Grupet e gjakut

Grupet e gjakut janë një mënyrë e klasifikimit të gjakut bazuar në tiparet e tij. Ka
disa sisteme për të klasifikuar gjakun, por sistemi më i njohur është ai i AB0-së. Në
këtë sistem, gjaku klasifikohet në katër grupe kryesore: A, B, AB, dhe 0. Çdo grup
gjaku është caktuar nga prania ose mungesa e disa antitrupave specifike në gjak, të
cilat janë të njohura si antigjenë A dhe B.

Grupi A: Persona me grupin e gjakut A kanë antigjenin A në sipërfaqen e qelizave

të tyre të gjakut dhe prodhojnë antitrupa kundër antigjenit B.

Grupi B: Persona me grupin e gjakut B kanë antigjenin B në sipërfaqen e qelizave

të tyre të gjakut dhe prodhojnë antitrupa kundër antigjenit A.

Grupi AB: Persona me grupin e gjakut AB kanë antigjenët A dhe B në sipërfaqen e

qelizave të tyre të gjakut dhe nuk prodhojnë antitrupa kundër antigjenëve A dhe B.

Grupi 0: Persona me grupin e gjakut 0 nuk kanë as antigjen A as antigjen B në

sipërfaqen e qelizave të tyre të gjakut, por prodhojnë antitrupa kundër të dy
antigjenëve A dhe B.

Rrezuset
Rrezuset e gjakut, ose faktori Rh, janë një karakteristikë e gjakut që përcakton
praninë ose mungesën e një proteinë të quajtur faktor Rh në sipërfaqen e qelizave
të kuqe të gjakut.Kur një person ka proteinën Rh në gjak, ai është i quajtur Rh-
pozitiv, ndërsa nëse mungon, është Rh-negativ.

Rrezusi i gjakut mund të ketë rëndësi kur:

Shtatzënia: Nëse një nënë është Rh-negative dhe fëmija që ajo mbart është Rh-
pozitiv, ka rrezik që sistemi imun i nënës të prodhojë antitrupa kundër gjakut të
fëmijës, duke shkaktuar një gjendje të njohur si sëmundja hemolitike e fëmijës së
sapozbuluar (HDN). Kjo mund të ndodhë në shtatzënitë e mëvonshme nëse gjaku i
fëmijës hyn në qarkullimin e nënës dhe shkakton një reaksion imun.

Transfuzionet e gjakut: Në transfuzionet e gjakut, është e rëndësishme që grupi i

gjakut dhe statusi i rrezusit të përputhen midis dhuruesit dhe pranuesit për të
shmangur reaksionet e sistemit imunitar ndaj gjakut të transfuzuar.
Perberesit e gjakut dhe numri i tyre.
Gjaku është një lëng që qarkullon në trupin e njeriut dhe ka një rol të rëndësishëm
në funksionimin e sistemit të qarkullimit të gjakut. Përmbajtja e gjakut përfshin një
varg të komponentëve të ndryshëm, të cilët janë:

Qelizat e Kuqe të Gjakut (Eritrocitet): Këto janë qelizat më të shumta në gjak dhe
përbëjnë rreth 40-45% të vëllimit të gjakut. Qelizat e kuqe të gjakut përmbajnë
hemoglobinë, një proteinë e cila transporton oksigjenin në të gjitha qelizat e trupit.

Qelizat e Bardha të Gjakut (Leukocitet): Këto janë qelizat e gjakut që luftojnë

infeksionet dhe janë përgjegjëse për sistemin imun. Ka disa lloje të leukociteve të
tilla si neutrofilet, limfocitet, monocitet, eosinofilet, dhe bazofilet.

Trombocitet: Trombocitet janë fragmentet e vogla të qelizave të gjakut që

përfshihen në proceset e gjakderdhjes dhe formimin e rruajave. Ata kanë një rol të
rëndësishëm në shërimin e plagëve dhe mbajtjen e gjakut të thatë.

Plazma: Plazma është pjesa e lëngshme e gjakut, e cila përbën rreth 55% të vëllimit
të gjakut të njeriut. Ajo përmban ujë, proteina të tilla si albumina dhe globulinat,
faktorë koagulimi, glukozë, lipide, elektrolite dhe substancat e tjera të rëndësishme
për funksionimin e trupit.

Numri i qelizave në trup varet nga shumë faktorë, përfshirë moshën, gjendjen
shëndetësore dhe disa karakteristika të tjera individuale. Për shembull:

Qelizat e Kuqe të Gjakut (Eritrocitet): Në trupin e një personi të rritur, ka rreth 25

deri në 30 trilionë qeliza të kuqe të gjakut. Kjo bën rreth 40-45% të vëllimit të
gjakut.

Qelizat e Bardha të Gjakut (Leukocitet): Numri i leukociteve në një milimetër kub

varion shumë, por në përgjithësi ka rreth 4,000 deri në 11,000 leukocite në
milimetër kub të gjakut. Kjo shifër mund të ndryshojë në bazë të situatave të
ndryshme shëndetësore.

Trombocitet: Ka rreth 150,000 deri në 400,000 trombocite në një milimetër kub të

gjakut.
Fagocitoza dhe Punocitoza.
Fagocitoza është një proces që përdoret nga qelizat e trupit për të kapur, absorbuar
dhe digeruar mikrobet, organizmat e vdekur dhe çdo material të huaj që mund të
shkaktojë dëm në trup. Kjo është një pjesë e rëndësishme e sistemit imunitar dhe
shërben për të mbrojtur trupin nga infeksionet dhe sëmundjet.Procesi i fagocitozës
zhvillohet në këto hapa:

Njohja dhe Lidhja: Qeliza fagocitike, siç janë neutrofilet dhe monocitet, njeh
mikrobin ose materialin e huaj përmes receptorëve të saj të mbuluar në sipërfaqe.
Këta receptorë njohin strukturat molekulare të mikrobeve dhe i lidhin ato në
mënyrë specifike.
Formimi i Vesikulave Fagocitike: Qeliza fagocitike formon një shtresë
pseudopodal (lëvizje të jashtme) që i lejon të ngushtojë mikrobin dhe ta kapërcejë
në brendësi.

Fagocitoza e Materialeve: Pas kapjes së mikrobit, qeliza fagocitike e formon një

vezikulë fagocitike që përmban mikrobin e kapur.

Digerimi dhe Shkatërrimi: Pas kapjes së mikrobit në vezikulën fagocitike, qeliza

fagocitike e përdor një seri enzimash për të shkatërruar dhe digeruar mikrobin. Kjo
shkakton vdekjen e mikrobit dhe pastrimin e tij nga trupi.

Pinocitoza është një proces celular që përdoret për të kapur lëngjet dhe molekulat e
vogla nga jashtë qelizës nëpërmjet formimit të vezikulave të vogla në sipërfaqen e
membranës qelizore. Kjo është një formë e endocitozës, procesi ku qeliza merr
materie nga jashtë dhe e çon atë brenda qelizës.Në pinocitozë, membrana e qelizës
formon vegla të vogla, të quajtura vezikula pinocitike, për të kapur lëngjet dhe
molekulat e vogla nga jashtë qelizës. Këto vezikula pastaj fusen me qelizën për të
hedhur lëngun dhe materialet e kapura në qarkullimin e brendshëm të qelizës.
Pinocitoza nuk është specifike për kapjen e një substancë të caktuar, siç ndodh me
fagocitozën, por është një proces që lejon qelizat të kapin lëngje dhe molekula të
ndryshme që janë në mënyrë të përgjithshme në mjetet e tyre të qarkullimit. Kjo
është një mënyrë e rëndësishme për qelizat të marrin ujë dhe substancat e tjera që
janë të nevojshme për funksionimin e tyre normal. Pinocitoza është një proces i
zakonshëm në shumë qeliza të ndryshme dhe është një aspekt i rëndësishëm i
funksionimit normal qelizor.
Funksionet e gjakut.
Gjaku ka shumë funksione të rëndësishme në trupin e njeriut, duke përfshirë:

Transportimi i Oksigjenit dhe CO2: Gjaku përmban hemoglobinë, një proteinë e

cila lidh oksigjenin në mushkëri dhe e transporton atë drejt qelizave të ndryshme të
trupit. Gjaku gjithashtu merr CO2 nga qelizat dhe e transporton atë në mushkëri
për të eliminuar nga trupi.

Transportimi i Nutrimenteve: Gjaku transporton glukozën, acidet yndyrore,

vitaminat dhe minerale të tjerë drejt qelizave të ndryshme të trupit.

Sistemi i mbrojtjes: Leukocitet, ose qelizat e bardha të gjakut, janë pjesë e sistemit
imunitar dhe luftojnë infeksionet duke kapur dhe eliminuar mikrobet.

Rregullimi i temperaturës: Gjaku ndihmon në rregullimin e temperaturës trupore

përmes transportit të nxehtësisë nëpërmjet trupit.

Mbajtja e Homeostazës: Gjaku ndihmon në ruajtjen e stabilitetit të kimikateve të

trupit duke ndihmuar në stabilizimin e pH-së së gjakut dhe nivelit të ujit.

Ndihmë në Shërimin e Plagëve: Trombocitet, një lloj qelizash të gjakut, ndihmojnë

në formimin e rruazave dhe shërimit të plagëve duke formuar një grumbullim të
trombinës.

Transportimi i Hormoneve: Gjaku gjithashtu transporton hormone dhe substancat e

tjera kimike në të gjithë trupin.

Semundjet e gjakut
Anemia,Leukemia,Hemofilia,Tromboza,Anemia Sëmundje Kronike,Talasemi,
Sëmundja e Von Willebrand etj.