Dekubitusi - ulçerat nga presioni

trajtimi dhe parandalimi

Dhjetor 2015

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

 Objektiva

 Përshkruajnë shkaqet e formimit të dekubituseve

 Numërojnë stadet nëpër të cilat mund të zhvillohen
dekubituset
 Përcaktojë faktorët kontribuues që çojnë në zhvillimin e
dekubituseve
 Përshkruajnë kujdesjet infermierore, përcaktojnë diagnozat
infermierore dhe ndërhyrjet infermierore parandaluese
 Rrisin njohuritë mbi vlerësimin se sa është në risk një
person për të zhvilluar plagë nga presioni
• Diskutojmë mbi parimet e parandalimit të dëmtimit të
shtresës qelizore

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

 Përkufizimi
• Nga përkufizimi EPUAP European Pressure
Ulcer Advisory Panel), dekubitus (Decubitus
ulcer, Pressure ulcer ili Bed sore) ulcerat nga
presioni/dekubitusi është dëmtime lokale
të lëkurës apo indeve nënlëkurë të shkaktuar
nga një forcë nënë presion apo fërkimi, ose
një kombinim i tyre.

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

Zhvillimi patofiziologjik i shfaqjes
së dekubitusit
Faktorët e riskut: Okluzioni i
mikroqarkullimit
•Të jashtëm
•Të brendshëm
ishemija

Mekanizmat Inflamacioni dhe

e krijimit: anoksia
•Shtypja
•Rrëshqitja Vdekja e qelizave
•Fërkimi

ULCERACIONI NEKROZA

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

 Faktorët egzogjen
• Qëndrimi i shtrirë në shtrat në dyshek të parehatshëm,për
nji kohë të gjatë,

• Çarçafi jo i rregulluar mirë(rrudhat nga çarçafi)

• lagështia në shtrat (shkaktuar nga sekrecionet trupore,

qelb, gjak, djersë, urinë...)

• Vendosja jo profesionale e mjeteve imobilizuese

(gipsi(allçi), fashat..)

• Kontrakturat e nyjeve, spasciteti i muskulaturës në vendet

e ndijshme për shfaqje te dekubitusit

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

 Endogjen
• sëmundje kronike në fazën terminale,
• diabeti mellitus
• kequshqyerja dhe anemia hypoproteinemia rrit
ndjeshmërinë e lëkurës dhe zgjasin kohën
e shërimit të plagës,
• sëmundjet e zemrës dhe të veshkave, parezat dhe
paralizat për shkak të pandjeshmërisë të disa
pjesëve të trupit,në periudhën postoperative
(paaftësia ose mosdashja e pacientëve pozicionin e
ndryshimit),
• ndotjet bakteriale për shkak të kujdesit të
pamjaftueshëm të lëkurës (në mesin e gjërave tjera
për shkak të inkontinencës urinare), edhe pse nuk ka
faktor të drejtpërdrejtë etiologjik, kontribuojnë në
zhvillimin dhe vështirësi në
Fekrije Hasani,PgD shërimin
in Publik Health e ulcerave nga
presion.
• Faktori më i rëndësishëm etiologjik
është presion i tepërt i cili për 1 deri në
2 orë, mund të çojë në ndryshime në
pikët e ndjeshme. Presioni është më i
madh mbi kockat dhe gradualisht
zvogëlohet në drejtim të periferisë.
Prandaj, zona më e madhe ishemike e
indit do të jetë në mes të kockave dhe
lëkurës.
Përveç presionit të gjendjes së
përgjithshme të pacientit, infeksioni,
uria dhe lodhja kanë një rol thelbësor
në formimin e ulcerave nga presioni
Fekrije Hasani,PgD in Publik Health
 Vlerësimi i rrezikut dhe nevoja për
kujdes

Zonat/vendet e prirura për shfaqjen e dekubitusit te

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health
pozita supinale laterale
 Vlerësimi i rrezikut dhe nevoja për
kujdes

Zonat/vendet e prirura për shfaqjen e dekubitusit te pozita

supinale horizontale Fekrije Hasani,PgD in Publik Health
 shenjat e ulcerave nga presion
janë:
• lëkurë e zbehtë dhe e thatë në vendin e
presionit (për shkak të qarkullimit të dobët të
gjakut )
• skuqje dhe ënjtje e lehtë,
• Njolla rrethore të përhapur dhe vezikula
• Vezikulat të cilat shëndrrohen në fluska të
mbushura
• Lezione të cilat depërtojnë /arrin deri në
kocka/ashtë.

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

 Klasifikim
Klasifikimi i ulcerave nga presion është i
nevojshëm për të identifikuar madhësinë
dhe përshkrimin e ulcerave nga presion.
Kjo është e rëndësishme për planifikimin
e terapisë dhe trajtimit.
Ulcerat nga presioni janë ndarë në katër
faza, varësisht nga thellësia e indeve të
dëmtuara
Fekrije Hasani,PgD in Publik Health
 Stadet nëpër të cilat mund të
zhvillohen dekubituset
I. Çrregullimet në sistemin qarkullues (të përkohshme)
lëkura skuqet përsëri kur shtypja lehtësohet. Skuqja nuk
terhiqet brenda 24 oreve. Ky stad mund të jetë
rikthyeshëm

II. Shtresat sipërfaqësore të lëkurës si dhe enët e gjakut

vazhdojnë të dëmtohen deri në pjesën sipërfaqësore të
lëkurës (epidermis). Lëkura mund të bëhet me fluska ose të
ripet,

III. Dëmtimi depërton deri në shtresat dhe indet nënlëkurë

(dermis)
Fekrije Hasani,PgD in Publik Health
 Stadet nëpër të cilat mund të
zhvillohen dekubituset
IV. Dëmtimi depërton në thellësi duke përfëshin
muskujt dhe kockat.

Te dekubituset e rënda lëkura mbi daljet

kockore bëhet ishemike dhe nekrotike.
Infektimi i dekubituseve (stafilokoku aureus,
stafilokoku B hemolitik, proteus dhe esherihia koli
Edhe pse rrallëherë dekubitusi mund të
degradojë në kancer
Fekrije Hasani,PgD in Publik Health
Stadi parë

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

 Stadi 2

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

 Stadi III

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

 Stadi IV

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

Zhvillimi i dëmtimit sipas
fazave/stadeve

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health
Fekrije Hasani,PgD in Publik Health
Fekrije Hasani,PgD in Publik Health
 Vlerësimi infermieror
• Shikohen zonat e shtypura për zbehje apo
skuqje
• Shikohen zonat në shtypje për të dalluar nëse
lëkura ka pasur rjepje
• Përcaktimi i dëmtimeve të qelizave
• Shikohen zonat e prirura për dekubituse
• Me duar të ngrohta, preket sipërfaqja e
lëkurës për të ndjerë temperaturën e zonës
së shtypur
Fekrije Hasani,PgD in Publik Health
 Diagnozat e mundshme infermierore
Përcakton problemet e lëkurës si pasojë e
dekubituseve si psh.
• Rrezik për dëmtim të tërsisë së lëkurës, lidhur
me mungesën e lëvizjeve
• Rrezik për dëmtim të tërsisë së lëkurës, lidhur
me mungesën e ushqyerje të pamjaftueshme
• Rrezik për dëmtim të tërsisë së lëkurës,lidhur
me inkontinencën urinare
• Demtimii tërsisë së lëkurës,lidhur me plagët
ulceroze të shkaktuara nga shtypja
Fekrije Hasani,PgD in Publik Health
 Ndërhyrjet
• Ndryshimi i pozicionit
• Ushqyeshmëria e mirë e paasur me
proteina dhe vit C
• Mirëmbajtja e lëkurës sipas protokolit
për trajtimin e dkubitusit

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

 Trajtimi sistemik
Qasja në trajtimin e dekubitusit varet nga shkalla e
dekubitit, shkaktari i cili ka çuar në shfaqjen e
plagës nga presioni, lëndimeve përcjellëse dhe
sëmundjeve të mëhershme, mosha e pacientit
(pleqëria)ose gjendja e përgjithshme e pacientit.

Në trajtimin e dekubitusit përdoren dy qasje

themelore:
• Trajtimi sistemik (i përgjithshëm)
• Trajtim lokal i cili mund të jetë konservativ ose
kirurgjikal.
Fekrije Hasani,PgD in Publik Health
 Trajtimi sistemik
(i përgjithshëm)nënkupton:
• Ushqimi kalorik dhe i pasur me proteina
• Trajtimi i anemisë me feropreparate dhe
transfuzioni
• Heqja e spazmit me terapi fizikale dhe
medikamentoze
• Heqja presionit – ripozicionimi i pacienti

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

 Trajtimi lokal
Trajtimi konzervativ
Trajtimi i dekubitusit përfshin një qasje multidisiplinore, e cila
përfshin një ekip të mjekëve të specializimeve të ndryshme:
Kirurgun, dermatologun, internistin (kardiologun, endokrinologun),
urologun, neurolgun, fiziatrin, dhe infermieren.

• Infermierja ka në veçanti rol të rëndësishëm e cila përveç që

kujdeset për pacientin ajo zbaton masa parandaluese.

• Rishpërndarja e presionit në fushat kritike duke vendosur jasteka,

aplikimi i fashimit në zonat e prekura, përdorimi i shtretërve të
veçantë antidekubital dhe ndryshimet e pozitës të pacientit.
• Dekubituset e vogla mund të trajtohet në kujdesin parësor
shëndetësor.
.

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

• Për trajtimin modern të dekubitusit përdoren
Kompresat Hidrokoloide Me përdorimin e
duhur mundësohet mirëmbajtja e lagështisë së
plagës, dhe shërimi më i shpejtë

• Sipas aftësisë së saj për të gjeneruar apo

absorbuar lagështin në plagë, dallojmë tri lloje
themelore të kompresave/gazave:

• Mjetet që gjenerojnë lagështi shtesë - hydrogeli,

• mjetet që gjenerojnë dhe absorbojnë(thithin)
lagështinë - hydrokoloide,
• Mjetet që absorbojnë lagështi të tepërt nga
plagë - alginates dhe hidrofiberi.
Fekrije Hasani,PgD in Publik Health
kompresa sterile hidrokoloide

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

 Terapia me dritë
• Terapia me drita është një tjetër mënyrë e re
e trajtimit të dekubitusit.
• Mijëra vite është e njohur se drita është e
rëndësishëm për funksionimin normal të
trupi të njeriut. Sot dihet se organizmi i njeriut
transformon dritë në energji elektrokimike e
cila në qeliza aktivizon një seri të reaksioneve
biokimike, stimulon metabolizmin duke
përforcuar rekcionin imun të gjithë trupit.
Fekrije Hasani,PgD in Publik Health
Aparati për terapi me dritë -
BIOPTRON 2

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

 Terapia me V.A.C.
• V.A.C. (Vacuum Assisted Closure-
Mbyllja e asistuar me vakum) terapia
është një nga metodat më të reja në
trajtimin dhe shërimin e plagëve dhe
është një pjesë integrale e trajtimit të
dekubitusit dhe plagëve tjera kronike.
Përdoret në shumë klinika në botë.

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

Aparat për V.A.C. terapi

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

 Trajtimi kirurgjikal
Varet nga katër faktorë përcaktues:
• Kushtet e lëkurës,
• Gjendja e indeve të buta,
• Gjendja e kockave,
• Gjendja e përgjithshme e pacientit.

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

Kohët e fundit, një problem i madh është prania
Staphylococcus aureus Meticilin rezistent(MRSA) në
plagët decubitale.

Mënyra kryesore e transmetimit të MRSA në spitale

është nga pacienti në pacient përmes darëve të
personelit shëndetësor, dhe mikroorganizmave që
transferohen përmes kontaktit të drejtpërdrejtë me
pacientët apo materialin e ndotur.

Në këtë rast, duhet të zhvillojnë dhe zbatojnë masat

specifike në nivel lokal, për të parandaluar infeksionet.

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

Kontaminimi mund te evitohet
Lidhja e plagës duhet bërë me hidrogjen
peroksid 3%, dhe tretje fiziologjike poashtu
bëhet dezinfektimi i gjerë i plagës për rreth me
povidon për të reduktuar burimin e kontaminimit
sekondar.
Nëse indi ka nekrotizuar atëherë duhet hequr
pjesën e dëmtuar ne mënyrë kirurgjike ndërsa
pjesa e dëmtuar korigjohet duke berë
rekonstruimin me muskujt përrreth.

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

 Prevenca
1. Ndryshimi i pozicionit të pacientit është
një nga masat më të rëndësishme të
parandalimit dhe trajtimit dekubitusit.
• Është interesant se një person i shëndetshëm
natën gjatë gjumit,ndryshon pozicionin deri
në 40 herë.
• Pozicioni i qëndrimit trupor ndryshohet të
paktën çdo dy orë apo më shpesh varësisht
prej gjendjes së dhe vlerësimit të gjendjes të
lëkurës së pacientit.
Fekrije Hasani,PgD in Publik Health
 Zvoglimi i presionit
2. Reduktimi i Presionit arrihet duke përdorur
qese të mbushura me ajër, dyshek antidekubital me
ndryshore të presionit në pika të caktuara, përdorimi i
‘’krevatit me ujë’’

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

 Prevenca vazhdim...

3. Të mbahet lëkura e thatë dhe e pastër

4. Inspektimi i rregullt i lëkurës së
pacientit
5. Sigurimi i ushqyerjes të mirë, dietë të
pasur vecanërisht në proteina dhe vit.C
6. Terapia Fizikale
7. Edukimi shëndetësor për parandalimin
dhe trajtimin e dekubitusit
Fekrije Hasani,PgD in Publik Health
 Dokumentimi
Masat e ndryshimit të pozicionit të pacientit
Të gjitha dekubituset ekzistuese duhet të
dokumentohen me përshkrimin:
Faza i ulçerës
Vend
Ngjyra
Kullimi
Madhësia
Trajtimi i dekubitusit

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health

 Referencat
• Ascroft B., Joensuu M.,Kitinoja H., Kurki R., Latvasalo L., Pallaveshi.,
Ylitalo –Ranta M. 1999.Individi, Mjedisi, Shëndeti dhe Kujdesjet
Infermierore. Tiranë
• Kozier B., Erb G., Berman A., Snyder Sh., 2004 Fundamentals of
Nursing concepts, process and practice, Seventh Edition, Pearson
Education, New Jersy
• Tomja A.,Pula A., Basha E., 2004. Bazat e infermieristikës së
përgjithshme, Tiranë.
• Suada Švrakić,Safija Vuković,Emina Bajramović & Zlata Peševski.
2009, VODIC ZA PREVENCIJU I LIJECENJE DEKUBITUSA,,
INSTITUT ZA NAUCNOISTRAZIVACKI RAD I RAZVOJ,KLINICKOG
CENTRA UNIVERZITETA U SARAJEVU, Sarajevë

Fekrije Hasani,PgD in Publik Health