IKATLONG ANTAS NG Filipinas ng walang anumang uri ng

NASYONALISMONG PILIPINO paghihirap kung iisipin lamang ng

mga Espanyol na tayo’y kapantay
Kilusang Reportmista
pantay lamang nila noong
- dulot ng pagbabago (ends) pamumuno niya.
- Kabalintunaan; ang konsepto
Kilusang Propagandista (kolonyalista) na maging kapantay
- dulot ng kanilang pamamaraan ng ang kanyang nalupig,
pagpapalaganap ng kanilang pinamumunuan at nasakupan.
pakikipaglaban (means) A. Marcelo Hilario del Pilar
- 2 Uri ng Propaganda ang namayani - Isa sa mga pangunahing
noon: tagapagtaguyod ng Kilusang
o Pagsusulat [MHDelP, Rizal] Propaganda; ipinanganak noong
1850
o Pagsasalita [G. Lopez Jaena]
- Taga-Bulacan; nagmulat ng pang-
aabuso ng mga PP; dulot ng
pangaapi sa kanyang kapatid na
- Repormista nagnais na: Pari (P. Toribio del Pilar).
o Baguhin ang pananaw ng o Na- Destierro ito sa Marianas
mga Espanyol sa mga Islands (dahil kaibigan ang
Pilipino Gomburza at naniwala sa
o Pagkakaalipin ng mga Indio kanila agenda)
Pilipino sa mga kamay ng o Nahiyakat ang kanyang
mga kolonyalista damdamin (bilang kapatid at
o Pagiging katuwang nito sa makabayan na inabuso) na
pamamahala sa sarili nitong nagnais maghiganti sa
bayan. pamamaraaan ng
- Ito’y kadahilanan bakit sila ay mga pagsusulat.
“Ilustrado;” nagmamay-ari ng mga - La Soberania Moncal (Monastic
lupain sa Pilipinas at nakapag-aral Supremacy), kanyang pangunahing
sa Pilipinas at tumuloy sa Madrid. Obra Maestra; pumapatungkol sa
o Para mapatunayan sa mga naging pangaabuso ng mga
Espanyol na kakayanin ng kastilang Prayle; nakapaloob sa libro
mga Indio Pilipino na ang:
pamahaan ang kani-kanilang o “Amain Namin”
sarili; mula sa kakanyahan o Aba Ginoong Baria
katalingningan na kanyang o “10 Utos ng Prayle, Dasalan
ipinahayag sa kanyang
at Tacsohan”
mataas nap ag-aaral sa
o atbp.
Europa.
- “Polical Satire” ang mga gawa niya;
- Malayo pa rin ang aspetong
isang uri ng paglalahad sa isang uri
pagkakapantay-pantay sa isip ng
ng panunuya ng mga naging pang-
mga Espanyol (lalo na sa mga
aabuso ng mga Espanyol na Prayle.
Hapsburg Dynasty)
o Ito’y sa harap ng kanyang
- Gov. Hen. Carlos Maria Dela Torre;
pagiging Katoliko na kapatid.
nagbigay liwanag sa mga Indio na
maaaring pamumunuan ang Islas
 o Iniwan niya ang kanyang maging Pari dahil sa kanilang
pamilya sa Pilipinas upang angking yaman.
tumugon ng kanyang o Ninuno ng makapagyarihan
pangangailangan sa Madrid Lopezes sa Media Industry
- Nakarating sa Madrid; Naging sa kasalakuyang panahon
pinuno ng “La Solidaridad” – isang o Isa sa mga kapaniwalaan
samahang propaganda – kahit noon sinaunang panahon ay
nahuli siya kaysa kay Rizal at GL ang pagkakaroon ng Pari sa
Jaena. pamilya upang maipagdasal
- Masalimuot na paglilipat ng ang mayayamang mga
kapangyarihan; dahil mula sa pamilya upang maging
pagiging pahayagan ito na kamelyo na papasok sa
pinamahalaan ni GLJ (Punong butas ng karayom
Patnugot/Editor in Chief sa - Nag-aral sa San Vicente Ferrer na
Barcelona) Seminaryo sa Jaro, Iloilo.
- Ang paglilipat ng luklukan sa Madrid; o Nakalaban niya noon ang
nagnais sila (mga kanyang Rector; dahilan ng
Repormista/Progandista) na tuluyan kanyang pagalisan sa
maging samahang nakabatay sa seminary; isa pang dahilan
Madrid sapagkat nandirito ang mga ang hindi niya pagbibigay ng
Repormista sa Europa. maling testimonya; Ang
o Dahil sa nangyaring kamatayan ng ilang
pagluluklok sa kanya bilang magsasaka sa bayan ng
pinuno ng La Solidaridad ay Potohan, Iloilo ay dahil sa
naglikha ng malaking sakit – hindi sa
kaguluhan sa kanila ng isa pagmamalupit ng
pang pinuno ng mga Indio Gobernadorcillo ng bayan.
Pilipino sa Europa, Dr. Jose - Ang mga kaguluhan at
P. Rizal pagpapahirap pampulitika at
- Namatay sa sakit ng Tuberculosis; panrelihiyon ay ang mga
mula sa kanyang walang pangunahing sanhi ng unang
patumangging pagsusulat at paglisan ng mga Pilipino sa Pilipinas
pagtratrabaho sa ating reporma sa maliban sa pag-aaral sa Europa
Pilipinas; ngunit kakaunti ang - Nag-aral din ng Medisana sa
suporta sa hanay ng mga Unibersidad de Valencia sa Espanya
propagandista. (di niya ito natapos)
- Namatay at inilibing sa Madrid; hindi - Discursos Y Articulos Varios; Obra
Nakita ang kanyang minamahal na Maestra; kumpilasyon ng nasulat at
pamilya. naipahayag ng bayani ng Iloilo.
B. Graciano Lopez-Jaena o Nakapaloog dito ang Fray
- Ang bayani ng Iloilo; pangunahing Batod; pangunahing bentahe
tagapag-salita ng Kilusang ng Obra; linalahad ang pang-
Propaganda; ipinanganak noong aabuso ng mga Prayleng
1856. Kastlila (lalo na ang kanyang
o Dahil muntikan naging Pari Rector) mula sa mata ng
sa Iloilo; pinilit (inialay) ng isang naaping direkta nito.
kanyang magulang upang
 o Ilan pang bahagi ng Obra ay
mula sa hanay ng mga
nasulat ni GLJ bilang Punong
Patnugot ng La Solidaridad
o Ang mga kaganapan
pampulitika, panrelihiyon at
panlipunan na halimbawa
lamang ay kagandahan at
kayumian ng babaeng
Pilipina ang nilalaman nito.
C. Dr. Jose Protacio Rizal
- Pambansang bayani ng Pilipinas;
naging pinakamalaking haligi ng
Nayonalismong Pilipino dahil sa
kanyang mga nasulat, ginawa at
ehemlo bilang Pilipino
- Nakapagsulat ng tatlong nobela:
o Noli Me Tangere: nauukol sa
lagay ng Pilipinas noong ika-
19 na siglo; ayon sa kwento
ng isang maliit na bayan.
o El Filibusterismo: nauukol sa
ika-16 na siglo: lagay ng
Pilipinas na ginaluan ni Rizal
ng tema ng Rebolusyon sa
dulo nito; dulot ng mga
delubyo na dinanas nia
habang sinusulat ito.
o Ang Makamisa: nasimula
ngunit di natapos dahil sa
maagang kamatayan;
nakatutuok sa Prekolonyal
na kalagayan ng Pilipinas at
ang karampat na relihiyon,
wika at kalagayng pulitika.
- Ang mga nobelang ito ang naglagak
kay Rizal bilang pangunahing
Erehe’t (Erehe – Heretic, laban sa
simbahan) Filibustero (rebelde,
laban sa pamahalaan) ng bansa.
o Dupluhan [Double-Edged ata
boss, pero mas tama ang
Two-Headed] ang
pamahalaan ng Kastila;
laban sa isa, kalaban din ng
kabilang bahagi.
- Ipinanganak sa bayan ng Calamba
noon 1861; anak nila Don Fracisco
Mercado (ama) at Dona Teodora
Alonso (Ina).
- Don Paciano Mercado; nag-iisang
kapataid na lalaki; itinuturing unang
Erehe’t Filibustero ng pamilyang
Mercado.
o Bumili ng ngalan na Rizal
ang Pamilya; maitago ang
ngalan na Mercado; para sa
susunod na anak na lalake at
mag-aaral sa Colegio sa
Maynila; Rizal – dulo ng
tanim na palay.
o Malapit kay P.Burgos;
dahilan kung bakit naging Et
Fili.; ito’y lingid sa kaalaman
ng magulang; at sa inaalam
ng batang Pepe kung bakit
naGarrote ang tatlong paring
Pilipino na malimit itanong
nia sa kanyang kapatid.
o Ito’y humobog kay Rizal
upang maging mulat sa
kaganapang pampulitka’
pangrelihiyon; naging
pinapakangunahing Erehet
Filibustero ng bansa sa
kanyang paglaki.
- Noli Me Tangere: nauukol sa
kapanahunan na nabubuhay siya at
mga suliranin naranasa nia at
kanyang pamilya bilang indio.
- El Filibusterismo: nauukol sa
sinaliksik ni Rizal ng 9 na buwan sa
British Museum and Library.
o Nandito ang natirang sulat ni
Antonio Morga; ang Sucesus
delas Islas Filipinas na
nauukol naman sa 16th siglo
na tagpuan ng Pilipino at
mga Kastila
o Ang unang naisulat o bersion
ay sinunog niya; dahil binago
niya ang tema
  Sa una: nauukol sa
pamumuno ng mga
kastila at tuntuok sa
kultura, kalakalan sa
mga tsino at ibang
laki at paniniwala
natin
 Sa huli (final):
nauukol
rebolusyon na
naman nangyari
noong ika-16 na
siglos sa Pilipinas.
o Ang Makamisa (binigyang
titulo ni Dr. Ambeth Ocampo)
ay di natapos dahil sa
kamatayan niya noong 1896;
nauukol sa wika, kalakalan,
relihiyon, at ugaling Pilipino
bagon dumating ang mga
mananakop sa ating mga Isla
- Siya ay tunay na ehemplo;
nagpakita ng katangi-tanging
pagsasahalimbawa ng kaniyang
buhay
o Naing poet (halos 1.5
dosena)
o Novelist (3, di natapos ang
isa)
o Sculptor
o Cartoonist (unggoy
pagong)
o Write
o Engineer (water reservoir at
simbahan ng St. James
Church sa Dapitan)
o Brick Factory Owner
o Linguist (22 Languages)
o Doctor
o Opthalmologist
o Historian
o Ethnographer
o Surveyor
o Fencing Expert
o Teacher
o Collector of Maps, Bible and
Dictionaries (47)
o Arnis teacher
o Mason
o Community Leader
o Sociologist
o Antropologist
o Bibliophile
sa
o Nasyonalista sa kanyang
di
Pamilya, Lipunas at sa
Bansa
- Tinuligsa ng Ina ang kanyang
pagaaral sa Maynila; dahil noon, ang
mahuhusay ay kalahating katawan
ay nasa ilalim ng anim na
talampakang lupa; ipinagpatuloy pa
rin niya ang pag-aaral upang
mamulat ang kanyang mata sa
kadahilanan ng
o Diskriminasyon ng mga Indio
o Kamatayan ng Gomburza
o Ang problema ng mga
pagkamkam ng lupa sa
Pilipinas
- 11 taong gulang; naipahayag ng
kuya ukol sa kamatayan ng
Gomburza; ang pagnanais lamang
ng pagkakaroon ng sariling
Parokyang pinamamahalaan ng
Paring Pilipino.
at
o Si Don Paciano ay kasama
sa bahay at kuwarto ni P.
Jose Burgos (pinuno noon ng
Kilusang Sekularisasyon)
- Mga katanungan niya noong
kabataan:
o Ang mga nagaganap sa
Pilipinas na pang-aapi ay
nararanasan din ba ng ibang
mga lahi lalo n amula sa ibat
ibang instrument ng
pagbubuwis
o Ang Espanya ba ang tunay
na sentro ng mundo ng
agham, teknolohiya at
kaalaman na malimit na
 naririnig niya sa mga labi ng nagmamalupit sa mga
mga paryleng hastila na karaniwang tao.
pinagmumulang ng o Maraming nadakip at
pagmamaliit sa mga Indion nakulong sa pag-aaklas sa
Pilipino loob ng pamantaasan;
- Tinuligsa ng magulang ang kanyang nakaiwas siya dahil dumala
pagpunta sa Madrid; itinago niya ito ng costume.
tuloy at itinaguyod ni Don Paciano. o Ang samahan ito naging
o Ang pag-aaral sa Madrid ang sentro ng:
nagbukas ng kanyang mata.  Baliktaktakan
o Pagpunta niya sa mga  Debate
karatig-bansa (tulad ng  Argumento
Pransiya), Nakita niya sa  At mismong
ospital, arkitektura at pagsusulat…
teknolohiya na mas mataas - …ukol sa kaganapan sa Pilipinas at
pa kaysa Espanya. pagkukumpara nito sa Madrid;
 Nag-aral ng Revista Circulo Hispano Filipino
Optalmolohiya upang (sulat ng nabanggit)
magamot ang Ina; isa - Naging tagapagsalita sa
pang dahilan sa pagkakawagi ng dalawang dakilang
pagpunta sa Madrid; Pintor dahil:
tinalo ang kanyang o Aktibo sa mga samahang
pagkakatakot sa dugo nabanggit
o Hemophobia. o Pagkakasali sa Masoneriya
- Sumali sa mga samahan: o Pagiging kabilang sa Lodge
o Circulo Hispano-Filipino; Gran Oriente Espanyol
samahan ng mga mag-aaral - G. Juan Luna: Spolarium (Obra
sa Unibersidad Central de Maestra)
Madrid; kasali siya ditto; - G. Felix Resurrection Hidalgo:
itinatag ni Eduardo de Lete at Virgenes Christianas expuesta al
Juan atayde Populacho (Obra Maestra)
o Asosacion Hispano Filipino; o Nanalo ang dalawa sa
itinatag ng kanyang guro, Dr. internasyonal na patimpalak
Miguel de Morayta sa pagpipinta; kakaibang
- …nabigyan daan ng mga ito na mas estilo nila sa pagpipinta,
madaling pagkakaintindi sa lagay ng Chiarascuro (paghalo ng
kultura, teknolohiya, at kaguluhan sa dilim at liwanag)
Madrid at kabuuan ng Espanya. o Noon, kadalasan ay Realist
o Dito rin nagyari ang unang (Rizal) o Impressionist
pakikibaka niya laban sa (makulay)
isang institusyon (rally laban - Itong pagsalita niya (Brindis Speech
sa UCM); ito’y nangyari dahil o Toasting Speech) ang naghatid na
tinanggal si Dr. Morayta; maging pangunahing Erehe’t
nature ng Falanghista o mga Filibustero siya ng bansa (ayon kay
rebolusyonaryong Espanyol Austin Coates)
na pumatay ng mga Prayle
na nagaagawa ng lupa o
 o Bunga nito ang pagkakilala
sa kanya bago pa mailabas
ang kanyang unang nobela;
sold out kaagad ang unang
bahagi ng nailimbag.
- La Solidaridad: huling samahan
sinalihan sa Madrid; dating
pahayagan lamang; naglikha ng
malaking kaguluhan
o Isang pahayagan sa
Barcelona (bago pinilit ng
mga propagandist ana itulak
sa Madrid); Nagpaiwan si
GLJ sa Barcelona – ang
unang pangunahing patnugot
nito.
o Kinailangan ng bagong
patnugot sa Madrid; di na
lang pahayagan kundi isang
samahan; Nagkaroon ng
eleksiyon na kalalahukan ng
28 Propagandista.
o Nagkaroon ng kaguluhan;
nagtunggali ang dalawang
malalaking sandigan ng
Kilusang Propaganda; Sila
Pepe at si MH del Pilar.
o Nanalo si MH del Pilar
pagkatapos ng tatlong araw
ng eleksiyon; di nagustuhan
ni Pepe ang plano ni del Pilar
noong pinakaunang pulong
ng mga pinuno
(pagkukuhanan lamang ng
pera ng samahan)
- Berlin Ethnographical
Anthropological Society; sumali dio;
samahan ng mga siyentipikot
panstas sa Europa; itinatag ni Dr.
Rudolp Virchow (pinakakilala sa
Europa; nakadiscobre ng
Pathological Medicine; tumakbo
bilang Prime Minister sa Bundestag
Party; nakalaban at natalo ni Otto
van Bismarck ng Reichstag Party –
Father of Modern Germany)
- Nakikila ni Pepe dito sina:
o Dr. Feodor Jagor; ang
nakapag-aral ng mga utak ng
iba’t ibang lahi ng tao
kasama na ang sa Pilipino
o Dr. Adolph Meyer, ang
curator ng Dresden Museum
ang nilagyan ng utak ni
Einstein ng mamatay ito ng
19th century.
o Dr. Reinhold Rost; curator ng
India East section ng British
Museum and Library sa
London; Nagturo/rekomenda
ng Sucesos delas Islas
Filipinas ni Antonio Morga
bilang reference ni Pepe sa
El Filibusterismo.
o Dr. Ferdinand Blumentritt;
nagturo sa kanya ng
Calculus, University of
Heidelberg
- Kinailangan pumasa siya ng
scientific paper para tanggapin ng
samahan; ang pagsang-ayon ay ang
mga palakpak ng mga kasapi
o Isinulat niya ang “Tagalische
Verkuns;” ang tamang
panukat sa paggawa ng mga
tulang Pilipino ayon sa bilang
ng taludtod at ritmo meron
ang mga ito.
o Inakala na ukol sa mata ang
sasabihin niya; nagulat ang
mga kasapi dahil tungkol sa
tulang Pilipino na
ipinapaliwanag sa wikang
aleman.
o Pumapalakpak si Rudolf
Virchow na nakatayo;
sinundan naman ng ibang
kasapi.
- La Liga Filipina: huling samahan
sinalihan; itinatag niya noong July 4,
1892 sa Pilipinas.
 o Andres Bonifacio; kasapi bala ngunit may
dito; ang ikatlong supremo at kapasidad na gamitin
tagapagtatag ng KKK. ito
o Nabuwag; dahil sa  Magkaroon ng
nagtagpuan ang Pobres hukbong pandagat o
Frailes sa tinutulayan niya na dili kaya’y kakampi na
Hotel de Oriente sa meron nito.
Binonbdo; nadestierro tuloy  Ang mga
ito sa Talisay, Dapitan, mayayaming indio ay
Zamboanga del Norte noong kakampi sa
July 6, 1892. rebolusyon o dili
o Sa labis na kalungkutan ni kaya’y neutral ngunit
Andres, itinatag niya ang kabalintunaan ang
KKK noong July 7, 1892; nangyari dahil ang
Bilang pagkilala niya sa mga mayayaman
kanyang iniidolo, nagpadala karamiha’y kumampi
siya ng maasahang sa mga kastila para di
mensahero, si Dr. Pio kunin ang kanilang
Valenzuela. lupa, yama’t iba pang
- Nakarating sa Dapitan noong June pag-aari.
21, 1896, kasama ang bulag na si - Kinasuhan siya ng mga akusasyong
Raymundo Mata; di na magagamot rebolusyon; tagapagtatag siya ng
(matagal na bulag); para lang di KKK at La Liga Filipina (mga illegal
mapaghinalaan ng mga awtoridad na asosasyon); Ang military na
o Tinapat kaagad kay Pepe paglilitis ang ginagamit para
ang kanilang intensiyon at mapadali ang kanyang
utos ni Bonifacio: Mahikayat pagkakapatay at isinakdal siya sa
ang mga mayayaman at mga 27 testigo’t testimonyang di nia
maalam na indio para nakita. Pinirmahan ni Gobernador
tumulong sa adhikain ng Heneral Camilo Polavieja ayon sa
KKK. rekomendasyon ni Arsobispo
o Hindi sinangayunan ni Pepe; Bernardino Nozaleda ang
walang kapararakan na kamatayan ni Rizal noong
pagdanak ng dugong December 30, 1896..
maraming Pilipino ito (di
kakayanin ng kanyang
konsensiya)
o Kung di na
mapipigilan/maiiwasan ang
rebolusyon, ito ang maaaring
gawin. Ayon kay Rizal:
 Kailangan may
mahusay na military
tactician, italaga si
Antonio Luna
 Di lamang magkaroon
ng sapat ng armas at