Konceptet Fundamentale..

Modelet teorike dhe katër
konceptet fundamentale në
infermieri
Fekrije Hasani, PgD in Public Healt

Objektivat
• Të definojmë teorinë dhe të numërojmë
karakteristikat e teorisë
• Të përshkruajmë komponentët e teorive
dhe përdorimin e tyre
• Të kuptojmë zhvillimin e teorive
infermierore
• Të kuptojmë dallimet dhe ngjashmëritë
ndërmjet këtyre koncepteve
Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 2
konceptet fundamentale Health
Objektivat
(vazhdim)
• Të njihemi me teoristet më të shquara të

infermierisë
• Të mësojmë cilat janë konceptet kryesore
në infermieri
• Të sqarojmë në çka bazohen këto
koncepte

Katër konceptet fundamentale në
infermieri
Katër konceptet fundamentale në infermieri që
ofrojnë strukturën e infermierisë: (PASHI)
1. Personi – individi, familja apo grupi që janë
në interes të infermierisë
2. Ambienti – vendi apo komuniteti ku ofrohet
kujdesi shëndetësor; gjithashtu mund të jetë
ambienti, ku një person jeton dhe vepron.
3. Shëndeti – vazhdimësia e sigurimit të
mirëqenies
4. Infermieria – veprime dhe ndërveprime të
infermieres me personin

Sipas orientimit apo fokusit
teoritë ndahen në:
1. E përqëndruar në pacientin: Henderson

2. E përqëndruar në infermieren: Watson
3. E përqëndruar në ambientin: Nightingale

Florence Nightingale
Teoria e Ambientit
• Është paraqitur gjatë Luftës së Krimesë,
prandaj ajo quhej “zonja me llampë”

• Teoria e Ambientit (mesi i 1800)
• Shpesh herë konsiderohet të jetë teoricientja e
parë infermierike; ka definuar infermierinë para
më shumë se 100 viteve, si një “akt të veprimit
duke shfrytëzuar ambientin e pacientit për ta
ndihmuar atë në shërimin e tij”
• Përveç faktit që ajo nuk besonte në teorinë e
baktereve (germ theory), përvojat e saj në
Luftën e Krimes zmadhuan interesin e saj në
parimet e higjienës dhe raportin ndërmjet
shëndetit dhe ambientit.
Puna ne grup
• Gr.1 Cilit janë faktorët e ambientit që
ndikojnë në shëndet?
• Gr.2 Cilat jane nevojat bazike
• Gr.3 Cilit janë faktorët e brendshëm që
ndikojnë në shëndet
• Gr. 4 Si mund të ndikoj infermierja në
përmirësimin e faktorëve te jashtëm?

• Ajo ndërlidhi
shëndetin me 5
faktorë të ambientit
1. Ajër i pastër
2. Ujë i pastër
3. Drenazhë efikase
4. Pastërti
5. Dritë (në veçanti
dritë direkte të diellit)

• Mungesa e këtyre pesë faktorëve prodhon
shëndet të dobët apo sëmundje.
• Ajo besonte se duke u “ushqyer” me
ambientin, trupi do të mund ta shërojë
vetveten.
• Ambienti i pacientit duhet të ketë: qetësi,
ushqim, higjienë, dritë, rahati, socializim
dhe shpresë.

Virginia Henderson
Natyra e modelit infermieror

Virginia Henderson
• Definicioni i
Hendersonit lidhur
me funksionin unik
të infermierisë
ishte një hap
madhor në
shfaqjen e
infermierisë së një
disiplinë të ndarë
nga mjekësia.
Virginia Henderson
• Ajo besonte se
infermierja kujdesej
për individët e sëmurë
dhe të shëndoshë,
duke mirënjohur që
infermieret
bashkëveprojnë me
pacientët edhe nëse
për ata nuk ka shërim

Virginia Henderson
• Ka përmendur rolin e avokatëve
mësimdhënës të infermiereve.
• Ka konceptuar rolin e infermiereve në
ofrimin e ndihmës ndaj individëve të
sëmurë apo të shëndoshë, që të fitojnë
pavarësinë në përmbushjen e 14 nevojave
fundamentale

14 Nevojat fundamentale
 FRYMËMARRJA NORMALE
 Frymëmarrja normale
 USHQIMI
 Marrja e ushqimeve dhe lëngjeve adekuate
 EKSKRECIONI
 Eliminimi i mbeturinave trupore
 LËVIZJA
 Lëvizja dhe mbajtja e një pozite të dëshiruar

 PUSHIMI
 Fjetja dhe pushimi
 VESHMBATHJA
 Veshmbatha e përshtatshme
 TEMPERATURA
 Sigurimi i temperaturës trupore në kuadër të spektrit normal,
duke e përshtatur veshmvathjen dhe ambientin
 PASTËRTIA
 Mbajtja e pastërtisë së trupit

 SIGURIA
Shmangia e rreziqeve në ambient dhe lëndimeve nga të tjerët
 KOMUNIKIMI
Komunikimi me të tjerët për të shprehur emocionet, nevojat,
frikën dhe mendimet
 RELIGJIONI
Besimi sipas religjionit

 PËRMBUSHJA
 Të punuarit në atë mënyrë që të ndiheni të përmbushur
 REKREACION
 Pjesëmarrja në lojëra apo shfrytëzimi i mirë i kohës së lirë me
rekreacion
 MËSIMI
 Mësimi, zbulimi, apo ushqyerja e kurreshtjes për të pasur
zhvillim normal dhe shëndet

Martha Rogers
Teoria e Qenjeve Njerëzore
Unitare
Martha Rogers
• Sipas Rogers,secili
individë është një
qenje njerëzore
unitare

Martha Rogers
• Infermieret që aplikojnë teorinë e Rogersit në

praktikë duhet:
Fokusohet në tërësinë e personit
Kërkon të promovojë ndërveprim simfonik ndërmjet
fushës humane dhe ambientale
Kërkon të forcojë dhe integrojë personin
Koordinon fushën humane me ritmin e fushës së
ambientit

Dorothea Orem
Teoria e vetë-kujdesit dhe e deficitit të vetë-përkujdesit
Dorothea Orem
Definon vetë-kujdesin si “praktikë të

aktiviteteve që individët inicojnë dhe
zbatojnë për veten me qëllim të
mirëmbajtjes së jetës, shëndetit dhe
mirëqenies”

Dorothea Orem
• Teoria e vetë-kujdesit bazohet në katër
koncepte:
1. Vetë-kujdesi
2. Agjentët e vetë-kujdesit
3. Veprimet e vetë-kujdesit
4. Kërkesat terapeutike të vetë-kujdesit

Dorothea Orem
VETË-KUJDESI
Vetë-kujdesi u referohet atyre aktiviteteve, që

individi i zbaton i pavarur përgjatë jetës për të
promovuar dhe mirëmbajtjur mirëqenies
personale

Dorothea Orem
AGJENTËT E VETË-KUJDESIT
Agjensioni i vetë-kujdesit është

aftësia e individit për të zbatuar aktivitete të vetë-
kujdesit.

Dorothea Orem
• Përbëhet nga dy agjentë:
1. Agjenti i vetë-kujdesit – një individ që zbaton
vetë-kujdes në mënyrë të pavarur
2. Agjent i varur i vetë-kujdesit– një person
tjetër, se individi që ka nevojë për vetë-kujdes
(p.sh. shumica e pacientëve mund të
kujdesen për veten, ndërsa foshnjat dhe
njerëzit e lodhur nga sëmundja kërkojnë
përkujdesje/asistencë me aktivitetet e vetë-
kujdesjes)

Dorothea Orem
VEPRIMET E VETË-KUJDESIT
Gjithashtu quhen nevoja të kujdesit. Janë veprimet

që duhet të ndërmerren për të ofruar vetë-
kujdes.

Dorothea Orem
KËRKESAT TERAPEUTIKE TË VETË-KUJDESIT
Kërkesat terapeutike të vetë-kujdesit u referohen

të gjithë aktiviteteve të vetë-kujdesit që janë të
nevojshme për të përmbushur nevojat për të
mirëmbajtur shëndetin dhe mirëqenien.

Dorothea Orem
TRI LLOJE TË SISTEMEVE INFERMIERIKE
• Sistemet tërësisht të kompenzueshme kërkohen për

individë që nuk janë në gjendje të kontrollojnë dhe
monitorojnë ambientin e tyre dhe të përpunojnë
informata.
• Sistemet pjesërisht të kompenzueshme janë të
disajnuara për individë që janë në gjendje të
performojnë disa, mirëpo jo të gjitha aktivitetet e vetë-
kujdesit.
• Sistemet përkrahëse edukative janë të disajnuara për
persona që kanë nevojë për asistencë në
vendimmarrje, kontrollin e sjelljes dhe përvetësimin e
njohurive dhe aftësive
Imogene King
Teoria e arritjes së qëllimit
Imogene King
• Përshkruan infermierinë si “një profesion

që u ndihmon dhe asiston individëve dhe
grupeve në shoqëri për të arritur,
mirëmbajtur, dhe rivendosur shëndetin”
• Nëse kjo nuk është e mundur, infermieret
u ndihmojnë individëve me dinjitet.

Imogene King
• E sheh infermierinë si një proces interaktiv

ndërmjet pacientit dhe infermieres
• Gjatë këtij procesi të perceptimit dhe
vendosjes së synimeve, e mëpastaj
veprimit sipas tyre, ndodhin tranzicionet
dhe arrihen synimet.

Betty Neuman
Modeli i sistemit të kujdesit shëndetësor
Betty Neuman
• Infermieria: Një profesion unik, që ka të
bëjë me të gjitha variablet që ndikojnë në
përgjigjen e individit ndaj stresit në
natyrë
• Streset:
1. Intra-Personale (në vetë individin)
2. Ndërpersonale (ndërmjet një apo më shumë
njerëzve)
3. Ekstra-Personale (jashtë individit)

Betty Neuman
• 3 brenga kryesore të infermierisë
1. Ta prevenojë stresin
2. Ta mbrojë strukturën bazike të pacientit
3. Të sigurojë nivelin maksimal të mirëqenies
• Infermierja i ndihmon pacientit të
tejkalojë format primare, sekondare dhe
terciare të stresit, dhe për të ballafaqohet
me streset nga ambienti me qëllim që
pacienti ta mirëmbajë stabilitetin e tij.
Hildegard Peplau
Modeli ndërpersonal
Hildegard Peplau
• Definon infermierinë si një proces
ndërpersonal të ndërveprimeve
terapeutike, ndërmjet
1. Individit që është i sëmurë apo që ka
nevojë për përkujdesje shëndetësore;
dhe
2. Infermieres që është e edukuar në
veçanti për të dalluar dhe përgjigjur në
ndihmë
Hildegard Peplau
Identifikoi katër fazat e raportit ndërmjet
infermieres dhe pacientit, e ato janë:
1. Orientimi.
• Infermeria dhe pacienti në fillim nuk i njohin
synimet e njëri-tjetrit
• Testimi i rolit që secili do të marrë
• Pacienti tenton të identifikojë vështirësitë dhe
sasinë e ndihmës për të cilën ka nevojë

Hildegard Peplau
2. Identifikimi.
• Pacienti u drejtohet profesionistëve të cilët mund
të plotësojnë nevojat e identifikuara
• Të dytë, pacienti dhe infermierja planifikojnë së
bashkërisht një program të përshtatshëm për
forcimin e shëndetit

Hildegard Peplau
3. Shfrytëzimi.
• Pacienti përdorë të gjitha burimet në dispozicion
për të lëvizur kah qëllimi për të arritur shëndet
optimal

Hildegard Peplau
4. Zgjidhja.
• I referohet përcaktimit të fazës së raportit
ndërmjet infermieres dhe pacientit
• Paraqitet kur përmbushen nevojat e pacientit
dhe kur ai/ajo mund të ecën drejt një qëllimi të ri

Faye Abdellah
Qasja e përqëndruar në pacient

Faye Abdellah
• Teoria saj thekson ofrimin e kujdesit infermieror

për tërë personin për t’u ballafaquar me nevojat
fizike, emocionale, intelektuale, sociale dhe
shpirtërore të pacientit dhe familjes së tij.

Faye Abdellah
• Infermierja ka nevojë për njohuri dhe aftësi

në raporte ndërpersonale, psikologji, rritje
dhe zhvillim, komunikim dhe sociologji si
dhe njohuri për shkencat bazike dhe aftësi
specifike infermierore.

Faye Abdellah
• Në këtë qasje,
infermierja
është
zgjidhësja e
problemeve
dhe
vendimmarrëse
.
Faye Abdellah
• Infermierja formulon një pasqyrë të
individualizuar të nevojave të pacientit, që
mund të shfaqen në këto fusha:
1.Rehatia, higjiena dhe siguria
2.Balanci psikosocial
3.Faktorët psikologjik dhe social
4.Faktorët sociologjik dhe të komunitetit

dhe së fundi …

Lydia Hall
Modeli i kujdesi, bërthama dhe shërimi
Lydia Hall
• Sipas saj, infermieria përqëndrohet

rreth tri komponenteve kyçe:
1. KUJDESI
2. BËRTHAMA
3. SHËRIMI

KUJDESI
• Përfaqëson
përkujdesjen dhe
kujdesin shëndetësor

BËRTHAMA
• Përfshin
përdorimin
terapeutik të
vetvetes,
vullnetin për
shërim
Reflektimi 
SHËRIMI
• Fokusohet në
kujdesin
infermieror duke
u bazuar në
urdhëresat e
mjekut

Kategoritë e teorive infermierore
pacienti infermierja
shëndeti
`
ambienti

Teoria e përqëndruar në pacient
1. Teoria e përqëndruar në pacient
fokusohet në nevojat dhe problemet e
pacientit që duhet përmbushur, zgjidhur
apo lehtësuar nga intervenimet
infermierore
• Këtë kategori e kanë zhvilluar: Abdellah,
Henderson, Orem dhe Hall.

Teoria e përqëndruar në
infermieren
2. Teoria e përqëndruar në infermieren
fokusohet në ndërveprimin ndërmjet
infermieres dhe pacientit.
Këtë teori e kanë zhvilluar: Peplau,
Watson dhe King

Teoria e përqëndruar në
ambientin
3. Teoria e përqëndruar në ambientin
fokusohet në ndërveprimin ndërmjet
infermieres dhe pacientit që përfshinë
dimensione më të gjëra të kohës dhe
hapësirës. Si dhe kultura, diversiteti
kulturor dhe përgjithshmëria.
Florence Nightingale dhe Betty Neuman i
takojnë kësaj kategorie.

Përmbledhja e teorive
Theorist Goals of Nursing/Key Emphasis
Nightingale To facilitate “the body’s reparative processes” by manipulating the client’s environment
Henderson To work independently with other health care workers, assisting client in gaining
independence as quickly as possible
Nurses help client to perform 14 fundamental needs
Rogers To maintain and promote health, prevent illness, and care for and rehabilitate ill and
disabled client through “humanistic science of nursing”
“Unitary man” continuously changes and coexists with environment
Orem To care for and help client attain total self-care
Self-care deficit theory: nursing care becomes necessary when client is unable to fulfill
biological, psychological, development or social needs
King Nursing process is defined as dynamic interpersonal process between nurse, client, and
health care system
Neuman Stress reduction is goal of systems model of nursing practice. Nursing actions are in
primary, secondary or tertiary level of prevention
Johnson Subsystems exist in dynamic stability
Peplau To develop interaction between nurse and client
Nursing is a significant therapeutic four-phase interpersonal process
Abdellah To provide service to individuals, families and society; to be kind and caring but also
intelligent, competent and technically well-prepared to provide this service
Hall Nursing centers around three components
Nursing care is person directed toward self-love
Referncat
• Tomey M., A., & Alligood M.,R., 2002,Nursing
Theorists and their Work,Fifth Edition-
Mosby,Missuri-USA
• Sirkka K.,A.,& Kurki R., Gashi F., 2007,
Avancimi i Infermierisë përmes zbatimit të teorive infermierike
në praktikë -Teorit infermierore në procesin infermierorë,Kapitulli III -faqja
40-60. QEVI, Prishtinë
• Walsh M., 2002, Watson`S Clinical Nursing and

Related Sciences – concepts central to nursing- p.7-12; sixth
Edition, Bailliere Tindall, Edinburgh


Konceptet Fundamentale..

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Konceptet Fundamentale..

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Modelet teorike dhe katër

Fekrije Hasani, PgD in Public Healt

• Të njihemi me teoristet më të shquara të

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 3

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 4

1. E përqëndruar në pacientin: Henderson

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 5

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 7

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 9

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 10

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 11

Natyra e modelit infermieror

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 14

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 15

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 16

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 17

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 18

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 19

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 21

• Infermieret që aplikojnë teorinë e Rogersit në

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 22

Definon vetë-kujdesin si “praktikë të

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 24

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 25

Vetë-kujdesi u referohet atyre aktiviteteve, që

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 26

Agjensioni i vetë-kujdesit është

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 27

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 28

Gjithashtu quhen nevoja të kujdesit. Janë veprimet

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 29

KËRKESAT TERAPEUTIKE TË VETË-KUJDESIT

Kërkesat terapeutike të vetë-kujdesit u referohen

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 30

• Sistemet tërësisht të kompenzueshme kërkohen për

• Përshkruan infermierinë si “një profesion

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 33

• E sheh infermierinë si një proces interaktiv

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 34

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 36

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 40

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 41

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 42

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 43

Qasja e përqëndruar në pacient

• Teoria saj thekson ofrimin e kujdesit infermieror

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 45

• Infermierja ka nevojë për njohuri dhe aftësi

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 46

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 48

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 49

• Sipas saj, infermieria përqëndrohet

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 51

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 52

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 54

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 55

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 56

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 57

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 58

• Walsh M., 2002, Watson`S Clinical Nursing and

Modelet teorike & kater Fekrije Hasani,PgD in Public 60

You might also like