3 3 3
кое 2 x − 3 ≠ 0 , односно x ≠ . Според тоа, D f = R \   = (−∞, ) ∪ ( , ∞) .
2 2 2 2
1
2) Ако x = 0 , тогаш y = − . Следува дека пресечна точка на
3
1
функцијата со y-оската е точката A(0,− ) . Ако y = 0 , тогаш x = 1 .
3
x +1
Значи пресечна точка на функцијата со x-оската е B ( − 1,0 ) . > 0 за
2x − 3
3 x +1 3
x ∈ (−∞,−1) ∪ ( ,+∞) и < 0 за x ∈ (−1, ) . Значи y > 0 за
2 2x − 3 2
3 3
x ∈ (−∞,−1) ∪ ( ,+∞) и y < 0 за x ∈ (−1, ) .
2 2
− x +1
3) Бидејќи f (− x) = ≠ ± f ( x) , функцијата не е ни парна, ни
− 2x − 3
непарна. Функцијата не е периодична.
3
4) Точката x = е точка на прекин. Го испитуваме однесувањето на
2
3
функцијата во околина на x = .
2
x +1 x +1
Од lim− f ( x ) = lim− = −∞ и lim+ f ( x ) = lim+ = +∞ следува дека
x→
3
x→
3 2x − 3 x→
3
x→
3 2x − 3
2 2 2 2
3
x= е вертикална асимптота.
2
x +1 1 1
Од lim f ( x) = lim = добиваме дека y = е хоризонтална
x → ±∞ x →±∞ 2 x − 3 2 2
асимптота.
−5
5) Бидејќи f ′( x) = , заклучуваме дека функцијата монотоно
(2 x − 3) 2
опаѓа на целата своја дефинициона област.
105
20 3
6) Од f ′′( x) = , добиваме дека f ′′( x) > 0 ⇔ 2 x − 3 > 0 ⇔ x > и
(2 x − 3) 3
2
3
f ′′( x) < 0 ⇔ 2 x − 3 < 0 ⇔ x < . Следува дека функцијата е конвексна (∪ ) на
2
3 3
(−∞, ) и конкавна (∩ ) на ( ,+∞) . Нема превојни точки.
2 2
y
1
y= _
2
BA
x
3
x= _
2
(Втор начин) Со помош на елементарни графици.

x +1 1 5 1
y= = + .
2x − 3 2 4 x − 3
2
1
Чекор 1. y1 = - елементарен график (цртеж 1).
x
1
Чекор 2. y 2 = - со поместување на графикот на y1 надесно за
3
x−
2
3
(цртеж 2).
2
5 1
Чекор 3. y3 = ⋅ - со множење на втората координата на
4 x− 3
2
5
функцијата y 2 со , односно со растегнување во правец на y -оската (цртеж
4
3).
106
1 5 1
Чекор 4. y 4 =+ ⋅ - со зголемување на втората координата на
2 4 x− 3
2
1
графикот на функцијата y 3 за (цртеж 4).
2
y y
x x
y
y
x
x
4
2 + x2
Решение. 1) Функцијата е дефинирана за секое x∈R,
односно Df = (−∞, ∞) .
107
2) Бидејќи y > 0 за секое x∈ D f , пресечна точка на функцијата со x-

оската нема. За x = 0 , добиваме y = 2 , односно пресечна точка на функцијата
со y-оската е A ( 0 , 2 ) .
4 4
3) Бидејќи f (− x) = = = f ( x) , функцијата е парна. Тоа
2 + ( − x) 2
2 + x2
значи дека нејзиниот график е симетричен во однос на y-оската. Според тоа,
доволно е да се испитува графикот кога x > 0 . Функцијата не е периодична.
4) Вертикална асимптота нема.
4
Од lim f ( x) = lim = 0 добиваме дека y = 0 е хоризонтална
x→±∞ x→±∞ 2 + x 2
асимптота.
′
 4  − 8x
5) Од f ′( x) =  2 
= , добиваме дека f ′( x ) = 0 ⇔ x = 0 .
2+ x  (2 + x2) 2
Значи во точката A ( 0 , 2 ) може да има екстрем. За x < 0 , f ′( x ) > 0 , односно

f ( x ) расте на ( −∞ ,0 ) , a за x > 0 , f ′( x ) < 0 , односно f ( x ) монотоно опаѓа на
( 0 , ∞ ) . Следува дека, точката A ( 0 , 2 ) е максимум на функцијата.
8(3x 2 − 2) 2 2
6) Од f ′′( x) = добиваме дека f ′′( x) = 0 ⇔ x = − ∨x= .
(2 + x )
2 3 3 3
2 2 2 2
Бидејќи f ′′( x ) > 0 за x ∈ (−∞,− ) ∪ ( ,+∞) и f ′′( x ) < 0 за x ∈ (− , )
3 3 3 3
2 2
добиваме дека функцијата е конвексна (∪ ) на (−∞,− ) и ( ,+∞) и
3 3
2 2 2 3 2 3
конкавна (∩ ) на (− , ) . Превојни точки се B( − , ) и C( , ).
3 3 3 2 3 2
108
A
B C
1+ x 2
x
Решение. 1) Функцијата е дефинирана за секое x ∈ R \ {0} ,
односно D f = (−∞,0) ∪ (0, ∞) .
2) Нема пресечни точки со координатните оски. За x > 0 , y > 0 и за
x < 0 , y < 0.
1 + (− x) 2 1 + x2
3) Бидејќи f (− x) = =− = − f ( x) , функцијата е непарна.
(− x) x
Значи графикот е централно симетричен во однос на координатниот почеток.
Функцијата не е периодична.
4) Точката x = 0 е точка на прекин. Го испитуваме однесувањето на
функцијата во околина на x = 0 .
1+ x2 1 + x2
Од lim f ( x ) = lim = −∞ , lim f ( x ) = lim = +∞ , следува дека
x →0 − x →0 − x x →0 + x →0 + x
x = 0 е вертикална асимптота.
1+ x2
Бидејќи lim f ( x) = lim = ±∞ , хоризонтална асимптота не
x →±∞ x → ±∞ x
постои.
f ( x) 1+ x2
Од k = lim = lim 2 = 1 ,
x →±∞ x x →±∞ x
1 + x2  1
n = lim ( f ( x) − kx ) = lim  − x  = lim = 0 следува дека y = x е коса
x →±∞ x →±∞
 x  x→±∞ x
1+ x2 1
асимптота. Од −x= гледаме дека за x > 0 графикот е над
x x
асимптотата, а за x < 0 графикот е под асимптотата.
109
x 2 − 1 ( x − 1)( x + 1)
5) Од f ′( x) = = , добиваме f ′( x) = 0 ⇔ x = −1 ∨ x = 1 .
x2 x2
Од f ′( x) > 0 ⇔ x ∈ (−∞,−1) ∪ (1, ∞) и f ′( x) < 0 ⇔ x ∈ (−1,0) ∪ (0,1) следува дека
f (x) монотоно расте на (−∞,−1) и (1, ∞ ) , а монотоно опаѓа на (−1,0) и (0,1) .
2
6) Од f ′′( x) = 3 , добиваме дека функцијата f (x) нема превојна точка.
x
Од f ( x) > 0 ⇔ x > 0 и f ′′( x) < 0 ⇔ x < 0 следува дека f (x) е конвексна (∪) на
′′
(0,+∞) и конкавна (∩) на (−∞,0) .
y
x= 0
y=x
x
x 2 + 2x − 1
x
односно D f = (−∞,0) ∪ (0, ∞) .
2) y = 0 ⇔ x 2 + 2 x − 1 = 0 ⇔ x = −1 − 2 ∨ x = −1 + 2 . Значи, пресечни
точки на функцијата f (x) со x-оската се A( −1 − 2 ,0) и B ( −1 + 2 ,0) .
Пресечни точки со y-оската нема. y > 0 за x ∈ ( −1 − 2 ,0) ∪ ( −1 + 2 ,+∞) и
y < 0 за x ∈ ( −∞,−1 − 2 ) ∪ (0,−1 + 2 ) .
(− x) 2 + 2(− x) − 1 x 2 − 2 x − 1
3) Бидејќи f (− x) = = ≠ ± f ( x) , функцијата
(− x) x
не е ни парна ни непарна. Функцијата не е периодична.
4) Точката x = 0 е точка на прекин. Го испитуваме однесувањето на
функцијата во околина на x = 0 .
110
x 2 + 2x − 1 x2 + 2x −1
Од lim− = ∞ и lim+ = −∞ , следува дека x = 0 е вертикална
x →0 x x →0 x
асимптота.
x 2 + 2x −1
Бидејќи lim f ( x) = lim = ±∞ , хоризонтална асимптота не
x →±∞ x →±∞ x
постои.
f ( x) x 2 + 2x − 1
Од k = lim = lim =1 и
x→±∞ x x→±∞ x2
 x 2 + 2x − 1   1
n = lim [ f ( x) − kx] = lim  − x  = = lim  2 −  = 2 следува
x → ±∞ x → ±∞
 x  x→±∞
 x
x 2 + 2x −1 1
дека y = x + 2 е коса асимптота. Бидејќи − ( x + 2) = − , за x > 0
x x
графикот е под асимптотата, а за x < 0 графикот е над асимптотата.
x2 +1
5) f ′( x ) = . Според тоа, f ′( x) > 0 за секое x ∈ D f , односно
x2
функцијата f (x) монотоно расте на целата дефинициона област и нема
екстреми.
2
6) f ′′( x ) = − 3 . Бидејќи f ′′( x) ≠ 0 за секое x ∈ D f функцијата
x
f (x) нема превојни точки. Од f ′′( x) > 0 за x < 0 и f ′′( x) < 0 за x > 0 следува
дека f (x) е конвексна (∪) на (−∞,0) и конкавна (∩) на (0,+∞) .
y
x=0
y= x+ 2
x3
x 2 − 3x + 2
111
Решение. 1) Бидејќи x 2 − 3 x + 2 = ( x − 1)( x − 2) , функцијата е

дефинирана за секое x ∈ R \ {1,2}, односно D f = ( −∞,1) ∪ (1,2) ∪ ( 2,+∞ ) .
2) x = 0 ⇔ y = 0 , односно единствена пресечна точка со координатните
оски е координатниот почеток. y > 0 за x ∈ (0,1) ∪ (2,+∞) и y < 0 за
x ∈ (−∞,0) ∪ (1,2) .
− x3
3) Бидејќи f ( − x ) = ≠ ± f ( x ) функцијата f (x) не е ни парна
x 2 + 3x + 2
ни непарна. Функцијата не е периодична.
4) Точките x = 1 и x = 2 се точки на прекин.
x3 x3 x3
Од lim− = +∞ , lim+ = −∞ , lim− = −∞ и
x →1 ( x − 1)( x − 2) x →1 ( x − 1)( x − 2) x →2 ( x − 1)( x − 2)
x3
lim = +∞ , следува дека правите x = 1 и x = 2 се вертикални
x →2+ ( x − 1)( x − 2)
асимптоти.
x3
Бидејќи lim f ( x) = lim 2 = ±∞ , хоризонтална асимптота не
x→±∞ x→±∞ x − 3x + 2
постои.
Од
f ( x) x3
k = lim = lim 3 = 1,
x → ±∞ x x → ±∞ x − 3 x 2 + 2 x
 x3 
n = lim ( f ( x) − kx ) = lim  3 − x  =
x → ±∞ x → ±∞ x − 3 x + 2 x
2
 
 7x − 6  7x − 6
= lim  x + 3 + 2 − x  = 3 + lim 2 = 3 , следува дека y = x + 3
x→±∞
 x − 3x + 2  x → ±∞ x − 3x + 2
е коса асимптота.
x 2 (x 2 − 6 x + 6) x 2 ( x − x1 )( x − x2 )
5) f ′( x) = = , каде што x1 = 3 − 3 и
(x 2 − 3x + 2)2 (x 2 − 3x + 2)2
x2 = 3 + 3 . Од тука следува дека функцијата f (x) е монотоно расте за x < x1 ,
односно на интервалите ( −∞ ,1) и (1, x1 ) ; монотоно опаѓа за x1 < x < x2 ,
односно на интервалите ( x1 ,2) и (2, x2 ) ; и монотоно расте за x > x2 , односно
на интервалот ( x 2 ,+∞) . Значи, во точката x1 функцијата f (x) има локален
максимум, а во точката x2 функцијата f (x) има локален минимум.
6) f ′′( x) =
( )
2 x 7 x 2 − 18 x + 12
. Бидејќи 7 x 2 − 18x + 12 > 0 за секое x ∈ D f ,
(x − 1) (x − 2)
3 3
заклучуваме дека f ′′( x) > 0 за x ∈ (0,1) ∪ (2,+∞) и f ′′( x) < 0 за
112
x ∈ (−∞,0) ∪ (1,2) . Значи, f (x) е конвексна (∪) на (0,1) и ( 2, +∞ ) , а конкавна

(∩) на (−∞,0) и (1,2) . Координатниот почеток е единствена превојна точка.
y
y = x +3
x =1  x = 2
x3 + 2x 2 + 7x − 3
2x2
односно D f = (−∞,0) ∪ (0, ∞) .
2) Пресечни точки со y-оската нема.
3) Бидејќи f ( − x ) ≠ ± f ( x ) , функцијата не е ни парна ни непарна.
Функцијата не е периодична.
4) Точката x = 0 е точка на прекин.
Од
x + 2x 2 + 7x − 3
3
( − h ) 3 + 2( − h ) 2 + 7 ( − h ) − 3 7h + 3
lim = lim = 1 − lim = −∞ и
x →0 − 2x 2 h →0
2(−h) 2 h →0
2h 2
h>0 h>0
x + 2x + 7x − 3
3 2
h + 2h + 7 h − 3
3 2
7h − 3
lim+ 2
= lim 2
= 1 + lim = −∞ следува
x →0 2x h →0 2h h → 0 2h 2
h >0 h >0
дека x = 0 е вертикална асимптота.

x 3 + 2x 2 + 7 x − 3
Од lim f ( x ) = lim = ±∞ , следува дека нема
x → ±∞ x → ±∞ 2x 2
хоризонтална асимптота.
f ( x) x 3 + 2x 2 + 7 x − 3 1
Од k = lim = lim = и
x → ±∞ x x → ±∞ 2x 3 2
113
 x 3 + 2x 2 + 7 x − 3 x  7 3 
n = lim ( f ( x) − kx ) = lim  −  = lim 1 + − 3  =1
x → ±∞ x → ±∞
 2x 3 2  x→ ±∞ 2x 2x 
1
добиваме дека правата y = x + 1 е коса асимптота.
2
x 3 − 7 x + 6 ( x + 3)( x − 1)( x − 2)
5) f ′( x ) = = . Според тоа,
2x 3 2x 3
 x = −3
f ′( x) = 0 ⇔  x = 1 .
 x = 2
Испитуваме за кои точки f ′( x ) > 0 , односно f ′( x ) < 0 . Добиваме:
Од сликата гледаме дека f ′( x ) > 0 за x ∈ ( −∞ ,−3) ∪ (0,1) ∪ ( 2, +∞ ) и f ′( x ) < 0

за x ∈ ( − 3,0 ) ∪ (1, 2 ) , односно дека функцијата f ( x ) монотоно расте на
( −∞ ,− 3), (0,1) и ( 2, +∞ ) , а монотоно опаѓа на ( −3,0) и (1, 2) . Според тоа, во
точките x = −3 и x = 1 функцијата f ( x ) има максимум, а во точката x = 2
минимум.
7x − 9 9
6) f ′′( x) = 4
. Бидејќи f ′′( x ) > 0 кога 7 x − 9 > 0 ⇔ x > и
x 7
9
f ′′( x ) < 0 кога 7 x − 9 < 0 ⇔ x < , добиваме дека функцијата f ( x ) е
7
9 9 9
конвексна на ( , ∞) и е конкавна на ( −∞ ,0 ) и (0, ) . Точката x = е превојна
7 7 7
точка.
114
x=0
y =1_ x + 1
2
x
115
И Е Е Е И Е ЕШ ЊЕ Е И
ј f (x) [a, b]
. ј ј
f (ci ), i  1,2,..., n, f ( a) f (b) , c1 , c2 ,..., cn ј
[a, b]
ј f (x) .
З 1. 120
P .
Р и . x , 120  x ј.
P( x)  (120  x) x2 0  x  120 . P( x)  3x(80  x)
x0 x  80 . јќ
P(0)  0, P(80)  256000 P(120)  0
P x  80 . 80 40.
З 2. ј 36
ј .
Р и . x ,
36  x . ќ S ( x)  x2  (36  x)2 .
S ( x)  2 x  2(36  x)  4 x  72  0 x  18
. јќ S ( x)  4  0 , x  18 S
. a 18 18.
З . њ
, 0  x  36 , S (0)  S (36)  362  S (18)  2 182 .
З 3. 48cm ј
ј .
Р и . ј x ,
48  x . P( x)  x(48  x)  48x  x .
2
P( x)  48  2 x  2(24  x)  0 x  24
. јќ P( x)  2  0 , x  24 P .
24 24.
З 4. ј
ќ 64 m .
3
ј ј
( )
) ј ;
) ј .
116
Р и . r h
, . A V
ј .
) V  r 2h  64 A(r )  2rh  r 2 .
h , :
64 128 128 2(r  64)
3
A(r )  2r 2  r 2   r 2 A(r )   2  2r  .
r r r r2
4 64 4
r3 . h 2  3 . ,
 r 
4 4 4 4
rh 3 . јќ A(r )  0 r3 A(r )  0 r3 , r3
   
ј A . јќ
4
r3 , A .

) ј ј V  r 2 h  64 A(r )  2rh  2r 2 
64 128 128 4(r 3  32)
2r 2  2r 2   2r 2 . A(r )    4r 
r r r2 r2
4
r  23

64 4 4
h  2  43  2r . ) r  23
r  
ј A .
З 5. r
ј .
Р и . P  ab .
a  x.
117
ABC b 2  (2r ) 2  a 2 , b  4r 2  x 2 . ,
4r  2 x
2 2
P( x)  x 4r 2  x 2 . P( x)  0 x1  r 2
4r 2  x 2
x2   r 2 . јќ .
јќ P( x)  0 xr 2 P( x)  0 xr 2
P xr 2. ,
ј r 2.
З 6. ј
V ј 8.
Р и . x y 8
.
ABC AED :
x y 8 64( y  8) 2
64( y  8)
 x2   .
8 y 2  64 y  64
2
y 8
(x 2 )( y  8) 64 ( y  8)2 64 ( y  8)( y  24)
, V ( y)   V ( y)  .
3 3( y  8) 3( y  8)2
јќ y  0, y  24 .
y  24 V ( y)  0 , y  24 V ( y)  0 .
y  24 , x 8 2 , 32 V
.
З 7. ј
A ј
y 2  4 px xa.
118
Р и . PBBP ( x, y)
P.
 y2  y3 3 y3
A( y)  2 y(a  x)  2 y a    2ay  A( y )  2a  .
 4p  2p 2p
4ap
A( y)  0 y .
3
3
јќ A( y)   y0
p
4 y 2 2a
2y  3ap axa 
3 4p 3
.
З 8. ј ј
V R.
Р и . r e 2h ј
.
119
 dh 
V (r )  2r 2h r 2  h2  R2 . V (r )  2  r 2  2rh 
 dr 
dh dh r
2r  2 h 0 . ј  ,
dr dr h
 r3 
V (r )  2    2rh  . К V , V (r )  0 ,
 h 
r 2  2h 2 .
R
R 2  r 2  h 2  3h 2 , h
3
2R
2h  .
3
ј V.
З 9. ј a ј
.
Р и . ј a ,
a  x y . y ax ,
P  xy  xa  x  . јќ x ,
ј Px   xa  x  .
ќ ј , ј
ј . Px   a  2 x
Px   0  a  2 x  0  x  .
a
2
a
, 2x  a
2
a
a  2x  0 . 2x  a
2
a  2x  0 . , ,
a
ј P x .
2
,
a
, x .
2
a
P" x   2  0 , ј P"    2 . ј a
2
a a
a  .
2 2
120
З 10. 2400 ,
, ѓ ј .
. К
?
Р и . x y .
јќ ,
2400  2 x  y y  2400  2 x , ј ј
P  xy  x2400  2 x   2400 x  2 x 2 . x
P  2400  4x .
P  0  4600  x  0  x  600 .
јќ P  4  0 , x =600
. ј
x  600 y  2400  2  600  1200 .
З 11. ј ј ј
r.
Р и . x y .
ј ј P  2 xy .
x2  y2  r 2
y  r 2  x2 . P  2x r 2  x2
ј x. ј ј ќ
. ѓ
P  2 r 2  x 2  2 x
 2x


2 r 2  2x 2   2r  
2x r  2x 
2 r 2  x2 r 2  x2 r  2x
,
121
r
Px   0  r  2 x  0  r  2 x  x  .
2
, r  2x  0 . њ
r
x ј
2
.
ј .
r r
, r  2x  0 ,
2 2
r  2x  0 . r  2x r  2x
r  r  r r
. x , P 2  r2
2  2 2 2
ј .
Вт р и .
.
P  2 xy  2r cos  r sin    r 2 sin 2


ј P ќ ј sin 2  1 2 
2

2  .
2
З 12.
V, њ ѕ
ј ј .
Р и . a,
H.
122
ј ј
V
P  a 2  4aH . V  a2H , H .
a2
V 4V
P  a 2  4a 2
 a2  ,
a a
ј a. ј
4V 2a  4V 2a 3  2V  3
P   2a  2   ,
a a2 a2
8V
a 3  2V , a  3 2V . P   2 
a3
P(3 2V )  6  0 , ј Pa  a  3 2V
. a  3 2V
V V3 3
2V
H 3 
 
2 2
.
3
2V 4V 2
З 13.
. x ќ
ј l.
Р и . јќ x,
2x . ј y
.
x 2
ј ј P  2 xy  ,
2
, ј ќ
123
ј . l  2 x  2 y  x ј
1
y  l  2 x  x  ј ј
2
x 2 x 2
P  xl  2 x  x    lx  2 x 2  . ј
2 2
2 x
Px   l  4 x   l  x4    .
2
Px   0  l  x4     x 
l
.
4 
Px   4     0 , ј .
l
x ќ ј .
4
З 14. A2,1 ј
ј .
x y
Р и .  1, a b
a b
x- y- .
јќ , a  0, b  0 .
ј A2,1 .
2 1 1 2 1 a2 a
  1   1    b .
a b b a b a a2
1 1 a 1 a2
P ab  a  . ј
2 2 a2 2 a2
1 a2
ј Pa   ,
2 a2
1 2aa  2  a 2 1 2a 2  4a  a 2 1 a 2  4a 1 aa  4
Pa     
2 a  22 2 a  22 2 a  22 2 a  22
јќ a  0 , Pa   0 , a4  0 a  4.
124
x y
  1.
4 2
З 15. К 100 ,
ј
ј .
Р и . P  a 2  r 2 .
4a , 2r .

100  4a  2r  4a  100  2r  a  25  r.
2
ј
   2 2
2

2
P  a 2  r 2   25  r   r 2  625  25r  r r  .
 2  4
2 2
P  25  2r  2r  25  r  2r .
4 2
P  0
2   
 25  r  2r  0   25  r  2r  0    2 r  25
2 2 2 
25 50
r r
  4
2
2
2
јќ P   2  0 , ќ .
2
50 100
ќ l 2  2r  2  .
 4  4
З 16. ј
 
x  et sin t , y  et cos t , t  0, 
 2
Р и . t
y  e cos t  e t sin t  e t cos t  sin t 
t
x  e t sin t  e t cos t  e t sin t  cos t 

125
y cos t  sin t
x, y   .
x sin t  cos t

y  0  cos t  sin t  0  tgt  0  t   k , k  Z .
4
  
0, 2  t ј yx 
  4

+ – t .
4

t , ј
4
 
   2 4
y   e 4 cos  e .
4 4 2
ј
 
ј . јќ y0  1 y   0 ,
2
  2 4 
E  , e  .
 4 2 
З 17. a 2s ,
ј ј .
Р и . x y .
126
2s  a  x  y , y  2s  a  x .
,
P  ss  a s  x s  y   ss  a s  x s  2s  a  x  
 ss  a  s  x a  x  s  .
 a
2 s  x  
 a  x  s   s  x  2
P  ss  a   ss  a  
2 s  x a  x  s  2 s  x a  x  s 
a
sx
 ss  a  2 .
s  x a  x  s 
a a
P  0  s  x  0  x  s
2 2
a
P + – x  s .
2
 a a
y  2s  a   s    s  . ј
 2 2
a
a s .
2
З 18. x -
xt   sin 2t  cos 2t . К ј
.
Р и . ј
t d  xt  .
јќ
xt   2 cos 2t  2 sin 2t ,
xt   0  2 cos 2t  2 sin 2t  0  cos 2t  sin 2t 

tg 2t  1  2t   k , k  Z ,
4

ј xt  2t   k , k  Z ,
4
t, ј xt 
.
127
    2 2
d  xt   sin  k   cos  k      2.
4  4  2 2
2.
128
II дел
ИНТЕГРАЛИ. ПРИМЕНА
129
1. А .
1.1 ј .
ј f P. ј F
ј f P F x   f x  P. А
F x  ј f, F x   C , C
, ј f. f P,
. А f ј P, f
ј P.
Д ц ја 1. F x   C , C ,
ј f P, а
ј f P  f xdx . ј f
ј .
(1.1.1)
1.2 ј
Т а 1.2.1. А ј f ј
P, af , a , ј P,
 af xdx  a f xdx , (1.2.1)
Т а 1.2.2. А f g
P, f g f g P,
  f x  g xdx   f xdx   f xdx , (1.2.2)
Т а 1.2.3. А F ј f P,
 F xdx  F x  C ,  f x dx  f x  .


(1.2.3)
130
.
1.3
Т а 1.3.1. А ј f P, 
P ј ,
 f  x xdx   f u du . (1.3.1)
а а а а .
ј
f g g ј
f. f x   t .
њ ј .
ј ј 4.
Т а 1.4.1. А u v ј P vu 
ј P, uv ј
 uxvxdx  uxvx   vxuxdx . (1.4.1)
а а а ц ја а ац ја.
ј ј ј
u v,
u v, ј ,
ј .А ј
n- u n- v, ј ј
n-
ј ј ањ
.
1.5 .
x a 1 1
 x dx   C , a  1 , x  0 (  dx  x  C , x  0 )
a
1.
a 1 2 x
dx
2. x
 ln x  C , x  0 .
ax
3.  a dx 
x
 C , a  0 , a  1 . (  e x dx  e x  C .)
ln a
4.  sin xdx   cos x  C .
131
5.  cos xdx  sin x  C .

dx 
6.  cos 2
x
 tgx  C , x 
2
 k , k  Z .
dx
7.  sin
x
 ctgx  C , x  k , k  Z .
2
dx 1 xa dx 1 x 1
8.  2  ln  C , x  a . (  2  ln  C , x  1 .)
x a 2
2a x  a x 1 2 x  1
dx 1 x dx
9.  2  arctg  C . (   arctgx  C .)
a x 2
a a 1 x2
dx x arcsin x  C
 arcsin  C , x   a, a  , 
dx
10.   .
a2  x2 a 1  x 2  x   1,1
dx
11.  x k 2
 ln x  x 2  k  C , x  R k  0 , x 2  k k  0.
1.6
 a 2  t 2 dt
 t 2  a 2 dt .
Ч ax2  bx  c
a (
 x 2  ax  b
a )
a
t  x t2  a , a t2
2
dx 1 x2  k  x2 1 dx 1 x
 x 2
k 
n
 
k 
x k
2 n
dx  
k x k
2
  n 1
  {x 2

k u x k n
dx

14 2 43
dv
x a2 2
xdx dx
 x 2  a 2 dx   dx   {x  a2 
x2  a 14x 243 x2  a2
2
2
u a2
dv
a x2 2
dx x
 a 2  x 2 dx   dx  a 2    {x
a2  x2 a2  x2 u
14a 243
2
x2
dv
132
1 t 
 a 2  t 2 dt   a 2 arcsin  t a 2  t 2   C .
2 a 
(1.6.1)
1
 t  k dt  2  t t  k  ln t  t  k   C .
2 2 2
(1.6.2)
dx 1 x 2n  3 dx
 x 2  1 n  2n  2 x 2  1 n1  2n  2  x 2  1 n1 .
     
(1.6.3)
133
.
1.7 ј
Px 
њ  Qx dx
Mx  N
 Px dx
dx
P ,  x 2
 ax  b  m
dx  x  a  n
. :
1.А
o
deg Px   deg Qx  , deg Px  P x  ,
P x  P2 x 
 Qx dx   P x dx   Qx dx
1 deg P2 x   deg Qx  .
2o Q x  .
Q x  ,
xa x  ax  b
2
ј .Ч
.
P2  x 
3 ј
Qx 
ј Q x 
x  a n 
A1

A3
L 
An
x  a x  a  2
x  a n
A x  B1 A2 x  B2 Ak x  Bk
 k
x 2  ax  b  2 1  
 L 
 
x  ax  b x 2  ax  b
2
x 2  ax  b
k
  
P2  x 
ѓ .
Qx 
4o ј
134
.
1.8 ј
 m r

 
R  x, x n
, K , x s 
dx x  tk , k  n,K , s 

 m r

  ax  b  n  ax  b  s  ax  b k
 R x,  cx  d  ,K ,  cx  d  dx cx  d
t
 
1.9
 Rsin x, cos xdx , R

ј ,
x 2t 1 t 2 2dt x
tg t, sin x  , cos x  , dx  .  arctgt
2 1 t 2
1 t 2
1 t 2
2
x x
sin 2  cos 2
2dt 1 2 2  1  tg 2 x
dx  
1 t 2 2
cos x x 2
cos 2
2
x
2tg
x x
sin x  2 sin cos  2tg cos 2 
x x 2  2t
2 2 2 2 1  tg 2 x 1  t 2
2
x x x x  1 t 2
cos x  cos 2  sin 2  cos 2 1  tg 2   . (1.9.1)
2 2 2 2  1 t 2
x
tg  t ј . ј
2
ј . А ј
R sin x, cos x   Rsin x, cos x  tgx  t . x  arctgt
dt
dx  .
1 t 2
1 sin 2 x  cos 2 x 1 t 2 1 t
  1   2 sin x 
sin 2 x sin 2 x t2 t 1 t 2
1 sin 2 x  cos 2 x 2 1
  t 1 cos x  . (1.9.2)
cos 2 x cos 2 x 1 t 2
А R sin x, cos x   Rsin x, cos x  cos x  t .

135
А Rsin x, cos x  Rsin x, cos x sin x  t .
њ  sin x cos n xdx, m, n  

m
. (1.9.3)
m, n
n
sin x  t cos 2 x  1  sin 2 x
m
cos x  t sin 2 x  1  cos 2 x
n m n 1
sin x cos x  sin 2 x ,
m 2
n m 1  cos 2 x 1  cos 2 x
tgx  t sin 2 x  , cos 2 x 
2 2
 sin xdx   sin  cos xdx   cos

n 1 n 1
xdx , n   ,
n n
sin xdx , cos
u dv u dv
1 n 1
 sin xdx   cos x sin n 1 x   sin n  2 xdx
n
(1.9.4)
n n
1 n  1
 cos xdx  n sin x cos x  n  cos xdx .
n n 1 n2
(1.9.5)
 sin ax cos bxdx,  sin ax sin bxdx,  cos ax cos bxdx
1
cos ax cos bx  cosa  bx  cosa  bx (1.9.6)
2
1
sin ax cos bx  sin a  bx  sin a  bx  (1.9.7)
2
1
sin ax sin bx  cosa  b x  cosa  bx  (1.9.8)
2
1.10
 Rx, 
a 2  x 2 dx x  a sin t ( x  a cos t )
(1.10.1)
 Rx, x  a dx x  atgt ( x  actg t )

2 2
136
.
(1.10.2)
 Rx, 
x 2  a 2 dx x
a
cos t
,(x
a
sin t
).
(1.10.3)
1.11
1
 x Rln x dx a ln x  t ,
 Re dx ex  t .
x
(1.11.1)
137
Неопределен интеграл
Л И Т АЛ
1 – 42
њ ј .
За а а 1.  5x 
 3x 2  2 x  1 dx .
4
Р ни .  5x 
 3x 2  2 x  1 dx  5 x 4 dx  3 x 2 dx  2 xdx   dx 
4
x5 x3 x2
 5  3   2   x  C  x5  x3  x 2  x  C .
5 3 2
3x 3  x  2
За а а 2.  2 dx .
3x 3  x  2 dx x3
Р  2
ни .      x    x  2 ln x  C 
2
dx 3 x dx dx 2 3
3
 x3  x  ln x2  C .
 1 1 
За а а 3.   x  2x   2  3 dx .
2
x x 
Р ни .
 1 1  1

)  x 2  2x   2  3 dx   x 2 dx   2 xdx   dx   x 2 dx   3dx 
x x  x
x 2 2 x11 x 21 x3 1
 2  ln x  C   x 2  ln x   C .
2 1 11  2 1 3 x
За а а 4.  2 x  12 x 1dx .
Р ни . ј ј
ј 2 x  12x 1  4x 2
1 .
 2 x  12 x 1dx   4x 1dx  4 x dx   dx  4 3  x  C .

2 x3 2
4 x3 5 x
За а а 5.  x dx .
138
1 1 27 37
4 x3 5 x  40 10
Р ни .  dx  4 x3  x 5  x 2 dx  4 x 10 dx  x C .
x 37
За а а 6.  x 
 3x  5 x5dx .
2
 x    x8 3x 7 5 x 6
Р ни . 2
 3x  5 x5dx   x 7  3x 6  5 x 5 dx    C .
8 7 6

За а а 7.  2 x x x dx .
Р ни . Ј ј
1 3 3 7 7
x x x  x xx 2  x x 2  xx 4  x 4  x 8 .
7 15
8 8 8
  2 x x x dx  2 x 8 dx  3 15
x  C   8 x15  C .
5

За а а 8.   x 
2


5
x  1 
2

dx .
 4
x3 x 
 
Р ни . ј ,
 
2 1
2
x 1 x  2x 1
1 3 5 5 5 3 4
1 1 1   
xx , 2
  3
x 4
  x 5  2 x 5  x 1 .
4
x3 4
x3 4
x x
x
 2 
5
x  1 
2
 1 3 3 4

  x  4 x 3 
  
dx    x 2  2 x 4  x 5  2 x 5  x 1 dx 
x 
   
3 1 2 1
x2 x4 x5 x5 2 3 5
 2   2  ln x  C   x  84 x  5 x 2  105 x  ln x  C .
3 1 2 1 3 2
2 4 5 5
За а а 9. 2
x
e x dx .
139
Р ни . ј 2 x e x  2e ,
x
2ex  C 2x ex 2x ex
 2 e dx   2e dx   C  C .
x x x
ln 2e ln 2  ln e ln 2  1
2
8 x5
За а а 10. dx .
 2 
x 28 x
2
8 x 5
Р ни . dx  2 5 8
dx  2  5
C .
ln 28

За а а 11. 2 x 3 x dx .
x
2
x  
2
x x
Р x x 2
ни .  2 3 dx   x dx     dx 
 3 C  2 C .
3 3 ln
2 x
3 ln
2
3 3
2 x 1  5 x 1
За а а 12.  10 x dx .
2 x 1  5 x 1  2  2x 5x    2 x 1  5 x 
Р ни . 
10 x
dx    10 x 5 10 x  
    2 10   5  10  dx 
 
x x
1 1
x x    
1 1 1  5 1 2 2 1
 2   dx     dx  2  C   x  C.
5 5 2 1 5 1 5  ln 5 5  2  ln 2
x
ln   ln  
5 2
За а а 13.
10 5 dx   5 2 5 
 5 2 2  10 10 dx   2  5  1 dx  
x x x x x x x
x
 2  10 x x x x x x
2x 5x
   xC .
ln 2 ln 5
3  2 x  2  3x
За а а 14.  2 x dx .
140
Р ни .
x
3
  
3 
x x
3 2  2 3
x x
3  2 C .
 2x dx     2  
3  2  dx  3 dx  2  2 
  dx  3 x  2 
3
  ln
2
e2 x  1
За а а 15.  e x  1 dx .
e2x 1 e x  1e x 1 dx  e x 1dx  e x  x  C .
Р ни .  e x 1  e x 1
dx  
e3 x  1
За а а 16.  x dx .
e 1
Р ни .
e 1
3x
 
e x  1 e2 x  e x  1      
 ex 1  dx   e 2 x  e x  1 dx  e2  e x  1 dx 
x
dx  x
e
e2 x
  ex  x  C .
ln e 2
1  sin 3 x
За а а 17.  sin 2 x dx .
1  sin 3 x dx
Р ни .  2
dx   2   sin xdx   ctg x  cos x  C .
sin x sin x
1  cos 3 x
За а а 18.  cos 2 x dx .
1  cos 3 x dx
Р ни .  cos 2 x dx   cos 2 x   cos xdx  tg x  sin x  C .
2
 x x
За а а 19.   sin  cos  dx .
 2 2
Р ни . ј ,
x x x x
sin 2  cos 2  1 sin x  2 sin cos .
2 2 2 2
141
2
 x x  2x x x 2 x
  sin 2  cos 2  dx    sin 2  2 sin 2 cos 2  cos 2 dx 
 1  sin xdx  x  cos x  C .
За а а 20.  tg
2
xdx .
Р ни .
sin 2 x 1  cos 2 x dx
 tg xdx     dx  
cos 2 x 
 dx  tg x  x  C .
2
2
dx 2
cos x cos x

За а а 21. ctg2 xdx .
Р ни .
cos 2 x 1  sin 2 x dx
 ctg xdx     dx   2   dx   ctg x  x  C .
2
2
dx 2
sin x sin x sin x
dx
За а а 22.  sin 2
x  cos 2 x
.
Р ни .
dx sin 2 x  cos 2 x dx dx
 sin 2 x  cos 2 x  sin 2 x  cos 2 x dx   cos 2 x   sin 2 x  tg x  ctg x  C .

cos 2 x
За а а 23.  sin 2
x  cos 2 x
dx .
Р ни .
cos 2 x cos 2 x  sin 2 x dx dx
 sin 2 x  cos 2 x dx   sin 2 x  cos 2 x dx   sin 2 x   cos 2 x   ctg x  tg x  C .
sin 2 x
За а а 24.  dx .
1  cos x
sin 2 x 1  cos 2 x 1  cos x 1  cos x dx 

Р ни .  1  cos x dx   1  cos x dx  1  cos x
x  sin x  C .
dx
За а а 25.  2  2x2
.
142
dx
Р ни .  2  2x2
dx
 1 x2
.
dx dx 1 dx 1
 2  2x2


2 1 x2 

2
 1 x2

2
arcsin x  C .
dx
За а а 26. x 2
9
.
dx dx 1 x 3 1 x 3
Р ни . x 2
9
 2 2 
x 3
ln
23 x  3
 C  ln
6 x3
C .
4 xdx
За а а 27. x 2
4
.
4 xdx xdx 1
Р ни . x 2
4
 4 2
x 2 2
 4  ln x 2  4  C  2 ln x 2  4  C .
2
2x  6
За а а 28. x 2
9
dx .
Р ни .
2x  6 xdx dx 1 1 x 3
x 2
9
dx  2 2
x 9
 6 2
x 9
 2  ln x 2  9  6  ln
2 6 x3
C 
x 3
 ln x 2  9  ln C .
x3
8 xdx
За а а 29. x 2
9
.
8 xdx dx 1
Р ни . x 2
9
 8 2
x 9
 8  ln x 2  9  C  4 ln x 2  9  C .
2
2dx
За а а 30. x 2
3
.
2dx dx 2 x
Р ни . x 2
3
 2
x2  3   2

3
arctg
3
C.
143
2x 1
За а а 31. x 2
1
dx .
2x 1 xdx dx
Р ни . x 2
1
dx  2 2
x 1
 2
x 1
 ln x 2  1  arctg x  C .
xdx
За а а 31.  x2  3
.
xdx xdx
Р ни .    x2  3  C .
x 3
2
x2   3 2
7x  2
За а а 33.  x2  9
dx .
Р ни .

7x  2
x 9
2
dx  7 
xdx
x 9
2
 2
dx
x 9
2
 
 7 x 2  9  2 ln x  x 2  9  C .
x2
За а а 34.  dx .
1 x2
Р ни .
x2 1  x 2 1 1
  1
1 x 2
1 x 2
1 x2
x2 1
 1  x 2 dx   dx   1  x 2 dx  x  arctg x  C .
1  x 2
За а а 35.  x1  x  dx .2
Р ни . ,
1  x 2 dx  
1  2x  x 2 1 x 2  2x  
 x1  x  2

x 1 x2
dx 
  x 1  x 2 dx   
144
1 2 
   2 
dx  ln x  2 arctg x  C .
 x 1 x 
x 2 dx
За а а 36.  x2  9 .
x 2 dx x2  9  9 dx x
Р ни .  x 2  9  x 2  9 dx   dx  9 x 2  9  x  3 arctg 3  C .

x2 1
За а а 37.  x 2  9dx .
Р ни .
x 1
2
x 2  9  10 dx 10 x 3
 x2  9  x2  9 dx   dx  10 x2  9  x  2  3 ln x  3  C .
dx 
2x 1
За а а 38.  x2  5
dx .
Р ни .
2x 1 xdx dx 1 x
 dx  2   2 x2  5  arctg C .
x 52
x2   5 2
x2   5
2
5 5
 1 1 
За а а 39.   1 x2
 dx .

x2 1 
Р ни . 
 1
1 x 2

1 
 
dx  arcsin x  ln x  x 2  1  C .

x 1 
2
За а а 40.  th
2
xdx .
sh 2 x ch 2 x  1 dx
Р 
ни . th2 xdx   ch 2 x dx   ch 2 x dx   dx   ch 2 x  x  th x  C .
За а а 41.  cth
2
xdx .
ch 2 x sh 2 x  1 dx
Р 
ни . cth 2 xdx   sh2 x  sh2 x dx  dx   sh2 x  x  cth x  C
dx 
.
145
1 x2  1 x2
За а а 42.  1 x4
dx .
Р ни . јќ x   1,1 ,
1 x4  1  x 1  x  
2 2
1 x2 1 x2
1 x2  1 x2 1 x2  1 x2 1 1
 1 x4
dx  
1 x2 1 x2
dx   1 x2
dx  
1 x2
dx 
 arcsin x  ln x  1  x 2  C .
За а а 43. ј y  f x  , ј
M 1,0 ј y   3x  1 .
2
Р ни . ј ј
y  3 x 2  1 .  
y   3x 2  1 dx  3
x3
3
 x  C  x3  x  C .
ќ ј M,
0  1 1 C
3
C  2 . y  x  x2.
3
146
еопределе теграл. етод а а е а
Т А ЗА А
 f kx  ndx ,  f t dt

. kx  n  t .
З 1. П ј :
 cos 3xdx e
5 x2
) ) dx
 7 x  9dx  2 x  3 dx
5
) )
dx 1
)  x  1 15
ѓ)  5  x2
dx
Р ни .
) (1.5.5),
3x  t , 3dx  dt .
1 1
 sin t  C  sin 3x   C .
dt
 cos 3xdx   cos t 3 3 3
) 5x  2  t , 5dx  dt .
5x  2 dt 1 t 1
e dx   et  e  C  e 5 x 2  C .
5 5 5
) 7 x  9  t , 7dx  dt .
1 3
dt 1 2 1 2 2
 7 x  9dx   t   t dt   t 2  C  7 x  93  C .
7 7 7 3 21
)П њ
.
147
 2x  3  t  dt 1 t 6
 2 x  3 dx  
1
5
   t 5  C  2 x  36  C .
 2 dx  dt  2 2 6 12
dx  x 1  t  dt t 14 1
)  x  1      15  C   C.
 dx  dt   14 14x  1
15 14
t
1 1  5x  t 
ѓ)  dx   dx   

1  5x 2 1  5x 2
 5dx  dt 

1 dt

1

1
dt 
1
arcsin t  C  
1
 
arcsin 5 x  C .
1 t 2
5 5 1 t 2
5 5
З 2. Н ј  f kx  ndx ,  f t dt  F t   C .

Р ни .
kx  n  t , kdx  dt .
 f kx  ndx   f t  k
1 1
F t   C  F kx  n   C ,
dt

k k
 f xdx ,
 f kx  ndx . Н јќ  cos xdx  sin x  C ,

sin 2 x  1
 cos2 x  1dx  2
C .
f g g
ј f. f x   t .
148
З 3. Н ј :
x2 1
 x3  3x dx  x3
x 2 1
) ) dx
dx sin 2 x  cos 2 x
)  arcsin x
2
1 x2
)  sin 2 x  cos 2 xdx
Р ни .
) ј
   
d x 3  3x  3x 2  3 dx  3 x 2  1 dx  
, x  1dx .
2
x 3  3x  t ,  
3 x 2 1 dx  dt .
x2 1 1 dt 1 1
 x 3  3x dx   t 3  3 ln t  C  3 ln x  3x  C .
3
 x2 1  t  3 x 1
2
dt 1 3t
 x3 dx      3t
x 2 1
)    C  C .
 2 xdx  dt  2 2 ln 3 2 ln 3
dx
) arcsin x  t ,  dt .
1 x2
dx dt 1 1
 arcsin x  2
  C   C .
2
1 x 2 t t arcsin x
) ј sin 2 x  cos 2 x
2 cos 2 x  2 sin 2 x  2sin 2 x  cos 2 x  , ј sin 2 x  cos 2 x  t ,
2cos 2 x  sin 2 x dx  dt .
149
sin 2 x  cos 2 x 1 dt 1 1
 sin 2 x  cos 2 xdx    t 2
  ln t  C   ln sin 2 x  cos 2 x  C .
2 2
, ј ј
ј .
З 4. Н ј :
x3
 1  x dx  x  3x 1 dx
5
) )
x x 2  1dx  4  x dx
5
) )
Р ни .
) 1 x  t , x  1 t dx  dt .
x3 1  t 3  dt    1  3t  3t 2  t 3
 1  x dx   t  t
dt 
1  3t 2 t 3
     3  3t  t 2 dt    ln t  3t   C 
t  2 3
3
  ln 1  x  31  x   1  x  
2 1  x   C . 3
2 3
) ј њ x  15 ,
ј x 1  t ,
x  t 1 dx  dt .
 x  3x 1 dx   t  4t dt   (t  4t 5 )dt 

5 5 6

t7 t6
4 C 
x  1  2x  1  C . 7 6
7 6 7 3
150
) К ј ј x 2 1  t ,
x 2  t 2 1 2 xdx  2tdt xdx  tdt . ј
, x 5
dx .
 
2
x 4 x 2  1 xdx  t 2  1 t 2 dt .
x  
x 2  1dx   t 2  1 t 2 dt   t   
 2t 2  1 t 2 dt   t 6  2t 4  t 2 dt 
5 2 4

t7
7
t5 t3
2  C 
5 3
1
7
 x 1  52  x 1  13  x 1  C .
2
7
2
5
2
3
) Ќ 4 x  t ,
dx  2 xdt  2t  4dt .
dx
x  4t  dt .
2 x
1
 3 1

 4  x dx  2 t 2 t  4dt  2  t 2  4t 2 dt 
 
4  x   163 4  x   C .
5 3
2 2 2 2 4 5 3
 2 t  8 t  C  
5 3 5
151
sin ln x 
З 5. П ј  x
dx .
Р ни .
) јќ ј ln x ,
1
ln x  t , dx  dt .
x
sin ln x 
 dx   sin tdt   cos t  C   cosln x   C .
x
ј ј ј ,
ј ј .
З 6. Н ј :
5
1 2x  x 2
)  1 x
dx )  tg xdx
Р ни .
)Ј ј
5
1  2x  x 2
5
1  x   2
1
1 x 1  x 5 5
1  x 3
1  x  t , dx  dt .
3
5
1 2x  x 2  dt 5
2
5
 dx   3    t 5 dt   t 5  C   5 1  x   C .
2
1 x 2 2
t5
152
) Ј ј
cos x  t ,  sin xdx  dt .
sin x dt
 tg xdx   cos x dx    t
  ln t  C   ln cos x  C .
f ln x 
Ќ  x
dx ,
 f e dx
1
ln x  t , dx  dt , x
ex  t ,
x
e x dx  dt . ј f ќ
ј ј .
З 7. Н ј :
 e 1  e  dx
x x
) 
)  ex 1 ex 1 ex 
10
dx
1  e2 x
Р ни .
) e x  t , e x dx  dt .

ex 1  ex  dx  1 t
dt  
1
dt  
t
 1  e2 x
 1 t2 1 t 2 1 t 2
dt .
П , ќ ј
1  t  k ,  2tdt  dk .
2

ex 1  ex  dx  arcsin t  dk 1
 1 e 2x  2 k
 arcsin e x  k  C   arcsin e x  1  e 2 x  C .
) 1  e x  t , e x dx  dt .
153
 e 1  e 1  e  dx   1  t  1t 10dt   2  t t

x 10
x x 10
dt 
  
t 11 t 12
2t  t dt  2   C 
10 11 2 1 ex    1  e 
11 x 12
C .
11 12 11 12
29 - 35 ј .
З x 3x 2  1 .
5
8.
Р ни .
3x 2  1  t 6
 
5
1 1t 5 5
x 3x 2  1  6 xdx  dt   5 t dt 
6
5
C  3x 2  1  C .
dt 6 6 6 36
xdx  5
6
dx
З 9.  9  13x .
Р ни .
9  13x  t
dx 1 dt 1 1
 9  13x   13dx dtdt   13  t   13 ln t  C   13 ln 9  13x  C .
dx  
13
З 10.  3  2 x  dx .
5 3
Р ни .
3  2x  t 8
1 5 3 5 5
 3  2 x  dx   2dx dtdt   t dt   t 5  C   5 3  2 x   C .
5 3 8
2 16 16
dx  
2
dx
З 11.  9x2  7
.
154
Р ни .
3x  t

dx
 3dx  dt  
1 dt 1
 
dt 1
 
 ln t  t 2  7  C 
9x  7
2
dx 
dt 3 t  7 3 t2  7
2
  2 3
3
1

 ln 3x  9 x 2  7  C .
3

dx
З 12.  7  9x2
.
Р ни .
3x  t
dx 1 dt 1 dt 1 t
  3dx  dt      arcsin C 
7  9x 2
dx 
dt 3 7t 2 3  7  t2 3
2
7
3
1 3x
 arcsin C .
3 7
dx
З 13.  5  7x 2
.
Р ни .
7x  t
dx 1 dt 1 dt 1 t
 5  7 x2  7dx  dt 
dt

7 5t
2

7  5  t
2 2

35
arctg
5
C 
dx 
7
1  7 
 arctg x   C .
35  5 
dx
З 14.  x  1 3
x 1
.
Р ни .
x 1  t 7
 2 
5
2
  t 2 dx   t 2  C   x  1 2  C .
dx dt 5
 x  1 


3
x 1 dx  dt 1
3 2 5 5
tt
З 
15. sin 2 xdx .
155
Р ни .
1 1 1 x 1
 sin xdx  2  1  cos 2 xdx  2  dx  2  cos 2 xdx  2  2  cos 2 xdx 
2
2x  t
x 1 x sin t x sin 2 x
 2dx  dt    cos tdt   C   C .
dt 2 4 2 4 2 4
dx 
2
x
З  cos
2
16. dx .
2
Р ни .
x
t
2
1
 cos 2 dx  2  dt  2 cos tdt  2  2  1  cos 2t dt   dt   cos 2tdt 
2 x dx 2
dx  2dt
2t  u
1 sin u sin x
 x   cos 2tdt  2dt  du  x   cos udu  x  C  x C .
du 2 2 2
dt 
2
3x
З 17.  1  32 x dx .
Р ни .
3x  t
3x 1 dt 1 1
 1  32 x dx  3 ln 3dx dtdt  ln 3  1  t 2  ln 3 arctg t  C  ln 3 arctg 3  C .
x x
3x dx 
ln 3
 x e dx .
2 x 3
З 18.
ex  t
3
1 1 1  x3
 3
2  x3 2  x3
Р ни . x e dx   3 x e dx  dt   dt   t  C   e C .
2  x3 dt 3 3
x e dx  
3
156
1
1
З 19.  2 a x dx, a  0 .
x
1
t
1
x t
1
1 x dx a a x
Р ни .  2 a dx   2  dt    a t dt   C  C .
x x ln a ln a
dx
 dt
x2
З  cos
3
20. xdx .
Р ни .
sin x  t
3

 cos xdx   1  sin x cos xdx 
2
 cos xdx  dt
 
  1  t 2 dt  t 
t3
3
C 
3
sin x
 sin x  C .
3
sin 3 x
З 21.  cos x dx .
sin 3 x 1  cos 2 x cos x  t 1 t 2
Р ни .  cos x dx   cos x sin xdx 
 sin xdx  dt
   t dt 
dt t2 cos 2 x
   tdt   ln t   C   ln cos x  C.
t 2 2
ln n x
З 22.  dx, n  Z \  1.
x
ln n x ln x  t t n1 ln n1 x
ни . 
 dt 
Р dx  dx  t n
dt   C  C .
x n 1 n 1
x
З . n  1 ,
dx ln x  t dt
 x ln x  dx  dt   t  ln t  C  ln ln x  C .
x
ln ln x 
 ln t  C  ln ln ln x   C .
dx dt
З 23.  x ln x ln ln x   dx
 dt  t

x ln x
157
З . .
sin 2 x
З 24.  sin 2
x 1
dx .
Р ни .
sin 2 x  1  t
sin 2 x dt
 sin 2
x 1
dx  2 sin x cos xdx  dt    ln t  C  ln sin 2 x  1  C .
t
sin 2 xdx  dt
e2 x
З 25.  x
dx .
e2 x 2 x t
Р ни .  dx  dx   et dt  et  C  e 2 C .
x
x  dt
x
dx
З 26. a x
 a x
.
Р ни .
x
ax  t
dx dx a dx 1 dt arctg t
a x
a x
  2x
a 1
  2x
a 1
 a x ln adx  dt 
dt

ln a 1  t 2

ln a
C 
a dx 
x
ax ln a
arctg a x
 C .
ln a
dx
З 27.  sin x .
Р ни .
x x x x
sin 2  cos 2 sin cos
dx 1 dx 1 1 1
 sin x  2  x x  2  2
x x
2 dx 
2  2x dx  2  x2 dx ,
sin cos sin cos cos sin
2 2 2 2  2  2
I1 I2
158
x
t cos
x 2
sin
1 2 dx   1 sin x dx  dt   dt   ln t  C   ln cos x  C ,
I1   t 1 1
2 cos x 2 2 2
2 x
sin dx  2dt
2
x
t sin
x 2
cos
1 2 dx  1 cos x dx  dt  ln t  C  ln sin x  C ,
I2   2 2
2 sin x 2 2 2
2 x
cos dx  2dt
2
dx x x x
 sin x   ln cos 2  C  ln sin 2  C
1 2  ln tg
2
C .
dx
З 28.  e x 1
.
e x 1  t, e x  1  t 2
dx e x dx dt
Р ни .  ex 1

2 ex 1
 dt  2
1 t2
 2 arctg t  C 
dx 2dt
 x
e 1 e
x
 2 arctg e x  1  C .
159
Неопределен интеграл. Парцијална интеграција
А ЦИЈАЛНА ИНТЕГ АЦИЈА
З 1. ј  x sin xdx
Р ни .
) ј x
sin x . А
ux dv  sin xdx ,
du  dx v   cos x .
, ј ,
 x sin xdx  x cos x  sin x  C .
К . , ј u,  udv ,
њ .
2
x
u  sin x , dv  xdx , du  cos xdx , v 
2
x2 x2
 x sin xdx  sin x   cos dx ,
2 2
њ .
x
З 2. ј e x
dx
Р ни .
x
)Ф ј ќ ј xe  x .
ex
ј ј ј
160
ux dv  e  x dx ,
du  dx v  e  x .
dx   xe  x   e  x dx   xe  x  e  x  C   x  1e  x  C .
x
e x
З 3. ј
 ln xdx )  x 
 x ln x  1dx
2
a)
Р ни .
)Ф ј ln x ј ln x 1 ,
ln x 1. ј
ј јќ u  ln x dv  dx .
u  ln x dv  dx ,
1
du  dx v x.
x
dx
 ln xdx  x ln x   x x
 x ln x  x  C .
) x 1  t ,
dx  dt x  t 1 .
 x 
 x ln x  1dx   t 
 2t  1  t  1 ln tdt   t 
 t ln tdt .
2 2 2
ј ј
161
u  ln t  
dv  t 2  t dt ,
1 t3 t2
du  dt v  .
t 3 2
,
 t3 t2   t3 t2 1  t3 t2   t2 t 
 t 
 t ln tdt     ln t      dt      ln t     dt 
2
3 2  3 2 t 3 2  3 2
t t 
3 2 3
t t 2
   ln t    C .
3 2 9 4
 x  13 x  12   x  1 x  1
3 2
   
 ln xdx   3  2  ln x  1  9  4  C .
 
З 4. ј
a)  arcsin xdx )  arcctg 2 xdx

Р ни .
) u v u  arcsin x dv  dx .
ѓ ј ј
.
 u  arcsin x dv  dx 
 
 arcsin xdx   du  1
dx v  x  
 1 x2 
x
 x arcsin x   dx
1 x2
1  x 2  t ,  2 xdx  dt .
x 1 dt
 dx     t  C   1 x2  C
1 x 2
t 2
162
,  arcsin xdx  x arcsin x  1 x2  C .
 u  arcctg 2 x dv  dx 
)  arcctg 2 xdx   2 
 du   dx v  x 
 1  4x 2 
x
 xarcctg 2 x  2 dx .
1  4x 2
1  4 x 2  t , 8xdx  dt .
x
 1  4x 2
dx  
1 dt 1 1
 ln t  C  ln 1  x 2  C .
t 8 8 8
 
 arcctg 2 xdx  x arcctg 2 x  4 ln 1  x   C .

1 2
З 5. ј ј ј :
) e ) e
x x
sin xdx cos 2 xdx
Р ни .
)А ј ј ex , ј
ј , sin x  sin x . ј
ј ј ќ   e sin xdx ,
x
њ ј ј .
 u  sin x dv  e x dx 
 e x
sin xdx     e x sin x   e x cos xdx 
 du  cos xdx v  e x 
 
163
 u  cos x


dv  e x dx 

  e x sin x  e x cos x   e x sin xdx
 
 du   sin xdx v  e
x

 e sin x  cos x    e x sin xdx .
x
e
x
sin xdx  e x sin x  cos x    e x sin xdx
2 e x sin xdx  e x sin x  cos x   C
1 x
e
x
sin xdx  e sin x  cos x   C .
2
К . ќ ј ј
ue . x
њ ,
u ј ј . .
u  ex dv  cos 2 x 
)  e cos 2 xdx  
x
1 
 du  e x dx v  sin 2 x 
 2 
ex u  ex dv  sin 2 x 
 sin 2 x   e sin 2dx   
1 x
1
2 2  du  e x
dx v   cos 2 x 
 2 
e x
1 1 1 
 sin 2 x    e x cos 2 x   e x cos 2 xdx  
2 2 2 2 
x
e 1 1
 sin 2 x  e x cos 2 x   e x cos 2 xdx .
2 4 4
164
ex 1 1
 e cos 2 xdx 
x
sin 2 x  e x cos 2 x   e x cos 2 xdx 
2 4 4
5 x 1 1
4  e cos 2 xdx  e x sin 2 x  e x cos 2 x  C 
2 4
41 x 1 x 
 e cos 2 xdx  5  2 e sin 2 x  4 e cos 2 x   C 
x
2 x 1
e cos 2 xdx  e sin 2 x  e x cos 2 x  C .
x
5 5
В 6-11 ј ј .
З 6.  x cos xdx .
Р ни .
ux dv  cos xdx
 x cos xdx  du  dx v  sin x
 x sin x   sin xdx  x sin x  cos x  C .
x
З 7.  x  2 dx .
Р ни .
x dv  2 x dx
ux 2 x 1 2 x 2 x
 ln 2 ln 2 
x x
x  2 dx  2   x  2 dx   x  C .
du  dx v   ln 2 ln 2 2
ln 2
З e
x
8. dx .
Р ни .
x t
dx u t dv  et dt
 e dx  2 x  dt  2 te dt  du  dt v  et  2 te   e dt 
x t t t
 
dx  2 x dt
 
 2 te t  et  C  2e x
 
x 1  C .
ln x
З 9.  dx, n  Z \ 1.
xn
165
dx
u  ln x dv 
ln x xn x  n 1 x n 1 1
Р ни .  n dx   n 1  ln x    dx 
x dx x  n 1  n 1 x
du  v
x  n 1
 n 1
x 1 x  n1 1 x  n1 x1n  1 

n
 ln x   x dx  ln x     C   ln x  C
 n 1  n 1  n 1  n 1  n 1 1 n  1 n 
.З . n 1,
ln x ln x  t t2 ln 2 x
 x dx  dx
 dt 
 tdt 
2
 C 
2
C .
x
xdx
З 10.  sin2
x
.
dx
xdx u  x dv 
Р ни .  sin 2 x  sin 2 x   x ctg x   ctg xdx ,
 
du  dx v   ctg x I
cos x sin x  t dt
I   ctg xdx   dx     ln t  C  ln sin x  C ,
sin x cos xdx  dt t
xdx
 sin 2
x
  x ctg x  ln sin x  C .
З 11.  arctg xdx .

u  arctg x dv  dx
xdx
Р ни .  arctg xdx  1  x arctg x   ,
du  vx 
1 x2
1  x2 I
xdx 1  x 2  t 1 dt 1 1
I   dt    ln t  C  ln 1  x 2  C ,
1 x 2 xdx  2 t 2 2
2
 arctg xdx  x arctg x  ln 1  x2  C .
166
И те али што е еша аат о т и о о ет и ки е и

Е А Ш Е ЕША АА
Е Е
За а а 1. I   x 2 4  x 2 dx
и .
ѓ  Rx, a 2  x 2 dx 
 
x  2 sin t , dx  2 cos dt  t  . ј ј cos t  0 ,
2 2
cos t  cos t .
 
4  x 2  4  4 sin 2 t  4 1  sin 2 t  2 cos 2 t  2 cos t  2 cos t
sin 2 2t
I   4 sin t  2 cos t  2 cos t dt  16 sin t  cos tdt  16
2 2 2
dt 
4
1  cos 4t  sin 4t  x 1  x
 4 dt  2 t    C  2 arcsin  sin 4 arcsin   C .
2  4  2 2  2
Вт р а и . x  2 cos t , dx  2 sin t t  0,   .
4  x 2  4  4 cos 2 t  2 sin t  2 sin t
 sin 4t 
I   4 cos 2 t  2 sin t   2 cos t  dt   16 sin 2 t  cos 2 tdt   2 t  C 
 4 
x 1  x
 2 arccos  sin 4 arccos   C .
2 2  2
dx
За а а 2. I 
4  x 2 3
и .
ѓ  Rx, x 2  a 2 dx 
2dt 1
x  2tgt , dx  1  tg 2t  .
cos 2 t cos 2 t
167
1 2 1 1
I  dt  2 dt 

43 1  tg 2t 
3 cos 2 t 8 cos 2 t
cos 6 t
1 1 1  x
  cos tdt  sin t  C  sin arctg   C .
4 4 4  2
*А ј ј
ј , ј , ja
.
x
рв а и . tgt  ,
2
x 2,
t.
x
x2  4 sin t  .
x 42
1 1 x
I sin t  C  C .
4 4 x 4
2
tgt
Вт р а и . sin t 
1  tg 2 t
tgt 1 tgt
I  C 
1 tg 2t 4 1  tg 2t
 x x
tg  arctg 

1  2
C 
1 2 C 
1 x
C .
4 x 4 x 2 4 4  x2
1  tg arctg
2
1
2 4
dx
За а а 3. I .
x x2  a2
и .
168
ѓ  Rx, 
x 2  a 2 dx .
a    3 
x t   0,  t   ,  .
cos t  2  2 
dx  
a
2
 sin t dt  a sin2 t .
cos t cos t
x a 
2 a2
2
a 
2 a 2  a 2 cos 2 t

a 2 1  cos 2 t


a 2 sin 2 t 
cos 2 t cos 2 t cos 2 t cos 2 t
 a 2tg 2t  atgt  atgt .
a a
cos t  , t  arccos .
x x
1 a 1 1 1 a
I  a 2
sin t cos t
sin tdt   dt  t  C  arccos  C .
a a a x
a
cos t cos t
169
И те рали од к адрате три о
И Т Р И Р Т ТРИ
dx
И Т Р И  ax  bx  c
2
З 1. Н ј :
dx dx dx
) I  2x  4 2x  4 2
2
, ) I x 2
 2x  3
, ) I
3  2x  4x2
Р ни .
) јќ  
2 x 2  4 2 x  4 2  2 x 2  4 x  4  2  x  2 ,
2
1 dx x2  t
I 
2  x  2
2
   
 dx  dt 
1 dx 1  1 1 1
 
2 t
2
    C  
2 t 2 x2
C .
2
 a  a2
) С x  ax   x   
2
,
 2 4
x 2  2 x  3  x  1  1  3  x  1  2 ,
2 2
x 1  t , dx  dt .
dt 1 t 1 x 1
I   arctg C  arctg C .
t 2
2
2 2 2 2
 2 x 3  1 
2
13 
) јќ 3  2 x  4 x  4 x      4  x     ,
2
 2 4  4  16 

 1 
1 dx  x  t 1 dt
I    4   
4  2 
1  13  dx  dt 
2
4  13 
x   t 2   
 4  16 
 4 
170
13 1 13
t x 
1 1 4 C   1 4 4 C 
 ln ln
4 13 13 2 13 1 13
2 t x 
4 4 4 4
1 4 x  1  13
 ln C .
2 13 4 x  1  13
dx
И Т Р И  ax 2
 bx  c n
, n N
З 1. ј
dx 1 x 2n  3 dx
 x 2
1  n

2n  2 x  1
2
n 1

 
2n  2 x  1 n 1
2
, (1)
 
Р ни .
,
dx 1 x2  x2 dx x
 1  x   dx   x dx 
2 n
1  x 2 n
1  x  2 n 1
1  x  2 n
 x 
 ux dv  dx 
 
1 x 2 n

 
1 
 du  dx v   n 1 
 2n  1 1  x 2 
  
dx 1 x 1 dx
   

1 x2
n 1
 2n  1 x 2  1 n 1
 
2n  1 x 2  1 n 1  
1 x 2n  3 dx


2n  2 x 2  1 n 1

 
2n  2 x 2  1 n 1
.
 
С њ ј
(1).
171
dx
З 2. Н ј  1  x 
2 2
.
Р ни .
П јќ ј n  2,
dx x 1 dx x 1
 1  x  2 2


2 1 x 2
 

2 1 x 2

2 1 x 2
 arctgx  C .
2  
.
mx  n
6.4.2 И Т Р И  ax 2
 bx  c
dx
3x  5
З 1. Н ј I x 2
 4x  2
dx .
Р ни .
x 2  4 x  2   x  2  2
2
Н ј
x2t , x  t 2 dx  dt .
3x  5 3t  2  5 3t  1 t 1
I  x  2 2
2
dx  
t 2
2
dt    2
t 2
dt  3 2
t 2
dt   2
t 2
dt .
t
t 2
2
dt t 2  2  k , 2tdt  dk ,
1 dx 1 xa
t 2
2
dt x 2
a 2
 ln
2a x  a
.
dk 1 1 t 2 3 1 x2 2
I  3  ln  C  ln k  ln C 
2 k 2 2 t 2 2 2 2 x2 2
3 1 x2 2
 ln x  2  2  C .
2
ln
2 2 2 x2 2
2x  3
З 2. Н ј I  2x 2
 3x  5
dx
Р ни .
172
 2 3 5  3  31 
2
2 
2 x  3x  5  2 x  x    2  x    ,
 2 2  4  16 
 
3 3
x t, xt dx  dt .
4 4
 3
2 t    3
2x  3
dx   
1 1 4
I  2
dt 
2  3  31 2 31
x   t 
2
 4  16 16
3
2t   2 31 
1
  2 dt  1 2t 3 dt t   k  
2  t 2  31 4  t 2  31  2tdt  dk 
dt   16
2 t 2  31
 
16 16 16
 3
4 x  
arctg 
1 dk 3 4 4t 1 3 4
   arctg  ln k  C 
2 k 4 31 31 2 31 31
2
1  3  31 3 4x  3
 ln  x     arctg C .
2  4  16 31 31
dx
И Т Р И  ax 2  bx  c
dx
З 2. Н ј I  5 x 2  10 x  15
.
Р ни .
С t2  k .
  
5x 2  10 x  15  5 x 2  2 x  3  5 x  1  2 ,
2

x 1  t , dx  dt . С
dx 1 dt 1
I  5x  1 2
2 

5  t 2
2

5
ln t  t 2  2  C 
173
1
 ln x  1  x  12  2  C .
5
dx
З 2. Н ј I  7  2 x  3x 2
Р ни .
С a2  t 2 .
 7 2 2
 7  1  1 
2

7  2 x  3x  3   x  x   3   x   x    
2
 3 3   3  3  9 

 1  22 
2
 22  1  
2

 3  x    3  x  .
 3  9   9  3  
  
1 1
x t , dx  dt xt .С
3 3
dx 1 dt
I  22 
  
1  
2
2
 22  3
  x    t2
 9 
3
3    
  3 
1 t 1 3x  1
 arcsin C  arcsin C.
3 22 3 22
3
174
И Т Р И  ax 2  bx  c dx
З 1.
1
)  t 2  k dt   t t 2  k  ln t  t 2  k   C .
2 
1 t 
)  a 2  t 2 dt   a 2 arcsin  t a 2  t 2   C .
2 a 
Р ни .
t2  k t dt
)  t  k dt   dt   t dt   
2
t k
2
t k 2
t k
2
 t 
u  t dv  dt 
 t k  
2
 du  dt v  t 2  k 
 
 t t 2  k   t 2  k dt  ln t  t 2  k .
ј ј
1
 t 2  k dt   t t 2  k  ln t  t 2  k   C .
2 
)С .
З 2. Н ј I  2 x 2  8x  6dx .
Р ни .
С t 2  a2 .
x2 ,

2 x  8 x  6  2 x  4 x  3  2  x  2  1
2 2
  2

x  2  t , dx  dt .
I  2x  2 
 1 dx  2  t 2  1dt .
2
2
 x  2 x 2  4 x  3  2 ln x  2  x 2  4 x  3  C .
2 2
175
З 3. Н ј I   x 2  5 x  3dx .
Р ни .
С a2  t 2 .
 5  25  37 
2 2
2
 2
 
 x  5x  3   x  5x  3    x     3 
 2 4  4 
5
 x  .
2
 
5
x   t , dx  dt .
2
2
37  5
2
 37 
I   2   t dt 
  x   dt  2
4  2  
  5 
 2 x   2 
2  5  37  5
  arcsin  x   C 
1 37
x 
2 4 37  2 4  2 
 
 
37 2x  5 2x  5
 arcsin  37  2 x  5  C .
2
8 37 8
176
Интеграли од рационални функции
А АЦ А Ц
6.5.1 Њ А , А АЦ ЈА А
Ц ЈА А АЦ А А Ц ЈА
њ ќ
њ , ј ј
ј .
За а а 1. 2 x 3  x 2  12 x2  4 Р ни .
2 x  x  12 : x  4 = 2 x  1  8 x2  16
3 2 2
x 4
 2 x 3  8x
x 2  8 x  12
 x2  4
8 x  16
За а а 2. ј :
) x 2  5x  6 
) x  1 x 2  1 
Р ни .
) x 2  5x  6  0
 5  25  24  5 1
x1/ 2   x1/ 2   x1  3 , x2  2 .
2 2
x 2  5x  6  x  3x  2 .
) ќ њ
x  1x 2  1  x  1x  1x  1  x  12 x  1 .

За а а 3. јј ј , ѓ њ
(1  x  x )dx 2
 x  1x  2 x 2 2
3 3
dx
Р ни .
177
x 1 ј
A
, x  22
x 1
B

C
x  2 x  22
, x 2
3 3
Dx  E Fx  G Hx  I
  .
x2  3 x2  3
2
 x2  3
3
  
(1  x  x 2 )dx

x  1x  22 x 2  33
A B C Dx  E Fx  G Hx  I
    2   .
x  1 x  2 x  22
x 3 x 3
2 2
x2  3
3
   
АЊ А АЦ А Ц
x 4  x3  x 2  x  3
За а а 1. ј I dx .
x3  2x 2  x
Р ни .
. јќ
,
2x  3
x 4

 x3  x 2  x  3 : x3  2x 2  x  x  1  
x  2x 2  x
3
 x 4  2x3  x 2
 x3  2x 2  x  3
 x3  2x 2  x
2x  3
 2x  3  x2 2x  3
I    x 1  3  dx  x 3 dx .
 x  2x  x 
2
2 x  2x 2  x
.
ј .
 
x 3  2 x 2  x  x x 2  2 x  1  xx  1 .
2
.Ј ј
, јќ
ј .
178
2x  3 A B C
   .
xx  1 x x  1 x  12
2
xx  1 ,
2
A, B C
2 x  3  Ax  1  Bxx  1  Cx (1),
2
   
2 x  3  A x 2  2 x  1  B x 2  x  Cx
2 x  3   A  Bx 2  2 A  B  C x  A (2).
, .
К x2 0, A B,
x 2, 2A  B  C
3, A.
A, B C.
0  A  B A  3
 
2  2 A  B  C   B  3 .
3  A C  1
 
њ . (1)
x  0, 3  A. x  1  2  3  C , C  1 .
x 2
(2) 0  A B , B  3 .
Ч . Ј
ј .
2x  3 3 3 1  1
x dx  3    dx   3 ln x  3 ln x  1 
2 
C 
 2x  x  x x  1 x  1  x 1
3 2
x 1
3 ln  C .
x 1 x 1
x2 x 1
I  x  3 ln  C .
2 x 1 x 1
179
x 2  2x  7
За а а 3. ј I  x 3  x 2  2 dx .
Р ни .
јќ
.
њ
x3  x 2  2  x3 1  x 2 1 
 
 x 1 x 2  x  1  x 1x  1  x 1 x 2  2 x  2  
њ .
. њ
Њ , ј
x  x 2  0
3 2
, ј
2. 2 1 2. 1
. x 1 ,
x 3

 x 2  2 : x  1  x 2  2 x  2
x x 3 2
2x 2  2
 2x 2  2x
2x  2
 2x  2
x 3  x 2  2  x  1 x 2  2 x  2 .  
јќ ј
4  8  4  0 .
. ј ј
x2  2x  7 A Bx  C
  2 ,
x  x  2 x 1 x  2x  2
3 2
  
x 2  2 x  7  A x 2  2 x  2  B x 2  x  Cx  1 
ј x. ј x 1
10  5 A A  2. x0 7  2A  C , C  3 .
њ x2 , 1 A B,
B  1 .
180
dx x3
I  2  2 dx .
x 1 x  2x  2
ќ :
dx
 x  1  ln x  1  C ,
x3 x  3dx   x  1  t  
 x 2  2 x  2dx   x  12  1  dx  dt 
t2 t 1 t 2 1  k  dk
 dt   dt  2  dt  

 
  2arctgt 
t 1
2
t 1
2
t 1
2
 2tdt  dk  2k
 ln k  2arctgt  ln x 2  2 x  2  2arctg x  1  C .
1 1
2 2
К ,
ln x 2  2 x  2  2arctg x  1  C .
1
I  2 ln x 1 
2
dx
За а а 4. ј I .
x x2 1
2
 
Р ни .
њ ј
,
1 A Bx  C Dx  E
   .

x x2  1 2
x x2  1 x2  1
2
 
 
1  A x 4  2 x 2  1  Bx  C  x3  x  Dx  E x   
 4 2
 
1  A x  2 x  1  B x  x  C x  x  Dx2  Ex  4 2
  3

1   A  Bx 4  Cx 3  2 A  B  Dx 2  C  E x  A
К A,B C ѓ
181
0  A  B A  1
C  0  B  1
 
0  2 A  B  D  C  0
0  C  E  D  1
 
 A  1  E  0
1 x x   x2 1  t 

I  2  dx   
 
 x x 1 x2 1 2 
   2 xdx  dt 

dt dt 1 1  1 1 1 1
 ln x     2  ln x  ln t       ln x  ln x 2  1  C .
2t 2t 2 2 t  2 2 x2 1
182
Интеграли од ирационални функции
И РА И ИРАЦИ А И ЦИИ
И РА И И  Rx,
n1 n
x m1 , 2 x m2 ,...,
nk
x mk 
dx
За а а 1. ј I  x 3 x
.
Р ни .
ј x. јќ НЗС2,3  6 ,
x  t , dx  6t dt ,
6 5
6t 5 t5 t3
I  t3  t2 dt  6  t 2 t  1dt  6  t  1 dt .
ј
t3
 

t 3  1  1 t  1 t 2  t  1  1 2 
 t  t 1
1
,
t 1 t 1 t 1 t 1
јќ t6 x
 1   t3 t2 
I  6  t 2  t  1  dt  6   t  ln t  1   C 
 t 1 3 2 
 2 x  33 x  66 x  6 ln 6 x  1  C .
x dx
За а а 2. ј I  x 1
.
Р ни .
x  t 2 , dx  2tdt .
t 2  1 1  1 
 t 2  1 dt  2 1  t 2  1 dt  2t  arctgt   C 
t
I  t 2 1 2tdt  2

 2 x  arctg x  C . 
x 3 x
За а а 3. ј I  4
x5  6 x7
dx .
Р ни .
НЗС2,3,4,6  12 , x  t 12 , dx  12t 11dt .
183
t6  t4 t 4 t 2  1 11
I   15 14 12t dt  12 14
11
t dt  12

t3  t
dt .

t t t t  1 t 1
ј ј ќ ј t 1  k ,
t  k 1 dt  dk .
I  12
k  13  k  1dk
k 3  3k 2  3k  1  k  1
 12 dk 
k k
 2  k3 k2 
 12  k 2  3k  4  dk  12  3  4k  2 ln k   C 
 k  3 3 

 12

12
x 1 3
3

12
x 1 
2
 

 4 12 x  1  2 ln 12 x  1   C .
 3 3 
 
 m
ax  b  1
m
ax  b  n 
 n1  nn  
И РА И И  R x,  cx  d  ,...,  cx  d  
 
xdx
За а а 1. ј I  3
2x  5
.
Р ни .
3t 2 t3  5
2x  5  t 3 , x dt . dx 
2 2
t 3  5 3t 2
dt   t 3  5tdt   t 4  5t dt   dt 
3 3 3
I
2t 2 4 4 4
3t 5
t 
2
3 3
   5   C  2 x  55  15 3 2 x  52  C .
4 5 2 20 8
184
dx
За а а 3. ј I  x  1  3 x  1
2
Р ни .
x 1  t 6 , x  t 6 1 dx  6t 5 dt ,
6t 5 dt
I   3 4  6 3
t 5 dt
 6
t 2 dt
 6
t 2  1  1 dt

 
t t t 1  t  1 t 1 t
 6
t  1t  1  1dt  6  t  1  1 dt  6  t  1  1 dt 
1 t   1 t 
   
1 t 
 6 x  12 
 t2 
 6  t  ln t  1   C  6

 6 x  1  ln 6 x  1  1   C .

 
2  
2

2x 1  2
За а а 4. ј I  2 x  12
 2x 1
dx
Р ни .
2x 1  t 2 , 2dx  2tdt dx  tdt .
t2 t2 t2

I t 4
t
tdt   3

t t 1
tdt 
  t  1t 2
 t 1 
dt .
Ј ј
t2 A Bt  C
  2
 
t  1 t  t  1 t  1 t  t  1
2
,
   
t  2  A t 2  t  1  B t 2  t  Ct  1
t 1 3A  3 A  1, t  0 2  AC C  1
x 2
0  A B , B  1 .
 1  t 1  t 1
I    2 dt  ln t  1   2 dt ,
 t 1 t  t  1  t  t 1
185
1
 1  k
t 1 t 1 t   k 
 t 2  t  1dt    1  2 3 dt   2      2 dk 
2
t     dt  dk  k 2  
3

 2 4 
 2 
1 2k 1 2k
  2
dk   2
dk 
2  3  2  3 
k 2   
 k 2   

 2   2 
1  3 1 2 2k
 ln  k 2    arctg C 
2  4 2 3 3
1   1  3  1
2
2t  1
 ln  t     arctg C .

2  2  4   3 3
1

I  ln 2 x  1  1   ln 2 x  1  2 x  1  1 
2
1
arctg 
2 2x 1 1 
C

 3 3 
2x 1 1 1 2 2x 1  1
 ln  arctg C .
2x 1  2x 1  1 3 3
1 x 1
За а а 5*. ј I x x 1
dx
Р ни .
x 1 2
t . x
x 1
ј t, x  1,
t ,
.
1 t 2
 
x 1  t 2 x  t 2  x  t 2 x  1  t 2  1  t 2 x  1  t 2  x 
1 t 2
.
dx 
   
2t 1  t 2  1  t 2  2t 
dt 
4t
dt .
1  t 
2 2
1  t 
2 2
186
1 t 2 4t 4t 2
I dt  
t
1 t 1 t 2
2
 2
 
1  t 2 1  t 1  t 
dt
Ќ ј ј
4t 2 A B Ct  D
  
1  t 1  t 1  t  1  t 1  t 1  t 2
2
ќ ј , A, B C D,
   
4t 2  A 1  t  t 2  t 3  B 1  t 2 1  t   Ct  D 1  t 2 
4t 2  A1  t  t 2  t 3   B1  t  t 2  t 3   C t  t 3   D1  t 2 
t 1 4  4A , A  1. t  1 4  4B ,
B  1. t 0 0  A B  D D  2 . њ
x3 , A B C  0, C  0.
1
јќ  1  t dt   ln 1  t  C ,
 1 1 2 
I     2 
dt   ln 1  t  ln 1  t  2arctgt  C 
1 t 1 t 1 t 
x 1
1
 ln x  1  2arctg x  1  C .
x 1 x 1
1
x 1
187
И тег али од т иго о ет и ки фу кции

Ц
O  Rsin x, cos xdx

dx
За а а 1. ј o  sin x .
и .
ј ј
x
tg t
2
ј x  2k  1 , 2k  1  , k  Z .
2t 2dt
sin x  dx  .
1 t 2 1 t 2
dx 2dt 1  t 2 dt x
 sin x  1  t 2 2t   t   ln | t | C  ln | tg 2 | C .

dx
За а а 2. ј I  sin x2  cos x  2 sin x  .
и .
x 2t
tg t, sin x  ,
2 1 t 2
1 t 2 2dt
cos x  dx  .
1 t 2 1 t 2
1 2dt 1 t 2
I  2t  1  t 2 2t  1  t
2
  t 2  2t 2  1  t 2  4t dt 
 
2  2 
1  t 2  1  t 2 1  t 2 
t 2 1 t 2 1
 2 dt  

t t  4t  3 t t  1t  3
dt .
ј јќ
њ ј :
t 2 1 A B C
   ,
t t  1t  3 t t  1 t  3
    
t 2  1  A t 2  4t  3  B t 2  3t  C t 2  t 
188
 1
 1 A B C A 3
 
0  4 A  3B  C   B  1 .
 1  3A C  5
 
 3
t 2 1 1 dt dt 5 dt
dt    
t 1 3  t  3
I  
t t  1t  3 3 t
1 5 1 x x 5 x
 ln | t |  ln | t  1 |  ln | t  3 | C  ln | tg |  ln | tg  1 |  ln | tg  3 | C .
3 3 3 2 2 3 2
O Rsin x, cos x   R sin x, cos x
2 sin x  3 cos x
За а а 1. ј I  sin 2
x cos x  9 cos 3 x
dx .
и .
јќ
2 sin x   3 cos x   2 sin x  3 cos x 
R sin x, cos x    
 sin x   cos x   9 cos x 
2
 3
 sin 2 x cos x  9 cos 3 x 
2 sin x  3 cos x
 Rsin x, cos x 
sin x cos x  9 cos x
2 3
tgx  t ,
t 1 dt
sin x  , cos x  dx  .
1 t 2 1 t 2 1 t 2
t 1 2t  3
2 3
dt 1 t 2
1 t 2
dt 1 t 2
I  1 t 2   1 t 2 
t2 1
9
1 1
t 2
9 
1 t 2 1 t 2 1  t  2 3 1  t  1  t
2 2
2t  3 t dt 1 t
 dt  2 2 dt  3 2  ln | t 2  9 | 3 arctg  C 
t 9
2
t 9 t 9 3 3
 tgx 
 ln | tg 2 x  9 | arctg  C .
 3 
dx
За а а 2. I .
1  tgx
189
и .
 Rtgx dx
dt
tgx  t . њ x  arctgt , dx  .
1 t 2
1 dt
I  1 t 1 t 2
. ј ј
1 A Bt  C
 
 
1  t  1  t 1  t 1  t 2
2
,
   
1  A 1  t 2  B t  t 2  C 1  t  .
1 1
t  1 1  2A A . t 0 1 AC C .
2 2
1
t2 , 0  A B B .
2
1 1 1  t 1 1 1 tdt 1 dt
I    2 
dt  ln 1  t     
 2 1 t 2 1 t  2 2 1 t 2
2 1 t 2
1  t 2  k  1 1 1
    ln 1  t  ln 1  t 2  arctgt  C 

 2tdt  dk  2 4 2
1 1 1
 ln 1  tgx  ln 1  tg 2 x  x  C .
2 4 2
O
 sin ax cos bxdx,  sin ax sin bxdx,  cos ax cos bxdx
За а а 1. I   cos 3x cos 5x dx .
и .
ќ
1
cos ax cos bx  cosa  bx  cosa  bx sin x    sin x .
2
1
I  2 cos 2 x  cos 8xdx 
1 sin  2 x  1 sin 8 x sin 2 x sin 8 x
  C   C .
2 2 2 8 4 16
190
За а а 2. I   sin 3x cos 5x dx

и .
ќ
1
sin ax sin bx  cosa  bx  cosa  bx , cos x  cos x .
2
1
I   cos 8 x  cos 2 x dx 
2
1  sin 8 x sin  2 x   sin 8 x sin 2 x
   C   C .
2 8 2  16 4
За а а 3. I   sin 5x cos 3x dx

и .
ќ
1
sin ax cos bx  sin a  b x  sin a  b x  .
2
1
I   sin  2 x   sin 8 x dx 
2
1  cos 2 x  cos 8 x  cos 2 x cos 8 x
   C   C .
2 2 8  4 16
O  R f x f xdx ,  I  f x f xdx

cos 3 x
За а а 1. I  5
sin 4 x
dx .
и .

cos 3 x  1  sin 2 x cos x 
sin x  t , cos xdx  dt .
1  sin xcos x dx 
2
1 t 2
I  5
sin 4 x
 4
dt 
5
t
 1 6
 5 5
6
5
11
5
   t  t
5 5 dt  t  t  C  5 sin 6  5 sin11  C .

5 5
  6 11 6 11
 sin x cos n xdx, m, n   .

m
O
За а а 1. I   cos 3 xdx .
191
и .
,
sin x  t , cos xdx  dt . cos 2 x  1  sin 2 x ,
ј , ј
.
 
cos 3 x  cos 2 x cos x  1  sin 2 x cos x
I  1  sin xcos xdx 

2
 
  1  t 2 dt  t 
t3
3
 C  sin x 
sin 3 x
3
C .
За а а 2. I   sin 2 x cos 4 xdx .

и .
.
1 1  cos 2 x 1  cos 2 x
sin x cos x  sin 2 x , sin 2 x  cos 2 x  ,
2 2 2
sin 2 2 x 1  cos 2 x 1 1  cos 4 x

sin 2 x cos 4 x  sin x cos x  cos 2 x 
2
 1  cos 2 x  
4 2 8 2
1
1  cos 2 x  cos 4 x  cos 2 x cos 4 x 
16
1 1  1  cos 2 x cos 6 x 
 1  cos 2 x  cos 4 x  cos 6 x  cos 2 x    1   cos 4 x  .
16  2  16  2 2 
1  cos 2 x cos 6 x 
I
16  1 
2
 cos 4 x 
2 
dx 
1 1 sin 2 x sin 4 x 1 sin 6 x 

 x   C 
16  2 2 4 2 6 
x sin 2 x sin 4 x sin 6 x
    C .
16 64 64 192
192
 sin xdx ,  cos n xdx .

n
За а а 1. I   sin 5 xdx .
и .
рв а и .
1 n 1
 sin xdx   cos x sin n 1 x   sin n  2 xdx .
n
n n
јќ њ ј
, ј n.
n5
1 4
 sin xdx   sin 4 x cos x   sin 3 xdx
5
5 5
n3
1 2
 sin xdx   sin 2 x cos x  cos x  C .
3
3 3
1 4 1 2 
I   sin 4 x cos x    sin 2 x cos x  cos x   C 
5 5 3 3 
1 4 8
  sin 4 x cos x  sin 2 x cos x  cos x  C .
5 15 15
Вт р а и . .
cos x  t ,  sin xdx
 
I   sin 4 xsin xdx   1  cos 2 x sin xdx   1  t 2 dt    1  t 2 dt 
2
 
2
   1  2t  t3 t5
  1  2t 2  t 4 dt  2
 t 4 dt   t  2  C 
3 5
2 1
 cos x  cos 3 x  cos 5 x  C .
3 5
193
Определе и теграл. Фор ули
2. И А
ј f x   0 [ a , b] .
P
x = a, x = b, x- ј f x   0
. . :
x, y  a  x  b , 0  y  f x  ј
f x  [ a , b]
b
 f x  dx .
a
T  {x0 , x1 ,..., xn } , a  x0  x1  ...  xn  b ј

[ a , b] . :
M i  max{ f ( x) | x [ xi , xi1 ]} , mi min{ f ( x) | x [ xi , xi1 ]}
n 1 n 1
S (T ) =  M i xi , s(T ) =
i 0
 m x
i 0
i i .
S (T ) s(T ) и у Д у.
f(b) y = f (x)
f(x 6)
f(x 4)
f(x 3)
f(x 2)
f(x 1)
f(a)
x
a x1 x2 x3 x4 x5 x6 x7 x8 b
194
. 1 f ( x)  0 ј Дa, b] ,
T  x0 , x1 ,..., xn  њ [a, b]. S(T)
њ T  x0 , x1 ,..., xn  ,
, s(T)
.
А ј ј ѓ
, P
. . . ј
ј .
2.2 ј а а и а
2.2.1. А f a, b f
ј a1 ,b1  a, b .
2.2.2. А f a, b
b a
 f x dx    f x dx
a b
2.2.3. А f a, b k
, ј kf a, b
b b
 kf x dx k  f x dx .
a a
2.2.4. А f
b c b
a, b c,  f x dx  f x dx   f x dx .
a b c
2.2.5. А f g a, b
b b
f g f g a, b   f x   g x dx   f x   g x dx .
a a
2.2.6. А f a, b ,
b
 f x dx  0 .
a
195
2.2.7. А f g a, b ,
b b
f g a, b ,  f x dx   g x dx .
a a
2.2.8. А f g ј
a, b , f a, b , g a, b .
2.2.9. А f a, b , f
a, b .
2.2.10. А f a, b , f
a, b .
2.2.11. А f a, b ,
b b
 f x dx   f x  dx .
a a
2.2.12. А f a, b ,
a a
 f x dx  2 f x dx .
a 0
2.2.13. А f a, b ,
a
 f x dx  0 .
a
2.2.14. f ј
x
P aP . ј F x    f t dt P.
a
А f x0  P , F x  ј x0
F x0   f x0  .
2.2.15. ј f
b
a, b .   a, b  f x dx  f  b  a 
a
196
2.2.16. f a, b F ј
b
ј ,  f x dx  F b  F a  .
a
Њ -Л ј ц. О ј
ѓ .
2.2.17. ј f P,
 : a, b  P a, b .
b  b 
 f  t  t dt   f u du .

a a
.
2.2.18. А u v a, b
b b
 ux vxdx  uxvx a   vxuxdx .

b
a a
ц ј ц ј .
ј ј g ј
ј f a, b ,
b b
 g x dx  f x dx
a a
И А А И А
2.3 ш и а а и а
f x  g x  a, b . Ф
x  a, x  b , y  0 ј y  f x 
.Ф ѓ f x  g x  a, b ,
xa xb f x 
g x  .
2.3.1. ј yx  a, b .

x  a, x  b, y  0
197
b
ј y  f x  P   f x  dx . f x   0 a, b ,
a
b b
P   f x dx , f x   0 a, b , P    f x dx .
a a
f x  g x  a, b .
x  a, x  b f x  g x  a, b
b b
P   f x   g x  dx . P    f x   g x dx f x   g x  a, b
a a
b
P   g x   f x dx f x   g x  a, b . ј
a
, ј ѓ f x  g x  ,
ј ,
.
2.3.2. ј x y  a, b .
y  a, y  b, x  0
b
ј x  x y  P   x y  dy . x y   0 a, b ,
a
b b
P   x y dy , x y   0 a, b , P    x y dy .
a a
x1  y  x2  y  a, b .
x  a, x  b x1  y 
b b
x2  y  a, b P   x1  y   x2  y  dy . P   x1  y   x2  y dy ,
a a
x1  y   x2  y  a, b .
2.3.3.
x  xt  , y  yt  , t  a, b; x a, b , yx
t a b,
b
P   yxdt .
a
2.3.4.
     ,   a, b , 0  b  a  2 
a, b
198
b
1 2
2 a
P  d .
2.4 и а а а а и а
2.4.1. y  yx  a, b .

ј y  yx  , x  a, b
b
L   1  y  2 dx .
a
2.4.2. x  x y  a, b .
ј x  x y  , x  a, b
b
L   1  x 2 dx .
a
2.4.3.
x  xt  , y  yt  , t  a, b; x y a, b
t a b
b
L   x 2  y 2 dt .
a
2.4.4.
     ,   a, b , 0  b  a  2 
a, b
b
L    2    2 dt .
a
199
Определен интеграл
Л И Т АЛ
За а а 1. ј
3 
1
) 1 x 2 dx )  cos
2
xdx
0
Р ни .
3
1  2
3
1 1
) 1 x 2 dx   x 1   3  1  3 .

1   sin 2 x  
 
1  cos 2 x
)  cos xdx  
2
dx   x   
0 0
2 2   2  0 
1 1  
    0  sin 2  sin 0  .
2 2  2
2
За а а 2. ј I  x  1dx .
1
Р ни .
Б јќ x 1  x 1 x 1 x 1  1  x x 1
1 2 1 2
I 
1
x  1 dx   x  1 dx 
1
 1  x    x  1dxdx 
1 1
1 2
 x2   x2  1 1 5
  x      x   1   1  1  1  4  1  2  1  .
 2  1  2 1 2 2 2

За а а 3. ј I   x cos x dx .
0
Р ни .
200
   
x  0,  cos x  0 , cos x  cos x . x   , 
 2 2 
cos x  0 , cos x   cos x .
 
2  2 
I   x cos x dx   x cos x dx   x cos xdx   x cos xdx .
0  0 
2 2
С њ ќ
 ux dv  cos x 
 x cos xdx   du  dx   x sin x   sin xdx   x sin x  cos x  C .
v  sin x 
Њ -Л ј ц

I  x sin x  cos x  02  x sin x  cos x   

      
 sin  0  cos  cos 0    sin   sin  cos   cos  
2 2 2  2 2 2
   
  1     1   .
2  2 
2
За а а 4.  sin x dx .
0
2  2  2
Р ни .  sin x dx   sin xdx    sin x dx   sin xdx   sinx   dx ,
  
0 0 0
 

I
x   t
2 
dx  dt
I   sin x   dx    sin tdt ,

x  t 0 0
x  2  t  2
2 2
 2cos   cos 0  2 1  1  4 .

 sin x dx  2  sin xdx   2 cos x
0 0
0
201
 4 x

За а а 5.  1  e dx .
4
0 

4 x
 4 4 x
Р ни . 0 
 1  e 4 


dx   dx   e 4 dx ,
0

0

I
x
t
4 x 4 1
dx  4dt  4 e t dt  4e t  4e  1 ,
1
I   e dx 
4
0
0 x0t 0 0
x  4  t 1
4
 x

0  dx  4  4e  1  4e .
1  e 4 

1
dx
За а а 6. x
2
2
 4x  5
.
Р ни .
x2t
1
dx
1
dx dx  dt 1
dx
2 x 2  4 x  5 2 x  22  1 x  2  t  0 0 t 2  1  arctg x 0 
1
  
x  1  t  1

 arctg 1  arctg 0  .
4
 e 
1
4
За а а 7.
x
 1 dx .
0
ex 1  t
e  1
e1 e1
e x dx  dt
 
1 5
t5
ни .  e  1 dx    t dt 
4
Р
x 4
 .
0 x0t 0 0
5 0
5
x  1  t  e 1
e3
dx
За а а 8. x
1 1  ln x
.
202
Р ни .
1  ln x  t
dx
 dt
 
3
e 4 4 1
dx dt  4
1 x 1  ln x x  1  t  1 1 t 1 2 dt  2 t 1  2 4  1  2 .
 x   t
x  e3  t  4
1  ln x
e
За а а 9. 
1
x
dx .
1  ln x  t
dx
e
1  ln x  dt 2
ни .    dt  t 1  2  1  1 .
2
Р dx  x
1
x x 1 t 1 1
xet 2
1
8
За а а 10. 2 
1
1  x 4 dx 
3
.
Р ни .
, 1  1  x 4  1 2x 2  x 4  1  x 2  
2
1  1 x4  1  x 2 2
 1 x2 .
1 1
 1  x dx   dx  x 1  2
4 1
1 1
 
 x3 
 
1 1
1 8
 1  x dx   1  x dx   x    1   1  13   1  .
4 2 3
1 1  3  1 3 3
203
Плошти а а а и ка фигу а
Ш И А А А И А ИГ А
а а а ѓ а а
За а а 1. ј x- ј y  sin x ,
x  0,2  .
Р и .
Ф ј y  sin x 0,  .
0,   ј
y  sin x x0 x  . Ф ј y  sin x
 ,2  .  ,2 
ј y  sin x x 
x  2 .
 2
 sin xdx
0
  sin xdx ,

 
 2
 2
P   sin xdx   sin xdx   cos x 0   cos x  
0 
 cos   cos 0  cos 2  cos   4 .
Вт р а и . јќ
0,    ,2  , ј ј
0,   ,
 

P  2 sin xdx  2  cos x 0   2cos   cos 0  4 .

204
За а а 2. ј ј
2
ln x
y , x  e , y  0.
x
Р и .
ln 2 x
y x-
x
ln 2 x
0  ln 2 x  ln x  0  x  1
x
К ј , .
b
ќ ј P   yx dx ,
a
2
x  1, e .
ln x dx
y t  ln x , dt  . x  1,
x x
t  ln 1  0 , xe t  ln e  1 .
e 1 1
ln 2 x t3 1
P dx   t 2 dt   .
1
x 0
3 0
3
За а а 3. јј ј ѓ
yx 2
y x.
Р и .
b
ќ ј P    y2 x   y1 x dx .
a
y  x2 , y  x , x- ,
x 2  x  x 4  x, x  0  x 4  x  0, x  0  x x 3  1  0, x  0   
x( x  1)( x 2  x  1)  0, x  0  x  0 , x  1 .
205
Н 0,1 , x  x2 , ј y x
yx . 2
y2 x   x y1 x   x . Ј
2
ѓ yx 2
x  y2 .
 3 3 x3 1  2 1 1
 
1
P x  x dx   x 2 
2    .
2 3 0 3 3 3
0  
За а а 4. ј ј
y  x  2x  2 , ј
2
M (3,5) y- .
Р и .
јќ y'  2 x  2 y' 3  4 ,
M (3,5)
y  y0  y'0 ( x  x0 )  y  5  4x  3  y  5  4 x  12  y  4 x  7 .
206
ј y- x  0,
x  3. , ѓ ѓ
y  x  2x  2 y  4x  7 ,
2
x  0,3,
 x   x 
b 3 3
P    y2 x   y1 x dx  2
 2 x  2  4 x  7  dx  2
 6 x  9 dx 
a 0 0
0
 t  x  3 x  0  t  3  (3) 3
3 0
t3
  x  3 dx      t 2 dt    9.
2
0  dt  dx x  3  t  0  3 3 3
3
За а а 5. ј ј
y  2x
2
x2  y2  8.
Р и .
x2  y2  8 y 2  2x
x0
 2  4  32 26
x 2  2 x  8  0  x1, 2   x1, 2  
2 2
 x1  4 , x2  2 .
x  2. Ј .
207
Ф .
x  [0,2] ,
ј y  2x , x [2,2 2 ]
ј y  8  x2 .
2 2 2 
P  2 yx dx 2  2 x dx   8  x 2 dx  
b
a  
0 2 
 2  
 x  2 2 sin t , x  2  2  2 2 sin t  sin t  t 
 2 4 
 2 
 dx  2 2 cos tdt . x  2 2  2 2  2 2 sin t  sin t  t  
 2 2
 
3 2 2 2
2 4 2
2 2 x 2
 2  8 cos 2 t 8 cos tdt  2 2  2  8 cos 2 tdt 
3 0  3 
4 4
 
16 2
1  cos 2t 16  sin 2t  2
  16  dt   8 t   
3  2 3  2 
4 4
16    1     16   1  4
  8    sin   sin     8     2 .
3  2 4 2 2  3  4 2 3
208
а а а а а а а а а а
За а а 1. ј ј
x  at  sin t  , y  a1 cos t  x– .
Р и .
јќ
y  0  1  cos t  0  cos t  1  t  2k , k  Z ,
t  0,2  . , ј
t 0, ј t  2 . Ф .
t2 2
P   y(t )x (t )dt  x (t )  a(1  cos t )    a1  cos t a1  cos t dt 
t1 0
2 2
 a 2  1  cos t  dt  a 2  1  2 cos t  cos 2 t dt 
2
0 0
2 2 2
 a 2  dt  2a 2  cos tdt  a 2  cos 2 tdt 
0 0 0
2 2 2
1  cos 2t
 a 2t  2a 2 sin t  a2  dt 
0 0 0
2
2 2
a2 a2
 a 2 2  2a 2 sin 2  sin 0   dt   cos 2tdt 
2 0
2 0
2 2 2 2
a a a 2 sin 2t
 2a   2  0    
2 2
cos 2tdt 3a
2 2 2 2 0
a2
 3a 2  sin 4  sin 0  3a 2 .
4
209
За а а 2. јј
2
x y2
  1.
a2 b2
Р и .
Д .Ј .
ќ ј , x  a cos t ,
y  b sin t , t  [0,2 ] . 4
ѓ .
y- ј

0  a cos t  cos t  0  t  ,
2
x-
0  a sin t  sin t  0  t  0

ј t , t  0.
2
 
1  cos 2t
0 2 2
P  4  b sin t  a sin t dt  4ab  sin 2 tdt   4ab  dt 
 0 0
2
2

 
  sin 2t  2   1 
 2ab  t     2ab  sin   sin 0  ab .
 2 0  2 2 
 
210
а а а а а а а а а
За а а 1. ј ј
  a cos 2 .
2 2
Р и .
Ј .

1 2 2
2 1
P  d , ќ ј
 
ј   0,  , 4
 4
.
 
14 sin 2 4 
P  4  a 2 cos 2d  2a 2  a 2 sin  a2 .
20 2 0 2
За а а 2. ј ј
  a1 cos   .
Р и .
Д .Ј .
ѓ .
211
 
1 2 2 1
P  2   d  2  a 2 1  cos   d 
2
2 1 20


 1  cos 2 
 a  1  2 cos   cos  d  a    2 sin   0  

2 2 2
 d  
0  0
2 
 1   sin 2   

  3a 
2 1 2
2 1
 a        a       sin 2  sin 0   .
 2   2  0    2 2   2
 
За а а 3. ј ј
  a sin 3 .
Р и .
Д ,

јќ 0  , 6
3
,
  
2 1  cos 6
6 6 6
1
P  6    d  3 a sin 3d  3a 
2 2 2
d 
20 0 0
2

 
3a 2   sin 6  6  3a 2   1  3a  a 
2 2
        sin   sin 0    
2   6  
.
2 6 6  12 4
 0

212
Должина на лак на крива
А А А А ВА
x2
За а а 1. јј y  ln x 
8
x  1,2.
Р ни .
ќ ј
b
1 x
l   1  y '2 dx , a  1, b  2 , y  
a
x 4
2
1 x 1 1 x2 1 1 x2
1  y'2  1      1  2      
 x 4 x 2 16 x 2 2 16
2 2 2
1  1  x   x  1 x 1 x
    2           
 x  x  4   4   x 4 x 4
2 2
1 x
2
1 x
l 1     dx     dx 
1  x 4 1
x 4
2
 1 x2  1 3
  ln x    ln 2  4  1  ln 2  .
 4 2 1 8 8
 x  
x
За а а 2. јј y  2 e 4  e 4 
 
x0 x  4.
Р ни .
ј y
 x 1  x  1  1  x  
x
y   2 e 4  e 4       e 4  e 4  ,
 4  4  2  
213
2
1 x  
x
1
x
 
x
1  y '2  1    e 4  e 4    1   e 2  2  e 2  
2  4
   
2
1   1  
x x x x
  e 2  2  e 2    e 4  e 4  .
4  4 
2 4
1 4   1    1  
b 4 x x 4 x x x x
l   1  y ' dx    e  e 4  dx    e 4  e 4 dx    4e 4  4e 4  
2
a 0
4  
 2 0  
 2  
0
4
 4x  
 
 1

x
2 e  e   2 e  1  e 1  1  2 e   .
4
 0  e
За а а 3.
x2 x
y  , x  0,8 . ј ј
16 2
.
Р ни .
y
1 2
16
 
x  8x  y  
1
16
 
x  42  16  y  1   1 x  42 ,
16
T 4,1 .
x 0
4. ј
x 1
y    .
8 2
214
x 1 1
b 4 2   t x0t  
 x 1
l  2 1  y '2 dx  2 1     dx    8 2 2 
8 2  dx  dt x  4  t  0 
a 0

 8 
0
2  1  t 2 8dt 
1

2
 0 

 t 2 1   1 5 1 1 1 5 
 16  t  1  ln t  t  1     16 0 
2
 ln 1  ln  
 2 2  1   4 2 2 2 2 2 
 2 

 5 1  5 1    5 1
 16  ln     2 5  8 ln 
  2 .

 8 2 2
    
За а а 4. јј
x
 
y  cos t dt , x  [ , ].
2 2

2
Р ни .
ј y y' cos x .
ќ
  
b 2 2 2
x x
l 1  y2 dx   1  cos x dx   2 cos dx  2  cos 2 dx 
2
a
2
  
2 2 2


  
2
x x2
 2  cos dx  2  2 sin  2 2  sin  sin  

 2 2   4 4
2
2
 2 2
 2 2     2 2 2  4.

 2 2 
215
За а а 5. јј x 2   y  1 ,
3
y  [1,4] .
Р ни .
3
x 2   y  1 x   y  12 ,
3
 y  12 .
1
x  
3
2
2
x  0.
b 4 4
9 9 13
l  2 1  x 2 dy  2  1  ( y  1)dy  2  y  dy 
a 1
4 1
4 4
 2 9 13 9 13  7 7
t  y  ,t  0 y  1  t 2     t  1  2
8t 8 t 3 2
 4 4 4 4   2 t dt 
 9 36 13 49 7 9 9 31
 2tdt  dy y 4t  2
  t   1
 4 4 4 4 2
3
16  7  16 343  8 670
 (   1)   .
27  2  27 8 27
Д а а а а ва а а а а а а ав
За а а 1. јј
6 4
x  , y  2  , t  0,1.
t t
6 4
Р ни .
t x  t 5 y  t 3 .
  
1 1 1 1
l   x 2  y 2 dt   t 6 1  t 3 dt    t
3
t 10  t 6 dt  1  t 4 dt 
0 0 0 0
1
 1  t  u t  0  u  1
4
  t 3 1  t 4 dt   3 

0  4t dt  du t  1  u  1 
216
 
2 3 2
1 12 2 1
  u du  u  2 2 1 .
41 43 1
6
За а а 2. јј x  a cos 3 t ,
y  a sin 3 t .
Р ни .
4
 
ѓ , t  0,  .
 2
t2
 x  3a cos 2 t sin t 
l  4 x  y dt  
2 2


t1  
y  3a sin 2
t cos t 

2
 4  9a 2 cos 4 t sin 2 t  9a 2 sin 4 t cos 2 t dt 
0

 
2
 4  9a 2 cos 2 t sin 2 t cos 2 t  sin 2 t dt 
0
  
2 2 2
 4  3a cos 2 t sin 2 t dt  12a  cos t sin t dt  12a  cos t sin t dt 
0 0 0
 
 
  cos 2t   

2
sin 2t 2
2    3acos   cos 0  6a .
 12a  dt  6a    3a  cos 2t
 2   
0
2
 
0 0
217
За а а 3. јј
x  at  sin t  , y  a1 cos t  .
Р ни .
t  [0,2 ] . x y
x (t )  a(1  cos t ) , y (t )  a sin t .
2
 x  a(1  cos t ) 
t2
l x  y dt      a 2 (1  cos t ) 2  a 2 sin 2 t dt 

2 2
t1  y  a sin t  0
2 2
 a  1  2 cos t  cos 2 t  sin 2 t dt  a  2(1  cos t )dt 
0 0
2 2 2
t t t
 a  2 2 sin 2 dt  2a  sin dt  2a(2 cos )
0
2 0
2 2 0
 4a(cos   cos 0)  8a .
Д а а а а ва а а а а а
За а а 1. јј
  a1  cos  ,   0,2 , a  0 .
Р ни .
2
ѓ ,   0,  .
218
2 
l  2     ' d  2 a 2 1  cos    a 2 sin 2  d 
2 2 2
1 0
 a 1  2 cos   cos   sin  d   2a

 
 2 2 2 2
2  2 cos  d 
0 0
 

2a  21  cos   d  2a  2  2 cos 2 d 
0 0
2
  
  
 
 4a  cos d  4a  cos d  4a 2 sin   8a sin   0   8a .
2 2  2   2 
0 0  0 
За а а 2. јј x2  y2  a2.
Р ни .
x   cos  , y   sin  . x2  y2   2 ,
 a. ј

2 2 
l  4   2   '2 d  4  a 2  0 d  4a 02  2a .
1 0
219
Задачи од испити
А АЧ В А А А 1,
2000 - 2013
П њ
, .
ј
В 1 - 10 ј ј .

Задача 1. f ( x)  ln x 2  4 . 
Задача 2. f ( x)  ln x 2
 9 .
1
Задача 3. f ( x)  3 x .
x 12
1
Задача 4. f ( x)   ln 2  x  .
x
Задача 5. f ( x)  x 2  5x  6 .

Задача 6. f ( x)  ln x 2  2 x . 
1
Задача 7. f ( x)  .
x  3x  2
2
Задача 8. f ( x)  x 2  1  ln(9  x 2 ) .
Задача 9. f ( x)  x2  2 .
Задача 10. f ( x)  x 2  4  ln(16  x 2 ) .
њ
В 11 - 26
ј .
 cos x , x  0
Задача 11. y   .
ln( x  1)  1 , x  0
 2 cos x , x  0
Задача 12. y   .
ln( x  1)  2 , x  0
x 2  5 , x  0

Задача 13. y    .
 5 sin( x  ) , x  0
 2
x  5 , x  0
2

Задача 14. y    .
5 sin( x  ) , x  0
 2
220
  x , x  
Задача 15. y   .
 2 sin 2 x , x  
ln x  1, x  1
Задача 16. y   .
 x 2, x 1
 x 2  2x  3 , x  1
Задача 17. y   x 1
.
 3  1, x 1
 x 2  2 x, x  0
Задача 18. y   .
2 sin 2 x, x  0
 x
 , x0
 22
Задача 19. y    x  2 x, 0  x  2 .
 ln( x  1), x2


Задача 20. y  1 3 x .
Задача 21. y  ln x  1 .
  x 1, x  0
Задача 22. y   x
.
 e , x0

 x ,
3
x0
Задача 23. y   2 .

 x  4 x , x  0
Задача 24. y  ln( 2  x) .
 x2  x , x  1
Задача 25. y   .
  ln x, x  1
 
 sin x, x2
Задача 26. y   2 .
 x 2  5x  6 , x  2

( ) ј
В 27 - 67 ј .
5x
Задача 27. lim .
x 0 tg 3x
x3
 x3  1 
Задача 28. lim  3  .
x  x  1 
 
221
x2
 x3  2 
Задача 29. lim  3  .
x  x  3 
 
x
x 0 5 sin 2 x
5 x  5
x 0 x
x 1
 2x  3 
Задача 32. lim   .
x  2 x  4
 
1  x 1
x 0 x2
x2
 x2 1
Задача 34. lim  2  .
x  x  1
 
x
e e
x
x 0 sin x cos x
x2  x
x 1 x 1
2
e x  cos x
x 0 x2
3
x 2  1  4x 1
x 
x  x2  3
x 1
 3x  4  3
x  3 x  2
 
cos x  sin x
 cos 2 x
x
4
e ax  cos ax
x 0 e bx  cos bx
x
 1 
Задача 42. lim 1  2  .
x 
 x 
x
 x 
x  1  x
 
1  cos x
x 0 x2
222
x2
 3x 2  2 
Задача 45. lim  2  .
x  3x  2 
 

Задача 46. lim x  a  x .
x 

 1x 
Задача 47. lim x  e  1 .
x   
 
2 x 1
 x 1 
x  x  2
 
2 x 1
 1  3x  x
x  1  2 x
 
 
1
Задача 50. lim e x  x x .
x 0
 1 1 
Задача 51. lim   .
x 0 sin x
 tg x 
5x
 2
Задача 52. lim 1   .
x 
 x
 x 1 
Задача 53. lim   .
x 1 x  1
 ln x 
 1 3 
Задача 54. lim   .
x 1 1  x 1  x3 

e x  e x  2x
x 0 x  sin x
ax  bx
Задача 56. lim x .
x 0 c  d x
xm  am
Задача 57. lim n .
x a x  a n
ln 1  sin x 
x 0 tg 2 x
x2
 x2  7 
Задача 59. lim  2  .
x  x  3 
 
x
e e
x
x 0 sin x
ln(3  e 2 x )
x  ln( 2 x  e 3 x )
223
tg(5 x)
x0 sin(8 x )
xn
Задача 63. lim x .
x  e
x
 x 3
x  x  2
 
ln(5 x  e 2 x )
x  ln(1  e 3 x )
x
 x 
x  1  x
 
x2 1  x
x  4
x3  x  x
ј
В 68 - 102 ј .
Задача 68. y  x arctg x 2 .  
Задача 69. y  x arctg x .
Задача 70. y  cos 2 x cos x 2 .
Задача 71. y  sin 2 x sin x 2 .
1 ex
Задача 72. y  sin .
1 ex
1 ex
Задача 73. y  cos .
1 ex
1 ex
Задача 74. y  tg .
1 ex
arctg x
Задача 75. y .
x2
arctg x
x
 t 1
x  t 1

Задача 77.  3
.
y  t
 t 2 1
 x  arcsin t
Задача 78. 
 y  ln 1  t 2
 .
224
 x  arcsin t
 y  ln 1  t 2
.
 sin t
x  1 t 2
Задача 80.  .
cos t
y 
 1 t 2
 3at 2
 y 
Задача 81.  1 t3 .
 x  3at3
 1 t
Задача 82. y  x x
.
Задача 83. y  tg x  .
x2
Задача 84. y  tg x 

x  sin x
.

Задача 85. y  3x 2  2 
sin x
.
Задача 86. y  x x sin x .
Задача 87. y  cos x  .
x2
Задача 88. y  sin x  .

x2

Задача 89. y  x 2  1  sin x
.
Задача 90. y  (cos x) sin x
.
Задача 91. y  cos x  .
x
Задача 92. y  arctg x  .

x
Задача 93. y   x sin x

.
Задача 94. y  cos x 
ln x
.
Задача 95. y  x  1 .
2
x
Задача 96. y  x ln x .
Задача 97. y  sin x 
ln cos x
.
Задача 98. y  x 2 tg x
.
tg x
1
Задача 99. y    .
 x
2
Задача 100. y  x x .
x
Задача 101. y  x e .
Задача 102. y  x  arctg y .
225
В 103 - 108 y  .
 y  sin 5t
 x  sin t
 y  e t sin t
 x  e cos t
t
 y  e t cos e t
Задача 105.  t t
.
 x  e sin e
 y  t  arctg t
 x  ln 1  t 
2
.
 x  arcsin t
 
.
 y  ln 1  t
2
 y  t cos t
 x  t sin t
ј
Задача 109. Д y  x 3  3x 2  2 ,
ј 2x  6 y 1  0 .
Задача 110. Д y  x 3  3x 2  5 ,
ј x  3y  3  0 .
Задача 111. Д y x
y  x.
Задача 112. Д y  2 x ln x , ј
2x  y  3  0 .
1  3x 2
Задача 113. Д y ,
3  x2
y 1.
Задача 114. Д
y  x 2  4x  5 x  y 1  0 .
y  x 2  3x x .
1
Задача 116. y  x
x
x .
Задача
117. ј
y  x  3x  5 , ј
3 2
2x  6 y 1  0 .
226
Задача 118. Д y  x ln x , ј
2x  2 y  3  0 .
Задача 119. З y  x2  3 ,
ј y   x  1.
2
Задача 120. З y ,
x 1
ј y  x.
Задача 121. y  x  2x  5
2
x1  1 x2  3 . Д ј
.
x2
Задача 122. Н ј y
4  x2
x  2.
Задача 123. Н ј
x 2  3x  6
y x  1.
x2
y  x  3x  10
2
.
Задача 125. В ј y  x  2x
3 2
:
) y  4 x  14 ;
) .
Задача 126. Н ј y  cos 2 x

x .
4
Задача 127. Н ј y  sin 2 x

x .
4
x  3x  6
2
y x  1.
x2
xa
y x  a.
2a  x 2
y   x  5x  6
2
.
ј
Задача 131. Д ј y  e 4 x  2e  x ј
ј y  13 y  12 y  0 .
227
Задача 132. Д ј y  cos e x  sin e x ј

ј y  y  ye 2 x  0 .
Задача 133. Д ј y  2x  x 2 ј
ј y 3 y  1  0 .
x 3
Задача 134. Д ј y ј
x4
2 y   y  1y .
2
ј
Задача 135. Д ј y  e  x sin x ј
ј y  2 y  2 y  0 .
Задача 136. Д ј y  e arcsin x ј
ј 1  x y  xy  y  0 .
2
Задача 137. Д ј ye x

 e x
ј
1 1
ј xy  y  y  0 .
2 4
 x  sin t
Задача 138. Д ј  ј
 y  sin 4t
1  x y  xy  16 y  0 .
2
 x  3t  t 3
Задача 139. Д ј  ј
 y  3t
2
 
36 y y  3  x  3 .
1 2 x
Задача 140. П ј y x e ј
2
y  2 y  y  e x .
Задача 141. Д ј y  4e  x  5xe  x ј
ј y  2 y  y  0 .
arcsin x
Задача 142. П ј y ј
1 x2
ј 1  x y  xy  1 .
2
1
Задача 143. П ј y  ln ј ј
1 x
xy  1  e y .
Задача 144. Д ј y  sin2 arcsin x  ј
ј 1  x y  xy  4 y  0 .
2
228
њ -
В 145 - 174 ј ј .
x 12
Задача 145. y  .
x 5
x2
1 x2
x2
x2
x2
Задача 148. y 2 .
x 4
x2
1 x
x2  4
Задача 150. y 2 .
x 4
1 x2
1 x2
2  x2
4 x
2  x2
4  x2
3  x2
1 x2
x2  x  2
Задача 155. y 2 .
x  x2
x2
Задача 156. y 2 .
x 2
x2 1
Задача 157. y 2 .
x 4
1
Задача 158. y 2 .
x 1
3x 2  2
Задача 159. y 2 .
x 1
2x2 1
Задача 160. y 2 .
x 1
x2
x4
229
x2
x 3
x2
2x  3
1
Задача 164. y  2 .
x 4
2x 1
3x  1
2
Задача 166. y 
x  32 .
4x  1
Задача 167. y
x  12 .
x2
x2
Задача 168. y 2 .
x 1
x2
9  x2
x2  4
9  x2
x2  4
1 x2
Задача 172. y
 x  1
2
.
x  13
x3
1 2x
ex
x
.
В 175 - 234 ј .
dx
Задача 175. x
 2 x  10
2
.
dx
Задача 176.  2 .
x  x2
x2  2
Задача 177.  2 dx .
x 1
1  x 2 dx .
Задача 178.  2
x 1
230
x2 1
Задача 179.  x 2  1 dx .
dx
Задача 180.  2 .
( x  2 x  3)( x  1)
dx
Задача 181.  .
( x  1)( x  1)
Задача 182.  tg
2
xdx .
cos x
Задача 183.  sin 2
x 1
dx .
sin x
Задача 184.  1  cos 2 x dx .
ex
Задача 185.  1  e2 x dx .
dx
Задача 186.  x4  x2 .
dx
Задача 187.  1  x3 .
ln x
Задача 188.  x dx .
ln ln x 
Задача 189.  x dx .
ln x sin ln x 
Задача 190.  x
dx .
x cos x
Задача 191.  sin 3 x dx .
Задача 192.  x e dx, n  N , a  Z .
n ax
Задача 193.  x arctg xdx .

Задача 194.  x a dx, a  0 .
2 x
Задача 195.  x sin x dx . 2
Задача 196.  x 4  x dx .
2 2
Задача 197.  e cos x dx .

3x
Задача 198.  x sin xdx .

3
Задача 199.  e cos 5 x dx .

3x
Задача 200.  x e dx .
3  x2
231
Задача 201. e
x
cos 2 x dx .
202.  e
2
Задача x
xdx .
dx
Задача 203.  x 4 x
.
 e x dx .
3
Задача 204. x 2
Задача 205.  x arctg xdx .

xdx
Задача 206.  4 x . 4
Задача 207.  e sin xdx .

x
3 x
Задача 209.  arcsin xdx .

e x dx
Задача 210.  e x 1 .
Задача 211.  x cos 2 x dx .
Задача 212.  x sin
2
x dx .
dx
Задача 213.  e x 1
.
Задача 214.  xe
x
dx .
Задача 215.  ln 3
x dx .
sin x cos 3 x
Задача 216.  cos 2 x  1 dx .
Задача 217.  arctg x dx .
x 3 dx
Задача 218.  1 x3
.
dx
Задача 219.  x 3 x
.
Задача 220.  x cos nxdx, n N .

xdx
Задача 221.  x x2 1
.
dx
Задача 222.  , a, b  R .
ax  b x
Задача 223. e
x
dx .
232
Задача 224.  e x  1 dx .
x  2dx
Задача 225.  x  2x  2 .
2
Задача 226.  x ln xdx, n  1 .

n
dx
Задача 227. 
tg x  5cos x
2
. 2
dx
Задача 228.  2  x  1 x
.
1 1 x
Задача 229.  ln dx .
1  x  1  x
2
xdx
Задача 230.  x 2 1
.
3x  1dx
Задача 231.  x 2  2x  2
.
Задача 232.  sin x dx .
Задача 233.  a  x dx .
2 2
dx
Задача 234.  .
2 x
e 1 e
x
В 235 - 258 ј .
2 x
e
Задача 235.  1 e
0
2x
dx .
2
Задача 236.  ln
2
xdx .
1
 x ln 1  x dx .
1
Задача 237. 2
0

sin x
Задача 238.  1  cos
0
2
x
dx .
1
Задача 239.  xe dx .
x
0
2
Задача 240.  ln x dx .
1
233
3
2
dx
Задача 241.  x1  x  .
1
2
2
1
x
Задача 242.  1
0 x
dx .
x e
3 x
Задача 243. dx .
0
1
3 x
0
2
Задача 245.  x ln xdx .
1
1
Задача 246.  x sin xdx .
0
1  ln x
e
1
x
dx .

2
cos xdx .
0
e 1
Задача 249.  ln x  1dx .
0

2
sin xdx .
0
x 1
9
4 x 1
dx .
3
dx
Задача 252.  2x
2
2
 3x  2
.
e
dx
1 1  ln 2 x
.

2
Задача 254.  x sin
2
xdx .
0

2
Задача 255.  x cos
2
xdx .
0
234
10
xdx
Задача 256.  x
5
2

1 x2 1
.

4
x sin x
Задача 257.  cos
0
3
x
dx .
9
x
Задача 258.  4 x 1
dx .
y  e x , y  e x y  e.
y  ex , y  1 x  1.
y  2x , y  2 x  0.
y  2x  x 2 y  x .
y  e, x  0 y  ex .
y x x
2
y  1  4x 2 ( ).
1 x2
y y ( ).
1 x2 2
1
y  , y  x2 x  2( ).
x
y  3x 2 y  x2 1( ).
y  sin x y  cos x x- ( ).
y  cos x y   cos x y 1 ( ).
Задача 270. П ј ј
y  x  x  1, x  0, x  1
2
y 0.
Задача 271. Н јј
yx 2
y  x .
235
Задача 272. Н јј
3
x
y  x2 y .
3
y  x  2x  3
2
y  x2  x  2 .
y  3x 2 y  x2  4 .
: y  x  2, y   x  2 y  0.
y  x 2  3x  5 y  x 2  2x .
Задача 277. П јј y  ln x
xe y  0.
Задача 278. П јј y  x2
y  x3 .
y  ln x y  ln 2 x ( ).
Задача 280. П јј (
): y  2 x  1, y  5  x 5y  5  x .
1
): y  , y  x x  2.
x
): y  x 2
y2  x .
yx 2
y  3x  2 . Н
2
.
y  xx  1
2
.
y  e x , y  ex y  3.
y  x 2  4 y   x 2  6x .
r  1 sin  ( , r ) .
r  1 cos  ( , r ) .
Задача 289. Д r.
236
x2
Задача 290. П ј ј  y2  1
4
.
Задача 291. П ј ј y  x3
xa x b, 0 a b.
Задача 292. П јј y  ln x
x1  5 x2  10 .
1  x2 
Задача 293. Д y    ln x 
2 2 
x1  1 x2  e .
 x  Rcos t  t sin t 
 t1  0 t2   .
 y  Rsin t  t cos t 
 x  2t  sin t 
Задача 295. Д 
 y  21  cos t 
t1  0 t 2  2 .
 x  cos t 3
 , 0  t  2 .
 y  sin t
3
ex 1
Задача 297. Д y  ln
e x 1
x1  1 x2  2 .
r  a1  cos  , a  0 .
Задача 299. Д r  a cos  , a  0 .
Задача 300. Д r  a sin  , a  0 .
***********
Задача 301. Д arctg 0,97 .
Задача 302. Д ј :
x 3 x  27
3
) f ( x)  ; ) f ( x)  .
x 2 1 x2  3
237
ЛИТЕРАТУРА
[1] Н. Шекутковски. Математичка анализа 1. Низи, функции, лимеси, изводи,

интеграли (II издание), Просветно дело АД, Скопје, 2008;
[2] G. N. Berman. Zbirka zadataka iz matematičke analize, Naučna knjiga, Beograd, 1974;
[3] B. P. Demidovič. Zbornik zadač i upreženia po matematičeskomu analizu (ruski),

Nauka, Moskva, 1969;
[4] Л.Д. Кудрявцев. Курс математического анализа, I. Высшая школа, Москва, 1981;
[5] S. Kurepa. Uvod u matematiku, Skupovi – strukture – brojevi. Tehnička knjiga, Zagreb,
1975;
[6] S. Kurepa. Matematička analiza. Tehnička knjiga, Zagreb, 1984;
[7] И.И. Ляшко, А.К. Боячук, Я.Г. Гай, А.Ф. Калайда. Математический анализ, I.
Вища школа, Киев, 1983;
[8] P. Miličić, M. Ušćumlić. Zbirka zadataka iz više matematike I, Naučna knjiga,

Beograd, 1985;
[9] С.М. Николский. Курс математического анализа, I. Наука, Москва, 1975.
238

Zbirka Resheni Zadachi Od Matematika 1 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zbirka Resheni Zadachi Od Matematika 1 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ЗБИРКА РЕШЕНИ ЗАДАЧИ ОД МАТЕМАТИКА 1

Универзитет „Св. Кирил и Методиј“

Технолошко-металуршки факултет - Скопје

д-р Никита Шекутковски, редовен професор, ПМФ – Скопје, Универзитет

д-р Татјана Атанасова Пачемска, редовен професор, Универзитет „Гоце

Со одлука на Наставничкиот совет на Технолошко-металуршкиот факултет во

Универзитет „Св. Кирил и Методиј“

Досега се напишани повеќе збирки со решени или нерешени задачи од

Долгогодишниот начин на работа и искуство ги мотивираше авторите да ја

Во првиот дел авторите ги опфатиле следниве теми: Скицирање графици со

На почетокот на секое поглaвје се дадени дефинициите на поимите кои се

Интеграли од тригонометриски функции. Интеграли од облик  Rsin x, cos x dx 188

Интеграли од oблик  sin m x cos n xdx, m, n   191

Рекурентни формули за  sin n xdx ,  cos n xdx 193

2. Определен интеграл 194

ГРАНИЦИ И ИЗВОДИ. ПРИМЕНА

D f  D f1  D f 2  [1,5]  (,4)  [1,4) .

D f  D f1  D f 2  [0,2]  (1, )  (1,2] .

D f  D f1  D f 2  (,2)  (2,1]  [1,2)  (2,] .

D f 2  [4,4] . D f1  (,2)  (3,) . D f2

Посредна конструкција на графици

ПОСРЕДНА КОНСТРУКЦИЈА НА ГРАФИЦИ

Графиците на функциите: y = x n , y = a x , y = ln x, y = sin x, y = cos x,

Посредна конструкција на графици

7. f ( x ) = a x , a > 0, a ≠ 1, D f = ℝ, 8. f ( x) = a x , 0 < a < 1, D f = ℝ,

9. f ( x) = log a x, a > 0, a ≠ 1, 10. f ( x) = log a x, 0 < a < 1,

Посредна конструкција на графици

11. f ( x ) = sin x , D f = ℝ, 12. f ( x ) = cos x , D f = ℝ, V f = [ − 1, + 1]

13. f ( x ) = tg x , 14. f ( x ) = ctg x ,

Посредна конструкција на графици

15. f ( x ) = arcsin x, D f = [ −1,1], 16. f ( x ) = arccos x , D f = [ − 1,1],

17. f ( x ) = arctg x, D f = ( −∞, ∞), 18. f ( x ) = arcctg x , D f = ( −∞ , ∞ ),

Посредна конструкција на графици

Посредната конструкција на графикот на функцијата y = f (x) се состои во

Посредна конструкција на графици

негативна насока на x -оската, а ако c < 0 поместувањето е во позитивна насока на

Нацртај ги графиците на следните функции:

Посредна конструкција на графици

f (x) = - cos x f(x) = lnx

Посредна конструкција на графици

Задача 2. а) f ( x) = −3− x ; б) f ( x) = sin( − x ) ;

f (x) = 3-x  f (x)= 3

Посредна конструкција на графици

Посредна конструкција на графици

Задача 6. а) f ( x) = sin x ; б) f ( x) = sin x ;

Посредна конструкција на графици

f (x) = sin x f ( x) =| sin x|

 − sin x, x<0  − sin x, sin x < 0

Задача 7. Нацртај ги графиците на инверзните функции на функците:

Посредна конструкција на графици

Чекор 2. Го скицираме графикот на функцијата y2 = sin 3x на тој начин

Посредна конструкција на графици

Чекор 3. Го скицираме графикот на функцијата

Посредна конструкција на графици

СКИЦИРАЊЕ ГРАФИЦИ НА ФУНКЦИИ

Задача 1. Скицирај ги графиците на следните функции,

и точките ( x,− y ) и (− x, y ) се исто така точки од графикот на кривата. Значи

Посредна конструкција на графици

б) За да го нацртаме графикот на функцијата x = a(t − sin t ) , y = a(1 − cos t )

СКИЦИРАЊЕ ГРАФИЦИ НА ФУНКЦИИ ЗАДАДЕНИ СО ПОЛАРНИ

Задача 1. Скицирај ги графиците на функциите:

Посредна конструкција на графици

Со нанесувањето и поврзувањето определените точки, во поларниот

f (x) = 3-x f (x)= 3