Leksion nr.

10

TIPET E
HIPERSENSITIVITETIT

1
 Definicioni i hipersensivitetit

• Termi hipersensivitet (= mbindjeshmeri) eshte

perdorur per te pershkruar pergjigjet imune te
cilat me teper demtojne sesa ndihmojne
organizmin
• Perpara me teper sesa 40 vjetesh, Gell dhe
Coombs propozuan nje klasifikim skematik me
percaktimin e 4 tipeve reaksionesh
hipersensibiliteti
• 3 tipet e para ndermjetesohen me antitrupa, tipi i
katert ndermjetesohet nga qelizat T
2
Robin Coombs

3
 Tipi I i hipersensitivitetit (1)
• Ky tip eshte me i njohuri per shume njerez dhe
pershkruan reaksionin alergjik te shpejte (imediat).

• Simptomat shkaktohen pas ekspozimit te nje personi te

sensibilizuar me antigenin ne varesi nga vendi i kontaktit.

• Ethja e barit te thate (riniti alergjik) ekzema atopike

(dermatiti atopik), astma bronkiale alergjike dhe urtikaria
jane pasoje e tipit I te hipersensitivitetit.

• Ai shkaktohet ne kontaktin me nje antigen ndaj te cilit

organizmi ka prodhuar paraprakisht antitrupa IgE
specifike.
4
Tipi i I i hipersensibilitetit – shkaktari helmi i bletes

5
 Tipi I i hipersensitivitetit (2)
• IgE eshte e pranishme ne nje nivel teper te ulet ne
serumin e shume individeve.

• Gjysmejeta e saj serike eshte vetem 2-3 dite, por

shumica e saj ne trup eshte e lidhur me receptoret
me afinitet te larte (FcεR1).

• Ne gjendje te lidhur gjysmejeta e saj arrin ne afro 3

jave.

6
Urezimi i FcεR1 nepermjet antigenit dhe IgE
sjell degranulim mastocitar

7
 Tipi I i hipersensibilitetit - 3
• Receptoret FcεR1 jane gjetur ne mastocite dhe bazofile.

• Secila prej ketyre qelizave ka nje dendesi te larte te

ketyre receptoreve (40-250,000 / qelize) duke bere qe
te perfaqesohet nje spekter i gjere specificitetesh
antigjenike.

• Qelizat jane aktivizuar nepermjet urezimit te

receptoreve FcεR1 permes lidhjes se antigjeneve me
molekulat IgE ne receptoret ne fjale .

8
Urezimi i FcεR1 nepermjet antigenit dhe IgE
sjell degranulim mastocitar

9
 Tipi I i hipersensitivitetit - 4
• Urezimet ne fjale sjellin degranulimin e
menjehershem te mastociteve (brenda 60-300
sekondave) si dhe çlirimin e mediatoreve
inflamatore primare (te preformuar) paraprakisht
te depozituar ne granula

• Keta mediatore shkaktojne gjithe pasojat normale

te nje reaksioni inflamator akut – rritje te
permeabilitetit vaskular, kontaktim te
muskulaturese se lemuar, kemotaksisin dhe
ekstravazimin e granulociteve, etj. 10
Tipi i I i hipersensitivitetit

11
 Tipi I i hipersensitivitetit (4)
• Aktivizimi i mastociteve nepermjet receptorit te saj FcεR1
çon ne prodhimin e dy tipeve te tjere mediatoresh
(mediatore te preformuar ose paresore dhe mediatore te
neoformuar ose dytesore)

• Keta mediatore dytesore (te neoformuar), ndryshe nga

ata te depozituar paraprakisht ne granula, duhet te
sintetizohen de novo (aty per aty).

• Ata perfshijne nga njera ane metabolitet e acidit

arakidonik (prostaglandinat dhe leukotrienet), si dhe ne
anen tjeter proteinat (citokinat dhe enzimat).
12
 Mediatoret primare ne
hipersensitivitetin e tipit 1
MOLEKULA EFEKTET

Permeabilitet vaskular, kontraksion te muskujve

Histamina
te lemuar

Permeabilitet vaskular, kontraksion te muskujve

Serotonina
te lemuar

ECF-A (Faktori kemiotaktit

Kemiotaktizem te eozinofileve
eozinofilik A)

NCF-A (Faktori kemiotaktik

Kemiotaktizem te neutrofileve
neutrofilik A)

Proteazat (Enzima) Sekretim mukusi, shperberje te indit lidhor

13
 Mediatoret sekondare ne
hipersensitivitetin e tipit 1
MOLEKULA EFEKTET

Rritje te permeabilitetit vaskular, kontraksion te

Leukotrienet
muskujve te lemuar.

Vazodilatacion, kontraksion te muskujve te lemuar,

Prostaglandinat
aktivizim trombocitar.

Rritje te permeabilitetit vaskular, kontraksion te

Bradikinina
muskujve te lemuar.

Efekte te shumta ku perfshihen: aktivizim i endotelit

Citokinat vaskular (endoteli vete prodhin citokinat e tij),
aktivizim dhe rekrutim te eozinofileve, etj

14
 Hipersensitiviteti i tipit I ka nje faze te
hershme dhe nje te vonshme (1)
• Faza e hershme e pergjigjes imune ndodh menjehere pas
ekspozimit (ngarkeses) me nje antigjen kundrejt te cilit
individi eshte i sensibilizuar.
• Ajo shfaqet brenda pak minutash duke arritur
maksimumin pas afro 20 minutash.
• P. sh. nese kryhet nje test i lekures prodhohet triada
Lewis (reaksion papulo - eritematoz) i shoqeruar me
prurit.
• Pergjigja e vonuar e verejtur pas disa oresh ne rastin e
lekures eshte e karakterizuar nga nje infiltrim qelizor, nje
nod dhe nje pigmentim i lehte. 15
Hipersensitiviteti i tipit I, faza e hershme dhe e
vonuar e pergjgjes imune

16
 Hipersensitiviteti i tipit I ka nje faze te
hershme dhe nje te vonshme (2)
• Fazat e hipersensitivitetit te tipit I shkaktohen nga
mediatore te ndryshem, gje qe eshte vertetuar nga
perdorimi i medikamente inhibitore.

• Inhibitoret e metaboliteve te acidit arakidonik si psh

indometacina bllokon vetem fazen e vonshme te
pergjigjes imune.

• Kromoglikati i natriumit qe frenon aktivizimin dhe

degranulimin e mastociteve bllokon te dy fazat e
pergjigjes. 17
 Faza e hershme dhe e vonshme e
hipersensitivitetit te tipit I ne bronke

18
 Incidenca dhe prekshmeria gjenetike - 1
• 20-30% e popullates shfaq hipersensitivitet te tipit
I apo alergji atopike ndaj substancave te cilat
zakonisht ndodhen ne ambient.
• Ekziston nje komponent gjenetik per atopine
alergjike;

- keshtu kur te dy prinderit jane te semure

(semundje alergjike) femija i tyre ka prirje rreth 2
here me te larte qe te preket,

- ndersa nese asnje prej prinderve nuk ka

manifestime alergjike femija eshte dy here me pak
i prekshem nga alergjite atopike krahasuar me
prevalencen e semundjes ne popullate. 19
Prirja familjare dhe incidenca e atopise ne
brezin pasardhes

20
 Incidenca dhe prekshmeria gjenetike - 2
• Disa individe kane alergji te renda e te
shumefishta, rasti tipik eshte ekzema dhe ethe bari
te thate;

- keta individe quhen atopike (personat me

predispozite familjare per te bere semundje
alergjike) dhe kane shpeshhere nivel te larte te IgE-
ve (10 - 100-fishi i normes).

• Nivelit i IgE korrelon me atopine.

21
Evolucioni i simptomave atopike gjate jetes
(marshi atopik)

22
 Alergenet
• Alergen quhen antigjenet qe shkaktojne nje
hipersensitivitet te ndermjetesuar nga nje mekanizem
imunologjik (te percaktuar ne terminologjine aktuale si
alergji).
• Pra nje alergen eshte pergjegjes per nje semundje
alergjike.
• Shumica e alergeneve qe veprojne me IgE - te dhe IgG - te
jane proteina qe shpesh kane karbohidrate si vargje
anesore.
• Ndonjehere si alergene mund te sherbejne dhe
karbohidratet e pastra, apo kimikate me peshe
molekulare te vogel (izocianatet, etj).
23
 Alergenet me te shpeshte qe shkaktojne
hipersensitivitet te tipit I
• Polenet: meshtekna, ambrozia, parietaria, graminete
(barishte te egra), etj.
• Ushqimet: veza, kikiriket, frutat e detit.
• Β - laktamatet (p. sh. penicilina), antiinflamatore t

josteroide (p. sh. aspirina).

• Produket me origjine nga artropodet (kembe-nyjetuarit:
gaforret): helmi i bletes dhe grenzes, akarienet e pluhurit
te shtepise (ekskrementet).

• Qimet e kafsheve: qimet dhe epiteli i maces, qenit 24

Disa alergene kryesore, shkaktare te
hipersensitivitetit te tipit I

25
 Anafilaksia sistemike - 1
• Ndersa ne te tere ndoshta jemi familjarizuar me
pasojat e nje reaksioni te lokalizuar te tipit I, te
cilat jane te pakendeshme dhe bezdisese, duhet te
dime se nje reaksion i gjeneralizuar (anafilaksi)
mund te jete me pasoja fatale.

• Konsumi i kikirikeve apo frutave te detit,

thumbimet nga insektet (bleta, grenxa), dhe
injektimi i medikamenteve (penicilina) mund te
shkaktoje reaksione jete - kercenuese ne persona
teper te sensibilizuar.
26
 Anafilaksia sistemike - 2
• Vdekja ne keto raste ndodh si pasoje e çlirimit te
mediatoreve vazo - aktive qe japin vazo-dilatacion te
gjeneralizuar si dhe kontraksione te muskulatures se
lemuar.

• Per pasoje verehet nje renie bruske e presionit te

gjakut, edeme masive (perfshi edeme te laringut), si
dhe konstriksion i rende bronkiolar (me pasoje edhe
bllokimin e frymemarrjes) – te gjitha keto jane
simptoma te anafilaksise sistemike.
27
Pasojat e anafilaksise sistemike

28
 Hipersensitiviteti i tipit II (1)

• Klasa e II e reaksioneve te hipersensitivitetit

shkaktohet nga antitrupa specifike te lidhur me
qeliza apo antigene indore.

• Antitrupat jane te klasave IgM apo IgG dhe

shkaktojne shkaterrim qelizor me mekanizma te
varur nga Fc ne menyre te drejtperdrejte, apo me
pjesemarrje te komplementit te aktivizuar me
rrugen klasike.

29
Tipi II i hipersensibilitetit

30
 Hipersensitiviteti i tipit II (2)
• Me perjashtim te rastit kur reaksioni eshte i
tipit autoimun, qelizat jane te huaja per
organizmin.

• Kjo do te thote se praktikisht reaksionet e

hipersensitivitetit te tipit II verehen
zakonisht vetem ne marresit e
transfuzioneve te gjakut apo ne paciente me
semundje autoimune.

31
Ne disa reaksione te hipersensitivitetit te tipit II merr pjese edhe
komplementi i aktivizuar me rruge klasike

32
 Hipersensitiviteti i tipit II (2)
• Reaksionet klasike te papajtueshmerise se grupeve ABO
te gjakut jane te tipit II, me antikorpe IgM qe shkaktojne
lizen me ndermjetesi komplementare te eritrociteve.

• Semundja Rhesus (apo semundja hemolitike e te

porsalindurit) eshte nje shembull tjeter i ketij
hipersensitiviteti.

• Antitrupat IgG qe shkaterrojne qelizat e kuqe te gjakut

fetal me ane te citotoksisitetit qelizor me varesi
antikorpale (ADCC) jane fituar ne menyre pasive nga
fetusi nepermjet placentes.
33
Hipersensiviteti i tipit te II me pjesemarrje te IgG dhe
ADCC

34
 Hipersensitiviteti i tipit III
• Reaksionet e hipersensitiviteti te tipit III jane te
ndermjetesuara nga komplekset imune qe perbehen nga
antikorpe te tipit IgG me antigene solubel.

• Tashme mendohet se kjo forme e hipersensitivitetit ka

shume elemente te perbashket me hipersensitivitetin e
tipit I, perveç asaj qe antitrupi i perfshire eshte IgG dhe
kesisoj paraprakisht i palidhur me mastocitet.

• Ne kete menyre vetem komplekset e preformuara mund

te lidhen me receptoret me afinitet te ulet FcγRIII.

35
Mekanizmat e perfshire ne zhvillimin e
hipersensitivitetit te tipit III
Siç shihet ne figure, ne kete tip
hipersensitiviteti marrin pjese
komplekset imune.

Ato aktivizojne
polimorfonuklearet dhe
mastocitet nepermjet
receptoreve me afinitet te ulet
per IgG (FcγRIII).

Si pasoje kemi demtim te

endotelit dhe te membranave
bazale ne indet e prekura.
36
 Hipersensitiviteti i tipit III – Reaksioni Arthus (1)
• Reaksioni Arthus eshte emri qe i eshte vene nje reaksioni
te lokalizuar te tipit III.
• Ai eshte i thjeshte per t’u demonstruar eksperimentalisht:
injektohet subkutan nje antigen solubel, nderkaq qe
organizmi ka nje titer sinjifikativisht te larte te IgG ndaj
antigenit solubel ne fjale
• Meqenese receptori FcγRIII ka afinitet te ulet dhe
meqenese pragu per aktivizim nepermjet ketij receptori
eshte dukshem me i larte (duhen shume me teper Ag, apo
komplekse imune) sesa ai nepermjet receptorit per IgE
(FcεRI) reaksioni eshte i ngadalte ne krahasim me ate te
tipit I
• Reaksioni arrin kulmin pas 4-8 oresh
37
Formimi i komplekseve imune ne ind me pjesemarrjen e
anafilatoksinave te komplementit(C3a e C5a), IgG, e
mastociteve ne nje periudhe 2 oreshe dhe testi i serumit
autolog

38
 Hipersensitiviteti i tipit III – Reaksioni Arthus (2)
• Gjendja e alveolitit alergjik ekstrinsik shfaqet kur
alergenet e inhaluar krijojne komplekse me IgG ne
alveola, duke shperthyer nje reaksion te tipit te III ne
mushkeri .

• Shembull eshte mushkeria e rritesit te pellumbave - kur si

antigene sherbejne proteinat e pellumbave te inhaluara
me ane te glasave te thara, apo mushkeria e fermerit
(bujkut) – kur si alergene sherbejne proteinat e barit te
mullareve, etj.

• Komplementi nuk eshte domosdoshmerisht i nevojshem

per reaksionin Arthus, por gjithesesi ai mund te
modifikoje simptomat. 39
40
Hipersensitiviteti i tipit III – reaksionet sistemike apo
te gjeneralizuara (1)
• Prania e sasive te mjaftueshme te antigeneve solubel ne
qarkullim çon ne formimin e komplekseve te vogla
antigen-antitrup, te cilat jane te tretura dhe te
pasqaruara mire.

• Ne kafshe normale keto komplekse fiksojne

komplementin, por eksperimentet ne kafshe deficiente
per C3 dhe C4 kane treguar se pjesemarrja e
komplementit nuk eshte e domosdoshme ne patologjine
ne fjale. Pra ketu nje rol te rendesishem luan ngarkesa me
komplekse antigen-antitrup.

41
Hipersensitiviteti i tipit III – reaksionet sistemike apo
te gjeneralizuara (2)
• Patologjia madhore shkaktohet nepermjet depozitimeve te
komplekseve qe duket te jete e shperthyer nga rritja e
permeabilitetit vaskular te shkaktuar nga aktivizimi i
mastociteve me ane te receptoreve FcγRIII siç u permend me
siper
• Imuno-komplekset e depozituara nxisin neutrofilet te
shkarkojne granulat e tyre me pasoje demtimin e endotelit ne
enet e gjakut perreth dhe te membranave bazale
• Komplekset ne fjale mund te depozitohen nje sere vendesh si
ne lekure, veshka, kyçe, etj
• Shembuj te zakonshem te reaksioneve te gjeneralizuara te
tipit III jane komplikacionet pas infeksioneve si p. sh .artriti
dhe glomerulonefriti, apo pas marrjes se medikamenteve si p.
sh. e ashtuquajtura semundje e serumit apo eritema polimorfe
madhore (sindroma Stevens-Johnson).
42
Steven Johnson

43
 Hipersensitiviteti i tipit IV (1)
• Kjo eshte klasa e vetme e reaksioneve te
hipersensitivitetit qe eshte nxitur nga qeliza T antigen-
specifike.
• Keto qeliza quhen T helper 1.
• Hipersensitiviteti i tipit IV (te vonuar) shfaqet kur nje
qelize antigen - prezantuese (si p. sh. qeliza dentritike
indore qe ka mberthyer nje antigen), e perpunon ate dhe
shfaq fragmentet peptidike antigjenike te lidhura me
klasen e II te KMPI (kompleksi madhor i pajtueshmerise
indore).
• Kjo qelize antigjen prezantuese i paraqet Ag dhe KMPI e
klases se II limfocitit T helper 1 qe po patrullon indin.
44
 Hipersensitiviteti i tipit IV (2)
• Aktivizimi pasues i qelizave T helper 1 sjell prodhimin e
citokinave si p.sh kemokina (mediatore me funksion
kemiotaktik per makrofaget, per qeliza te tjera T, dhe ne
menyre me pak te shprehur, per neutrofilet).

• Aktivizimi i tyre nxit prodhimin e TNFβ apo IFNγ.

• Pasoja te ketij zhvillimi jane infiltrimi qelizor ku

predominojne qelizat mononukleare (qelizat T dhe
makrofaget).

• Ky efekt arrihet maksimumi ne 48-72 ore.

45
 Mekanizmi i zhvillimit te
hipersensitivitetit te tipit IV

46
 Hipersensitiviteti i tipit IV (3)
• Megjithe faktin qe “qelizat T te memories”, ndryshe nga
qelizat T naive, qarkullojne neper inde, prapeseprape
dyshohet nese nje qelize e vetme mund te nxise kete
eveniment.

• Pergjigja per kete rebus mund te vije nga observimet e

fundit sipas te cilave te pakten ne disa raste, reaksioni te
tipit IV kerkon ne menyre absolute pranine e antitrupave
IgM “natyrale” per te nisur procesin imun.

47
 Hipersensitiviteti i tipit IV (4)
• Per shkak te natyres dhe kinetikes se reaksionit te tipit IV,
akoma besohet se aktivizimi i qelizave T helper 1 te
memories eshte pergjegjes ne menyre paresore per
perhapjen e pergjigjes imune, kurse nisja e procesit mund
te kerkoje IgM e ndoshta dhe pranine e komplementit.

• Sipas nje teorie, komplekse te pakta antigen - IgM ne

kapilaret lokale mund te sjellin nje aktivizim lokal dhe te
kufizuar te komplementit ne brendesi te vazave duke
aktivizuar endotelin vaskular dhe kesisoj duke rekrutuar
qelizat inflamatore duke perfshire ketu edhe qelizat T te
memories.

48
 Hipersensitiviteti i tipit IV (5)
• Shembull klasik i hipersensitivitetit te tipit te vonuar eshte
tuberkulozi dhe testi i tuberkulines se purifikuar
(intradermoreaksioni me PPT).
• Nje shembull me familjar eshte hipersensitiviteti
(dermatiti) i kontaktit qe rrjedh si pasoje e ekspozimit te
disa individeve ndaj kriperave te metaleve (nikel, krom)
apo kimikateve reaktive me peshe te vogel molekulare.
• Eshte e rendesishme te mbahet parasysh se ne raste te
tilla antigeni duhet te jete nje kompleks i haptenit dhe nje
proteine te organizmit.
•
• Keto veprojne me qeliza T helper 1 specifike per antigenin
(haptenin) si p.sh. Ni++ apo dinitrofluoro-benzenin.

49
 Hipersensitiviteti i tipit IV (6)
• Shembuj te dermatitit te kontaktit kemi:
- pas ekspozimit ndaj nikelit (p sh aksesoret e zbukurimit)
- pas ekspozimit ndaj metaleve (krom, kobalt) qe mbart
cimentua (p sh te muratoret)
- pas ekspozimit ndaj kozmetikeve (si ne rastin e vete -
perdorimit personal apo edhe ne ate profesional te
parukieret), etj.

• Ne personelin mjekesor dermatiti i kontaktit vihet re ne

disa individe pas ekspozimit kronik ndaj lateksit te
ndodhur ne dorezat kirurgjikale.
50
Dermatiti i kontaktit shkaktohet dhe nga
perdorimi i produkteve kozmetike

51
Dermatiti i kontaktit nga dorezat
kirurgjikale me permbajtje lateksi

52
 Tabele permbledhese mbi tipet e hipersensibilitetit
Tipi Pershkrimi Koha Mekanizmi Shembuj
Antigenet lidhen me IgE-
Hipersensibilitet i
Pas 2-30 te ne sip.te mastociteve Anafilaksi sistemike, lokale, rinit
I ndermjetesuar nga
minutash qe clirojne mediatore alergjik, ekzema, astma.
IgE
vazoaktive.

Ig e drejtuar ndaj
Hipersensibilitet Reaksionet nga transfuzionet e
antigjeneve ne siperfaqe
citotoksik i gjakut, semundja hemolitike e te
II Pas 5-8 oresh te qelizave nxisin procesin
ndermjetesuar nga porsalindurit, anemia hemolitike
e shkaterrimit me ADCC
antitrupa autoimune.
ose me komplement.

Komplekset Ag-Ac te
depozituar nxisin
Hipersensibilitet i Reaksioni arthus (i lokalizuar);
degranulimin e
ndermjetesuar nga Reaksionet sistemike te
III Pas 2-8 oresh mastociteve nepermjet
komplekse diseminuara, artrit,
receptoreve FcgammaRIII,
immune glomerulonefrit
degranulimi I shkakton
demtim indor.

Qelizat e memories TH1

Hipersensibilitet I
clirojne citokina qe
IV ndermjetesuar 24-72 oresh Dermatit kontakti
rekrutojne e aktivizojne
qelizor
makrofaget 53
Dermatit atopik facial dhe atopi-patch-testi

54
Testi i PPT (tuberkulines) dhe nje
pamje e dermatitit te kontaktit

55
Aplikimi i patch testit ne diagnostimin e dermatitit te
kontaktit dhe leximi i tij pas 48 oresh

56
 Dermatiti i kontaktit ne stomatologji - 1
• Dermatit i kontaktit mund te shkaktohet nga:
1. Pajisjet mbrojtese si dorezat, te cilat permbajne lateks,
keshillohet perdorimi i dorezave lateks free ne keto raste, por
lateksi mund te gjendet dhe ne maskat, shiringat, leukoplast.
2. Materialet mbushese te dhembit p.sh. amalgam, i cili permban
merkur. Ne kete rast mund te verehet dermatit kontakti si tek
pacienti te cilit i vendoset kjo mbushje por dhe tek personeli qe
bie ne kontakt me amalgamin kur punon pa doreza.
3. Mund te shkaktohet nga protezat te cilat permbajne krom, nikel,
kobalt, ar. Perzierja kobalt - krom eshte ajo qe perdoret me teper.
Per te shmangur shfaqjen e dermatit te kontaktit te pacientet e
sensibilizuar ndaj ketyre metaleve perdoren proteza metal-free.

57
Alergji nga lateksi

58
Alergji nga lateksi

59
 Dermatiti i kontaktit ne stomatologji - 2
5. Mund te shkaktohet nga aparatet qe vendosen ne
dhembe, te cilat permbajne nikel , stomatiti i kontaktit
permiresohet pas heqjes se tyre.
Per personelin dermati i kontaktit mund te shkaktohet
dhe nga instrumentat e ndryshem metalike me te cilet
mund te bjere ne kontakt gjate kohes qe punon pa
doreza.
6. Mund te shkaktohet nga anestetiket. Ne kete rast duhet
perdorur nje anestetik tjeter
7. Antibiotiket dhe te tjera medikamente apo
dezinfektante mund te shkaktojne dermatit kontakti
(eugenoli per shembull).

60
 Dermatit kontakti tek nje asistente stomatologe i
shkaktuar nga glutaraldehyde (ndaj te ciles ajo ishte
alergjike), qe perdorej per sterilizimin e instrumentave

61