GUIGUINTO NATIONAL VOCATIONAL HIGH SCHOOL

SECOND QUARTER
KOMMUNIKASYON AT PANANALIKSIK SA WIKA AT KULTURANG PILIPINO
Setyembre 16-20, 2019

KAKAYAHANG KOMUNIKATIBO NG MGA PILIPINO:

Sa pagtuturo at pagkatuto ng wika hindi sapat na alam ang tuntuning pang-gramatika. -Ang
pangunahing layunin sa pagtuturo ng wika ay magamit ito ng wasto sa mga angkop na sitwasyon,
maipahatid ang tamang mensahe at magkaunawaan ng lubos ang dalawang taong nag-uusap.

Ito ay kakayahan sa paggamit ng wika hindi lamang sa pagkakaroon ng kakayahang

linggwistika o gramatika sa epektibong makipagtalastasan gamit ang wika. Nararapat din malaman ang
paraan ng wika ng lingguwistikang komunidad na gumagamit nito upang matugunan at maisagawa ito
nang
naayon sa kanyang layunin.

KAKAYAHANG PANGKOMUNIKATIBO:
 Kakayahang Pangkomunikatibo Communicative competence ay nagmula sa
lingguwistang si Dell Hymes (1966). Ito ay nilinang niya kasama si John Gumperz
mula sa Lingguistic competence ni Noam Chomsky.
 Nauukol sa kakayahan sa aktuwal na paggamit ng wika sa mga tiyak na
pagkakataon.
a. Kakayahang Lingguwistiko
b. Kakayahang Sosyolingguwistiko
c. Kakayahang Diskorsal
d. Kakayahang Istratedyik

A. KAKAYAHANG LINGGUWISTIKO O GRAMATIKAL

 Abilidad ng isang tao na makabuo at makaunawa ng maayos at makabuluhang
pangungusap.
 Ang kakayahang linggwistiko ay tumutukoy sa kakayahan o abilidad ng isa na
makapagsalita iba't ibang mga lenggwahe, wika, at dayalekto.
 Nakakatulong ito upang mas mapadali ang pakikipagtalastasan gayundin ang
komunikasyon sa iba.
 Ang kakayahang lingwistiko ay isang kakayahan o katalinuhan sa larangan ng isang
lingwahi. 
 Ang lingwistikong kakayahan ay nag binubuo ng kakayahan nito sa isang wika sa tamang
pag bigkas, pag sulat. May malalim na kaalam sa isang wika sa pag sulat at sa pag bigkas,
na may taglay ng tamang gramatika.

MUNGKAHING COMPONENT NG KAKAYAHANG

LINGGUWISTIKO O KAKAYAHANG GRAMATIKAL:
A. PONOLOHIYA O PALATUNUGAN – Ang Pag-aaral sa mga ponema (tunog),
paghinto (juncture), pagtaas at pagbaba ng mga pintig (pitch), diin (stress), at pagpapahaba ng tunog
(prolonging/lengthening).
PONEMA
Ang tawag sa pinakamaliit na yunit ng tunog.

2 Uri ng Ponema:
 Ponemang Segmental ay binubuo ng katinig at patinig.
 A. May 25 ang orihinal na kasama sa palabaybayin ngunit isinima ang impit na tunog o
glottal
stop (?) sapagkat at ay itinuturing na isang ponemang katinig dahil nagpapabago nito ang
kahulugan ng isang salita. Ang dating ng bigkas nito ay malumi o maragsa.
B. b, d, f, g, h, j, k, l, m, n, /p, r, s, t, v, w, y/, z, ?, ŋ ang bumubuo sa ponemang katinig
Hal:. Tu: bo – pipe tub : bo? – profit
C. 5 naman ang patinig – a, e, i, o, u
D. May mga salitang nagkakapalit ang ponemang /u/ at /o/, gayundin ang /i/ at /e/ ngunit
hindi nagbabago ang kahulugan ng salita.
Hal: babae – babai lalake – lalaki
Kalapatin- kalapati noon - nuon
E. Mayroon din namang mga salitang itinuturing na hiwalay na ponema ang /u/, /o/, /i/, at
/e/ dahil nagbibigay ito ng magkaibang kahulugan at hindi maaaring pagpalitin.
o Hal: uso – modern mesa – table
o Oso – bear misa - mass

B. MORPOLOHIYA – Ang makaaghma na pag-aaral ng mga morpema o makabuluhang yunit

ng mga salita.
• Ito ay ang pag-aaral sa pagbuo ng mga salita sa pamamagitan ng iba’t ibang morpema.
• Ito ay itinuturing na pinakamaliit na yunit ng isang salita na may angking kahulugan. Ito
ay maaring panlapi o salitang ugat.

MORPEMA
Ang morpema ay ang pinakamaliit na yunit ng isang salita na nagtataglay ng kahulugan. Ito ay
maaring salitang – ugat o panlapi.

URI NG MORPEMA:
A. MORPEMANG MALAYA
Tinatawag na mga malayang morfim ang mga salitang pwedeng bigkasing nag-iisa at di
lagging nakakabit pa sa ibang morfim.
Halimbawa: ulo, bahay, pusa, isip

B. DI MALAYANG MORPEMA
Mga morpema na laging nakakabit sa ibang morpema. Tinatawag na panlapi ang mga
morpema na laging nakakabit sa ibang morpema. Di malayang morpema ang mga afiks o
panlapi
Halimbawa: dasal-nagdasal bili- bumili linis- nilinis

C. SALITANG UGAT
Rut ay tintawag ding salitang –ugat.
Halimbawa: pinag+saing+an

*Ang isang rut at isa o higit pang afiks ay tinatawag na stem kung dinadagdagan pa ito ng iba pang
afiks. Kaya ang stem ang bahagi ng salitang kinakabitan ng afiks.
Halimbawa: ganda ang rut ng salitang gandahan at ito rin ang stem dahil kinakabitan ng afiks
na han.

MGA AFIKS / Panlapi

1. UNLAPI - Ang mga PANLAPI na ikinakabit sa unahan ng iba pang morpema
Halimbawa: Pag – Pagkain, Ma - Mabato
2. HULAPI - Ang tawag sa morpema na kinakabit sa dulo ng salita.
Halimbawa: an/han – kainan, batuhan, sigawan, habulan, kantahan,

3. GITLAPI – Ang morfirm na sinisingit sa iba pang morfirm.

Halimbawa: Kagandahan,

C. SINTAKS – Ang pagsasama ng mga salita upang makabuo ng pangungusap na may kahulugan.
 Estruktura ng pangungusap
 Tamang pagkakasunod-sunod ng mga salita
 Uri ng pangungusap ayon sa gamit (pasalaysay, patanong, pautos, padamdam)
 Uri ng pangungusap ayon sa kayarian (payak, tambalan, hugnayan, langkapan)
 Pagpapalawak ng pangungusap

Dalawang uri ang pangungusap sa Filipino:

1. Pagpapanaguri / predikeytib
Tinatawag na pagpapanaguri ang pangungusap na may simuno/sabjek/ tapik/ paksa at
panaguri/ koment / predikeyt. Ang simuno ang pinag-uusapan. Ang panaguri ang nagsasaad ng
tungkol sa simuno.

SIMUNO O PAKSA
Ang bahaging pinag-uusapan o pinagtutuunan ng pansin sa loob ng pangungusap. ang paksa o
simuno ay maaaring gumaganap ng kilos o pinagtutuunan ng diwang isinasaad sa pandiwa at ganapan
ng kilos ng pandiwa.

PANAGURI
Bahagi ng pangungusap na nagbibigay ng kaalaman o impormasyon tungkol sa paksa. ito ay
naglalahad ng mga bagay hinggil sa simuno.

MGA BAHAGI NG PANANALITA (Parts of Speech)

I. SALITANG PANGNILALAMAN (Content Words)
A. MGA NOMINAL
I. PANGNGALAN (Noun) - nagsasaad ng ngalan ng tao, bagay, hayop, pook o
pangyayari.
II. PANGHALIP (Pronoun) - panghalili sa ngalan ng tao, bagay, pook, hayop,
pangyayari.
a. Panao o personal -
ako ikaw siya
tayo kayo sila
b. Pamatlig o Demonstratibo
ito iyon iyon niyan
noon dito diyan doon
c. Pananong o Interogtibo
sino kanino ano saan ilan
d. Panaklaw o Indefinete
sino man ano man alin man gaano man paano man
B. PANDIWA (Verb) - Ang pandiwa ay isang salita (bahagi ng pananalita) na nagsasaad ng kilos o
galaw (lakad, takbo, dala), isang pangyayari (naging, nangyari), o isang katayuan (tindig, upo, umiral)
May tatlong aspekto ito.
a. Perpektibo o tapos na
b. Imperpektibo o ginaganap pa
c Kontemplatibo o gaganapin pa lamang
Mga pokus
 a. Aktor
Tumula ng isang madamdaming piyesa si Franceska.
b. Layon
Tinula ni Franceska ang isang madamdaming piyesa .
c. Benepaktibo
Idinalaw ni Kylie ang anak sa kaniyang ama.
d. Direksyunal
Tinunton ni Kyeli ng anak niya ang landas patungo sa liblib ng gubat.
e. Lakatibo
Pinag-enrolan ni Vian ang Unibersida ng Pilipinas para sa kaniyang
araling graduwado ang naipong pera.
f. Instrumental
Ipinang-enrol ni Vian sa Unibersidad ng Pilipinas para sa kanyang araling
graduwado ang naipong pera.
g. Kosatibo
Ikinatuwa ni Lyndon ang pagdalaw ni Kenneth.
h. Resiprokal
Sa pagdalaw ni Lyndon kay Kenneth, nagkatuwaan sila.

C. MGA PANURING (Modifiers)

A. Pang-uri (Adjective) - salitang naglalarawan o nagbibigay turing sa pangngalan
a. lantay
b. pahambing
c. pasukdol
B. Pang-abay (Adverb)- naglalarawan sa panguri, pandiwa o kapwa pang-bay
a. pamanahon
b. panlunan
c. pamamaraan

2. Di-pagpapanaguri / non-predikeytib
Uri ng Pangungusap ayon sa gamit = pasalaysay, pataong, pautos, padamdam

ESTRUKTURA NG PANGUNGUSAP
PASALAYSAY O PATUROL
Ito ay nagsasalaysay ng katotohanan o pangyayari. Lagi itong nagtatapos sa tuldok.
Halimbawa: Ang mundo ay umiikot sa sarili nitong axis.
1. PATANONG
Ito ay nag-uusisa tungkol sa isang katotohanan o pangyayari. Tandang pananong (?) ang bantas
sa hulihan nito.
Halimbawa: Saan makukuha ang libreng inumin?

2. PADAMDAM
Ito ay nagsasabi ng matinding damdamin gaya ng tuwa, lingkot, pagkagulat, paghanga,
panghihinayang at iba pa. Karaniwang nagtatapos io sa tandang padamdam (!).
Halimbawa: Ay! Tama pala ang sagot ko.

3. PAUTOS O PAKIUSAP
Ang pautos ay nagpapahayag ng obligasyong dapat tuparin, samantalang ang pakiusap
aynagpapahayag ng pag-utos sa magalang na pamamaraan. Nagtatapos sa tuldok.
C. ORTOGRAPIYA – Ang ortograpiyang Filipino ay sining ng pagsulat ng mga salita na may
tumpak na titik alinsunod sa wastong gamit, wastong baybay.
1. Alibata
2. Panahon ng Amerikano – Ipinakilala ang Ingles bilang midyum.
3. Panahon ng Komonwelt –
o Ang Abakadong Tagalog
o Ang Alpabetong Pilipino

D. LEKSIKON (Mga Salita o Bokabularyo)

 Pagkilala sa mga:
• Content words (pangalan, pandiwa, pang-uri, pang-abay)
• Function words (panghalip, mga pang-ugnay tulad ng pangatnig, pangukol,
pang-angkop)
 Konotasyon at denotasyon
 Kolokasyon (pagtatambal ng salita at isa pang subordinate na salita)
 Semantika

BAHAGI NG PANANALITA: MGA SALITANG PANGKAYARIAN (Function

Words)
1. MGA PANG-UGNAY (Connectives)
Mga Pang-ugnay
a. Pangatnig (Conjuction) – salitang nag-uugnay ng dalawang salita, parirala o sugnay.
Halimbawa at, pati, ni, sublit, ngunit, dahil, sapagkat, datapwat,bagaman, habang,
b. Pang-ankop (Ligature)- katagang naguugnay sa panuring at salitang tinuturingan.
Halimbawa: na, ng, g,
c. Pang-ukol (Preposition) - Inuugnay nito ang isang pangngalan sa iba pang salita.
Halimbawa: Ang sa,ng , ay mga
2. PANANDA (Markers)
 a. Pantukoy (Article/determiner) - Ito ang mga salitang laging nagunguna sa
pangngalan o
panghalip . Kabilang dito ang si, sina, ang at ang mga.
b. Pangawing (linker) - Ito ang mga salitang nagkakawing ng paksa o simuno at
pangyayari.
sa Filipino ang ay isang pangawing na salita.

PAGBUO NG MGA SALITA:

1. Paglalapi - Tumutukoy ang prosesong ito sa paggamait ng panlapi upang makabuo ng bagong
salita.
a. pag-uunalapi nagtapos
b. Paggigitlapi tinapos
c. Paghuhulapi tapusin
d. Paglalaping kabilaan nagpuntahan
e. Paglalaping laguhan nagsumigawan

2. Pag-uulit - tumutukoy ang prosesong ito sa pag-uulit sa salita o bahagi ng salita.

a. Pag-uulit na Di-ganap
sasayaw,uuwi , tatakbo
b. Pag-uulit na Ganap
bahay-bahayan
c. Haluang Pag-uulit
Sasayaw-sayaw

3. Pagtatambal- tumutukoy ang prosesong ito sa pagbubuo ng bagong salita mula sa dalawang
magkaibang salita.
Halimbawa: Pataygutom bahaghari

C. KAKAYAHANG ISTRUKTURAL
Natutukoy ang mga angkop na salita, pangungusap ayon sa konteksto ng paksang napakinggan
sa mga balita sa radyo at telebisyon. Sa madaling salita, nakukuha ang mga pananalita sa pamamagitan
ng mga instrumenta kagaya ng radyo, kapag nakikinig tayo at telebisyon, kapag nanunood tayo.

D. KAKAYAHANG DISKORSAL
Natutukoy ang mga angkop na salita, pangungusap ayon sa konteksto ng paksang napakinggan
sa mga balita sa radyo at telebisyon. Sa madaling salita, nakukuha ang mga pananalita sa pamamagitan
ng mga instrumenta kagaya ng radyo, kapag nakikinig tayo at telebisyon, kapag nanunood tayo.