UNIVERSITETI I PRISHTINËS“HASAN PRISHTINA”

FAKULTETI I MJEKËSISË
DEPARTAMENTI: MJEKËSI E PERGJITHSHME

PUNIM SEMINARIK

Lënda: Farmakologji me toksikologji

Tema: Efektet e padëshiruara dermatologjike të barnave

Mentori: E punoi:
Prof. Dr. Elton Bahtiri. Dea Berisha

Gentrit Uka

Prishtinë,2020

Efektet e padëshiruara dermatologjike të barnave

Efektet anësore dermatologjike të një bari manifestohen si rashe (skuqje) të lëkurës. Rashet
zakonisht shkaktohen nga një reaksion alergjik ndaj një bari. Simptomat tipike përfshijnë skuqje,
gunga, fshikëza, kruajtje, dhe nganjëherë zhveshje të lëkurës, ose dhimbje.
Të gjitha barërat që merr një person do duhej të ndalen për t’a përcaktuar se cili është duke
shkaktuar skuqjen. Shumica e skuqjeve si efekt anësor i një bari zgjidhen pasi të ndalet ai bar,
por reagimet e buta mund të kërkojnë trajtimin me krem për të ulur simptomat, ndërsa reagimet
serioze mund të kërkojnë trajtim me epinefrinë(dhënë me injeksion), difenhidraminë dhe/ose një
kortikosteroid për të parandaluar komplikimet.
Fjala “rash” i referohet ndryshimeve në ngjyrën e lëkurës (të tilla si skuqje) ose teksturën e
lëkurës (të tilla si gunga ose ënjtje). Shumë rashe kruhen, për shembull si ato që shpesh
zhvillohen pas një reaksioni alergjik, por disa rashe janë të dhimbshme ose nuk shkaktojnë
simptoma.
Rashet si efekte anësore të një bari mund të jenë:
1. Rashe alergjike të një bari
2. Rashe jo-alergjike të një bari
1.Rashet alergjike të barnave

Shumica e rasheve të barnave vijnë nga një reaksion alergjik ndaj atij bari. Zakonisht reagimi
është ndaj një bari të marrë me gojë ose të injektuar. Nuk do të thotë se bari duhet të aplikohet
drejtpërdrejtë në lëkurë për të shkaktuar një rash. Kur sistemi imunitar bie në kontakt me një
barë, ai mund të bëhet i ndjeshëm ndaj këtij bari (proces që quhet sensibilizim). Ndonjëherë një
person bëhet i ndjeshëm ndaj një bari pas vetëm një ekspozimi, dhe herë të tjera sensibilizimi
ndodh vetëm pas shumë ekspozimeve. Pasi një person është sensibilizuar ndaj një ilaçi,
ekspozimi i mëvonshëm ndaj këtij ilaçi shkakton një reagim alergjik, siç është rashi.
Penicilina dhe shumica e antibiotikëve tjerë shkaktojnë rash si një efekt anësor.Për shembull
mund të mirret rashi I shkaktuar nga alergjia ndaj penicilinës, e cila percillet me një skuqje dhe
kruarje në tërë trupin
Por amoxicillina shkakton një rash më shpesh sesa llojet e tjera. Amoxicillina rrjedh nga familja
e penicilinës. Ekzistojnë dy lloje të rasheve të amoxicilinës:

Urtikarie (hives)

Urtikariet janë të ngritura, si gunga të bardha ose të kuqe në lëkurë që shfaqen pas një ose dy
dozave të barit,

Rash makulopapularë
Ky është një lloj tjetër i rashit që duket ndryshe. Shpesh shfaqet më vonë sesa urtikariet. Duket si
pjesë të sheshta, të kuqe në lëkurë. Pjesët më të vogla, më të zbehta, ndodhen zakonisht rreth
copave të kuqe në lëkurë. Kjo përshkruhet si një “rash makulopapularë”Kjo lloj skuqjeje shpesh
zhvillohet midis 3 dhe 10 ditësh pas fillimit të amoxicillinës. Por një rash amoxicillin mund të
zhvillohet në çdo kohë gjatë marrjes së këtij antibiotiku.

Urtikarie (hives) tek një foshnje

Rash makulopapular te një pacient me mononukleozë.

Më shumë femrat sesa meshkujt zhvillojnë një rash në reagim ndaj marrjes së amoxicillinës. Ata
që kanë mononukleozë (njihet si mono) dhe më pas marrin antibiotikë mund të kenë më shumë të
ngjarë të zhvillojn rashin.
2.Rashet jo-alergjike të barnave
Ndonjëherë një rash zhvillohet direkt pa përfshirë një reaksion alergjik. Për shembull,
kortikosteroidet dhe litiumi mund të shkaktojnë një rash që duket si puçrra ndërsa
antikoagulantët (hollues të gjakut) mund të shkaktojnë fryrje kur gjaku rrjedh nën lëkurë.
Disa barna e bëjnë lëkurën veçanërisht të ndjeshme ndaj efekteve të dritës së diellit ose burimeve
të tjera të dritës ultravjollcë (fotosensibiliteti).Këto barna përfshijnë:
 Antipsikotikë të caktuar,
 Tetraciklinë,
 Antibiotikë sulfa,
 Klorotiazid.

Rashi nuk shfaqet kur merret bari, por ekspozimi i mëvonshëm në diell gjatë marrjes së barit
mund të shkaktojë fototoksicitet (dhimbje dhe skuqje si djegia nga dielli) ose fotoallergji (një
reagim alergjik që shfaqet vetëm pas ekspozimit të diellit).
Skuqje të tjera të rëndësishme që vijnë nga barnat janë ato që ndodhin në sindromën Stevens-
Johnson, nekrolizën toksike të epidermës dhe eritemën nodosum.
Fototoksiciteti I indukuar nga barnat

Fotoalergji e indukuar nga barnat

Rashi në sindromën Stevens-Johnson dhe nekrolizën toksike të epidermës pas marrjes së
barnave

Simptomat:

Nga të gjitha efektet anësore që mund të vijnë nga përdorimi i ilaçeve, ato që prekin lëkurën janë
më të zakonshmet. Sipas disa studimeve të ndryshme, këto "reagime të dëmshme të ilaçeve të
lëkurës" (ACDR) përbëjnë diku nga 10 deri në 44% të efekteve anësore negative nga ilaçet
farmaceutike. Ekzistojnë shumë lloje të ndryshme të ketyre efekteve anesore, dhe ndërsa
shumica prej tyre nuk janë serioze, disa mund të jenë kërcënuese për jetën.
Varesisht nga kjo simptomat e një alergjie ndaj ilaçeve mund të variojnë.Edhe tek njerëzit që nuk
janë alergjikë, shumë ilaçe mund të shkaktojnë acarim apo irritim, si probleme ne stomak. Por
gjatë një reaksioni alergjik, lëshimi i histaminës mund të shkaktojë shenja si te urtikaria, skuqje
të lëkurë ose syve, dhe te ashtuquajturen lekuren e bllokuar.
Skuqjet mund të shfaqen papritmas brenda disa minutash pasi një person merr një ilaç, ose ato
mund të vonohen për disa orë, ditë ose edhe javë. Skuqjet mund të shkaktojnë njollosje të kuqe,
vjollcë, blu ose gri. Disa skuqje janë të dhimbshme dhe mund të shkaktojnë që disa plagë të
formohen në gojë.
Një reagim më i rëndë mund të përfshijë ënjtje në gojë dhe fyt, vështirësi në frymëmarrje,
kaltersim(zbehje) të lëkurës, marramendje, ankth, konfuzion, puls të shpejtë, mundim, diarre dhe
probleme të ndryshme barkut.

Skuqjet e shkaktuara nga ilaçet mund të futen në një nga 3 grupet:

*Skuqje të shkaktuara nga një reaksion alergjik ndaj ilaçit,
*Skuqjet si një efekt anësor i padëshiruar i një ilaçi të caktuar,
*Skuqje nga ndjeshmëria ekstreme ndaj dritës së diellit të shkaktuar nga ilaçi.

Rastet me te shpeshta te skuqjve apo shenjave ne lekure jane:

Marrja e barnave të shumëfishta rrit mundësinë e reaksioneve të lëkurës.Ndërsa arsyet që ato
ndodhin janë të paqarta, dihet që ato përfshijnë ose reagime të bazuara në imunitet ose reagime të
bazuara në imunitetin. Pavarësisht nga procesi themelor, përqendrimi më i rëndësishëm për
konsumatorët është njohja e shenjave të efekteve anesore kutane te barnave të zakonshme dhe
çfarë të bëni për to.

Diagnoza:
*Një përmbledhje e një mjeku për të gjitha recetat aktuale dhe ilaçet pa recetë
*Ndalimi I perdorimit te ilaçeve I cili ka shumë të ngjarë të ketë shkaktuar reagimin (për të parë
nëse skuqja largohet),
*Ndonjëherë biopsia e lëkurës.
 Të kuptosh nëse një ilaç është përgjegjës per nje efekt anesor mund të jetë i vështirë sepse një
skuqje mund të rezultojë edhe vetëm nga perdorimi I një sasie te vogël te një ilaçi, mund të
shpërthejë shumë kohë pasi një person ka marrë së pari një ilaç, dhe ai mund të vazhdojë për javë
ose muaj pasi personi të ketë ndalur perdorimin e atij ilaçi. Cfaredo ilaçi që një person ka marrë
është i dyshuar, përfshirë ato të blera pa recetë, siç janë pikat e syrit, hundët, supozitorët dhe
produktet bimore, kështu që mjekët i rishikojnë të gjitha recetat dhe ilaçet pa recetë që një person
aktualisht eshte duke e marrë.

Mjekët përpiqen të përcaktojnë nëse skuqja eshte shprehur menjëherë pasi një person filloi të
merrte një ilaç. Ilaçi që mendohet se ka shkaktuar skuqjen do të duhet të ndalet së perdoruri për
të parë nëse skuqja largohet... Ndonjëherë mënyra e vetme për të përcaktuar se cila ilaç po
shkakton një skuqje është që personi të ndalojë marrjen e të gjitha ilaçeve (kuptohet përveç
ilaceve qe kane rendesi jetike, sikurse jane psh barnat kemioterapeutike).
Kur është e mundur, ilaçet që nuk nderlidhen kimikisht zëvendësohen. Nëse nuk ka zëvendësues
të tillë, personi fillon të marrë përsëri ilaçet një nga një për të parë se cili shkakton reagimin.
Sidoqoftë, kjo metodë mund të jetë e rrezikshme nëse personi ka pasur një reaksion të rëndë
alergjik ndaj ilaçit. Testimi i lëkurës mund të mos jetë i dobishëm. Herë pas here, një mostër e
lëkurës hiqet dhe ekzaminohet nën mikroskop (kjo metode e quajtur biopsia e lëkurës),
veçanërisht nëse mjekët dyshojnë se një person ka një nga reagimet më të rënda ose të pazakonta
të ilaçeve.

Biopsia e lekures :
Biopsia e lëkurës është një teknikë e biopsisë në të cilën hiqet një lezion i lëkurës për t’u dërguar
te një patolog për të dhënë një diagnozë mikroskopike.
Zakonisht bëhet nën anestezion lokal në zyrën e një mjeku, dhe rezultatet shpesh janë në
dispozicion në 4 deri në 10 ditë. Kryhet zakonisht nga dermatologët.

Faktor rreziku mund te jene psh:

- alergjite ne ushqime,
-histori familjare e alergjive,
-infeksioni aktiv me HIV ose EBV,
- mbidozimi I barnave.
Tretmani:
*Ndalimi i ilaçit përgjegjës(per alergjine, efektin anesor),
* Për reaksione të buta, ndonjëherë ipen vetem barna sa për të lehtësuar kruajtjen,
*Për reaksione të rënda, ndonjëherë barnat që jepen në mënyrë intravenoze dhe shtrimi në spital.
  Shumica e reaksioneve anesore të ilaçeve zhduken kur ilaçi përgjegjës është ndalur. Qëllimi
kryesor kur trajtoni alergjitë ndaj ilaçeve është lehtësimi i simptomave. Simptoma të tilla si
skuqje, shenjat ne forme te hojeve te bleteve dhe kruajtja e shpeshte mund të kontrollohen me
antihistaminike dhe herë pas here me kortikosteroide.Reagimet e rënda alergjike të lëkurës,
veçanërisht ato (të quajtura anafilaksi) të shoqëruara nga simptoma serioze, trajtohen me
epinefrine zakonisht një antihistaminë dhe një kortikosteroid.

Parandalimi:
Reagimet alergjike mund të jenë serioze dhe madje fatale. Nëse keni një alergji ndaj ilaçeve,
gjithmonë duhet të informoni ofruesin e kujdesit shëndetësor përpara se t'i nënshtroheni çdo lloj
trajtimi, përfshirë kujdesin dentar.Poashtu keshillohet perdorimi I nje byzylyku mjekesor qe e
identifikon alergjine tuaj ne ndonje ilaq.
Referencat

Mercedes E. Gonzalez, MD, Drug Rashes , March 2018

Chaunie Brusie, RN, Karen Gill, MD, Identify and Care for an Amoxicillin Rash, June 2016
Sanjib Bhattacharya, MD, The Facts about Penicillin Allergy: A Review Jan-Mar 2010
K. Blumenthal, J. Peter, J. Turbiano, E. Philips, Antibiotic allergy, December 2018
Debra Jailman MD,WebMD, Skin allergies and drugs, July 02, 2018
MedShadow, 5 common drug reactions that affect the skin,2016,
MayoClinic Drug allergy Dec.16.2017.