Transfuzioni i gjakut; procesi i transferimit të gjakut

dhe produktet te tij nga një nje individ në sistemin

qarkullues te gjakut te nje individit tjeter
 Kur duhet dhene transfuzioni i gjakut?
 Ne trauma qe shoqerohen me humbje masive te gjakut
 Gjate operacioneve te cilat shoqerohen me gjakderdhje
 Ne semundjet e gjakut qe shoqerohen me anemi
Drepanocitoza qe shoqerohet me anemi
 Ne trombocitopenite
 Pacientet me hemofilike
 Ne shumicen e semundjeve malinje
• Ne organizmin e njeriut ka rreth gjashte litra gjak ne
qarkullim i cili transporton oksigjen ne pjese te ndryshme te
trupit.
• Gjaku permban qeliza te ndryshme te cilat lundrojne ne nje
likid te quajtur plazem.
Qelizat e kuqe (eritrocitet) permbajne hemoglobine ,protein
qe lidh oksigjenin dhe transportojne oksigjen ne inde dhe
marrin prej andej dyoksidin e karbonit
 Leukocitet (rruazat e bardhe )jane qeliza qe luftojne
infeksionin.

Trombocitet ndihmojne gjakun te mpikset ne se shkaktohet

nje plage

Plazma permban kripera dhe lloje te ndryshme te
proteinave.
 Ndryshimet midis grupeve te gjakut jane ne varesi te
pranise ose mungeses se disa proteinave te cilat quhen
antigjene dhe antikorpe

Antigjenet jane te lokalizuar ne siperfaqe te eritrocitit

dhe antikorpet jane ne plazem
Individet kane tipe te ndryshme te gjakut ne varesi te
kombinimit te ketyre molekulave
Grupi i gjakut te nje individi percaktohen nga grupet e
gjakut te prinderve
 Jane percaktuar mbi 20 grupe gjaku te cilat transmetohen
gjenetikisht

 Por sistemi ABO dhe sistemi Rh jane me te rendesishmit

kur gjaku kalon nga nje individ tek tjetri.

 Por jo cdo grup gjaku jane te pajtueshem me njeri -tjetrin

 Karl Landsteiner zbuloj sistemin ABO (1901) dhe

sistemin Rh ( 1937).
 Sipas sistemit AB0 jane kater grupe te gjakut A, B, AB
dhe 0
Grupi i gjakut A
Grupi A ;ne siperfaqe te eritrocitit ka antigjenin A dhe ne
plazem antikorpin B

Grupi i gjakut B
GrupiB ;ne siperfaqe te eritrocitit ka antigjenin B dhe ne
plazem antikorpin A
 Grupi i gjakut AB

grupi AB ; ne siperfaqe te eritrocitit ka dy antigenet dhe A

dhe B dhe ne plazem nuk ka antitrupa as A as B.

Grupi i gjakut 0

Grupi O ;ne siperfaqe te eritrocitit s ka antigjen por ka

antikorpe A dhe B ne plazem
 Faktori Rhezus (Rh) proteinë e
trasheguar që gjendet në
sipërfaqen e eritrocitit
 Ne se eritrociti ka kete proteine
ne siperfaqe ,personi eshte Rh
pozitiv.
 Ne personat qe se kane kete
proteine ne siperfaqe te
eritrocititi quhen Rh negativ.
 Rh pozitive eshte pjesa me e
madhe e popullates dhe 15%
jane Rh-
 Nje individ me Rh negativ nuk ka antikorpe natyrale
ne plazem por i krijon ato kur merr gjaku nga nje
person me Rh + dhe antigenet e Rh nxisin prodhimin
antikorpeve Rh +

 Individi me Rh+ mund te marr gjak nga nje individ me

Rh- pa asnje probpem
 Femija qe do lind e merr
faktorin rhezus nga dy
prinderit
 Ne se nje grua eshte rhezus
negativ dhe femija rhezus
pozitiv tek nena prodhohen
antitrupa ndaj Rh pozitiv
 Ne gravidancen e pare
antitrupat ndaj Rh pozitiv nuk
krijojne problem
 Ne gravidancen e dyte keto
antitrupa ndaj Rh mund të kalojnë
placentën dhe te demtojnë qelizat e
kuqe të gjakut të foshnjës duke cuar
ne anemi kercenuese për jetën sepse
eritrocitet shkaterrohen më shpejt
sesa trupi i fëmijës mund t'i
zëvendësojë ato.
 Qelizat e kuqe të gjakut janë të
nevojshme për të bartur oksigjenin
në të gjithë trupin.
 Grate ne gravidance me Rh negative do te marrin në javën
e 8 të shtatzënisë dhe 36 ore mbas lindjes imonoglobuline
e cila do te pengoj qe trupi i nenes te formoj antitrupa te
cilat do demtonin beben ne shtatazanine e dyte
A Rh+ B Rh+ AB Rh+ 0 Rh+

A Rh- B Rh- AB Rh- 0 Rh-

Grupet Antigjenet Antikorp Kuj Nga mund te
e gjakut ne qelize et ne mund ti merrni :
serum jepet
AB A dhe B Asnje AB AB, A
B, 0
A A Anti-B A dhe AB A dhe O

B B Anti-A B dhe AB B dhe O

O Asnje anti-A AB, A O

dhe anti- B,0
B 15
 Duhet qe infermierja te di ne se pacienti ka patur ndonje
reaksion te meparshem nga transfuzioni i gjakut apo alergji
ndaj medikamenteve
 Personeli infermieror merr nje kampin gjaku mbasi mjeku
ka shkruajtur ne kartele qe pacienti ka nevoje per gjak dhe e
con me emrin e te semurit dhe numrin e karteles tek banka
e gjakut per percaktimin e grupit
 Monitorimi i shenjave vitale si frekuenca respiratore
frekuenca kardiake T/A,temperatura ,koshienca e pacientit
,diureza ,lekura dhe mukozat eshte i domosdoshem para
dhenies se gjakut
 Volumi afersisht 500

 Duhet te jete kompatibel me sistemin ABO

 Transfusion gjaku jepet kur numri i eritrociteve ,

 = ose < 3milion
 Hb< 9mg/%)

17
 Duhet te realizohet ne kushte spitalore
 Para dhenies se mases eritrocitare jepet klorur natriumi
0.9% 50cc
 Duhet te perdoren filtra specifik per transfuzionin e gjakut
(170 mikron)
 Permasat e katetereve me diameter 22- 14 dhe 20- 18
jane me te pershtatshmit
 Duhet dhene mbrenda dy oreve nga momenti i fillimit te
transfuzionit
 Infermieri qe do kryeje proceduren e dhenies se gjakut
duhet te kontrolloj daten e kerkeses dhe firmen e mjekut qe
ka bere kerkesen
Infermieret duhet te verifikojne;
 Grupin e gjakut te pacientit (pasi e ka sjelle banka e
gjakut), emrin, mbiemrin e pacientit
 Firmen e personit nga banka e gjakut qe ka bere grupin e
gjakut te pacientit
 Infermieret duhet te ; kontrollojne qesen e gjakut ne
lidhje me;
 Etiketen
 Daten e marrjes dhe daten e skadences te gjakut
 Emrin, mbiemrin e donatorit
 Personeli infermieror i perbere nga dy infermier duhet te
kontrolloj grupin e gjakut e cila eshte kontrolluar me pare
nga banka e gjakut
Infermierja duhet te kontrolloj flakonin e gjakut

 per ngjyren
 pranine e flluskave
 kuagulave
 pranine e ajrit
 Personeli infermieror duhet te sigurohet qe gjaku te mos
kaloj me shume se 30 minuta ne ambjent para se te filloj
transfuzioni, sepse eritrocitet e humbasin efektivitetin e
tyre.
 Nese nuk fillohet transfuzioni i gjakut brenda 2 oresh,
infermjerja duhet ta ktheje gjakun ne banken e gjakut sepse
ka rrezik qe ne qesen e gjakut te kete rritje bakteriale per
shkak te ngrohjes se tij ne temperature e dhomes
 Ne se pacienti ka temperature >38.5⁰ C duhet te
stabilizohet temperatura dhe pastaj te jepet transfuzioni
 Personeli infermieror duhet ti shpjegoj pacientit proceduren
, qellimin e transfuzionit zgjatjen e transfuzionit (i cili nuk
duhet te zgjas me shume se 2ore ,) dhe natyrisht rezultatin e
pritshem te transfuzionit.

 Infermierja duhet perpara transfuzioni duhet te pajiset me

doreza sterile

 Ne se pacienti ka medikamente qe jane rekomanduar nga

mjeku ato gjithmone jepen perpara transfuzionit
 Duhet qe te pregatitet kompleti i perfuzionit duke vendosur
ne stativ solucion fiziologjik 50cc i cili jepet perpara
transfuzionit
 nuk rekomandohet glukoze sepse bllokohet kalimi i gjakut
ne vena
 Personeli infermieror duhet te kete ne dispozicion kanjule
i/v Nr.18, ose Nr.16 nese duhet te jepet gjaku me shpejtesi
 Personeli infermieror duhet te mos injektoj ne sistemin e
perfuzionit, asnje lloj tjeter medikamenti kur jepet
gjaku
 Duhet vendosur qesja
e gjakut ne stativ por
mos e fillohet
transfuzioni sepse ne
fillim jepet solucioni
Fiziologjik rreth 50ml
pastaj filloni gjakun
izogrup izorhezus
 pas ri-verifikimit qe
eshte po ai gjak qe
eshte marre per
transfusion
 Gjaku ne fillim jepet me ritem 2ml/min ose afersisht 20
pika/min.

 Infermjerja duhet te jete e pranishme tek pacienti 30 min e

para te transfuzionit duke monitoruar shenjat vitale.
 Infermierja duhet te monitoroj ne se pacienti ka
 Temperature me frisone
 Veshtiresi ne frymemarrje

 Rritje te frekuences respiratore

 Eritema dhe shkuqje te lekures

 Nausea ose te vjella

 Personeli infermiror duhet te raportoj mjekun nese ka

pacienti manifeston cregullimet e mesiperme
 Reaksioni akut mund te ndodhe ne cdo kohe gjate
transfuzionit prandaj duhet te monitorohet pacienti gjate
gjithe kohes se marrjes
 Nese ka reaksion duhet ndaluar me njehere transfuzioni
duke ruajtur linjen venoze dhe jepet solucion fiziologjik
me ritem te ngadalte
 Duhet monitoruar shenjat vitale dhe krahasuar me te
meparshmet perpara transfuzionit
 Duhet te zbatosh porosite qe ju jep mjeku ne kete situate.
 Shumica e reaksioneve akute fatale nga transfuzionet e
gjakut shkaktohen nga gabime dhe nga pakujdesite ne
monitorimin e pacientit

 Verifikimi i qeses se gjakut eshte funksion me

rendesishem i infermjeres

 Rekomandohet qe ne dhenien e transfuzionit te angazhohen

infermjere me experience.
 Duhet njoftuar banka e gjakut qe transfuzioni ka
dhene reaksion

 Duhet te dergoni kampionin e gjakut qe keni marr nga

banka e gjakut si dhe gjakun nga pacienti
per riberjen e grupit te gjakut te pacientit dhe te
flakonit
 Imune

 Reaksion hemolitik akut

 Reaksion jo hemolitik

 Gjendje febrile

 Gjendje alergjike
 Gjendje jo imune
 Mbingarkesa qarkulluese
 Hiperkalemia
 Hipothermia
 Toksicitet nga citratet
 Kontaminim bakterial
 Cregullime te kuagulimit
 Transmetim te semundjeve infektive.
 Gjaku i gabuar tek pacienti i gabuar

 Ndodh brenda 5 – 15 min te fillimit te tij

 Ne kete situate papajtueshmeria ndodh kuagulim

vaskular i disiminuar dhe pacienti mund te bej ekzitus
 Ethe me ose pa frisone
 Hypotension
 Dhimje : lumbare, krah , gjoks
 Takikardia
 Takipnea
 Hemoglobinuria
 Stop transfusionit

 Ruani qesen e gjakut

 Njoftoni banken e gjakut coni kampionin per verifikim dhe

percaktoni dhe njehere grupin e gjakut te personit marres

Bilanc biokimik dhe klinik

35
◦ Jepet furosemid për të ritur fluksin renal të gjakut.
◦ Jepet dopaminë me dozë të vogël për të ritur fluksin reanl
◦ të gjakut.
◦ Bëhet përpjekje të mbahet debiti urinar në 30-100 mL/orë
◦ Jepen kortizonikë
◦ Si edhe monitorizohet rreptësisht oksgjenimi, pulsi
tensioni dhe frymëmarja
 Reaksionet febrile jo hemolitike të transfuzionit janë
reaksione transfuzioni që japin temperature por jo
hemolize te drejtperdrejte.
 Temperatura shkaktohet nga clirimi i citokinave
 Mjekohen me acetaminofen dhe antipitetike dhe
leukoreduksioni (eliminimi i leukociteve nga pacienti)
 Këto reaksione janë më të zakonshme tek njerëzit me
defiçite selektive të IgA , defiçite qe janë asimptomatike
dhe njerëzit mund të mos e dinë pa i ndodhur një
reaksion anafilaktik).
 Ndodhin 1 në 20,000 raste transfuzioni.
 Mjekimi behet me: ndalim i transfuzionit,
antihistaminike dhe kortizonike.
 Shkaqet : reagim i antikorpeve qe krijohen ndaj
leukociteve

 Shenjat dhe simptomat : temperature te dridhura

 Trajtimi : stop transfuzionin , njoftoni mjekun
 Trajtoheni me medikamente antipiretike
 Realizohet filtrimi leukocitar

39
 Shkaqet : formimi i antikorpeve kunder proteinave
 Shenjat dhe simptomat jane te ndryshme: pruritis deri
ne cregullime te frymemarrjes
 Trajtimi: stop transfuzionin dhe njoftoni mjekun.
 Trajtimi: antihistaminik kortizonike oksigjenoterapia

40