1

Presen
ted by

1 Leon Richa Git Hocine tarte

rd

/ 225
 ‫امی‬
‫بار‬ ‫بار‬

‫‪cria‬‬
‫رد‬

‫*‬
 P O G G II ti

HISTORIA

FLORENTINA

NUNC PRIMUM IN LUCEM EDITA ,

Notifque , & Auctoris Vita

illuſtrata

A B

JO . BAPTISTA RECANATO

PATRITIO VENETO ,

Academico Florentino ,

ACCADEMIA FIORENTINA

VENETIIS , ANNO MDCCXV .

Apud Jo. Gabrielem Hertz .

SUPERIORUM PERMISSU .
21
i
1
AOIN
NELIUS
WIKISAN
 AD LECTOREM .

Uoties reputo , Poggii di

ligentia
factum effe , ut

ſexdecim ferme latinos

Scriptores baberemus

qui ceteroquin pulvere ſituque obfiti

perpetuo latuiſent, vel tardius mul

to in lucem veniſſent , ea me cogi

tatio vehementer afficit , ac incen

dit , ut aliquam viro meritiſimo gra

tiam dicendo , fcribendove repen

dam . Æquum enim profe & to eft, ut

quemadmodum illi Venetus civis

Franciſcus Barbarus ſuaſor in pri

mis , & auctor fuit , ut curam hanc

laboremque ſuſciperet , ita non deſit

ex eadem civitate qui hac ætate li

teris deditiſſima tanti beneficij me

moriam renovet , totique poſteritati

04
publica grati animi teftificatione

commendet. Id vero cum multis ra

tionibus fieri poterat , tum nulla

certe opportunius, quam ſi Floren

tinam Hiftoriam a Poggio ſcriptam

aliquando inveniſem e tenebris

duxillem , & in omnem faculorum

memoriam typorum opera propagal

fem . Res plane ex ſententia ſucceſ

fit : jamque voti damnatus inibi

eram ut Poggianam Hiftoriam ede

rem , cum Italicam Jacobi filii ver

fionem obtrudere mihi quidam cæpe

runt , & a propoſito deterrere. Haſ

equidem tantiſper animi dubius, ne

quid ſupervacaneum >

afferrem

a & tumque agerem ; ſed ea me deni

que cogitatio confirmavit , quod &

pauciſſima fint de Florentinis rebus

latina Hiſtoria , nec ea ipſa quam

Jaco

1
Jacobus Italicam edidit , hujus no

Ara fidem , & gravitatem affequa

tur . Non mibi ſane propoſitum eſt ,

Jacobi laudem imminuere , cui pre

ſertim librorum Epitomas debeo

veruntamen ea eft bujuſmodi lucu

brationum natura , ut quantunvis

diligentiſſime elaborat& , multo tas

men infra latina exempla ſemper con

fiftant . De notis porro noftris quid

dicam ? Me ſcilicet illas ad rerum

fidem & confirmationem , non ad in

genii oftentationem appoſuiſe . Ita

que non modo ceteris ſcriptoribus

ſed ne Poggio quidem ipſi peperci

ubi conftans aliorum conſenſus cum

ratione conjun &tus ita poſtulare vi

ſus eſt . Illud expetendum denique

erat
quod bujus ætatis editiones

plurimum ornare ſolet magna co

dicum
 dicum copia , unde non parva orto

graphie , aliqua etiam fortaſe ſen

ſui lux accefilet : fed non omnia

uni contingunt uno tempore. Inte

rim vero ſi cure hujus , ac labo

1

ris mei ratio conftabit , nova infu

per diligentia publica utilitati con

ſulam , & multa præterea bujus bo

minis IIoasapamurdis in medium profe

ram , quæ non fine aliquo litera

rum detrimento in privatis biblio

thecis recondita , atque adeo ſepulta

marcefcunt. Vale.

POGGII
!

:
 I
C
C
A

L
R

O
R
E
N
T
I
N
F

U
A

S
D

ä Ant: Luciani Venet: ſculp : 1715

 POGII VITA
TA

CAPUT I.

Poggii origo , patria , ac parentés .

X Terranova Florentina ditionis oppido prope Aretium

originem duxit Poggius , vir eo ingenio , & do & tri

nä , ut quamvis obſcuro loco natus, præclariſſimas ta

E
men dignitates conſecutus fit , ſummamque fibi , @r.

patria fua nobilitatem pepererit. Poggius ab avi nomine di &tus

eft, patremque habuit Guccium , quem fortaſſe ab imminuto, vin

tiatoque Arriguccii nomine ita appellarunt. Familiam hanc al

avo primum Terranovam dedučtam fuiße ex epiſtola ( 1 ) quan

dam compertum habeo ,, que Benedi& to de Bondelmontibus ab Ana

tiquario neſcio quo ſcribitur ; conſtatque ex Lanceolina juxtas

Terranovam majores ejus propagatos , ibique notarii munere fum ,

Fos . Porro Epiſtola auctor ex eo ſententiam ſuam confirmat >

quod gentilitia Poggii inſignia , hoc eft lilia , o brachium dimi

dia parte rubrum , dimidia album parvam lanceam tenens loco

natali adhuc conſpiciantur. Terranovanum Poggium jam omnes

fatemur , ex eo pracipue , quod ipſemet hoc aſſerat. ( 2 ) Quo

primum anno Nicolaus Pontifex V. peſtis cauſa Fabrianum

Piceni oppidum ſeceſſit , cum me ad Terranovam natalem

patriam cum familia contuliſſem , &c. ( 3 ) Blondus quoque

Flavius ubi ad Etruriæ urbes, & pagos ſermonem convertit ,

ait . Et Terranovam Poggii viri eloquentiſſimi, & aliquot

editis operibus clari patriam Guido Petramalenſis , Aretinus

Epiſcopus, muro , quem nunc habet , cinxit .

a · CA

) Hiſt. 1. Hift . Tripartitæ Edit. Bafil.

( 1) Ex Biblioth. Strozz. Cod. D 8.1 (3) Blond.Flav.Ital.Illuft. ubideEtr.
992 , a 116,
 ii POGGIO VIT A.

CAPUT .

Varia de ejus nomine fententia .

On una eſt de ejus nomine ſententia . Jacobum appellat Tho

NOmas Dempſterus Scotus lib .VIII. ( 1 ) de Etruria Rega

li , que Coſmo 11. Magno Etruriæ Duci dicata eft, vbi illuſtres
viros recenſens hæc habet. Jacobus Bracciolinus , cognomen

to Poggius , mendacii , ac parum probatæ fideia Jacobo

Sannazario tractatus. Additque Sannazarii diſtichon , quod in

Poggium hiſtoricum ſcriptum fuiße omnibus notum eft. Neque

vero Dempſtero fatis fuit, Poggio patri nomen filii tribuifſe , ſed
atatem quoque tribuit , dum ann. MCDLXXVIII. defun &tum

aßerit. ( 2 ) Alii Joannem Baptiſtam , alii Joannem Francia

ſcum , quæ itidem filiorum ejus fuere nomina , nuncuparunt. Ca

Tolum quoque ( 3 ) Abbas Michael Juſtinianus appellat , Caroli

Aretini Poggii amiciſſimi nomine , eo in errorem indu &tus , quod
Platinam do & torum virorum nomina , qui a ſecretis Eugenii iv .

fuerunt , referentem non bene perpenderit , ubi inquit Leonardum

Aretinum , Carolum , Poggium , Auriſpam , Trapezun

tium , Blondum viros doctiſlimos ſecretis ſuis admiſit . Ita

que Carolum Poggii nomen fuiſſe putavit, unumque e duobus fe

cit, cum legenti pateat , Carolum a Platina relatum non alium

effe quam Aretinum . Sed Poggii nomen huic viro fuiſſe @ coe
vi ſcriptores , @ly ipfa ejus opera tum edita , tum arixdora te

fantur . Leonardus Arecinus ( 4 ) Corvino fcribens ; Illud in

quic me quoque plurimum movet , quod ab egregio adole H

fcente Poggio Terranovano familiariffimo , & amantiſſimo

mco dudum percepi , quanto honore ipſum , cum ad vos

accef

( 1 ) MS. apud Clar. vir. Abb. Salvinum ( 3 ) Abb. Michael Juſt. Januendis lib. de
Salvinium . Nobilit . Abellini , 1637 .
( 2 ) Jovius , Freherus ,& Aicher , ( 4 ) Ep. ad Corvinum Edit, Brix.

1
 P OG 11 VIT A. ili

acceffiffet , vel folo meo nomine fueris proſecutus . ( s ) ip

ſe de ſe Poggius: Rogo te , ſapientiſſime Pater , ut memine.

ris Poggii tui , qui tot annis, tanto tempore , tanta familia
ritate fuit tuæ virtuti deditiflimus . Ad hæc addes , eodem di

patre fuo nomine appellatum ea in Epiſtola qua ( 6 ) Poggio

Adoleſcenti inſcribitur . ( 7 ) Quod ad gentilitium nomen fpe

Etat, e Bracciolina gente fuiſſe haud poteſt dubitari. Sed nomi.

. Florentinus Prioriſta , ubi
nis utriuſque certiſſimam fidem facit

cum de Poggio fit mentio , hæc habet . D. Poggius Guccii Pog

gii Bracciolini. șed fortaſſe quia ex gente fuerit , etiam ex Bra

chiolo quod eft in gentilitiis ejus infignibus conjisere licet . Pog.

gium autem procul dubio a Podio dictum fuiffe crediderim , quo

nomine inter Florentinos Epiſcopos colitur S. Podius.

С А Р UT I I I.

An fratres habuerit .

in dedicatione operisadPC
pozio fratresnemo tribuit, licet .
trum ( )

Non enim potui non angi animo , non & dolore aliquan

do , cum viderem me natu majorem ita adhuc tenui elle

cenſu , ut cogerer queitui potius operam , quam ingenio da

re . Nec ſe naru majorem forori comparatum appellat , ſed fra

tri , conquerens enim cum amiciſſimo Nicolao Nicoli , Ego pre

mor, inquit , undique anguftiis, & jam a domo mater po

ftulat argentum , luffectus eſt alter in locum demortui par

tris ,. frater ſcilicet , qui nif agendo , & ſudore meo velit vi.

vere . Et inferius , videbar requiem habiturus a patria , ecce

nunc exurrexit frater , qui me affligit . De hujas vero nomi.

ney, nulla nec in editis , nec quæ mihi aliiſque meis videre com
a tige
) Orat. Nicolao V.dicata . ( 7 ) Vid. Diarium Literatorum Ven ..
( 6 ) Ep . MS.Guccii.Bracciolini apuďme To.IX.
in Co d. 138 ..
( 1 ) Præf.Hift. Tripart .
 iv PO G G 11 VIT A.

tigerit , in manuſcriptis operibus mentio incidit . De ejus forore

peculiariter Leonardus Aretinus, ubi Poggio ſcribens , ( 2 ) De

Aexi , inquit , in patriam tuam , ibique parentes tuos vidi

utroſque fane incolumes; de ſorore aurem tua nuper nupta ,

itemque de ceteris proſpera mihi retulerunt . Nupta autem

fuit Chello Dini , vulgo della Trojana , a quo Comites del Mae

ſtro , quorum gens temporibus quoque noftris tum bello tum li

teris clara a vitam gloriam tuetur @ auget. Nam tum Comes

Laurentius Ferdinandi II. Imperatoris equitum ſupremus du

& tor anno MDCXLIII . tum Franciſcus pro Veneta Republica

in Forojulienfi bello ann. A1DCXVIII. claruere ; Ferdinandus ve

ro Florentina Academic Conſul fieri meruit anno MDCLV . di

gnus quidem , ut a Clariſimo viro Abbate Salvinio in Conſula

ribus ejufdem Academia Faftis, quos jandiu literati viri defi
derant , recenſearør .

CAP u T I V.

Ejus ftudia , @s adoleſcentia ,

Lorentiam decimo octavo ætatis anno hoc eft anno

MCCCXCVIII. fe contulit , ut literis operam daret & qua

rum prima , ud ita dicam , rudimenta a Joanne Ravennate hau
fit , ( 1 ) Qui licet nił quod ſciamus ( ut ipſa Blondi Flavii
verba uſurpem ) a ſe ſcriptum reliquit , attamen fuopre in

genio , & quodam Dei munere , ficut fuit folitus dicere Leo
nardus , eum , Petrum , Paulumque Vergerium , Omnebo
num Scholam Patavinum , Robertum Roſſum , & Jacobum

Angeli filium Florentinos , Poggiumque , Guarinum Vero

nenſem , Victorinum Feltrentem , ac alios qui minus profe
cerunt auditores ſuos , fi non fatis , quod plene neſciebat ,
doce

( 2 ) Lib. III. Ep.Edit. Brix.

Blond . Flav. Ital. Illustr, ubi de Romandiola ,

1
 POGG11 VIT A. V

docere potuit , in bonum , ur dicebat literarum amorem

Ciceroniſque imitationem inflammabar . Obiter hic animad

verte , nonnulla Joannis Ravennatis opera extare Pata vii , ex

que a Philippo Thomafino referri in Biblioth. Patavin . MSS. Non

diu eo præceptore Florentia ufus græcæ literatura fe tradidit fub

Emmanuele Chryſolora , Qui , ut ait Jovius , ( 2 ) græcarum

literarum ftudium excitavit ( intellige in Italia ) tanta felici

tate , ut ex ejus ſchola fumma , nec ideo interitura ' laudis

ingenia prodierint , in queis fuere Leonardus Aretinus , Fran

ciſcus Barbarus , Philelphus , & Poggius . Hebraicis quoque

literis ftuduit, ut ipſe ſignificat. ( 3 ) Dicebam multa de lite

ris Hæbraicis , quibus operam dabam . Hinc Huetii , multo

rumque præterea arguitur opinio, qui Hebraicas literas neque eo

Sæculo , neque poſteriori autumant in Italia floruiffe .

CAPUT V. I

Ejus Romam profeclio.

Is inftru &tus ſtudiis , queis inter ceteros ejus atatis viros

. >

ait ipſe, ut ego ad Romanam Curiam proficiſcerer , Bonifa

cio IX. Pontifice, fieremque paulo poſt quam acceſferam ;

literarum Apoftolicarum ſcriptor ; quod officium , & utile

eſt, & honeſtati, dignitatique conjunctum . Eo prorſustem .

pore , quo excribendis epiftolis vacabat Poggius , Leonardus Are

tinus Pontificis a ſecretis erat , ut innuit publicum documentum ,

( 2 ) quo ambo procuratores cujuſdam ačtus effecti ſunt ; nempe

,
D. Leonardus de Aretio Secretarius Domini Papæ , & Ma

giſter Poggius Guccii de Terranova Scriptor Apoſtolicus

Non

( 2 ) Jovius in Elogio Emman .Chryſol. Ballut.

( 3 ) Epiſt. ad Nicolaum ,ubi de Balneis 2. 1. ( 2) Rogitim Novariate Bartoli Donati
lib.1. Janini Arch . Gen. ann . 1408 .
( 1 ) Orar. Funeb . Leon . Aret, in Miſcell.
 vi P O G G 11" VIT A.

Non tamen excribendis epiftolis ſemper vacavit , ſed ad ean

dem , ad quam . Aretinus , dignitatem perveniſſe ex ejus Hiſtoria

habetur . ( 3 ) Ego autem qui Romæ ad Secreta Johannis

XXIII . eram , verum teftimonium ferre poſſum , Itaque de

cem ferme annos literas excripſit , @r quadraginta fuit a ſecretis;

quod idem innuit referens ſe quinquaginta annis ita verfatum in

Curia , ur fine alterius offenſione carus octo Pontificibus con

tinuo in honore , & dignitate fuerit , quadraginta annis fer

me ſecretarius ; quo tempore Guccius ejus pater Florentia ec

cubuit .

С А Р С Т VI.

Ejus iter . Conſtantiam , y antiqui ſcriptores ibi reperti.

Omane inſerviens Curiæ ad Conſtantienſe Concilium ( 1 )

una cum Bartholomeo de Monte Politiano mißus fuit an

no MCDXIV , ut colligitur ex Epiftola ( 2 ) Leonardi Aretini

. MCDXV .
eidem ſcripta quarto nonas.Januarias qua alteri ref

pondet a Poggio ſuperiori annoſcripte, dum Confiantie degebat ,

aliiſque inſuper ab. eodem Poggio ſcriptis , quarum in una Hiero

nymi Pragenſis Heretici ſupplicium accuratiſſime refert ; ſed ni

mio fortaffe affectu , quam deceat , ut cum Leonardoloquar ,
Catholicum virum . Miror equidem , quod Conſtantienſis Con

cilii hiſtorie
, recens: ( 3 ). auctor ", qui ab inſtituto digredi vide |
tur , ut eruditionem in Poggii vita narranda oftentet , ignoret

neque ſe ignorare diffiteatur , quonam titulo Poggius

. Conſtantiam .
1
ſe contulerit , cum alioquin luce magis clarum fit , ad libros,ex 1
: miſſum fuiſſe"
quirendos . (4) Quia te , & Bartholomæum ad
hoc munus obeundum ſummi , & honeftiſſimi Romanæ Ec
clefiæ

( 3 ) Lib.z. Hiſt. Flor. (4 ) Ep. Franciſci Barbari MS. apud Clar.

Oecumenicum : XVI. , vir . Jacobum Facciolatum , ſcripta: prid, non..
( 2) Epiſtolarum libro Edit.Brix: Juli 14.17 ..
( 3 ) Jacques Lenfant. To.I.lib.IV.
1
1
1
 POGGIT VIT A. vii

clefiæ Principes, delectos publice dimiferunt. At quoniam

Barbari epiſtola edita non eft, parcamus homini: non tamen par

cet, qui reputabit id ſatis ex Blondo Flavio intelligi poße is ) .

Interea Emanuel Chryſolora Conſtantinopolitanus vir do
ctrina , & omni virtute excellentiſſimus cum ſe in Italiam

contuliſſet , partim Venetiis , partim Florentiæ , partim in

Curia , quam ſecutus eft , Romana prædictos pene omnes

Johannis Ravennatis auditores literas docuit græcas, effecit

que ejus doctrina, paucis tamen continuata annis , ut qui

græcas neſcirent literas , latinis viderentur indoctiores &
, &

cum magnus bene diſcendi ardor multos in Italia apprehen

diffet, Conciliumque apud Conſtantiam Germaniæ ab uni
verſo populo Chriſtiano haberetur, quærere ibi, & inveſti

gare cæperunt ex noftratibus mulci , ſi quos Germaniæ loca

Conſtantiæ proxima ex deperdicis Romanorum & Italia
m
olim libris in Monafterioru latebris occultarent , Quinti

lianuſque integer repertus a Poggio primum tranſcriprus in

Italiam venit. Quin etiam ipſe Poggius ubi Nicolaum Nicolum

colloquentem inducit , hæc illi rverba accommodat de ſe loquenti ,

raußamque Conſtantienſis itineris enarranti . ( 6 ) Suſcepit hic

me intuens olim diligentiam , & laborem peragrandæ Ala
um gratia , qui in ergaftulis
maniæ librorum perquirendor

apud illos incluſi detinentur. Tres tantum auctores repertos ä .

Poggio enumerat ( 7 ) Jacobus Lenfant , nempe Quintilianum ,

Aſconium Pædianum , of Verrium Flaccum , immo potius Vas

lerium Flaccum , nec alios refert , cum amplius ſexdecim fue

rint , quod clarum fiet infra . Hinc miſeram Italorum conditio

nem doleamus neceſſe eſt, quorum laudes maġna fcriptorum in

curia , ne dicam malitia , aliquando ſilentur , aliquando minuun

tur : immo ipſi Italorum noftrorum vultus ad tranſalpina linea

menta ſæpe traducuntur , vel pictoris arbitrio temere formandi

per

(
340.edit Bafil.. Flav.ubi de Romandiola. p
Blond . 3 Difceptatio de Infelicic,Principum .
P1
 viii POGGIL VIT A.

permittuntur, .ut in Poggii effigie' ab eodem Jacobo ( 8 ) Lenfant

expoſita confpicere eft , qua tantum ab ea diftat , quam nos ex

Magni Etruria Ducis Mufeo hic apponendam accepimus, quan
tum ara lupinis .

Conſtantie degens Poggius plures reperit auctores ex obſcura

erutos vetuſtate , eorumque indice ad Franciſcum Barbarum

mißo , adeo affectus eſt vir literarum amantisſimus , ut gratu

latoriam epiftolam , atque adeo panegyricum ad eum ſcripſerit .

( © ) Tu Tertullianum , tu Marcum Fabium Quintilianum ,

tu Quintum Aſconium Pædianum ', tu Lucretium , Silium

Italicum , Marcellinum , Nonium Marcellum , tu Manilium

Aſtronomum , L.Septimium , Valerium Flaccum ,tu Caprun ,

Eutychium , Probum Grammaticum , tu complures alios ,

Bartholomæo collega cuo adjutore , vel fato functos , vel

longo ( ut ajunt ) poftliminio in Latium deduxiſti . Collegam

adjutoremque Poggii Bartholomeum de Monte Politiano fuiffe

antea dixi, neque temere , ejuſdem præfertim Barbari auctoritate

fultus , qui dum in venta opera inventorum nomine denominan

da refert, hæc habet . Et quemadmodum mala ab Appio e

Claudia gente Appiana , & pyra a Manlio Manliana cogno

minata funt, fic hæc literarum femina , quæ veſtra ope , &

opera e Germania in Italiam deferetis , aliquando & Poggia

na , & Montepolitiana vocabuntur . Majorem vero gloriæ par

tem in libris conquirendis Poggio deferendam Barbarus ipſe me
rito exiſtimavit , tantaque ſpe propoſita ad alios inveniendos

Bartholomæo agrotante hortatur. Nam hi labores quietem , &

hæc impenſa gloriam , ac fortunæ tuæ fructum quam am

pliſſimum reddent, quod eo diligentius tibi faciundum eſt,

quo invaletudo Bartholomæi noſtri hoc tibi munus magis

neceſſarium effecit. Nonnullos alios innuit Barbarus a Poggio 1

repertos , quos effe crediderim ( 10 ) Ciceronis libros de Finibus, 1

y quos

( 8 ) Ibid . ( 10 ) MS. ex Biblioth . Abbat. Flor, uc

( 0 ) In præcitata Barbari Ep. Montfaucon Diar. Ital.p.374.
 POGGI VIT A. ix

& de Legibus, & ejuſdem Orationes pro Cacinna , de Lege A

graria , contra Rullum , ad populum contra Legem Agrariam , in

Lucium Pifonem , pro C. Rabirio perduellionis reo , & pro Roſcio

Comado . His addes partem Columella , ( 11 ) multoſque præ

terea , quos e Germanorum , Gallorumque ergaſtulis (nempe

e Monaſterio S. Galli ) mea ( ut ipſe ait ) diligentia eripui ,

atque in lucem extuli Nicolai ſuaſu , impulſu , exhortatione,

& pene verborum moleſtia , eſſe latinis literis reſtitutos . .

nimadrwertendum vero , Quintiliani opera tunc primum a Pog

gio non adin venta , cum jam ex iis aliqua in eruditorum mani,
bus verſarentur ; ſed Quintiliani codicem ceterorum uberrimum ,

tametfi quibuſdam in locis deficientem , ut ad Poggium ipſum

ſcribit Leonardus Aretinus ( 12 ): Quintilianus tuus laborio

ſiſſime emendatur , permulta ſunt enim in noſtro vetuſto

codice , quæ addenda tuo videantur . Sic non totum Lucretium ,

ſed partem , neque integrum Valerium Flaccum , ſed tres tantum

priores libros luce donavit. Auctoribus a Poggio repertis adden

dus etiam Frontinus de Aquædu &tibus , cujus libellos ipſe eruit

e latebris Montis Caſſini , ut narrat ( 13 ) in deſcriptione rui

narum urbis Romæ ; quo in Monaſterio ad hæc uſque tempora ,

fi Mabillonio ( 14 ) viro diligentiſſimo credimus , idem ille co

dex eft, quem Poggius invenit , unde cetera exempla ducta

funt . Quoniam vero de auctoribus a Poggio repertis fermo eft ,

non abs re erit addere , quibus e tenebris, fordibuſque eruti publi

cis manibus auctores hi fuerint reftituti , ut hujus diligentia

amulanda' ſtudium noftris etiam temporibus excitetur. Quinti

lianum in falfamentarii officina repertum narrat Jovius , & ex

eo ( 15 ) Dollius; licet una cum Silio Italico in Germania adin

ventum referat ( 16 ) Ugolinus Verrinus .

b
Quin

( u ) Orar. Funebr. Nicol. Nicoli Edit. (14) Mabill. T.I.Muſei Ital. p.133.
Balil.
( 15 ) Voff. de Hiſt. Lat.p.550 .
( n ) Epift.lib.4. ( 10 ) Ugol. Verr. de Viris Illuft. Florenr.
( 13) Deſcrip . Ruin , urbis Romæ p. 336. lib.2.
edit. Bafil.
 T
X POGGI VIT A.

Quin etiam ſolers Germanis eruit antris

In Latium altiloqui divina volumina Sili .

Integer , illius nobis virtute , relatus
In lucem eſt Fabius, noftro qui tempore longum

Exul, & ignotus peregrinis torpuit oris .

Silium Italicum in quadam turri fimul cum aliis latitaſſe codi

cibus refert ( 17 ) Colomefius . Tres primos Valerii Flacci li

bros , partemque quarti in monafterio S. Galli procul a Conſtan

tia viginti paſſuum millibus, fuiſſe refert ( 18 ) Laurentius Pin

gnorius. Ibidem Marcus Manilius Poetas inventus eft , quem

primo a Poggio editum aſſerit ( 19 ) Albertus Fabricius 'anno
‫ار‬
MCDLXXIV. Pace vero ejus dictum velim ; hac in re aliquan
tulum vir omni alioquin exceptione major defecit , meque ad

eum commonendum ipſemet excitarvit , ( 20 ) cum Chriftiano

Junckcro, y Joanni Gottlieb Krauſio gratias retulit , quod ipſum

de nonnullis etiam publice monere ( ut ejus verba apponam )

funt dignati. Nec miram quod in tantam optimarum rerum co

piam error quiſpiam irrepferit . Primam Manilii editionem ad

eundem annum refert etiam ( 21 )

Cornelius Braughem , nulla
nec editum
Poggii mentione faéta . Sed nec eo anno inventum >
fuiſſe, ex eo patet , quod anno MCDLIX. XXX. menſis O &tobris

e vita deceſſit , ut Joannes Gobellinus coævus teftis , qui idem

eſt ac Pius II. nec non ( 22 ) Nicolaus Rodulphus tradiderunt.

Accedit certißimum teftimonium publicarum tabularum Floren .

tina civitatis ,in quas Poggii mors eo anno', ac die relata eft,
num libro No
quod in ( 23 ) Archivo Florentino Reformatio
madvertit Clariſ
vembris , & Decembris anni MCDLIX.ani

fimus , mihique amiciſſimus vir Abbas Joannes Baptiſta Caſota

cræ prophanaque Hiſtorie Florentino in Lyceo profeſſor , cui
tusfa
,
quam

( 17 ) Colom . ad Gyrald . Djal.9. ( 22 ) Memor. Hilt. Nic. Rodulphiab ur

( 18 ) Laur. Pign .apud Voſs.p.580 . ubi de
Viris Illuft .
( 19 ) Biblioth . lat. Hamburgi, 1712 .
( 20 ) Præf. Supplementi ad Biblioth.lat.
( 21 ) Incunab . Typograph.p.90.
bis initio uſque ad ann . 1600 .
( 23 ) Archiv. Reformat. civ. Flor. MS .
Cod, 1211.8.219.
Vide etiam Dominicuin Boninſegn. Hiſt,
Flor.ab anno 1410. ufque ad 1460.p.126 .
 PO G G 11 VIT A. xi

quam plurima ad Poggium fpečtantia me debere omnibus com

pertum velim . Jam vero quid dicam de laboribus ab eo ſuſceptis

pro tanto hoc reipublica literarie negotio ? Siquidern tefte ( 24 )

Franciſco Barbaro, Non vis hyemis , non nives , non longi

tudo itineris, non afperitas viarum , ut monumenta littera

rum e tenebris in lucem erueret , retardavit . Hinc orta man

gnanima illa tum Poggii , tum etiam multorum ejus æqualium

indignatio adverſus eos , qui veterum ſapientum libros occul

tantes publica bona interciperent, & in privatos ufus converter
rent . Hujuſmodi homines teneri crimine expilatæ hæ
( 25 )
reditatis ajebat Nicolaus Nicolus. Uberrimam tamen laborum
ſuorum mercedem confecutus oft Poggius tum præclari facti con .

ſcientia , tum gratulationibus , quas pro ea literarum caritate ,

quæ do & tos viros mutua neceſſitudine conjungit , ab illis accepit.
Audi jam ( 26 ) Leonardum Aretinum hæc referentem . At
Quintilianus rhetoricæ pater , & oratoriæ magiſter ejuſmo

di eſt : cum tu illum diuturno , ac ferreo barbarorum car

cere liberatum huc miſeris, omnes Etruriæ populi gratula
tum concurrere debebant . O lucrum magnum, o gaudium

infperatum ! Quid de repetitis ab eodem Aretino gratulationibus

dicam ? quid de laudibus? quid de pecunia fuppeditata ? Air

enim : ( 27 ) Utque Camillus ſecundus a Romulo conditor

dictus eſt , quoniam ille ſtatuit urbem , hic amiffam reſti

tuit ; ſic tu omnium , quæ jam amiſſa , tua virtute , ac dili

gentia nobis refticuta fuerint , ſecundus auctor merito nun

cupabere. Et infra : Neque ab hoc opere diſcedas , ſed erigas

te , atque inſiſtasi nam rei pecuniariæ tenuitas ne tibi impe
dimento ſit , noſtra jam providentia erit . Felicia profe &to
tempora illa , quibus literatis viris non ftudia tantum , fed

opes ipfa communes , in eo pracipue , cum de reipublica litera

b 2 ria

(24 ) Franciſci Barbari Patr. Ven . Epiſt. ( 26 ) Ep. ad Poggium lib. 4. ann. 1416.
pro inventis Codd. collaudatio , & ad riinan - edit. Brix .
dos ceteros exhortatio . ( 27 ) Ibid .
( 25 ) Orat.Fun .Nic. Nic, edit. Bafil. 1
 xii POG GI VIT A.

ria incremento ageretur. Audi ( 28 ) Barbarum nihil Aretino

liberalitate cedentem . Quod ſi fortunarum tuarum ratio im

pedimento ſit , hujus impenfæ partem in me , & alios qui

veteris fanctimoniæ veſtigia colimus , arbitratu tuo conferes.

Tibi enim non modo veluti cenſori parendum ftatui , ſed

extra ordinem munus hoc ſine provocatione decrevi . Inter

omnes vero auctores , qui Poggii opera famæ , gloriæque , & vi

tæ , ut ita dicam , ſunt reftituti, Ammianum Marcellinum in

primis nobis reddicum gaudendum cum ipſo Poggio eft ( 29 ) .

Jure quidem merito , inquit , Ammianum Marcellinum ego

latinis literis reſtitui, cum illum eruiſſem ex bibliothecis

ne dicam ergaſtulis Germanorum . Cardinalis de Columna

habet cum codicem quem portavi literis antiquis , ſed ita

mendoſum , ut nil corruptius eſſe poſſit . Nicolaus Nicolus

illum manu ſua tranſcripſit in cartis papyri . Is eſt in biblio

ut
theca Coſmi Medicei. Potes agere cum Carolo Aretino
vel tranſcribi faciat tuo nomine, vel codicem mittat ; nam
niſi a docto ſcribatur, non hiſtoria , fed fomnium videre

tur. Nulla profecto in Marcellini editionibus , neque in Parifien

fi a Friderico Lindembrogio , @ Valefiis, neque in altera Lug

duni Batarvorum a Gronovio recognita , ut alias omittam , Pog

gio laus ob Ammianum reftitutum defertur ; licet Grono vius,

O Valefii Florentini codicis auxilio ufi fint : quem profe &to codin 1

cem eum eſſe crediderim , qui a Nicolao Nicolo deſcriptus , ac ( ut

fupra dixit Poggius ) in Coſmi Medicei bibliotheca poſitus ad how

diernum diem in amplisſimo Magni Etruriæ Ducis muſeo ſer

Latur .

CA

(29) Epift
( 28) . Franc. Barb. Epift. ſup.cit.1419.pri-1 retinuin . ad Franciſcum Accoltum A
die J.C.
 POGGIl VII A. xiii

с A PUT VII.

Varia ejus itinera .

A (
ultima ſelfio die vigeſima ſecunda Aprilis habita eft , in

Angliam fe contulit , ( *2 :) cum primum Pontifex ( nempe Mar

tinus V.) Mantuam veniſſet. De hoc porro in Britanniam itine
re dubitare non poſſumus , niſi de ipſius teftimonio dubitemus ,

(3 ) Vidi ego , cun ex Britannia redirem , Maranum oppi

dum c. ſubita vi fluminis deletum . Et infra : Cum eſtem

in Britannia , miſerabilem antea caſum fuiſſe.cognovi. An

glicanum iter una fortaſſe cum Cardinali:Vintonenfi ab eo fuſce:

ptum ſuſpicari licet , vel faltem ibidem cum eo degiffe ; fæpius
enim in ( 4 ) epiftolis in Anglia ſcriptis ait , Dominus meus Car
dinalis &c. Requirendis codicibus ea quoque in regione operam

dedit , monafteria præfertim in viſens , quam plurimum Londini

moratus . Res tamen ex votis, ut Conſtantia , non ceſſit. Nona
dum enim Italiæ noftræ opimis , ut nunc temporis , Spoliis ditata

erat urbs illa ampliſſima , nec ea librorum , ut ita dicam , erat

intemperantia , bibliothecarum lafciviens cura , qua nunc plu

rimos manuſcriptis codicibus > ac antiquarum editionum libris

perquirendis ad Italiam peragrandam , immo pro viribus depopu

landam excitat .

Legatum in Hungariam a Pontifice mißum nonnulli ſcribunt;

diu etiam Ferraria , O Bononiæ fuilſe ſed ad Curiam denique

rediiße, eo forte anno, quo ( ut ipſe ait ) ( ) cæpi cum do.

ctis viris , Carolo Arecino , & Cofmo de Medicis paulum

de temporum conditione communique calamitate , tum ve

ro etiam mea , qui paulo antea e prædonum manibus eva

ſiſſem ,
( 1 ) Philipp. Labb , T0.12. Concil.ad annamanæ .
Chriſti MCDXVIII.p.294. edit.Parif. ( 4 ) Epift. ad Benedi &tum Buondelmont.
( 2) Epiſt. ad Archiep. Cæfarauguftanum Cod . D. X 992. P.116 . Biblioth . Strozz .
ed it . Baſil.
i ( 5 ) Lib . de Infelicitate Principum .
( 3 ) Lib . I. de Miſeria conditionis hu
 xiy POGG IL VIT A.

fiffem , queri, ceterorum vitam noftræ præferens , qui Scy

tharum more femper inſtabiles vagaremur ; mutare enim re

giones cogimur, nec datur in codem loco diutius reſidere,

C A PŲ T VIII,

De ejus matrimonio ,

vita 2 certum
Ot fatigatus periculis , tranſactæ perteſus
, cum clericus

adhuc eſſet , ex femina quadam ſuſceperat , de quibus ad Julia

num Cardinalem S. Angeli ita fcribit ( 1 ). Alleris me habere

filios , quod clerico non licet ; ſine uxore , quod laicum

non decet. Poſſum reſpondere habere filios me , quod laicis

expedit , & fine uxore , qui eſt mos
' clericorum ab orbis
exordio obſervatus ; fed nolo errata mea ulla excuſatione

tueri . Horum nomina decerpfimus ex (2 ) Archivo , ubi Pog

gii manu extant exarata , ac ſtemmati apponenda cura vimus.

Etate jam ingraveſcente , hoe eſt annos natus quinquagintaqua

tuor , ut eſt in ejus epiſt. ad Franciſcum Aretinum , uxorem du
xit Vaggiam ,feu Selvaggiam Ghini Manentis de Bondelmontia

bus , ea ex gente , quæ tum divitiis , tum honorum gloria illu

1
ftris ad hodiernam quoque diem inter principes ejus urbis recen
ſetur. Incidit hoc in annum MCDXXXV . ut colligitur ex ipſius
Manentis Diario Cod . 1237. p . 97. Stroz. ubi ait, ſe Poggio

Vaggiam dediſſe nuptum , & florenos ſexcentos dotis nomine. De

fua uxore loquens mirum in modum latus ait , ( 3 ) ſe atate jam
declivi elegiſe adoleſcentulam non folum forma egregiam , ſed
etiam virtutibus , quæ in mulieribus laudantur , præſtantem .

Plurimis in locis ( 4 ) non fine facetiis , e jocis matrimonium

ſuum
( 1 ) Epiſt. MS. apud me . fplures apud me amicorum meorum gratia
12 ) Archiv. Decimarum Flor. ſub ann . lunt, præcipuevero Clar. Viri JacobiFaccio
1430. lati , qui Poggii Vitam ſcribere molientom &
( 3 ) Epift. ad Bildeft. Archid .edit. Bafil. epiſtolis , & aliis notitiis ad fummum devin
( 4 ) In Poggii Epiſtolis krexdótos , quæ xit .
 POGGI VIT A. хү

ſv:um memorat , fed obiter . Soli Juliano S. Angeli Cardinali inn

tegras de hac re literas dedit , in quibus fe illi obtemperaſſe ait ,

qui ad certam vitæ ftatum deligendum erat hortatus , ſeu som

cerdotii , feu matrimonii , cumque natura fua ad ſacerdotium

minime fačtus videretur , iis præfertim difficultatibus deterritus,

qua rette illud obeuntibus occurrunt , ad conjugium animum ap

plicuiſſe. Itaque ( ejus verba referam ) cum ad fæcularem vi

tam animum induxiſſem > in ducenda uxore id conſilium

præcipue ſecutus fum , quod maxime a doctis , & fapienti

bus viris laudari ſolet : non enim divitias , quæ plurimos

obcæcant , in deligenda uxore perquiſivi, non ſtatum civita

tis , ad quem multi anhelant , non potentiorum ſuſtentacu
la , quibus permulti inhærent , appetivi ; fed honeſtatem

probitatem , virtutem , quam maximam omnium dotem ,

quæ a parentibus tradi queat , fapientiſſimi tradiderunt. Cum

ergo nota , & perſpecta mihi eſet adoleſcentis cujuſdam ex
nobili familia , quæ nondum decimumoctavum annum ex

ceſſerat, egregia indoles, pudicitia , atque eæ virtutes , quæ

in optima , & probatiſſima juvene requirantur , mores au

tem ſpectariſſimiprobarentur ab omnibus , ratus hanc elle

dotem omnium pulcherrimam , quamvis formoſior eſset

quám ætas mea poſtularet ; tamen cum ſcirem ita educa
tam , atque inſtitutam eſse a teneris annis , ut formam ho

neſtas, ſpeciem pudor , pulchritudinem virtutes plurimæ an ,

tecellerent , duxi eam uxorem & quidem ex animi mei

ſententia , in qua ita conſolor , atque ita acquieſco in diem

magis , ut Deo gratias agam continue, qui cum ſemper an

tea mihi plus tribuit , quam delicta mea paterentur , tum ve

ro in hac uxore ita conſuluit quieti meæ , ita egregie ſatisfe

cit , ut nihil penitus fit quod in ea amplius requiram .

CA
 PO G GIL VIT A.
xvi

CA P. u T IX.

Romam redit , & pluribus Pontificibus operam navat .

Nde Romam cum uxore ſe contulit , ibique filios omnes , ex

I cepta Lucretia
, ſuſcepit. Amicum ſuum Carolum Aretinum

Florentie degentem de filio Romæ ſibi nato certiorem reddit , fi

bique quodammodo plaudit , dum ait : Septuageſimum ætatis an

num , mi Carole ,ingreſsus kalendis Maji filium ſuſcepi , cea

teris quos mihi largitus eſt Deus , pulchriorem , ac majo

rem . Quem non alium , quam Philippum , ex temporis notad

epiſtolæ in ſerta fuiſſe judico . Filiorum haud mediocri numero au
& tus'
, defun &toque Laurentio Mediceo, qui ( 1 ) ſuam ( ut fæpe
fatetur ) egeftatem pecunia ſublevabat ; ' Nicolao V. Pontifice
opem his verbis petiit ( 2 ). Sum jam veteranus in curia mi

les , ut qui cam annos quadraginta fuerim ſecutus , & certe

cum minori emolumento ; quam deceat eum , qui non o
mnino fuit alienus a virtute , & ftudiis humanitatis . Jam

emeritis ftipendiis , in Coloniam priſcorum more fum ad

quietem corporis, ad laborem animi deſtinandus . Ex rerve

ra non ætate tantum , fed laboribus etiam fatigatum fuiſſe cre

dendum eft, cum a ſecretis fuerit non folum Innocentii VII. ſed.

Gregorii XI ). Alexandri V. Joannis XXIII, Martini III: ſeu V.

Eugenii 1V . Nicolai V. & Caliſti III.

Magnum , & ſingulare præconium , (3 ) ait Gobellinus de
Ænea Sylvio loquens , nec fcio an alteri unquam contigerit ,

co gratia Dei unum efferri hominem , ut apud duos Ro

manos Pontifices , unum Imperatorem , & unum Antipa
pam ſecretariatu potiri poflit . Quod fi hæc de Sylvio Gobel
linus, quid mihi de Poggio dicendum eſt , qui Quinquaginta an
nis

In Orat. Laur.Medic . edit. Bafii. ( 3 ) Joann . Gobell. Comment. Pii II.

li
Qrat, ad Nic . V. Pontif. Ibid. | b.s.
 POGG11 VIT A. xvii

nis ( ut deſe prædicat ) ita verſatus in Curia eſt, ut abſque ul

lius offenſione carus octo Pontificibus continuo in honore , ac digni.

tate fuerit ? Hoc titulo , quo tot annis ufus fuit , reliquo etiam
ætatis tempore licet Reipublicæ Florentine Cancellarius cenferi

voluit. Legitur enim in ( 4) actis , quibus emancipat Petrum

Paulum filium fuum die decima Decembris MCDLV. Egregius

& eloquentiſſimus vir D. Poggius olim Guccii de Terrano

va , Secretarius Apoftolicus , & Cancellarius Florentinus con

ftitutus &c . emancipat Petrum Paulum ejus filium legitimum

& naturalem majorem annorum decem & feptem , ſed mi

norem decem & octo ( s ) . Sic paulo infra : In domo egre

gii viri D. Poggii Secretarii Apoſtolici , & Cancellarii Domi

norum Priorum . Præ ceteris tamen , quibus inferrviit , Pontificia

bus , Nicolaum V. commendat, qui ſua beneficentia fecit ut ten

porum injurias ferre poſſet; ſed cum multis rebus pro tanta filio

rum copia indigeret , nec certum aliquem cenſum haberet , fibi

aliunde conſulendum effe duxit .

CAPUT X.

Florentiam repetit, ubi Cancellarius fit , & inter Priores

Artium cooptatur .

Omanam Curiam non fine magna animi moleftia reliquit

R
ut colligitur ex ejus ( 1 ) epiftola ad Franc. Mareſcalcum
Ferr. Reliquit tamen anno ( 2 ) MCULIII. ætatis fuæ LXXII.

menſe Junio. Id fatis confirmatur tum ex ejus epiftola Nicolao

V. hac de re fcripta die XXI. Junii , tum ex libro tertio Scrutinii

artis ſerice , portà S. Mariæ , ubi hæc habentur . D. Poggius ol.

Guccii Poggii de Bracciolinis de Terranova civis Florenti

nus , Doctor egregius , ac Doctor famoſiſſimus , & ad præ

с ſens

( 4 ) Arch . Gen. Protocol. Ser Andrea :) MS . apud C.V. Abbatem Salvinium,

Ser Angeli de Terranova. ( 2 ) Diarium litterat, Ital, T.9. & 10.
( 5 ) Ibid . 1
 xviii POGG11 VIT A.

fens ( nempe anno MCDLIII.) benemerito Cancellarius Flo

rentinus. Eo porro in munere Carolo Aretino ſuffectus eſt Pog

gius, quod & Prioriſta , @ Pii Il. teſtimonio confirmatur . Ita
enim inquit doctisſimus Pontifex: Nos tres in ea urbe ( hoc eft
Florentia ) cognovimus literis græcis, & latinis , & conditó
rum operum fama illuſtres , qui Cancellariam alius poftalium

tenuere , Leonardum , & Carolum Aretinos & Poggium

ejuſdem Reipublicæ civem . Satis hinc patet Poggium Floren

tina civitate donatum : id vero contigit anno MCDXIV . ut ipſe

teſtatur ( 3 ) . Leonardus ( nempe Aretinus ) civitate , & certa

quantitate , quæ in filios manaret , donatus eſt . Eadem im

munitas & Carolo quoque Aretino ſumma eloquentia , ar

que ſapientia prædico poſtmodum conceſſa : poſtremo quo

que & mihi licet in doctorum , aut eloquentium numero

minime fim cenfendus . Ex his facile intelliges , quam longe il

li aberrent a vero , qui Poggium Florentina civitate anno tan

tum MCDLIII. donatum fuiſſe arbitrantur. Sed ego ad eruditio .

nem potius , quam ad narrandarum rerum confirmationem tum do

cumentum afferam , ( 4 ) in quo ann . MCOXIV , hæc habentur : 1
Pro parte Poggii Guccii de Terranova civis , & notarii Flo

rentini exponitur, quod ipſe ſeorſim a D. Guccio patre ſuo

habitavit , fere ſunt anni XXV . vel circa , & gravedines ſup
porcavit in veſtra civitate ; quas ob res civis effectus eſt juxta

Florentinam ſanctionem : ( s ) tum privilegium ſubjiciam la

tüm die ołtavo kalendas Novembris ann . MCDXXXIV . Indiet.

XIII. quod debeo elariſimo viro , neque ſatis unquam laudato

çivi meo Apoſtolo Zeno , quo fæpe pro mutua inter nos amoris

neceſſitudine uſus ſum in hac Vita conſcribenda . En ipſa docu

menti verba : Intellecta expoſitione coram eis facta pro par

te D. Poggii de Terranova Florentini civis , quemadmodum

triginta annis fuerit abſens a patria , ſequens Romanam Cu

riam

( 3 )Orat. Fun. Leon . Aret. Miſcell. Bal- p. 64. Flor.

lutii Tolll. ( 3) Vid . Diar.literat. Ital. T. IX.arr.3 .
( 4 ) Liber Reformationum B , 1415.
 PO G G 1 VIT A. xix

riam , & cuperet jam eo ſeneſcente redire ad patriam , lite

ris operam dare , & ibi quiefcere , & cum hæc fieri non pof

fint , ſi ſubiret onera , ut alii cives, qui ex mercatura aliiſque

exercitiis , officiiſque publicis lucra , & emolumenta perci

piunt , cum velit te literarum ftudiis totum tradere , & in

eis ſenectutem ducere , concedimus &c. Ut hoc illi Florentini

cives indulgerent , auctor in primis fuit Coſmus Medices Joan ,

nis filius, qui eruditos viros ( ut ait Benedictus Accoltus Are

tinus ( 6 ) ) Semper opibus, & benevolentia proſequutuseſt ,

quos inter Nicolaum Nicoluni , Leonardum , & Carolum

Āretinos, & Poggium viros doctiſſimos , & eloquentiæ lu

mina præcipue coluit , & protinus effecit, ut honores in ci

vitate maximos , immunitates non paucas aſſequerentur. Et

profecto quid majus deferri Poggio potuit, quam ea dignitas , quæ
ex præcipuis urbis habetur ? Vnus ex Prioribus Artium , feu

ut poſtea dicti ſunt Libertatis ,renunciatus eft fub vexillo Carri ,

omnibus ultro eam dignitatem deferentibus , qua mirifice funétus

eft . Nec mirandum quod de Quarterio Sanctæ Crucis fub ve

xillo Carri ele £tus fuerit . Licet enim ex Cataftico anni

MCDLXIX. p. 414. conftet ejus filios domum habuiſſe in Quar

terio S. Joannis fub -vexillo Clavis , quam ſibi habitandam 490.

florenis Poggius emerat anno MCDLI. tamen fieri poteſt , ut ea

reli &ta , in Quarterium S. Crucis tranfierit .

c AP u T X I.

Poggii Opera .

Um tanta honorum ac dignitatum parem literarum glos

@s graca multa Latio donavit . Ex his habemus Xenophontem

с de

( 6 ) Dialog. de Præftantia virorum fui ævi .

.
 POGGIT VIT A.

de Vita Cyri ( 1 ) , Alphonfi Siciliæ Regis juffu translatum , La

ciani Sirii Com ædiam cui titulus Aſinus , quinque Diodori Si .

culi libros , queis ſuum nomen inſcripſit , & Nicolao Pontifici

dicavit ea Prafatione , cui initium Nullus antea quamvis præ

clarus . Adeo vero exarfit in hoc ftudium , ut Nicolo ita ſcripſe

rit : Si autem , quod præ ceteris cupio , Guarinus nofter iſtuc

venerit hac futura hyeme , vobiſcum ero poſthabita Curia ,

ut vacein literis Græcis , quorum deſiderio ardeo in diem ma

gis . Sed latina ejus opera plura ſunt . Epiſtolas quidem ad o

mnes fere ejus ætatis doctiſimos viros fcripfit ( 2 ), quarum non

pauce in unum volumen redačte publici juris faćte ſunt , alie

latent adhuc in MSS. Opuſcula itidem quedam edidit , Præfa

tionem in Luciani Afinum aureum , Dialogum adverſus Hippo

critas, libellos de ſitu Indie , de officio Principis , & de Princi

pum infelicitate, Declamationem in detraclores, ac quinque fune

bres Orationes de Laurentio Mediceo , de Nicolao Nicolo , de Leo

nardo Aretino , de Pontifice Nicolao V. ac demum de Franciſco

Zabarella Cardinali Florentino habitas . Meminit quoque. Ra.

phael Dolaterranus Orationis , qua a Poggio ejus diſcipulo in fu

nere laudatus eft Emmanuel Chryſoloras , qui Conftantiæ obiit

extremum diem : at falfi Volaterranum arguit ipſe Poggius ( 3 )

Epiſtola ad Guarinum , qua hoc ſupremum grati animi officium

magiſtro optimo ab Andrea Juliano Patritio Veneto perfolutumu

fuiße narrat. En ipfa verba : Andreas vero Julianus ſumme

a nobis collaudandus, qui cernens ignaviam noftram , qui

nullam ne mortuo quidem pro fuis in nos fingularibus me

ritis gratiam referimus, ſua opera , ſuo ſtudio nobis operam

navavit , & tarditatem noſtram ſua diligentia ſublevavit .

Ergo nomine meo verbis ampliſſimis gratias agas & qui

dem ingentes pro hoc labore , quem ſuſcepit in Manuelis me

moria celebranda .

Alia

( 1 ) Panormitanus in Vita Alph. Siciliæ ) , ( 3 ) Epiſt. ad Guarinum MS.in meo co

Regis . dicemiicell, 138.
(2 ) Edit. Bafil.
 POGGIL VIT A. xxi

Alia præter jam dičta nobis reliquit Poggius, in quibus admi

randa dicendi vis elucet : ejuſmodi ſunt liber de Vera Nobilita

te , cui acriter reſpondit Laurus Quirinus Patr. Ven nec non

Leonardus Chienſis ( 4). Juſta profeéto Quirini fuit in Poggium

indignatio, ut qui in libro de Nobilitate nimis acriter in Venetos

feratur. Ceterum Poggius in epiſtola ad T hom afium Venetum phi

lofophum ac medicum , fuæ hujus mordacitatis caußam in Nobiles

quofdam Venetos confert, quorum opera Italicum bellum excita

tum putabat : profeſſus ceteroquin non adverſam Venetis volun.

tatem in eadem epiſtola ( s ) , cujus hæc verba ſunt: Cupiebam

civis veſter fieri, & domum apud vos parare , quæ filiorum

meorum in veltra Republica quies , & receptaculum eſſe poſ

ſit. Quod ut aſſequerer facilius , ſtatueram conſcribere Hi
ftoriam veftram > & ex antiquis Annalibus eruere memo

riam priſcarum rerum , ut apud nos fierent recentiores . Sed

poſteaquam in patriam ſumn vocatus , & in dignitate atque

honore conſtitutus , illa cogitatio efAuxit ex animo , & ad alia

mentem converti . Hiſtorias con vivales quoque fcripfit , pula

chrum de Varietate fortune opus , parvam quandam Hiſtoriam

de Avaritia ad Franciſcum Barbarum , Traétatum de humana.

conditionis miſeria , Deſcriptionem Romanæ urbis , Quæſtionem ,

an ſeni fit uxor ducenda , Librum de miſeria conditionis huma

na , vel im
@ Florentini populi Hiſtoriam . Omnibus his que
preſſa, vel manuſcripta habentur , adjicies Tractatum de ima

ginibus.virorum , quem
illuſtrium gentis de ( 6 ) Bondelmontibus,

jam evulgatum effe Laurentius ipſe de Bondelmontibus quodam

in Codice ſua manu exarato teſtatur s nec non Clarisſimus vir

Joannes Baptiſta Caſottus ( ) , ſed fortaſſe, periit preclarum

hoc opus injuria temporum ; quod & accidiffe dolendum eft pre
claris

( 4 ) Leon. Chienfis in tractatu Apologe( 6 ) Laur.Bondel. in memoriis ſur domus,

tico de Vera Nobilit. MS. apud Clar. Vir.Ja-
Cod .MS.Flor. apud ejus hæredes .
cobum Facciolatum . ( 1 ) Notizie Iſtoriche della B. Vergine
( 5 ) Epiſt. MS. apud Clar. Viros Abb. dell’Impruneta.p.75 .
Salvinos :
 xxii P O G G IL VIT A.

claris ejus operibus, quæ adverfus Concilium Baſileenſe conſcri

pſit. Alberto enim Pariſia Bononienſi hec ab eo flagitanti reſpon

det : Ego dudum , dum Eugenius vixit , multa fcripfi ad va

rios Principes contra deteftandam Baſileenſium perverſita

tem . Sed cum ad Rempublicam ſpectarent , nihil eorum
penes me reſervavi.

Ingenii preterea ſtimulos acuit in Laurentium Vallam quin

que Declamationibus , quarum quartam in omnibus editionibus
omiſſam , MS. habet Clar. vir Juſtus Fontaninus ( 8 ). Ea po
tiſſimum de cauffa Vallam aggreſſus eſt , quod cum plures Epi
folas amicorum
ſuaſione in unum volumen redegiſſet , eaque

(ut ipſe ait ) in manus leviſlimi , atque peculantiſlimi ho

minis Laurentii Vallæ incidiſſent , mulcis in locis illas car

pens, pro carum vitiis ſuam ignorantiam expreſſit. In Philel

phum quoque pari labore , fed nimia profe & to mordacitate ſe exer .

cuit, niſi quod provocatus fuit, quod ejus temporis conſuetudi

ni , ac fato zeluti cuidam tribuendum duxerim ; notum enim
abunde eft , non unum hac in re Poggium peccafle , ſed omnes il
li coarvos ſcriptores eruditis difputationibus non facetiarum fa
les , ſed probra , injurias , @ ut plurimum turpisſimas calumnias

immiſcuille. Nicolaum Perottum , qui prior Poggium laceſſerat ,

non mitius petiit , & provocatus in arenam deſcendere non recu 1

1
farvit ; quo in prelio cui majoris dicacitatis premium debeatur

judicium ferre illorum fit , quibus eas declamationes videre con

tigit, quarum prima "Nicolai Perotti in Poggium Florentinum

apud Clar. virum ( 9 ) Renatum Moreau , altera Poggii in

Bibliotheca viri memoriæ nunquam interitur . Antonii Maglia
bechi fervabatur . Odii hujuſce cauffam fuiſe memorat ( 10 )

Nicodemus , quod Poggius Laurentium Vallam Perotti amiciſſi

mum aggreßus fuiſſet . Acerbius etiam exagitavit Felicem An .
1
tipapam , Amedeum ſcilicet , jam Sabaudiæ Ducem : adea vero
in

( 8 ) Invectiva in Vallam . tus N.B. MS. lib.6 . p.233

1. ) Cod . Ren . Moreau a P. Labbeo rela ( 10 ) Nicod . l.1.2.183 .
 POGGI VIT A. xxiii

in maledicendo fines omnes videtur elle pratergreflus , ut ( 113)

Verrinus poſt expofitas illius laudes exclamet :
Nimis ah rabidas exarſit in iras .

Neque a jurgiis temperavit , quamvis a Georgio Trapezuntio

graviter caſtigatus, qui eum in Theatro Pompeji , loco , e die

celebri , ubi bullatorum diplomatum cenſura habetur , ſibe male

dicentem bis colapho percuſſit . Poggii facetias Volaterranus Oy

cum eo Trithemius, Geſnerus , Vollius , @ Eraſmus graviter

incuſant , opus id igne dignum cenſentes, quos ſecutus eſt praci.

tatus Hiſtoria Concilii Conſtantienſis recens auctor ( 12 ) . Ha
rum tamen non paucas , & fortaſſe turpiſſimas Poggio injuria

tributas cenfeo , quod duobus in Codicibus MSS . accuratilli

me evolutis eas non invenerim . Ceterum adeo excelluit Poggius,
nativo latina lingua nitore, mira explicandarum rerum facili

tate , & ea quam ſermonis evidentiam vocant , ut & brervil

fima oratione multa comprehendat , & copia tamen laude non ca

reat : de quo proinde Guarinus ( 13 ) : In quo renaſcentis , &

priſtini ſæculi floret , & viget eloquentia , virtutiſque the

ſaurus. Omnem autem latina lingua venuftatem je Ciceroni de

bere teftatur ea in Epiſtola qua Dominico Sabino inſcribitur. No

vi vires meas , & quam tenues ſint , atque imbecilles , in

dies magis, cum eas experior , cognolco ; quidquid tamen

in me elt , hoc totum acceptum refero Ciceroni.

CAPUT X I I.

illuſtrium virorum de Poggio judicia.

reft ut quid de eo eruditi viri ſenſerint , ejufdemqua

Supe
cum iis amoris neceſſitudinem explicem ; neque enim eadem
usus

1ty) Ugol. Verr.de Illuſtr. Flor . lib.2. ( 13 ) Epift. Egreg. Viro Poggio Flor.26.
C(i12 ) Jacques l'enfant Hiſt, Conc, Conft. Maji 1455 .
lib.4.
 xxiv PO.GGIL VIT A:

uſus mordacitate in omnes , fed & inimicos habuit, & amicos .

Floruit Poggius eo fæculo , quo nullum doctis viris fuit magis

refertum , ut ea viderentur renovata tempora , quæ aurea adhuc

vocantur , @r queis ſane aureos auctores debemus . Er ut in

telligas ( jurvat ( 1 ) Benedicti Aretini verba huc afferre ) tem

peſtate illa non defuiſſe ingenia , fi judiciale dicendi genus

exerceretur , recordare a multis citra annis quor eximii Rhe
toricæ artis præceptores per Italiam fuerint & ejuſdem vi

ros doctiſſimos, qui divina eloquentia Orationes , Epiſtolas

innumeras , & libros plures ſcripferunt , & Græcorum vo .

lumina venuſtiſſime in latinam verterunt linguam . An tibi

videntur Leonardus , & Carolus Aretini , Robertus Rufus ,

Veronenſis Guarinus , Poggius , JannoctiusManettus , Ambro

fius Monachus , & alii multi , quos fere omnes vidimus , non

fupremi extitiſſe, ſeu eloquentiæ , feu literarum , five phi

lofophiæ moralis præcipue peritiam conſideres? quorum ali

qui ita hiſtorias confcripferunt, ut Livio , ac Saluſtio exce

pris, nulli veterum ſint , quibus illi non pares, aut ſuperio
res fuiffe recte exiſtimentur . Præter relatos a Benedicto Areti.

no viros , conſtat tum floruiſſe Porcellum Neapolitanum , Bar

tholomæum Facium , Fernandum Cordubenſem , Antonium Pa

normitam , Franciſcum Barbarum , Joannem Auriſpam , & Co

lutium Salutatum qui a Poggio communis omnium do & torum

parens nominatur . His addendi Leodriſius Cribellus, Matthæus

Palmerius , Leonardus Juftinianus , Nicolaus , Antonius Lu

ſcus, Ludovicus Ortanus , Andreas Conftantinopolitanus , of

Laurentius de Medicis , qui omnes quanto Poggium amore , ac

ſtudio proſecuti fuerint, ex ejus aliorumque epiftolis facillime di

gnoſcetur.

Omittendos eſſe non reor , quos ſub ( 2 ) Joanne Ravennate

condiſcipulos habuit , nempe Petrum Paulum Vergerium , Omne

bonum
1

Præft..virorum ſui ævi

Benedicto .
coltus Aret, in Dialode ( pour moi clito av.Ital. Illuf. de Romand .
 PO
POĠG G 11 V IT. A. ХХү

bonum Scolam , Leonardum Aretinum , Robertum Roſſum , Ja

cobum Angeli filium ., Nicolaum Nicolum , O Victorinum Fel

trenſem . Petrum Candidum Decembrium non ſtudiorum focium ,

ſed a ſecretis collegam habuit . Cuộ Philelpho , Guarino Veronen

ſi, Laurentio Valla, & Thoma Reatino perpetuæ non fuere fi

multates , neque ulla fuiſſent , niſi eum illi priores laceſſißent :

Nunquam enim ( 3 ) ( inquit ) quicquam cgi mea fponte

quod merito cuiquam difplicere poſſet, nihil unquam ſcriplí

contra quempiam niſi laceflitus , & in meam defenſionem ,
quod non folum in hominibus , fed
etiam in belluis vide
. Extinctis vero
mus ineſſe, ut natura injuriam propulſent
cauſſis cito & ira deferbuit. ( 4 ) Neque enim , inquit , disjun
& tio fententiarum debet animos disjungere ; cum liceat di

verfa ſentire ſalvo jure amicitiæ . Hinc in epiſtolis ſuis excufat

omnibus nimiam mordacitatem ; cupitque omnia filentio involvi.

Ea de caußa Guarinum jam hoftem ſuum , ſed ſibireconcilia

tum ,
a quodam tribuli fuo Veronenſi appetitum bono animo efle jubet
ſeque pro illo in arenam deſcenſurum promittit ( 's ) . Habes

( ait ) præterea me vel clientem , vel patronum , qui cauſſä

tuæ non deeſſet , in ea præſertim quæ ad famam , aut hono

rem minuendum ſpectaret , ut aliis literis ad te fcripfi. Ma

xima plurimis cum Cardinalibus Poggio interceſſit amicitia , quos

inter Cardinalis Beßario toto orbe clarißimus fingulari illum amo

re complexus eft. His addes Æneam Silizium , cui per literas

Cardinalatum eft gratulatus , atque is eft , qui Pontifex deinde

Pius II. voluit appellari , @ Cardinalem Dominicum Caprania

çenſem , quem (6 ) Baptiſta Poggius refert in Secretariorum nú :
mero, a Pontifice Martino collocatum fuiffe , collegamque factum
Leonardi Aretini, Cincii Romani , Antonii Luſchi , parentiſque

fui Poggii Florentini. Mutua autem confuetudine adeo crevic

inter ipſos benevolentia ', ut Poggio vita fun &to , Capranicenfi ,
s
d Baptis
2 :-(3 ) Epiſt. ad Albert. Pariſium MS, ftantiæ Idibus Martiis .
( 4) Epift.Poggii p.353 . edit. Bali). ( 5 ) Joannes Baptiſta Poggius in Orat.
( 5 ) Epiſt. Poggii inedita apud ine . Con-Card. Capranicæ Miſcell . Ballurii Tom.3.
 xxvi P.OG GIL VIT A.

Baptiftam ejus filium in patris locum ſuffici curaverit , eique

hac de re literas Apoftolicas impetra verit . Tanta , ( 7 ) inquit

Baptifta, affectione complexus eſt parenrem meum ,cumque

is omni vita coluit . SanEliſfimum quoque szirum Nicolaum

Albergatum Bononienſem Cardinalem Sanète Crucis, obſer -varvit ,

ejuſque in obitu perelegantem habuit Orationem : Non paucis

etiam gratus, acceptuſque Pontificibus, quorum ab epiftolis fuit ;
ab eorum vero neſcio quo miſſus eft in Hungariam Legatus , ſ
epiftola ( 8 ) cuidam fideshabenda eft, que Benedicto Bondelmon

tio ab ejus ævi literato viro fcripta eft. Nicolaus Quintus tan
topere Poggium dilexit, ut ei palam dicere non dubita verit : Ro

go ut illi tui amici priſci , quos inter me unum elle profite

or , non excidant e memoria . Precipuum tamen apud ipſum
tenuit benevolentia locum Leonardus Aretinus , in cujus obi

tu , ut jam dixi ( 9 ) , Orationem pulcherrimam babait anno

MCDXLIII. ex qua , ut cetera omittam , hæc tantum verba

mutuæ ipſorum bene volentio argumentum referam ; Quamvis

ejus vircus nullius externa laudationis opera egeat ad ſe or

nandum , quippe qui ſibi vivens laudem peperit immorta
lem ; tamen præſtandum eſt a nobis debitum amicitiæ no

ftræ officium , quæ jam amplius annis quattuor & quadra

ginta inter nos fimilium ftudiorum curſu cæpra ſemper vi

guit ſanctiſſime abſque ulla querela , aue benevolenriæ inter

miſſione . Et paulo infra : Sed noſtra inviolata permanfit ani !
morum conjunctio ; & jure quidem inter nos id contigit ,

ca namque vera , & ftabilis amicitia , quam oprimarum ar

tium ftudium , & bonorum morum fimilitudo contraxit ,
quæ quoniam mutua benevolentia , & officiis foyetur , ne

celle eſt , ut ita fit firma , & diuturna . Quanti vero Leonar.

dus Poggium fecerit , pater legenti epiſtolam quart am libri quarti

ſupra allatam , in qua eum ad librorum inveftigationem hor
tatur
( Ibid . ( 9 ) Miſcell, Ballatii To: 3 . P.348. Paris
83) Cod . D.X. ſub num ..992. a 6. Biblio-- | 16806.
th . Strozziana ,
 POGGIl VIT 1 . xxvii

tatur , laudatque feliciter locatam ab illo operam : quod etiam egit

Franciſcus Barbarus ejufdem feculi eruditifimus vir , quocum_

Poggius non folum ftudia , ſed cogitationes quoque communicare

confueverat , judicemque defignaverat cujuſdam Apologie in

Guarinum , quam illi una cum Guarini Invectiva Orationes

miferat judicandam .

Eruditos ha &tenus viros , quos fingulari benevolentia eſt com

plexus , referre placuit, uno tantum ultro omiſſo, quem fcilicet non

ut amicum , ſed ut patronum , & parentem ſemper coluit , cui

nos quoque quam plurimam ideo debere neceſſe eft, quod ejus hor

tatu , o auxilio vetuſta literarum monumenta perquifierit,

in publicam lucem emiferit. Huic ſe pre ceteris debere fatetur .

Quem enim , ait , patrem habui, cui plus debeam ,quan Nico

lao : ( Nicoli ) . Hic mihi parens ab adoleſcentia, hic poſt

modum amicus , hic ſtudiorum meorum adjutor , atque

hortator fuit, hic conſilio , libris , opibus ſemper ut filium ,

ut amicum fovit , atque adjuvit , hic me ad virtutem ', hic

ad literarum doctrinam , hic ad bonarum artium ſtudia ſem .

per incitavit , deniquc nihil erga me omiſir eorum , quæ vel

ab indulgentiſſimis parentibus filiis , vel a cariſſimis amicis

mutuo anori tribui folent . Quod fi humanitas ferret , di

cerem me plus Nicolao quodammodo debere , quam iis qui

me procrcarunt , illi enim ignarum omnium genuere , hic

reddidit ſua opera doctiorem , illi ut eſſem effecerunt , hic

ur eſſem cum honore ' , & dignitate ; illi alimenta corporis

præbuerc , hic animum virtutibus formavit, & recte viven

di inftitutis: ut quantum ceteri parentibus atque educatori

bus ſuis debent lege naturæ ,tantum ego Nicolao noſtro , &

cjus nomini jure humanitatis pro luis erga me meritis me

debere profitear " . Nicolai in Poggium benevolentie illud quo

que' argumento eſt , quod inter illuſtres viros' , quorum fidei te

ftamenti ſui curam commifit , Poggius quoque adſcitus eft , ut ab

d a ipſa
 xxviii Po G G 1 TV 1Τ Α.

ipſo teſtamento colligitur ( 10 ) . Omnes libros fuos , tam fa

cros, quam gentiles , & tam græcos quam latinos , aut bar

baros, quos undique magna induſtria , diligentia , ſtudio ab

adoleſcentia nullum laborem fubterfugiendo , nullis impen

fis parcendo coegit , reliquit , & legavit in illis locis , & pe

nes quos , & co modo , & forma, & prout , & qualiter ad

modum infrafcriptis honorandis & fapientibus viris videbi

tur , & placebit . Ennumeratis hic aliquot ex fexdecim , quorum

primus fuit Ambroſius Camaldolenſis , fexto loco ponit Eloquen

tiffimum virum D. Poggium Guccii Poggii de Terranova

fummi Pontificis Secretarium , Civem & Advocatum Floren

tinuin . L : bros autem Nicolai donatos refert ( 11.) Leopoldus

del Migliore Dominicana Bibliothecæ S. Marci; quod fortaße

Poggii opera factum eft, cujus filius Dominicane familiæ nomen

dederat . Hic obiter animadverte . , perperam a Leopoldo duos

tantum Nicoliani teſtamenti curatores afferri , cum ſexdecim

fuerint , quemadmodum conftat ex iis , qua diximus : Quid

quod etiam Regibus Poggii doctrina @ eloquentia admirationem
movere potuit ? Audi (12 ) Bartholomæum Facium , qui ejus

epiftolam Alphonſo Neapolitano Regi cum legiffet , ita fcribit :

Legi ac pronunciavi eam in magno cætu fummorum viro

rum elata voce, a capite ad calcem tanta Regis attentio

ne , ut nec oculos a me unquam recitante dimoverit, nec ab

aucupibus , qui apparere neſcio quits aves clamitabant

quamvis ejuſmodi re prætermodum delectetur ( ut ſeis ) di

ftrahi potuerit. Admirabatur inter audiendum locos, quos

ad gloriam optimos excogitafti , & quam illam tum re

rum , tum verborum admirabilem copiam variis exornatio .

nibus , quafi luminibus diſtinctam . Quid ergomirum , fa quem 1

tanti Pontifices Regeſque faciebant , privati homines admiraren

( 10 Teſtamentum Nicolai Nicoli ann. ( 11.5 Leop ,del Migliore Flor. illuftr.
1436. die 22. Januarii . ( 12 ) Barth ,Facii ad Pogg. Epift.
 POGGIT VIT A. xxix

tur , ſummiſque laudibus efferrent ? Audi Porcellum Neapolitan

num ( 13 )

: Plaude legens Mufas, Orator Maxime Poggi,

Quo duce vel doctis omnibus ore legar .

Te duce Pierius , duce te mihi fermo folutus ,

Er duce te pedibus ,
te duce liber aro .
Te duce vela dabit , duce te ratis ire per altum
Diſcat , & in tutos vela referre finus.

· Sume tubam , noftramque velis animare carinam ;

Libera ſeu veniat , ſeu pede , fume tubam .

Ab illius quoque tanquam numinis ſibi propitii in vocatione Cam

rolus Aretinus carmen de Nobilitate ( 14 ) fic auſpicatur .

Quid fic nobilitas , ſcribere liberis

Tempas quid pedibus , tollere dum cupis

Errores hominum ? Nunc ego carmine ,

: . Poggi magna tui gloria fæculi,

Ludam fi potero , tum cytharæ modis

Aptabo levior , tu calamo gravi

Perſoniſque libens hinc ftudiofius

Cures hæc eadem reddere pofteris.

Sed ne.juſto longior fim , tantorum virorum agmen claudam epša

.

ftola Donati Acciajoli , qui ſuam in literarum ftudia volunta

tem Poggio ſe debere fatetur. Itaque fub finem inquit: Ego igi

tur cum in hanc literarum cupiditatem opera tua me videam

perductum , non dubitabo te exorare , ut deinceps ctiam

monitis præceptiſque cuis quibuſcumque rebus poteris ( pot

eris autem plurimis ) juves ſtudium meum . Et paulo infra :

Ego te ducem ex omni copia doctorum hominum folum

potiſſimumque delegi , quem mihi ad imitandum propo

nerem . Et revera licet noftris temporibus excultior: Latini fer

monis ufus videatur , non ideo debita laude illi fraudandi ſunt,
qui.si

( 13 ) MS. apud Clar, vir. Abb . Salvinos

( 14 ) MS. Biblioth . Strozz , ( ! )
 XXX POGGIT VIT A.

qui opera laboreque ſuo effecerunt ut excultiores eſlemus. Rena

ſcentis lingua primordia eo feculo debemus & Poggio præfertim ,

qui tum ipſe ingenio ſua, tum veterum auctorum imitatione je

aliis quoque imitandum reddidit . Divus certe Antoninus, & Ba.

prifta Sacchius vulgo Platina tanti hunc bominem fecerunt , ut

non ſenſa modo Poggii, ſed verba ipſa deſcripſerint ,fibique uſur

pazerint, deſperantes, ut opinor , de iiſdem rebus ſcribi poſle

elegantius. Non huc afferenda ſunt omnia , multo vero minus

comparanda ; fed fi quis tamen conſulet D. Antoninum P. 3. tit.

22.cap.6 . & Platinam Hiſt. Mantitanæ 1.6.facilecognofcet, al

terum ex Poggiane Hiſtoriæ libro quinto , alterum ex ſeptimo &

ołtaro plurima corrafiſle. Neque vero Poggius ipſe plagir poſtu

Landus , qui & ante Platinam fcripfit , & eo ſcripſit latini ſer

monis nitore, qui ab afpero & Salebroſa D. Antonini Rilo faci

le dignoſcitur. Sed de Poggii ſtilo audiamus Alamanum Rinuc

cinum ( 15 ). Primus autem Colutius. Salutatus paulum ſe

erexit , & elegantius quoddam dicendi genus adumbravit ,

qui multum profecto laudis meruic, quod tam longis tem

poribus præclufum aditum ad eloquentiam patefecerit , &

poſteris viam , qua gradiendum eſſet , oftenderit. Hunc fecu

ti Poggius , & Leonardus Aretinus intermiſſam , & pene

abolitam eloquentiam in lucem revocarunt , qui cum epi

ſtolis, cum orationibus , & dialogis fcribendis Ciceronia

aum dicendi characterem ſunt imitati.

C Α Ρ U Τ ΧΙΙΙ .

1
De ejus Muſeo , Academia .

Andem , qua in veterum rimandis libris cupiditate foler

E
tiaque fuit ,. ad alia quoque vetuftatis monumenta tranſ

tulit , variiſque undique conquifitis, capitibus fcilicet marmoreis,

fignis,

625 ) Epift. MS apud the

 POGGIT VIT A. Xxxi

fignis , numiſmatibus , muſeum conftruere meditabatur , Ha

beo ( 1) ( inquit ) cubiculum refertum capitibus marmoreis,

inter quæ unum eſt elegans, integrum , alia truncis naribus,

ſed quæ vel bonum artificem delectent. His , & nonnullis fi

gnis quæ procuro , ornare volo Academiam meam ( 2 )

Valdarninam , quo in loco quieſcere animus eſt . Non pau

cis cubiculo huic exornando antiquitatis veſtigiis adjurviffet Fran

ciſcus Barbarus, ni pretiofilima quæque ad Poggium miſa , in

tercepta fuiſſent , precipuiſque Florentia civibus vendita , aur

donata , ut ipfe conqueritur in epiftola ad eundem Barbarum :

Nec marmoreis tantum ſignis , aliiſque antiquitatis veſtigiis

fed plurimis grecis latiniſque codicibus refertam Academiam or

navit . Ibi ſcriptores ab antiquitatis ruderibus, ac fitu , opera ſua

erutos collocaverat , fatoque meliori reſtitutos :legebat oſcula

batur ; ibi @ grecos codices , quos Dominicana S. Marci. Bi

bliothecæ ſupremis tabulis legavit.

Quamplurimum rure delectabatur , cujus in laudem epiſto

lam , feu potius Diſſertationem conſcripſit . Sæpius illuc , aſtivo

præfertim tempore ,ſeconferebat, quo Pontifices ipfi , ut intoleran

dos Rome calores, effugerent migrare folebant , magnamque cura

rum molem tantifper deponere. Hiſtoriam ( 3 ) ibi Con -vivalem

compoſuit, ubi plures doétos viros colloquentes inducit , qui id

temporis prope Aretium valetudinis gratia , quod Florentic pe

ſtis graſſaretur , fe contulerant. Id Nicolao V. Pontifice contigiſa

puto. Inquit enim Poggius ( 4 ) Quo primum anno Nicolaus

Quintus peſtis cauſſa Fabrianum Piceni oppidum ſeceſſit ,

cum me ad Terramnovam natalem patriam contuliſſem ,

&c. Patriam fuam appellat Terramnovam , quantunvis jam

Florentina civitate donatus . Atque équidem ſua in illam benervor

lentia perpetuum extare monumentum voluit, extru &ta dicata

que

Epiſt. ſcripta . appellat.

( 2 ) Vulgo Valdarno , ex quo villam ſuam ( 3 ) Edit. Bafil.
Valdarninam Academiam Tulliano more (4 ) Hiltos. Hiſtoriæ Tripartitæ .
 xxxii POGGIT VIT A.

que S. Maria Annunciata ara in Communis Terranovani temi

plo, .eique plurimis bonis legatis , qua multi deinceps meritiſſimi

viri , nunc vero Cardinalis Franciſcus Martellus Rectoris ri

tulo poſlidet ,

С А Р и т X I V.

Poggii mors , y honores mortuo decreti.

Lorentiam , morbi ſublato metu , reverfus ut ftudiis vaca

F ret
nec ruris ſolatio privaretur ( longe enim villa ejus
aberat ) ſuburbanum prædium emit . Ego omni negotio va

cuus dedo me literis , & rei ruſticæ . Emi enim prædium

urbi quatuor millibus paffuum propinquum , in quo co

lendo multum operis laboriſque impertior magna cum ani

mi voluptate . Ibi in hoc conſcribende hiſtoria opus præfertim in

cubuiſſe credibile eft. Studia enim hæc animi quietem , tranquil

litatemque deſiderant . Paucos feliciter tranfegit annos , queis

nec urbi , nec ſtudio , nec ruri defuit , donec ſeptuageſimum octa
vum ingreſſus annum naturali morbo nonnulla fortaſſe uxoris

cauſſa , cui magis, quam ſenem deceat , dedicus erat , quæque

illo non invito ( i ) , ut fatetur , plurimum temporis fibi
vindicabat , Florentiæ occubuit anno MCDLIX. tertio kal. No

vembris , vir fane immortalitate dignus , quam ſibi virtute

& conditorum operum fama compara vit . Et profecto ſeculo pre

ſtantiſimis ingeniis claro , ed ad priſcam literarum felicitatem
proxime accedente Poggius vixit nec ulli in tanta illuſtrium

virorum copia , aut ingenio , aut ſcribendi elegantia fuit fecun,

dus. Tumulatus eſt Poggius pone Chorum Ecclefie Sancte Cruci

dicatæ , ut conftat ex Florentino Prioriſta ( 2 ) nec non ex me

moriis hiſtoricis Florentine urbis a Nicolao Rodulpho contextis

licet

( 1 ) Epiſt. ad Leon. Aret.

( 2 ) Prioriſta a Florentia condita uſque ad annum 1600. .
 POGGLI V LT 4. xxxiii

licet Dominicus ( 3 :) Buoninſegnius Poggii mortem in vigefimum

Octobris diem referat ‫ر‬

; ſed hunc errorem Typographis potius , quam
Auctori tribuendum cenſuerim cum nota barbara 30. facile

Operarum negligentia in aliam hanc 20. mutari queat. Ceterum

cvel ex hoc intelligi poteft, die XXX. O &tobris illum obiiße , quod

fecundo Novembris fepultus eft, quo die in libro ( 4 ) Reforma

tionum Dominorum Novembris Decembris hæc habentur :
Conceſſerunt licentiam filiis , & hæredibus venerandæ me

moriæ Poggii Judicis, & Doctoris præmorcui honorandi exe

quias ejuſdem , & faciendi funeris impenſas de Torchiis

Drappis ſuper Bara , & aliis de quibus , & pro ut dictis fuis
filiis , & hæredibus videbitur licite , & impune , folvendo

Cameræ Armorum Communis Florentiæ forenum unum

& ſolidos decem cum dimidio pro taxă . Defunéto ſepulto

que Poggio , ejus filiis conceſſum eft, ut patris effigiem in publico

ſpectabilique loco ponerent ( s ). Deliberaverunt, quod filii, &

hæredes Domini Poggii olim Cancellarii Florentini , & Do

minationis prædictæ præmortui , poſſint , ciſque liceat pingi

facere in Saletta Palatii Dominorum in loco ibi vacuo me

moriam , ideft figuram , & imaginem dicti olim Domini

Poggii olim Cancellarii præfati in recordationem , & exal
tationem ſuorum bene geſtorum . ( 6 ). His vero adeo cura

paterna memoria fuit , ut ſingulari ( 7 ) Antonii del Pollaiyo

lo pennicillo Poggium immortalem reddere ftuduerint , apparet
que adhuc illius imago eo in loco , ubi id temporis ad jusredden
dum de Judicibus , Do£ toribus , & Notariis ſedendi Proconſuli
mos erat , unde il Proconſolo a Florentinis locus ille nomina
tus . Quamplurimas Clariſſimorum virorum effigies non vulgari
Artificio pictas eo in loco fuiſſe teſtatur Georgius Vafarius , qua
e
noftris

(3) Domini Buoninſegn. Hiß. Flot.P. 93 Franciſcus Bocchius, & Cinellusde

26. edit. Flor. c.

( 1 ) Cod, MS. 1211;2212. Archiv. Flor.| Pulchrit. Flor. P.388. edit.Flet: 1871:
( 5 ) Arch . civ. Flor.Lib .Reformationum .

7
1
 xxxiv POGGI .. VIT A.

noftris quoque temporibus fupereffent , niſi ad temporis injurias ini

curia quoque hominum acceffiffet. Sed Poggii gloriæ ftatua quo

que conſultum eft, eaque fe præterea multis Metropolitane. Ec
cleſiæ Sancta Maria á Flore externa facies , quæ in Marcello

rum vias fpe &tat , ornata eft . Illic diu permanfit, donec Fran
ciſco Magno Etruriæ Duci veterem Ecclefia faciem in meliorem
formam redigere in animo fuit anno MOL X. fed cum res neſcio
quonam fato ex voto non ceffiffet , veteri fpoliata eſt decores ,

nec novo aucta (8 ). Marmoreis vero figuris varia fors con

tigit. Quatuor Evangeliſtarum ſigna Donati opus , in ea qua ,

propius diſtant ab ara Maxima , ſacella translata funt . Que

Davidis , @ Ezechia Prophetarum fuerant , facta ſunt duo
rum Apoſtolorum fimulacra inter eas '
, qua ad latera ſunt , ja
nuas collocata , Simili, fed magis mira mutatione fačtum eſt
ut item in duorum Apoſtplorum figna converterentur , quæ erant

ftatue Poggii, Jannočtrique Manetti. Hæc ad januas , quibus

prope Maximam utrinque eft in Templum aditus , pofita ; quod
que olim Poggii fimulacrum fuit , nunc etiam in Septemtrionali

parte confpicitur . His honoribus caritate civium , filiorumque

pietate cumulatus eft.

CAP u T X V.

De Poggii Filiis .

Vinque Poggius ſuſcepit liberos mares omnes

Q ,Joannem Francia
ſcum , Philippum , Petrum Paulum , et Jacobum erudi

tos omnes fane viros, qui paternam gloriam auxere gloria fua ,

& patris nomen in totam pofteritatem propagantes familia cogno

men

( 3 ) Exſepulruario Florentino a Stepha- , ejuſdem filium ; ex hoc Leopoldus Melioris

no Franciſci Roſelli exarato uſque adann. in fua Florentia illuftrata omnia decerpit ,
1657: 2.251. ubi de exteriori facie S. Ma- , licet aliqua , neſcio quade cauffa reciceat ,
rix a Flore apud Franciſcum Roſellium
 POGG ILVIT A. XXXV

men effe voluerunt. Duos tantum filios habuifſe literis ornatos

memorat Gaddius , ( 1 ) Jacobum ſcilicet , Joannem Bapti
ftam , fed quanta injuria hos tantum enumeret , infra palam

fiet .

Unus Jacobus ſacris iniciatus non fuit, hac una in re fratrum

exempla non ſequutus , quibus licet ætate , nihil tamen ceſſit aut

ingenio , aut rerum ſcriptarum gloria . Paternam hiſtoriam in

Erruſcam linguam convertit , dica vitque Federico Feltrio Ur
bini Comiti. Item Vitam Cari Perſarum Regis , quam pater ex

graca latinam fecerat , ipſe deinde Italicam factam Ferdinando

Neapolitano Regi nuncupavit. ( 2 ) Non enim ,ait ipſe , melius

evenire poterat , quod cum Alphonſi patris tui juſſu pater

meus latinam ex græco hanc fecerit , ego de latino in E

truſdum ſermonem commutatam , lit patris mei hæres eam

tibi, ut Alphonſi digno ſucceſſori dicarem .

Quatuor quoque Romanorum Imperatorum vitas Italicze lin

gue donavit. ( 3 ) Antonini Pii XVI. Marci Antonini Philofo

phi XVII. ex Julio Capitolino , Alexandri Severi XXIV . ex Ælio

Lampridio , Ælii Adriani'ex Ælio Spartiano . Neque tan
tum aliorum laboribus vertendis operam navavit, ſed ſua quo

que edidit ; ut ( s ) commentariolum in Triumphum Fama

Franciſci Petrarché, Laurentio Mediceo dicatum , ( s ) Opuſcu

lum de Origine belli inter Gallos , Anglos ;. Of Philippi Sco

larii vulgo Piponis Spani vitam latine ſcriptam . Hanc quodam

amoris glorieque ſtimulo edidit , cum ejus mater ex Bondel

montibus fuerit , eademque Scolariorum fit familia juxta il.
lud ( 6 )

Priſca Bonimontis Soboles , Scolarius idem

Sanguis, & ex uno deſcendit uterque parente ,

Jacobi etiam Cardinalis Riarii fuit ab Epiſtolis , quoad Pažtiani

2 ( non

i ) Gaddius de Script. Lugd . p.21 % . ( 4) Jacob .Gadd.de Script. T0.2.

( 2 ). Biblioth . Strozz.Cod . 331. E G ) MS.Strozz .Cod . 67.4 .
( 3 ) MS. in Biblioth ,Gadd . ( 6 ) Ugol..Verinus de Illuftr. Flor.
 XXXVI P. 0 Ġ Ġ II. VIT A.

( non BaEtriani; ut male fcribit Freherus ( 7 ) ) conſcius ſceleris

ex Prætorii feneſtra cum ceteris pependit. anno MCDLXXVIII.

De hoc Politianus ( 8 ) ait , ejus præcipuam in maledicendo vira
tutem fuiſſe, in qua vel patrem maledicentiſſimum hominem re
de
ferebat . Alia quoque ejus moribus , vitaque iniquiora addit ,
jure vero , an injuria aliis liceat judicium ferre . Huic ( 9 )

Gaddius Joannem Baptiftam addit , qui juris utriuſque doctor ,

O Canonicus Florentinus fuit anno MCDXLIX . deinde Cano

nicus Aretinus , O Laterinenſis Plebanus , Pontificis Acolytus,

e aſiſtens Camera Clericus . Nicolai Piccinini inclyti ejus tem

peſtatis Ducis vitam , nec non ( 10.) Dominici Capranica Car

dinalis Firmiani latine laboravit , in qua fe Poggii filium fepius
vocat . Occubuit anno MCDLXX.

His duobus addam ego Joannem Franciſcum , qui Florenti

nus itidem Canonicas , & Laterinenſis Plebanus Romam res

contulit , ibique. Pontificis Cubicularius , & Apoftolicarum li

terarum abbre viator , Canonici Juris peritifimus fuit , ut ex

tra &tatu de Poteftate Papa , cho Concilii ab illo edito colligi po

teft. Sumnmo in honore apud Leonem X.fuit , @q illius etiam a

Secretis , qua in dignitate mortuus eft Roma anno MDXXII.

die XXV . menſis Julii, poſt patris obitum anno fexagefimo ter

tio , tumulatuſque fuit in Ecclefia Sancti Gregorii in Cælio

ubi ejuſdem infcriptio legitur a ( 1 ) Scradero relata i Deci

pitur hic Jovius qui eundem etiam in errorem inducit ( 12 )

Freherum , alioſque noftrarum rerum non adeo peritos , ut ( 13 )
Śrovertium , ē ( 14 ) Aicherum , Jaannem Franciſcum pa

rentis fui Poggii loco fumentes , cum alioquin ex ipſa inſcriptio.

ne clarisſime pateat error , ubi inciſum eſt'anno MDXXll . occu

buiſſe , cum Poggius pater ante annos tres » @ ſexaginta de

celliſet ,

( 7 ) Paulus Frekerus in Theatro virorum ( 10 ) Steph , Ballurii Miſcell. T0.3 . Paris

eruditione clarorum Norimberg . P.1424. P.263 .
( 8 ) Angelus Polit. in parva Hift. de Pa ( in ) Monum . Ital.lib.2.p.130
Riana Conjurat, ejus Operibus addita . Ba ( 12 ) Freher. Thear. Vir .Illuſt.
fi ], 1553 ( 13 ) Svvertius in Delitiis Europe .
6 ) Gadd.de Script. To.z. Lugd. p.z.is, 1 114 ) Aicher . Theat. Epithapho .
 POGGII VIT A. xxxvji

ceßiffet , nempe anno MCDLXIX. et ſupra dictum eft . Erro

pi cauſam præbuit Poggii nomen quod cognominis loco cum cete

ris ejus Filiis uſurpavit Joannes Franciſcus , cujus inſcripria

nem inter illas habemus quæ a Carolo Strotio ſub initium ſeculi

proxime elapfi colle &tæ ſervantur in luculentiſima Stroppiang

Bibliotheca .

JOANNI FRANCISCO POGGIO

FLORENTINO
ANIMI VIRTUTE , AC CONSTANTIA ,
MORUM GRAVITATE ,
VITA INTEGERRIME ACTA ,
PATERNA , SUA QUE LAUDE
ELOQUENTIÆ AC LITERARUM ,
,
JURIS QUOQUE CIVILIS , AC PONTIFICII
DIVINÆQUE SCRIPTURÆ CUMULATA DOCTRINA ,
RELIGIOSE VIVENTI
RELIGIOSIUS SUPREMA DIE FUNCTO
VINCENTIUS LUCÆ MARTINUS

FRATRIS EJUS GENER ,

PARENTIS APUD SE LOCUM SEMPER ADSEQUUTO ,
OPTIME MERENTI POSUIT .
VIX . ANN. LXXIX .
OBIIT ANN. DOM . MDXXII.

DIE XXV. MENSIS JUNII .

Laudatur hac infcriptione Joannes Franciſcus Paterna ſuaqua

laude Eloquentiæ , quod ſane de Poggio dici non poßet,fine,

mendacio , qui ſua tantummodo claruit eloquentiæ laude , nullam

vero Patris , quem nullo alio præterquam Notarii munere fun .

Etum conftat , neque ullam literis operam dediffe . Intelligenda

hoc
igitur. Epithaphii verba de Joanne Franciſco , qui paterna ,

eft Parentis fui Poggii , ſuaque laudé eloquentiæ floruiť

Hinc corruit illorum fententia , qui temere Poggio inſcriptionem

hant pofitam arbitrantur. Hunc errorem illa quoque verba ar
guunt :: Vincentius Lucæ Martinus Fratris ejus Gener c.
Noa
 Xxxviii POĠ G11 VIT A.

Notum enim eft , Fratrem Poggië nunquam uxorem duxiſſe

ut docet appoſitum gentis Poggiana ( temna , quod ad nos libera

liter tranſmiſit Clariſse wir Abbas Salvinus Salvinius. Hic igi

tur Vincentius Luca Martinus Fratris Gener appellatur , hoc

eſt Philippi gener , qui Poggii filius fuit , Jo. Franciſci frater ,
o pater Helene, quæ Vincentio nupfit. Florentinum Canonica

tum ad annum obtinuit Philippus , ſed in eam dignitatem fe.

quenti anno Joanne Franciſco fratrè ſuffe &to , nupſit Alexandra

Dei del Beccuto ex nobiliſima tum illius tum hujus ætatis

gente . Ex hac tres filias ſuſcepit . Harum dua duobus fratri

bus , nempe Vaggia Joanni , Helena Vincentio Lucæ , Marti

nis deſponſat &. Ex altera hac Lucas ille Martinus natus eft ,

qui ex primis Academicis Florentinis fuit , & Benedicto Var

chio adeo familiaris , ut ei le & tionem ſuam de Pictura , & Scul

plura dicaverit . Maria Joanni Franciſco Borgiano tradita .

His in Fæminis gens Poogii eftineta eft . Cum enim reliqui Pog
gii filii, Jacobo excepto , ſacris ſe addixiſſent , poſteritati conſule
re non potuerunt . Neque omittendus hic videtur Petrus Paulus

ipſe quoque Poggii filius , qui Dominicane Familia: adſcriptus

Š. Marie ad Minervam Prior fa &tus eft, quam dignitatem non

niſi probatiſſimi ejus Religionis viri affequi ſolent . Huic laudan

do ea tantum referam , que ex ( is ) Chronico MS. PP . Domi

nic anorum excerpta ad nos humaniſſime miſit nunquam fatis lau

datus D. Abbas Salvinus Salvinius. Adnotata ibi Profeſionis

die , nec non ajus Romam itinere , Of Prioratu ad Minervam ,

ait .. Tandem die VI. Septembris MCDLXIV . defunctus eſt ,

qui animam ſuam poſuit pro fratribus ſuis nam cum Fra

tres pelte percuſſos nimia charitate ſuccenſus viſeret , guber

naret , & folaretur , ipſe morbo eodem ſauciatus interiit

Magnum utique ſibi lucrum dum vadit ad Chriſtum , Ordi

ni vero , & Fratribus dum ejus privantur folatio , ope , at

que conſilio , magnum comparans detrimentum . Hic filius
exti

- ( 15 ) Chton , MS. PP. Doininic . S.Marci ad Necrologium .

 POGGII VIT A. xxxix

extitit illius eruditiſſimi viri, qui & Scriba Dominationis

fuit , & D. PP. Secretarius , quique Doctrinæ , & ingenii ſui

monumenta plura reliquit.

Poggius igitur quinque filiorum numero , & fplendore au & tus
neminem tamen ex tanta , @ tam præclara ftirpe Nepotem ha

buit , qui gentem hanc, gentiſque gloriam propagaret , quod iis re

bus contingere plerumque ſolet , qua nimia celeritate creverunt ,

Ego interim , etfi Poggii fama nulla externa laudationis ope

indigeat , nihilominus eruditiſſimo viro officium hoc perfolven
dum duxi , non ut illum ornarem , ſed ut Hiftoriam hanc le
Euris , facem veluti quandam præferrem . In quo quidem de

mea cura , atque opera nihil dico , que nec tanta eft , ue multis
verbis fit explicanda , & fi qua eft, malim ut aliis , quam mig

hi , probata videatur .

IN :
 xf2 i ! Oni
7

IN DE X

C A P I T U M.

CAP.I. Oggii origo , patria , ac parentes , Pagina i

CAP. II. Varia de ejus nomine fententia . P.ii

CAP . III. 3 An fratres habuerit . P.iii

CAP . IV . . Ejus ftudia , adoleſcentia , P.ir

CAP. V. Ejus Romam profe &tio. P.v

CAP.VÌ. Ejus iter Conftantiam , & antiqui fcriptores ibi res

P.vi
perti..
P. xiii
CAP . VII. Varia ejus itinera .
CAP. VIH . De ejus
, matrimonio, P. xiv.

CAP.IX. Romam redit , of pluribus Pontificibus operam na

vat . P.xvi

CAP.X. Florentiam repetit , ubi oy Cancellarius fit , in

ter Priores artium cooptatur . P. xvii

CAP . XI . Poggii opera . P.xix

CAP. XII. Illuſtrium virorum de Poggio judicia . P. xxiii
P. XXX
CAP. XIII. De ejus Muſeo, @ Academia .
CAP. XIV. Poggii mors , or honores mortuo decreti. P.xxxii

CAP.XV. De Poggii filiis . P. xxxiv

1 JA
 xli

JACOBI POGGII

FLORENTINI

Præfatio in libros Hiſtoriarum Populi :

Florentini

AD FEDERICUM COMITEM

URBIN A T E M.

Lexandrum Macedonem Philippi filium ferunt, in

victiſſime Princeps, cum in Sigeum ad Achillis ·

2
tumulum veniſſet, ingemuiſſe , quod illa qua is
A
eſſee ætate , mulca præclara facinora peregiſſet : :
quodquc cgregium virtutum , ac laudum ſuarum præconi

um nactus eſſet ; quibus rebus ita ſuam ignaviam incuſare.

viſus eſt, ut nullo unquam tempore poftmodum quieverit;

donec non modo illius , fed omnium Græcorum gloriams ,

fuperaret . C. quoque Cæſarem multis poſt ſeculis imagine

Alcxandri perſpecta ad majora quædam incenſum affirmant.

Quod fi Achillis monumentum ; & inanis imago : tan
tum roboris ac virium habuere ut illos'ad maximam

gloriam perducerent : quid exiſtimare debemus eorum

quos viderunt , præclaros excellenteſque viros facta in animis

eorum valuiffe ? Certe id arbitror , ſicuti facta dictis ante

ponenda funt , & quæ cernuntur magis movent , quam quæ

audimus , aut aliorum ſcriptis percipimus ; ſic quæ fieri a
præftantibus ingenio viris videmus , multo magis nos acu

unt , & ad omnem laudem ur expergifcamur , quibuſdam

quaſi ſtimulis admonent . Verum cum ita comparatum na

tura fit , ut ſuæ tantum tempeftatis homines cernere , &

intueri oculis liceat , lummorum virorum ingenio invenia
f tum ,
 xlii

tum , & perfectum eſt , ut liceris mandando res geſtas ",

quæ diverſis in locis longa rerum ſeric evenerint , perſpici

poſlit. Hinc quantum utilitatis generi humano hiſtoria fi

diflima rerum cuſtos afferat , quantumque omnes , qui haud

in obſcuro cgere , illi debeant, cum ca fola præſenies nobis

illos ſemper faciat, intelligi poteſt, cujus e cognitione cla
rillimorum facinorum memoria ad immortalitatis ftudium

excitemur, atque ex aliorum operibus , & uniuſcujuſque vi

ta , conſilia , mores, fortunæ varietates , & incertos bellorum

eventus cognoſcamus. Quid enim por immortalem Deum

Nino , Semiramidi , Cyro , ut ab antiquiſſimis incipiam ,

got bella , tot labores , tot exercitus , toc ſuba &ti Reges ', &
Provinciæ profuiſſent, niſi a ſcriptoribus corum gefta efſent

literis decantata ? Quid Soloni , & Lycurgo leges ? Milcia

di , Themiſtocli , Āriſtidi , Lyſandro , Ageſilao , Epami

nundæ pro patria innumerabiles anguftiæ , niſi excarenc ,

qui ſcriptis ca omnia illuſtraſſent ? Quid Hamilcar , Han

nibal , Camilli , Fabii , Scipiones Catones , Bruti , ut
Scipiones , Catones
ceteros præteream , tot pericula ſubiiſſent , fi iiſdem ca limi

cibus , quibus vitam fuam , terminatum iri exiſtimaſſene é

Nunquam profecto ſe tantis vitæ laboribus implicaſſent , fi

una cum corporc omnia fimul intericura credidiflent · Ves

rum cum re ipfa cognofcerent ſcriptorum virtutc , & indu

ftria omnes , qui multo antea vixerane , vigere , & in

omnium ore verfari, bonos excolli , ac laudari, malos, &

de hominum genere pellime meritos deprimi , & cxagita,

ri ; id egerunt, ut patriam , & fe iplos ab inferitu vindica

rent . Neque contenti ceteris fcribendi materiam præſtare .

fummopere contenderunt , ut doctrina , & dicendi copia

excellerent , commentarioſque rerum fuarum poſteris trade

rent , nc ſcriptoribus deficientibus non effet unde corum præ

clariſlima facta intelligerenrur . Unde Xcnophontem , He

rodotum , Thucydidem , Timotheum , Hannibalem ,egree

gios
 xliii

gios duces, hiſtorias ſcripſiſſe apparet ; Q. Fabium Pictorem

militari diſciplina pofthabita ad ſcribendum ſe contuliſſe į

M. Porcium Catonem , L. Syllam , L. Lucullum , Julium

Cæſarem , Alinium PoHionem de victis fuperatiſque ho

ftibus hiſtorias edidiſſe ; Divum præterea Auguſtum , Ha

drianum , Gordianum ſeniorem rerum potitos, Romani po

puli gcſta eleganti ſtylo compoſuille . Videbant enim fums

mi iſli viri id unum eſſe perfugium vivendi , & proferen

dæ vitæ modum , ſi memoriam ſui æternam efficerent , ani :

mumque immortalem immortali gloria donarenr . Quod

ſtudium fi principibus, & qui a Theodofio regnarunt , fuif

ſec , & plurimi bello viri iis pares , quos antiquitas cele
brat , viverent , & nos illorum rebus cognitis meliores eva
deremus'
. Tulere enim hæc tempora & rei bellicæ fcien
tia , & literis quamplures fummos viros, qui fi diſertiffimos

rum hominum ingenia ſortiti eſſent , unde omnium virtus

tum exempla ſumerentur , non deeſſent . Nam ut reliquos

omittam , nonne Albertus Magnus , Thomas , Ægidius ,
Scorus, Pythagoræ , Zenoni, Chryſippo , & Ariſtoteli in phi
lofophia pares effe poffunt? Gufridus Bolionus maxima Aliæ

parte debellata , ac primus Paleſtinæ , & Judeæ Rex dictus ,

Tamberlanus potentiflimus Aſiæ Rex , Federicus Barbaroſ

ſa , plureſque alii & rerum geſtarum gloria , & exercitus

copia , & regionum varietate quasoccuparunt, Nino , Cyro ,
& Xerfi ſunt comparandi? Quis Braccium Sfortiam , Fran

ciſcum ejus filium Mediolani Principem , Carminiolam

Nicolaum Piccininum Philippum Hifpanum , Johan

nem Vaivodam , fi Athenis , aut Spartæ nati effent , non

Leonidæ , Pauſaniæ , Pelopidæ , & fummis quibuſque im .

peratoribus coæquaſſet ? Certe in tam corruptis moribus, in

tanta rerum omnium perverſitate conducto milite, & mert

cenariis equitibus , cum pro aliorum augendo imperio de

ccrtaverint , quid exiſtimamus fuiſſe facturos , ſi pro civi

f 2 bus.
 i

śliv

bus , pro gloria, pro libertate patrix , pro liberis , divinis de

nique humaniſque rebus omnibus dimicaſſent ? Abſit invi

dia ' , & livor , hæc noſtra quæ præceſſit ætas eloquentiam

cum re militari ita conjunxit , ut vere affirmare aufim pri

fcæ illi minime fuiffe ceſsuram , fi idem exercitationis ge

nus , & eadem præmia artibus fuiſſent. Quis enim Dantem ,

Petrarcam , Boccaccium , Leonardum , Poggium , Ambro

fium indignos judicet qui Ciceronis ſeculo conferantur , fi

in Romana Republica naſci contigiffet ? Vigebat forum

judicia , Senacus , erat uſus dicendi varius , quo ingenium

natura optimum expolire potuiffent ; his omnibus fublatis ,

quod tantum profecerint mirandum maxime eft , ſolaque

bonitate naturæ , & ingenii ubertate id aſſecutos effe , quod

præmiis maximis , gloria , & frequenti exercitatione illi

conſequebantur.. Non minori profecto exiſtimatione apud nos

effent , quam illi ipfi quos cantopere admiramur , ſi digna

præmia fuis virtutibus adepti forent. ; nam cum vireus

tantum lauderur , & deferta jaceat , deterrentur homines ,

laboremque extremum fine aliquo emolumento fugiunt

qui ft Mecenates nonnullos , ut poeta inquit , cernerent ,

tanquam e fomno excitati emergerent, & ad ſummam di

cendo laudem pervenirent . Conjecturam facere licet his

proximis annis in Alphonfo Rege , divinoque Principe Ni

colao Quinto Pontifice Maximo doctorum omnium parent

te , qui cum unicum receptaculum illuſtrium virorum eft

ſet , illofque in honore , ac pretio haberet , id fua liberalita

te ' , & induftria effecit, ut omnes ad fcribendi ſtudium pro :

poſitis præmiis fe conferrent, longoque poſtliminio græca

lingua in Italiam reducta', ntulta nobis legenda traderentu ” .

1
Cum quo fanctiflimo , ac fapientiflimo homine latinas fo:

mut & græcas litteras periiſle merito dicere non dubita

rem s nilt tú poſt ſupremum illius diem bonis omnibus de

flendum unus extitiſſes , qui præftanti ingenio viros tuis

opibus
 xI'v

opibus ſuſtentares , diſperſoſque , ac tanti viri morte pene

attonicos cuis verbis, & cohortationibus bene ſperare ; ac

bono eſſe animo juberes . Itaque, Illuftriſlime
: Princeps Fede ?
rice , cum ſolus hac noſtra ætate ſis , qui non modo ingen

niis faveas, verum etiam ad reimilitaris fcientiam , eloquen

tiam & dicendi copiam addideris , in philoſophia tantum
profeceris quantum ociofo homini vix conceditur , affidues
que domi , ac militiæ aliquid fcribas , aut legas , hiſtorias
vero præteritorum temporum ita teneas , ut nihil tibi in

cognitum eſſe conſtet : nequid omnino novum animo tuo,

fit , oprimi parentis vigilias , quibus proximæ ætatis per.
Italiam res geltæ continentur.
, ad te mittere decrevi. Cui
enim illas potius dedicarem , quam ei , qui & familiarirate,
fecum junctus fuit, & doctus ipfe doctos, colit , & obfer

vat ? Poggius enim ingraveſcente ætate tanquam ' emcritis ſti

pendiis; cum Roma , ubi magna cum laude vixerat ,venia a Pon
tifice impetrata in patriam revertiffet , tit. memoriæ tantæ
urbis conſuleret, inter privata , publicaque negotia , com

meņtaria rerum Florentinaram a primo ; bello 'cum Johanne

Mediolanenfi Archiepiſcopo , uſque ad pacem cum Alphon

fo per Nicolaum Pontificem factam morte præventus reli

quic . ::

Mihi vero ut primum per ætatem licuit , ne noſtræ

Reipublicæ , plurimorumque clarorum virorum memoria de

periret, nihil fuit potius , quam omnia in octo digeſta li .

hros ſumma cum diligentia in unum corpus redigere , ac

legenda pofteris tradere ; quod opus undique abſolutum , ac

perfectum cum in manibus verſaretur, multaque ineſſent in

cognita , ac memoratu digna , fcripta præſertim ab homine

fuæ ætatis eloquentiſſimo , volveremque animo , ac cogita
rem ad
quem potiſfimum hos labores deſtinarem , tuunus

occurriſti, qui & rerum geſtarum magnitudine , & glo

ria par illis ſis , quibuſcum toties a noltris eſt de imperio

certa .
 xlvi

certarum . Cumque hoc anno tua virtute Volaterrani,anti

quiſſima Ecruriæ civitas, montis afperitate , & loci natura

freti imperio noftro rebelles ſub jugum venerint , tuque in

duſtria cua naturam , & difficultates omnes fuperaris tan

ta celeritate , ut triumpho , qui tibi ob res bello bene ge

ſtas paratus a Senatu noftro eſt, veriſſime id aſcribi potue

rit , ut primum veneris, videris te viciſſe, patriamque no

ſtram periculoſiſſimo tempore devictis hoftibus quietam

reddideris , eaque per te ſuam dignitatem contra omnium

opinionem recuperarit , urbſque inimica , quæ biennio a

Syllano exercitu poft civilem victoriam obfeffa , pactione

in Romanorum poteſtatem deveneric , paucos infra dies

colla ſubmittere in urgente coacta fit, Senatus populuſque

omnium conſenſu , & una voce in Rempublicam accepe

rit , ac civitate donarit , laureaque , & ceteris militaribus

infignibus decorarit , nemo vero tam ingratus in patriam

Civis fuerie qui non tibi ſe plurimum debere exiftimaret :

ego quoque pro viribus meis aliquo virtutem tuam
&
munere honeſtare cupiens , ut teftimonium meæ in te ,

in patriam obſervantiæ extaret , hanc Hiſtoriam tuo no

mini dicare inftitui, quam urbi noftræ , & Auctori laudem

non vulgarem apud pofteros allaturam eſſe pro certo exiſti:

mo . Eam cum feges majores tuos , te ipſum denique intue

ri licebit ; cujus auſpiciis plurima ſumma cum laude gelta
eſſe comperies .

1
|
 I

POGGII BRACCIOLINI

FLOR EN TINI

HISTORIARUM

FLORENTINI POPULI

L 1 B R 1 PR 1 M 1

Ε Ρ Ι Τ Ο Μ ,
Ε .

Lorentiæ Urbis , Vicecomitum Gentis , Guelf & factionis ,

@ Ghibellina Origo. Vicecomites Mediolanum habent .

F
Mediolanenſis Archiepiſcopus Florentinis bellum indi
cit ; & poft varios eventus pax jungitur. Archiepiſcopus
moritur . Florentini cum Piſanis bellum gerunt : multiſque

praliis ſuperiores ſunt. Pax fit . Caroli Imperatoris in Ita

liam adventus. Florentini S. Miniatum obfidione premunt ,

in ſuam redigunt poteftatem . Cùm Pontifice fædere inito

Vicecomitibus bellum movent : iterum poft varios belli

eventus pax conficitur .

A ſcripturus bella , quæ Florentinus Populus cum

Vicecomitum ( a ) familia , quæve cum cete

E ris ad hæc uſque tempora paulo centum amplius

annos vario marte geſlit , operæ precium fore

putavi , initia , variumque urbis noſtræ ftatum uſque ad

A pri

N O T Æ.

( a ) Vicecomitum familiam , a Vicecomi- Ichiepiſcopi jus habebant . Sed & Medio

tum dignitate denominatam putat Bernar- lanenfis populus Vicecomitem ſuum elegit
dinus Corius Hift. Med. Part. 1. Viceco- anno MCXCVIII . Plura , fed incerta de
mites autem dicti, qui Comitis vicem ge- Vicecomitum origine refert Georg , Merula
rebant . Hos eligendi Imperatores , & Ār Antig. Vicec, lib.s,
 2 POGGII BRACCIOLINI

primum cum Archiepiſcopo bellum recenfere pancis

tum adjicere ejus familiæ primordia , quæ pollens potenſ

que viris , & imperio præ cæteris Italiæ principibus fuit.

Florentiam urbem fatis conſtat initium traxiſſe a Roma

Ant. nis ' ( 6 ) ex ea civium colonia , quam ( c ) L. Sylla poſt

nativ. civilem victoriam Feſulas diviſis viritim agris mifit . Hi

Ann.40.
montium afperitateni fugientes in plano confedere juxtà
fluentem Arnum , a quo , & Fluentiam primum (d) ;

1 ut Plinio placet , pofitam dixcre. Id mihi fimilius videtur

vero, quam quod Leonardus (e) Aretinus ſcriptum ſuis

in hiſtoriis reliquit , exiſtimans, quoniam inter duo fluen

ta Arnum , & Munionem locata eſſet , Fluentiam appella

tam . Sed magis Plinio , qui hujus urbis origini proximius

ætate fuit , & Munionem non fuentem , led torrentem

vado fæpius æſtate arido appellari docet,credendum vide i

tur . Poſteri deinde Florentiam paucis , ut fit quandoque,

mutatis litteris appellarunt . Prioris urbis ( f ) perpauca

ſuper
Ν Ο Τ Ε.
( 6 ) Initium iraxiſſe a Romanis. Roma- | ego quoque feror , propterea quia hic dun
nos Florentiam condidiſſe quis neget nec taxat expreſſumn Florentiæ nomen habetur.
audiendus Joannes Villanus,quilib.1.cap.38. Vid. Borg. de Orig. Flor. ubi fepulchrali la
à Florino conditam dicit , & nominatam . pide hoc comprobat. Deducta autem colo
V. notam ſeq. nia eft poft Victoriain Philippicam ann ,
( c ) Colonia quam L. Sylla . Leonardum Romæ DCCXI !. ante Chriftum natú XL.
Aretinum ſequitur Poggius , & ambo Cice ( d ) Fluentiam primum . Fluentiam aper
ronem , qui de Catilinæ conjuratione ſic te vult Plinius antiquitus denominatami
habet . Catiline ſtudium eis in coloniis fibi fuifle ; lego enim in MS . Codice oprimæ
conciliandis pofitum , que a L. Sylla prope Phe- notæ apud me lib . 3. Cap. s . quod eft in
ſulas inſtitute fuerant . Nulla hic Florentiæ editis Caput 8. hæc verba . FLUENTI !
inentio. Neque veriſimile Coloniain Flo - NI, NUNC FLORENTINI DICTI,
rentiam a Sylla deductam , cum eandem PROFLUENTI ARNO APPOSITI.
fub hafta venditam ab iplo Sylla referat utcunque legerit & fenferit P.Harduinus .
Florus lib.3. cap. XX1 . Sed nec à Sylla de- | Accedit Decretuin Deſiderii Langobardo
ductam , nec ab eo venditam ſatis probat rum Regis apud Grut. in quo antiquum
Vincentius Borghinus de Origine Floren- Fluentinorum nomen pofitum videmus il
rie . Triunviros coloniam Florentiam de- lis Verbis ; Palantes 'FLUENTINOS 1
duxiffe volunt Angel. Polit. lib. 1. Ep. ad collegimus , quod ad Florentinos P. Hardui
Petrum Med. & Vincentius Borghin. hoc- nus ipſe refert . !
que' a ' Julio 'Frontino libi de agrorum 'men ( e ) Leonardus Aretinus , lib. I. Hikoriæ
furis accepere , ubi ait , Florentia Colonia a Florentinz .
Triumviris deducta , adfignata lege Julia Cen ( f ) Prioris urbis. Edificiorum ſcilicet an
turiis. Hi vero fuere C. Cæſar , M. Anto- tiquorum , cum Urbis facies hoc tempore
nius , & M. Lepidus. In hanc fententiam Jalis fit , & ab antiquzilla valde diverſa .
 H IST. L 1 B. I. 3

ſuperſunt veſtigia , ur thermarum rudera quædam novis

redificiis inſerta , a quibus & hodie propinquus vicus (ģ )
thermæ vocitatur . ' (b ) Aquæductus quoque lapideus,

cujus extra urbem nonnulli arcus apparent , ac templum

li ) ſuperſtat nobile , quod Marti gentilitas dicavit , nunc

Johanni Baptiſtæ facratum ; nomen & Capitolii , ( 1 ) &

propinqui fori inſtar urbis Romæ ad hanc diem perſeve Poft

fat . Ea civibus , opibuſque plurimum aucta Romano Im . Christ
.
nat.ann
perio ufque ad Totilam (m ) Gothorum Regem paruit 9 552 .
a quo ſexcenteſimo ( n ) fere poſt eam condita'm anno

) captam , & everſam tradunt : trecentos deinde circi - ann.800.

cultoribus
ter annos deſerta cultoribu ( p )) ,
s (p demum a Carolo Ma
gno poft adeptum imperium ( q ) reſtituta . Civibus va

riis in locis a fortuna diſperſis receptaculum fuit. Ad avi

tam urbem reliquiæ civium reverſæ brevi tenipore admo
dum coaluerunt . Duos initio Conſules , & centumi pa
A ' 2 tres
Ν Ο Τ Ε.

( 8 ) Therma. Ab antiquis Thermis , ſeu nosoccubuit .

balneis, licet Thermarum nomine quando
que Edificiorum ingentes moles ſumantur .
( b ) Aquaduftus . Hunc Macrinus Ro- j
manus Senator conſtruendum curavit , ut
aquam ex loco feptem paſs, millia diſtante
in urbem deduceret . Caput aquæ quod coř-
rupto nomine Cappacia nuncupatur , in
Therma Vico . Id Joannis quoque Villani
tempore extabat , & aquarum collectioni
uſui fuiffe probabile elt .
( 1 ) Templum . Tempore OctavianiAu -
gufti extructum in Camartis loco M , artique
lacrum . UtUgol.Ver.de Illuftr.Flor.lib.z.
Necprocul a primis erexitmoribus edem
Mavorti, quapoft ceffit facrata Joanni.
Joanni vero facratum Conftantino im
perante in Pontificatu Sylveſtri .
( 1) Capitolii. Romæ parvulæ nomen in-
ditum Florentiæ , quod fimilitudine quadam
Romæ fuerit ædificata . Vid.Joann. Vill, M6,1.
cap. XXXVIII.
( m ) Totilam . inepte quidem tum Ma -
lelpinus Hift. Flor, cap. 22. tum Joann. Vill.
lib. 3. Cap.1. aliique Totilam cum Atila ,
confindunt , qui centum ante Totilam an-
( n ) Sexcentefimo foc. Ante diximus a
Triumviris Florentiam Coloniam deductam
anno ante Chriſtum natum XL. Hoc igitur
convenit temporibus Totilæ , qui cum poſt
Chriſtum ann . DXLII. regnarit, DC. fe
re anni præterierunt .
( 0 ) Capram o everſam tradunt , Captam
fuilfe bene tradunt , non autem everlam
quod aperte negat Vincentius Borghinus
part. II, qui de Florentiæ everfione fule dil
putat p.252.260 . Quid enim Narſeti opus
fuerat cum tot armatorum millibus ad eam
accedere , fimoenibus dirutis everla fuiſſet ?
( 0 ) Cultoribus , qui propinquas in urbes
confugerant .
( 9 ) Restitura , ſeu iterum ædificata , ut
vulc MalefpinusHift. Flor. & Joann. Vill.
lib.2.cap.23. qui addit Florentinos novam
ædificationem à Carolo Magno Romæ de
gente petiifle , & ab eo exercitu adjutos ;
quod itidem negat præcitatus Borghinus .
Mirum quidem Maleſpinum Cap. 45. aſſere
re ann . DCCCV. Carolum pafchalem ,
diem Florentiæ celebraffe , cum ann.DCCC .
Italia excefferit,neq; amplius reverſus fuerit.
 4 POGGI1 BR ACCIOLINI

tres , quiReipublicæ præeſſent Senatum ſibi crearunt . Va

tiis cum Feſulanorum novæ urbi invidentium , tum alio .

rum finitimorum bellis laceſſiti ſub Imperatoribus qui

poſt ( ) Carolum regnarunt , a quorum prætoribus re,

gebantur, parvos intra fines coacti ſe fuaque egregie defen
dentes vixere . Otho primus Imperator ( S ) fines eorum

quos Comitatum appellavit , ad fex paſſuum millia proten

dit , anno reſtitutæ urbis trigefimo nono. Imperitantium

deinde iniquitas magis tyrannorum , quam bonoruni

Principum more variis urbem injuriis vexantium ad ca

1080 peſsendam libertatem coegit . Prima ( t) illorum defectio

culpa Henrici Quarti orta cſt Romano ( u ) Pontifici , cui

Florentini favebant , hoſtis centum fere poft Othonem an

nis , Salutis vero octuaginta ſupra mille , qui tamen haud

multo ( * ) poſt ob auxilia fibi a Florentinis in expeditio
1095 nem adverſus Saracenos miſſa fines eorum ad decimum

lapidem protulit. ( y) Suffulta civibus , ac viribus urbe ;

inque tribus quatuor diviſa , cuique Tribui conſul ( 2 )

qui jus diceret tributus eft ; pauloque poft duæ additæ quæ
.
& ipſæ ſuum conſulem ſunt fortitæ . Cum vero tum pre
cibus , tum factione civium parum Juſtitiæ loci eſſet

hominumque plus , quam legum imperia poſſent , ex

ter
N O T Æ.

( ,) qui poš7 Carolum . Septem novit Fran- f non Baronius celebratum afferunt anna
cos) Iimperatoresante Arnulphum . I in .
D. Imperator . Primus hic exGermanis Saracenos decretan . In qua
Italia imperavit . Florentina phalanx gefit felicia bella ,
( 1 ) Henrici Quarti . Henricus hujus no Alta Palaſtina irafcendit mania sion ,
minis Gallorum Rex quartus , Romino Primaque poft Regem muris Vietricia figna
ruin Imperator tertius. impofirir , meruitque aurata dona corona
( u ) Pontifici. Gregorio VII.cui Floren- | Ugol. Ver.de illustr. Flor.lib.r.

Henricus anno Chriſti MLXXVIH. Flo- tedonatis ,cujusPatriam funditus everterant

rentini ab eo defeivere ann, MLXXX . Florentini . Ammirar, lib. I.
( x ) Haud multo poſt hoc eſt anno ( 2 ) Conſul. Quatuor conſules , dum
MLXXXIX . fi credimus Joanni Vill . qui quatuor portas Urbs habuit . Ad fex por
ab Urbano eo tempore conciliuin ad Cla- tas extenia , & in fex tribus diviſa , ſexquos
ruin Montein celebratum fuiffe narrat. Sed i que habuit Confules .
Concilium hoc' Sethus Cal vilius p . 642. Dec
 HIST. LIB . 1.
5

ternum ( a ) Magiſtratum , quem Poteftatem appellarunt,

ut jus populi redderet accerſiverunt, ( 6. ) pauloque poft

nobilium ( c ) exagitati injuriis ( d ) Capitaneum fibi po .

pulus, & duodecim ſeniores, ac vexilliferos ( e ) viginti ,

quorum confilio Refpublica adminiſtraretur, inſtituunt
Diverſis deinde bellis civilibus , partim fatigatis , partim

pulſis civibus , ac multorum direptis factionum culpa

bonis , Priores ( f ) artium , quiRempublicam regerent anna

Chriſti ſecundo , & octuageſimo polt mille ducentos cre- 1282

ati ſunt. Hic ordo , licet varie , & numero , & dignitate
immutatus , ad hanc diem perſeverat . Nam ad Priores ' I292

( 8 ) qui ſex numero erant , decennio poft ( h ) Vexillifer

juſtitiæ , trigefimoque deinde anno duodecim viri ,qui 1322

Boni appellantur electi , & numerus viginti Vexillifero

rum ad ſexdecim redactus , & duo ( i ) Priores adjecti, &

Civitas in quatuor partes diviſa . Inſtituta præterea Con

filia , ut appellant, duo , alterum populi in quo magna ex
parte plebeii magiſtratus ineſſent ; alterum Communis in

quo viri electiores continerentur , quorum fuffragiis de

cernerentur ſingula , tum publica , tum privata , quæ
graviori judicio egere viderentur . Primæ urbis Mænia

ur ( l ) initio tenui omnia ferme majora conſtant , parvo am

bitu fuere . Secunda majorem circuitum funt complexa

Ν ο
( a ) Externum Magiſtratum . In pluribus
Italiæ urbibusufushic invaluit . Cat. Hift.
l'ero . Bonif. Hist. Tarv . & alii alibi.
( b ) Accerſiverunt Gualfredotum Grafel-
liun Mediolanenſem . Ammirar. Ammirar. lib. 1 .
lib. 1.
p . 68. Maleſpinus vero , & cum eo Jo. Vill.
lib. s . Cap. 32. Gualfredotum Mediolanen -
fein .
( c) Nobilium Ubertorum familiæ alio-
rumque nobiliun ,
( d ) Capitaneum Ubertum Lucenfein .
le ) 20. Vexilliferos ſub quibus armatus
coiret populus . Horum vexilla refert Jo.
Vill. lib.6.cap.40.
( f ) Priores artium Primam Priorum crea-
Tertii
Τ Ε.
tionem non bene aſſignat Poggius anno
MCCLXXXII . cum anno MCCIV . jam
hæcdignitas tribus delata fuiffet Latino ,
Janibono , & Guadagnio . Negari tamen
non poteft anno tantum MCCLXXXII.
eos dignitate ; ac antoritate mirifice au
ttos fuiffe , Scip. Ammirar, lib . 1.
(8 ) Hic ordo . Ex hoc ordine Poggium
ipfum fuiffe, in ejusVita oftendi .
( h ) Vexillifer . Primus Ubaldus Rulfo
lus .
( 1) Duo ut in Anglia , &
( 1 ) Initio renni . Sic Livius de Roma
Que ab exiguis profecta iniriis adeo crevit ,
I jam magnitudine laborer ſua .
 POGGIL BRACCIOLINI

1299 Tertii deinde ambitus decimo feptimo ( m ) poſt pri

mos Priores anno ampliori ſpatio fundamenta , ut quæ

quinque paſſuum millia occupent , jacta ſunt . Anno quin

to ac vigeſimo ſupra mille trecentos fua fponte ( n )

quod femel tantum accidit , libertatem amiſit : diutino

etenim bello feſſa , ad Robertum Siciliæ Regem , quo

cum fædere juncti erant confugiens , ad imperium urbis

filium ejus Carolum Calabriæ Ducem in decennium evo

cavit . Poſt octo ( 0 ) paulo amplius annos cum liber

1
1326 tatem reſtituiſſet civibus , Gualterius ( p ) qui cum eo Flo
rentiam conceſſerat Athenarum dux , quorundam civium
conſilio , ac dolis urbis tyrannidem ( 9 ) occupavit , quo
1343 poſt decem menſes pulſo, libertatem fibi conſciverunt :

Hic ſtatus erat rerum Florentini Populi , tum ( , ) armis

1350 foris , tum ( S ) domi ſeditionibus inquieti uſque ad an

nos mille trecentos quinquaginta : cum Johannes Viceco

mes Archiepiſcopus Mediolanenſis fuæ urbis, multarum

que ( ) prærerca imperio potitus a Jacobo Pepolo Bono

niam
Ν Ο Τ Ε.

( m ) Decimofeptimopoſt primos Priores anno. pro Vicario Florentiam miffum Gualterium

Hoc eſt anno MCCXIC . cum frimi conftat anno MCCCXXV . menfe Majo ;
Priores anno MCCLXXXII, Magiftra- Caroluin advenifle ann. MCCCXXVI .
tum obtinuerint fecundum opinionéPoggii. menſe Julio . Joann . Vill.lib.z. Ammirat.lib.
(* ) Quod femel tantum accidir . Tametfi | 6.P.327:
enim Carolum LudoviciGalliæ Regis fra ( 9 ) Occupavir. Delarum illi urbis Impe
trem anno MCCLXVII . & Robertum irium refert Ammiratusa Populo , quem fi
Siciliæ Regem anno MCCCXIII . 'acci.bi Dux conciliaverat , anno MCCCXLII.
vit , non ideo libertatem amifit . Eorum menie Sept. pulſus vero eft MCCCXLIII .
fiquidem patrocinio potius , quam impe- menie Julio .
rio uſa elt , ( 1 ) Tum armis . Nil memoria dignum
( ) Poft octo paulo etc. Vel fic intelligen- actum eſt . Duo tantum oppida , Colle , &
duselt Poggius , ut Carolus poft annos octo Sanctum Geminianum capta . Plura tamen
libertatem urbireftituerit ,quod ſuſtineri foedera cumSenenſibus , Peruſinis , aliifque
non potelt , cum vix tres annos regnaverit, inita ,
hoc eft ab anno MCCCXXV . ad annum ( Tum ſedicionibus Andreas Stroz 1
MCCCXXVII . Vel ita explicandus eft, zius urbis tyrannidem occupare molitus
at Gualterius poft annos octo tyrannidem fuerat, Pullis nobilibus Populus fibi us
occupaverit : fed hoc ipfum falfum eft bis inperium adſcivit . Ubaldini Floren
eum occuparit anno MCCCXLII, hoc eft tiam revocati nova tentabant . 1
quatuordecim poft annis . ( 1 ) Multarumque . eo enim tempore vi
( P ) Cum eo Florentiam conceſſerat.melius ginti duæ urbes in ejus ditione erant, qui 1
proco . nam ante fuum adventum a Carolo ( bus,pullo Joanne Pepolo,Bononia adjuncta.
1

}
 HIS T. L 1 B .: le

niam C C. millibus aureis emit, quæ res virum ambicio- 1350

ſum , & dominandi cupidum ad majora impulit , ani

mumque incendit ad appetendum imperium Etruſcorum ;

quorum magna.pars factionum , quæ in Italia vigebant,

cauſa cum eo fentiebat, unde & bellum deſcendit . Nam

cum in Italia eſſent ſectæ duæ Guelforum fcilicet , &

Ghibellinorum , pofterioris partes Vicecomites ſibi cutan

das ſuſcepere . De quibus priufquam ulterius progrediar

pauca videntur dicenda. Hanc familiam perantiquam fa
ne , ac nobilem fuiſſe conſtat, multiſque rebus domi mi

litiæque geſtis præclaram . Ea primum originem traxit ab

his locis , quæ ſunt apud Verbanum lacum ( u ) ubi

diutius inter primores claruit . Vulgo ferunt ftrenuum

ex ea gente virum ſerpentem magnitudinis miræ infan

tem parvulum deglucientem occidille, fignumque milita

re ob gloriam geltæ rei ſerpentem puerulum vorantem

ſibi ſumpſiffe . Poft Mediolanum a Federico ( x ) primo

funditus everſam , cum cives qui cladi ſuperfuerant ur
bem inſtaurarent , ejus familiæ Principes Mediolanum

honoris ampliandi gratia commigrarunt ; ( 9 ) e veſtigio

que partis , quæ Ghibellina dicebatur, fautores fummum

tenuerunt apud cives locum . Erat antea Mediolani anti

qua , ac præpotens familia eorum , qui de Turre ( 7 ) co

gnominabantur, princeps factionis quam appellantGuel

fam :

N O T Æ.

( u ) Verbanum , lacus Infubriæ vulgo La - pulſi enim aliis cum civibus ante everfio-,
cus inajor , per quem Ticinus triginta mil. nem fuerant , nam conftat Othonein Via
lium paſſuum itinere fluit ; diftat Mediola- cecomitem apud Conradum Friderici Im
no millibus país, 17. peratoris fratrem pro patriæ incolumitate:
( * ) Funditus everſum , ann . MCLXII. orationem habuiffe ,
folum aratro ſubactuin , & fale fparfum ( z ). De Turre. De hujus familiæ origine ,
Ann, Svec . e' Triſtan . Calcus Hilt . lib . X .; nobilitate , Corius. Hijt. Med . part. 1. Me
Corius addit XXVI. Martii MCLXII, iddiolanum familiain tranftulit ex Valtafina
contigifle . Paganus Turrianus a Mediolanenfi Pom
) Commigrarunt . Vicecomites tunc pulo Dux electus ann . MCCXL , Idem
non commigrarunt primo , ſed iterum , ex- 1 Corins',
 8 POGGIT BRACCIO LINI

1350 fam : harum ( a ) partium initia fupra trecenteſimum

annum tempore Corradi Secundiortum duxere. Nam cum

Henricus ejus filius , Vilfoque Bavariæ Dux acic dimicaſ

fent, victoriaque penes Henricum ftetiffet ; qui Henrico

adfuere , a vico juxta quem pugnatum eft Vibellini ; qui

Vilfoni , ab eo ſunt Velfi appellati. Quoniam vero Cor

radus Henricuſque infenfi Pontificibus fuere, eos , qui pro

Imperatoribus fteterant , Ghibellinos, a Vilfone, qui Pons
tifici hærebat , Guelfos poſteritas dixit ; quæ factio e ve

Itigio in Italian tranſgreſſa , tamquam peſtilens incen

dium eam infinitis pene cladibus vaſtavit . Ghibellino

rum ( 6 ) fectam Vicecomites ſecuti ejuſque defenſione , 1

1
fuſcepta e civitate opera Ghuidorti de Turre pulſi ( 5 ) 1
funt ; pauloque ( d ) poſt Henrici tertii Ghibellinis fa
ventis opera reſtituti , quo beneficio in ſuas partes ma

gis incubuere . Ejecta deinde ex urbe adverfä factionis

( e ) gente onini, civitatem ſuo nutu regebant , paula

timque imperandi conſuetudine urbis Tyrannidem ob fa
yorem partium occuparunt . Maffeo ( f ) ſeniore mor

tuo ſolus Johannes Archiepiſcopus (8 ) frater regnavit ,

multaſque præterea urbes fuo adjecit imperio Pa

piam , Placentiam , Brixiam Cremonam Laudum ,

Ber
Ν Ο Τ Ε.

( a ) De Guelphe doo Ghibelline factionisthæum Vicecomitem deexilio reduxit Hen

origine autores varii , varia narrant . Vid.ricus VII. Mediolanum profectus ann .
Barrolum in tractatu de Guelph. 6 Gibell. MCCCXI. Vide Merulam Antiq . Vicec.
qui dicit Ghibellinos a Friderici Ghibelli lib.6 .
cognomine nomen fumpfiffe . Alii eos ( e ) Adverfa faftionis . Guido Turrianus
Piſtorii ortum traxiſſe a duabus familiis pulſus eſt ann. MCCCXI. Menſe Februa
alii a duobus fratribus Guelpho & rio , & ann . MCCCXVII. Matthæus Vi
Ghibello , inter quos graviffimæ erant inimi- cecomes Imperialis Vicarius Principis no
citiæ . men uſurpavit . Merula ibid .
( 6 ) Ghibellinorum ſectam , ut principem ( f ) Mapheo . Scriberitis errorem puto ,
in ea locum tenerent , nam Guelpham Tur- nam Jacobus qui hiſtoriam hanc Italice
riani tuebantur . reddidit , & omnes coævi Scriptores , Co
( c) Pulli ſunt ann. MCCCII. operario excepto , Matthæum appellavere .
Guidoti , deinde yero publica autoritate ( 8 ) Joannes Archiepiſcopus. ann.MCCCL,
exilio mul &tati. rerum facrarum adminiftrationem cum ci
(1 ) Pauloque post .poft noyem annosMat- I vitatis adminiftratione conjunxit,
 HIS T. L 1 B. 1.

Bergomum , Comum ,Vercellas, Novatiam , Aſti, Ale- 1350

xandriam , Terdonam . Occupata Bononia , cum omnia
ejus conſilia co ſpectarent , ut fines proferret, occafione

movendi Florentinis belli ex partium defenſione , quarum

ſe acerrimum propugnatorem præbebat,fumpta; Floren

tiam urbem inimicis ( b ) ſuis faventem , & tamquam

fuas partes oppugnantiam ſedem fibi opprimendam

ftatuit quo latius evagari imperandi cupido poſſet :

movendo quoque bello , ut aliquam jultam cauſam

præferret , litteris Bononiam a Florentinis quorundam

( i) civium opera ad deſciſcendum ſollicitatam queftus
eft . Ut vero quod animo conceperat , ex voto 'fuccede

ret , Ghibellinx ſectæ capita , quæ plurima in Tuſcia,

erant, in primis fibi conciliavit. Tantas Archiepifcopi

vires veriti Florentini, Pratum ( 1 ) oppidum opulen
tum , ne ex incolarum difſenfionibus facultas daretur

ad Archiepiſcopum deficiendi , valido comparato exer

citu compulerunt , ( m ) ut ſuis militibus receptis ejus

cuſtodiendi curam fibi permitterent . Deinde cum pro

pter dubiam oppidanorum fidem parum ſibi cautum

elle ſentirent , a Ludovico Siciliæ Rege ( n ) Johannaque

Regina Ducis Calabriæ , cujus. ditionis id oppidum fue

rat , hæredibus opera Nicolæ Acciajoli Florentini , cujus

( o) opes apud Reginam plurimum poterant pretio em

B
ptum ,
N O T Æ.

(b ) Inimicis fuis . Eo confugerant Me- gariæ Regimortis illaræ crimine abſoluta à

diolano pulfi . Clemente Pontif. & Card . Calabriæ hæres
( i) Quorundam civium . Inter hos Jaco- declarata Joanna , nec non quorundam in
bus Pepolus, qui Bononiam Archiepricopo Hetruria oppidorum , inter quæ Pratum
venditam , rurſusvendere moliebatur , non quod a Florentinis Nicolai Acciajoli opera
tamen Florentinis ſollicitantibus , emptum elt 17500.aureorum pretio , Marrh,
( 1 ) Pratum .Hetruriæ oppidum medium i vilt, lib . I. cap.7.
inţer Florentiam ad ortum , & Piſtorium ( 0 ) Cujus opes, non tam opes apud Toan
ad occafum . Nunc Civitas . nam , quam ejus confilia valebant, quibus
( m ) Compulerunt.anno MCCCL.coa. Joanna Regnum fervatum eft adverſus co
to exercitu ex improvifo Pratum occupant natus fratris Andreæ Ungariæ Regis de
Florentini, mortui , Marh , Palmerins in vita ejufd. Picg
( * ) Heredibus , Sponſo fuo Andreæ Un - ' p. 155.
7

I
10 POGGI1 BRACCIOLIN

1351 ptum , dominandi poteftate conceſſa , pro ſuo deinceps te 1

nuere. Pullis deinde urbe Piſtorio Guelfis cum timerent ,

ne qui Piſtorii erant, exulum metu Archiepiſcopo ſe.de.

derent , e veſtigio exercitu ſcripto , in quo ad quindecim
equitum , peditumque millia cenfebantur., urbem obli

dione cinxere, quæ paucis poft diebus deſperato auxilio

recepta eſt . (p ) obitabant hæc Archiepiſcopi conſiliis ,

cum videret augeri Florentinorum adverſæ factionis opes ,

Accitis igitur Mediolanum Hetruriæ omnis , ac Flammi

niæ Ghibellinarum partium principibus , ( 9 ) longiori
oratione fuaſit ſedem hoftium fuorum , & tanquam fomen

tum malorum omnium delendam efle ; nullam effe in Italia 1

1
præter Florentiam Guelforum ſpem præfidiumque , a qua :o

mnis eorum protectio defenfioque oriretur : hanc folam urbem

obftare fortunis ſuis , que ſatis dubie eſſent , nifi ejus civia
tatis zires deprimerentur . illam perfugium ſubſidiumque

eorum omnium effe , qui a ſuis partibus dißentirent , a qui

bus nulla pax , inulla certa conditio dici poſſet , quibus de

ſtatu ſuo tuti forent . Pro ruidendum eße rebus ſuis in tem

pore cum facultas daretur , quoniam ſera pænitentia nihil

effet profutura . Delendume ( r ) vel ſubjiciendum eum lo

cum , qui ſuis partibus præ ceteris obeſſet : nunquam Ita

liam quieturam , dum vigerent, quorum conſilio , opibuſque
. eam Rempublicam fa:viſſe illis qui
ceteri niterentur ; ſemper
1
contra ſe armis certaſſent ; nunquam bellorum cauſam defis

turam , donec hi vigerent in quibus adverſariorum conft

ſteret

N O T Æ.

( p ) Receppa eft . anno MCCCLI. Menſe 1 lem habet Livius lib.26. in qua Scipio Car
Aprili. thaginem aggredi parans ait: oppugnabitis,
( 9) Principibus , Ubaldinis , Intermi- enim vere mania unius urbis , ſed in una urbe
nellis , Ubertinis , Paĉtiis , Comitibus a S. univerſam ceperitis Hifpaniam . Har illis arx ,
Flore , Carolino Piſtorienfi , aliiſque quo - 1 boc horreum , ærarium , Armamentarium , hoc
rum nomina apud Marth. Vill. lib.z. omnium rerum receptaculum eft .
( r ) Delendum c. Huic orationi fimi1
 HIS T. L 1 B. 1. II

ſteret robur: nemini autem fore dubium ( 1 ) quin capite dele- 1351
to Guelforum membra omnia facile deficerent : ſi ſé Ducems

ſequi rellent ”, cito futurum , ut in tuto res eorum ftaret .

Non effe cun£ tadum , fi ( t ) viri, & qua ' neceſſitas cogeret

mente forent: ſibi in animo efle Florentinorum potentiam bel- o

lo conterere ; fore procul dubio ut tot hoftium vi belloque

undique circumvenci vexatique facile ſubiiciantur , & exu

libus ( hi plurimi domo pulfi erant ) detur redeundi locus .

Vel folum je ſatis videri , ut illos opprimat ; quod fi eorum

qui plurimi' , & prævalidi ſunt; vires accedant , nemi

ni dubium fore , quin victoria potiantur : irent igitur , @
ſo auctore ( u ) preſenti animo bellum pararent, ut uno tem

pore imparatos variis locis aggrediantur . Ejuſmodi horta

tionibus incenfi omnes" , Archiepiſcopi conſilia : ſequenda
decrevere : Huic concilio cum capita factionis,tum eorum ,

qui adeſſe non poterant Oratores ; & in his Ubaldini :

Caſtrutii (x ) filii: Lucenſes : Piſtorienſes : Florentinique
exules affuere .. Inito inter eos belli gerendi fædere', & ut

quiſque qua regione Florentinis propinquus erat , ſtatuto

tempore bellum excitaret , quo facilius variis in locis

laceffiti, animis viribuſque deficerent , domum redire ,

& copias parare juſſit. Üniverſæ ferme Hetruriæ Ghibel

linarum partium duces præter Piſanos ( hi pacem ( y )ſer
varunt ) ad arma concitanda conyenere . His conſtitutis

B 2. è ve

N O T Æ .

( O capite delero , Comparatio meta militer Tacitus lib.I. Hif . Orat. Othonis
phorica . Florentia ſcilicet Guelphorum ad milites : Vobis arma, e animus fir , mi
capite deleto , membra omnia , aliæ nempe hi confilium , virtutis veftre regimen relin
civitatesdeficient ..
quite
( 1 ) Si viri, fic Livius lib.z. in Orat.A tis ( * ) Caffratii filii , hoc eft Cåſtrutii In
Julii Volſcos in Romanos excitantis , ait terminelli . ,
bellum urbis indi&tum eft magno illorum malo , (j ). Iti paçem ſerverune: eo quia Gamba
le viri eftis .
curta Piſarum Domini mercaturain exer
( u ) Se auctore . Ut in saluft. videre eft, 1.centes Florentinorum amicitiam colebant,
Catilina fautores fuos alloquente . Vel Impe- utpote illis profuturam , Matth . Vill. cap. 4e
ratore , vel milite me utemini . Nec dill- Ilib.7 .
 12 POGGI1 BR ACCIO - L INI

1351 e veſtigio Archiepifcopus equites ſuos pediteſque Bono 1

niæ convenire jubet: Ducem exercitus Johannem Aulegium

( 7 ) Vicecomitem , quem nonnulli filium ejus allevera

bant, bellum Piſtorienſibus primum inferre mandat , fi

oquo modo exules in patriam per illos reſtitui poſſent. Id

quo facilius fieret, arcem Sambucæ quæ Bononiam Piſto
riumque interjacet , ut inde exercitui commeatus fubvehe

retur , rebus uſui belloque neceſſariis communit . Tum

menſe Julio celerius omnium opinione cum omnibus co

piis dux in agrum Piſtorienſem profectus quarto ab urbe
Japide caſtra locat. Biduo tamen Piſtorium a Florenti
nis ut urbi præſidio eſſent equites pediteſque ad mille

milli. Tentata per holtes oppidi ( cuius poriandi per quof

dam cives ſpes oblata erat ) expugnatione iurpiter reje.

Ati ( a ) retroceſſere. Per idem tempus Ubaldini interrupta';

quam cum Florentinis firmaverant pace , Florentiolam

nondum muro cinctam occupant : inde ad caftellum

( 6) Coloreti profecti, minis , ac terrore arcis ( c ) cuſto

dem , qui Florentinus erat ,ad deditionem compulerunt ,

qui cum Florentiam rediiſſet , quo cæteri a ſimili facinore

deterrerentur , capite pænas dedit, Petrus inſuper Sacconus

cum omni Tarlatorum gente , quæ Aretii principatum

tenuerat, multiſque oppidis imperabat : ac Pactii familia

nobilis ac potens in Valle ſuperiore Arnieas oras , quæ pro

pinquæ Florencinis aut parebant , aut fædere junctæ erant ,

crebris excurſionibus populantur. Magnum hæc tanta bel

li moles , tam diverſis excitata locis terrorem incuſſit .
Com

Ν ο Τ Ε .
!
( 2 ) Aulegium Florentinorum acerrimum nis , qui arcem hoftibus ea fe conditio
koitem , captus enim Lucenfi bello injuriam ne traditurum promiferat , nifi in tri
ulciſci cupiebat . duum auxilia adveniſent , obfideinque fra
• ( a ) Rejecti, anno MCCCLI. prid . Kal . trem dederat , Adveniente vero auxilio ,
Junias . fratri timens, cui capitis poena ab hoftibus T
( b ) Coloreti, feu Montis Coloreti a Flo- indicta fuerat , ab arce Florentinos rejecit,
renţiola parum diftantis. hofteſque admiſit : undemerito capite mul
( c ) Cuftodem . Cuftos Jacobus à Civria - Itatus, Math , vill, lib.2.cap. 6 .
 H I S T. L 1 B. 1.2 13

Comparatis itaque pro temporis anguſtiis fubitariis mili 135.1

tibus , qui hoftium agmen , fi qua incederet , carperent ,

injuriaſque propulſarent, legationem ad Aulegium decer.

nunc , quæ diceret mirari ſefummopere nullam ob juftam cau

Jam , nullam ve ſuam adverſus eum , aut Archiepiſcopum

injuriam , tanquam hoftes armis oppugnari, præfertim mini

me indicto ( ut mos. eft jure gentium ) bello . Sed paucis

tantum verbis ſcriptum ( d ) id fieri ob non ſervatam ab

eis pacem : quod cum iniquum videretur ( non enim ipſos

propria cauſa arbitros effe debere ) petere ſe , ut abiret fini

bus fuis , bellumque injuſte.motum juſte revocaret . Reſpon

ſum eſt redditum fuperbia , & contumelia plenum : ' ideo

. Archiepiſcopum ſumpta ,
arma adverſus eos per quia. Hetru

riæ pacem quam ipfi turbarent, appeteret: tum ut æquius", ac

juftius ſuis civibus imperarent ; non enim æquum effe bonos ,

o bene.de Republica meritos cives urbe per factionem (e)

inimicorum -.pelli : neque tam a vare , tamque impotenter

tum cives , tum focios tractari: abirent , & Legatis iram

Archiepifcopi, dum veniæ locus eſſet, placarent : quod : ma

xime fieri poffe confidebat : ſi ei urbem ſponte darent id

fibi videri ſatius , tutiuſque fore , quam ſi inviti facere co

gerentur : fe enim ad id eos , ſi recuſarent , populationibus ,

igni , ferro , cladibus compulfurum : multaque in eam

fententiam dixit , quæ magis audacem , ac temerarium ;

quam aut prudentem , aut temperatum virum decerent :

Re infecta cum Oratores. ( f ) rediiſſent, indignatione tam

improbi reſponſi Civitas commota bellum decernit , mi
litcſ ,

N O T Æ.

Con Scriptum id fieri Aulegius Piftorio I
propinquus per epiſtolam Florentinis bel-
lum indixerat , cauſſatus quod pacem fregif
ſent , forte quia Piftorio potiti fuerant, vel
quia illos Bononiæ defectionem molitospu-
tabat .
(c) Perfaktionem ,per oppofitam Güel
phorum factionem Ghibellinospelli ,
( Oratores rediiffenr Florenciam redire
coacti fuere , nam cum Archiepifcopum
convenire vellent , ab Aulegio itinerisve
nia denegata , Manh , Vill. lib.2. cap.8.
 14 POGGI1 BR ACCIOLINI

1351 liteſque ad arcendos , qui undique imminebant , hoſtes pa

rat. Qui prope Piſtorium caftra pofuerant, deſperata ur

bis victoria ( & ) poſt Legatorum diſceſſum in agrun Flo

rentinum adeo inexpectati uſque ad quartum ab urbe la

pidem deſcendunt , ut prius hoſtilem calamitatem ſenſe

rint , quam venturos arbitrarentur: vicos , ( b ).Campi ac

Peretola , veluti civitatis ſuburbia , omnemque propin

quam regionem agricolis refertam populantur . Paucis.

cum liberis , & conjugibus, fortunis ſuis omnibus adverſa

riorum libidini relictis, militarem impetum effugere con

ceſſum . Turba agreſtium in urbe confluens magnum tu

multum ex inſperato excivit , trepidatumque eftmagis in

! teriori , nequa ſeditio ex repentino hoſtium adventu ori

retur , quam externo metu . Itaque in primis conciliaris

invicem ( i ) Civium animis , armis ſumptis populus omnis

patriæ faluti incubuit . Hoftes omnis generis præda parta ,

cum Piſtorienſi obſidione, labore , atque inopia rerum de

feffi aliquandiu his in locis quotidie populabundi ad urbis

uſque mænia incurſantes caftra habuiffent, ex ſumma co .

pia in maximam inopiam devenere . Per luxum etenim

ut fit in fecundis rebus ) commeatu , quem in villis in

venerant abſumpto , rerum omnium penuria (1 ) preme

bantur . Itaque motis caſtris , cum propius,urbem juxta

Biſentium amnem confedifſent , fimulantes , ne corum

conſiliis obviam iri poffet , fe ad Salvianum Monaſte

1
rium iter facturos , cauſam innuere Florentinis, ut ad aver

tendum eo propoſito hoftem impoſito arci Feſulanæ pra

fidio , a ſubjectis collibus ad mænia uſque urbis foſsam

mille
NOTE .

( 8 ) Defpernia urbis victoria , octo diebus ſuſpectos infenfoſque inter ſe jungebar animosi
obfeffæ . Sic Liv.lib.2 . Dec. I.
( ), Vicos & c. Campi ſcilicet , & Pereto ( 1 ) Rerum omnium penuria .. Salis & fru
la , qui vici erant. menti præcipue ; nam commeatus Bononia
o invicem civium animis . Externus enim inifli a Piſtorienſibus equitibus intercepti
timor maximum concordia vinculum quamuis fuerant,
 HIST . LI B. I. IS

mille paſſuum ducerent . At illi retroverfi Calenzanum 13st

( m ) parvum nondum cinctum muris oppidum , nonulla

que alia caſtella nequaquam munita a le capra incendunt
.
Inde per Marinæ vallem in Mugellum ( n ) proficiſcun

tur: quo in loco facile impediri tranſitus potuiſset , fi no

ftris idem animus , qui in obſidendo itinere fuerat , per
manſiſset. Sed ducis ( 0) ignavia liberi faltus hoſti patue

re , a quo Barbarinum (p ) proditione paucorum captum ,

Gallianum quoque , ac Villanova , plurimaque finitima

loca defperata tutela ſe hoſti tradiderunt. Ibi pluribusdie

bus ad reficienda corpora cum caftra haberent > Tanus

Montis Carelli Comes ſperans rem Archiepiſcopi ſuperio

rem fore , cum a Florentinis deſciviſſet , arcem Montis

Vivani dolo ( 9) cepit . Hæc nuntiata Florentinis impu

lerunt ad oppidum Scarpariæ muniendum , antequam ab

hoſte cingeretur : quod e veſtigio equitum ala ; ac pedi

tum (r ) cohorte miſſa valido præſidio firmarunt : aliif

que locis , quibus periculum imminebat , extemplo ſumma

diligentia providerunt . Varios inſuper equitum præfectos

,

ut hofti pares eſſent, ac caſtra caftris conferrent , ſcripſe

runt. Aulegius ad Scarpariam caftrametatus , cum pol

licitationibus ad deditionem oppidanos cohortatus parum

profeciſſet, minas addidit , præmonens , ne calamitates ,

quæ expugnatis imminent , experiri vellent : conſiderara

admonet bonorum direptionem , ſuam liberorumque captivi

tatem : mulierum , ac uxorum ignominiam : veibera , vul

nera , cædem , qua omnia rvičlos fortuna ſubire cogat . Satius

eße
Ν Ο Τ Ε.

( m ) Calenzanum . Ibi enim frumenti ali. Barbarinó ejus caſtelli præſide .. Marh .
quantum erat . Vill. lib.2.cap.21.
( ") Mugellum , Oppidum , unde Valli ( 9 ) Dolocepit . expulſo plebejo quodam
nomen .
loci custode fiſio Petri a Papa , introductifs
( 0 ) Ducis .ignavin . 'nempe cujuſdam ex que CC, militibus .'Vill: Ibid .
Medicea familia ;cuifalcus tuendi cura a Ja- 1 ( ). Peditum cohorte. Equites centum &
cobo a Flore demandata fuerat. Ammir.lib.x . quinquaginta ', pedites trecenti ; duce Jaco :
( e ) Barbarinum , proditum a Nicolao boa Flore Germano .
 16 1
POGG11 BRACCIO LINI
1

1351 eße ſalva patria.gaudere , quam ea amiſſa extorres ; atque

inopes miſeram vitam ducere : illis eas haud efſe vires , ut
tanto exercitui . refifti queat ; conducere ſuis rebus ut po

tius pacato , quam infefto hoſte uti malint , neve experiri

cupiant , quid libido atque ira militaris poſſit . Reſpon

ſum ab oppidanis eft , ut triennio poſt redirent , tunc

(5) de deditione conſulturos . Jam multi in auxilium

convenerant : caſtellumque Spugnolæ ,

1352 Florentinorum
1 ho
ac Montis Jovis tamquam propugnacula adverſus

ftes ad reprimendas corum incurſiones , utque adjicere

tur obfellis animus , & fimul quo tutior redderetur ora

omnis , quæ citra Aumen Sevæ ( t ) eſt , communita erant:

nium
cum his præſidiis confirmatiom animi , diu noctuque
m
caftra hoftiu laceff eb an t : Poli ti an um ( u ).erat in ea regio

ne præſidio haud fatis firmo ; quod cum Ubaldinis innotuif

fer, coactis ad mille peditibus oppidum expugnare ado

riuntur. Inde cum ignominia repulſi cum iterum rediil

fent, tentata expugnatione , multis accepris vulneribus
incenſis , quæ circum fitæ erant caſis abiere . Dum hæc in

Mugello fummis utrinque viribus aguntur , Petrus Sacco

m partium
nus ceterique Ghibellinaru duces ( x ) , ut qui
m perditum iri vellent,
Florentinam Rempublica contra

ctis undique copiis Vallen Ambræ hoſtiliter ingreſſi eo

conſilio , ut Fighinum præcipue ceteraque Vallis Arni

Caſtella expugnarent ; cum intelligerent Florentinos ma

cure milites apud Varicum (W ) ſcripfiſſe , ducenique co

rum una cum Aretinorum ( 2 ) cohorte Albertaccium

Rica
Ν Ο Τ Ε.
.
( ) Illuforia refponfio , (* ) Ceterique Duces.Pacii Vallis Arni ,
( ) Seve . Seva flumen Mugellanæ valli Epiſcopus Aretinus , Urbini Comites , &
propinquum rivulorum influentium aquis Ubertini.
auctú vix Arno cedit, inque eum exoneratur, ( y ) Varicum . Monte Varchi .
( - ) Politianum , feu Mons Politianus ( z ) Aretinorum cohorte . Aretina 150 ..
oppidum eft amoenum in colle ſitum , An- equitum cohors quingentis militibus Rica
geli Politiani , & Card.Bellarmini patria . Colani adje &ta .
 HIST . LI B. I.
17

Ricaſolanum declaraſſe , ut illis apud Ambram occurre- 1358

rent , filentio ( a ) motis caſtris, faluti ſuæ conſulentes per

varia loca diſſipantur . Archiepiſcopus interim non conten
tus tor bellis quibus Florentinos laceſlierat , arbitratus undi

que hoſtibus circunventos , tantam belli circum urgentis

molem diutius ferre non pofle , Piſanos ad defectionem

& movenda arma follicirabat . At illi familiæ Gamba

curtx opera , quæ factionis Guelfæ erat , & præpotens ( 6 )

in Civitate Florentinorum partibus favebat , Mediolanen

fis poftulatis rejectis, ne tantum Principem omnino con

temnere viderentur , legatos e veſtigio ad eum mittunt

mandantque , ut tempus verbis terentes , dubitando , ac

cunctando animum ejus diſtineant. Qua re animadverſa ,

vir ad omnia prudens Archiepiſcopus exiſtimans plebem

omnem in ſuam fententiam conceſſuram , iterum Piſas

qui Populi concionem petant , ( c ) mittit; quo impetrato

Oratores bellorum omnium culpam in Florentinorum ſız

perbiam rejicientes , Nullam Piſanis adverſam fortunam

accidiffe multis exemplis oſtenderunt , cujus origo non du.

Eta eſſet a ( d ) Florentinis ‫ر‬
, oppida ab eis capta , agros van

ftatos, bona direpta , cives ( e ) eorum captos multo ſermone ,

commemorarunt . Si tute vivere , ſi ſecuri eſſe cuperent , fun

ditus ewellendam efle fuarum calamitatum radicem . Id eos

facillime conſequi poße , fi cum Florentia tot variis hoftibus op

primatur, ipfi quoque arma ſecum jungentes ea loca aggredian ,

С tur ,

Ν Ο Τ Ε.

( a ) Silentio moris. & favore Ricaſola- gatos populum publice alloquebantur :

ni Florentinoruin Ducis qui Saccono co-
gnatione junctus intercludi holtes noluit ,
ut eft apud Matth. Vill.cap . 18. lib . 2. Am-
miratus vero lib. x, mala fide hoc actum
negat .
( 6 ) Prapotens. poſtea Princeps . Jam di
xi mercaturæ , & partium cauffa Florentinis
faviffe . Cor . Hf Med.p.3 .
libertati a Carolo VIII. Galliæ Rege refti;
(c) Mirtis, Id teinporis hoſtes per les tyta ,
quod non erat e Rep. Plebs enim novaru
rerum cupida , & nobilibus averſa facile in
oppofitum mutabatur ,
( d ) A Florentinis . fed a Piſanis Arca,
diæ Populis , ut Strabo , & Solinus ,
( 6 ) cives eorum capros. Una cum urbe
Florentinis a plebe prodita , Priftinæ vera
1 1
18 POGG11 BRACCIOLINI

1351 tur , quæ fola ( f) tuta a bello reli&ta fint Florentinis , qui
Piſanorum re magis, quam verbis ,hofteslibertatem tyranni 1

de deteriorem fint abſque dubio admißuri : benivolentiam

præterea , que inter eos , & majores ſuos earundem qua ipfi
partium viros longo tempore viguerit,addiderunt . Merita in

ſuper in cives Piſanos , quorum memoria non eſſet obliteranda ,

enarrarunt . Quamvis plures ea oratio moverit , tamen o

mnium conſenſu , cum nihil a Florentinis adverſus ſe per

petratum eſſet , quod violandæ pacis cauſam præberet )

pacem ſervandam eſſe reſpondent. Non tantum icti fæde

ris , aut ſociorum falutis gratia, quam quod maxime ad

dubitabant , imperandi libidinem , & hominum ( 5 ) cu

piditatem animo verſantes , ne illis devictis ipſi quoque

in diſcrimen libertatis venirent . Propter antiquum tamen

fædus, quod Piſanis cum Archiepiſcopo erat , ne ſpreta

omnino ejus poftulatio videretur ,alam ei equitum ( b ) ,

‫ر‬
qui cuſtodiæ Mediolani eſsent, mittunt ; Legatique e veſti

gio eo indignati reſponſo , omnique fpe movendi belli præ

ciſa , domum revertuntur. Oppugnabatur interim conti

nuis præliis ,tum machinis, ac balliſtis ( i ) Scarparia ( 1 ) ,

multaque intus ædificia collapſa erant : cum oppidani vi

giliis , laboribus , & continua oppugnatione feſſi ad Flo

rentinos mittunt ( m ) , qui auxilium petant , denuntient

que obſidionem diutius tolerari non poſse , ni ſubſidium

mature ſubmittatur. Erat conſilium Florentinis compara

to exercitu , in quo ad duo cquitum , peditum vero qua

tuor
Ν Ο Τ Ε.

( f) sola tura a bello , hoc eft fine prxfi- , pium de Mil , Rom .
dio , nulla cuin eflet a Pifanis fufpicio . ( 1 ) Scarparia . Oppidum fic dictum eo
( 8 ) Hominum cupiditatem . ' Vicecomi- i quod in montis pede, vulgo Scarpa , ſit po
tum , qui arma poſituri non erant , nifi ficum .
illis etiam fubactis . ( m ) Mirrunr . Florentinos facile mone
( b ) Alam equitum , quæ tamen in Flo- re poterant per Germanos milites præfidia
rentinos non pergeret . rios, qui aliquando cum obfefforibus itidem
( 1 ) Balliftis , antiquúin bellicum tor- Germanis commiſcebantur, Matib,Vill.cap .
mentum ad mæniz quatienda . Vide Li - 1 21. lib.z.
 HIS T. L 1 B. .. 19

tuor millia cenſebantur, milites inſuper odtingenti ( n ) a 1351

Senenſibus miſli , cum primum ſexcenti equites a Peruſi

nis advenirent , caſtra hoftibus opponere , ac ſignis colla
tis fortunam belli tentare . Verum cum intellexiſsent tri

bus paſsuum millibus prope Aretium , loco qui Ulmus di

citur ( 0 ) , Sacconi dolis , atque inſidiis, cui alæ equitum

duæ ab Archiepiſcopo miſlæ erant,eos nihil hoſtile timen

tes interceptos , atque armis equiſque amiſlis magna ac

cepta ftrage Perufium rediiſse, fententiam mutare ac alia .
ratione bellum gerere coguntur . Ea res primum verſa

bat animos , eaque cura mentem inceſſerat ur obfeflis

ſuccurrerent, ac præſidium intromitterent : quæ res cum

difficilis admodum manifeſtique periculi videretur , Johan

nes Vicedomini , magni vir animi , & bellis aſſuetus , per

hoſtium caftra cum triginta militibus oppidum ingreſſus

eſt; quo percepto Aulegius vigiliis duplicatis, ne cui eſſet

deinceps facultas introeundi, caſtra ſumma cura obſervari

præcepit . Cum vero haud fatis firmo præſidio Scarparia

eſſet , continuiſque vexaretur præliis , Johannes Medices e

gregii animi , & militaris diſciplinæ haud ignarus, operam
ſuam in ferendo oppidanis auxilio ultro pollicitus , cen
tum ſelectis ſuo arbitrio ,peditibus , cum manibus pro

pinquaret; (p ) re hoftibus palam facta , ferro viam fa

ciens ,. viginti amiſſis ( 9 ) in oppidum penetravit . Jam

menſis:Octobris, principium : aderat , cum diffiſi victoria

hoſtes varia: conſilia ineunt . Nam , & finis ſtipendio
rum , quibus militabant, inſtabat; plures quoque , quam

vis..ſuppuderet
: tam : inanis diuturnæque obſidionis apud
C 2. id

N O T Æ .

( n ) Oftingenti. CC.a Senenfibus miffos | nifi ab Aretinis proditoribus adjutus fuiffcto .

refert Vilianus ibid .
Co ). Propinquaret ..ex Alpium parte , quæ
(0 ) Sacconi dolis . qui montem Ulmour impervia ab hoftibus haud tenebatur .
propinquum occupans in caftris degentes ( 9 ) Amiffis . figa enim dilapfi erant : .
adostus.eft., Parum abfuit: quin.caperetur , Marth . Vill.lib.z.cap:23 :.
 20 POGGI1 BRACCIO LINI

1351 id oppidum nequicquam factæ , abeundum cenſebane :

Tentanda tamen prius omnia rati , fi quo modo dare

tur admiſſum ( r ) dedecus abolere , extremis viribus expu

gnationem aggredi parant . Igitur omni conatu machi

nis , ac ſagittariis undique diſpoſitis , admotis fcalis, op

pidum ingenti clamore, ad hæc horrendo tubarum fo

nitu adoriuntur. Inde fæde repulſi, poftridie acto cuniculo

ingreſſum tentant , ad cujus tutelam turrem ligneam ,
tamquam propugnaculum erigunt, ad muroſque produ

elint , quo facilius , ac tutius cuniculus ( S ) ageretur

Animadverſa re oppidani , & ipſi exadverſum ducto

cuniculo repertos hoſtes pellunt, turrique incenſa vim a

mænibus multis illatis vulneribus propulſant. Tertio for
tuna oppugnandi tentata , cum foſsas arboribus complef

fent , multiſque fabricatis turribus ex propinquo nuros

invaſiſſent , majori iterum jactura cædeque ſuorum acce

pta a prælio deftitere . Ita ( t ) ſpe omni recipiendi oppi

di abjecta , cibique , ac potus penuria prenente , cum

inſtaret hyems polt ſexageſimum oppugnationis diem Bo

noniam Aulegius ( u ) exercitum reducit. Soluta obſidio

ne , oppidanis conceſſa immunitas , & militibus duplex ,

ſtipendium datum ; Johannes quoque , & Silveſter Media

ces ob egregiam eorum in tuendo oppido navatam ope

.
ram equeſtris ordinis dignitate ( x ) donati . Eodem fere 1
1
tempore cum belli ſemina in Herruria relicta eſſent, Sac

conuſque Archiepiſcopi armis fuffultus in Peruſinos dela

tus
Ν Ο Τ Ε.

( + ) Admiſſum dedecus. quod tandiu in , lib. X.p.535.

oppugnatione inorati fuiffent.
C ) Cuniculus , ſubterranea excavatio per
quam hoftes obfeftas urbes ingrediebantur.
( 1 ) Spec . abjecta , nam cum Germa-
ni inilites rurſus ſpe duplicis ftipendii ducti
oppugnationem tentallent , noctu (calis ad-
motis , & fæde repulfi fuiffent, recedendum
effe duxit die XVL O &tobris , Ammirare
( u ) Exercitum reduxit . In verſione Ita
lica Jacobi habetur , Aulegium Bononiam
regreſſum cum XV.militum millibus, quod
noftro in Codice non apparet ,
( x ) Donari , non tantum equeſtri di
Ignitate , fed etiam quingentis aureis. Ad
de his Jacobum a Flore codem præmio do
' narum
 HIST. LIB . I. 21

tus plura deilliscaſtella (y ) ultro ſe Mediolanenſibus mili- 1351

tibus dedentia recepiffet , ex Tifernati agro , dum ingen
ti parta præda fe recipit, a Florentinorum copiis , quæ
ad ferendam ſociis opem proficiſcebantur, commilla pu
gna , multis captis , atque occiſis funditur , ac fuga libi
conſulere cogitur . Eodem anno inter Florentinos , Senen

ſes , Aretinos, Peruſinos decreto equitum peditumque'nu

mero quem ſinguli pro communibus fortunis defenden

dis præſtare deberent , adverſus Archiepiſcopum fcedus eſt

initum . Major tamen cum belli moles Florentinis im

mineret , ut in quorum cervices præcipue bellum eſſet

motum , augendis vectigalibus dedita opera magnam ( 2 )

pecuniæ vim in uſus bellorum congregant. Reveilo Men
diolanum cum exercitu Aulegio , cum ægre ferret Archie.
piſcopus non ſucceſliſſe quod fperabat, majoribus viribus

bellum inſtaurare parat. Ad ſumptus miniſtrandos durius

tributiim a ſubditis exactum , ita grave fuit . , ut pluri

ni ex nobilitate multique præterea negotiatores rebus ſuis 1352

fublatis alio migrare cogerentur ; quam rem minime
probans magno natu quidam nobilis Brixienſis , cum

propter familiaritatem quæ ei cum Archiepiſcopo erat ,

variis rationibus fuaderet , ut a Florentinorum bello abf

tinerer , aſſerens neminem ad cam uſque diem contra

cos proſpere moviſſe arma , in iram verſus Archiepiſco

pus , virum egregium , ſanique conſilii auctorem capite
truncari in limine domus juſlit : mali exempli res , &

plus quam tyrannica :docuit ſuo damno vir bonus, quan

to cum periculo dentur tyrannis , ac principibus ſana
conſilia . "Vulgato qui per hoftem fiebat belli apparatu ,
non
N O T Æ.

( y ) Caftella . Burgum fan ti Sepulchri ( 2 ) Pecunia vim , publici reditus ad C ,

Arrighetti opera fcalis appofitis occupa- aureorum millia aucti , fingulis & univerfis
rum E, nglarium , oppidum S. Stephani, Pe- 1in commune conferentibus. Vill.lib.z.
ruſinuin , &c. Matth . Vill. lib.z.cap.42.
 POGGIL BR ACCIOLINI

1352 nonnulla Florentini caſtella ( a ) in Mugello , ne hoſtium

fedes fierent , demoliti ſunt. Scarparia ampliatis foſſis >

muriſque inſtauratis , validoque firmata præſidio Ubal

dinorum pene dolis , atque inſidiis capta eſt ; nam pro

operariis qui munitionibus ( b ) intendebant, peditibus in

tromiſſis , detectaque fraude multis occiſis, aut captis ,

re infecta abierunt. Interea Florentini ſociique ( c ), non

fatisſuis opibus freti, conſilio inito , ut Carolum ( d ) Boe

miæ Regem , Imperatorem Romanorum deſignatum , in

corum ſubſidium evocent Oratores ( 1 ) ad eum mit

cunt , qui his conditionibus fædus cum co percutiant , ut

ducentis aureorum millibus ( f ) acceptis in Italiam ad

compeſcendos Archiepiſcopi conatus quam primum tran

fcendat . Memores vero injuriarum , quas a Saccono

ceteriſque Ghibellinarum partium fautoribus acceperant ,

coactis in unum militibus, adverſariorum agros lare po

pulati ſunt , levibuſque quibuſdam præliis ſuperatis ho

ſtibus,præterita damna ulti ad ſua tutanda revertuntur
A Lucenſibus interim , ac Piſanis in Archiepiſcopi gratiam

mutatis animis , violato pacis fædere bellum contra Flo

rentinos eſt motum , factiſque in eorum agris incurſio
nibus , cum major belli metus ingrueret , Oratores ad.

Imperatorem ( 8 ) magnis itineribus ire juſli , ut fuperatis:

ex-.

N O T E.

( a); Caftella, Barberinum , Gallianum , , ctus fuit , & Carolus advocatus.

& Marcojanum civili magis odio ,, quam ( e) Oratores . quinque , Thomam Cor-
rebus ita poftulantibusdiruta . Id. vill.lib.z. finum , Pinum de Rubeis, Gerardum Bola .
cap. LIIII, donum , Philippum Magalottum , & Ugoc- .
( 6) Munitionibus:. oppido nempe mucionem Riccium .
niendo
(f) , Aureorum millibus. ad annua ſtipen-.
( C :) Sociique. Senenſes , & Peruſini pau dia , præter decem aureorum millia Carolo ,
lo ante foedere juncti.. donata Aquilejæ .
( d ) Carolum Boemie: Regem ... Ludovici (8 ) Imperatorem . Carolum IV: Boe- .
Brvari animum tentaffe prius Florentinos iniæ Regem , utdi&tum eft , & Romano
Joannis Boccatii legatione narrat Ammirat. | rum Imperatorem .
lib. X.p.537: Sed ingentia poftulans reje
 HIST. LIB. I. 23

extemplo Alpibus eum in Italiam deducerent . Ea æſtate 1352

ad duo millia.equitum , peditumque, qui Cortona ( h )
urbe Florentinis inimica refidebant , agros invadunt Pe

ruſinos, Bettoniumque per proditionem de improviſo ca.

piunt : quo facto moti Peruſini accitis Florentinorum au
xiliis oppidum cingunt , coque paulo poſt , licet Archie

piſcopimilites nequicquam ferre obſeſſis opem tentaſſent,

potiuntur ( i ) . Simili fortuna Florentinorum exercitus

Lucenſes Bargam ( 1 ) obſidentes prælio commiſſo obfidio

nem relinquere , ac turpiter fugere coegit . At Sacconus

per exploratores certior factus Florentinorum copias ad

Bargam profectas , junctis Archiepiſcopi ſuarumque par
tium militibus omni ſuperioris Arni ora pervaſtata Fi
ex
ghinum cum fummis viribus fruftra oppugnaſſet
pugnato , direptoque, quod Tartalieſe ( m) dicitur, duo

bus paffuum millibus propinquo, præda onuſtus ad ſuos

revertitur . Archiepiſcopus vir fagax , & prudens exper
tus res Hetruriæ haud ſatis ex animo ſuccedere , Caroli

quoque adventum contra ſe ſollicitari pro explorato ha- 1333

bens , ut hoſtes ab ea ſententia revocaret , rebuſque ſuis

conſuleret , omnem belli curam diſſimulans pacem cum

Florentinis , ſociiſque per Lottum Gambacurtam ( n ) Pi

ſanum Florentinis amicum æquis conditionibus firmat

Non multo tamen poft tempore cum Genuenſes civilibus

agitati diſcordiis ( gens eſt mobilis , & novarum rerum

cupi

Ν Ο Τ Ε.

( b ) Corrona , Corrona , feu Corytona ( m ) Tarralieſe. Fighini vicus appella

inter Aretium is , & Perufium 25. mill.
paſs. pofita , a lacu Traſimeno 4. mill.paſs.
diſtat ,
( i ) Poriuntur , & ad terrorem reliquis
incutiendum funditus evertunt , civibus
omnibus Perufiuin miflis. Maurh . vill.lib . 3.
( Bargam , montem non procul a Ser-
cio Flumine ,
tus , eo quod parum ab illo diftet. Hunc a
Petro Saccono noctu incenſum narrat
Marth , Vill lib .3. cap.38 .
( n) Æquis conditionibus . Prid. Kal. A
prilis paxSerezanæ firmata . Hujus condi
tiones vid . in Ammirat , lib. x . p.553 . & in
Marth. Vill. Cap. 59. lib. 3. Cives Florentini
in patriain reftituti , & lua cuique reddira .
 24 POGGII BRACCIOLINI

1353 cupida , & præ cæteris quietis ( o ) impatiens ) fe fuaque

libere Archiepiſcopo dedidiſſent , mutata ex fortuna

indulgentia mente cauſam belli movendi quærens ;

pacem a Florentinis non ſervatam criminando > omnia

bello neceſſaria fumma induſtria parat . Mors peroppor

1354 tuna inanes curas illius , & dominandi appetitum dire

mit ; ex peftilentia enim anno quarto , & quinquageſi
mo ſupra mille trecentos ( p ) triduo defunctus eſt : ex

quo quies Italiæ paulum elt a bellis data . Nepotes l'e

liquit tres , Maffeum , Bernabovem , Galeatium , qui

communi voluntate patrui imperium ita partiti ſunt , ut

Genuæ ac Mediolano æque omnes imperarent . Maffeo

Laudum , Bononia , Placentia ; Bernabovi Cremona
Brixia ,Bergamum ; Galeatio Comum , Vercellæ , Nova

ria , Aſti , Dertona , Alexandria forte cederent . Johannes

Aulcgius, cum Bononiam pro Maffeo regeret , ac ſimul

tate ( 9 ) orta , non multo poſt Archiepiſcopi mortem ,

urbem fuo ſubjeciſſet ( r ) imperio , quinto anno a Ber
nabove obfeflus Firmum Piceni urbem fibi concedi z

Pontifice , qui cum Avinionæ reſidebat, pactus, Urbani

Quinti Pontificis Maximi Legato eam tradidit . ( D ) Erac

initio fumma inter eos concordia tum Venetorum

quos
Ν Ο Τ Ε.

( o ) Quietis impatiens · A Venetis Ge- diolani . Ejus ſepulcrale elogiuin refert

nuenfes ad Lungherium in Calaritano ſinu , Bernard .Cor.p.3.
profligatos , ne hoftibus parere cogerentur, 1. ( 9 ) Simultate orta . eo quod Maphæns
ie Archiepiſcopo dediffe refert Marth. Vill. i Aulegium Galeatio fratri inagis faventem
116.3 . cap. 86. Sed Ubers. Foliera lib.7. civili- ſuſpicaretur .
bus ait agitatos diſcordiis ne fibi invicem ( V ) Subjeciffet Imperio . ann. MCCCLV .
cederenr , externum dominum ,nempe Ar- i XX . Aprilis die urbe potitus , cum arcis
chiepiſcopum adiciviſſe amn . MCCCLIV . cultodi , qui pro Maphæo erat , filii cx
Vid . Plat.in Vira Innoc, VI. & Merulam Antiq. dem minitatus fuiſſet , niſi ultro cederet ,
Vicec.lib.6 . Vill.lib.5.cap.22.
( 2 ) Triduo defunctus , hoc eſt tribus die ( 1) Legato eam tradidit . Prius Florenti
bus ejus exequiis datis , non autem trium nis oblatam , ab illis vero ne pax violaretur
dierúin morbo defunctus , ut ait Matth. vill. reje&tam Recepta eſt a Legato ann.
lib.4.cap.2 3. Nam ab Augufto Menle uſque MCCCLX . poft annos decein ab ejusdefe
ad O &tobrem inorbus protractus. In tem- tione .
plo Sanctæ Mariæ Majoris conditus Me
 HIST. L 1 B. 1.
25

quos inter & Genuenſes acre bellum erat , tum Impera- 1353
toris , quem fama ad Italiam venturum ferebat, metu .

Paulo poſt Archiepiſcopi

fupremum diem belli Piſani
incendium ab eisxcitatum eſt : cui fomentum Bernabos 1360

præbuit, magis in Florentinos occulto odio , quam aper

to . Stimulabat magni animi virum , tum cupido im

moderata dominandi, tum etiam Ghibellinarum partium

favor , quarum robur & augmentum per Florentino

rum calamitatem putabat fore. Hujus Principis pollici

tationibus , opeque
, opeque elati Piſanorum animi variis injuriis ,
contumeliiſque, quibus laceſſebant Florentinos occaſio
nem bello move ndo quær ebant . In primis quo negotian

di facultas ( co in primis exercitio Civitas regebatur ) adi

meretur , immunitates omnes antea conceſſas abroga

runt , tum nova mercaturis vectigalia, quibus omnis fpes
lucri auferebatur, addiderunt. Eo decreto compulſi Flo
rentini Thelamonis (t ) portum cum Senenſibus pacti ſe
dem mercaturarum ſibi in annos decem delegere , edi
ito publico omnibus civibus Pilas adire negotiandi

gratia prohibitis : nec ullis deinceps oblationibus , quæ

plurimæ a Piſanis factæ ſunt, adduci potuerunt , ut des
cretum id aboleretur . Ob eam rem commoti Piſani ,

movendi belli cauſam quærentes , dolo , fraudeque ci

ves quoſdam ſibi fidos profcribebant , ( u ) qui in Floren

tinorum propinqua oppida per ſpeciem metus , & in Pi.
ſanos odii confugiebant . Oportunitate deinde capta , di

ripienda per proditionem oppida , tenendaque Pifanis

tradebant , a quibus in agros pacatos prædonum more

D in

Ν ο Τ Ε.

( c ) Thelamonis portum . Thelamon oppi ( * ) Proſcribebant : ex compofito cives

dulum in maritima parte Senenſis agri in exulatum abire jubebant, ut à Florentinis
Hetruria cum portu ad oram maris Tyrrhein oppido recepti pro temporis opportuni.
ni a Thelamone Trojano conditum , feu ut tate in cos arma fumerent ,
aliis placet , a Thelamone Argonauta ,
 INI
26 POGGII BRACCIOL

1362 incurſiones fiebant. Id cum animadvertiſſent Florentini,

& ipſi quoque iiſdem ( x ) artibus caftellum Petræ Bonæ

de Piſanis ceperunt , unde ad bellum apertum deven

tum eſt anno

falutis ſecundo , ac ſexa @ limo poſt mille
trecentos . Suſcepta belli cura , ſeptem millium equitum ,
peditumque exercitu comparato , Bonifacium ( ) Lu

pum Ducem belli declarant : qui acceptis ( e ) copiis

populato Piſanorum agro , omnique pecorum genere 1

abacto ad triginta duo oppida , partim vi , partim dedi

tione de Piſanis cepit , Redolfus ( a ) deinde Varanius 1

Cámertes , vir ſuæ ætatis , & pace & bello clarus illi fuf

fectus , cum omni exercitu ad monia uſque urbis pro

fectus haud procul ( b ) mille ab urbe paflibus caſtra locat.

Inde populata omni finitima ora , plures poft dies cum

omni exercitu ad oppida expugnanda converſus Peccio

lum primo , haud contemnendum oppidum , deinde non
nulla caſtella , & in his Tojanum , unde campana'advecta

in palatioque locata ( c ) , hodie quoque loci nomen fer

vat , expugnata ſunt. Sex interim triremes tum ad Thela

monis portum tuendum , tum ad Piſanum littus infe

ftandum paratæ , Gilii ( d ) inſula capta , Piſanum por

tum ingreſſæ , direpris nonnullis , incenſiſque navibus ,

ſublatis quæ eum muniebant catenis , Florentiamque de

laris , i

Ν Ο Τ Ε.

( x) iifdem arribus . Joannis Saxi opera | rentini cives Bonifacii juſtam & tenacem
qui Florentinorum holtem fe dictitabat : propoſiti mentem indignati, publicam utili.
( y ) Bonifacium Lupum , Parmenſem . tatem privata invidia oppugnarunt.
(2 Acceptis copiis. Cum veteri ſuperſti ( 6 ) Haud proculmille doc. quingentis tan
tione augures conſuluiffent , die Lunæ xx. tum paflibus afferit Matth. Vill, lib.11.cap.17.
Junii , hora XII. tanquam feliciſlina, Duci a Pifàrum urbe Rodulphum conſediſſe , &
ſigna tradidere. Præceps exercitus fe fe extra equorum ludum in hoſtium contemptun .
urbismonia proripuit , ne hora illa re infe- celebraſle .
eta ,dilaberetur;nec ur alias per Sanctæ Ma ( c ) In Palarioque locata . In Palatio Prio
riæ Portam egreſſus, quod cunctæ ejus expe- rum , ut mercatoribus meridianæ horæ fi
ditiones per hancfactæ adverfæ fuerant , fed ! gno pulſata inſerviret . Vill. ibid.cap.20.
per portam Rubeam , Marth . Vill.lib.z.cap.3 . ( 2 ) Gilii Infula capra , Duce Petro Grie
(a ) Rodulphus . Bonifacio fuffectus. Flo'maldo Genuena .
 HIST. LIB. 1. 27

latis , ac in victorix ſignum ante templi fores , quod 1362

Johanni ( e ) dedicatum eſt,ſuſpenſis , turres ad illius cuſto

diam fabricatas demolitæ funt. Fama vulgata erat Redol

fum fatis ignave , remiſſeque ( f ) bellum adminiſtrare .

Ideo fucceffor ei datus Petrus Farneſius imperio accepto

cum mille quingentis electis equitibus in agrum Piſanum

tranſiit , hofteſque qui ei occurrerant commiſſa pugna

ſuperavit : ducem quoque (8 ) belli , ac multos præterea
captos inſignes viros Florentiam victoriæ teſtes duxit .

Deinde ad exercitum reverſus tribus caſtellis ad oppugna

tionem Bargæ , quæ Piſanus in diverſis locis erexerat ,

captis , omnes qui oppidum obſidebant profligavit. Hunc
præclarum belli artibus ducem eadem æſtate ( 6 ) peſti
lens ( i ). morbus abfumpfit. Funus niagna pompa cele
bratum , ſepultuſque: ob rerum bene geſtarum memo
riam in Reparatæ templo ſtatua equeſtri ſupra portam

poſita . In eius locum Renerius ( 2 ) frater diſſimilis 1363

moribus , & virtute ſuffectus eſt . Piſani , cum Forenti

norum copiæ in ſtativis eſſent , Britannis , qui tranſa

cto inter Gallorum
& Britanniæ Reges bello in Ita
liam tranſcenderant ad tria millia ( ii erant probati bel

lo viri ) pretio ( m ) conductis , additis præterea militi

D 2 bus
Ν Ο Τ Ε.

(e ) quod Johannidedicarum eft,catenis ſul- delatuſque Florentiam in S. Reparatæ tem

penſis. Antiquomore , qui etiam nunc vi plo fepultus eſt .
get , hoftilia arma, fpoliaque Deorum tem ( i ) Peftilens morbus, morbus inguinis ,
plis affigendi, ut læpius in : Virgilio , aclqui in Veneta , Illyrica , & Florentinadi
Homero tione graffabatur. Hoc eodem morbo Mat
( Ignave bellum adminiftraffe. Petiolo | theus Villanus qui hæc de Farneſio narra
potiri poterat , Pitātque propius urgere , ni vit abfumptus , cujus defiderium minuit:
foeminis tempus & operain dediffet . Philippus paternarum virtutum hæres.
( 8 ) Ducem quoque belli .. Rayneriuin de ( 2 ) Renerius Farnefius . in grati animi.
Baſchisuna cuin.CL. hoftibus cepitFarne lignum fratri ſuffectus.
fius , qui laurcam coronain a: Florentinis ( m ) Pretio conductis . De Britannis con
oblatam magna anini moderatione reculas ducendis Florentinos, monuerat Petrus
vit . Marth . Villilıb.u . Gap sr .. Farneſius , & quidein minori precio , quam
( b ) Eadem aftate , anni MCCCLXII . a Pilānis conductifuerant : led civium ani
xix . Junii morbo inguinis correptus dummos amovit Juftitiæ Vexillifer . Matth ..
ad. S. Miniatum pergeret , nocte occubuit ; Villilib.i i.cap.48 ..
 28 POGGIT BRACCIOLINI

1363 bus aliis , adeo ur ſpeciem exercitus conficerent, agrum

Piſtorienfem nullo impediente populautur , Inde ad fe
cundum a Florentia lapidem infefto agmine profecti

omnia late præda , atque incendiis miſcent : trajectoque

Arno flumine Emporium ( n ) petentes omni ea ora
ubere ſane, ac referra incolis vaſtata , multis mortalibus

occiſis, aut capris , Piſas ( 0 ) revertuntur . Rurſus exerci

tu Florentiam verſus miſſo, per ſuperiorem Arnum defcen

dentes Fighinum expugnant , incoliſque in captivitatem

abductis direptum oppidum incendunt , Florentini , &
ducis virtute , & militum numero impares , ut qui ma

jori ex parte externo equite conſtarent , duce Řenerio

ad Lanciſam hoftibus obviam , ne ad urbem redirent,

profecti , ſuaſore Pandulfo Malateſta ( viro fidei , ut poſt

ea traditum eſt , dubiæ ) caſtra latiori campo , quam nu

merus militum pateretur metati funt . Nota Florentini

exercitus paucitate , Piſanorum ( p ) dux confifus, ad hæc

proditione Germanorum equitum alæ , quæ duce Artima
no ( 9 ) fimulato timore aufugerat , aggreſſus caftra fu
perior pugna fuit . Quadringenti co prælio interfecti :dux
belli , muhtique præterea ftrenui viri ( v ) capti , impedi

menta omnia amiffa : Lanciſa ( ſ ) in poteftatem hoftium

redacta , atque incenſa . Britanni ad duo millia prædandi

gratia tribus ab urbe millibus paſsuum profecti , popula

ris agris villifque incenſis Fighinum redeunt . Poterat ex

pugnari facile hoftis , ſi fide integra dux Pandulfus , qui
capto Renerio ſucceſſerat, fuiſſet; ſed ut compertum eft ,

fallaci { pe ductus imperio urbis inhiabat , quod per in

com
N O T Æ .

( n ) Emporium , vulgo Empoli . ( - ) Viri capti , cum Raynerio Farneſio

O2 Piſas revertuntur . die XVIII. Julii
MCCCLXIII. Alberto Germano Duce .
( 0 ) Pifanorum Dux . Manetrus Lamo
da eli filius .
( 9 ) Arrimane , Germano Comite.
Joannes Obiciu s , Joannes Mangiadorus ,
& Bartholomæus Portigianus capti .
CS) Lancif . ſeu Incila Francifci Petrar
cha origine clara .
 HIST. LIB..la
2.9

commoda civium , & adverfa prælia haud dubie fpera- 1363

bar fore . Piſanorum milites agrum Aretinum Caſentina

temque crebris incurfionibus infeftantes, opulenti præda ,

qua venerant via Piſas conceffere . Diminutis Florentino

rum adverfo prælio militibus , cum de fupplemento con

ſultarent , exulibus omnibus , qui variis de cauſis extorres

patria erant , Senatus conſulto venia data eft, fi certo tem

pore propriis fumptibus pro Republica militaffent . Ad

centum quinquaginta fuere , quorum opera admodum

civibus utilis fuit . Exulum ductor fait Benghius Bon

delmontes nobiliſſimo genere natus ( + ) , qui defenſioni

Bargæ intentus , comparatis nonnullis præter eos pedici

bus, caſtella omnia per Pifanos denuo in expugnationem

ejus oppidi erecta , captis omnibus qui cuftodiæ præe

rant , incendit. Additis deinde ſibi incolis, qui tuto op- 1364
es
pidum relinquere poterant , Britannos ſuis opem ferent

commiſſa pugna ſuperavit : In co certamine multi ca

pri , interempti vero ad ducenti , & quinquaginta : qua

victoria præmia Benghio ( 3 ) data , & in annum dux

exulum fáctus. Altero dehinc anno Johannes ( * ) Augutus ,
rei militaris fcientia clarus , & bello affuetus , cum Bri

tannorum exercitu a Pifanis mercede paratus , primo im

petu Vallem Nebulæ ingreſſus, magna potitus præda in

agrum Pratenſem tranfiit , omnibuſque circum populatis

agris , omnique regione qua tranſierat valtata , multista

men

N O T Æ.

fa
milit , quæ his quoque temporibus floret Icarus
ram , Benghio
vexillum enim manacum
pel bene una
darem Pitanum aliis
cum aliis
multa refert Joann. Baptista Cafortus in hift. XIII , captum Florentiam milerar , Philipp .
Deipara ab Impruneta ; & Ugol. Verrinus de vil lib.1 1.cap.75 .
illuftr . Urb . Flor, € * ) Johannes Augurus . Anglus co fer
· Priſca Bonimontis foboles , Scolarius idem mone Kauchovuole appellatus, quod idem ac
Sanguis, & ex unodeſcendit uterque parents. Sitvefris Accipiter , eo quod eum mater in
Cumpeteres Thufcas Virgo Saluatim ſedes , ſilva ister accipitrum venationem genuerit.
Sanguine Regali geminos enixa reſedit , Ammirar. lib.12 ,7.633
Unde genus claram gemini tražere nepores .
 INI
30 POGGI1 BRACCIOL

1364 men cquitibus ( 9 ) amiſſis Piſas reperit . Bernabos inte

rim Vicecomes occulcus Florentinorum hoftis , fperans 1

co nutriendo bello aliquem ſibi aditum in Hetruriam da
ri , quo fuæ opes augerentur , cujus pollicitationibus freti 1

Piſani bellum moverant , tria equitum millia in eorum

ſubſidium miſit, eo nomine , ut diceret illos Piſanorum
pecunia corruptos ad inferendum Florentinis bellum :

quæ res Piſanis tamquam explorata victoria auxit ani

mos bellique reddidit cupidiores . Simulabant tamen

per fraudem , quo fpe pacis injecta Florentinos negligen

tiores redderent, ſe quietis avidos effe . Itaque per Lega
tum ( 2 ) Urbani Pontificis tentata pax , Pifanis conſulto
iniquas condiciones petentibus , irrita fuit . Non tamen re
miſerant Florentini belli curam , quod peritæ pacis ſimula
tione imminere apparebat ; fed exercitu decem millium ele
Ctorum equitum comparato confilia hoſtium expecta

bant . Pace infecta , cum Britannis , præſidiiſque a Ber

1
nabove miſlis , eæ ( a ) copiæ validum exercitum confece
rant , in
agrum Piſtorienſem , Pratenfemque per Vallem

Nebulæ prædatum venere , tum per marinam in Mu

gellum progreſſi præda omnis generis parta , aliquor die

bus in ea regione commorati ſunt . Milli ad ejus oræ cu

ſtodiam duo mille equites , majori ex parte Germani :

cum levibus commiſlis ( 6 ) præliis , quibus victores di

ſceſſere ,docuiſſent Britannos certamine vinci poſſe , hoſtes 1

conſiderantes , & inutilem & minime ſalutarem in eis

locis, moram , in agrum Piſtorienſem redire neceſſario

coegerunt : quo ex loco Florentiam verſus profecti per

oran
N O T Æ .

( ) Equitibusamiffisa tercentis , ut Phin linilitum .

lipp. Vill. lib . 1 1.cap.81 . ( 6 ) Commiffis praliis . quorum uno tri
( z ) Per Legatum . Marcum a Viterbioginta Germanimilites DuceHenrico Mon
Fratrum Minorum Generalem Florentiam teforti centum Anglos profligavere . Phim
miffum . lip . Vill. lib.1.1 . cap.85 .,
( a ) Es copia. Sex millium: veteranorun
 HIS T. L 1 B. I. 31 .

oram ( c ) ágri Feſulani , quæ urbem reſpicit , Rave- 1364

zanum uſque venere , lociſque circum omnibus , cæ

de ' , incendio , rapinis pervaſtatis , Florentiam reverſi ,

propius urbem caſtris poſitis, propugnacula quædam ex

tra Bononienſem ( d ) portam oppugnavere . Poftridic
tranfiecto Arno in regiones Senæ propinquas , nulla bel
ubi paucos
li crudelitate omiſſa prædatum profecti , ubi

dies ad curandos faucios , qui vulneribus ex variis caſtel

lorum oppugnationibus acceptis ad duo millia erant )

commorati , Vallem Arni ſuperiorem petunt , fruftraque

tentatis nonnullis prælio oppidis , Aretino , Cortonenli

Senenſique agro populato , in Piſanorum fines , qua ve

nerant via revertuntur , ultra ſexcentos ex fuis ea expedi .

tione deſideratis . Interim Florentinorum ſumma diligen

tia congregatæ apud Miniatæ oppidum copiæ , prope

Piſas ad Gradus ( e ) poſuere caſtra . Ingreſſi urbem mili

tes ex citeriori Gallia a Bernabove miſli , cum populari

um animos auxiſſent , Florentinorum copias vinci poſle

arbitrati , Mediolanenſis viribus maxime freti , caftra ho

ſtium magno impetu , veluti ex improviſo aggrelli, cum

Ducis prudentia ad ſubitos intenta caſus , ita acies diſpo

ſitas appareret , ut ſignis collatis , ſi res exigeret , ad dimi

candum præparati viderentur , tumultu verius quam pugna

recipere coguntur . Cum in urbem
excitato , ad ſuos ſe
Piſani rediiſſent , exercitus Florentinorum Liburnum ,

( f ) tamquam portus cuftodem conceſſit , expugnatum 1

que incendit . Inde cum fama eſſet Piſanorum copias ,

quæ
N o T Æ.

( c ) Per oram agri Felulari , hoc eft per
agros Feſulanos Florentiæ propinquos
Feſulæ procul a Florentia 4. paſs.mill. Urbs
eft Epifcopalis a Florentinis everſa ann.
MXXIV . Colonia perantiqua .
( d ) . Bononienfem portam . per quam ad
Bononiam iter , aliter S. Galli porta nun-
cupata ,
( e) Ad Gradus , nempe ad Sanctum Pcs
trum in Grado .
Liburnum tanquam dc, Sumit Libur
num pro arce quæ Piſanum portum tueba
tur , nunc Libúrninomine,tum arx ,tuin por
cus intelligitur ; Qui intra paludes prope
Montem Nigrum , interPilas 13.& Vada
Volaterrana ad ortú 20.pafl,mille pofitus eſt
 32 POGGI1 BRACCIOLINI

1364 quæ ex illorum agro onuftæ præda redibant , jam in pro

ximo eſſe , ne interclulus diſtineretur, Volaterras profici 1

fcitur; Britanni, Germanique nonnulli corrupti pecunia ,

cujus avida gens eſt , derelictis Piſanis agrum Senenſem
hoſtili more ingrediuntur. Deerat dux belli Florentinis ,

qui exercitui , in quo ad ſexdecim millia hominum cen

febantur, præeſset ; nam antea Pandulfus minime Civitati

gratus millionem poſtulaverat . Itaque accitum Galeot
tum Malateſtam virum fpectatæ virtutis artibuſque

imperatoriis inſignem exercitui præficiunt. Iis acceptis co

piis Caſcinam Piſanorum oppidum ſeptem millia paſsuum

urbi propinquum perrexit . Erat dux ſenex admodum , ac
valetudinarius , in quo magis animi vires , quam corpo

ris vigerent. Nequid ergo detrimenti caperetur , exerci

tus curam Manno Donato Florentino , viro impigro , bel

liciſque rebus exercitato demandavit, tribus additis Præfe

&tis , quorum conſilio , atque opera ſaluti caftrorum pro

wideretur . Mannus præ ceteris egregii Ducis conſilio uſus,

qua ex parte caſtra debiliora videbantur , munitionibus,

ftationibuſque militum firmiora reddidit. Sparſa per ur

beni fama , qua majora veris afferebantur”, caftra ho .

ftium laxiori aſſervari cura , quam diſciplina militaris re

quirat, milites palatos , vagoſque ferri , omniaque re

miſſe , ac diſſolute agi , Piſanos ad caftra quam primum

expugnanda movit. Johannes Augutus dux ſagax , quo

tidie tentari caſtra laceſſentium more juſſit , quo in futu

rum negligentiores fierent, cum totis viribus pugnaretur .

Ubi vero poft ejuſmodi frequentes congreſſiones tempus

(8 ) adelſe viſum eſt , præſenti animo Britanni , Piſanique

cum omnibus copiis hoftium caſtra ſumma vi adoriun

tur .
N O T Æ.

( 8 ) Tempus adeffe vifum eft . Tempus ex- pulverem in eorum oculos conjiceret , Phi
pectaverat Augutus , quo fol in hoftium lip. Vill. lib.11.cap.97.
faciem vergeret , ventuſque meridianus
 HIST, LI B. I. 33

tur . Primo congreſſu Mannus ( b ) vir ſtrenuus cum quin- 1364

que cohortibus , & ala equitum facta eruptione a latere

hoftes invadit , quem ceteri duces remotis caftrorum mu

nitionibus magno impetu ſequuntur . Acriter ac diu

utrinque pugnatum eſt . Britanni prioribus victoriis elati

forti animo certabant ; noſtri vero ut acceptas injurias

ultum , irent inflammati pænas ab hoftibus expetebant .

Clamor ingens utrinque increbuerat , utrinque gladii mi
cabant , fumma vi , aſperoque marte cominus collato

pede certabatur . Multi cadebant , plures vulnerabantur.

Tamen cum aliquot horis pugnatum eſſet , inclinata hoſti

um acie vincuntur. Longo feſſi præli

prælio Piſani
o Piſan i ,, omneſque

in fugam verſi, dux cum paucis ad Sabinum oppidum ,

ubi equos reliquerat,effugit. Ad mille homines eo prælio

deſiderati , duo millia capti ; externi milites majori ex

parte dimiſſi ſunt . Piſani ad unum in cuſtodiis habiti .

Cenſebant plures , ſi e veſtigio oppugnatum Piſas iretur ,

facile fore , ut in tam trepidis rebus , ubi nullus locus con

filii eſſet , in tanta tum captorum , tum interfectorum

civium mæſtitia , urbs imparata primo impetu capere

tur . Raro in tanto terrore conſilia expedita elſe folere ,

mæſtitiam debilitare animos , tanta præſertim clade per

culſos : Alii non ( i ) temere agendum affirmabant, muni

tam eſſc urbem , multoſque ex acie equites , ac pedites

qui in urbem confugiſſent ſupereſſe, tutiora conſilia du

biis eſſe præponenda . Itaque cum urbis portis obequitaſ

ſent , atque intantæ cladis memoriam Galeottus nonnullos

cives , & in his Lottum ( 1 ) Caſtellanum equeſtri donal

E ſet

N O T Æ.

( 5 ) Mannus. DonatusFlorentinus , cui imperitiam cimebat , ne infidiis depren

post Galleottum belli cura demandata erat . deretur .
( i ) Alii non temere agendum . Galleottus ( 1) Lorrum Caſtellanum , una cum Pem
Malatelta felicem belli exitum inimicorum tro Ciacciono a S. Miniate , & Boſtolino
fraudi committere noluit ; ob locorum enim Aretino , uti affirmat Philip.vill, lib.11.6.999
 34. POGGI1 BRACCIOLINI

1364 ſec dignitate, ad Miniate revertitur , millis Florentiam

cum captivis vilioribus , curribus quatuor & quadragin

ta ; dignioris equis ſunt advecti, quibusomnibus, quam

vis acerrimihoftes eſſent, tamen benigne etiam a mulie

ribus cibus abunde datus . Ob hanc inſignem victoriam
ftatutum eſt , ut quo die , is ſancti Victoris fuit , Piſa

ni ſuperati victique fuerant , equorum curſu quotannis

victori pallium fericium præmio daretur . In agrum

deinde Piſanum exercitus ductus magnis calamitatibus

urbem afflixit, quæ res eos pacem petere coegit , quæ li

cet ab omnibus civibus improbaretur , ut qui urbem

inimicam , & imperii æmulam expugnare , & in ſervi
tutem redigere in animo haberent , idque non multo

tempore ſe affecuturos confiderent ; tamen cum novum

fædus inire eos cum Bernabove omnes prædicarent , illi

que jam oppidum Petræ Sanctæ ( m ) traditum eſſe appa

reret , quo Florentinis bellum inferret , majores motus
veriti , Oratores quinque Piſciam ( n ) miferunt , qui' his

conditionibus pacem dixerunt , ut Petræ Bonæ ( ) ca

ftellum , quod belli cauſa fuerat , Florentinis traderetur ,

nonnullaque oppida Piſani in finibus eorum fita demoli

rentur . Inſuper centum aureorum millia in decem an

nos æquis penfionibus ſolverent , utque priores immuni

tates Florentinis , qui negociandi cauſa Piſas ſe contulif

ſent, reſtituerent . Ita ſecundo poft cæpruni bellum an

no , quarto vero & fexageſimo fupra mille trecentos

pax ( p) conſtituta eſt; quinquennioque poft Bernabovis

bel
N O T Æ.
O T
( m ) Petra Sancta . Oppidum in ora ma- ) ab agro Senenſi dirimens .
ris Tyrrheni poſituin , olim Feraniæ. fa ( 0 ) Petra Bona caſtellum . Piſanis ablar
num a Deſiderio Langobardorum Rege tum per Florentinos par pari rependentes ; 1
Petra fáncta dictum ad abolendam propha- cujus cauffa ad arma utrinque deventum an .
næ Dex memoriam , Brier. lib. 6. , zi Ita- | MDLXII .
lia . ( p ) Pax conftitura . MCCCLXIV.Pri
( n ) Piſciam . Urbecula vulgo Piſcia , a die Kal.Septembris pax farmata , pofteriore
qua fluviolus. Puicia S. Petri Patrinonium die Florentia publicata ,
 HIST . LIB . I. 35

bellum exortum , cujus initia paulo altius videntur re- 1364

petenda . Confecta pace , Johannes Agnellus PiſanusGhi

bellinæ factionis princeps, qui Bernabovis auxilio , con .

ſilioque , dum Piſciæ de pace ageretur , urbistyrannidem

occuparat , (9) haud multo poſt cum Lucam ad Caro

lum Quartum Imperatorem Urbani Pontificis exhorta

tione in Italiam reverſum veniſſet , cafuque quodam

prolapſus coxam ( r ) fregiſſet, in exilium à civibus ,tu

multu populi excitato , ut primum rumor Piſas dela

tus eſt , agitur , Petruſque Gambacurta diverſarum par

tium in patriam ſuorum favore receptus: Reipublicæ gu
bernationem ſuſcepit . Lucæ pro Imperatore erat Patriar

cha ( S ) Aquileienſis, natione Germanus, qui oppidum

Miniate , quod ſe Carolo ſponte dederat , Imperii nomi

ne occupans , vicina Florentinorum loca noyo bello ho

ſtiliter invaſit, ea mente , ut Florentinos , ſicuri poſtmo

dum accidit , ad redimendam ab Imperatore pacem im

pelleret ; quæ paulo poſt cum Imperator , qui Romam

ad Pontificem jerat , Lucam rediiſſet ,datis Imperatori au

reorum ( t ) millibus quinquaginta , ſecuta eft. Non de

ftitit tamen Patriarcha , quin incurſiones denuo faceret

in agrum Florentinum prædandi gratia : & quia jam fa.

& a pace Imperatoris nomine nequibar ; cum ſignis mili

E2 ta

N O T E.

( 9 ) Occuparar, vide Philipp. Vill. lib. 11. I quardi nomen tribuit , deceptus fortaffe .
Cap.10. Truncium Ann . Piſ. Marquardi Auguſtani Epiſcopi nomine
( v ) Coxam fregiſſer . Dum ſuper males qui & ipfe a Carolo Imperatore. Thulciæ
contextos trabes Imperatoris. mimum ; in- præfectus füit.
tentus audiret , diffoluta machina in præceps (1 ) Aureorum 5o . & inſuper quatuor au-.
actus eft .. Ann:Piſ. & Cor us p.III.Hifi Med. reorum millia ſingulis annis Carolo perſo
( 1) Patriarcha Aguilejenfis, Ciroli IV. luca ', Marth : Vill: 1:6; 4 : cap . 76. Pax vero
Iinperacoris frater: Nicolaus appellatus . XXI. Martii: MCCCLXIV . ſecuta ,ma
Vide Raynald:Ann.Eccl . & Math Villilib.s. Ignis lætitix fignis publice . datis , ſed civi
cap.20 . Decipitur Truncius in Piſanis Arna- busprivatiin moerentibus , quippe pecunia,
litus , qui huic Aquilejenfi Patriarchæ .Mar.Lexhauſtis..
 !
I
IN
OL
G C CI
36 P OG II B RA

1368 taribus Ecclefiæ Romanæ Florentinos populabatur , ob

1
eamque cauſam ( & id Pontifex ( u ) cupiebat ) Legatum
Romanæ fedis Cardinalem ( x ) Bononienſem ex Gallia
oriundum ſuo nomine Imperator , antequam in Germa
niam regrederetur,Senis , quamvis libertatem adſciviſſent,
ac Miniati Lucæque præfecit. Ægre Florentini ferebant
Miniatenſes relicto priore cum eis fædere , Imperatoris
ducem , ac milites contra ſe recepiſſe. Tentarunt primo

eorum animos , ſi quo modo ad priora fædera , rejecta Lega

ti poteftate, redirent . Ubi ca res nequaquam fucceſfit

obfidione oppidum expugnare adorti, tum ſuis , oppida
norumque exulum , tum fociorum auxiliis oppidum cir
cumſedere . Inclufis opem ferebat Pontificis , qui Lucæ
morabatur, Legatus , ut qui Imperatoris voluntate id face
re præſeferret. Bernabovem præterea Florentinorum ho
ftem ad defendendum oppidum excivit , qui contra )
fædus antea cum Florentinis contractum ;, quo caveba

tur , ut Vicecomites Hetruria , ipſi Lombardia abſtine

1369 rent , milites ſubfidio obfeflis mittere decrevit : ut tamen

injuriæ honeftam aliquam præferret cauſam , litteris Flo

rentinos monuit , ut obfidionem relinquerent , utque caſtel

la de Miniatenſibus capta reſtituerent . Id ne injuſtum

omnino videretur , falſo Imperatoris ( 2 ) nomine tutaba
tur , cujus juſsu neceffe fibi fore affirmabat arma adverſus

cos fumere , qui illum fuaque oppugnarent . Non de

ftitere tamen ab incepto Florentini , fed obſidioni inten
tiori

N O T Æ.

(u ) Ponrifex cupiebar. Urbanus V. Ca (y ) Contra Fædus : ann. MCCCLX .

roli amicus . percuſſum . Oblitus Florentinorum bene
( * ) Cardinalem Bononienfem . Guido- volentiam , qui Imperatori in eum inolien
nem de Bononia Epiſcopum Portuenſem i tiauxilium denegaverant. Leon. Aret. Hiff.
Carolus Roma poft coronam acceptam de- Flor.lib.8. Marrh .Vill. lib.4.cap. 81 .
cedens ann , MCCCLXVIII Vicarium (2 ) Falſo imperatoris nomine . fè enim ab
conſtituit , & Lucæ reſidere juſſit. Boſq.de Imperatore Vicarium conftitutum oſtenta
Geft. Urb. V. apud Rayn , Ann ,Eccl.T.16. .bas .
 HIST: LI B. I... 37

tiori cura incubuerunt , miffiſque ( a ) Viterbium ad Us- 1369

banum Pontificem Oratoribus , cum eo contra Bernabos
vem , quem nulla pacta fervaturum conftabat , fædus:
in

iere ( b ) , cui Bononienſes, Lucenſes, Piſani, Patavinus( c ),

ae Mantuanus( d ), Ferrarienfiſque ( e :) Princeps ſocii acceſ

fere · Bernabos interim cum Miniacenſes ſua opera de

fendendos recepiſſet , primum pedites intromiſit , tum

Augutum a ſe pretio conductum cum exercitu ad libe

randum obfidione oppidum ire juffic , qui caſtra ho

ftium expugnare difflus, apud (f) Caſcinam conſedit .

Florentini præ metu illos caftra localſe arbitrati , duci

bus > qui exercitui præerant mandarunt ; ut Britan

nos , quos paucos eſſe popularis rumor ferebat , e veſti

gio aggrederentur. Videbatur id confilium fore admo

dum periculoſum , ideoque certamine abſtinebant ; at

fæpius a ſummo Magiſtratu acriter timoris , ac negligen

tiæ , quod tamquam fegnes in caftris ociofi ſederent , ca

ſtigati, certam quodammodo victoriam fortunæ arbitrio

commiſerunt . Temerarium confilium malus eventus ſe

curus eſt . Inita cum parte exercitus ( nam reliqui in ob

fidione relicti erant ) cum hoſtibus , qui procul a caſtris

aberant , pugna , cum illi timorem cedendo fimulaſſent ,

1 noftros effuſius ſequentes in inſidias deduxerunt . Tum

Florentinus undique circumventus , reintegrata pugna ,
Duce

Ν Ο Τ Ε .

( * ) Miffifque Viterbium & c. Non Viter ( d ) Mantuanus'. Ludovicus Gonzaga ,

bium , fed Romam Oratoresmiffi Alexan ( ) Ferrarienfis . Nicolaus Eftenfis
der ab Antella , Ugoccio Riccius , Blaſius Quibus addiri Feltrinus Gonzaga Regii
Gualconus , qui cum Arnoldo Cardinali Lepidi Vicarius , Nobiles Corriggienſes ;
Urbani Legato fædus injrent . Ammirat. & Aretini . Ammirat.p.671 .
lib .1 3.p.671 . C ) Apud Calcinam , Pifano in agro de
( 6 ) Fædus iniere , ann. MCCCLXIX . cem pafluum millibus a Florentinorum exer
XX. Novembris . citu conſedit Augutus . Leon , Aret, lib.8 .
( c ) Patavinus . Franciſcus Carrarienſis.

1
 I
L IN 1
II C IO
GG AC
38 PO BR

1369 Duce ( 8 ) exercitus , multiſque præterea viris fortibusca

pris , Auguto victoriam conceſſit . Elati victoria holtes Flo :

rentiam verſus profecti, late circum populatis agris , ad

portas uſque excurrentium more progreſſi ad quartum
( b) lapidem caftra poſuerunt. Nequaquam adverſa pu
gna territus Florentinus , majoribus viribus , nec minori

cura obſidioni imminebat , noviſque militibusmillis , qui

oppidum acrius premerent , omnibus rebus poſtpoſitis op

pugnationem inceptam proſequitur . Britanni cum fpo .

Liato late Florentino agro ad Miniate redirent , quidam
obſcuræ famæ vir Luparellus nomine ad ducem ( i ) exer
citus (is Robertus erat Comes Baccifollis , clanculum noctu

venit, pollicitus fe aditum illis in oppidum daturum : ejus

domus cum pro muro eſſet oppidi , hunc ſe nocte proxi
ma ; cum creta compactus eſſet , effracturum fpondet .
Verum ut oppidani ab omniejuſmodifufpitione , curaque
averterentur, ab adverfa oppidiparte ſcalas diluculo admo

veri, oppugnarique cum locum ſummis viribus jubet. Ut e

rat conftitutum ,ad murum ſublato clamore cum accefliſſent,

oppidanis , militibuſque ad defendendum oppidum inten

tis , demolito domus (1 ) muro Luparellus. Florentinosad

mittit , qui ut in forum pervenere ", excitato tumultu o

mnia terrore miſcent . Tandem multa utrinque patrata cæde

oppido potiuntur.Multiex Bernabovis equitibus viri nobiles

( m ) capti, reliqui Lucam confugere. Recuperato Minia

te
N O T Æ .

(3 ) Duce exercitus . Joanne Regienfi ; | Duces erant , quorum altero capto ', alter:
quiMiniatenfi.obſidioni -intentus cuin ha- oppugnationem perſecutus eft .
ſte congredi negabat ', ſed ignaviæ a Floren ( ! ) Domus muro . Vid . Corium polll.Leon ..
tinis accuſatus Eamus,ait ,quoinexpertium vi- Aret.lib.S. & præ omnibus Ammiratum . lib .
rorum ftullitia nos - trabit ; Jocuri animus non 13.2.673e.
deef , isanec confi ium defuiſſe.conftabit .,Leon . ( m ) Viri nobiles capti . Principes defe
Aret , Hift. Flor.lib. 8. , { tionís autores , Ludovicus ; & Blafius de
( 5 ) Adquarium lapidem . ut præ metu a Ciccionibus , & Philippusde Lazerinis, qui
Elorentinis exercitus revocaretur , Minia Florentiam ducti , & ab irata plebe pene
teque obfidio tolleretur .. oppreſli , capite tandein mulctati perduet
( ) Ad Ducem exercituss. Duo exercitus lionis poenas dedere.Leon , Ara . & Amm.ibid .
 HIST. LI B. I. 39

te falutis anno (n) milleſimo trecenteſimo fupra fexage: 1369

ſimum nonum , Pontificis LegatusLucenſibus , Florentino

rúm exliortationibus proximo anno acceptis aureis , quos

Florentini mutuo dedere , ad millia vigintiquinque, liber
tatem (o) reſtituir . Amiſſo Miniate , Bernabos cum

æftuaret animo , veritus ne in Galliam a Federatis adver

fus fe bellum transferretur ( jam enim Bononiæ equitum ,

peditumque cohortes plurimæ convenerant ) copias fuas in

Hetruriam traduxit , fpe certa proditione Agnellum in Ty

rannidem reſtituendum : quæ res ſecreto cognita Florenti

nos movit , ut trecentos ſagittarios, qui faluti illius urbis

providerent , Gambacurtæ mitterent , quorum opera con

filia omnia , & hoftium conatus fruſtra fuere . Nam cum

(p) proditorum induſtria Bernabovis pedites jam Piſana con

fcendiſſent mænia , a præſidio Florentinorum re detecta e

muro dejiciuntur. Excluſi vana fpe milites, cum agrum 1370

Piſanum deprædarentur , miſſis a Florentia cquitibus retro

primum Serezanam , tum in patriam ceſſere . Pulſis He

truria hoftibus, Florentinorum ( 9 ) copiæ , duce Manno

Donato , qui in bellis fuæ Reipublicæ ſumma cum laude
verfatus erat , in auxilium Pontificis adverſus Bernabovem

proficiſcuntur. Cum Mutinam veniſſent , Bernabovis exer

1
citus Regium Lepidum obſidebat , caſtellis (r) quibuf
dam

N O T Æ.

( n ) Anno . Non MCCCLXIX . fed mandam miffos.

MCCCLXX . ab ejus def ( P ) Proditorum , induſtria . Quos inter
rentinis ad Imperatorem XVI . tranſa &tis præcipui Marcus Travalda Polanus , &
annis , defecerat eniin ann. MCCCLIV . Neapolitanus quidam , qui variis cruciati
Marth . Vill. lib.4.cap.69. bus affc &ti , capite demum mulctati ſunt .
( 0) Libertatem restituit .Detectis Berna- Ann. Pif. ad ann .MCCCLXX.
bovis inſidiis , qui -Alderici Interminelli ( 9 ) Florentinorum copia . Bononiain Ægi.
opera Lucam occupare moliebatur , cum. dio Tufculani Epiſcopo juxta lancitum cum
que fibi & urbi timeret Legaens , acceptis Pontifice foedus oltingenti equites auxilio
25. aureorum millibus civibus libertatem milli . Leon . Arer. lib.8.
reftituit , quam anno MCCCXIV . amife ( r ) Caftellis quibufdam , ligneis, e quibus
rant. Corius p.III. Leon . Ara , lib.8. qui addit | ignis ſaxaque in urbem conjicebantur .
Florentinos Lucam ad Rempublicam fir
 40 POGG II BRACCIO LINI

1370 dam ad obſidionem urbis erectis. Johannes Augutus dux

copiarum Bernabovis, prædæ cupidus , relictis cum præ

fidio caſtellis , in agrum Bononienſem tranſgreditur popu

landi gratia : oblata occaſione Mannus una cum Feltrino

( ) Regii tyranno caſtella hoftium , fuperatis , qui in ca

ſtra remanſerant, expugnat : quo ex labore adeo defatigatus

eft , ut contracto morbo paucos intra dies expirarit, cujus

imaginem Patavinus Franciſcus ( t ) ſenior , ob ejus res

& pace, & bello egregie geſtas, in Regia inter illuſtres
viros egregia pictura locari curavit . Victoria parta , ſo

ciorum omnium copiæ , Florentinorum duce Roſſo Ric

cio in Manni locum , ſuffecto in agrum Parmenſem , ubi

Bernabos erat, prædatum tranfiere . Agebantur in ejus fere

conſpectu hoftium fpolia , pecora , captivique utriuſque

fexus abducebantur : nullum aberat calamitatum genus ,

quas militaris inſolentia patrare conſuevit ; quapropter

mentione pacis injecta eam æquis legibus componi poſſe

in fpem ventum eſt. At Roſſus, ſociique tentandum ali

quid laude dignum antequam ab armis diſcederent , rati,

ſpe ſeducti Bargæ , per proditionem recipiundi , cum ad

oppidum perveniſſent, vana fpe luſi in inſidias redeundo

præcipitarunt. Capri Riccius, ſociique, ut paci faciendæ

afſentiretur , Legatum adegerunt : qux Bononiæ ea in pri

mis conditione, ut captivi ab utriſque dimitterentur, an

no ſupra mille trecentos ſeptuageſimo , quo & Urbanus

(u) Pontifex diem obiit , firmata eft. Elečtus in Pontifi
cem

N O T A

( 1) Feltrino . Gonzaga Ludovici Man- eſt proſequutus , Leon , Aret. lib.8.Hift. Flor.
tuæ Principis fratre Rayn. Ann. Ecclef. ann. ( - ) Urbanus Pontifex · patria Lemovi
MCCCLXX.T0.16.col . cenfis , Guillielmus Grilant antea vocatus ,
( 0 ) Franciſcus • Corrarienſis Mandum octavo Pontificatus anno , menſe 4. dum in
qui curandæ valetudinis caufa Patavium fe Galliam proficiſceretur mortuus eft . Plat.
contulerat , ibique obierat , fummo honore de Vit, Pont, Mal in Vrb, Via ,
 HIST . L 1 B. 1. ; 41

cem Gregorius ( x ) Undecimus cum Florentinis, Lucen- 1370

fibus , Pifanis , Senenſibus , Aretinis fædus renovavit :

Eodem anno millus Bononian Legatus Cardinalis Bituri

cenſis Augurum paulo poſt ſuum adventum ea mente

ut Mediolanenſi bellum inferret, conduxit ( y ) , Galeotti

Malateftæ Italorum qui ſub Legato militabant ducis con

filio ufus, qui terram hoftilem armis quam primum in

vadendam effe decrevit , ut Vicecomites potius de fuo

rum ſalute , quam de inferendo ceteris bello animo agi

tarent . Parato valido exercitu , Legatus fuſis primo im

petu hoftibus oppidum Johannis prope Placentiam de Ber

nabove vi cepit . Sequenti anno Sancti Angeli ( 7 ) Car- 1371

dinalis , revocato Bituricenſi (a) cum Bononiam Legatus

veniſſet , bellum proſequitur , prælioque apud Brixiam (b)

cum hoſtibus commiffo , Galeotti confilio illos fundit ,

fugatque. Johannes Galeatius Virtutum (o ) Comes , Berna

bovis nepos, Franciſci Eſtenſis Ferrarienſis .Principis vir

tute ' , qui captus fuit ' , defenſus hoſtium manus evaſit .

Inde.victor exercitus , cujus Dux ( d) Gallus erat ,urbem

Vercellas (e) cum centum ferme oppidis pugnando in

F de
Ν Ο Τ Ε.
! ( x ) Gregorius XI.die penultima Decem ( 6 ) Apud Brixiam , fcilicet ad Rube
bris ann . MCCCLXX . utex ejus litteris . riam . Rub . Hift . Rav.lib.6.
Vid . Greg. ann . 6. ep.cur.p.17. Hunc Lemo ( 0 ) Virtutum Comes . Sic di&tus a Comi
vicenfi Patria fuiffe nonnulli afferunt. Pe- tatu Virtutum , quem dotis noinine una
1 trum Belfortem appellarum vult Plat. ſed cum quingentisaureorum inillibus illi dede
alius ejuſdem vitæ auctor Perrum Rogerii rat Iſabella Caroli V. Soror . Pigna Hist.
vocatum affirmat , cujus Pater Guillielmus Princip. Ateft. lib 5 .
Comes Bellifortis , ex quo in errorem indu. ( d ) Cujus Dux Gallus erat , hunc Hahu
Etus forte fuit Platina , ab oppido ejus ditio- veyod fuiſſe adnotat Pigna Hift. Princ. Ateft.
nis fainiliæ cognomen deducens . vid . Rayn. 12.319 . fed idem eft ac Augutus.
Ann . Eccl. To. 16. Ita ipfe Baprifta Sacskius a ( e ) Vercellas cum centum ege. Vercellä
Vico Platina , Plarina denominatus. Epifcopi Othonis Flilci opera a Bernabove
(Conduxit . Deſcivit a Bernaboven defecerunt . Cor.p. 111. Ipie Gregorius Phi
Augutus ob imminuta ſtipendia , cum falsò lippo Conſtantinopolitano Imperatoriſcri
a Galeatio ejus filio acculatus fuiffet , quod bens 70.3.ep. fecr.pag.58. apud Rayn . infra
in Aftæ prælio officio defuiffet . duos menſes ( inquit ) ultra centum caftra per.
( z ) Sancti Angeli Cardinalis . Guillelmus | rebellionem , alios modos diftorum perfido.
de Novelleco . rum ( fcilicer Vicecomituin ) tyrannidi
( a ) Biruricenf . Petrus appellatus tit. ubirada .
S. Mariæ Tranſtyberim . Rayn. 10,16,

1
 OLINI
42 POGGIT BRACCI

1372 deditionem recepit. His malis , ac novo metu compulſus

Bernabos Avinionem Oratores (f) miſit , pacem a Pon

tifice quacunque conditione redempturus . Et quamvis

4 bello Legatus ſuperior eſſet, pecunia tamen , atque ami

corum preces adeo valuere , ut induciæ darentur, quas ſi

bi redimendas quocunque pretio Mediolanenſis cenſebat ,

tum uc bellum a ſe averteret , tum quoniam exiſtimabar

equites , pediteſque Pontificis ſtipendio privatos neceſſario

prædandi cauſa in Hetruriam tranfituros ; quæ opinio vi

rum prudentem minime fefellit . Nam publicatis ( 8 ) in

duciis, ſuaſu quoque Legati , iter in Tuſciam vertere .

1375 Erat enim , & Legari ( ) , & Pontificis confilium Flo

rentiam impararam armis , inopia præterea frumenti

quæ maxima erat , urgente , urbi fame belloque oppreſſæ fa
cile libertatem adimi poffe . Qua inani fpe ductusLegatus

cum id fæpe ab eo poſtulatum effet , & ad Pontificem uf

que millum pro frumento fubminiſtrando , ne quid com

meatus ad iffos importaretur, mandarat : cumque omnia

illorum cauſa Legatus , & Pontifex fe facturos publice

prædicarent , frumentumque miffuros, tamen ſecreto ſum

ma cum diligentia , ne ad cos deferretur , providebane .

Exiſtimabat enim homo bevitatis Gallicæ populum , fame

cogente,arma adverſus civitatis principes fumpturum , &

cam fore cauſam ,ut bello etiam , ac ſeditione fatigata
urbs

N O T Æ.

Ormores . tres, quorum prineepsPau- Hift. Flor. Cor . Hift. Med.p.3. Addit præterea
lus Chriftianus . Aretinus , & Plar, in vita Greg . XI. in Ponti
( 8 ) Publicatis induciis . Bononix a Guil- ficem commotos Florentinos co quod Pia
lielmo S.Angeli Cardinali , cui auctoritas tenſes ad deſciſcenduin impuliffet , quod di
conceſa fuerat. Rubeus Hiji, Raven . lib.6. luit Rayn . Ta 16.epiſtola Greg . XI. Senenfi
T0.4. Epift.Secr.p.160. apud Raynand . bus ſcripta , & aliis inſuper quas Gregorius
( b ) 21 Legari ,Ó Pontificis confilium . Su- Lucenfibus , & ipfis Florentinis ſcripſit .
{picati ſunt Florentiniex compoſito Augu- quarum prima prid. Idus Apr. ann. V. Avin,
tum dimiffum , ut eorum agros populare- 12. apud Villanovam Avin . Diæcefis eodem
tur , & jam laborantibus fame venturæ re- i anno ,
geris ſpem auferrer. Sic Leon , Ares , lib. 8 .
 1

HIST . L 1 B. 1.
43

urbs in ditionem ſuam veniret. Sed civium ( i ) pruden- 1378

tia occultorum hoſtium ncquitiam fuperavit : quorum

canta fuerat , non ſolum fpes , fed ftultitia , Legati præ

ſertim , ut nonnullos architectos Florentiam mitteret

qui locum condendæ arci ad continendam in fide urbem

deſignarent: quibus rebus permoti omnes una mente ad

tuendam libertatem , inſanæque cupiditati obliftendum

vehementius exarfere .

F 2 POG

NO T Æ.

( i ) Civium prudentia , occultorum ho- cum vim vi repellere non pofſent , pecunias
$tium.nempe Pontificis & Legati qui occul- Augutum ex hoke amicum fecerunt . Vid.
te cum Joanne Auguto, ad Florentini agri Leon, Ardi. Hiß . Flor.lib.8.
devaſtationem convenerant Florentini

1
 44

POGGII BRACCIOLINI

FLORENTINI

HISTORIARUM

FLORENTINI POPULI

L 1 B R I S E EU N D I

Ε Ρ Ι Τ Ο Μ Ε .

Lorentini , fæderis conditionibus a Legato violatis

Vicecomitis auxilium contra Pontificem implorant . Bo

F
nonia , multaque præterea oppida'ad Florentinos defi

ciunt : unde excommunicationis fententia in eos lata . Duo

Florentini milites Britannos duos fingulari certamine pro

fternunt . Oppugnatur Bononia , non tamen expugnatur .

Cæſena barbare & crudeliter diripitur. Vulſcinenſes Ponti

ficis imperium abjiciunt ; fed eorum oppidum proditione

captum igne ferroque vaftatur. Pontificis in Italiam ad

ventus , qui poft varios eventus occumbit . Vrbanus Sex

tus in Pontificem electus a cenfuris Florentinos ſolvit , pa

cemque aquis conditionibus facit .

1375 Ellum inde difficile, ac periculofum anno quin

to , ac feptuageſimo fupra mille trecentos fe
cutum eſt , triennio ferme inter Florentinos
В
B
& præſides Gregorii Pontificis geſtum , quod

ab immenſa , immoderataque aliena occupandi , tum

Pontificis , cum Legati ( a ) qui Bononiæ præerat, ambi
tione
N O T Æ.

( a ) Legari , nempe Guillielmi S. Angeli Cardinalis , ut di& tum eft ,

 HIST. LIB. 11. 45
1
tione profectum eſt . Erat Florentiæ , qualis nunquam 1375.

antea , frumenti caritas : quod ſciens Legatus , cum inter

dixiſſet, nequid annonæ ex Flaminia, Bononienſique agro

ad Florentinos comportaretur , fperanſque , ut fames , &

bellum ( duo ingentia mala ) cives ad deditionem compel

lerent , tentata prius oppidi Prati (6) proditione , eo Au.

gutum exercitus Ducem , tamquam emeritis ftipendiis li

berum , ad capiendum oppidum miſit . At ejus opera qui

Florentinis occulte ( c ) favebat & Pontificis Præfectis

ob eorum dolos'erat infeſtus, re detecta , proditores ( d)

fupplicio affecti ſunt. Fuerat præterea illi mandatum , ut

agrum Florentinum ad annonam intercipiendam ( &

jam meſlis inftabat tempus ) longe lateque vaftaret , quo

majori fame populus vexaretur . Abbas ( e.) inſuper Mon

tis majoris , qui Peruſiam pro Pontifice tenebat , orta in
ter Senenſes, & Cionum Salimbenum corum civem non

nullis oppidis quibus imperabat fidentem , diſcordia , con

tra Senenſes auxilia equitum peditumque ſubminiſtravit ,

fretus cum vires eorum contritæ efſent , ſe ejus urbis im

perio potiturum ; quod procul dubio accidiſser, niſi Fla

rentini animadverfo Abbatis conſilio rem Senenſem de

fendiſsent. Timebant enim , ne cum Senas expugnaſset, Le

gati conſilia imitaretur . Intenta ne quid Reſpublica de

trimenti caperet civitate , cum ſuis diffideret opibus , erat

primorum conſilium , tentandum Bernaboyis eſse ani
mum ,

N O T Æ.

( b ) Prari proditione . Petri Puccii a Cane- , forcipe percuſſus , inverſo capite ad genuzu
to , & cujuſdam Monachi opera . Ammirar. uſque terra obrutus eft . Id conftat ex pro
lib.13.p.693.
ceffu qui in Fiſcali camera habetur , cujus
( 6 ) Occulte favebat .Pecunia emptus Au- exemplum in Strozziana L. 1210. a 132. Ex
gutus Florentinis Prati proditionem dete- quo non Presbyterum , ut Ammiratus , ſed
xit . Notarium Petrum fuiſſe colligitur .
( d ) Proditores . Supradicti . Sed Petrus ( @ ) Abbas Montis Majoris Gerardus
a Can eto , ut pri mus prod itio nis auc tor , nat ion e Gal lus, Pell inus Hift. Per. p. 1. lib . 8 .
ferreis catenis currui alligatus , . candenti 1p.1113.
 O
I1 CI
OG
G
RA
C NI
P B LI
46

1375 mum ( f ) , in amicitiamque , ac fædus recipiendum , fi

quo modo id fieri poſse ſpes daretur; quod facile factu ef

fe exiſtimabant , cum ſemper Legati vires minuendi deſi .

derium præferuliſset, induciaſque precio impetratas haud

fatis firmas eſse crederet , arbitrantes quoque , etiamſi ni.

hil auxilii in eo poneretur , tamen aliquid profuturam ad

opinionem belli , ejus Principis ſocietatem . Millis præter

ca ad Legatum Oratoribus , qui de injuriis expoftularent
,
plaribus verbis ,Se indignos eße, cum ſemper Patribus Eccle

ſa farviſſent, ut iniquo bello appeterentur , docuerunt.Nul

tam effe caufam , .cur amici, o paulo ante ( g ) juncti fæ
dere, armis oppugnarentur , ne minima quidem injuria ab eis

orta , quæ Pontificis erga fe animum alienum reddere a priori

amicitia deberet. Rogare , atque obſecrare , ut milites revo

eet , neque finat populum bene de ſe meritum oppugnari. Spe
rare Florentinos , parata eis fore Pontificis auxilia , ſi adver

fus aliorum injurias opus eſſet : fuadere ut potius veteres

amicos ferrwaret , quam novos hoftes quereret . Id facile effe,

fi lohannem cum exercitu revocet , populationeſque inhibeat
At ille , Nullum imperium fe in eos habere ,refpondit: gentem

eſſe liberam ſuique juris, nulli obnoxiam , & aliena rapiendi

cupidine flagrantem : illos miſſionem poftulaße , neque ftipen

dia a ſe amplius mereri: ſe volente agerent , que rebus ſuis

conducere judicarent. Quo reſponſo Oratores tabulis obfi

gnatis , quibus ei commeatum dabat , ab Legato receptis

cxtemplo ad Augutum miſere, iiſque lectis , tamquam ſo

luca fide liber , ftatim fædus, ad id antea ( b ) præparato ani

mo , cum Florentinis iniit . Legatus pænitentia ductus, co

rum

Ν Ο Τ Ε.
Τ

( Animum . Donaco Barbadoro , Phi- | MCCCLXXI.

lippo Baftario , Nardo Andrea , Simone ( 5 ) Preparato animo . nam Pontificis
Ritofè , & Ugolino Lapi Oratoribusmif- Præfeétis infeftus erat ,& pecunia Florenti
fis . Amm , lıb.13.p.693 . nis obftrictus, 13., aureorum millibus jam
( €) Juneti fcederein Bernabovem ann . I acceptis .Leon. Aret, lib.8. -
 HIST. LI B. II. 47

rum quæ fcripſerat contraria prioribus litteris e veſtigio 1375

dedit , quibus ad proſequendam cxpeditionem hominem

monebat. At Dux prudens , cum prioribus acceptis litte

ris Legati venia folutus novo cum Florentinis fcedere

áſtrictus foret , ſuamque fidem alteri datam eſſe reſpon

diſſer, centum triginta millibus aureis acceptis , pacato

ſimilis in agrum Senenſem profectus eſt . Dubia , ac ful

penſa in rebus trepidis urbe ,diverfa civium animos conſi

lia verſabant , bellumne adverſus Pontificis Legatos pro

libertate (i) ſuſcipiendum effet ; an ineundum cum Ber

nabove ſalute patriæ fædus . Difficile videbatur con
pro

tra illos arma fumiere , quorum partes fæpius defendif

fent. Verebantur plures pro vereri amicitia novum odium

oftendere. Urgebat patriæ charitas , quæ ut fe defenderet
hortabatur, dolebantque plurimi oppugnari fe percorum

ſuperbiam , atque ambitionem , qui dominandi cupidita

te omnia divina, humanaque jura perverterent . Religio
nis timorem ponendum eſſe cenfebant , ubi is officeret li

bertati ; neque Cenſuras in perfidis hominibus verendas ef.

ſe, qui omnibus, quæ Deo dicatos decent ,abjectis , aliena

rapiendi ſtudio Aagrarent ; fuperftitiofos animos depo

nendos , cunctaque fine ullo diſcrimine pro libertate fer

Vanda , agendaque. Gallicam ( 1 ) in Italia ſuperbiam , atque

1 avaritiam , communem turbare pacem , ſingulaquc ab il

lis tentari quo ſuis cupiditatibus obſequantur . Sacerdo

tum vitia enumerabantur , & quam intolerabilis eorum

faftus eſſet, quam abominanda fervitus, pałam cives fre
mebant : nulla ex cauſa cos', qui Pontificibus ſemper fa

viſſent, iniquo bello ad ſervitutem peti ; non cum Ro

mana Eccleſia bellandum eſſe , ſed faftui injuriæque ma
lorum
N O T .

( 1 ) Pro libertare . Notum erat Legatum | da locum deſignaret. Ammirar. lib.13.p.693.

occulte filtereiam architecture Internet ( 1 ) Gallicam in Italia ſuperbiam . De
Matthxum Gatcapanum , qui arcis conden. Pontificis Præfectis fermo eft .
 I
L IN
I C IO
G GI AC
48 PO BR

1375 lorum Præſulum refiftendum · Videbatur prudentioribus

-
quibus cordi eſſet patriæ falus, externas in auxilium vires
efle advocandas , fed maxime Bernabovem elle afcifcen
dum ad belli ſocietatem : exulceratum illius odio in ( m )

Sacerdotes animum Pontificique infeſtum , facile impelli

poſle, ur ſocia arma jungat ; etiamſi cetera deeſſene , fa

mam foederis admodum profuturam ; & ad firmandas

exiſtimatione hominum civitatis opes , & ad excitandas

populorum Eccleſiæ mentes ad defectionem , cum nemo

effet, cui non Gallorum fuperbia infenſa foret : Cum hæc

per urbem jactarentur , nonnulli ( quibus mos eft publi

cam rem in privatam vertere , quique aliorum laudi in

videntes , omnia perditum iri , quam fana confilia fequi

malunt , quorum ipfi non ſint auctores ) religionis fpecie
prælata , huic fententiæ obtrectabant , bellum diffuaden
tes , & infidam Tyranni (n ) focietateni . Variis fenten

tiis diſtracta urbe, placuit electorum civium ( is major

ſolito numerus fuit ) quorum auctoritate de bello , aut
pace agi poſſet, ſententias exquirere . Advocata igitur con

cione , cum diverſi , ut quemque privatum trahebat ſtu

dium , diverſa ſentirent, vir eloquens ( 6 ) Patriæ falutem
rebus omnibus præferens, & Rempublicam , quibus pote
rat artibus defendens, in hæc fere verba locutus eſt . Scire

vos arbitror ,præftantiſſimicives , non folum hominibus , fed

OTO

N O T .

( m ). Odio in Sacerdotes . Adeo in Sacer- , bem trahi . Joannem Abbatem Monafterii

dotes ferebatur , ut Ambrofii Ortulani Sancti Petride Cliinate una cum aliis Mo
Præpofiti Monaſterii S. Barnabæ equu nacis ſe præfente jufit interfici . Sed fufius .
leo exanimati corpus currui impofitum in ejus crudelitatem in Sacerdotes narrat Rayn .
triumphi ſpeciem per urbem ad iufpendö lo- in Ann.Eccl. To.170ann. MCCCLXXIII. ob
cum deportari jufferit; Simonem præterea quam ſententia in Bernabovem lata Avin, in
de Caſtillione Primicerinn , Martinum de palme. Apost. VII . Ius Jan. Pontif. Grego
Rubeis , Præpofitum Domus Orientalis | ann . III.
portæ , Brancam de Cutinis , Jannolum , n ) Tyranni . Bernabovis, cujus foedifta
de Cuticis , Canonicos , excruciari ;&Pri- gus animus omnibus innotuerat .
micerium impofita papyracea mitra fimul ( 0) Vir eloquens . Aloyſius Aldobrandi
cum aliis equorum caudis alligatos per ur- I nus Confalonerius. Ammirat.lib.13.2.693.
 HIST. L 1 B. 1 ). 49 .

Oy omnibus animantibus natura inſitum effe ; ut libertatem 1375

appetant , & procurent , proque ea adipiſcenda confervanda

omnibus viribus enitantur , odioque habeant illos , a qui
que
bus libertatis periculum imminere conſpiciants eſt quippe com

mune beluis , quæ ratione carent ut naturali cogente appe

titu ſolut & vinculis, tamquam vagandi conceſſa libertate le

tari, & geſtire videantur. Quod ſi in brutis que tantum

ſenſu moventur , hunc naturalem animi motum ad appeten

'dam libertatem ineſſe videmus, quanto nos magis, quos Deus

ratione , prudentia , intelle & tu reliquis animantibus præftares

voluit , naturam ducem ſequi, & libertatem , qua nihil in

ter mortales eſt præſtantius , nihil jucundius , nihil optabilius,

a majoribus noftris fummo labore partam (p ) tueri debemus ?

Etenim cum plurima bona nobis rerum parens natura concef

ſerit, nihil tamen generi hominum libertate melius, nihil uti

lius elargita eſt . Cari liberi , cari parenres , fortune , opes ,

domicilia nobis effe debent ; at hæc omnia cariora , ac jucun

diora libertas facit , in qua eft, ut vita noftra animi quiete ,

ac voluptate fruatur . Quid enim hæc fortuna bona vita

mortalium prodeffe in ſervitute videntur , quam boni , ac

præftantes viri malis omnibus fædiorem puta vere. Etenim ;

cum animo, & corpore conftemus , ut noftis : alterum itas

liberum eft , ut nullo pa&to invitus ad ſerviendum compelli

queat , alterum ſervitio aptum , animo in quo ratio eft, fer

vire , @ obſequi debet . Quæ igitur pars excellentior habetur,
libertatis cupiditatem ingenitam ſecum ferens , ſi ſuo munere

fungi poffet , morti profečio eam præferret , quam ut ferruar

rent , non folum fingulos Romanos ( 9) , ſed @r ( r ) legio

G nes

N O T Æ.

(P ) Summolabore parram , excuffo Imse ( 9 ) Singulos Romanos ,ut Curiatios , De

ratorum jugo fub Henrico Quarto , ann.
MCLXXX . & Gualterio Athenarum Du-
ce , qui urbis imperium occuparat , expul
fo
cios , Fabios, & Brutum , qui filios ſuos pro
Patriæ libertate fervanda capite ple &ti juflit.
( r ) Er legiones , ut Virg.
Æneada in ferrum pro libertate ruebant ,

1
 T OLINI
POGGI BRACCI
so

1375 mes ad certam mortem profectas legimus, interitumque fervi

tuti prætuliſſe. At funt quidam , qui nullo illius deſiderio du .

cantur , cum ſemper aut vixerint ſub tyrannis , aut ingenio 1

ſint Stupido , ut natura ipſa illos ad ſerviendum genuiſe vi

i
deatur ; quibus magis ſatiandi ventris , quam ornandi ani

mi cura eſt, qui non in hominum , fed in pecudum numero funt

rejiciendi ; nos vero quorum majores propter egregiam animi

virtutem , Imperantium fervitutem excußerunt , quique per

varia diſcrimina , periculaque , ac labores libertatem heredi

tariam , tamquam hujus Civitatis alumnam nobis relique

runt , omni ope conari enitique oportet ; me weluti abjecto

animo , mente debilitati, libertate negle & ta , adeo a virtute

majorum degeneraſſe videamur , ut quod illi contra multorum

( 1) Imperatorum potentiam tenuerunt > nos contra quorun .

dam Sacerdotum libidinem tueri minime valeamus : Priſci

Romani , a quibus hæc urbs ( t ) primum conftituta eft , cum

ducentos ( u ) , & quinquaginta ferme annos ſub Regibus
vixiſſent, Tarquinii ſuperbiam non ferentes , liberam civita

tem a dominatu regio reddidere . Nos qui quadringentos fer

me annos liberi viximus , nunc guſtata tanto tempore dul

cedine libertatis , ſuperbam Sacerdotum tyrannidem æquo ani

mo feremus? @ cum illi rejectis Regibus libertatem adſcive

rint ; nos qui tanto tempore liberi viximus , nunc ea reli &ta

novis dominis ferviemus . Multæ quondam defatigata vi

Eteque, bello in villa , @ malo domită libertatem amiſere

urbés; omnia tamen priuſquam hofti cederent expertæ ſunt >
ut inopiam , famem , vaftitatem , obfidionem ferendo liber

tatem tuerentur. Nos qui jam tot annos cum variis hoftibus
pro libertate bellum gelimus , quibus non
non modo
modo non
non diminuta ,
ſed
N O T Æ.

( ) Mulrorum Imperatorum , præcipue cta colonia fuir .

Henrici IV . & Caroli IV . 1 ( * ) Ducentosdo quinquaginta , annis tan
( 1 ) Urbs primum conftituta . Jam fatisdi- cuin CCXLIV .Romani lub Regibus fuiſle
ximus initio lib . 1. cum a Triumnyiris dedu - l aſſerit Livius lib. 1. Dec, 1 .
 HIST . LIB. 11. SI

fed au £ tæ bello vires ſunt , nunc deficiemus animo , cum opi- 1375

bus noftris & hoftium cupiditati obviam ire , et nova au

xilia comparare posſimus ? Sciunt ( x ) omnes jure gentium ,

lege natura rvim vi repellere, & injuriam propulfare licere,

que ſi alia ratione nequimus, ad bellum eſt confugiendums,

quod juftiſſimum ferunt omnes , cum pro libertate , & fugien

do aliorum imperio ſuſcipitur. Id vero , quod me maxime ad
victoriam hortatur, odium eft fingulorum ferme qui Pontifici

parent,adverſus Superbam inſolentemque, ac execrandam Gal.

lorum dominationem , o avaritiam pluſquam tyrannicam

qua locorum Præſides abutuntur: fimul enim , ut bellum fuf

ceptum ſenſerint , omnes libertatis deſiderio ab eis deficient

Neque vero parvi exiſtimandum puto , quod ſocia Bernabo

vis nobiſcum arma jungendi facultas eft , quæ res , quo fiat

animo , nequaquam quarendum videtur. Scio illum plus ſua ,

quam noſtra cauſa ſollicitum eſſe: ſed magis quid agat , quid

nobis conducat , quam qua ab eo id mente fiat , animo ad

vertendum eft , quamquam certus ſum vires Sacerdotum fi

bi eſſe ſuſpectas, odio habet Gallorum potentiam , qui in Ita

lia tyrannidem exercent" . Infenſus ( y ) eſt eorum opibus

quas non augeri per noſtrum incommodum , ſed ſuis ſumpti

i bus minui cupit . Itaque , & bellum adverſus , non: Pontifi

cem , fed tyrannum vos abſorbere cupientem gerendum , &

adjungendas nobis huius Principis vires", si ſalvi esſe veli

mus , cenſeo .. Sunt nobis comparanda huius ſuffragia , cuius

magis quam noftra intereft debilitari in Italia Pontificis: vi

res. Multum nobis , tum ad belli gerendi famam , que plu

rimum in bellis valet ,, tum ad perturbandum Eccleſia ſta

G 2. tum ,

N O TE ..

( x ) Sciüntomnes donc, Ratio do&tis , necef ( y ) Infenfus eft eorum opibus , quas ut il
fitas barbaris, ó mos gentibus , & feris na- lis adimeret ,villas , poffèfiones , reditus ,
fura ipſa prafcripfit , ut omnem ſemper vim qua- nec non jura ditioneſque. ecclefiarum , 00
cunque ope poſſent; * corpore ,a capite;a vitafua fcupavit: detinuitque... Rayni Ann . Eccleſo.
propulfarenti. Cic. pro And :Mil. T016..
 POGGI1 BRACCIOLINI
52

1375 tum , & populos ad rebellionem excitandos , quibus noftis fu

perbe, atareque a Gallis Præfidibus imperari, hæc focietas con

ferer . In hanc ſententiam cum ab omnibus ferme itum

effet , tuendam libertatem decrevere , & octo ( ) ſum

mæ auctoritatis viri , qui abſque provocatione ( a ) bello

adminiſtrando præcſſent, creati; & de fædere cum Berna

bove his conditionibus concluſum ( b ) : Ut quatuor ipſe,

Florentini trium millium pedicum , cquitumque copias ,

quibus hoſtium impetus reprimeretur cumpararent ( c ):

Octoviris Magiſtratum ineuntibus , in primis cum polli

citationibus, tum auxiliis mittendis , qui populos in lon

tificis ditione erant , ſollicitandos viſum eſt ; quod facile.

factu fore videbatur , cum omnium animi Gallorum fa

ftidio omnia perpeti , quam illorum imperium mallent .

Primi Tifernates (d ) pellendos tyrannos , libertatem ad

ſciſcendam armis fumptis , ingenti tumultu clamitantes ,

!
partem præſidii, quod in urbe erat, interficiunt. Reliqui 1
cum in arcem fugiſſent, ac diutius nequicquam oppugna
rentur ; tandem continuis malis domiti , miffo a Floren

tinis adverſus eos auxilio , fe ſe civibus , arcemque dedi

dere. Hos ſecuti auctore Johanne ( e ) urbis Præfecto Vi

terbienſes rebellarunt : cujus factio , cum in oppido prz

valeret, illius beneficio tyrannidem occupat ; quorum vir

tutem Flaſconis ( f) urbs vicina imitata , arce capta , &

ipſa
N. Q. T Æ.

( z ) Octo fummaautoritaris viri , nempe , militaria extuliffe , unum Communitatis , al

Qetovirum Magiſtratus, vulgo di Balia . Hi teruin in quo aureis characteribus ſpecio
vero octo Sanéti communiterappellati; fuere luin libertatis nomen erat inſcriptum , s.
autem Alexander de Bardis , Joannes Ma- Antonin , tit.22.cap.9.9.1. & Rayn . Ann . Eccl.
galottus, Thomas Strozzius, Guccius Guc- T0.16. ann . MCCCLXXVI.
ci , Matthæus Soldus , Joannes de Monis , ( d ) Tifernates . alicer Caſtellani , quia a
Joannes de Dinis , & Andreas Salviatus . Civitate Caſtelli .
fa ). Abſque provocatione . Cuir tummo fe ) Johanne Urbis Prefetto : Francifcum
imperio . e Vico Viterbii Præfectum fuiffe narrat
(6 ) Conclufum . ann. MCCCLXXV. Rayn . Ann. Eccl.T0:16.
mente Septembri . Cor.p. III.
( 6 ) Notandum Florentinos duo figaal (1) Flaſcomis , vulgo Montefiaſcone a
1
HIS T. L 1 B. 11.
S3
1

ipfa ex ſervitute ſe exemit . Audita tot lo ) populorum 1375

uno tempore libertatem appetentium defectione , qui Pe

ruſiæ præerat Abbas (b ) , duplici quas munierat confiſus

arce , Johannem Augutum , qui palam ( 1) Legati partes

ſequebatur , cum parte copiarum , quæ Peruſii conſede

rant ad recipiendum Tifernum ( ea propinquior urbs erat)

miſit : quem cum profectum eſſe conſtaret , Perufini Gal

lorum exoſi ſuperbiam , in libertatem ſe vindicarunt

Nam ſublato clamore, quo tyranni ad mortem depoſce

bantur , concurſuque populi in forum facto , copias Ab

batis , quæ in urbe reſederant atroci fuperatas pugna , in
arcem compulere , ubi obſeſſi undique , omni fpe fubfidii

ablata , cum nulla quies a prælio daretur incluſis , arcem

poſt menſes aliquot , eo pacto , ut ſine injuria abire lice
ret , civibus tradiderunt. Eodem tempore Eugubium , Spo

lerum , Tudertum , Forumlivii, Aſculum , Gregorii ſpre

to imperio defecere . Forumlivii in poteftatem Baldaſsa

ris ( 1 ) Ordelaffi , cujus pater in ea urbe Princeps fuerat;

perver.it ; quam poftmodum Bernabovis , ac Florentino

rum auxilio, quorum favore præſidiiſque omnes hæ civi

tates fervitutem rejecerant , tenuit . Arx Aſculana , cui Go

1 metius (m) Hiſpanus, urbique præerat , quamvis ſumma

vi oppugnaretur, tamen , quia haud parvo præſidio , fru

mentoque munita erat , ad decem menſes obſidionem per

tulit .
N O T Æ.

( 8 ) Tor populorum . Fulginates etiams dalfaris nomen apponunt , fed ajunt Civita
Trincio Pontificis Præfecto trucidaro liber- f te liberrati reſtituta , appellatum Sinibal
tatem adſcivere . Si Ant. po III, tit. 22.C. 1. dum , Ciccum , & Thebaldum , Franci
S. 6 . ici filios; ut eorum auxilio , ac prudentiae
( b ) Qui Peruſia praerat Abbas . Montis gubernaretur .
Majoris , de quo fuperiusdictum . ( m ) Gomerius Hifpanus . de Bernotiis ,
( 3 ) Palam Legatipartesetc. occulte vero vel potiusde Albernotiis,Princeps Spoleta
Florentinorum ob pecuniam amicus , ni Ducatus , arciſque Afculanæ , quæ ab eo
- ( ?). Baldasſaris Ordelaffi . Cum Poggio | defecic anno MCCCLXXV. menfe Febr.
comencit etiam Ammirat. lib. 13.p.695 . Si- | Ipſe in arce obfeffus eam Decembri Floren
gifm . vero Marchefius , Hift . Foroliv, & cum tinis ceflit . Cor.P.III. Hift. Med.
co Platina in Vila Greg. XI, nullatenus Bal

1
 54 POGGI1 BR ACCIO L IN I

1375 tulit , Ei cum Johanna ( n ) Regina , in gratiam Pontifi

cis , auxilium tuliſset , ſuperati ab ea miſli equites domum
rediere , tandem arce reddita , obfellis cum rebus ſuis abi

re permiſsum eſt . Mirum videbatur , adeo omnium qui

1376 bus Pontifex imperabat populorum , ob impotentem do
minatum , immenſamque Præſulum avaritiam , unum

animum , unamque eſse mentem , ut vel perire , quam

fubjici eis mallent : & cum ſingulæ (n) urbes ac provin

ciæ ad defectionem fpectarent, non tamen omnibus, li

cet idem optantibus , eadem deficiendi dabatur occafio .

Parvo tamen tempore univerſorum animi ad capeſsendam

libertatem converſi ſunt . Videns Gregorius Pontifex o

mnia Florentinis ſecunda eſse, nec prudentiam a fortuna

fejunctam , veritus ne Bononienſes aliorum exempla imi

tarentur , Britonum ad decem millia equitum , peditum

que, qui vagi , abſque ſtipendio in Gallia populabundi in
armis erant , conduxic ( p ). Hos ſua conſuetudine , forti

tudiniſque jactantia , ac propriis viribus fretos omnia pol

licentes , cum ex eis peterent , an Florenciam ingredi ſpe

rarent, ſuperbe nimium reſpondiſſe ferunt , non dubita

re ſe, quin quo ſol ingrederetur , & ipſis quoque pene

trandi facultas eſſet . Gallica profecto arrogantia , & faftu

plena, in Alexandro aut Cæfare non ferenda . At ii cum

poftmodum Alpes tranfiffent, ne agrum quidem ( 9 ) no

itrum conſpexere . Florentiam deinde Pontifex Oratores

( r ) miſit , pacem pollicitus, & Peruſii , Tifernique liber

tatem
N O TÆ .:
( n ) : Johanna Regina . Siciliæ utriuſque . ( 9) Ne agrum quidem ác .cum enim Bo
) quidemộve.cum
3 Singwa. Morgen seinia,uwaraes, nonia eo tempore defeciſſet , ad ſua recupe
Civitas Vetus , Urbinum , Firmium & c. randa inrentus Legatus, in Florentinos les
Cor: Hist. Med.p.lll . ferre non potuit .
(P ) . Conduxit. Duce Roberto Gebennen ( r ) . Oratores miſit. Nicolam Spinellum,
fi , Genevenſis Comitisfratre, Bafilicæ XII: 2 Juvenatio , Seneſcalcum Provinciæ , &
Apoft. Card. Flaminiæ , Piceni; aliarumque Bartholomæum Jacobi', Januenfem J. C.
Provinciarum Legato . Rayn. To.16. Anna| Ammirar: lib. 13. ad 'ann: MCCCLXXV. &
Ecclėſ. Hunc infra Antipapam : videbimus Marthaus Vaira de Vita , á eftis Nic. Spinelli
Clementis nomine . pl. lib.i.
 .

HIST . L 1 B. 11.
SS

tatem ‫و‬
; modo ab armis , follicitandiſque populis abftinea 1376
renr . Verum cum variæ Senatum diſtinerent fententiæ , di

emque ex die reſpondendo ducerent, Granaroli (1) , Bo

nonienſis agri oppidi, defectio Legato nuntiatur ,ad quod

recuperandum , dum Augutus cum ſuis proficiſcitur co

piis , Bononienſes ( t ) a Legato Florentinorum opera de

fcifcunt: quibus cognitis Oratores re infecta Avinionem
redeunt. Augutus , cum nec oppidum ſummis viribus op

pugnatum recipere potuiſſet , Bononiam vero redeundi

nulla fpes foret , Faventiam ( u ) Pontificis oppidum nil

tale veritum occupat : hoſtilemque in modum direptum ,

ac civibus fortuniſque omnibus ſpoliatum Nicolao Eſtenſi

Principi Ferrarienſi ( x ) tradit, qui dirucam urbem (cu

jus imperio Aſtorgius Manfredus Florentinorum opera

poſtmodum potitus eſt ) paulum inſtauravit . Florencini
Bononienſium rebellionis culpam , ac doli crimen non

evitarunt . Nam cum pax offerretur, & urbium nonnulla

rum libertas, rectius , tutiuſque videbatur honeſtæ pacis

quam inutilis belli conſilia fequi. Fraus præterea viſa eſt ,

ac dolus, cum de pace ageretur , tantam urbem ad defe

ctionem ſollicitare : fed plus ad falutem ( y ) amiſſa Bo

nonia , quam oblata pax nonnullis , quibus natura infi

1 tum

Ν Ο Τ Ε.

ventini Caſtellum fuiſſe ait Platina in Vira gutus)cum Bononiam regredi nequiret
Greg.X1.Pertinere ad Ravenatem Ecclefiam I unde ut Granarolum recuperaret diſceſſerat,
refert Rub. Hift.Rav.lib.6. & a Lugo Raven - Faventiam ingreffus , iram in Pontifici fide
natis Eccleſiæ oppido millia ferme par les populos evomuit. Leon, Arer. lib.8. Hift.
ſuum abelle .Hujus defectio Aſtorgi Man - Flor. & Rub. Hift. Rav.lib. 6. Addit vero ab
fredi Faventini Reguli operafecuta eſt . Epiſcopo Oſtienfi ,urbis præfide verito ne
Ex quo Faventinæ ditionis fuiſſe puto . Vid . aliarum exemplo Faventia quoque deficeret,
Rub. Hift . Rav.lib.6 .
Augutum appellatum , Britoneſque intro
( 1 ) Bononienſes a Legato dc. deſcifcunt . miffos teinpla dornoſque diripuiffe.
Florentinis fuadentibus , & auxiliantibus : ( * ) Ferrarienfi tradit . Quadraginta ,
nam duo equitum inillia , & quingentos pe- vel ut alii , quos inter Plar, in Vita Greg. XI.
dites una cum libertatis vexillo mịſere, Gia viginti ducatorum millibus acceptis .
rard. Hift. Bon , lib.25. 6 ) Ad falutem . Florentiæ .

1
 56 POGGI1 BRACCIO LINI

1376 tum eft, ut privata ſtudia publicæ utilitati prævertant ;

conducere viſa eſt. Hinc indignatio Pontificis ſe deluſum

exiſtimantis , iraque in Florentinos incenſa eſt , qua mo

tus , & Britones, gentem natura immitem , ac crudelem ,
in Italiam adverſus Florentinos tranſcendere juſſit , & jure

Pontificio contra ipſos cenſuit agendum . Moris eſt Ro

manorum Pontificum , cum in quempiam ob commiffum

facinus animadvertere volunt , ut eum per Viatorem , ad

criminis defenſionem vocent. Fiſci Procurator in ( ? ) pu

blico in frequenti Cardinalium ſenatu circumſtanre un

dique denſillima ex omni hominum genere corona , illius

injurias, & delicta , in quem ſententia ſit ferenda exponit.

Tum petit ut lectis ad id Judicibus cauſa diſcutienda

mandetur ; deinde ut citerur reus, ut cauſam dicat , quæ

omnia a Pontifice ſunt ( a ) ſervata . Nam & ejus in Flo

rentinos enumerata ( b ) ſunt beneficia , & multis capi

tibus , de injuriis in Pontificem diſputatum . Decreta ci

tatio , in qua omnes ferme Magiſtratus nominabantur

omnes inſuper narrabantur cives , qui belli auctores fuif

fent , quique ad id favorem , auxiliumque præſtitiſſent ,

præſcripto tempore quo ad fe defendendos venirent , Flo

rentiam delata eft . Magnum ea res in populo motum fer

cit , variuſque fermo ferebatur , tum contra Pontificis Præ

ſides, tum adverſus cives , qui bellum paci prætuliſſent ;

tandem multis diſceptationibus habitis placuit Oratores

duos ad Pontificem , qui cauſam Civitatis tuerentur , mir
ti ,
N O TÆ ,

( z ) Fifci Procurator . Vulgo Fiſcalis Pontificem navarant, fruſtra jam admonitos

qui tunc temporis erat JacobusCecca , Flo:-
rentinis infenfiffimus . Ammirat, Hift. Flor.
To.z.lib ,13. p.697 .
( a) Omnia a Ponrifice funt fervata , nam
Petro tit. $. Laur. in Lucina Presb. Card.
cura , ut de re inquireret , fuit demandata ;
ac Pontificiis litteris Florentinorum Magi-
ſtratus , omneſque , qui operam fuam contra
ad Avinionenſia ſubſellia compelleret , die
ultima Martii cauflæ dicendæ conftitutas ,
Rayn . Ann . Eccl.T.16 .
( 6 ) Enumerata funt beneficia . inter quæ
præcipuum , quod eis Carolum IV . inulta
benevolentia , & follicitudine conciliaffet .
vid, Rayn ,ibid .
 HIST. L 1 B. 11." $ 7

ti . li fuerunt Donatus Barbadorus ( c ) Jurisconſultorum 1376

eloquentiflimus , & Scriba Dominicus Silveſtri filius, qui

cum Aviniónem ( d ) appuliſsent , tandem data publice

loquendi poteftate , Donatus apud Pontificeni, & Roma

næ Ecclefiæ primores , qui ad audiendum convenerant

hujufmodi orationem dicitué habuiſse . Si' aquis auribus

( neque jam , ut videor, præjudicata re ( e ) nos auditurus

eſſes :) Beatiſſime Pater , aut æquo jure diſceptari liceret ,

non minore virtute animi ; nec minore legum fiducia meo

rum civium cauſam tuerer , quam ipſi libertatem fuam fortár

tv.dine , & prudentia defenderunt . Nam facilis eßet der

, @z hurnano jure nititur , niſi plures cupi
fenflo , que divino'

'ditate ( f ), quam ratione ducerentur . Teftarer. ( g ) 'quippe

nullam belli gerendi juftiorem videri caufam , quam ea , qua

ſumitur pro repellendis injuriis , & libertate ſervanda ; dit

cerem magis in culpa eſſe , magiſque a : recta via declinare.

qui alteri inferuntinjuriam , quam qui propulſant illatam ;

dicerem juſtilimam illorum effe rationem , qui pro fuæ libertar

ris , pro ſui ſtatus tutela , pro patria defendenda arma ſuſci
pere cogerentur ; iniquiffimam vero eorum , qui pro rerum alien

narum appetitu , pro imperii cupiditate ſocios , atque amicos

iniquo lacefferent bello . Verum quoniam tempora ( h ) nobis

1
funt , cj apud multorum infeftos animos : mihi dicendum eft ,

utar ea defenfione , quam ipſum Deum primo , tùm amnes ho

mines ' in quibus modo rečia infit ratio ,comprobaturosseſſe: cona

H. , 1ifido . :

Ν Ο Τ Ε.
3 )
( 0) Donatus Barbadorus , cum Donato hæc enim præfcriptá citationisdies fuerat .
Barbadoro Alexandrum ab Antellà con re ) Prajudicata rè .. Hoc eft animo och
jungit Leon : Aret:lib. 8.Hift. Fl . Sed nulla cupato , & in congraziain pertem , incli
apud illum de Scriba mentio . Diſcrepan . nante .
tiäin vero Aretini , & Poggii tollit Junior ( 1) cupiditatevulciłcendi. reförendu in
Ammirarus lib. 13.8.697, inquiens Legatos hoc ad Cardinalem Bituricenfem , & Card.
fuiffe Donatum Barbadorum , & Alexan- S. Angeli
drum ab Antella , iifque additum Domini- l ( es ab hopetatè caulsæ .
cum Sylveſtri , quaſi in tonfiliuin . ( b ) Tempora nobis funt , intelligenduin
( a ) Avinionem appuliffent. prid .Kal.Apr. linteha, feu contraria,
 INI
58 POGGI1 BRACCIOL

1376 fido. Neminem ſana mentis eſſe arbitror, San &tiſſime Pater

quin libertatem natura appetat : quin partam , & tuendam

fibi, confervandam putet : quin illam exiſtimet omnibus,

qua homini fortuna bona dederie , preferendam : que ſi dulcis,

le jocunda , fi exoptanda cuiquam videri debet ,illis jocundior,

dulcior , oprabilior fit neceße eft , qui diutina in libertate rvi

xerunt . Nos annos paulo minus quadringentos libertate potiti

ſumus, qua ita nobis natura jam infita eft , & infixa cordi,

ut pro illa fervanda , fi opus fit , nofter populus mortem appe

tere ſit paratus. Imitari enim conantur cives noftri Romano

rum in ea re virtutem , a quibus originem traxere, quos legi

mus pro communi libertate ſæpiusſumma cum gloria occubu

iße. Hujus retinenda voluntas nos compulit, ut quod natu

ra ipſa ſuadet, vim vi repellentes, ſervitutem rejiceremus

,
rem noſtris moribus maxime adverſantem . Quod fi belluis
ratione carentibus a natura conceſſum videmus , ut corporis ſa

lutem , qua poſſint re tueantur , fervitutemque naturali quo

dam munere horreant; quanto magis viris , ratione , & ani

mi præſtantia præditis infixa ſalutis , libertatiſque debet elle

cupido ? Et his pracipue , qui longo tempore in libertate conſe
nuerunt . Sua cuique falus cara eſſe conſuevit, at libertas de

bet elle cariſima , fine qua ne vita quidem videtur eße

viris bonis , & fortibus expetenda . Etenim cum pluribus de
cauſis bella ſuſcipi foleant , nulla tamen juſtiora , nulla pro
babiliora ele poſſunt , quam quegeruntur pro defendenda pa
--

triæ libertate, in qua domus , liberi , uxores , fortune , tem

pla , divina , y humana omnia continentur . Itaque fi ad

tuendam adverſus appetitum tyrannicum tot ſeculis poffeßam
libertatem , non voluntas , ſed neceſſitas nos coegit, non a tua

fapientia accufandi videmur , ſed laudandi ; non a te oppu

gnandi, ſed defendendi ſumus ; non odio a te aut malivo

" lentia , ſed amore , @ caritate tra &tandi . Id enim egimus

quod ad viros fortes ; & patrie amatores pertinere ſapientes

volunt.
 !

HIST . LI B. 11. S9

volunt . Id quafivimus , ad quod confuetudo, leges, jusgen- 1376

tium , ipſa natura vis , amor patria nos hortari , & impellere
videbatur . Non arma contra tuum ftatum movimus , ſed

repulimus contra nos mota : non laceſſivimus bello tuos , ſed

obftitimus laceſſenti. Multis injuriis provocati , multis tenta

ti ( i ) dolis falutem noftram cutati Jumus: O id quod etiam

beftiis eſt innatum , vitæ diſcrimen aufugimus , y miſeram

ſer zitutem . Tulit anno præterito temporum conditio, ut fame
premeretur populus nofter : ad hanc ſublevandam Legatum
1
tuum Bononienſem , tamquam benivolum nobis , & amicum ,

ficuti palam oſtentabat , fummis precibus oravimus , ut ex agro

Bononienſi, ex Flaminia , qua loca frumento referta diceban

tur , annonam ad nos de vehi pateretur. At eares , quæ illum

ad pietatem , ad miſericordiam , ad ſubveniendum neceffitati

bus noftris impellere debuiſſet , ad crudelitatem , ambitionem ,

impietatemque provocar'it. Nam cum palam , quæ poftulata

erant, promifillet, occulte gravi edicto prohibuit aliquod egeſtati

noftræ ſubfidium ferri: malis ufus conſultoribus, inanique ſpe

motus e veſtigio adjecit animum per famis occafionem poffe

populum noſtram , fi quo infuper bello urgeretur , ad urbem

ei tradendam compelli. Quod nosſuſpicantes , hoc ipſum fup

pliciter a Sančtitate tua petivimus: idque facile impetratum

eft. At bona verba malum opus eft conſecutum , et oblata di

te ſpes in deſperationem verſa . Tu ipſe optimus es teſtis

litteris te mandaſſe Legato , ut noſtrum populum annona

mittenda ſublevaret. At is ſpe noftræ civitatis ſubjiciunde ,

pre frumenti ( ubſidio armatos in nos miſit : pro veteri amici

tia nova inimicitia oſtentata eft: pro copia rerum quæ fpera

batur , fumma nos inopia affligere curavit. Exercitum duce

Auguto in agrum Pratenfem ,cum ſpes eſſet ejus oppidi per

H 2. prodis
N O T Æ.

( i) Multis tentari dolis , a Guillielmo populandum miſerat , Pratumque ad defe

Cardinali S. Angeli , Bongoix Legato , qui ctionem ſollicitaverat , quod non fine noxa
Augutum occulte ad Florentinum agrum fieri potuit . Leon . Aret,imbaliHift. Flor .
 1

60 POGGI1 BRACCIOLIN I

1376 proditionem recipiundi, ire jullit , & fimul mandatum , ut fe

getem omnem ex agris noftris raperet , ac pervaftaret , qua

majori fame populus urgeretur ; ut merito dicere poffimus nos 1

ab eo pro amore odium reportaffe . Non erat hec ſpes noftrorum
civium , ut eorum libertas fame urgente appeteretur : non eo
rum erga Romanam Eccleſiam merita poſtulabant , ut pro be

neficiis , qit & multa in Pontifices extiterunt , eis maleficia red

derentur . Nam que major crudelitas , quia major immanitas

eſſe poteſt, quam fame, re omnium credeliſima urgere homi

nes ad Ferevitatem ? Miſericordia , & pietate digni funt fa.

melici, non impietate , ac crudelitate etiam adverſus bel

Imas improbanda. Feræ beſtie , o immanis aſperitas fame

domari confuevit : liberi vero populi fervitus nequaquam fa

me eſt appetenda. Quod fi quos miſericordia , & pietate uti

decet , ad illos potiſſimum id opus ſpectat , quos Deus mini

ftros, y opifices miſericordie inſtituit , qui aſtringuntur aritius

ad cbtemperandum fummi Dei preceptis majori ex parte in

caritatis beneficio conſtitutis : omnia Dei mandata ſunt falu

taria , ſed nullum tantopere fervari jelit , quam caritatem ,

in qua & mifericordia , er legis mandata omnia continen

tur . Quod eft autem majus miſericordie officium , quam ciba

famem ſedare ? Humiliter petentibus cibum dare ? Ipfa nos

hortatur natura , atque impellit ad beneficentiam , & huma

uitatem , © ad communem vitam animantiam conſer -van

dam . Ea efficit , ut non folum deprecantibus hominibus ,

fed canibus etiam geftu blandientibus prebeatur cibus . Pe

ter aliquis forſan , nunquid a nobis aliqua in re offenſus

nunquid ullo errato noſtro , nunquid noftra culpa irritatus

contra nos eſſet Legati animus ? nihil minus : fumma vi

gebat inter nos concordia ( 1 ) , ſumma animorum conjun

Etio videbatur. , ſumma oftendebatur benivolentia , neques
ulla
N O T Æ.
. : ( 1) Inter nos concordia . Confederatiſ Bernabovem , ut jam vidimus in primo li
eniin cuin Pontifice fuerant Florentini in bio .
 HIS T.. L 1 B. 1 1.

ulla minor in nos fufpitio deſcendere poterat , quam noftram . 1376

civitatem ab eo tam iniquis facinoribus effe oppugnandam :

primum annona conceffa verbo , re denegata eft, ut famedef

tineremur : tum exercitus in nos velut hoſtis traduétus eſt :

! oppidi ( m ) proditio tentata , poftremo militibus mandatum ,
ut mejlis , quæ adhuc in agris erat , corrumperetur, qua eo

ſpectabant, ute'tamquam iumenta fame domita ſervitutis ju

gum ſubiremus . Hæc tanta pericula cum nobis imminerent ,

quid agere debuimus Pater Sancte ? an cervices.prebere nos

jugulare cupienti ? quod tu nokis , fi te conſuluißemus, tam
quam univerſorum Patrem , confilium dediſſes? Quam nobisfa
lutis oſtendiſſes viam ? fameurgetur civitas Florentina , ſubſi
dium in te denegatur : ab his quos minime oportu it oppugnamur .
Crudele id etiam in hoſte effet, ne dum in eo , quiſe amicum pro

fitetur. Exercitus contra nos,deſtinatur ; ideft contra eos , qui

minime tantum facinus ſuſpicabantur . Hæc immanitas non.

ferenda. Proditione tentantur oppida noftra , ut propinquo bel

lo defatigaremur. Quæ omnia cum hoftis crudeliſſimi opera exi,

ftant, nulli dubium eft , quin arma pro falute propria ſumere
cogeremur . Iniqua ſunt bæc quæ retuli, o præter officium Dea

dicati . Sed quod. ſequitur multo iniquius Mandatur duci

exercitus ( n) , ut frumenta ex agris rapiat , ut ſegetem o
mnem perdat ; quo famis malo.coacti Legatum nobis dominum
conſtitueremus. At hæc, tot tantaque etiam adverſus barbaros

Chriſti hoſtes acerrimos eſſent penitus improbanda . Num

hæc igitur adverſus nos molita , aut diſſimulanda , aut pa

tienda videbantur ? non a te Paſtore O vium Chrifti potius

vindicanda ? Tu Legati tui cupiditatem inſanam , tu domi

nandi libidinem iinmoderatam comprimere , tu ignem excita

tum extinguere, tu filiorum tuorum libertatem tueri , tubes

nefi
Ν Ο Τ Ε.
N

: (m ) Oppidi. nempe Prati.

( n ) Duci exercitus. Joanni Auguto .
 POGGII BRACCIO LINI

1376 neficiorum ( o ) erga Pontifices noftrorum memoriam ſume

re
tu caufam eorum vel ſolus defendere debuifti. Num

igitur nos , quos quies , ac libertas a tuo Legatolaceſſita , ap

petita , Os procurata eft , fubimus belli culpam , cum certemus
pro patria , pro uxoribus , pro liberis , pro libertate ; an tuus
‫ر‬
(p) Legatus , a quo malorum omnium initium eſt profe tum :
Certe Sanctiſſime Pater , fi recte advertere , ſi Vicarii Chriſti
mentem aut officium ſumere voles , nullam hujus belli in

nos culpam referes , nullum noſtrum deliétum judicabis. Nos

quippe paruimus neceſitati, que etiam defides excitat , atque

ignarvos ; arma extorſimus de manu odientium nos , ne peri

clitaremur . At multi ab Eccleſia defecerunt : fatendum idem ;

fed fuperbia id tuorum præfidum , @a avaritia , qui provin

ciis imperabant , quibus nihil nefas eſſe videtur , contigit :

Neque ii a te , ſed a miniſtris iniquis defciverunt ; quibus fa
ad nos miſëria ſublevandos paulum favimus , nequaquam
videmur erraſſe : nifi forſan , qui ultro porrigendum caput

cenfet cum gladio occurſanti , aut minitanti ferro tradendam

fponte libertatem . Nihil nos contra tuam dignitatem , nihil

contra auctoritatem egimus , Pater ſanète , nihil contra Roma

nam Ecclefiam moliti ſumus . Tollere quarentibus falutem no

ftram , auferre libertatem volentibus , veluti fræna conjecimus,

quibus eorum impetus tardaretur. Sufcipe nos igitur tuendos,

Ν Ο Τ Ε.

to ). Beneficiorumerga Ponrifices, Fuſe Leon . I de Corbaria rejeciffe , Joannique firmiter

Aret. lib. 8. Hiß. Flor. beneficia enumerat : adhæfiſſe . Vide inſuper ammirar. To, 2.lib .
Florentinos fcilicet a Friderico Primo , & 13.9.697 . & Vgol. Ver.lib.i. de illuft. Flor .
Henrico ejus filio armis appetitos , eo quod Sepeque Sarmarici contempfii Cafaris arma ,
pro Pontificibus ftarent. Idem paſſos a Fri Pontificum dum Sacra piorum ,ara que tuetur
derico II. qui Romam nunquam reverſu Theutonicis obfeſa din Florentia turmis ,
ros Pontifices dixit , quandiu illis Floren Exitiumfruftra minitantem/ previt Orhoně .
tinorum deeſſer auxitium . Manfridum Si. Compulit infe &tis difcedere rebus utrumque ;
ciliæ Regem a Florentinis cælum ad Bene Sic primum , de pariter Federicum invicta
ventum , & hinc Ecclefiæ pacem reftitutam . ſecundum
Addic inſuper Ludovico Bavaro Romam Antonia cladem Tufcis de jecit ab oris .
vexanti fotos pene ex omni Italia Florenti ( P ) Tuus Legatus, Guillielmus Card, S.
nos obftitiffe , ejuſque Antipapam Petrum " Angeli , ut fupra a
 HIST. L 1 B. 11.

ut filios , Pater fančte, Grue priſtine pietatis in mentem ve- 1376

niat . Recordare miſerationum , que in Pontifice effe debent
Subeat memoria , nos olim contra Imperatores , contra Reges ,

contra.Tyrannos arma cepiße , quibus Romanam Ecclefiam

62
tueremur , ey Romanorum Pontificum ftatus a viribus im

pugnantiam validior redderetur . Tibi vero perſuadeas oro

nos in vitos ad hoc bellum deſcendiſſe , in quo ſola libertatis

tutanda ratio quæfita eft , idque ſolum aétum , ut patriam

defenderemus. Quod ſi qua nos graviori cenſura , prout ad

verſarii noftri quarunt, ac dictitant , notari roles; feremus

aqua mente , quoad facultas erit , & ad illius auxilium con

fugiemus, qui non deſerit ( q ) in ſe ſperantes, quique oppref

ſorum cauſas tamquam juſtus patronus ſuſcipere confuevitº

His dictis varium murmur inter adftantes exortum eſt , par

tim adverſantium (r ) , partim faventium Florentinis "s

multi tamen ex majoribus animum Pontificis incende

bant , qui cum turbatus indignitate priſtina , ſe contra

cos jure acturum reſpondiſſet , tum verfus ad Chriſti fi

mulacrum , quod cruci affixum pendebat , Donatus ( D) ,

Provoco ad te, inquit, omnium Pater omnipotens , qui re

Etus es judex, nec falli potes , poſtquam humana deſunt ſuf

fragia , teſtorque nos immeritos iniquo judicio opprimi
. Sed tu
1
veram in extremo judicio fententiam feres . Multas tandem
poſt diſceptationes ( t ) damnati (u ) Florentini, ac extra
Chriſtianorum conſortium ejecti, interdi tumque aqua ,

& igni ,
Ν Ο
O Τ
T Ε
..

( 9 ) Non deferit in ſe ſperantes , juxta il- & Marer men dereliquerunt me• Ad quæ
lud : Sperantes autem in Domino mifericordia converfi Gallorum nonnulli ridentes , pe
circundabit . dibus tanquam ftultum petere aufi funt ,
( - ) Adverfantium ‫ز‬, partim faventium . Ammirat. Junior, T0, 2. prima parsis lib . 13 .
Advertabantur Galli , favebant Itali o- p.699 .
mnes , nonnulloſque ex adftantibus ad lacry ( 1 ) Poft difceptationes. Pontificis Dona
inas Florentinorum oratio compulit . to reſpondentis , ut videre eft in Leon , Aret.
( 1 ) Donatus . Barbadorus coram Pon- lib. 8. Hift.Flor .
rifice Orationem his verbis clauſit : Re ( * ) Damnari Florentini , Fufius Rayn ,
spiciat me Deus falutaris meus , adjutor mous Annal. Eccl. TO . 16. Leon , Aret,lib.8. Ammir .
efto , ne derelinquas me , quoniam Paser meus To, 2. lib. 13. Brief, Annal. Mundip. UI, TO.2 .
 6.4 POG BRA L IN I
GIT CCI
O
1376 & igni; ipſi quoque, & corum bona in ſervitutem , &
prædam condonata : qua ex gravi cenſura : id Florentina

Reſpublica conſequuta eſt , ut maximo rerum ſuarum in

commodo ; omiſlis mercaturis quas variis in Regnis

exercebant,multiſque deperditis (* ) bonis, redireomnes

in patriam compulli ſint , & multorum ampla fortunæ

amillæ . Avinione inſuper , in qua Florentini ultra quin:

gentos negotiandi gratia erant , certa præſcripta die juſſu
Pontificis pulſi . Britones interim a Pontifice conducti

tranſalpina Genuæ Cardinali ( y ) duce, Alpes trangreſli ,

in agrum Aftenfem deſcendunt. Inde Alexandriam ,Ter

donamque petentes , Ferrariam veniunt , ut magnis itine

ribus confe&ti milites curatis corporibus, quæ ad bellum

neceſſaria eſſent providerent . Ac Florentini, cum pro ex
plorato haberent, Cardinalis conſilium effe Bononiam ob

ſidione cingere , milites haud parvo ( 2) numero , duce

Rodolpho Camerte ( a ), co mittunt : qui urbem ingreſſus,
re frumentaria , ac omnibus quæ ad defendendam urbem

neceſſaria videbantur , comparatis, loca quæ facilem in

Etruriam aditum hoftibus præbere poſſent, ſumma ope
interciſis itineribus munir i Frumenta ex agris , villiſque

in oppida comportari jubet . Publicata ( 6 ) Florentiæ tam

acri Pontificis cenfura , populorum omnium conſuetudi

ne , magis de pace , quam debello follicita Civitas ad eam

pro
N O T Æ.

( * ) Deperditis bonis . Florentinorum , Girardaccius Hist. Bonon . lib. 25. Duo millia
damna refert vitæ Gregorii fcriptor . Gest. equitum , quorum quingenti a Bernabove
Greg . XI. apud Boſq . relatus a Rayn. T0.16. Comite Lucio ejus Genero Duce ) Bo
ann . Eccl. Wallinghamus Hist. Angl. additnoniam miffos refert Cor.p.III. Hift.Med .
Florentinos in Gallia non ſolum bonis fpo ( a ) Rodulpho Camerte , Varano .
liatos , fed Turcarum more in fervitutem Es Publicate Florentie tam sacri cenfura' .
Tedactos , Menſe Aprili qua urbs a Sacris interdicta
(y) Cardinali Duce . Roberto Geben- fuit , bona civium occupantibus conceſſa ,
nenli , Genevæ Comitis fratre , de quo ſu perſonæ capientibus jure tervitutis traditæ ,
pra . aliaque , quæ videre erit in Rayn . Ann .Eccl.
(z ) Hand parvo numero . Duo equitum | To.16.
millia , & quingentos peditesmiffos afferit !
 HIST. L B. 11. 65

procurandam ad Galliæ (c) , Pannoniæque Regia Gal- 1376 11

forum (d ) ſtirpe oriundum , Reges , tum ad Johannam
Siciliæ Reginam Legatos ( e ) miſere-
. Britones vero

cum Bononiam circumſediſſent, ſacerdotis unius proditio

ne Montis (F ). Georgii caſtellum capiunt , ac diripiunt:
& quo terror ceteris injiceretur, oppidanos omnes, nulla
fexus aut ætatis habita ratione , ad unum interficiunt ,
Capto oppido , dum apud Bononiam eſſent, Galli duo da

ta fide in urbem profecti, cum in cætu militum jactabun

di in Florentinos , ut ignavos imbelleſque , & in nullius

rei uſum verbis admodum contumeliolis aſperius invecti

efſent, orta cum adftantibus verborum concertatione

multo inſolentius ſunt locuti ad provocationem uſque de

ſilientes , fi qui reſpondere vellent. Tum Betrus Biffolus
Florentinus , & Guido (8 ) Aſtianenſis fraterna iuncti a

micitia in medium prodeuntes ſe ob honorem , decuſque

patriæ contra provocantes certaturos profitentur. Die præ

Itituta cum extra urbem ambo in campum deſcendiſſent,

tandem in aciem prodeunt , in Legati ( h ) , totiuſque

exercitus conſpectu . Biffolus Britonem adverſarium ex

equo dejicit : inde pedeſtri marte ad terram proſtratum

ſuperat . Legato victi viram poſtulanti donat ". Idem &
Guidonis decus fuit; nam ſuperatum Gallum conceſſa vi
I ta
N O T Æ.
Gallie Rex , tum Carolus V. 15. paſt,mill . diftantis .
2 Gallorum ftirpe oriundum . Ludovi ( & ) Guido Aſtianenks . Senenfis , & Bet
cus I. Ungariæ prius , dein Pannoniæ Rex , tus Biffolus Florentinus jactis in terram ga
Caroli Martelli Galliæ Regis ex patre ne- leis , quod Britones antea fecerant , quiſque
pos . Abraham . Barſchai Chron , de Reg. Hun . adverſario galeam impofuit , quod pro fta
garicis p.915 . tuti certaminis figno habitum fuit . Ammin
( ) Legatosmifere . Horum nomina non rat . T0.2 . lib.13.P.701.
apponit Ammiratus , addit vero ad Pontifi ( b) In Legaria.confpeétu. Legatum in
cem rurſus Legatos miffos qui pacein quo- crepat S. Antoninus p . 3.tit, 22. cap. 1. 9.4.
cunque modo inirent ; fed Pontificis ex- l cum duellum , inquit , fit prohibitum lege non
plorato infenſo animo , re infecta rediiffe . folum Canonica , fed etiam Divina , quia hoc
Hi autem fuerunt Pacinus StrozziusEques, eft Deuin Tentare , ut dicitur 2.9. V.Monoma
Alexander ab Antella , Michael Caſtella chiam; non catholice , nec juste Legatuspermifit
nus . Ammirar.lib.13.p.699 . ipfum Duellum , & prafen's adftitit .
(f) MonsisGeorgii Cartellum . Bononia
 6.6 POGGIT BRACCIOLINI

1376 rá tamquam victoriæ munus Legato largitur . Qua ex ro

præter verborum actas gratias , dona quoque a Legato e

gregia , & cqui armaque eorum , qui victierant, daca . Ita
inſolentia holtium repreſſa , & Florentinorum animi in

fpem erecti. Hoc duellum Redolphi ſecutum eft prudens

reſponfum : nam cum hoftes proditione potius , quam præ

lio urbem tentarent , Redolphus ad omnia pericula pro

pulfanda ſollicitus , timenſque Bononienſium , quorum

animi funt natura mobiles , parum tutam fidem , intra mæ,

nia fe continebat , intentus diurnis , nocturniſque vigiliis ,

ne qua inteſtina conjuratio , cujus fama occulta ferebatur,

incautum opprimerer. Grave videbatur Legato fua conſi

dia iticallum verti į per caduceatorem igitur Redolphum

interrogavit , cur tamdiu otioſus portas non egrederetur :

Cui Redolphus ſuo nomine renuntiari juſſit , ideo eum
non egredi urbem , ne ipſe ingrediatur . Conjuratione ( i )
autem per unum ex conſciis detecta , defectionis auctores

capitis fupplicio muletati . Spe omni per fraudem recipi

endæ urbis præciſa , Bononiam ab Legato Oratores milli,

qui deditionem populo fuaderent, pollicerenturque data

publica fide, omnium quæ hactenus patraſſent veniam :
quod magis ad irritandos animos popularium eſt actum ,
quam ut ſperaret, id quod petebat perſuaderi civibus pof
ſe . Auditis Oratoribus , tantus amor libertatis retinende

fuit , ut contempta corum oratione , quæcunque indigna

ſe paſsuros potius affirmarent, quam in eorum ditionem

redirent, quorum inſolentiam , avaritiam , faftidium ,ar

rogantiam , ſuperbiam diutius experti forent . Eo reſpon

ſo indignatus Cardinalis , ſe non inde antea abiturum mi

natus eſt , quam eorum fanguine & manus , & pedes la

viffet.
2
Ν Ο Τ Ε.
( i ) Conjuratione dic , dete &ta . die XII. | ti fuerant , Bononienfibus ipfis annuenti.
Sept.MCCCLXXVI. & quinque ex con- bus , capitemul&tati , Ammirat, lib. 13.7.2 :
juratis , qui portam Cardinali tradere moli- 1.703.
 HI'S T. L 1 B. 11. p 67

viſset. Quæ verba etiam in Phalaride tyranno , aut quo- 1376

vis immani barbaro execranda , & digna odio extitiſsent .

Irritati, offenſique bis dictis Bononienſium animi acrius ,

diligentiuſque tuendæ libertati incubuere . Ita potiundæ ur

bis deſperatione Legatus permotus , ab ea quoque fpe deje

ctus poſse ſe in Florentinorum agrum prædatum tranſire,

ſaldus ( 1 ) enim undique foſſis, armatiſque occupati erant,
cumque inftaret hyems, exercitum in hiberna Ceſenam de

duxir, expectaturus rei gerendæ tempus, & Pontificis vo

luntatem : Ibi facinus infandum , & in Nerone horren

dum Legati ſcelere commiſsum eſt : ut nequaquam mi

rum videatur , oppida Pontifici ſubjecta a ſuorum Præfi,

dum crudelitate deſciviffe . Britones Ceſenam ingreſſi »

tamquam in urbe ex hoftibus vi capta , omnia facra , pro

fanaque pro libidine diripiunt . Non virginum pudicitia

a militari luxuria tuta erat . Nullus pudori locus, nullum

ætatis , aut ſexus diſcrimen , nulla pietas , nulla venia ,

Omnia militari crudelitate , & avaritia agebantur . Nes

que hæc , cum cives apud Legatum quererentur , ullo jure

coercebantur , fed in dies 'major ſceleribus dabatur licen

tia . Tandem cum ſæva tyrannide oppreſsa civitas graſsan

tium militum acerbitatem ferre nequiret, ſumptis armis ,

commiſsoque certamine , Britones ( m ) magna cum cæde

urbe ejecit . Deinde cum ultionem veriti cives in armis
eſsent , ſuafione Galeotti Malateſtæ , jurejurando quoque

Legati confiſi , pollicentis fe omnis injuriæ oblicum eisex

animo parcere , cædiſque culpam in ſuos rejicere affirman

tis , arma depoſuere. At is , cuicariora omnia , quam fi

1 2 des , '

Ν ο Τ . Ε.

(1) Salous & c. occsopari erant . Timences | dam Legati Duces, ne in Florentinorum .
enim Britonum adventum Oetoviri exerci- agrum deſcenderent .
tum 1400 , lanceis , 200. equitibus , 1000. ( m ) Magna cum cade . O &tingentis ob
peditibus auxere ; corruperant inſuper auro truncatis .
Joannem Malaſtrettam , & Franciſcum By

1
 68 POGGIT BŘ ACCIOLINI

1376 des , & jusjurandum erant , milites in urbem juſſit irrum

pere , pænamque de ſociis inique trucidatis a civibus fu

mi . Hi improviſo oppidum nil minus veritum , ſed pro

miſlis, facramentoque Legati frecum ingrelli, omnia cru- '

deli , ac miſerrima cædecomplent ; a nulla ( n ) crudelita

te temperatum eſt . Viri pariter, ac mulieres , pueri , &

infantes in cunis reperti cæduntur, in vicis , in plateis , in

domiciliis , in templis ſævitum . Sanguisindigna cæde per

emprorum manabat undique . Virgines quoque Deo di

catæ ad fupplicium raptæ ; matres parvulos complexæ fi

lios una cum liberis ftratæ confpiciebantur , etiam ſuper

altaribus pueruli , qui eo confugerant, interempti . Non

Sagunti (o ) excidium crudelius fuit : ad unum omnes

nifi qui in primo ( p ) tumultu ex urbe effugerant , fæda

morte perierunt. Occiſorum ( 9 ) numerus ad quinque

millia traditur fuiſſe. Legati quos ad Pontificem miſſos re

tulimus , infecta pace redierunr, minante Pontifice ſe ad eos

caſtigandos in Italiam venturum , fumpturumque de ho

ftibus fupplicium , qui tam inique Romanam Ecclefiam

propria hereditate fpoliallent . Neceſſaria Reipublicæ de

fenfio cum civibus videretur, prorogatum ( r ) Octoviris

imperium elt, juffique , ut e Republica cenſerent, forti ani

mo de pace belloque agerent : qui cognito rurſus in feſto

Pontificis ad bellum animo , fignis militaribus conſtitutis,

in 3

NOI A.

( 9 ) Anulla crudelitate & c.de qua S.An- ; ut le a Britonum ira eriperent, hortati funta
toninus p . III. tit. 22. nedum Praiarum Ec- S. Ant. p.III.tit.22.cap.i. $.4.
clefiafticum vices tenentem Vicarii Jefu Chrifti , ( 9 ) Occiſorum numeras r. Tantæ cædis
Jed Herodem , Neronem dedecuiſſer sam sa- culpa Galeotto Malateftæ etiam inferenda;
VA , fceleftaquevindicta . (perans etenim ſe urbe civibus vacua faci
( ) Sagunei excidium . Ab Annibale di- lins (ur accidit ) potiturum ,milites conti
m , incolis omnibus igne ferroque ab - nere noluit . S. Anton . ibid .
fumptis . Tit. Eiv, Dec.3. lib.i. (w ) Prorogatum Octoviris imperium , qui
(0 ) Primo tumultu effugerant. Angli ra- vulgo gli Orte Santi appellabantur.
pinæ potius quam cædis cupidi Cælenates
 1 : HUIS T. LIB. II. 69

in quibus ad communem exhortationem omnium , quiſe 1376

dignos libertate judicarent, libertatis nomen inſcripium ,

erat, ea Redolpho duci , cujus opera (l) egregia antes

fuerat ,fummo populi conſenſu dedere . Pontifex interea ,

mentem in Florentinos hoſtilem gerens , mare ingreffus

( 1 ) claſſe , quæ adverſo vento in varia loca diſperſa eſt ,
polt quartum ex quo Mallilia ſolverat menſem Cornetum

( u ) appulit . Inde per oſtia (x ) Tiberis in urbem inve, 1377

itus eft. Eo rurſus Oratores ( 2 ) a Florentinis ad compo

nendam paceni miſli, cum fruſtra omnia tentata renun

i tiaſſent , ſummis utrinque viribus neceſſaria ad bellum ,
parantur. Vullinienſes ( 2 ) primi poſt adventum Ponti

ficis , fignum libertatis ſecuti opera Johannis Præfecti ur

bis rebellarunt . Augurus interea cum quatuor millibus

hominum cum Florentinorum , ac Bernaboyis pollicita

tionibus , tum pecuniis ( a ) allectus ad eorum partes tranſiit,

N O T Æ ..

( 1) Opera fuerat ante egregia , nempe in | Pontifex XIII . Januarii MCCCLXXVII.

Bononia defendenda . Oftiamque delatus per Tiberis alveum ,
( 1 ) Mare ingreffus Pontifex , Paratis in XVII.ejufdem Menfis Romam Pontificiam
Rhodano una & vigintitrireinibus, alio iter tedein recutit pott ann. LXX. & duobus
fimulans , ne a Gallis (queis Pontificis curia menſibus queis in Gallia exularat . Ciaccor.
emolumento erat ) detineretur , die XIII. in Greg . xi. Romam ingredientis pompani
Sept. MCCCLXXVI. Avinione diſceſfit, accuratis ſed incompris verſibus deſcribit
Januamque appulit XVIII. Octobris . Plar. Petrus Amelius , feu Ėmilius Ale&tenfis Senog ,
Ammirat. & ibert, Fot . Hift. Gen.lib.8. ubi | Ep. apud Maſson, de Rom . Pont. lib.6 . & apud
etiam ejus navigatio deſcribitur foeda tem- Rayn , T0.16. Ann . Eccl.p.551.
pertate , multorumque naufragio miſe ( y ) Oratores . Pacinus Strozzius , Ale
randa . Itinerarium Greg. fufius deſcripfit Xander ab Antella , & Michael Caſtellanus,
Petrus Amelius Ale&tenfis Epiſcop. Senogal. & quiAvinionem eum adierant.
i Rayn . Ann . Eccl. 10.16. (z ) Vulfinienfes , vulgo Popoli di Bolſena,
( u ) Cornelum appulit . poft quartam Vullinium urbs eft ex 12. primis Thufca.
quo Mafilia folverat, menfem , & Natalis rum Coloniis . Cum in Pontificiam ditio
Domini feſtum ibi celebravit . Sic Rayn. (nem conceffiffet , patrimonio Sancti Petri
ibid . Anconam appuliffe, non vero Cor- addita eft . Brietius. Paral. Geog. append. ad
netum nonnulli referunt , quos confitat P. 10.2 . & de his populis Juven . Sar. 3 •.
Eldovinss Inde erratum exiſtimo , quod Aut pofitis nemoroſa inrer juga Volloniis , aut
Pontifex triremem Anconitanam confcen Simplicibus Gabiis , autproniTiburis arce .
derit , ut ſcribit Julianus Saracinus Histor. ( * ) Tum pecuniis alle &tus • ftipendias
Anc.p.II.1.4. enim 250. Florenorum millia a Florenti
a
( * ) Per ostin Tiberis , Corneto folvic ' sis oblára .
 P066
POGG 41
IL BRACCIOLINI
70

1377 ex quo fociorum opes adauctæ ſunt. Redolphus ( bi) vero ;

qui exercitui præerat , vir, ut ipſemet fatebatur, mobilis

animi, Fabriani oppidi recipiendi fpe injecta tranſitionem

fecit. Qua ex re , ut moris eſt eorum qui fidem fran

gunt , capite ' inverfo Florentiæ publicis in locis depictus

(c ) eſt. Is fumptis a Pontifice Britonibus, in Piceno cos,

qui Florentinorum partibus favebant, perſecutus eſt . Ad

ea loca miſſus Lucius Germanus Comes , ut ſociis opem ;

ferret , acie indructa Redolphum fuperavit , qui victus ſa .

lutem fuga petens , ferme folus Tolentinum ( d ) perves

nit . Capti ex ejus exercitu ad mille hominum ſunt : du

centi interfecti. Signa militaria complura ex hoftibus ca

pta , Florentiam delata. Gregorius,quod viribus, aut con

filio deſperabat, aſſequi aſtu, calliditateque ſe conſecutu .
rum putans, Florentiam Oratores ( e ) miſit , tentatum fi

quo modo poſſet, quod vi nequiverat, civili fieri diſſenſio .

ne . Quo poftquam venere , cum ſibi mandatum dice

rent , ut ad Populum verba facerent , data magiſtratuum

omnium , & primorum , qui plurimi convenerant, concio

ne , longo ſermone paternam benivolentiam , fingula

remque caritatem , quam Pontifex in Florentinum po

pulum habuiffet, explicarunt , quem certe nofſet nun

quam declinaſſe a ſummorum Pontificum voluntate :

Scire ſe non civitatis culpa quod vigeret, bellum exortum ef

fe , Jed quorundam ( f) opera , quibus magis diſcordia exter

na >
N O T
Τ Æ.
.

( 6 ) Redolphus vero . Varanus Camertes credendum .

a Florentinis ad Pontificem defecit . Ad (c ) Depiftus . & Civitare qui donatus
hoc forte inductus , quod cum Fabrianum fuerat, privatus. Leon, Arer,lib. 8.Ammirat.
cepiffet , privatique juris facere vellet , Flo - p.1. Tom.2.p.705.
rentini prohibuerunt , ut refert Leon , Aret. ( d ) Tolentinum . Urbem Piceni , nunc
Hiff. Flor.lib . 8. Vel ex eo motus ad defci- Marchiæ Anconitanz .
fcendum , quod Florentini Augutum ad ſua ( e ) Orarores . Religioſos Viros , quo
ftipendia evocaffent , eique magis blandi- rum unus ex S. Auguftini, alter ex Fratrum
rentur , unde invidiæ cauffa . Sic Scipio Am- Minorum familia . Ammirni.p.I.Taz.1.13.
mir.lib.13. Hift , Flor.p.705. Aurum quoque ( 1 ) Sed quarundam opera , nempe Octo
s
Pontifici plurii num apud illum valu id el virum di Balia .

1
 HIST. LI B. II..
71

na , quam pax , & quies civium quæſtui effet; non publicam , 1377

fed privatam quæri utilitatem , & qui bello gerendo prefecti

effent, ab his bellum per privatum commodum trahi , impedi

rique pacem , quæ facile componi poſſet, li per illos liceat , qui
libertatem verbo præſeferentes , rervera in ſervitute civesten

nere velint ; nunquam defuturam bellorum materiam , dum

ſuas opes ex aliorum calamitate augerent: multos eſſe , quili

bertatis ſpecie , qua dictu pulcherrima videatur , non liberos.

fed fervos elle cupiant cives fuos: nin bellum , non armas
non feditionem , non eorum fervitutem a Pontifice quæri , fed

pacem , concordiam , otium , cum his præſertim , quos non vo

1
luntas, fed potentiorum timor in vitos.ad arma compuliſſet :

cupere Pontificem , ut qui materiam bello ſubminiftrent, äd fa

nam redeant mentem , @ ut civium faluti quandoque con

ſulant : offerre fe pacem quacunque velint conditione ; proinde

uterentur in decernendo illa , pro qua fe pugnare dicerent liber

tate : @mad Parentem , qui paſſis manibus , grato anima

eos fit recepturus , redire velint : @ pace

, ablata frui : belli
Juafores ab eis eſſe rejiciendos , neque permittendum , ut per

continuationem ( g ) magiſtratus potentiorum animi irritentur

ad opprimendum Populi libertatem : 5 eo enim modo facile in tyr

rannidem , ut fæpius multis contigit , defcendi poße, quam non

folum non cupiat , fed maxime horreat Pontifex : His dictis

decreto publico reſponſum eſt Oratoribus: Florentinos fem

per fumma fide erga Romanos Pontifices extitiffe , obſervan .

tiam eorum in Romanam Ecclefiam nunquam fuia culpa ad

eam diem intermiſſam . Beneficia variis in rebus , y tempe

ftatibus in illos collata commemorata funt ; belli culpa in fuos

relata Præſules , qui ad Italiam milli ambitione, of tyranni

de æftuarent. Iniquitas eorum , cupidoque dominandi inſana ,

et fimul
Ν Ο Τ ..
Ε

( 8 ) Per continuationem Magiftratus , Octo- rium fuerat , Scip. Ammirar, To, 2. lib. 13.
virum , quibus toties prorogatum impe.! P.706.
 72 POGGL1 BR ACCIOLINI

1377 of fimulillorum injuria ad id tempus explicatæ. Ingratus il

lorum animus etiam patefactus eft , qui tot immemores bene
ficiorum , per ſimulationem , ac diffimulationem Florentinos

relle peſfundare manifefto fine deprehenfi .. Neceßario eos plu

ribus injuriis , doliſque ( h ) provocatos ad Rempublicam de

fendendam cepiffe arma, id abſque eorum damno ; qui bellum

excitarint , haudquaquam fieri potuiße: quæ res fi molefta

Pontifici foret , non fua qui pacem femper appetißent , ac po

Aulaſſent, fed fuorum Prefectorum cauſa accidiffe . Rngare

eos , 'deprecarique, ut Pontificem ad pacem hortarentur , quam ,

fe æqua daretur , nunquam ſe recuſaturos teſtati ſunt . Re

verſis Romam Legatis, quæque egerant expofitis , irrita

tus Pontifex , cui minime ejuſmodi conſilium ( i ). celfil

ſet , quotidie indignatioris animi edebat figna., tum fen

tentias in Florentinos populorum auribus replicando , cum

movendo , ac ſollicitando Italiæ urbes, ut publice corum

cives expellerent; quarum plurimæ ſuis decretis, quoniam

iniqua videbantur , minime paruerunt . Vulfinienſes inte

rim , qui poft defectionem in ſocietatem venerant , quo

rundam oppidanorum proditione a Britonibus capti , o

mnis generis præda in avaritiam militum conceſſa , magis

quam hoſtili odio cruciantur . Stupratæ mulieres virginel

que , viri in captivitatem ducti, ædificia incenfa , mcenia

everſa ſunt . At in Gallia Galeatius Bernabovis frater , ur

bem Vercellas ( 1 ), quam in Pontificis poteſtatem ante ,

bellum redactam ſcripfimus, a Gregorio data pecunia re

cepit ;
;
Ν Ο Τ Ε.

( 5 ) Dolifque provocards . ut fæpius dixi ( 1 ) Vercellas doc. dara pecunia recepit.

mus a GuillielmoCardinali S. Angeli , Bo- Nullatenus pecuniam dedifle Galeatium ait
noniæ Legato , qui frumenti inopia labo- Coriusp.111.p. 194. ſed cum Vercellis poriri
rantes , tametli antea proiniſiſſet , non ſub- Sabaudiæ Comnes centaſſer , Joanne Fliſco
levavit , ſed in cos do loſe Augutum ad mel Vercellengi Epiſcopo per fraudem in vincu
fis devaſtationem miſit . la conjecto , indignantes cives Galeatiua
( 1 ) Ejuſmodi confilium ceffiffet .diſcordias ad urbis imperium advocaffe .
ſerendi populumque in Octoviros irritandi |
! HIS I. L B. 11.
73

cepit ; quod in Bernabovis contumeliam propter fædus 1377

cum Florentinis initum , factum eſſe omnes arbitrati ſunt.

Pontificis in Italiam adventu non ſolum non auctæ ſunt ,

ſed ejus diminutæ vircs . Crudelitas Britonum , quorum

barbaries fanguine humano graffabatur , multos ad defe
ctionem in Piceno excitavit . Ad has Florentinorum ul
cifcendas injurias Pontifex Ramundum nepotem contra

eos cum parte exercitus per agrum Senenſem maritimum

ire juſſit , qui caftris poſitis Groſſetum , quod præſidio va
lido tenebatur , diutius oppugnavit. Verum cum Augutum

auxilio illi adventare præſenliſſet, tanti Ducis timore mo

tus ,
relicta oppugnatione, retrocedens ex Senenfium fini
bus diſceffit . Augurus vero Peruſiam cum exercitu con

tendens , agros propinquos hoſtili more populatur. Inter

hæc:Ananiam urbem Campaniæ ad Pontificem tertio Le.

gati milli , quærentes ſi quo modo cum eo de paceagi pof

let : cum multis dictis, tentatiſque, re infecta reyerli Flo

rentiam , retuliſſent, mentem Pontificis a pace averſam ,

intentamque bello ; communi conſilio obliſtere tam ini

quo hofti decernunt. Octoviris in annum pacis , bellique

gerendi imperium prorogant , ſtipendio (m ) inſuper , &

ſupplemento exercitus ſummo ſtudio intendunt. Cum in

fenſa Pontificis mens acriter nimium Florentinos perſe

queretur , obſervatæ autem ad eam ( n) diem ejus eſſent

cenſuræ , ſententia omnium fuit , ut nulla auctoritate ejuſ

modi haberentur Interdicta , ſed palam omnibus in locis

ſacris cerimoniarum priſtinus fervaretur culcus . Tepeſce

K re

N O T Æ.

( m ) stipendio in fuper donc. Pecunia exhau ( * ) Ad eam diem . Ad menſes decem , &
1 ftos Florentinos a Clero Civitatis , Dioece- ! feptem cenſurarum jura inviolata fuerant .
fifque Florentinæ auri vim magnam extor- Sed XXII. O &tobris die Ecclefiafticis o
fiffe , & Ecclefiafticorum bona publicaffe , mnibus indictum , ut priori intenderent cula
ut bellum in Pontificem gererent , referc tui, pænæque pecuniariæ abſentibus Epic
Rayn . Ann . Eccl. T.16.2.543 . Sacros etiam fcopis intentatæ , Scip . Amm ,Hift. Flor . pil.
apparatus venditos addit Corius p.III, T 0.2.0.709.
 POGGI1 BRACCIOLINI
74

1377 re enim erga Deum pietas videbatur , ſi ſupplicationes

& facra negligerentur ; neque iniquas fententias adeo vc
rendas dicebant ur Chriſti fides ablegari ex hominum

mentibus videretur : parendum elſe Pontificum cenſuris ,

cum illius præcepta , ac veſtigia ſequerentur, cujus in ter

ris Vicarios eſſe profiterentur . Non enim de Religione

fed perfidia injuriiſque Paftorum Ecclefiæ certamen effe

His rebus cognitis Pontifex , cum victoriam defperaſſet ,

semiſſa paulum acerbitate animi in mitiorem fententiam

converfus, paci quærendæ animum adjecit, miſfoque Ora

tore Florentiam Urbinate Epiſcopo ; ſe ejus componendæ

arbitrum lecturum ait Bernabovem eorum focium

Non caruit ca Bernabovis nominatio fufpitione fraudis

dolique , qui ſubeſſe videbatur. Multi periculofum puca

bant fore tantam rem credi homini ambitiofo , & nuper
hofti , quem non erga ipſos benivolentia , ſed odium in
Pontifices ad coeundam cum Florentinis focietatem coe

giſſet . Dubitabatur , ne & Pontificis gratiam vel iniqua

pace inire , & Florentinorum opes debilitari, ut ſuæ auge

rentur , veller . Multi quoque in poſterum providentes ſu

fpicabantur, non pacis cupiditate , ſed ut Bernabovis vo

luntatem fibi conciliaret , eum virum belli componendi

auctorem lectum , & videbatur haud dubia fufpitio apud

illos qui habebantur prudentiores . Sed cum veluti cerca

fpes pacis fello bellis populo oftenderetur , & Bononien
fes (0 ) , quorum gratia magna ex parte trahebatur bel

lum. , armis pofuis in gratiam Pontificis rediiſſent , o

mnium 1

Ν ο Τ Ε ..

( 0 ) Bonorienfes doc, Primores Raſpantis lcium, & Sanctum Danetium unacum Fran
factionis Poncifici infenfos Bononiendis Po- ciſco Foſcarara mercatore ad Pontificet
pulus ad concordiam evocatospartim ferro de pace mittunt, quæ Guidonis Monachi
ablurit , partim in vinculis habet. Indej opera conftituta eft , Gerardacists Hif . Bon .
Joannem de Lignanis , Ugolinuin Gallu - l'lib.25.2.363 .
 HIST. LIB. II. 75

mnium animi ( p ) in ejus quoquo modo quærendæ curam 1377

converfi ſunt . Igitur milli ad Bernabovem Legati , qui

peterent , ut ejus ftatuendæ auctor eſſe vellet , Serezanum

( 9) eum perduxerunt , quo , & Cardinalis ( r ) Ambia

nenſis appulerat Pontificis Legatus . Convenerunt eo Gal

lorum Regis , ac Johannæ Reginæ , Venetorumque , ac
Florentinorum concordiæ firmandæ gratia Oratores . Pa

cis conditionum , quæ Florentinis graves admodum vide

bantur , & bello deteriores , auctor Bernabos. dicebatur ,

ut fociorum damno receptum ad Pontificis gratiam , cujus

antea hoftis fuiſler , haberet. Perebantur inter cetera octin

genta florenorum millia , quæ ob fumptus in id bel

lum factos Pontifici darentur ; horum altera pars a Flo
rentinis , altera a ſociis danda erat . Multa præterea adji

ciebantur , quibus palam erat Bernabovis animum haud

recta ſentientem partibus Pontificis favere , quæ quamvis

afpera , ac difficilia civibus eſſent , pacem tamen bello &

iniquis conditionibus præferendam plures cenſebant. Erant

frequentes excubiæ , dum hæc agerentur , ad portam (S)

civitatis Piſanam , expectantes noctu ſiquid ab Oratori
bus afferretur. Ad ſextum kalendas Aprilis anni octavi ,

& feptuageſimi ſupra mille trecentos , hora noctis ſecunda ,

1378
pulſata ( t) magno impetu porta , cum peteretur, & quis
eſſet , & quidnam afferret novi; ut aperirent quam primum
K 2 reſpon
N O T Æ.

@v ). Omnium animi . Mirum quidem ad ( 1). Portam Civitaris Piſanam , unde Pi

w inductos in Pontificem adeo efferatos fam iter , ſancti Friani aliter appellata .
animos , ut B. Catharinam Senenſem pacem (1 ) Pulſat a magna impetu porta . Hoc ab
cum Pontifice jam ſuadentem pene obrue- antiquo hiſtorico confiétum fufpicatur, nec
rint , gladium ignemque minitatii, licet pro immerito Scipio Ammirat. To.z.lib. 1 3. Hift.
Florentinis ad Pontificis animum leniendum Flor.atque ex eo arguit, quod ille referat co
Avinionem uſque pergere non recuſaverit. dem die XXVII. Martii urbis portam pul
1 S.Anton . p.111. tic.23.p.2.4.5:16 . Rayn T. 6. Catam ,Avinione.Pontificium Palatium pene
( 9 ) Serezanum . Urbs in limine Ligi- medium combuftum ', a mercatoribus Flo
riz prope, oſtia:Macræ fluvii , quæ Berna- rentinos deGregoriimorte admonitos ; fed
bovi parębat . poftea fui immeunor fecum ip.e pugnet ;
( r ) Cardinalisi Ambimpenfis . Otho Brunarrerque Pontificem die. VIII. Aprilis dc.
niểncenfis , Cor.pill .. cedite .

1
 76 POGGII BRACCIO L INI

1378 refpondit , quoniam civitati ſalutaria , & olivum victoria

inſigne deferret . Reſerata ſtatim porta , vigiles inter ſe

vociferantes proſpera allata , olivum advectum , pacem

factam eſſe i neminem qui id dixerit invenerunt . Hæc

verba paulatim per loca portæ propinqua , deinde per ur

bem confeftim vulgata , adeo mentes hominum excita

runt , ut domo exeuntes, congratulanteſque invicem pa

cem firmatam , accenſis in ſignum lætitiæ ignibus , nullo

certo auctore moti feſtam noctem agerent . Ibant plurimi

ad ſummum magiſtratum fciſcitantes , nunquidnam ad

veniſſer certi, & unde hæc prodiſſet fama ; nullo nuntio

præter verba portam percutientis invento , domum quif
que , fpei ramen plenus rediit . Eadem poftmodum ( uv :)

hora , dieque compertum eſt , Gregorium exceſliſſe e vita,

cujus mortem pax ſubſecuta eft . Hoc , quod loco miracul

li habetur , fæpius accidiſſe, ex antiquis hiſtoriis compertum

eſt. Ego autem ( x ) , qui Roniæ ad ſecreta Johannis

XXIII. Pontificis eram , idem contigiſſe verum teftimo

nium ferre poffum . Bellum vigebat" (y ) inter ipſum , &

Ladislaum Apuliæ Regem , miferatque ſuas , tum equi

tum , tum peditum copias cum Ludovico Andegaviæ Du

ce , quem Siciliæ Regem declararat , contra Ladislaum ; quæ

eum Aumen (2 ) Lyrim ( id eo loci Pontificis terras a re

gno dirimit ) trankillent, caſtraquc prope Pontem cüryum

in

N O T Æ.

( v ) Eadem poftmodum horu diegue, ege. ſecretis Poggium fiviffe diximus , ut & iple
nempe ad textum kal. Aprilis, ſic Briet, Ann . Inveči. 3. contra Philelph., ipia
Mundipart.111.70.2 .Plar, in Vita Greg . quin fy ) Dellam vigebat. Ann. MCDXI , in
to kal. ejuſdem menſis . Alii vero pene . Ladislaum , quem uti Angeli Corrarii fau
omnes auctores die XXVII, Martïi occu - torem Joannes XXIII.Siciliæ Regno pris
buiffe teftantur. Sic Ciacon . Panvin , Giror | varat .Rayn .Ann . Eccl.10.17 . & Theod . Nie
dacius , Seth. Calv. & Rayn. To. 16. qui non- mus in vira Joannis XIII.
nullos alios id fentientesadnotat .
( 2 ) Flumen Lyrim . Campaniæ ,juxcas
( * ) Ego autem qui Roma ad ſecreta c. In į cujus ripas Ladislai copiæ profligatæ . '
Poggii vita quadraginta annis Pontificum a
 HIST. LIB. II. 77

in Aquinatis agri finibus poſuiſſent : Ladislaus vero cum 1378

exercitu obviam profectus
. caſtra ex propinquo metatus

eſſet, commiſſa poftridie ante meridiem pugna , Ladi

slaus magna fuorum ftrage pluribus amiffis, aut captis vi
etus fugatufque (a ) eſt: quæ victoria cadem hora Ponti

fici Romæ nuntiata eſt. Nam cum pranderer , ſecretiorif

que cubiculi porta gravi ictu fæpius percuſſa effet, admi

ratus vero Pontifex hominis temeritatem , quifnam eſſet,

petitum miſiſset, apertis foribus , humana effigie vir ad
ftans Johanni referri juffit Ladislaum victum , fuſum , ac

fugatum eſse . Re ad Pontificem delata , juſsuſque intro

mittere hominem , cum ad portam rediiſset , neminem

comperit; petens nominatim ex janitoribus , qui ædium

fores obſervant , quifniam ingreſsus eſset , neminem a

mnino fe vidifse reſponderunt. illa & poftridie hora cer
tior Pontifex factus eſt ſuos commiſso prælio victoria po .

citos . Tridtio poſt diffufam pacis famam Gregorii mor

bus veficæ ( b ) dolore contractus litteris nuntiatus , pri

mum ut Oratoribus mandaretur effecit , ne pacem firma.

rent , verbiſque tempus protraherent : quod Bernabovis

animum maxime ad iram promptum propemodum in

cendit ; tum illius obitvis ſignificatus, Bernabovem , cete

roſque ( ) ad proprios quenque lares re infecta redire

coegit . Electus in Pontificem Urbanus (d) Sextus , nuli
lo

Ν Ο Τ Ε .

( a ) Fagarufque eft . Et pene captus, ni convenerant , Romam aut novi Pontificis

fuga Roca ficcam vicinum caftrum altiffima lele &tionem fe contulerunt.
jn rupe pofitum perveniſſet . Leon . Arer.lib . (d ) Vrbanns Sextus . Antea Bartholo :
8. Hift .Flor. Collen . Hift. Neap . lib.s. mæus Butillus Archiep. Barenfis Neapoli
( 6 ) Vefica dolore . ſeu maledi Pietra , uttanus, Brier . Ann,Mundipar . III.70.2. Plat.
Leon , Aref, lib.8 . Hift. Flor. de Vit.Pontif. Rayn . To. 17. Ann . Ecclef. Scip.
( c ) Ceteroſque ad proprios quenque tares . Ammirar.p.1.T6.z . lib. 13.additque fuiffe
Quos inter Cardinalis Ambianenfis unas Bartholomæum a Perignano , ita nuncupa
cum Narbonenfi Epiſcopo Pontificis con- cum ab oppido PerignanoPifanæ ditionis,
ſanguineo , qui Serezana de pace acturi lunde ejus ayus originem duxerat .
 INI
78 POGGIT BRACCIOL

1378 lo odio in Florentinos uſus . Sublatis Gregorii ( 6 ) cenſu

ris , folutioneque ( f ) non parva pecuniæ infra certurn

1
tempus promiſsa , qua poftmodum Alexander ( 8 ) Quin i
tus Pontifex in Piſano Concilio illos donavit , pacem eis

æquis conditionibus dedit . Quiera ab externis bellis civi

tate , pax in diſsenſiones domelticas verfa eft . Nam civiles

diſcordiæ e veltigio civitatem invafere : quæ peftis omni

externo bello perniciofior eſt ; inde enim & Rerumpu

blicarum interitus, & urbium ſequitur everſio . Ferebatur
a multis id divino judicio fieri , quo civitas hoftis Ponti

ficum , & belli impii auctores plecterentur. Alii Rerum

publicarum mores, naturamque afserebant, ut civili quan

doque diſſidio vexentur: neque mirandum eſse, id Floren

tinam urbem paſsam , quod maximis ( b ) quondam Re

buſpublicis accidiſser . Duodecim ( 1 ) ferme anni inter

Gregorii mortem , & initium primi belli , quod cum Jo

hanne Galeatio Virtutum Comite geſtum eft , intercef

fere : in quibus
, raro ab inteftinis difcordiis cefsatum eſt ,

Quatuor ferme annos vario Reipublicæ ftatu cives con

Aidati ſunt , mulraque ( 1 ) cum cæde civium , tum

exi
N O T Æ.
( e ) Sublaris. Gregorij cenfuris . Legatos | T0.2. lib.17. Rayn. Ann.Eccl. 70,170
ſex veniam petentesRomam ad Urbanum ( b ) Maximis quondam Rebuspublicis, Ro
miſerant Florentini; Pontifex vero Simeoni(manæ præſertim , quæ civilibus diſcordiis.
Volaterranenfi. Epiſcopo , & Franciſco ab tandem everla .
Herbano, ex S. Auguftini familia centuræ (i ) Duodecir ferme anni a morte Grego
tollendæ facultatem dedit , de quo gratix rii . Mors Gregorii incidit in annum
Deo acta Florentiæ die XXIX ;'Octobris. MCCCLXXVIII, bellum cum Virtutum
Ammirat: ibidi Prædictam fuiſſe a Chrifto Comite inceptum MCCCLXXXX .
S. Catharinæ pacem , illique inhibitum ne (1) Multaque cum cade civium . Horum
Florencia , pace infecta , difcederee , refert præcipui capite inul&tati fuere , Petrus des
Raymundus Capuanus in ejusVita .. Albieis , Jacobus Sachettus , Cyprianus
( f ), Solutioneque non parua pecunia, 150. Mangionus , IartholomæusSiminettus, &
Florenorum . millibus Florentini mul&tati , Donatus Barbadorus , cujus in Florentinos
ur Ammirar, lib.14 .. merita ſuperius narravimus . Scip. Ammir.
( 8) , Alexander Quintus . Ex eo putan- lib.14.p.247. Quibus adjunctos fuiffe Tho
dum Florentinos folutione liberatos , live mam Strozzium , & Bencdi&tum de Albertis
quod pro Pontifice in Ladislaum arına l'a- afferit Leon , Arex lib.9. Hift. Flor, Philippum
turos le promiſifſents: five quod armis fuis fi verode ofis , Rubeum Riccium , Greges
Paulo Urfino conjunctis Romam Alexan- rium de Cardinalibus alioſque nobiles plc-.
dro reftituiffent . Ammirat. Hift. Flor . part... bejo impech occifos ..
 HIST. LIB. 1 79
1

exilio ( m ) res tranſacta . Nam cum optimates ( n ) , tum, 1379

plebs infima , tum mixti ex omni civitatis ordine urbem

regebant: donec compoſito in melius rerum ftatu civitas

certo regendi ordine quievit . Illud vero animadverſum

memoratu dignum , feu juſtum , feu injuſtum cum Gre

gorio bellum
ſuſceptum fuerit , Octoviros , qui bello ge

rendo præfuerunt, parvum infra tempus polt illius mor

tem defunctos ( o ) eſse omnes , genuſque eorum ( p ) ma

jori ex parte deletum . Convenerant poft factam pacem

in Umbria , Picenoque agro ad fex millia hominum mi

licarium , in quis Carolus ( 9 ). Bernabovis filius , & An

tonius ( r ) Scala , pulſi patria erant , ad belli focietatem

egeftaté compulſi, qui ex bellis præteritis otioſi ſupere

rant , prædæ , & latrociniis intenti. Hi communes o

mnium hoftes , cum ſingulis civitatibus adverſarentur, Pe

ruſinos , Cortonenfes , Senenſes populati ad redimen

dam
N , O T Æ.

( m ) Tum exilio . 31. cives ab urbe di- | Aretii occiſus, fuccefforibus caruit . Meń ,
milli , aliique36. abſences ad judicium vo- hift. Nicolai Rodulph. MS, apud Can. Ghirar
cati; ſed cum minime paruiffent ,bonis fpo - dinum . Andreæ de Bardis incertusexitus ;
liati & in exilium milli ſunt. Ammirar. lib . certum tamen , illum fine prole decefliffe .
14.0.733 . Melchior Stephanus 76.civium Nic . Rodulph.ibid. Simon Perrucius Maga
I nomina enumerat , quorum 53. Florentia lotto íuffc&tus( qui ann . MCCCLXXVII.
pulli , ceteri pecunia muletati . occubuerat ) nec ex fe , neque ex fratre ma
( *) Tumoprimates , tumplebs infima. Sor- Iculam prolem reliquit. Alb. Geneal. Bern.
tis ultimæ Confalonerius ele&tus Michael Benr. Arch. Segr. Hetruria Principis. Reli
Lando. Priores vero Joannes Capponius , quorum familiæ , nempe Gucci Guccii ,
lanarius , Leonardus Franciſcus , Silveſter Matthæi Soldi , Joannis Dini , & Thomze
Campiobeſus , Joannes Bartolus , Silveſter Strozzi diu perdurarunt , quorum aliquz
Joannis, aliiq ;ab Ammirato relati artifices noftra quoque ætate forent .
fellularii. Creati deinde a populo 64.equi ( 9 ) Carolus Bernabovis filius, Bernabo
tes ex optimatibus , duobus tantum plebejis ve a Galeatio in captivitatem redacto , Ca
immixtis, Ammirar, lib .14 . rolus , Creina , Parma , aliiſque quæ illi
1 ( 0) Defun & os effe omnes. Quid mirum , paterna diviſione obvenerant locis fpolia
cum pene omnes fenes eſſent ? tus , Mediolano quoque pullus fuit . Angeli
( P ) Genuſque eorum majori ex parte deletum . Hift. Parm . lib.2.p.201.
Joãnes Magalottus ann .MCCCLXXVII. ( v ) Antonins Scala , a Franciſco Carra.
1
fine filiis defunctus . ViJoann .Baprifta Ciai. rienſi una cum Brunoro captus , ac in Mon
in fuoMS. Andreas Salviatus anno circiter tis Silicis arcem cuftodiendus miffus fugam
MCCCLXXXVIII. extinctus, ejuſque arripuit , ac patria exul latronum more in
familia cum eo collapſa, iftor, Geneal. fam . omnium agros irrait , Hieron , Corte To, 2 .
Salv , ms, apud Can ,Thomam Salviatum . lib . 13.8.248 .
Joannes de Mone ab exulibus Florentinis
 POGGI ] . BR ACCIOLINI
80

1385 dam (D pacem compulere. Data eſt quoque a Florentinis

haud parva pecunia , ne ſuos fines vaſtarent. Verum cum

gravius inſtarent , multofque in dies terrerent minis , in

ter Galeatium ( t ) , Florentinos , Bononienſes , Lucenſes 3

Senenſes, Peruſinos pro communi adverſus hos prædones

ſalute novum fædus eſt initum , edito decreto ; quibus

fumptibus , quibuſve copiis imperium tutarentur. Exer

citus dux Bartholomæus ( u ) Severinas vir prudens , & rei

bellicæ expertus declaratus eft : militaria exercitus ſigna

1386 anno fexto , & octuageſimo poſt mille trecentos nomen

(x) pacis litteris aureis in vexillis ſcriptum eſſe volue

runt .
POG :

N O T Æ.

( 1 ) Ad redimendam pacem , octo flore- lib.25 . & Ammir. T0.2 . lib.15.p.775.

norum millibus . Ammirar. T0.2.lib.is. ( u ) Bartholomaus Severinas . hoc eſt
( 1 ) Inter Galeatium c. kal. Septem- j Bartholomæus Smeduccius a Sanſeverino .
bris in Vico Lignani Mediolanenfis di- Pompejus PellinusHift. Per.p. I. lib.9.
rionis ad quinquennium foedus firmatum . ( * ) Nomen pacis & c. non libertatis, ut in
Foederis conditiones videre eft apud Malas bello contra Gregorium XI.
volt, lib . 9. Hift, Sex , Gerard. Hift. Bon , T0.2.1

!
lu
 81

POGGII BRACCIOLINI

FLORENTINI

HISTORIARUM

FLORENTINI POPULI

L 1 B R 1 T E R T 11

Ε Ρ Ι Τ Ο Μ Ε .

Dannes Galeatius: Vicecomes Bernabovem patruum dolo

circunventum veneno abfumit , Mediolanique domina,

I
tum occupat . Veronenfem , ac Pata vinam ditionem

dominis expulfis , ſuo adjungit imperio , Orro Florentinos

inter , Oy Senenſes bello , his favens Galeatius in Flo ..

i rentinos arma convertit ; fed ab iis repulſus ſua defende.

re'cogitur , magniſque modo adverfae , modo variantis.
fortuna cafibus agitatur. Genuenfis Ducis opera pax confin

citur. Norium poftmodum inſurgic bellum , Mantuanoque.

in agro pellime Vicecomes habetur . Cum Florentinis Vene

ti fædus ineunt , quorum opera induciæ cum Vicecomite, in

decem annos facte . Diſa a Galeatio magna auri vi em

pta . Peruſia Seneque ab eo cum multis Hetruriæ locis oc
cupata . Robertus Imperator in Italiam a Florentinis. evo

catur , qui ad -verla fortuna ufus in Germaniam rever

titur ,

T;" ,
L Quietis
 82 POGGI1 BRACCIOLINI

Uictis cam (a) abello , tum a civili diſſenſione

(6) civibus, Reiquepublicæ ftatu rite compo

1386 fito , pacem totius ferme Italiæ Johannes Ga

leatius turbavit , qui tum Virtutum Comes ,

tum Tyrannus appellabatur, quoniam nullo

jure Mediolani , ceterarumque Galliæ urbium , quas Vice

comitum familia paulo ante poſſederat, imperium tenebar:

hujus ambitio nimia , & imperandi libido bellum contra 1
Florentinos excivit graviſſimum omnium , quæ civitas an

tea pro libertate ſuſceperit . Nam & cum tyranno præ

potente resei fuit , & in duodecim ( c ) annos ſummis utrin
viribus bellum protractum . Urbs quoq
que ue id tempo

ris forebat viris egregiis , opibuſque , neque in gerendo

bello animus , aut conſilium , aut pecunia deerat ; de quo

priuſquam ſcribere aggrediar , paulum ab inſtituto digre

diendum videtur , quo vira moreſque Johannis ufque ad

belli primordia recenfeantur. Solus cum ( d ) Bernabove

patruo Mediolanum tenebat Galeatius , urbeſque omnes

à patre relictas. Timebat autem illius potentiam , filio

rumque (? ) , qui plurimi erant ætate adulta , & paternas

urbes regebant. Quaproprer fufpitionem ampliora cupien

di fimulato metu fugiens (1) , tamquam rerum huma

narum pertxſus humilitate viræ , rerum contemptu , veſte

vili , vičtu haud ſumptuoſo , boni viri , & fortunæ bona

con

NO. T Æ.

( a ) Quietistum a bello . Quod ad Are- Actius Joannis Galeatii frater occubuerat

tium recuperandum gellerant Florentini, ut ann . MCCCLXXXI. Campi lib. 3. Hift.
Leon , Ares. Hift. Flor. lib. 9. recuperatum au - Crem .
tem eft 40. millibus aureis Conciaco Colu ( ) Filiorumque, qui plurimierant Quin
tis . Ammirar, T0.2. lib.15 que Corius p.11i. enumerat , Marcum , Lu
( b) Tum a civili diffenfione . Plebeja enim dovicum C , arolum , Rodulphum , & Ma
factio vulgo deCiompi , quæ adeo urbem ftinum ex Regina Scaligera ejus uxore ſuſce
ab ann . MCCCLXXVIII. uſque ad ann . ! ptos , queis fi foeminas , & liberos aliunde
MCCCLXXXIII. vexaveras penitus ſuſceptos adjicias , 32, invenies ſecundum
everla . Ammiratum ,
( c ) In duodecim annos , nempe ab ann. ( ) Fugiens. Papiam profectus eſt Ga
MCCCXC . uſque ad ann . MCDII . leatius , Mcdiolano patruicuræ concredico .
( d ) Solus cum Bernabove patruo . nom . Jacobus Poggius in hujus Hif , verfione ,
 HIST. L 1 B. lll. 83

contemnentis famam quærebat. Quo vero ab inſidiis , quæ 1386

fuæ vitæ parari in diem dicebantur; tutiorem redderet vitam ,

uxorem duxit Bernabovis (8 ) filiam , tamquam falutis pi

gnus firmum , ac ſtabile , & ab infidiis tutum . Summa be

nivolentia , & humanitate in omnes erar , femper patruum

ore habens , & ad eum rejiciens, ſi qua in regenda urbe gra

viori conſilio egerent . Sed vir callidus , majora quam .

quæ oftentarentur agitabat animo, quod poftea fuo tem

pore patefactum eſt . His anxius curis Galeatius, cum re

ferretur fibi inſidias vereno parari ; five verum id erat ,

ſeu ad tegendum ſcelus confictum , & ipſe Socerum dolo

capere ſtatuit. Finxerat antea quandam vitæ religionem ,

qua parvi facere , quæ ceteri appetunt , exiſtimaretur, &

apud vulgus ſanctitatis cujuſdam contraxerat fidem : regi

men Mediolani, quod commune erat Patruo , quem ſem

per patrem appellare folitus erat , Papia ( h ) fibi urbe ad
habitandum electa , permiſerat. Cum tempus (i ) rei ge

rendæ conſtituiſſet , fimulavit vori ſolvendi gratia ſe ad

certum Religionis templum ( 1 ) , id eſt ultra Mediolanum ,

velle proficiſci , & cum prope mænia: tranſiturus eſſet

Bernabovem rogavit, eum illius videndi eſſet cupidiſſi

mus , ut fibi obvius procederet. Ille nil mali veritus, cum

duobus ( m ) majoribus natu. filiis , magnoque civium nu

mero extra urbem . Nepoti ( n ) occurrit , cujus juſſu ( ita

enim compoſita res erat ) ab ala. cquitum , ad id rectis,

L. 2. armis

N O T Æ..

(1 ) Bernabovis filiam , nempe Cathari- , Ticinum ædificatum afferit .

nam fecundis nuptiis aſcivic poſt Iſabellæ ( 0) Cum tempusc. ad .Idus Majas .
. B Dejan
Crem . lib.4.p.90 . paræ dicatum in Varelii.vico ,
( 6 ) Papia . olim Ticinum a Ticino-flu ( m ) . Duobusmajoribusnatu.fillist. Ludo-.
vio urbis-moenia prætergrediente ; a Ligu- vico , & Rindulpho .
ribus , Levis , & Maricis ante Mediolanuin ( n ) Nepori occurrit , uſque ad :Hoſpitale :
ædificata , a quo in Auftrum diſtar 20. mill. I S. Ambroſis, Cori.pilli. Pellin ., Hift. Per.T...
paſi. Strabo.autem libis.Geograph.ab Umbrislis, lib.9..
 84 PO BR AC LI
GG CI O NI
IL

1386 armis parata , circumventus cum filio ( 6 ) majori ( nam

alter inter tumultum evaſerat ) capitur , inque caſtellum

quod portæ urbis imminet, perductus in carcerem ( p )

conjectus eſt. Reliqui filii, qui plures erant , in ſuam quiſ

que ( 9 ) urbem diffugere . Prædictum ei fuerat, comita

tum Nepotis nil minus' redolere , quam religionem , cum

plurimus eſſet , & armatus . At ille nil adverfi ab nepote

1
metuens , fatis volentibus ( r ) præteritæ vitæ ( admodum

enim crudelis , & impotens moribus fuerat) pænas dedit .

Ob hoc tam fubitum ; tamque atrox facinus , haud par

vo in urbe tumultu oborto , atque ad rei novitatem fingu

lis animo fufpenfis , Johannes ad ſedandam aliquo plebem

pabulo , domum ( D) , reliquaque rum Bernabovis, tum

filiorum quæ in ædibus erant , fortunas omnes populo con

ceffit , qua præda favorem popularium fibi conciliavit .

Utque vero futuras tolleret feditiones , patrem , filium

1387 que ( t ) veneno ſuſtuliſſe dicitur . His & fororis mor

tem

N O T
Τ Æ
..

( 0 ) Cum filio majori , cum duobus filiis , fervatque in domo Geminorum eo tempo
captum teſtantur Corius p. 111. Ammirar.To. pore , quo Bernabos captus fuit , Satur
z.lib.15. Non ideo tamen Poggius caftinum , Jovem , & Martem conjunctos fuif
gandus . Potuit enim primum cum Berna - fe. Addit Corius p.JII.Lapideum anguem in
bove major filius capi, deinde vero aliquo Rodulphi domus culmine poſitum i&tu ful
poft tempore etiam Rodulphus . Conítat minis collaplum octo circiter ante dicbus ,
enim ex iiſdem ſcriptoribus , duos præterea & per idein pene tempus Vercellinam por
ejus nothos Sacraniorum , & Galleotum tam comitantibus filiis Bernabove ingreſſo
non tamen eodem die , captos fuiſſe . Pelli- ligneum pontem , vix illis præteritis , diffo
nus ibid . Campius lib.3. Girardaccius lib.25. lutum , magna lequentium equitum clade .
( P ) In carcerem conjeétus eft . Perductus ( 1) Domum reliquaque , & c. non tamen
poſtea cum Ludovico Tretium ad Abduam hæc populo diripienda conceſſit , quin prius
munitiſſimum oppidum , quod ab illo con- cælati argenti ſex currus, aureorumque te
dituin fuerat ann. MCCCLXX. ut Brier. ptuaginta millia fibi reſervaſſet.
Parall, Gerg. in append. ad Tom . 2. & Ro ( ) Patrem filiumque . Bernabovein , &
dulphus in S.Columbanioppido clauſus. Ludovicum veneno epulis infectis . Co
( 9 ) In (nam quiſque urbem , hoc eft in-. gnita illapſi veneni vi , Bernabovem tanta
cam , quam quiſque a patre acceperat . poenitentia ductum teftantur , ut ne lacry
( - ) Faris votentibus . Plura in fuperfti- mis quidem efferatus ceteroquin animus pe
tionem accepta
varienſis in codicePetrus
Notarius narrat Azarius
Ms. apud No
me,come recit ,Cor, par, 111. & Girmd. Hiß. Bonon.
 ! 'HIST. LIB. 111.: 8's

tem ( u) pro marito, qui patrui filius erat , lacrymis oran = 1387

tis , ut fe ab ea moleſtia eximeret , adjecit. Omnes deinde

urbes ad quas Bernabovis liberi confugerant, illis pulſis re

cepit , quorum pauci mortem evafere. Ita trium (x )po

tentia ad unum redacta eſt . His regnandi initiis ſecunda

fortuna uſus Galeatius , e veſtigio majora ſecum agitare

cæpit , & ætate , majorumque gloria animum imperandi

cupidine æſtuantem in dies ſtimulante , non contentus ur

bibus , quas nullo jure tenebat , cum animo concepiſſet

Patavini ( y ) , ac Veronenſis ( 2 ) Principum diſcordia

facile corum urbes ſuo fubſidere imperio poſſe , id vero

aperto marte multis de cauſis aſſequi deſperaret, mentem

ad dolos, & priſtinas calliditates converti”. Cùmque in

ter eos ſumma pax vigeret , acconcordia : legatis ad utrun

que clam mittendis, ferendiſque invicem calumniis , ac
maledictis, præterita quoque odia refricando , aſſerendo

que alterum alteri inſidias occulte moliri : brevi perfecit ,

primum ut ſimultas oriretur , deinde aperto odio utrin

que incenſis animis ad arma , & bellum ambo Principes

ignari quem finem datura eſſent fata , profilirent ; & cum

diutino , quod a Galeatio nutriebatur bello nunc hortan

do , nunc ſubſidia ſeorſum pollicendo defeſli eſſent , am

bos bello fatigatos , pecuniiſque, ac viribus exhauſtos op

preſlit: primo Veronam Antonio ( a ) Scala Principe in

exi
N O T Æ .

primum Leonoro , feu . ·Leonello Clarentiæ !Bernabovis , & Galeatii, quos inter defun
Duci , Britanniæ Regis filio delponlatam Eto Joanne Archiepifcopo diviſum Impe
refert Comes Blandrates Eques Hierofol. Hist . rium fuit .
Marchionum Principumque Montisfer. Inde ( y ) Paravini . Franciſci Carrarienfis ,
a Leonello ' relictam Joannis Montisfer ( 2 ) Veronenfis . Antonii Scaligeri .
rati Marchionis filio nupfiffe . Hoc ve. ( a ) Antonio Scala , &c. Sibi timens An
ro a domeſtico quodam interfecto ter - tonius navim conſcendit , quam ad omnes
tio conjugii vinculo patruelis fui Berna- eventusparatam prope oppidum habebat
bovis filio colligataeſt; UtDonatus Accia- & una cum filiis,' & uxore per Athefim Ves
jolus Florentinus teftatur , utcunque fentiat necias petiit anno ætatis fuæ 25. duodecimo
Campi Hift.Cremona lib.3.P.73 . Viridis alte- vero ejus imperii. Corte Hift.Ver. 70.2.1.b.2.
rius iororis nomen pro Violantideperperam p.207.
uſurpans ,
 86 POGGIT BRACCIOLINI

1387 exilium , ne in manus hoftium perveniret , profecto : tum

Paravium , capto Franciſco ( 6 ) Carrario ſeniore( quem in

carcerem , ubi & mortuus oſt, traditur ) in poteftatem red

egit . Mirantibus vero cunétis. Italiæ populis , querenti

buſque harum opulentiſſimarum urbiumexpugnationem ,

haud injuſte id bellum Galeatius a ſe ſuſceptum afferebat,

proculque ab fe omnem injuriæ ambitionifquc culpam rc

jiciebat, pacem præſeferens, & in illa aſſerens fe perman

furum . Quo vero magis ſua occultarentur .conſilia , ut

que omnem regnandi cupiditatem diſſimularet, majorem

natu (6 ) filium Florentinos ſacro de fonte , ut moris eſt,

levare voluit: quæ res fingulis perſuaſit Galeatium ſibi fi

nem ſtatuiſſe cupiditatis , & id tamquam novum fædus

pacis fervandæ fore . Omnia ab eo agebantur , quibus fu

fpitionem ampliora petendi ex animis hominum amo

veret , perſuaderetque ſe ocium cupere , & quietem , ſed

unum volvebat lingua , alterum pectore verſabar .. Orta ,

ut fic , ex : Florentinorum rebus fecundis invidia , Senenſes

ad odium , poft captum Aretium excitavit , æſtimantes

quantum fociorum opibus adjiceretur , tantum detrahi vi

ribus ſuis , quod multarum calamitarum cauſam præbuit ,

& belli futuri ſemen . Anno ante Bernabovis obitum , qui
ur
fuit quartus , & octuageſimus ſupra mille trecentos ,

bem : Aretinam ceperant Florentini , cujus agri juriſque

erat Lucinianum , á Senenſibus Aretinorum bellis civilibus

antea occupatum : quod oppidum .Florentini , ut fuæ di

tionis cum repeterent , Senenſes vero fe reddituros nega

rent , integram rem: omnem Bononienſibus, judicandam ,

per
N O T Æ..

( 6 ) Capro Franciſco Carrario ſeniorer Se- Inims lib. 3.Clafo XIIIde Paravinis pace ', vel '
dior di&tus , quod filium haberet ejufdem bello claris p.285.6 lib.z. Clas ix ,
nominis . Dum , utGaleatium adiret , Me ( c ) Majorem , natu filiam , cui Joanni
diolanum verſus iter faceret , Comenſi in ur- Mariæ nomen ex voto impofuerat . Natus
be captus , ac in Meodoviæ oppidum con- eft non. Sept: MCCCLXXXVIIL Ab
je & us exceßit anno MCCCXCV . Scardeo- biatæ , utCorins p, Ill. prope finem ..
 HIST. LI B. 111.
87

permittunt; qui auditis Oratoribus , reſtituendum eſſe ,pe- 1387

cunia ( d ) a Florentinis recepta , decernunt . At illi co ju

dicio (e ) minime paruerunt, ex quo occulta corum odia

in Florentinos cæperc , quæ tandem apertum bellum inter
Galeatium , & Florentinos excitarunt. Sumpta eſt belli ge

rendi occaſio a Politiano , quod ob injurias a Senenſibus

illatas ultro ab eodem foedere deficiens , fponte poſtmo

dum in populi Florentini poteſtatem concellit . Ejus op

pidi incolæ , ut fui arbitrii homines , aliquandiu Senenſibus

tamquam Patronis hæſerant , ut corum , auctoritate ab A

retinis ; ceteriſque finitimis populis tutiores eſſent. Verum

cum Senenſes ( F ) ultra quæ fædere permitteretur , in cos

juris ſibi vindicaſſent, ſuperbe nimis, contumelioſequeim

perabant : quo factum eſt , ut cum fæpius Florentinorum

opera initæ inter eos conventiones minime a Senenſibus

fervarentur, ávateque præterea , ac injuſte in illos imperia

exercerentur , fædere, & focietate eorum pofthabita , ſe ,

ſuaque libere Florentinis dederent. Recuſára ( ? ) tunc eſt

ab eis ca deditio , paci ſociorum , & concordiæ conſulen

tibus ,

1 Ν Ο Τ Ε.

( d ) Pecunin e Florentinis recepta , octo 1 & Spinellus Hift. Politian .lib. 3. fed ex civili
aureorum millibus , quæ a Raynaldo Jan- diſcordia inter duos de Pecora, quorum in
filiatio Bononiæ perioluta . Malavelt. p. II. partes diviſi confluxerant oppilani. Potior
lib.9.p.159 . Hift. Sen.
pars Joannem fecuta Girardum ejecit ; ad
( c) At illi co judicio minime paruerint venientemque ad res componendas Senen
Temere hoc Poggius refert , ut ex aliis icri - fium Legatum armis excepere . Poenitentia
ptoribus conftat , aliæque , & fatis Hotæ j autem ducti , ne pænas luerent , Florenti
fuere belli caufla . Bononienſium judicio I nisper Legatos ſe dedere .
paruifle Senenſes , afferunt Leon , Aretlib.g. (8) Reculara eft ab eis deditio . Amice ni.
Hift. Flor. Pellinus Hift. Peruf.lib.9. Malavel- mis egerunt Florentini , poterat enim invio
Ius Hift. Senen.p. 11. lib. 4. qurin immo Scipio lato foedere Politianum ultro le dedens reti
Ammiratus p. 1. Tom . 2. lib. is. afferit anno neri . Sic Romani , etfi Campanis in
MCCCLXXXVIL mente Decembri Samnites auxilium petentibusdenegaſſent ,
Confallonerio Petro Oricellario , Lacinia- cum Samnitibus enim fædere conjuncti
1 num Raynaldo Janfiliatio equiti tradicum erant , Campanos tainen fe dedentes acce
Florentinorum nomine ,
perunt , & contra Samnites Valerium , &
( Cum Senenfes , & c.Nulla Senenſium Cornelium Confules cum exercitu miſére .
injuria Politianenſes ad defectionem com- Livius lib.7.
pulſos teſtatur Malavolrus Hift, Sen. lib.98.11.
 3
88 POGGIL, BRACCIOLINI

1387 tibus, Oratoribuſque ad utroſquemiſſis , componendis ( 6 )

diſcordiis operam impendunt . At Senenſes arbitrantes iil

dem auctoribus omnia excitata ; tamquam bellum ultro

appetentes , Legatis irarum pleni , Mediolanenfiſque pro.

millis ad Tuſciæ imperium anhelantis onerari , contume

liofius reſpondent , miſſaque ( i ) extemplo legatione, fa

dus cum eo conditionibus ( 1 ) admodum homini acce

1389 priſlimis , ut Florentinis bellum inferat , incunt . Hac re

Florentinis nota , Oratores denuo Senas miſli, ſi quo mo

do poſſent illorum animi ab ea cogitatione averti . Ve

rum arrogantius quam antea reſponſo dato , non eſſe lui

juris aliquid cum Florentinis paciſci , cum ſe jam in Ga

İcatii clientelam contuliſſent , re infecta reverſi ſunt. Co

mes veluti ejuſmodi rerum inſcius Florencinis obtulit de

compoſitione acturum fe , & ſiopus foret, auxilio futurum .

Teſtatus ( m ) quoque palam eit , neque deditionem ul

lam feciſſe Senenſes, neque etiam , fi eam obtuliſſent , ne

bello cum Florentinis antiquis ſociis decernere cogeretur,

accepturum fuiſſe. Hortabatur vero , ut Policiano ( n )

abftinerent, quo in poteſtatem Senenſium rediret:quæ res

cum agitaretur , adeo duræ fæderis leges imponebantur ,

ut tamquam iniqua fervitus recuſarentur: quo accidit , ut
in

N O T Æ.

(b) Componendis difcordiis. Concordiain , cecomes implicitus , ne aFlorentinis mora

inter Senenſes , ac oppidanos a Florenti- illi injiceretur , Senenſibus ſe minime ad
nis conciliatam die XXIX . O &tobrishæfurum pollicitus elt , eorumque Legatos
MCCCLXXXVII , aſserit Ammirar. p. 1. qui apud eum convenerant,non alia de cauſa
Tom.2.2:796. quam firmandæ cum Florentinis pacis deti
( i ) Miſaqueextemplo legatione, quinque neri oftentabat .
Senenſes Mediolanum milli , quorum ( n ) Politiano abftinerent . Politianenles
princeps Orlandus Malavoltus. Malavolt, a Senenſibus ad Florentinos rurlus defece
Hiſt. Sex. lib.9.p.II.p.163. runt , ditionique Florentinorum Politia
( 1 ) Conditionibus homini acceptiffimis num in Camerali libro adſcripferunt: vige...
Foedus iniere die XXII. Septembris , & bat enim lex , neniſi totius populi conſen
Galeatio jus belli paciſque daruin , quod ſu ea alienare liceret , quæ in hoclibro de-
quidein nonnifi illi acceptiflinum effe pofcripta fuerant.Leon . Aret , Hift.Flor. lib. 9
terat.
( m ) Toftans , ớc. Carrarienfi bello Vic S.Abromin. tit.22, cap.3. 9.20.
 HIST. LIB. 111.
89

incurſiones crebræ , populationeſque ( jam enim equires 138,

( ) , peditefque permulti Senas convenerant ) in agrum

Politianenſem hoitili more fierent. Interea Bononienſes ;

Piſanique, qui ſocii erant , profpicientes quantum incen

dium excitatura eſset fucuri belli Aamma , ad quam au

gendam haud parvum a Galeatio fomentum fubminiftra

.
tum iri homines , ſicuti poftmodum fecit , arbitrabantur
( jam enim belli materiam quærens, equites ( p ) ſexcentos

Senenſibus , veluti mercede ab eis conductos , ut propriæ

faluti conſulerent ,miſerat) Florentinos , ut'una ſuos quo

& Politianenſes reinte

que Oratores pro pace inter eos ,
granda Senas proficiſci vellent,per Legatos hortantur: quo
impetrato , Senas mature profe & i pacem (9 ) æquis legi
bus faciunt. At Galeatius , cum pacis cupiditatem præſe

tuliſset , tandem ardore belli gerendi victus , Florentinos

omnes rupto ( r ) fædere ,cam præferens cauſam , quod

tamquae
mxploratores ſua confilia exteris nota facerent

quodque fuos hoſtes pecunia juviſsent , fuis ( /) finibus abi

re juſſit; a quibus contrarium edictum manavit: publice

namque decretum eft , ut in feptennium omnibus ,qui illius

imperio parerent , Florentiam , ad aliaſque eorum urbes

& loca libere veniendi , morandique data immunitate ,

jus poteftaſque eſset. Petrus vero Gambacurta : , qui Piſis

præerat , vir prudens

vir prudens , & pacis cupidus , belli pericula
M ani

N O T Æ.

( 0 ) Equites , & c. A Vicecomite Paulus tenda animum intenderet .

Savellus cuin tercentis ( ) Rupro fædere . Juſta de cauſa ruptum
Corius P.III. foedus . Florentini enim Franciſcum Car
( + ) Equites fexcentos . Joanne Ubaldino rarienſem Vicecomitis captivum Aftæ de
Duce . Girardaccius p. 11. lib.26. tentnm ad fugam excitaverant , inque ur
( ? ) Pacem aquis legibus faciunt. Nemini bem receptuin opibusadjuverant, Ammira
magis quam Bononienfibus pax hæc curæ rasp.1, T0.2.lib.is.
erat ; Vicecomite enim Bononiam magno V ) suis finibus abire , octo dierum Spa
cum exercitu adventante , verebantur ne tio .
memoria veteris dominü excitys ad fua repe
 INI
11 CIOL
90 POGG BRAC

1389 animadvertens, concordia (6 ) curam ſuſcepit, accitiſque

diffidentium ( u) Legatis inter Galeatium , Senenſes , ac

Malateſtas, Florentinos vero ac Bononienſes, ea lege no

vum ad triennium fædus compoſuit, ut neque Mediola

nenſis in Tuſcia , neque reliqui in Gallia quicquam novi

juris , aut imperii ſibi quærerent , aut vendicarent; addi

tumque ut ex co nihil priorifæderi , in quo Piſani , Pe

ruſinique ( x ) focii afcripti erant,derogaretur. Jufferat,

dum hæc agerentur, Galeatius contra jus gentium , & da

cam fidem , Johannem Actium Ubaldinum egregium ea

tempeſtate belli ducem cum mille equitibus Senas ire

tamquam id poftulantibus fociis ad cutandos eorum , fi

qua in re opus eſset , fines : qui cum per Flaminiam iter fa

ceret , Peruſiam veniens , eam auctore Biordo ( 2 ) , qui

illius tyrannidem uſurparat , a Florentinorum focietate a

vertit . Senas inde profectus, ac Dux belli factus, quæ ad

ejus curam pertinerent paratis diligenter , agrum Politia
nenſem adverſus ( ? ) contractæ pacis leges populabundus

ingreditur. Multa itaque in dies ; cum conſpicerentur a

Galeatio fieri, tentarique , quibus manifeſto comprehen
deretur illius animum ad fallendum ; & bellum geren

dum promptum eſse , pararique audirentur majores, quam

ratio pacis requireret , equitum copiæ , varia civium ſen
cenria animos futuri incertos verſabar . Prudentiorum ta
men
N O T Æ.

, tum
mandegratia, Florentiam primum ,deinde ] (u ) Biordo qui illius tyrannidem occuparar.
Mediolanum profectus Joanneın Galeatium | Biordus , feu Bigordus Michellotus Tu
fuain in fententiam perduxit . Pellinus Hift. derti, Aſcifii, aliaruinque urbium Dominus,
Per. p.I. lib.9. Truncius Ann . Dilap.169. Perufium quoque ab Ecclefia deficiens fibi
( 4 ) Difidentium Legaris, horuin nomi- adſcivit , cujuspoftea, pace facta , Vicarius
na apud Malavoli. Hiſt. Sen poll.lib.9.p.165.! a Pontifice electus eft . S.Antonin.p.Ill. Tit.
( * ) Peruſinique ſocii. Nullo a ſcriptore 22. & Cafar Criſpoltus Peruſinuslib.3.p.287.
hoc in foedere Peruſinos commemoratos ( 2 ) Adverſus contratta pacis leges, quas
aſſerit Pellinus Hift.Peruſ.p.z.lib.9. licet Leon . inter ,ne nihil in Tuſcia hoſtile ageret ,ut
Arer. lib.9. Hift. Flor. Malavolt. Hift, Seni.p.11. fupra .
lib . 9. & Ammirat.p.I. To, 2. lib . 15. oppofi

4
1
HIST . LIB. 11 ). 91

men erant confilia , bellum cum tyranno quamprimum 1389

.
ſuſcipiendum eſſe: facilius coaleſcentes vires conteri poſſes
quam cum robuftiores factæ eſsent . Tutius videri teneris

adhuc tyranni opibus obliſtere, quam inveteratis: ardere

illius animum imperandi cupiditate. Jam Senenſium pa

trocinium , vel potius imperium contra jus fæderis, ufur-

paſse : jam Peruſinos ex amicis hoftes reddidiſse : jam in

Etruria præter conventa , quæ nunquam fervarit , ſuas vi

res protuliſse , omniaque illi fide & jurejurando eſse po

tiora : jam multos pecunia (a), promiſfis ſtipendiis cor

rupiſse: non eſse expectandum adeo illum potentem red

di, ut eis , quod jam cupiat , leges , ut victis imponat :

Forti & elato animo obſtandum tyranno , libertatemque

tuendam : imploranda.ceterorum auxilia , quibus eadem

belli pericula imminere videantur : fcribendos novos mi
lites, exercitum parandum , quo & ſua defendi, & alie

na oppugnari queant : fauturum Deum juftæ caufæ , &

populum a ſervitute tyrannica exempturum : animi tan

tummodo adſint , conſilia , & vires non defuturas . Concio

poſt hæc electorum ( 6 ) civium habita , in qua aliquibus

dictis fententiis Johannes Riccius. Jurisconſultus in hunc

modum orationem habuit , egregianr , & Reipublicæ ſa

lutarem . Si quis forte veftrum dubitet præclariſſimi cives

qua mente fit erga nos Iohannes Galeatius. Virtutum Comes ,

is profe &to omnem abjiciat dubitationem neceſſe eft , fi illius ad.

hanc diem vitam conſiderabit : ea enim mentis , & animi

ejus verum teftimonium præbet . Verum , ut quæ. occultiora.

Junt', forſan multis tamquam oculorum confpečtui ſubjician

tur.,, evolvenda paucis nobis eſt ejus præterita vita , & ex ea .

M 2 futu
N O T Æ .

( ~ ) Pecunia - Joannem Bonacurfium ignominia notarunt , ac publice pingi

Florentix Confalonerium fcutatorum mil- ' fferunt.
libus a Galeatio corruprum conſtat . Quo . concilio
cognito fugientem : Florentini proditionis lelečtorum civium , vulgo di Richießi.
 INI
92 POGGIT BRACCIOL

1389 futurorum conjectura capienda. Scitis olim hunc hominem cum

quandam fanétitatis ſpeciem verbis, & habitu veſtium pre

ſetuliſſet, primum ejus pietatis opus ob infanam dominandi

cmpiditatem in capiendo, necandoque Bernabove extitiffe : &

quem ipſa natura lex , a vis ſanguinis ad amorem , ac pie

tatem , y decus tanta familia impellere debuiffet , hanc am

bitio res peſſima inter mortales ad impietatem compulit , &

crudelitatem : Et nedum patrui , fed ne fororis ( c ) quidem

pro viro deprecantis miſertus eſt , illorumque funera morte

fura cumulavit, patruique filios præter unum omnes ſuſtulit

ne qui ſupereſſentpaternæ cædis ultores . Neque his contentus;

cum trium fratrum ( d) imperium ad fe redegiffet , majori

quam antea fiti flagrans dominandi fuperioribus flagitiis alia

addidit minime contemnenda . Verone , ac Pata vii Principes,

ferendis occulte ,nutriendiſque per internuncios diſcordiis , dolo ,

eye inanibus pollicitationibus deceptos ad inimica arma compu

lit : & cum feorfum utrique favere Se.fimularet, adeo vires

corum diutino
. bello contrite ſunt , ut ipfe utrunque novis ar:
mis facile debelitatum fuperarit. Hac fide , atque adeo ſum

ma perfidia amborum Principum urbes in fuam ditionem par

evo negotio redegit. Sed quo pluribus dominabatur , eo majon

inceſſerat imperandi appetitus: @s cum non effent finitimi,ada

verſus quos auderet armis ( e ) certare , animum ad Etru

riam adjecit , expectans ſi qua ex tempore novandi occaſto da

retur . Ecce Senenfoum levitas eſt exorta , que tamquam an

fam dedit illi ad arma in Etruriam promo-vendi , quam ille

e veſtigio nonnullis levibus innixus caufis , ſed qua facilli

mo confutarentur , contra jus gentium violato fædere arripuit.

Quid enim rei eft ſibi in Etruria a ſuis finibus admodum .re 1

mota ? quid eft illi negotii pro Senenfibus quos nemo laceſſit,
contra
Ν Ο Τ Ε .

fc ). Nefororis quidem , Violantidis Ber-| bovis , & Galeatii '.

Babovis filii uxoris . ( e ), Adverſus quos auderet armis certare .
( 2 ) Trium fratrum , Matthæi , Berna- Veneros opim :extimeſcebat.
 HIST. LI B .. Ill 23

contrá focios ſuos arma fumere , cum nulla in re a nobis fue- 1389
rint violati ? Sed eum immoderata dominandi libido præcipi

tem agit, ut nullum fædus, nullam fidem , nullum jusju

randum , nullam facietatem fibi, modo imperium augeat ,fer

vandam ducat , & quod jure nequit , vi , atque injuria

conſequatur. Quibus artibus, quibus calliditatibus , quo aftu

alus fit, ut nos imparatifimas opprimat , conſiderate. Primum
Senenſium animos contra nos irritavit , atque incendit ; con

ceptam malivolentiam multis promiſſis forrit , fi bellum excia

taretur : fædus deinde cum eis iniit in quo id primum ejus

apera eft adſcriptum , ut bellum nobis inferret : deinde ad som

piendas mentes noftras tamquam pacis cupidus de concordia

cum Senenfibus fe aéturum ſpopondit , miſſiſque Oratoribus

non pacem ,ſed belli ſemina diſperfit. Quo ſecutum eſt , ut ei

Senenſes altro ſe ſe dederint : quod cum vobis permoleftum ef
Ja , o præter fidem oftenderetis , litteriſque id graviter ferre

videremini, ille fuis utens artibus aperte negavit ullam per

Senenſes fačtam deditionem , & fi quam facerent, ſe irritam .

kabiturum . Miſli deinde Senas equites fexcenti, tamquam eo

rum fines tutiores reddituri: que res ſupervacanea vifa eft

cum nondum ulla arma eßent mota . Sed cui nota erant con

filia fua , cuncta , quæ ad prolatandum imperium utilia ſibi

exiftimabat , preparabat. Facta eft infuper per.Petrum Gam

bacurtam inter Eomitem ( f) , Senenfes , ac Malateſtas idem

fentientes , ac nobiſcum , et cum Bononienſibus nova pax jum

rejurando formata : quam ille nequaquam fervavit ,ſed ardo

re nobiſcum decertandi, iniquo edicto Florentinis omnibus ſua

imperio interdixit : pauloque poſt lohannem Atium Ubaldi

num virum bello infignem cum equitibus mille Senas ire juf

fit : qui ut primum Perufiam pervenit jurkem amicam , & no.3

biſcum
1
NOT !

( f ) Inter Comitem . Galeatium , qui Virtutum Comes etiam appellabatur ..

1
 1

9.4 POGGI1 BRACCIOLINI

1389 bifcum fædere jun &tam fide pofthabita fecum fentire ( g ) per
1
fuafit . Senas cum appulißet, in agrum Politianenfem incur

fiones fecit . At ille que geſta erant ſe inſcio fa &ta affeverans,

fingula ejus confilia ad nos fallendos dirigit . Quid igitur am

plius expectamus viri prudentiffimi? Quid fidem ejus am

plius experiundam ducimus, qua nulla neque litteris , ne

que verbis , neque Oratoribus eſt habenda ? Ludus jam eft

ei dolis , & perfidia nos fallere. Plura inſidiis ab eo, quam

aperto marte videtis agi: & non quid loquatur , fed quid
moliatur eſt advertendum . Itaque abjiciendas moras omnes
inutiles cenſeo, & fpem omnem ferrvandæ ab eo pacis defpe
randam . Satis diu ab eo deluſi ſumus: predicat pacem , bel

lum tra &tat . Viribus igitur Galeatii fraudibus , & iniquæ

ambitioni obviam eſt eundum , parandaque ſingula ad ar
ma , y defenſionem fpe &tantia : Adſunt nobis vires , ad

ſunt conſilia, omnia , modo adfit voluntas veſtra , Or con

ſenſus omnium ,ad Rempublicam conſervandam abunde no

bis ſunt . Multa dies afferet ; quibus poterit hic ambitionis

impetus tardari : ſperandumque Deum optimum maximum

rupri fæderis ( h ) vindicem affuturum , victoriamque juſtif

fima, & pro tuenda libertate gerentibus bella daturum . His

multorumque adhortationibus civitate commota , omni

um conſenſu bellum ſuſcipiendum eſſe decernitur: Decem

virique ( i ) ſine provocatione , quibus cura belli deman

datur , creantur . Qui cum Magiſtratum iniiſſent , ma

gno animo , nec minori prudentia exercitum fummo ftu
dio comparant , Legatoſque ( 1 ) quatuor in ulteriorem
N O T Æ . Gal .
(2 ) Sentire perſuaſit , auctore , ut di- | narium , Philippum Corfinum , Criſto
{ tum eſt , Biordo . phorum Spinum , & Matthæum Arrighium
( b ) Rupri foederis .. per Petrum Gamba- commemorant , quorum duo a Galeatio in
curtain Pilarum Dominum firinati. tercepti non niſi poſt pacem Piſis firmatam
( i) Decemvirique . Creati menfe Q &ta- ! patriæ reftituti. Nullo autem fundamento
bri , adi Ammirat, T0.2.lib.is .. hoc afferi teftatur folers Ammirat.p.1.T0.2.
!!) Legaroſque quatuor . Plures a Floren- !ib. 15. 8 796 qui publicas fcripturas per
tinis Legatos miffos teftatur si Anton . Tit.I luftrans nullam nifi de Adimario mentio
22. & Leoni Aret: lib. 9. fed nomina , ſilent
non fic alii Scriptores ,qui Philippum Adi:( nem factam teftatur ..
 HIS T. L 1 B. III.
95

Galliam , qui auxilium a Rege petant, mittunt: quorum 1389

duo in itinere poſitis inſidiis deprehenſi ſunt , juſſuque

Galeatii contra jus gentium in carcerem truſi : reliqui

ad Regem ( m ) perveniunt . Eodem ferme tempore per 1390

Johannem Ubaldinum Miniatis proditio tentata eft, cujus

nonnulli oppidani præmiorum fpe corrupti auctores e

rant . Sed ea per conſcios ( n ) detecta , ſontes ſupplicia

affecti ſunt: multa inluper caſtella ( o ) Senenſibus finiti

ma , ut ab iis , qui jam cogitationes omnes ad bellum de

ſtinaſſent , variis nequicquam tentata dolis. Mediolanenſis

vero , ut a fe omnem belli culpam averteret , eamque in

Florentinos rejiceret , palam queſtus eſt ſe ab eis ( p ) ve

neno appetitum , inque fuam necem confpiratum eſſe

Bernabovis ( 9 ) quoque filios adverſus fefollicitatos : igno

miniæ præterea caufa , ut infidum , & fraudolentum in

concionibus,Riccii ( r ) præſertim oratione notatum : quæ

cum variis ( 5 ) litteris , ac ſermonibus divulgaſſet , lin.

gula optimis argumentis, & epiſtolis , & verbis confuta

ta ſunt , itaut palam eſſet diverticula ab eo ad ſubterfugi

endam belli per injuriam illati infamiam quæri . Ad Flo .

rentinos ( t ) quoque litteras dedit , quibus tamquam pa

cis cupidus bellum indixit , & veluti invicus ad luſcipien

dum bellum coactus , quæ codem pacto ut mendaces ejus

opera
N O T Æ.

( m ) Reliquiad Regem .Galliarum Caro ( 9 ) Bernabovis quoque filios , c . Caro

lum VI.
lum , & Lachinum ,qui Florentinorum fti
(n ) Per conſcios dete &ta . per Bernardum , pendiis militabant .
& Ludovicum de Guizzis . '
( r.) Riccii praferrim . Joannis Ricciiora
( o) Caftellæ . qux inter Anglarium , ut tione', in qua Galeatium dicebat , Aliud
8. Anton.p.lll. Tit.22 . cap.3 . fronte fimulare , aliud cordeſentire .
( P ) Ab eis venenoappetitum . De Floren Cum varäslitteris divulgaſſet . Vene
tinis hoc ſuſpicatus fuerat , quod jam deel tis , Januenfibus , Piſaniſque ſcripſit ; ſed
Antonio Scaligero innotuerat . Deprehen - omnia a Florentinis refutata ſunt . S. Anton ,
ſus enim Placentiæ Antonius quidam Orto- Hift . Flor. P.lu.Tit.22.cap.3 .$.4.
nenſis ob venena, quæ ſecum deferebat , tor ( ) Ad Florentinos. Diffidatoriam ut
mentis ada&tus , ea ſe paraſſe juſſu Scaligeri appellant , Florentinis ſcriptam videre eft
faſſus eft , ut Galeatii puteum inficeret. Cor. in Leon , Arer, in fine lib.9. adjecta etiamı Flo
P. III. rentinorum reíponfione,
 I
IN
I OL
I1 CC
GG A
96 PO BR

1390 opera reprobatæ funt . Ut vero Piſanos in fuam ſocieta

tem traheret , Oratoribus ad eos miſſis , confictis mendaciis

quo procul a belli culpa videretur , non ſervari a Floren
tinis pacem criminabatur , & fimul , ut ſecum ſentirent po

ftulabat. At illi ( w) in fide perftantes nunquam ſe pacisvio

landæ auctores fururos reſpondent. Varii qui per hoftem

fiebant belli apparatus Florentinos compulere , ut & ipli

omni ope neceſſaria ad bellum pararent: neque folum ,ut

vim vi repellerent , fed ut ultro armis extra Hetruriæ fi

nes hoftem laceſſerent . Itaque Augucum ex ( x ) Apulia
accitum , mortuo in itinere , dum ad exercitum veniret ,Re

naldo Urſino ( 9 ) belli duce , cum ſex equitum millibus

in Gallia m contra Galeatium miccunt , ut tecta uri , po
pulationes agrorum fieri , incendiis omnia fumare, de

fectiones populorum , ceteraſque belli clades , caſtra ho

ſtium Mediolani portis potius imminere videat., quam

inſatiabili imperandi cupidine: Hetruriam ſemper armis

follicitam reddat . Loyſium ( 2 ) vero Capuanum in Se

nenſium agros adverſus: Ubaldinum decernunt; ſolique

nullis externis viribus præterquam Bononienſium freti

qui pro communi defendenda ſalute ſumptus fuppe
ditarunt , & Cortonenſium , qui in amicitia perſeverarunt,

bellum omnium maximum , quod ad cam diem gel

ſerint, ſuſcipiunt: cum diverfæ fa &tionis Principem Pe

ruſini, Senenſes , Malateſtæ , Ferrarienſis, Pupiique Co
mes
Ν Ο Τ Ε.

( * ) I fideperft antes. non fidem tantum gutum ,indeq; accerfitum afferit Amm ,lib.15.
fervarunt Pilani , ſed a bello Galeatium a ( 4 ) Mortuo Renaldo Urſino, Aquilæ ejus
movere conati funt , Legatumque Joannem ditionis urbe in Regno Neapolitano. Ab
de Lanfranchis Equitem ad Florentinos mi- iis ipſis , quos beneficiis cumulaverat , Ur
ferunt , qui eos de omnibus certiores red- finus occiditur , dum Florentinis opem fer
deret. Truncius Ann, Pif. & Ammirar, T0.2. re cum quadringentis militibus moliretur.
lib.15.p.800 , Leon , Aret. lib.x.
( * ) Ex Apulia ; melius ex Campania : ( 2 ) Loyfium vero Capuanum . Sibi fidum
Cajetam enim Campaniæ urbem effe , tumeum eſſe putantes Florentini , quod Floren
ex Badrando, tum ex Brietio To. 3. Parall. tinam matrem , Nicolai Acciajoli fororem
Geog , ſatis conftat. Cajetæ degentem Au- habuiſſet .
 HIST. L 1 B .: 111. 97

mes, ac plures alii ſequerentur . Galeatius contra feexer- 1390

citum proficiſci animadvertens ( nam Augutus cum fuis

copiis Bononiam .( a ) miffus erat , cumque co Carolus

Bernabovis filius & Luchinus patrio pulſi imperio )

Ubaldino , apud quem plurimi equites Senis convene

rant , mandac bello quam poffet aſpero Florentinos incef

ferer , ut potius fe , fuaque à propinquo validoque hoſte:

tueri, quam de transferendo in Galliam bello .cogitare co

gerentur. Senenſes e veſtigio in proximam regionem , quæ

Chiantia appellatur , excurſiones fecere , prædaque abacta
confeſtim , ut Florentinorum militos propinquos jam adef

fe intellexerunt , abiere . Eodem tempore Politianum

ultro fe dedens receptum eft . Duæ in eo ( : 6 ) factiones

erant : cum ad arma ventum eſſet , quæ Senenſibus (c)

favebat pulſa , Senas profecta odia eorum in Politianenfes

renovavit ; altera ( a ) factio miſlis Legatis fe dederat Flo

rentinis . Eo plures equites miſli ſunt , ut Senenſium a

ex
gros vaſtarent: eſt enim oppidum inter hoſtes ſitum ,
quo uſque ad propinqua Senenſibus loca incurſiones fic

ri , prædæque abduci poffunt . His itaque iniciis nona

geſimo poſt mille trecentos anno , cum bellum , quod
in duodecim annos protractum eft, cæptum eſſet, variis

vero utrinque præliis, ac rapinis animi irritati, belloque

intenti eflent , dux Senenfium ( e ) cum tribus equitum

millibus, pedicibus mille in Vallem Arni ſuperiorem tran

N fcen

Ν Ο Τ Ε.

( a ) Bononiam miffus erat . Bononiam alteri fratri faventes .

milfus Angutus ut fociis auxiliaretur , in
quos a Galeatio Jacobus Vermius cùm fe -
ptem millibus , & octingentis militibus mif
lus erat , cui adhæferant Albertus Gallu-
jus , Gens de Pepolis , & de Panico . Gi-
rardaccius Hist . Bon , T0, 2. lib.26 .
(6 ) Dua in eo factiones , una uni , altera
. (c ) Que favebarSenenfibus. Duce Girar
do de Pecora .
( d ) Altera fa &tio . Duce Joanne de Pe
cora Girardi fratre : Vide Spinellum Berto
cium Hift.Montiſpolitianilib.3.P.34.
( e ) Dux Senenfium , Actius Ubaldinus.

1
 I
I IOLIN
98 POGGI BRACC

1390 fcendit, nonnullorum fpe , promiſſiſque, qui Johannis ( f)

oppidum ei , fi circa ortum ſolis die propoſita ( 8 ) ad

veniſſet , ſe prodituros polliciti fuerant "
. Hi pridie quam

tempus ftatutum erat , oppidum ( nam noti, domeſticique

erant ) abſque fufpitione ingreſſi , ſibi portæ unius poltri
die ( & jam hoftium timor inceſſerat ) cuſtodiam popo

ſcerunt, qua impetrata ( nihil enim ineſſe doli fuſpicari

poterant) intenti mane expectabant hoſtes. Saluti fùitco

rum adventus tardior quam conspofitum fucrat . Nam

cum cuftodes, tamquam ſuſpenſi animo muros, turrim

que fæpius afcenderent , ſpeculantes nunquid hoftes ad

ventarent, & ob id nonnulla in eis fraudis figna conſpi

cerentur , orta palam ſuſpitione oppido pull ſunt . Dux

paulo poft cum equitatu adveniens, repalam facta , ab op

pugnatione deftitit . Incurfionibus tamen late , longeque 1

in vicina regione ( h ) nil hoſtile timente factis , ac lubi

to incurſu capris pluribus, magna parta præda Senas red

iit. Conſtans fama eſt , idque ab omnibus dictum audi.
1
vi , fi paulo ante patefactum dolum accelliffet hoſtis ,eum
procul dubio incolis nil mali fufpicantibus oppido fuiſſe 1

potiturum . Rei ( i) proditionis exilio mulctati , publi

ceque in foro ad ignominiam ſceleris depicti . Favit in ea

re fortuna admodum Florentinis ; nam fi ea ſucceffiffet

fraus, facile futurum erat ut hoftis Aretio potiretur

Interſepra enim erat via qua illi urbi fuccurri poſſet , &
Johannes cognomento Tedeſcus ex familia Petramalæ ,

quæ

N O T Æ.

lohannis Oppidum , nempe Joannis Te ( b ) In vicina regione , nempe in Aretina,

deſchioppidum , Principis nomine nuncu-!1& in Valle Ambræ .
patun , quo expulfus a Florentinis in bello (* ) Rei prodiríonis . Antonius ab oppido
Aretinendi , nunc Ubaldino favente per S. Joannis antea Dominicanæ familiz ad
amicorum proditionem recuperari poffe fcriptus, tunc vero Ubaldini Cancellarius ,
Sperabat. Leon , Aret. lib.x . & Ciampolus Ricaſolanus, ut Arminas.p.s
( 8 ) Die propofira , XXV. Aprilis . 10.2 . lib.us.
 HIST. LIB. 111. 99

quæ Ghibellinæ factioni favebat , tamquam hereditariæ ( 1 ) 1390

urbis imperium affectabat. Quod haud magno negocio in

oppido undique hoftibus claulo , & adhuc partium (m )
memoria recenti eventurum fuiſſe putabani . Cum hæc

parum proceſſiſſet, alterius oppidi proditio & tentata , &

perfecta eft . Lucinianum diximus antea Aretini agri Bo

nonienſium ſententia Florentinis adjudicatum , ac vi recu

peratum eſſe. Quidam ejus loci incolæ pretio corrupti ,

quorum domus pro muro oppidi erant , re antea compo

ſita noctu effracto muro Ubaldinum ( n ) cum equitibus

admittunt, oppidumque Senenſibus reftituunt. Oppidani

conſciis proditionis exceptis ad unum omnes ſpoliantur .

Ita dolo® (0 ) , fraudeque Senenſes Lucinianum uſurpant.

Inde in Politianenſes, Aretinoſque excurſiones quotidie fa

etæ , & fegetum corruptio ſecuta, ut magis quam hoftili

furore , ſuaſione Senenſium in hoftium fines militaris li

centia graffaretur. Cum plura deinceps loca , partim fru

Itra oppugnata , partim vi proditioneque , in quibus arx

(p ) Baprifollis tribus paffuum millibus Aretio propin

qua , & Sancti Juſti, Pancratiique ( 9 ) caſtella fuere, ab
hoſtibus capta forent, Senas dux (r ) reverſusin morbum
N 2 inci
Ν. Ο Τ Ε΄ .

( 1 ) Tanquam hereditaria urbis , non enim fe & torum addit .

alii quam ) ( 0 ) Arx Baprifollis , Egrellis oppidanis:
ni,olim Aretii Domini , urbem illam deberi | ad meſsem colligendam Presbyter quidam
afferebat .
arcis cuftodem ad epulas accitum compre
( m ) Partium memoria . Ghibellinæ fibi hendit , hofteſque introduxit , S. Antonin ..
faventis . p.ll. Tit.zz.cap.3.6.7.
( n ).Ubaldinum . non Ubaldinum , ſed ( 9 ) Pancrarii Caftellum . ab oppidanis
Joannem Tedeſcum admiffum . vult Ammir. Senenſibus proditum una cum: 30. Floren
ut in fequenti annotatione . tinis militibus , quipræfidio erant ,
( 6 ) ia doli fraudeque. Joanne Tedeſco (r ) Senas dux'reverſus in morbum incidit ,
de Petramala curante , qui ab oppidanis Joannes Actius Ubaldinus obfidendo S.Ju
auro corruptis admiſſus, mille peditibus , liti oppido , quod eſt juxta Arbiam fluvium ,
& 300. equitibus Luciniano potitus fuit in morbum incidit; Senaſque profectus die
Ammirar.p.1.10.2. lib. 1s. Aliter rem narrat | XXV.Junii defunctus eſt , non fine veneni
Malovolt . Hist ,Sen. p . 11. lib. 9. qui Lucinia I ſuſpicione, ut ait Malavolt . Hift . Sen , lib . 2
num in Senenſium deditionem ultro venil- lip.11. & S. Axroninus..
le narrat, Legatorumque nomina Senas pro
 100 POGGII BRACCIOLINI

1390 incidit , ex quo & defunctus eſt , magnoque honore , &

pompa funus (1) celebratum . Vir nobilitate gentis cla

rus , & ſcientia rei militaris ſuæ ætatis peritiſſimus , ut qui

ab Auguto ceteris Italiæ ducibus prudentia , & bellicisar

tibus præferretur. Huic fuffectus Johannes Tedeſcus dux

belli egregius, magnique animi , & partium ſtudio Flo

rentinis hoſtis acerrimus, acceptis a Senenſibus copiis Mar

cianum , incolarum defectione , & fimul præſidium , quod

in eo erat, cepit : Cuſtos ( t ) arcis ad dolos parum cau

tus , & ipſe fraude arcem amiſit , ex quo poftmodum
capite punitus eft . Michelotrus ( ) vero Peruſinus fa

ctione pullus domeſtica ſub Florentinis cum ſexcentis equi

tibus ſtipendia faciens in Peruſinos profectus , cum capto

caſtello , quod Rutinam dicunt , noctu cum paucis ur

bem data a multis fide, qui ad ſe deſcituros pollicitierant,

ingreſſus eſfet , tandem majora viribus auſus, cum omni

ope deſtitueretur fociis omnibus ad unum deſideratis in
terficitur (x ) . Dum hæc in Etruria geruntur , Augutus

ex Bononienſi agro cum parte exercitus in Mutinenfes pro

fectus omnis generis præda parta , equitibufque ad urbis

cuſtodiam millis, qui eioccurrerant, aur cæſis, aut capris,
militem onuftum in caftra reducit . Franciſcus quoque

Carrarius , illius filius , quem amiſſo Paravio Galeatius

in carcere tenebat , Florentinorum ( 9 ) auxiliis , ad quos

capto
Ν Ο Τ Ε .

Ecclefia , in qua tumulatus. Malavolt, ibid. nis de Raſpanti appellatæmo Princeps ab aliis
( 1 ) Cuftos artis . cum oppidanos omnes adverſæ factionis civibusjam ejectus. Pellin ,
in Florentinos milites converſos vidiffet,eos Hl . Per. p. 11. lib.x.
in arcem una cum Nerio ab Augurd Flo ( * ) Interficitur , non pugnando interfe
rentino cive recepit. Qui cuſtodem . pavi- ctus , ſed quadam in doino , ubi fe abdide
dun agnoſcens , arcemque haud 'de fendi rat , inventus , populari impetu dilaniatus
poffe dictitans , eam hoftibusvendidit , cu- eft . Pellin , ibid .
ftodique retulit , fe cum Angelo Salimbeno (9 ) Florentinorum auxiliis , nec non Ve
hoftium duce pactum vitam reſque omnes netorum , qui clam a PiceniRegulis auxilia
liberas fore , fi arx ei traderetur . Sibi ti - illi impetrarunt. Scardeon .lib.z.claſl.13.0 ,
mens cuſtos , Senenſes in arcem admiſit Par.pace do bello claris .
Fufius Ammirar, lib.is , T0.2.4.307 .
 HIST. L 1 B. 111. 101

capto patre confugerat , fretus; ad mille hominibus coa- 1390

Atis ex improviſo, confpirantibus in hoc civibus, urbem

paternam ( 2 ) recuperavit , cunctaque ditionis Patavii

oppida , atque ipſam urbis arcem (a ) admodum muni

tam vi recepit: omnibus , qui illius præſidio erant , quo
niam ita in deditione convenerat , dimiſſis : quæ res &
Venetis vicinum Galeatium timentibus , & Florentinis

ſummo gaudio fuit. Horum exemplum fecuti Veronen

ſes , fed non eandem fortunam experti ab eo deſciverunt.

Diſcordia namque ( b ) poſt defectionem inter cives orta ,

partim antiquam libertatem repetentium , partim Anto

nium Principem poſtulantium , tempus , facultatemque

ad urbem recuperandam hofti præbuere. Nam cum Ligo

lottus Blanciardus ( c ) unus ex belli ducibus , vir pace ,

ac bello prudentiæ fingularis cum exercitu appropinquaſ

ſet urbi, alterius , quæ inteſtina diſſenſione antea exacta

erat , factionis (d ) ope urbem ingreflus, pulſis , aut ca

pris diverſarum partium viris , nobilem , atque opulen

tam urbem nullius partis reſpectu habito in prædam mi

litibus conceſſit ; quæ civium omnium fortunis direpris

cum viris , tum bonis , tum omni ornamento ſpoliata

mili
Ν Ο Τ Ε.

( z .) Urbem paternam recuperavit . Pata- I gimine agentes diſcordiam excitarunt . Vid .

vium aggreffus, juxta Monaſterium Carme-
Ticaruin intra prima monia ſub ponte Bo
veræ vi irrumpens , co potitus eſt ann .
MCCCXC . XIII. kal..Jul. Scordeon. ibid.
( a ) Arcem vi recepit. Decem , & octo
diebus poft urbis ingreffuin , totiiteinque
mnenſibuspoft ejus ab ea diſceffum tranſactis.
Scard . ibid.
( 6) Diſcordia namque, Populi conſenſu
Floréntiain miſſum ad revocandum Anco-
nium Scaligerum , cujus inorte cognita ,
Canem Franciſcum ejuídem filium quinque
annorum puerum Venetiis degentem poftu.
laverant , ſed illo a curatoribus( non fatis
enim firma ſpes videbatur ) denegato , in-
felici eventu perterritiinter fe de urbis re
Hieron , a Corte p.11.lib.13.8.214.
( c ) Ugolorrus Blanciardus , feu de Blan.
chis Parmenſis , in quo omnes fere illius
temporis Scriptores conveniunt , excepto
Antonio Campi , qui eum putat Cremonen
ſem . lib.3 . Hift .Cremon .
( d ). Fa &tionis ope . Accitus a primoribus
civitatisGaleatio adhærentibus . Aliia po
pulo appellatum volunt , ut defectionis ve
! nia obtineretur . Plar, in vita Bonif, 1x . Alii
opemilitum qui Mediolanenſem arcem te
nebant, per portrm arcis admiſſum afferunt,
Sic Corius p.III, Hieron . Corte part. 11. lib. 13 .
Poggii vero ſententiam confirmat Leon . A
rer.Hift.Flor. lib .X.S. Antonin . p . III. Titi 2 23
-19.8. Sabellicus Enn , IX . kb.g.
 1
102 POGGIT BRACCIOLINI

1390 militum ( ) arbitrio , impudentiæque ſubjecta diutius

permanſit. Recepta Verona Dux arbitratus, proditione ,

aut negligentia civium facile ſe ea urbe potiturum , cum

omnibus copiis , e veſtigio Patavium

contendit : fed nul
ho
la ibi, aut leditio ,
aut deſidia Frauciſci virtute , quæ
ſtium conſilia præverterat , reperta eſt. Excubia opportu

nis in locis , diu noctuque agebantur, una eademque o

mnium civium mens ad defenſionem prompta vigebat .

Mille præterea Germanorum equitum egregia opera ,

qui Florentinorum mercede parati ſub Franciſco milita

bant ,
fretus , & patriam ſervavit, & impetum hoſtium

repreffit. Inter hæc Stephanus (f) Bavariæ Dux magnis

opibus ex Germania a Florentinis vocatus ut Mediola

nenſi bellum inferret , in Italiam venit : qui cum fex equi

tum millibus Patavium profectus primo adventu haud

ſegniter bellum gerens , cum crebris incurſionibus Galea

tii omnia infefta redderet , hominem ſibi , ac rebus ſuis

timentem , maximam copiarum partem , ad patriam ,

Galliæque imperium tuendum ex Etruria revocare coe

git . Adveniente vero fine anni , quo Stephanus condu .

ctus erat , cum ociofe nimium , ac remiſse cuncta admi

niſtrare videretur , corruptuſque ( g ) , ut ajebant, pretio

parum infeſtus hofti eſſet , non abſque proditionis nota
in Germaniam revertitur . Henricus Montisfortis Comes ,
qui cum Duce venerat , ſinceræ vir fidei , & cui Ducis

conſilia haudquaquam probarentur , accepto ſtipendio

cum mille , & fexcentis equitibus Patavii remanſit. Au

gutus in agrum Mutinenſem , Reginum , Parmenſem , ex

cura

N O T Æ .

( e ) Militum arbitrio . Ad quinque dies ( f ) Stephanus Bavaria. Dux , in Italian

nec a depopulatione ceffatum foret , niſi venit unacum Joanne filio , Ratisbonæ E
Catharina Galeatii, uxoris ex Veronenfi | piſcopo' ..
Scaligerorum genre auctoritas intervenif ( 8 ) Corruptuſque , c. nec vana ſuſpi
fet . Cort.p.II. lib.13. cio , nam pacem cum Vicecomite fuadebac .
 HIS T. LI B. III. 103

curſionibus ſæpius factis, magnaque hominum , ac omnis 1390

generis pecorum præda Bononiam abducta , cum Pata .

vium cum exercitu , ut hoftibus eſſet propinquior , petiſſet ,

cum decem peditum , equitumque millibus Atelim va
do , menſe Januario , loco qui dicitur Porta Ritia ( b) ,
ubi Carrarii caſtellum crat , trajecit , vaſtatiſque hoftium 1391

propinquis agris , cum ſuos tentari proditione ſenſiſset ,

Patavium regreditur. Dux quoque Patavii Franciſcus ma ,

gno , ut opus erat , apparatu regionem ( 1) fibi proxi

mam Ferrarienſis, junctis ad id pontibus, ob frequentes pa

ludes , invaſit ; cumque nonnulla (1 )caſtella ſubito adven

tu cepiſſet, omnis ejus oræ incolas nil hoſtile , ob multipli

ces aquas veritos, pecorum quoque , quæ co , ut in aſylum

confugerant, genus omne Patavium traduxit, quo gravi
damno affectus Ferrarienſis cum re ipfa expertus eſſet

pluris propinquum holtem , quam longinquam amicitiam

æftimandam eſſe , recuperatis ( m ) amiſlis omnibus

una cum Mantuano abrogatis ( n ) Galeatii partibus, ad

Florentinos ( 0 ) deſcivit . Majorem quam putarat belli
1
molem ſubicurus Mediolanenſis , omnes ferme pedites ,
cquiteſque qui in Etruria erant, tedire juffit, quorum ope

deſtirutos Senenſes, bello acrius urgendi Florentinis facul

tas eſt data . Tribus exercitibus eodem tempore res gere

batur . Franciſcus Carrarius egregiis copiis Veronam

mnemque vicinam oram continenter populabatur . Augu

tus
Ν Ο Τ Ε.

( b ) Porta Ritia . Locus quo Augutus reftituturum , dummodo a Vicecomite re

Atefion Auvium trajecit . Pecilem Leon . cederet .
Aret. appellat. lib . X.Hift.Flor. ( n ) Abrogatis Galeatii partibus. Priusta
( :) Regionem fibi proximam Ferrarienfis men ad Galeatiuin Legatis miffis , qui nun
Policinium ſcilicet Rhodiginum . S.Anton . ciarent , ſe propinquis hoftibus Florentino ,
P.III. Tit.22, cap.3.9.9. & Carrarienfi utrinque obfeffum in ejus
( 1 ) Nonnulla caftella , & in his Abba- amicitia haud pofſe perſeverare .
non contemn endaw04.
) Florentinos defcivis, Tractatus
oppida &
ciam Lendinariam
. Pigna lib.s. Hift. Princip. Ateft. hic Venetiis inceptus , ſed Galeatii amicis
( m ) Recuperatis amiffis omnibus . Car- obftantibus haud perfe&tus, Ferrariæ tan
rarienlis Marchioni proiniſerat , fe omnia dem abfolutus eft .
 1.04 POGGIT BRACCIO L IN I

1391 tus quoque rei bellicæ peritiſſimus , excurſionibus factis,

cuncta Galeatii oppida , nulla militibus quiete data , ſoli

citabat , hofteſque ad pugnam provocabat . Loiſius vero

Capuanus haud ignobilis militaris ſcientiæ artifex vaftatis

Senenſium agris , circumactoque per illorum fines ad ur

bem uſque ipſam exercitu , fuos ingenti præda oneratos

quotidie reducebat . Lucinianum ( p) quoque, pluraque ,

quæ Aretinorum caftella fuerant, vi expugnata , ac rece

pta ſunt . Cum gravi premerentur Senenſes bello , ſeditio

ne orta inter cives, partim improbantes , partim compro

bantes ſuſceptum bellum , nobiles( 9) familiæ pelluntur ur

be , quæ omnes cum ſuis caſtellis ( ea permulta ( r ) erant )

hærentes Florentinis, multum terroris , damnique civibusin

tulerunt. Erat futura ſuperior admodum eo bello Floren
tina Reſpublica , nifi eorum conſiliis fortuna obſtitiffet ;
nam dum hæc in Etruria Galliaque aguntur , Oratores

duo Renaldus Gianfiliatius equeſtris ordinis , & Johannes

Riccius in Tranſalpinam Galliam , ut retulimus miſli ,

cum audiflent Jacobum Armeniacum Comitem cum duo

decim equitum , peditumque millibus ocioſum in provia

cia Narbonenſi vagari; promiſſo ſtipendio , cujus poſt de
fcenſum in Italiam initium erat , ſuaſerunt , ut contra Ga

leatium arma ſumeret . Ille tum pecuniæ magnitudine ,

tum dominandi cupidine ductus , multa enim promilla

fuerant poft adeptam victoriam : icto fædere fe in Ita

liani venturum promiſit ; jurequejurando cautum eſt 3

quo tempore bellum moturus eſſet , quantamque, & qui

bus in locis pecuniam recepturus . Ea mens Florentinis

erat ,

Ν Ο Τ 8.
Borellis
( P ) Lucinianum . jam Florentinis a ( - ) Or
Ea ndus Malaerant
lapermulia volt,usad Fl
cum orentino
decem cas
nonienfibus adjudicatum , ut fupra.
( 9 ) Nobiles familia , Decem ex nobili delcivit . volaterr. lib. s . Geog. Alia adjece
bus familiis Senis pullis nominat Leon , Arer. runt Jacobus Salinbenius, & Marchio a
Monte . Ammirat, lib.is.

1
 HIS T. L 1 B. 111. IOS

erat , ſociiſque , ut non Senenſes folum opprimerent, quip- 1391

pe parva belli portio ea urbs fuiſſet , fed ut tyranni opes

debilitarent: quod , ut facilius poſſet perfici , decrevere

ut Augutus cum omnibus copiis Armeniaco jungeretur ,

communique conſilio adminiſtrarent bellum : confidebant

enim , alterius ducis (9) prudentia , alterius viribus fa

cile Mediolanenſem debellari poſſe . Itaque & Augutus

eum exercitu in Galliam ire juſſus, & litteris , Oratoribuſ

que Armeniacus ad tranſitum ſolicitatus . Egerat Tyran

nus cum Principibus Galliæ , prece , ac præmio corruptis ,

ut illum ab incæpto detraherent : quod multis verbis ef

ficere conati funt. At ille in fide data perſeverans > 0

mnes hujuſmodi ſuaſiones rejecit , teftatus, cum omnibus ,

tum maxime Principibus fidem ſervandam eſſe . Præfe

ctum vero ex ſuis , cui ala equitum commiſſa erat , ab eo

deficientem , ex itinere retractum fecuri percuſſit , ſerva
toque fædere vir egregius præſtituto tempore Alpes tran

fcendit . Augutus interim cum omni fociorum exercitu

( ii ſex electorum equitum millia , peditum mille erant ,
abſque impedimentis ) Vicentiam , Veronamque præter
vehens menſe Majo Ateſim , loco quo antea , tranſit , po

ſitiſque caſtris , vicos , oppidaque , ſecurus ferme præda

batur: cumque incertus , ubinam locorum Armeniacus

foret , in ea loca exercitum aliquandiu tenuiffet , ad mille

tyranni ( t ) equites tutandæ regionis cauſa relictos, cum
obviam occurriſſent, multis occiſis , pluribus captis , pro

figavit. Inde fecurus ab hofte , Mincium ca parte , quam

vulgo Molendinum dicunt , vado tranſiit , relictaque a

dextris Brixia , Ollium prope Soncinum trajecit : per agrum

deinde Bergomenſem profectus prope Aumen Abduam

0 infra

Ν Ο Τ Ε.
6 ) Alterius ducis prudentia , nempe ( 1 ) Ad mille TyrAnniequites . Thaddæo
Auguti, alterius viribus , nempe Comitis Ja- Veruccio Duce,Auguti exercitum infeftan
cobi Armeniaci. tes .
 T IO
106 POGGI BRACC LINI

1391 infra ( u ) vigeſimum a Mediolano lapidem caftra loca

vit : ubi diutius ſtativa habuit , populandoque vicinas re

giones Armeniacum expectabat . Vaſtabat vero longe

lateque oras omnes per quas tranſierat, abducta omnis ge
neris præda, repugnante nullo , cum tantum militum in

eis locis relictum eſſet , quantum ſatis viſum eſt ad ur

bium tutelam : eo enim lub adventum Gallorum copiše

omnes cyranni convenerant , unde majus periculum im
minebac. Nam omnia Galeatii oppida , fingulæque re

giones ad adventum Armeniaci, quem magno cum exer

citu ( ut vulgo in rebus fit dubiis ) adventare rumor erat ,

ſuſpenfæ , fortunam ſecuturæ videbantur. Equites interea

pediteſque Florentinorum , qui ad Volaterras , & Colle

erant , ' loca maritima Senenſium invafere , ingentique

præda parra Volaterras revertuntur.
Oppidum inluper Re
giolum ( *) in Caſentinati, quod ſecundo belli anno ad
Tyrannum deſciverat, firma e veſtigio obſidione cinctum

quarto menfe expugnatum , incenſumque eſt ( ). Au

ctores defectionis viginti laqueo pænam dedere , reliqui
( 2 ) in carcerem truſi. Interea a Bononienſibus Floren
tiam Oratores milli Senatum adeunt . Quo in ſtatu res co

rum ſint docent : tantos belli fumptus ſe diutius non pof

fe ferre demonſtrant : aut minuendos cos eſſe , aut quæ

rendam neceſſario ab eis pacem. Nihil alienius viſum eſt

Florentinis , quam eo tenipore duarum graviſſimarum re 1
rum injectam mentionem , nec periculofius quicquam fer
ri in conſultationem poſſe . Ideo reſponſum eſt , fe quo

que 1
Ν Ο Τ Ε.

tum ma. Mediolano lapidem refert S. Anton. 1rar. *Joannis Tedeſchi opera . defcive
& XV . juxta Leon. irer, lib . x, Ibi diutius () Incenſum eff. milites , quiin oppido
ftativa habente exercitu , Florentini Legati ; erant , ut abirent incolumes , pacti ,oppidum {
qui apud Augutum erant , equorum ludum & oppidanos Florentinis tradidere.
die XXIV . Junii , quo die Florentiæ cele. ( 2 ) Reliqui in carcerem trufi . qui proxi
brabatur, ipfi quoque celebrarunt ,ab alte - mo Auguſtí menfe Florentinorum pietate
ra Abduæ ripa Ipectantibus hoſtibus . libertati reftituti , Ammirar , T0.2 . lib . sso 1
 HIST . L 1 B. 111. 107

que ultra facultates in varios belli uſus tributo vexari 1391

agros inſuper fuos ab hoſte populatos : ſed omnia pro li.

T patiendaque eſſe : nullam in hofte haben
bertate ferenda ,

dam fidem , quam in fuos Patavinumque , ac Veronen

ſem eſſet expercus . Supprimendas eas eſſe voces ne qua

hoſtis refcifcerer : hæc enim factura tyranno animos : bello 1

omnibus viribus incumbendum : victoriam in manibus

verſari. Patavium recuperatum eſſe , adveniſſe in corum

præſidium ( a ) Germanos : Gallos (6) prope diem in 5

Galeatii provinciam affuturos, quorum opera aut oppri

meretur hoſtis , aut pacem eſſent tutam habituri : redirent

itaque , ac populum ſuum bono animo eſſe juberent., &

ad profequendum bellum hortarentur . Inter hæc frequen

tibus litteris , nuntiiſque Armeniacus ab Auguto ſolicita

batur, ut nulla interpoſita mora Alpes ſuperaret , & in

Italiam tranſcendere maturaret : monebat vero præcipue ,

ne quam belli fortunam , quæcunque etiam fe proſpera

offerret, priuſquam fecum jungeretur , tentaret . Noverat

enim Gallorum ( c ) naturam pronam ad certamen eſſe ,

fæpiuſque impetu quodam præcipiti, quam ratione ad pu

gnandum ferri. Quod ( utpoftmodum contigit ) veritus

prohibebat ullo pacto fortunæ arbitrium , quæ plurimum

in bellis poſſet , ſubire . Idemque illud & Legati ( d )
Florentini , qui cum eo erant ſuadebant . At ille plus

viribus , quam conſilio fretus ( & ætate ( e ) erat florida )

O 2 cum

NOT E.
Æ

( A ) Germanos , Henrico a Monteforte habet . Armeniacenfis &c. dum in obfidione

duce . fortius agit, Francorum more , quam prudentius,
( 6 ) Gallos . ſub Comite Armeniaco . interemptus copias perdidit
( c ) Gallorum naturam , c. impetu quo ( d ) Legari Florentini. Rayaaldus Gian
dam pracipiti .. Sic Cælar lib . 3.de Bell. Gall.filiacius. 2. & Joannes Riccius , qui apud .
Nam ut ( de Gallis, loquens ) ad bella Tuſci- feum erant .
pienda alacor , de promptus eft animus , fic mol (e) Ætate erar florida , nondum enim
lis , ac minime refiftens ad calamitates perfe- I vigelímum octavum annum complexerat...
rendas mens eorum eft . Vid. Liv. lib. X. & | Ammirar.p.2.70.2 , lib.15..
Brierium Ann , Mundi, ad ann , 1391.ubi hæc.
 108 POGGIT BRACCIOLINI

1391 cum primum ex Alpibusdeſcendit ,non exploratis hoſtium

viribus , non expectato Auguro , nulla periculi ratione ha

bita , temere in totius fortunæ diſcrimen deſcendit : & cum

plura caſtella Alexandriæ urbi , quæ Galeatio parebat, pro

pinqua partim vi , partim timore cepiſſet , tandem oppi

dum ipſum , oblitus fani conſilii antea per Augutum , &

legatos dati , atque inſcius , quæ hoftium copiæ in co

laterent, pedeſtri acie oppugnat . Igitur ante meridiem

( & æftatis ( f ) tempus erat , & increbuerat æltus ) re

li &tis ( 8 ) ſeorſum majori ex parte equis , pedibus, ut mos

Gallorum eſt , urbem aggreditur . At hoftium magno

numero equites electi, qui co , infcio Armeniaco , antea

convenerane , duce Jacobo Vermio , portis egreſſi de im

proviſo ( h ) magno impetu pugnantes adoriuntur . Er

quod confilium haudquaquam eos fefellit , primum cquos

(i ) ſeſſoribus vacuos , nullo negotio capiunt : deinde Ar

meniacos pedeſtres a fronte , & a tergo aggreſſi, tum lan

eeis , tum equorum incurſu diſſipant . Tribus horis afpere
pugnarum eſt : Gallis præſenti animo certantibus , neque

cedentibus adverſariis , illis magis a labore recentibus

magiſque equorum , quam fuis viribus confifis : tandem

cum diſpares equitibus pedites effent , Galli viribus equo

rum , velocitateque impares, certandi labore defatigati,

fiti æftuque, ac vulneribus confecti ſuperantur.( 1 ) . Mul

ti

Ν Ο Τ Ε.

(f) faris tempus erat , fub finem men . I, (!) Superantur . Fuſe rem narrat Areolius
fis Julii . Corius p.lll. lib.33 .
( & ) Reli&tis feorfum majori ex parte equis. Spender da Monti ng . Capitano Gallo
itinere , levibuſque pugnis equos defatiga E rcmper guerra a i gran Viſconti'illuſiri ,
tos reliquerat ', eo inſuper confilio , ut o E con gente Franceſca a piè , e cavallo
mnis fugæ fpes auferretur. Amm.70.2.1.0.153 Par ch Aleſſandria intorno cinga ,e tuftri,
( h ) De improviſo , doc. Mille equites fibi E che il Duck , il Preſidio dentro poſto ,
reſervayerat Vermius , queis dum pagna in E fuor abbia l'aguato un po diſcoſto.
crebuerat ,nil tale veritum Armeniacum e la gente di Francia male accorta
adortus eſt . Ammirar, ibid: Tratta con arte ove la rete è refa
( i) Egues feforibusvacuos , quos feorſum Col Comte d'Armeniaco , la cui fiorta
reliquerat, us fupra di& tum eft:, fugatis | L'avea condotta all'infelice impression
Giaccia per tutta la campagna morta a
 HIST. LI B. III. 109

ti utrinque in acie cæſ : dux ipſe parvo vulnere aceepro 139.1

} in urbem ( m ) ductus laſſitudine , æſtuque expiravit , luo

que docuit exemplo , plus momenti in belli victoria con

filium præbere , quam vires . Magna pars exercitus in præ
lio capta : quidam per agros dilperli non evaferunt aut

inſequentium equitum , aut agreſtium manus : paucis fu

ga ſáluti fuit . Ita nobilis exercitus unico prælio , ducis

temeritate periit . Florentinorum inſuper Oratores capri
funt, magnoque poſtmodum pretio ( n ) redempti. Præ
da omnis, pecuniaque, quæ plurima ab Oratoribus in ſti
pendium allata erat , inter victores diviſa . Hac præter

ſpem tam inſigni victoria potitus hoftis , confeſtim ad cir

cumveniendum Augutum profectus prope ipfum ( o ) ca
Itrametatus eft . Fama tam adverfæ pugnæ vulgo ſpar

fa ( nam itinera cuſtodiis ſepta erant ) ad eum dubium

fuſpenſumque animo pervenit , quam vero fimilem , &
pene certam , conſpecti in propinquo hoſtes fecere. Qua

re admodum commotus Dux , pauciſque præfectos , ac

primores equitum ad bonam fpem hortatus , firmo animo,
effe jubet : je duce omnia evaſuros pericula affirmat , modo

viri effent , neque inani metu deficerent : omnia tuta viris.

fortibus effe. Pluribus in eam fententiam dictis , retro pau
lum Cremonam verſus cum exercitu ceſſit ; & apud vi

cum quendam Cremonenſem ( Paternum appellant )

conſedit. Quem hoſtes fecuti paulo amplius mille paffibus
longe

N O T Æ ..

( m ) In urbem duetus expiravit . Armeniatius quam citiſſime liberatus duobus air

niacus Alexandriam ductus non fine vene- ' reorum millibus & quingentis . Joannes
ni ſuſpicione mortuus eft , ut Ammirar. ex | Riccius diu in carcere detentus, ſeptems
antiquo chronico collectum refert. lib . 15. millibus tandem redemptuselt. S. Antonin .
Huic tamen non adhæret idem Ammiracus, p.11.Tir. 22. cap. 3. S.1. Idcirco autem Ric
início enim Galeatio hoc Verucciushaud cius pejori conditione uíus eſt , quod belli
e giſſe poterat ; mortuum fuiffe putat Sabel- in Galeatium auctor fuiffet.
licus Enn . 9.1.9. tum ex vulnere , tum vero ( 0 ) Prope ipſum caftrametarus eft , adi
inaxime Preinfelici
( n ) ex vieredemppugnæ exitu
ri .Ra ynaldus Gianfi, mille quingentos paflus . Leon. Arer.lib.x ..
 I10 POGGIL B R ACCIO LINI

1391 longe ab eo pofuerunt caltra. Erat inter duos exercitus pra

tum ingens, inque ejus medio aquæ rivulus decurrens fre

quenribus cinctus ſepibus , ad quem quotidie hoſtes decur

l'entes Auguti milites ad pugnam provocabant. At ille ma

gis aſtu quam viribus utendum ratus, ſuos intra munitiones

ſe continere jubet : quos pluribus ( p ) diebus hoftes crebris

incurſionibus ad pugnam elicere conati, cum iis quieſcenti

bus hoftium animicreviſſent, atque ultra rivulum obequi

tantes propius caſtra adverfarios , ut ignavos , timidos , ac

remiſſos incufarent , nulloque ſervato ordine . paſlim

tamquam explorata victoria , Auguti caſtris inſultarent

Augutus ſequenti die eadem incuria hoftes redituros fpe

rans, fuosad pugnam paratos inſtructoſque in equis ita

re juber . Cum illi majori numero , tamquam caftra op

pugnaturi poſtera die rediiſſent, eruptione facta hoftes in

vadit , magnoque impetu certamen aggreſſus , fudit ( 9 )

omnes , & ufque ad caftra proſequitur : multiſque occi

fis , ad mille fexcentos equites , & in his aliquot præfe

etos magno cum hoftium dedecore cæpit. Ea victoria pau

fum fuperbia hoftium concuſa eſt , neque auſi amplius

quenquam ad certamen provocare , caftriſque tamquam

victores inſultare. Quieſcentibus utrinque omnibus, dux
hoſtium Jacobus. Vermius, illudens. Auguro vulpem ca

vea incluſam ei dono dicitur mififfe , callidum , & aftu

cum ducem veluti cavea inclufum demonſtrans . At ille

vulea hilari ſuſcepto munere Jacobo referri juſſit vulpi

callem eſfenotum , quo ſit egreſſura. Angebant præſtantiſ

ſimum ducem pericula multa quæ undique imminebant .

Hinc validior hoftis , cui vires in diem creſcerent , qui
quocunque ſe vergerent impediendo iter aut carperet

poftre
Ν ο Τ' Ε .. 4

(p ) Puribus diebus , ad quatuordies ; ut menti victoriam pertranfit Bernardinus Co

S. Anton.p.III. Tir.22 .. rius Hist. Med .
( 9 ) Fudit omnes... Tanquam . levis mo
1 1

HIST. L 1 B. III. III

poftremum agmen , aut cogeret ad pugnandum : hinc 1391

amnis ( r ) trajiciendus erat , quæ fola falus reſtabat , &

vadum ( qua tranſierat repetendum . Mora longior erat

periculi plena , commeatuumque inopia diſcedere coge

bat . Itaque neque morari , cum non eſset unde frumen

tum ſupportari poſset , neque abire ſine periculo pote

rat ) cum hoftes perſecuturi & iter turbaturi efsent .
3

Quod folum reftabat, ad artes , & calliditates priſtinas

converſus, docuit plus ingenium in bellis , quam vires pof
fe . Conſilio uſus imperatoris prudentiſſimi, primum ho

ftes in poſterum diem ad certamen provocans, adæquatis

locis omnibus quibus dimicandum erat , fpeciem futuræ
1
pugnæ palam oftentavit : Inde in proceris arboribus ve

xilla nonnulla , & militaria ſigna , quæ ex hoftium ca

Itris conſpici poſſent , erexit : tum tibicines, qui noctu ,

maneque etiam poſt ſolis ortum bellicum canerent , diſ

poſuit: quæ omnia præberent exercitus præfentis figna .

Præterea viliora impedimenta , & clitellas ſtraminibus

plenas , opimam oſtentantes prædam , quo hoſtes rapiendi

curæ intenti ab infequendis militibus retardarentur , in

caſtris reliquit . Inde filentio fecunda noctis vigilia caſtris

motis tutus ad Ollium pervenit . Suſpicatus autem hoftes,

re cognita , proſecuturos, poltremam aciem robuſtiſſimis

equitibus, quihoſtium impetum exciperent , firmavit. Et

jam exercitus ferme omnis Aumen tranſierat, cum hoſtes
eluſi arte militari ſupervenere , inſecuti tardius , tum fpe

futuræ pugnæ , tum inani præda decepti. Hic dux cau

tus , ad omniaque intentus pericula , in ulteriori Aluminis

ripa , ſagittarios equeſtres ad quadringentos ex Britannia

diſpoſuit, qui & ſuos tutarentur, & 'adverſarios a tranſi
tu
Ν ο Τ Ε.

( r) Amnis trajiciendus erat , nempe Ol (1) Vadum qua tranferat. prope Sonci
lium . 1 nuin , ut fiipra .
 II 2 POGGIL BR ACCIOLINI

1391 tu Auminis prohiberent . Ad extremam aciem tutandam

qui relicti erant , cum diutius prælium ſuſtinuiſſent , fa

gittariorum præſidio flumen abſque diſcrimine emerſi

una cum illis fuos ſunt inſecuti. Deinceps pacato , haud ( t )

inſequente holte , cum ad Mincium perveniſſet , ſolito vado

exercitu ( u ) traducto , caſtriſque ad Ateſim moris , prope

amnem decem millibus paſſuum conſedit. Ibi maximum

omniuin periculum adiit : ex tyranni enim præcepto di

rutis ,ſummotiſque Ateſis aggeribus , qui excreſcentes, pro

prer liquefactas in montibus æſtate nives , aquas compri

munt , tanta inundatio per univerſam planitiem facta eſt ,
ut pene omnes mergerentur . Media nox erat & fopiti

ferme omnes , cum aquarum impetum ſenſere : experre

& ti e veſtigio , quod unum perfugium fuit., equis afcenfis

ſtantes vim Auminis ſuſtinuerunt. Diluculo relictis impe

dimentis , quæ aqua demerſa fere corrupta erant , profi

ciſci equites tardo gradu ( ut quorum equos umbilico te

nus aqua impediret ) cæpere . Sero magna cum difficulta

te iter dici emenſi, ſuperatis aquis , ad Baldum ( x ) Pata

vini agri oppidum pervenere. Debiliores equi, quilaban

tes , neque fefforem pati, neque vim aquarum ferre pote

rant , proſtrati ad terram defecerunt. Pedicum magna pars,

cum majori ex parte corpus aqua occupati, frigore inſu

per , & labore continuo fatigati, corpore, animoque de

bilitati efſent , fæde perierunt: plures caudis equorum , qui
validiores erant , innixi labores itineris facilius tolerarunt :

equites quoque permulti confectis cquis abfumpti ſunt .

Hos inſecuti hoites , ut primum campos late ſtagnantes

excreſcentibus aquis conſpexerunt , arbitrati exercitum

per
Ν ο Τ Ε.

( + ) Haud infeguente hofte . Ollium eniin (x Oppidum Bal.

Aumen medium interjacebat . Idum, quod Patavinam ditionem ad ferrarien
( u ) solito exercitú traduto . Mincium fi dividebat .
lintribus , cymbiſque trajecit .

1
 HIST. L 1 B. 111. 113

periiſſe retro abiere. Conſtans fama eſt , nemincm alium 1391

belli ducem , tot difficultates, tot pericula ſuperare potuiſ

fe : cujus dicta , factaque inter priſcorum oratorum , ac

ducum vafra videntur enumeranda ; omnia enim pericula

conſilio vicit , & calliditate , qui cum in intima hoftium

loca cum parvo (y ) exercitu penetralſet, ſuos incolumes

ſine incommodo , præter ea , quæ aquarum calamitate ac

cidere , quibus nullo conſilio obſifti poterat , reduxit . In

agro (€) ſociorum conſtitutus , reficiendo exercitui in .
tentus erat > ex hoſtium motu & ipſe conſilia ſumptu
rus . Dum hæc in Gallia Tranſpadana geruntur , vide
bantur regiones citra Padum malorum belli expertes eſſe .
Itaque excogitata ratio eſt , qua hoſtis pluribus in locis ex

pugnaretur . Pons ſupra Padum a loco , quem Burgum

fortem dicunt , ad aliam ripam , Placentiam verſus fir
millimis trabibus, ingenti mole magnoque labore , ma

jore Florentinorum ſumpru fabricatus eſt , cum ut eorum

copiæ quæ Mancuæ ( a ) urbe eis ſocia erant , agrum Pla
centinum , omneſque propinquas oras excurſionibus infe

Itas reddere , prædarique , tum ut auxilia Mantuano faci

lius ſubminiſtrari poſſent. Multum id contulit ad diſtra

hendas tyranni vires , & ad poftulandam pacem , cum

undique ejus imperium gravi premeretur bello , nullaque

pars ditionis ejus expers eſſet malorum . Quapropter de
Iperata victoria , cum ſe undique bello urgeri, valtari a
P. gros ,

Ν Ο Τ Ε.

(1) cumparvo exercitu , & adverſa Ar-
meniaci pugna territo , ut addit Jacobus in
Italica verfione .
( 2 ) in agro fociorum . Carrarienſis , &
Ateſtini.
( a ) Maniua urbe eisfocia . Ad Florenti-
nos deſciverat Franciſcus.Gonzaga, ut ejus
dolos ulcifceretur , queis motus Agnetem
Uxorem fuftulerat , Monuerat enim Ga-
leatius Franciſcum , ut ab uxore caveret
1 quæ Caroli Vicecomitis fratris impulſu
eum occidere ftatuerat , qua de re Caroli
litteras , in uxoris cubiculo latentes india
caverat . His a Franciſco repertis , nihil de
Galeatii fide dubitante , qui eas confinxe
rat , & in intimo penetrali reponi curavea
rat, lixorem occidit. Qua defuncta Galea
tii fraudes innotuere. Scipio Agnellus Maffei
| Hist, Mantua lib.x.cap.s.
 114 POGGIT BRACCIOLINI

1391 gros , prædas captivoſque ab hoftibus agi cerneret , Flo

rentinorum vero urbem , ejuſque regiones omnes , præter

cas , quæ Senenſem agrum attingunt, procul a bellorum

calamitate , quiete , & ocio frui , periculaque quæ adiſſet

fecum repucans, & fortunam belli communem : ſuas ( b )
omnes copias Lucam convenire juſſit , co conſilio , ut fubi

to tumultu in agrum Florentinum irrumpens urbis mæ

nia ad terrorem incutiendum obequitaret . His præpara

tis , de pace cogitare cæpit , ſperans quacunque conditio,

ne Florentinos illam appetituros, cum hoftilia arma pro

pe ex ipſis mænibus viderent. Eam vero per Antonium

( c ) Adornum Genuæ Ducem virum fibi amiciſſimum

occulte , tamquam id ſua fponte quæreret, tentavit : qui

extemplo Florentinos litteris hortatus eſt , ut ad ſe legatos

mitterent : pro certo habere Galeatii mentem a pace

haud alienam : dummodo æqua
ſperare facile omnia ,

poſtulentur, conventura . Quare confeſtim co Philippus ( d)

Adimarius , Ludovicus Albergottus jurisconſultus Areti

nus , & Guido ( e) Thomafius vir optimus ex primoribus

civitatis milli : a Bononienſibus quoque , ceteriſque ſociis

Oratores decreti , ut una ( f ) cum Rhodii Hoſpitalis Ma

giſtro , Bonifacii Pontificis, Italiæ ocium , ac quietem exo

prantis , Legato de pace agerent . Inter hæc , cum Floren

tini Mediolanenſis exercitum in agro Lucenſi conventu

rum præſenſiſſent, & ipſi Augutum cum exercitu ex Gal

lia

N O T Æ.

( 6) Suas omnes copias , 20.millia militum .
Corius p.III.
( c ) Antonium Adornum , alii Antoniot-
tum , ut Plar, in Vira Bonif.1x , & Ubertus Fo-
dieta Hil. Gen. lib.9 .
( « ) Philippus Adimarins. Eques .
le ) Guido Thomafius, a Palatio ,vir inge -
nie , & ſanctitate eximius , ut Jacobus Pog.
gius in Italica verſione . Leon . Aref, lib. x.
non Guidonem Thomaâum , fed Guidonem
| Palatium Thomalii filium appellat . Huic
& Beatus Joannes a Cellis, Monacus Vallif
umbrolæ , & S. Catharina Senenfis litteras
feripferunt .
( f ) Una cum Rhodii Hoſpitalis - Magiftro .
Riccardus Caracciolus , Hieroſolymitanæ
militiæ MagnusMagifter , a Bonifacio IX .
Legatus Januam de pace miffus , S.Amronin .
p.tit. lib. 22 .
 HIST. LIB. III. IIS

lia avocarunt: qui relicto ibi præſidio cum Bononiam 1391

veniſſet , ſuperato Apennino in agrum Piſtorienſem cum

exercitu defcendens , apud Miniate locum caſtris cepit

ex itinere hoftiuni rebus gerendis conſulturus. At illi cum

in agro Pifano aliquandiu Senenſium copias expectaſſent ;

ex autem metu hoſtium territæ intra fines ſuos ſe contine

rent , tandem obviam illis apud Caſolum in Senenfium

agro Jacobus Vermius proficiſcitur, ibique junctis copiis,

quæ millia equitum decem , quinque peditum cenfeban

tur , retroverſus Certaldum ( & ) petiit . Inde motis ca

ſtris
per Vallem Helſæ ad oftium Aluminis prope Miniate

deſcendit. Augutus audita hoſtium profectione, ipſe ad

Bonitium , uc iter Florentiam eundi hoftibus interclude:

ret , pergit , coſquein itinere laceſſens , proſecutufque ab

euntes , apud Emporium caftra poſuit. Hoftis parvulo ca

pto , direptoque (h ) oppido quod prope Miniate erat , ad

Fucechium primo pervenit . Inde agrum Piſtorienſem in

greſſus locum , qui Cajanus dicitur, perit. Augutus in agro

Pratenſi prope hoſtem duobus millibus paffuum locavit

caftra: cumque ejus exercitus auxiliariis (i) copiis quæa

Florentinis in diem ſubminiſtrabantur , augeretur, aditus

omnes , quibus hoftes prodire poſſent præoccupavit . Ea

fpe freti legati Florentini (1) duo qui in caftris erant, no

mine Decemvirum fuadebant , volebantque penitus , ut

cum hoſtibus confligeret. At dux ad belli officia pruden

tiſſimus tutiora confilia ſecutus Legatorum contempfit ver,

ba . Hoftis animadvertens , & adverſariorum vires auctas ,

& Auguti prudentiam ( m ) formidans , Lucam , unde pri

P 2. mo
Ν Ο Τ Ε.

( 8 ) Corraldum . Joannis Boccaccä natale | dobrandinus, & Andreas Victorius . Leoni

foluin . Arei . lib.x.
( b ) Direproque oppido . Canneti . ( m ) Prudentiam formidans • ex penuria:
( ) Auxiliariis copiis , ad decem millia | impediti commeacus abire coactus fuit..S..
militúin miffos afferit Ammirar. T0.2. lib.15, Antonin.p.II. Tit.22.8.13.
( 1 ) Legni Florentini duo. Robertus Al
 1
116 POGGI1 BR ACCIO LIN I

1391 mo profectus erat , repetere ſtatuit, inſtructoque exercitu

iter ingreſſus extremam aciem equitum firmo præſidio

munivit . Nuntiatum Auguto eſt hoftes fugere , qua ex

re quidam equitum præfecti , abeuntes ut perſequi pal

ſent, a duce poftulabant. At ille haud infcius nuſquam mi
nus , quam in bello eventusreſpondere ; fuos intra valluni

continuit, aſſerens ſatis eſſe holtes pro victis abire ; nun

quam enim eos qui fugerent viciſfe'. Duo tamen ex his ,

contempto ducis præcepto hoſtes conſecuti , pauci a mul

tis victi plurimis amiflis equitibus rediere · Erat ducis

ad omnia ſagaciſlimi mens incolumem ab hofte reddere
patriam , neque cum validioribus certare . Satis officio ſuo

factum iri putans , ſi ſalvam Rempublicam præftitiffet ,

ſi neque præda auctos
, neque ulla memorabili re geſta

abire inglorios coegiſfet. Ne tamen aliqua victoriola ho

ftes gloriari poſſent, e veſtigio firmiores copias ad perſe

quendos eos præmittit : ipfe cum reliquis ſubſequitur :

Qui ex hoftibus in extremo agmine locati erant , victoria

( n ) priori elati , pugna commiſſa majori ex parte non
nullis ( o ) defideratis captifunt , 'Thaddæufque ( p ) Ver
mius , Gentilis Camertes , Johannes Appianus equitum ,

præfecti haud vulgares in captivitatem abducti ; quo tu

multu hoftes perterriti magnis itineribus ad mediam fer
me noctem ad Carolum ( 9 ) Lucenfis agri oppidum per

venere . Poſtridie moris ante lucem caftris , Lucam tranf

greſſi in Auxeris Valle ditionis Piſanæ caſtrametati ſunt,

ubi timore ſimul, & labore itineris fatigati reficiuntur .

Alt

N o T Æ ..

(n ) Victoria priori elasi . qua duos equi ( 0 ) Thaddeuſgue Vermius. Veronenfis,

tum præfectosprofligaverant, Jacobi Vermii Ducis nepos , Gentilis Var
( 0) Nonnullis defideratiscapri funt . Ter -Iranus Cainertes , & Joannes , leu Vannes
1
centi pedites occifi , captique ducenti . Appianenſis Piſanus Florentinorum capri
Leon. Aret.lik. X. quanquam Ammirarus advi . TrunciusAnn. Pif. ad ann . MCCCXCI.
duo millia peditum defideratos , captoſque ( 9 ) Ad Carolum , feu Montem Caro
mille glorieţur . T0.2.lib .: 5 . Jurne
 H IS T. L 1 B .: Ill. 117

Augutus eos uſque ad Carolum perſecutus , multa impe 1391

dimenta , relictaſque tardius ſequentes machinas , & im

belliores equites de via feſſos comprehendit. Biduo quieti

dato , ad hoftes pergens., poftquam ita munita caſtra - re

perit, ut difficilis corum expugnatio videretur, rétro ad

Miniate revertitur , expectaturus, an Senenſium copiæ do

mum redirent . Ut autem tutior ab hoftium populationi

bus ea regio redderetur , foſsam pedes viginti latam , pro

fundam quindecim a Toporio ad Arnum uſque, duobus

millibus paſſuum duxit , cujus in principio turrim ingen

tem erexit , quæ hodie Turris foſfæ appellatur , ut eller

tamquam fpecula, ex qua inſidiis hoftium a longe confpe

ctis , incurſiones facilius evitari poſsent . Cum ſpes hoſtis

irrita evaſiſset , magnique belli apparatus , neque gloriæ ,

neque ufui fuiſsent, dolore ſimul', ac pudore motus Ver

mio mandat , ut ad impediendas mercaturas, commeatuſ

que , qui a Piſano portu Florentiam comportabantur x

viam qua Piſis Florentiam itur cum exercitu obſideret

ſperans maris uſu prohibitos Florentinos ad meliores pacis

condiciones deſcenſuros : quibus rebus cognitis , Augutus
( jam enim ad Caſcinam , Florentiam verſus hoftes caſtra

poſuerant ) apud Miniate hoſtium confilia expectaturus

perftabat. Ejus loci mora cum gravis hoſtibus videretur,
pactus (r) Jacobus cum Piſanis , ne quid Florentiam de
ferri paterentur , retro in Galliam fe cum exercitu itu
rum ( popondit. Per idem tempus Genuenſium Dux , ſo .

çius , & amicustyranni, apud quem de pace agebatur, duas

3 a
longas naves , Florentinorum bona prædatum miſit

quibus multa direpta , & vi capta funt . Venit præterea

Piſas
N O T Æ.

( ) Pastus Jacobus cum Pifonis . nempe , quo cum quefti fuiffent Florentini , fe illis
cum Petro Gambacurta', qui ue Jacobum a non minus, quam fibiconfuluiſſe reſpondit,
ſua ditione amovertt , XV . dierum fpatio hoftes longe fummovendo . Truncius Ann.
Se nihil Florentiam miffurum fpopondit ;de Piſ.p.471 :
 INI
G11 IOL
118 POG BR ACC

1391 Pifas a Galeatio miſsus Jacobus ( ) Appianus , petiturus ,

quo meliorem pacem affequerentur, tum ne quas merca

turas Florentiam ufque ad Aprilem menſem mitti ſine

rent, tum de ineundo cum co fædere. Utrunque ſervan

dæ pacis gratia negatum eſt . Ut autem cutiores Florenti

norum res maritimæ redderentur , & ipſi triremes (t) 1

quatuor parant , quæ Piſanum (u) portum ingreffæ , re

pertam navem anerariam , in qua erepta inerant, cæpere.

Bona majori (x ) ex parte recuperata , navis dimiffa , ne

cum Genuenſi aliqua belli cauſa oriretur . Iterum cum

cjus (9 ) triremes porcum intraſſent ,expugnaturæ Floren

tinas naves frumento onuſtas , commiſio certamine mul

tis interfectis ( 2 ) ſuperantur . Hæc co tempore mari ge

fta . At ex parte altera Cortonæ Princeps ( a ) , Florenti

norum eo bello ſocius, coactis pluribus militibus , agrum

Peruſinum late populatus eſt , magno tum hominum

tum pecorum numero abducto, adeoque Perufinorum op

pida prædatus eft , ut eos fæpius ſuſcepti belli pæniteret:

fed exulum metu factio , quæ urbem tenebat , aſpera quæ

que patiebatur . Piſas interim , tum ut Florentinorum

mercaturæ per mulos , tum ut magna frumenti vis ad urbem

tuto deferri poſſet, equites ſexcenti , qui venientibus præ

fidio eſſent , mittuntur. Quingenti fuere muli rebus onerati

variis , qui Piſis egreſſi , nilque adverſi ſuſpicantes in hoſtes

inciderunt . Ad duo millia equitum in itinere a duce ( b ) in

infidiis
Ν Ο Τ Ε.

(1) Jacobus Appianus. Piſanus , Joannis ! ( x) Majori ex parte recuperata , duode

Appiani per Florentinos capti Pater . cim florenorum millia recenfebantur ,
eur ). Er ipfa triremes quatuor, parant . Duce ( y ) Ejus triremes . nempe Galeatii .
Andrea Gargiola , Florentino exule Siculi ( 2 ) Multis interfe &tis . ad quadraginta
maris Pyrata: , qui ad patriam revocatus interfé&i , quorum præcipuus Triremis
quatuor triremibus , quarum duæ mercede Terzarcha , & 15... vulnerati, Gargiolas
conductæ erant , capta ab hoftibus recupe- i duce ..
ravit , & ob.bene navatam operam civitati ( a ) Corrona Princeps . Ugo de Caſali
Jeftitutus eft ., Ammirar. To.z , lib.is. bus ,ut Pellinus Hift. Per.lib.11.
( * ) Pifanum portum . Liburnum , tum Pi ( 6 ) A Duce .. Jacobo Vermio .
fanx ditionis
 HIST. L 1 B. 111. 119

inſidiis diſpoſita erant , quem Appianus Florentinis admo- 1391

dum adverſus
, de profečtionc, & præſidio ad cuftodiam
miſſo , & loco infidiis opportuno certiorem fecerat . Ma
gnum ab initio , inter præſidium , & hoftes certamen fuit ,

& afpero utrinque marte pugnatum : cum vero longe nu

mero ſuperiores holtes eſfent , victoria ( c ) potiti majori
ex parte mulos , & farcinas maximo Florentinorum da.
mno cæpere : qua ex re cum Piſani tyranno faventes, tum

Senenſes ad levem auram mobiles præter modum lætati

ſunt. Sed eorum inanem lætitiam haud diuturnam Loy

fius Capuanus reddidit , qui pluribus excurſionibus ad por.

tas uſque urbis factis, omnia late populatus eſt : aquædu

ctum inſuper , qui fontem in platea efficit , demolitus , ita

ut aqua nequicquam in urbem influeret: pluraque damna
intulit , quibus illorum inanis jactantia repreſſa eſt . Agi
tabatur inter hæc Genuæ de pace , ut diximus ; cumque
Mediolanenſis poſtulata , Patavium reſtitui in primis pe
tentis , iniqua viderentur , viſum eſt fatius eſſe, ut per ami
cos , atque arbitros res tranſigeretur, quæ Ducis Genuenſis

( d ), Populique , ac Magiſtri arbitrio deferri petebatur ,

Res dubia viſa eſt , neque omnibus credenda , in qua Flo
rentinorum ſtatus, faciorumque verteretur . Tyrannus ve
lo facile voluntatis ( c ) Genuenſis ſecurus affentiebatur
cujus animus palam illius commodo inſerviebat : Floren

tini ſociique (modo exploratum , cautumque etiam ipſo

rum
Ν Ο Τ Ε.

( c) Victoria potiti. Joannes Beltotus An- 1
glus vix conſpectis hoftibus fugam arripuit ,
unde Ugo Montisfortis Comes licet ftre-
nue pugnans , impari admoduin numero
captus fuit . Ammiratus Hift. Flor. To.2.lib
15.p.828.
(d) Ducis Genuenfis , & c. firmandæ pa-
cis facultasdata Riccardo Caracciolo Hie-
rofolymitano Magiftro , Legatoque Ponti-
ficis &
, Antoniotto Adorno,Genuenfi Du-
ci , cui additus honoris gratia Genuenſis
Populus , cujus in urbe hæc agebantur , pro
una tantum perſona , ut S. Antonin p.dll.Tir.
22. Leon ,Arer. lib.x.
( e ) Voluntaris Genuenſis ſecurus . Inno
tuerat enim Genuenſem Ducem , focerum
fuum Avronnem Doriam , ad Petrum Gam
bacartam mififfe , ut eum ad fædus cum
Galeatio ineundum hortaretur . Animiras.
To.z.lib.15. Adde ,Galeatium ab eodem
Duce duas triremes adverſus Florentinos
impetraſie , ut ſupra diximus .
 i 20 POGGIT BRACCIOLINI

13ji rum ,quibus commiſſum erat ,chyrographo foret, qui de

creturi eſſent) minime id recuſabant. Hoc impetrato li

bera poteftas tradita eft eis pacis conditiones dicendi : ex

multæ , ac præter pacta , & datam fidem fuere; primum ,

uti Patavium Franciſco ea lege cederet , ut decem aureo

rum millia in quinquaginta annos Galeatio penderet , o

mnibufque belli (f ) tempore proſcriptis , non tamen præ

ter voluntatem civium , in urbem redeundi poteftas eſſec :

ablata utrinque poft cæptum bellum caſtella , quæ quidem

extarent , reſtituerentur : Lucinianum (g ) ad Senenſesfpc

taret . Cum ſermo a Galeatii oratoribus injectus eſſet , &

quiſnam ſervandæ pacis ſponſor foret : Guido ( 6 ) Flo

1
rentinus ſententiam protulit e veſtigio priſcis Romanis di 1
gnam . Enſis erit , inquit , utriuſque noſtrum vires exper

tus. Quamvis iniqua nonnulla , & præter interpoſitam fi

dem viderentur: tamen diuturnitate belli fatigata civitas,

immenſa pecuniarum vi profuſa , una cum ſociis , anni 1

primi, & nonageſimi ſupra mille trecentos extrema parte

pacem (i) recepit : Ad minuendos deinde fumptus , &

1
levanda onera converſa , equites , pediteſque mercede
paratos , niſi quos tutela Reipublicæ retinendos fuaſit ;

dimitit . Loyſio Capuano ſua ſponte miſſionem poftu

lanti , in patriam , ut ad fuos redeat ,militiæ veniam con
cedit. Augutum expertæ virtutis , & fidei , cum militibus

1392 mille retinet. Infequentis anni principio propter inquie

cum Galeatii animum , cujus ambitio magis in dies impe

randi cupiditate æltuabat, inter Florentinos, Bononienſes,

Ferrarienſem , Mantuanum , ac Patavinum , Ravennæ ,

Faven
. Ν Ο Τ Ε.

1
( ) Belli tempore profcriptis ; ſeu exuli- | ninus p.Ill.Tit.22. 9.14 .
bus . ( b ) Guido , a Palacio Thomæ filius :
( & ) Lucinianum ad Senenſes Apo &taret ( i ) Pacem recepir . hoc anno , ſed puso
Quinam futuri ellent Luciniani, & Valia- blicata anno pofteriore , menfe Februario ,
ni domini , non judicatum afferunt Leon . die Purificationis B. Virginis .
Ares, lib.x. Ammir As, T0.2 , lib, 15. & S. Anto
 HIST. LIB. 171 . 121

Faventiæ , Imolæque Principes , fodus renovatum eſt : 1392

decretumque quæ quiſque auxilia in communem defenſia
nem conferret: cui haud multo poft Forilivii , & Malate

ftæ Domini aſcripri, ac in ſocietatem recepti : quare veri

tus ille , ne quid novi adverſus ſe ſocii , foederatique ten

tarent , ſumma diligentia rerum ſuarum faluti proſpicie

bat . Eodem anno Jacobus Appianus auxilio ( 1) Medio
lanenſis innixus Petrum Gambacurtam , virum egregium ,

paciſque ( m ) cupidum , a quo loco filii ( quippe cui ſin

gula fecretiora conſilia crederentur ) educatus , atque ( n )

ex minimo ( nam antea Notarius admodum tenuis erat )

ad magnum ſtatum perductus, proditione interfecit; duos

quoque ( 0 ) filios , qui in cumultu effugerant , cum re

tracti eflent, occidendos curavit : deteftandum fcelus, &

in antiquis Siciliæ tyrannis execrandum . Relatum (P )

Gambacurtæ ſæpius fuerat , Jacobum malo in fe animo

eſſe , machinarique, ut eum e ſummo rerum faſtigio de

jiceret , ſuadente præſertim Mediolanenſi , qui urbis im

perio aſpiraret: multa perfidiæ ac fraudis ( 9) figna má

nifeſta oftendi, quibus facile appareret inſidias illi parari .

Sed vir bonus , qui ceteros ex ſuo ingenio fingeret , mini

me adduci potuit, ut crederet virum a ſe a puero nutri

tum
Q
N O T Æ.

( 1 ) Auxilio Mediolanenſis innixus, a quo primum dignitatis graduan evectus eſt . Am .

Joannes ejus filius a Florencinis captus, red. mirar, T0.2. lib.15.
einptus fuit , Piſa (que cum tercentis equi (0 ) Duos quoque filios . Benedictum , &
tibus , nonnulliſque Ghibellinæ factionis Laurentiun . ann . Pif. ad ann . MCCCXCII.
principibus miſſus. Corins p. III. & Trun ( P ) Relarum Gambacurta , & c. Strozzius
cius Ann . Pif. ad ann . MCCCXCII. de Strozziş Piram a Florentinis miſſus ann .
( m ) Paciſque cupidum . per eum enimui MCCCLXXXVIII. qui Gambacurtam
pax anno MCCCXC . firmata fuerat . moneret , ut fibi ab Appiano caveret . Non
(n ) Atque ex minimo ad magnum ftarum . cavit tamen , ideoque anno MCCCXCI!.
Piſamdelatus Appiani pater ignobili Flo- dum equum confcenderet , per inſidias ab
rentinæ ditionis loco natus , dum Gamba leo interfectus eſt . Ann . Piſo Truncii ſub
curtis fideliter ſerviret , ab Imperatore Ca- eodem anno .
rolo IV . capite damnatus , Principum ſuo (9 ) Frandis figna manifefta oftendi. Nain
rum infortunium ſecutus eft , Recuperata vires ab Appiano comparabantur , cujus rei
deinde a Gambacurtis Piſarum ditione , ob a Vallis Nebulæ Florentino Vicario rurlus
paterna merita Jacobus ejufdem filius admonitus fuerat , Ammirar. T 0,2.lib.16.
 I 22 POGGI1 BRACCIO LINI

1392 tum domi, divitiiſque potentem factum , & dignitate ( v)

ornatum , tam nefandum facinus perpetraturum . Ac Ap

pianus , ut primum tempus ( D) opportunum fuit , ho

minem cum filiis , & amicis aufert ; acomni pene factione

V Guelfa , cujus fectam Gambacurtæ præſeferebant , in exi

lium acta , urbis tyrannidem occupat; cumque ad arma

conclamatum eſſet , mercaturæ & Florentinorum res o

mnes , quas in urbe habebant, eo tumultu violato feede

re quod cum Piſanis vigebat , præda populi fuere : qua

propter cum Lucenſes poftmodum tyranno auctore a Pi

fanis ( t ) equitibus premerentur, auxilia ( u ) his ſubmi

niſtrata ſunt, fædufque renovatum . Pax foris parta ſe

1393 ditiones domeſticas Florentiæ eo , quiſecutus eſt , anno exci

tavit : ut fit in populis , qui nullum ftatum rerum æquo

animo ferre ſciunt, tam belli , quam pacis impatientes .
Diſcordia ( x ) inter cives orta , aliqui cives gladio per

empti, plures ex Albertis, familia nobili, & majorum

imaginibus clara , in exilium acti . Sedata tamen civitas
eſt paucorum cum exilio ( y ), tum capitis pæna , & res in

priorem pacem reda &tæ: extremaqueanni parte , præclarif

fimiomnium ætatis fuæ ducis Johannis Auguti mors ( 7 ) ſe
cura

N O T Æ.

( r ) Dignitate ornarum , a ſecretis . MCCCLXXIX . Jamdiu quæſitam ejus

1) Tempus opportun um fuit . Menres ulciſcendæ necis occafionem nactus , Ćy
Octobri MCCCXCII . prianum ,Albertum , Neruccium , Joannem ,
( ) A Pifanis equitibus . Appiano Duceſ & Petrum , ut proditionis reos urbe ejecit
Lucenſis ager direptus. Corius Initio prima ex quo populus diverſis agitatus ftudiis ar
partis . Ammirar, vero T0.2. lib . 16. narrat , ma ſumplit . Ammirat, T0.2.lib.16.p.841.
Leicentes latronum incurfionibus vexatos ( y ) Tum exilio , tum capitis pæna. trium
fuiffe , multiſque rebus fpoliatos, Appiano popularium , tum ,quod magis interfuit Rei
fuadente ,iterque concedente perpontem in publicæ, trium millium aureorum ſolutione
Arnum facto . ab Albertis , & a Paulo Miniſcalco facta ,
( u ) Auxilin his ſubministrata . Tercenti Ammir, lib.16. T0,3 .
milites auxilio milli , fædufque renovatum ( 2 ) Mors Augsai ſecura , anno MCCC !
die XIX . Julii anni MCCCXCV . XCIII. ab Incarnatione , die XVI . men
( * ) Diſcordia inter cives orta . Menfels Martii , prope Florentiam in loco qui
Novembri, Malo de Albizis Confalonerio dicitur Pulveroja, Si Ammirato , & San &to
auctore , Petri illius nepote , qui Benedicto Antonino fides habenda .
Alberto íuadente capite mul&tatus fuit anno

1
 HIST. L 1 B. 111. I 23

cuta eſt ; cujus funus ( a ) ingenti pompa , totius ( 6 ) ci- 1394

vitatis mæltitia celebratum eſt : corpuſque in Reparata

(c ) templo , equeftri ( d ) a populo ftatua poſita , ſepul

tum . Audiebant in dient magis Florentini invaleſcentem
Galeatii famam , occulta illius conſilia ac cogitationes

omnes ad bellum fpectare: cquites ab eo , præfectoſque

( e ) nobiliores quoſque parvo pretio in fpem futuri fti

pendii conduci , quo paratioresbelli tempore forent.Mul

tos præterea cum ex ſociis, tum ex amicis fecretis collo

quiis, variiſque promiſſis ad defectionem ( f) ſolicitari ,

multaque agi , pararique, quibus conftare promptiorem

hominis animum ad renovandum bellum , quam fervar

dam pacem effe . His moti Florentini , Legatos (& ) ad 1395

Galeatium , qui petanr , bellone , an paci conſultum vel.

let , mittunt. Ille callidis interrogatiunculis rem in dies

protrahendo, cum nil certi reſpondiſſet, Oratores tandem

ait , ſe Florentiam deftinaturum , qui de his , quæ poſtu

laſſenr, deque fædere cum eis ineundo agerent . At Flo

rentini cum pro explorato haberent , illius mentem lon

ge ab firmando foedere alienam , remque diuturni tempo

ris propoſuiſſe, ut per Legatos , quos ad cosmiffurum ſe

dixerat, eorum conſilia exquireret , certiorque fieret , quo

maxime modo oppugnari poſſent, calliditate hominisani

R 2 mad
N O T Æ .

( a ) Cujusfunus ingentipompa. Primori- in Vit. Septem Beatorum Florent.

busurbis gemmiſque diftin | ( d ) Equeftri a populo statua poſira . non
ctum ferentibus , equis auro tectis , vexilla Itatua', ſed equeſtri imagine a Paulo Uccel
aliaquemilitaria inſignia: ſequentibus , to- lio picta , ut Bochius, & Cinellius in: libro ,
toque populo comitante . Ammirat. To : 2 . cui titulus Bellezze di Firenze p.st.
lıb.16 . ( c ) Prefectoſque nobiliores', Joannem , &
( 6 ) Totius civitatis mæftitia, adeo ut ma- | Albericum de Barbiano .
tronæ ipfæ a lacrymis haud temperarent . ( f ) Ad' defe&tionem ſolicitari . Præcipue
Ammir.ibid . Ferrariæ Marchio , Galeatii nepte ei in
(6 ) In: Reparata templo . prius: S: Sálva- uxorem propofita ..
toris , deinde S. Mariæ a Flore , tum S Re ( 8 ) Legatos ad Galearinm . Donatus Aca
paratæ dicto Pontificis Zozimi juffu ob.Vi- ciajolus, Joannes Riccius , & Guido a Pa
čtoriam ex Radagafio die Diva Reparatæ latio miffi . Ammirat, T0.2, lib.16.p.847 .
dicato reportatam , ut P,Michael Pocciantus I
 124 POGGI ! BRACCIOLINI

1396 madverſa ne Oratores ſuos tantum ignominia notatos

queri poffet , nec in ſe quicquam aſperum factum more

ſuo prædicaret ;.decernunt, ut Legati omnes ( plures enim

e ſociis fpe concordiæ convenerant) quam primum in pa

triam quiſque ſuam re infecta redeant , omnibuſque ſe

adeundi vias præcidunt . Galeatius interea , cum regio

nes , urbeſque a ſuis per tyrannidem antea occupatas nul
lo jure tenerer imperii : etenim Romanæ ditionis ſunt :

miſlis ad Vinceslaum Boemiæ Regem , qui ad Imperium

electus fuerat, virum nunquam ( h ) fobrium , & veneri

!
deditum , legatis , multis (i) donis , promilliſque onera
tum induxit , ut ſe. Ducem Mediolani , multis ejus titulo 1

(1) urbibus fubjectis , crearet : quæ res a Rege (m ) impe

trata , magno apparatu , magnaque rerum pompa per

Oratores ( n) illius , pluribus a &tis diebus feftis, facta eſt;

Florentinorumque ( 6) , & omnium ferme Italiæ Orato

res , nobilioreſque viri, ac Principes Mediolanum evoca

ti . Hoc nomen adeptus, Dux poſtmodum ipfe , filiique

appellati. Aucta dignitate & cupiditas quoque dominan

di crevit . Sed incumbebat ejus animus in eam maxime

cogitationem , ut vel precibus.; vel vi Mantuanus ad ſe

deficeret. Quo metu permoti Florentini , equites mille

Mancuam , ne aliquo ſubito periculo implicaretur , mic

tunt .
NO. T Æ.

Pb ). Nunquam ſobrism , covenerideditum enumerat Corius initio p.nr. præter oppida;

non folum voluptatibus impotenter indul- minoraque loca . Hunc contule .
gebat , ſed ita fuperbe & crudeliter impera km) A Rege impetrata, Et Rex Bohe
bat , ut rer in carcerem a prioribus regni mix , & Imperator Venceslaus appellaba
conjectus fuerit , unde tamen elapius re
gnum jam receperat . Dubir, spuit Seth . ( n ) Per Oratores illius . Unum tantun
Calv. Venceslai Oratorein nominar Corius p. 116.
(i ) Multis donis , centum aureorvin mil Benefum fcilicet CuliaciComitem .
tibus Venceslao datis , Dux ab illo creatur ( 0) Florentinorumque , 6c. Aliorum O
invictis Electoribus , qua de re Francofurti ratores referre non eft operæ pretium : pro
eorum in concilio accufatus Imperium ab- Florentinis adfuere Mafus de Albizis,Chri
dicare coactus eſt. Trisha apud Seth, Calvis.| ſtophorus de Spinis , Baldus Catalanus , &
& Avent. Ann . Bojarum . FranciſcusOricellarius . Ammirar. Izb. 16.
( 1) Multis.ejus titula urbibus . 33. urbes 1p.489
-

HIST . LIB. 11 ). ; . 12.5

tunt . Haud obſcura Ducis cupiditas , & belli apparatus 1396

erant , & animum pacis inſolentem auxerát mors Gam

bacurtæ , cujus ipſe auctor extiterat. Piſis enim (p) tyran

nus nequiflimus ambitioni Ducis obſecuturus imperabat,

quæ res maxime illum ad movendum bellum exagitavit.

Itaque cum jam mens ejus omnibus nota effet , quoſdam
vero ex ſociis denuo ab eo ſolicitatos conſtaret , palam

que effet , Peruſii, Senis, Piſis , equitum ( 9 ) , peditum

que numerum augeri , & haud incerta futuri belli figna

videri ; Florentini ", ne imparati opprimerentur , .crea

tis Decemviris , & equites denuo conducunt, & Bernardo

nem ( r ) Aquitanum , virum ftrenuum , qui cum Grego

rio Undecimo Pontifice in Italiam venerat , belli ducem de

clarant . Is cum in ea Etruriæ parte , quæ Patrimonium di

citur, non parvo cum Britonum exercitu eſſet , ſecutuſque

primum Clementis ( V) , tum Benedicti adulterinorum
Pontificum partes, plurima oppida ,
caftellaque expugna

ta diripienda militibus concefliffet, Florentinorum opera ,

confilioque accepta a Bonifatio pecunia , caftelliſque quæ

in poteſtate erant redditis, defideratus a civibus , ut quiab

Auguto poſt Johannis Actii mortem reliquis Italiæ duci .
bus anteferretur , Florentiam venit . In Galliam quoque

Tranſalpinam Legati ( t ) miſli, a Regeque in amicitiam ,

focietatemque recepti, ac fædus in mutuam tutelam fa:
ctum
Ν Ο Τ Ε.

ÇP) Piſis enim ryrannus #equifimus. Ja - l de Luna Card. quos adulterinos Pontifices
cobus Appianenfis . vocat , quia prior Urbano Vh poſterior
( 9 ) Equitum peditumque , ad fex millia Bonifacio IX . veris Pontificibus oppofiti
equitum Piſis , Lucæque conveniffe inno- erant,
tuerat . Aminirat, T0.2 . lib.16. ( 1 ) Legari milft. Malus de Albizis Eques,
(7 ) Bernardonem Aquiranum . feu. Ber: & Bonacurfius de Pittis ad Regem Caro
nardonem de Serris ab Aquitania . lum VI. qui cum eo ad quinquennium foe
( 5 ) Clementis , tum Benedicti adulterino dus injere ut Ammirar. F0.2.lib.16.p.85 3 .
rum Pontificum . Clementis VII , nomen fibi GaHorum Regem ea potiffimum de caula
adlciverat Robertus Gebenhenfis Cardina- bellum Vicecomiti moviffe putat Corins po
lis , Petri Comitis Genuenfis Frater ; & IV . quod cum Januæ potiundæ irrita ſpes ce
Benedicti XIIL nomen uluspayerak Petrus cidiſſet , ja ipſum fa &ti cauſsam reculis.
 |

126 POGGI1 BRACCIO LINI

1396 ctum ea lege, ut in Etruria belli tempore capta fædera

tis , cetera ( u ) per Italiam Regi cederent . Dum hæc a

guntur , Galeatius Piſas. Albericum Barbiani Comitem ,

Johannemque fratrem cum quinque millibus equitum

proficiſci jubet , eo nomine , ut Appiano adverſus Mon

tis Scudarii Comites, qui pro reprimenda Piſanorum in

folentia plures equitum turmas in illos duxerant , auxi

lium ferret; quæ res Decemviros movit , ut paratis co

piis adverſarii confilia expectarent : interim darent ope

ram , fi quo modo ſuſcitatum incendium extingui poſset:

quod parvo tempore , rebus rite compoſitis illorum opera

fedatum eſt . Pedites,interea omnes , equiteſque Ducis , qui

circa Piſas,erant , in agrum Lucenſem profecti Florentinis

fufpitionem injecere , ne Piſtorium pergerent. Itaque Ber
nardo relicto , ut hoftes cupiebant , Miniate, apud quod

confederat , in Vallem Nebulæ cum ſuis copiis deſcendit.

Interim proditione per Appianum in co oppido facta

Benedictus Mangiadorus, haud ignobilis ejus loci vir ,

cum viginti ſociis, in crepuſculo noctis , nil mali ſuſpi

cantibus oppidanis , Miniate ingreſsus, Florentini ( x ) Præ

toris ædes petiit , occifoque co , tumultu excirato , cum

oppidani omnes, pro Florentinis, ſtarent , pugnarentque
multis acceptis vulneribus ; poftico ædium , quæ juxta

muros fitæ ſunt, oppido egreſsus Piſas re infecta rediit .

Nonnulli ex ſociis conjuratiſque capti panas meritas de
1397; dere . His rebus incitati animi , anno feptimo ac nona

geſimo ſupra mille trecentos, ſexto vero poſt pacem Ge

nuæ factam , ſecundum cum Galeatio bellum ſecutums

eft ,

N O T Æ.

( * ) Cereraper Haliam Regi cederent. Ex- lib 16. pap. 853

cepto Baſſano , Belluno , Feltria , quæ Car ( * ) Florentini Pretoris . Davanzati de
sarienfis ;Monteclaro , Alula , Ortiz q , uæ Davanzatis , quo occiſo , & ex feneftris de
Mantuani ; Saxulo, & Compita quæ Ateſti- jecto , tumultum excitare molituseft.Trun
ni futuraerant,, ut Ammiraipar1. Tom . zo 1.a ius.Annal. Pil,ad ann. MCCCXCII..
 HIS.T. LIB. 11 ). 127

eſt , cujus præcipua cura erat , eaque maxime res animum 1397

ſtimulabat, ut Principem Mantuanum , a quo plurima

diſcrimina imminebant, quique fibi multorum fomentum
malorum , ut in medio (6 ) ſuarum urbium fitus extitif

ſet, tum pollicitationibus, tum muneribus ad ſuas para

tes traduceret ; quod cum confilio , aftuque nequiret : fi
des enim , & jusjurandum Mantuano potiora ceteris rebus
erant : viribus aggredi , & ne a Florentinis auxilia ſub

miniſtrari poſsent , cos ſuo bello implicitos diſtinere ſta

tuit . Hanc ob rem Senas convenire maximas copias jul

ſit , quibus ager Florentinus infeſtior redderetur, tum ex

pugnare Mantuam , & navibus per Padum miffis , & ter

reftribus copiis , quas mulcas undique.comparaverat, de

crevit . Albericus cum exercitu quatuordecim ( 7 ) mil
lium equitum , qui in agro Senenſi convenerat , nullo in

dicto bello Florentinos invadens , incendiis , rapiniſque

loca omnia quibus tranfiit, hoſtilimore vaſtat. Pânzanum

capit , fpoliatque ; inde ad oftentationem virium , & fa

mam belli aucupandam , populabundus Florentiam petit,

ad ſecundum lapidem excurſionibus ( a ) prope , urbem
factis ; Signiam feptem millibus paſsuum propinquam

biduo oppugnat , unde cum ignominia amiſlis pluribus

militaribus lignis, multiſque in ea oppugnatione deſide
ratis turpiter rejectus eft . Fæminarum præcipua enituit
virtus , quarum potiſſimum opera , non tela , non vulne
ra timentium , oppidum , viris, vulneribus , ac labore con

fectis , defenfum eit. Bernardo , cum mille ferme equiti

bus pro mænibus fe continebat , levibus præliis incurſan

tium
Ν Ο Τ Ε.

(y ) In medio urbium fuarum firas. Mant- lum latronum , & facinoroſorum perma
tua enim Galeatii urbesmedia interjacebat, gnæ erant catervæ . S. Antonin.p.III.Tit,22.
Cremonain , Veronam , Placenciam , Par- cap.3. S.24.
mam , Laudem Pompejam , & c . ( a ) Excurſionibus prope urbem factis
( 2) Quaruordecim millia equirum , pedi- Panzolaticum uſque , & Certolam . Leon .
tum vero major numerus , in quibus exu- Arer. Hift. Flor, lib.ll.
 128 POGGI1 BRACCIOLINI

1
1397 tium more cum hofte factis. Imparati enim ad tantam
belli molem Florentini erant , ut qui exercitus partem

Mantuam mifiſsent, partem per ( b ) vicina oppida diſtri

buiſsent : haud exiſtimantes præterea . , Mediolanenfem

nullis provocatum injuriis, tam aperte nullo indicto bel 1

lo, rupto fædere , contra ſe arma.moturum . Conſulebat

ſolum Dux Reipublicæ ſaluti, ad evitanda futura pericu

la incentus, ſperans comineatus defectu , haud diu ho
Item in his locis commoraturum , cujus conſilium eum
minime fefellit . Nam poft diem quartum quam advene

rant hoſtes , rerum omnium inopia retro caftra vertere,

nullaque re memorabili gefta , Senas quanı primum redire

cocgit . Florentini , ut
ut parem hofti gratiam referrent

Ochiellum opulentum oppidum de Senenſibus cepere ,

quo ex loco finitimus ager , regioque omnis quæ Senas

reſpicit, præda captiviſque abductis vaſtata eft . Dux ( c )

quoque Florentinorum , qui Collem ,oppidum duodecim

milliaribus Senis propinquum , profectus erat, uſque ad

portas infeſto agmine ferro , & igni omnia profternic .

Inde Volaterras profectus , Groſſetum , maritimam Se

nenfium urbem , invaſit ,magnaque pecoris , & captivorum

copia abacta Volaterras ſe recepit. Cervaſium ( d ) inſu

per de Piſanis vi caprum eſt , omniſque vicina ora ſpo

fiata . Hoftium copiæ iterum Florentinorum agrum in

grellæ , Stagiam , Rencinamque finitima Senenli agroca

Itella ſumma vioppugnant. Inde rejecti timore equitum ,

qui ſubſidio veniebant , Senas revertuntur . Præfecti inſu

per quidam Florentinorum , 'cum ferretur , prope Libur

nium , Piſanorum portum , multa animalia , ut in locum
tutum
N O T Æ.
1

( 6 ) Per vicina oppida . Aretio præcipue , ( ) Cervaſium infuper, nec non Monti
militibusrepleto . chiellum duobus millibus aureis ab arcis
( c ) Dux , Bernardo a Serris ad Sena- cuftode emptum . Ammir, lib.16 .
rum portas profdusdic KII.Maji ..

1
 HIST. L 1 B. 111. I 29

turum redacta , co profecti pecus omne repertum prædati 1397)

funt . Dum hæc aguntur , Galeatius pluribus ex Etruria ,

ut qui nil dignum laude agerent , evocatis equitibus , ma

gno exercitu coacto , Mantuam caftris poſitis obſedit : ut

que ſubſidium pontis ( e ) ſuper Padum juncti ( quod

magno labore , maximis (F) ſumptibus factum fuerat )

intercluderetur , navibus ad id paratis incendere illum ten

tavit . Centum ad eam rem onerarias naves , quas galeo .

nes appellant ( ampla enim Aumipis latitudo eft ) in al

veo Aluminis ſtatuit , quæ aquarum impetu delatæ , far

mentis, aliaque materia, quæ facile ignem excitat,impo

fitis, incenſiſque, ac deorſum ſecundo vento dimiſſis , pon
ti ignem inferrent. Magnus terror ex hoc apparatu Man

tuano inceſlit, cum terreſtri navalique bello fibi cum hofte

eodem tempore pugnandum videret . Sed prudentia Ca
roli Malateitæ , qui eo cum quatuor equitum millibus a
Florentinis miſſus erat > huic tanto diſcrimini obviam

itum , apparatuſque ſumma celeritate facti , quibus vis

ignis fubmoveretur. Primum longiores conti non parvæ
hærerent
craſſicudinis , in quibus naves longius a ponte

in aqua paulo ſupra pontem ſunt affixi · Tum ſi naves

propius , fractis contis ferrentur, magno numero (* ) vege

tes tum lapidibus , tum aqua repletæ in ponte diſpoſitæ

funt, quæ in advenientes naves deſuper immiffæ ,tum pon

dere confringerent , mergerentque illas, tum ignem reſtin

guerent , pontemque redderent ab incendio tutum . Ter

rebant omnes , advenientes pallim nullo rectore arden

tes naves . Magnus erat flammæ impetus , quam ven
tus (8 ) ad id expectatus aſperiorem , vehementioremque
R red
Ν Ο Τ Ε.
e) Pontis . Burgi fortis appellati . * ) Vegetes, ſeu dolia , ut Jacob. in Ital.verſ.
in Principis firmione, non Mantuani) . ( votesModelos cob inItal.verf .
folum Principis , fed foederatorüm pecunia dultria a ſeptentrione ad occidentem ver
perfectum anno MCCCXCIII. ut Agnell. tente , nequid felicitati hoftium deeſſet ,
Maffei Annal, Mant, lib.x.cap.10 . BapriftA Sacchius Hift.Manr,lib.4 .
 130 POGGIT BRACCIOLINI

4397 reddebat: major crat iis , qui poncem tuebantur , mentis

conſternatio , cum paucis conſtaret animus ad Aamma

rum periculum expectandum . Non enim ,ponte incenſo ,
fugæ locus erat , cum ibidem aut pereundum , aut ignis ,
1
quod dubium videbatur , reſtinguendus foret . Sed ducis
la 1
cohortatio augebat animos , & multitudo vegetum ,
1
pideſque ingentes dejecti , aut comprimebant ignem , auc
mergebant pondere effractas naves : irrito hoftis conſilio ,

licet nonnullis in locis igne corruptus , majori tamen ex

parre pons ſervatus eſt . Ita hoc in tumuleu Caroli virtus

plurimum enicuit , qui cum in ea parte eſſet , quæ ad ho

İtes ſpectabat , diſturbato ponte , ita ut redeundi (pes præ

ciſa videretur , cum folum dignum pontem continuaſſet ,
præmiflis antea , qui cum co erant , militibus, ipſe poſtre
mus ( 6 ) corpore reptans magno cum diſcrimine vitæ ad

ſuos pervenit . Hac ( pe deſtitucus Mediolanenſis , alia ra

tione expugnare , ac collere pontem , quem jam ſumma
cura inſtauraverant , adortus eft , Totidem denuo naves

machinis , curribuſque deſuper fabricatis , quæ altitudi

nem illius excederent, in Aumine parat , multiſque mili
tibus , & omni telorum , ac tormentorum genere impo

ſitis ad expugnandum pontem mittit. At Carolus, cujus

cgregia opera pons antea defenſus fuerat, rigna oblonga ,

craffiora , præacuta cuſpide hoftibus oppofita , quæ na

ves a ponte arcerent , radicibus pontis , quem magnis trabi

bus firmarat, defigit . Deinde coridem ferme onerarias na

ves admodum munitas , præſidio pontis in Aumine col

locat . Poncem inſuper electis militibus ac vario telo

rum , miſſiliumque genere munit . Frequentes inſuper ſta

tiones , ac propugnacula ſupra pontem erigit : tum caſtel

la
N O T Æ.

( b ) Ipfe postremus ad fuos reprans . Ho.lubltitit . De quo Livius Dec, s . lib. 2. rem
ratii Coclitis exemplo , qui de luis magis , anfus plus fame babirurAM ad pofteros , quam
quam de fe folicitus ſolus caluro in ponte fidei ,
 HIST. LIB. 111. 131

la a lateribus, quibus vires hoftium contunderentur , dif- 1397

ponit . Advenientes turritæ hoftium naves a Mantuanis

haudquaquam pugnam detrectantibus excipiuntur ; cum

iis , qui in curribus , quique in ponte erant , aſperum

certamen committitur. Multis horis acerrimo prælio bella

tum eft , multoque ſanguine , cum utrique pro victoria

pugnarent , neque locus fugæ eſſet, ea dimicatio elt tranf

acta . Tandem Mediolanenſi clalle ſuperata , victoria

penes ( i ) Mantuanos ſtetit . Hoftes victi, multis interfe.

¿ tis , pluribus vulneratis , nonnullis amiſlis navibus

relicto ponte, abiere. Navali bello remale geſta , Medio

lanenfis cum acceprum dedecus ulciſci in animo habe

ret o coacto in unum ex omnibus locis exercitu , Mantua

num oppugnare adortus , caſtra propius urbem locat . Ac

Carolus polt navalem victoriam in urbem reverſus, com

municato cum præfectis equitum confilio , pridie kalen

das Septembris partem (1) alteram exercitus hoftium , qui

binis caftris divifus erat , invaſit; priorumque caftrorum ,

antequam cereri id reſcirent, ſubito inſultu devi& is copiis',

reliqua caftra eodem impetu aggreſſus luperavit . Diffipa

ti utrinque , fugatique funt holtes : ad ſex hominum

& duo millia equorum capta . Omnia ( m ) infuper im

pedimenta , machinæque, ac bellica ad urbium expugna

tionem inſtrumenta , quæ plurima comportata fuerant, in

poteſtatem redacta. Nulli dubium fuit , quin Brixia ( n )

vicina urbs debellari potuerit , in tanto præſertim rerum
R 2 metu ,
NO' T Æ .

( i) Victoria penes Mantuanosftetit . Vene (m } Omnia infuper impedimenta , inter

torum præcipue opera , qui 30. triremibus quæ tercentæ bombardæ . Ut Boninſegnius
Mantuano opem tulere . Ut Scip. Agrellus Hift. Flor. lib. 4.Cor . p . IV . Pignu Hift.Arest .
Maff. Ann , Mani, lib.x.cap.s. licet Ammirar. lib. s .
lib.16 . duodecim tantum.miffas affirmer, du ( n ) Quin Brixia , 8c. hanc fi exercitus
etv Franciſci Bembi . urbi appropinquaſſet , fe traditurum Jaco
( 1 ) Partem alteram exercitus. nempe ter- bus Avogadrius promiferat . Ammirato poli.
reftrem citra Padum cui Vermius impera- To.z.lib.16.
bat ,ut maritiinæ Ugolottus Blancardus .
 132 POGG11 BRACCIOL IN I

1397 metu , ac deſperatione , ſi equitum præfecti victoriam fe

qui voluiſſent . Sed quidam Galeatii ( 0 ) rebus faventes

aliamque ex alia cauſa moram ſubjicientes occafionem rei

bene gerendæ omiſerunt : expugnanda eſſe propinqua

nonnulla ( p ) oppida , ad urbis falutem magis conducere af

ſeverantes ; quæ res tempus hoſti exercitum inftaurandi ,

muniendique Mantuæ finitimas urbes præbuit . Hac ac

cepta clade Galeatius Albericum cum exercitu ex Ecruria

advocavit , qui aliquot equitum alis in Senenſium agro ad

tuendam urbem relictis, in Galliam proficiſcitur. Immi

nutis magna ex parte copiis , quibus in Etruriam vene
rat cum Cecolinus Peruſinus Biordi ( 9 ) fratris ſuaſu

ad Florentinos deſciviſſer , & Johannes Barbiani Comes Bo

1398 nonienſibus hortantibus in Flaminiam concefliffet . Flo 1

rentini detracis hofti copiis, ad hæc parta victoria freti

cum faciliorem belli molem imminere judicarent , exiſti

mantes præterea hoſtem tanto perculſum damno Mantuæ

oppugnand.e curam depoſuiſſe, exercitum omnem in E

truriam revocant . At Albericus poſt eorum diſceſſum

contracto in unum diſſipato ob acceptam cladem exerci

tul, claſſeque ( r ) ad invadendum Mantuanum inſtructa ,
fummis viribus undique Mantuam iterum aggreſſus, plu

rima illata clade , parta hominum , pecorumque omnis

generis haud parva præda , in locis pacatis relicto Man

tlano agro , quievic. later hæc Præfectus ( S ) equitum

quem

N O T Æ

Po Galearii rebus faventes . Proditionis confirmat .

nota Barbiani , & Carrariæ Comitibus in pri) Claffeque ad invadendum Manium
ufta : teſtante Agnell. Maff .Hift .Manr, lib.x . num . 32. Triremium . De hoc bello vide
( P ). Nonnulla oppida .Melariam , & Ho- Platinum Hift. Mant. lib.s.Cor.p.IV.Pign.lib.
filiam . s . quamvis cum Æquicola , & Aliprando
( 9 ) Biordi fratris ſunſw . Licet BiordiMi- | Agnellus Maffe jusAnno Mars.lib.x. nullam
chelotti fratrem Galeatii partibus femper Galeatio victoriam tribuat , orta
adhxGffe teſtetur Pellinus Hif. Per. lib. x.ac- priori deGaleatio relatæ detraheret .
tamen libentius Corio crediderim . par . W.& B ) Prafe& tus equitum . Brolea centum
Leon , Aret, lib. XI. qui Poggii fententiam & fexaginta equitum ductor .

1
 HIST. LI B. Ill . 133

quem Senenſi bello præfecerat Albericus , Civitellam , 1398

( t ) Aretini agri oppidum , a familia Petramalæ ædifica

tum , paucorum proditione capit , Prætore Florentino

omnibuſque ferme incolis interfectis. Bernardonis interim

opera plures in agrum Piſanum excurfiones diverfis in

locis , & uſque ad urbis porra's factæ funt , militeſque

onufti prxda reducti'. Cum vero per quendam Barbial

læ ( u ) incolam Appiano oppidum illi conceffurum fpes

data eſſet , tyrannus vero ea pollicitatione confiſus ', ma

gis nocendi cupidus, quam ad præcavendas inſidiäs aprus,

fidem homini habuiffet , militeſque ad caftellum recipi

endum mififfet, omnes ( ferme ad feptingentos hi erant )

capti ( x ) ſunt, & incolæ ( 9 ) præmia perfoluta; paulo

que poft Civitella ejufdem opera , cum plures equitum ,

pedicumque copiæ ad illius obfidionem acceleraffent, re

cepta eſt , hoſtes qui intus erant in captivitatem ducti .

Dum hæc utrinque aguntur , Galeatio verbis pacem quæ

rente , re animoque agitante bellum , Pontificis, Veneto

rumque oratores Imolæ Mediolanenſis ſuaſu de pace

agere cæperunt . Eo & Florentinorum , & fociorum le

gati acceſfere ; ſed illius ambitione , iniqua poſtulantis

bellumque exoptantis , res fruftra tentata eft . Oratores

domum quiſque ſuam reverfi . At Veneti timentes , ne

nimiæ Ducis opes in ſuum damnum amplificarentur

neve proximum incendium ſe fuaque conflagraret , pacem

fummopere componi appetebant ; nequaquam enim fi

debant

Ν Ο Τ Ε .

Po ) Civitellam . in Valle Ambræ pofi- I quot rebelles, qui pęnas capite perſolverunt;
tam -capit, favente Philippo Brucianenfiejus Ammirat. lib.16.p.867.
oppidi cuſtode , cui duo aureorum millia , ( y ) Incola pramin perſoluta , qui Floren
enumerata '. Ammirat. lib ; 16 . 10.2 . tinos de re bene gerenda commonuit , nes
( - ) Barbialle oppidum , in Valle Egolæ pofque , quein Appiano obfidem dederat,
fitum, Samminiarenſis dicionis . aliis captivis permutatus , & illi redditus.
( * ) Captifunt'. a Bernardone in infidiis | Truik . Ann , Pif. ad an. MCCCXCVIII..
deliceſcente , quos inter Florentinorum ali
 134 POGGI1 BRACCIOL IN I

1398 debant illius fidei , quam femper pro ſuo emolumento

penfitafſet : neque arbitrabantur, fi fuperaffet Florentinos ,

fe,Rempublicam , & libertatem tueri poſe : tanti Prin

cipis cupiditatem ad regnum Italiæ aſpirantem videbant:

neque dubium erat debellatis Florentinis quin facile vo

to potiretur. Itaque, veluti pacis admodum cupidi, a
Duce , & Floreminis petunt , ad ſe Oratoresmitterent ,

ut rurfus de pace ageretur . Florentini , ſociique ( ? ).le

garis miſſis , pacis , & fæderis conditiones Venetorum ar

bitrio permifere , orantes , ut fi Galeatii culpa impedi

retur pax , ipfi pro communi libertate fecum fædus ini

rent , hoc enim maxime modo & reprimi cupiditatem

illius , & Italiam a fervitute defendi poſſe . Cum Ducis

voluntas tergiverſari , & aliena videretur a pace , novo 1

( a ) fædere cum Florentinis , & fociis juncti ſunt, ea le

ge , ut ipſis ſolis jus faſque ( b ) effet pacem quibus mo

dis , & quo vellent tempore, cum hoſte ſtatuendi. Quod

ut primum Galeatius intellexit , veritus Venetorum vi 1

1
res , rejecta pace , quinto idus Maji duo de quadringen

teſimo fupra millefimum antio , inducias in decem an

pos , ca tamen conditione , ut oppida omnia de Mantua

po per Ducem capta redderentur, concellit. Florentino

rum dux , reliquique equitum , ac pedicum præfecti ab

eis eo pacto dimiſi ſunt , ut annuo accepto ftipendio ,

ad fe , cum opus fore cenferent , facramento adacti redirent.

Paulo poft ( c) inducias cum Jacobus Appianus diem

fuum
Ν Ο Τ Ε.

(2 ) Sociique, Bononienſes , Ateftinus, ( c ) Paulo poft inducias. Induciæ Papiz.

Gonzaga ,Malateſta , & Carrarienfis . V.non. Majas a Petro Cornelio , & Mi
(a ) Novo foedere , & c . Venetiis initum ( chaele Sreno ,D.Marci Procuratore, Vene
foedus in domo Carrarienfis die XX. Mar- rorum legatis , pro lociis eriam agentibus
uji , ad annos quatuor . factæ ; Carolo Malatefta , pro Pontifice ;
( 6 ) Ut ipfis Jolis jus fafque ,& c. Hinc non Petro , Novarienfi Epiſcopo, & Jacobo,
Venetorum modo opes ,fed famam probi- Vermio , pro Vicecoinite , legatis . Mais.
patis conjicere facile eft , queis omnes Italiz volt. Hist. Sen,lib.x.p.11, & Pigna Hiluft.
populi ultro ſė. ,, fuaque deferrent .. lib.s.
 HIST. LI B. 111. 135

ſuum obiiſſet, Gherarduſque filius, cum ſuis diffidens viri : 1398

bus , tum ſuaſionibus Galeatii impulſus,de vendenda patria

cum ejus oratoribus agitaret , extemplo legati ad eum
a Florentinis mittuntur , qui pluribus rationibus maximo

ſuo damno id fucurum oltenderent , hominemque ab ea

ſententia averterent. Quæ legatio cum fruftra fuiſſet , ci

ves ſui magno numero tyrannum adeunt , utque patriz

priſtinam libertatem reftituat deprecantur: ſe enim eodem

pretio ( erant enim aureorum ducentą millia ) majorique si

vellet ,libertatem fuam redempturos pollicentur: iniquum elle

eos qui tanto tempore antea liberi vixiſſent , veluti fervos

evenundari, & Principum ſubjici cupiditati, apud quos plus

voluntas quam ratio , plus vis quam jura valerent . Se

parri ( uo urbis imperium ſponte tradidiſſe , eadem voluntate

erga filium fore , fi civitatem regere velit ; fi cuero dominan

di laborem declinet , accepta quam magna velit pecunia , ob

ſecrare ſe, ut eam liberam , o ſui juris effe velit . Eo enim

modo urbem , ac cirves non conſervari ſolum , fed augeri

poſſe; quod ſi in unius externi poteftatem derveniat ,cito illam

pracipitem occafuram . Reſponſum redditum a tyranno

( qui jam Ducis ( d) milites in urbem admiſerat, armatof

que diſpoſuerat ad comprimendos cives , obfiftendum

que , ſi qui novi motus fierent ).ſibi fidem dacam ſervare

in animo eſſe. Itaque haud multo ( e ) poſt recento ex foe- 1399

dere Plumbino , llvaque inſula , ac nonnullis caftellis, pe

cunia inſuper accepta , Galeatii ( f) legato urbem , op

pida , arces , cunctaque, quæ Piſanorum ad eam diem fuc

rant ,

N O T Æ.

( d ) Ducis milites in urbem admiferat
quatuor millia ad cives comprimendos. Ge.
rardum Appiani filium ad urbem venden
dam ductum fuiffe ex co refert Sabell. Enn .
9. lib.9. quia ob civiles diſcordias , quæ Flo
rentinorum opera ia dies magis invaleſce-
bant , fe haud diu eam retenturum timebat ;
Sic eriam Plus. in Vita Bonif. IX .
( e ) Hand multo post , in fequentis anni
initio
Galratii Legato , nempe Antonio Por
ro Polenciano Comiti, Coriusp.lv.
 136 POGGI . ) BRACCIOLINI

1399 rant,libere concellit. Recepta urbe, Florentinis ($ ) lega

tus ſcripſit , Pifas ſub imperio Ducis eſſe , a quo ſibi mall

datum foret , ut cum eis amicitiam ſervaret : quod , &

ſe facturum fpopondit . Paulo antea Robertus Puppii ,

ceterique vicini ( ) Comices Flaminiam verſus, Andrei

nus quoque Ubertinus , Ducis partes ſecuti a Florentinis

i
deſciverunt , utque ei poſt receptas Pilas gratificarentur
vicinum , ut novum belli in
agrum Florentinorum eis

cendium excitarent , crebris incurſionibus fequentis anni

principio infeftant . Ad repellendas tantum injurias data

opera , prohibitis Florentinorum militibus , oppidaniſ

que( ne Dux queri poſſet, ullam ab eis cauſam novi bel

li motam ) hoſtium fines prædandi , nocendive cauſa in

non bel
trare . Haud ab re erit huic operi inſerere rem
memoratu dignam 1
lo , ſed pace aptam , admodum
17 1
Emerfit hoc tempore nova quædam Religio , quæ multum

contulit ad populorum pacem , orta ex ( i ) Gallia Ciſalpi

na , in finibus Alpium , ( 2.) ea parte quæ Duci Sabaudiæ

paret . Veftiebantur viri, muliereſque , nulla excepta ära

te , veſte alba , nudiſque pedibas , novem diebus extra pa

trium ſolum mendicantes , jejuniis , & fupplicationibus

intenti vitam ducebant . Hi ſub dio dormiebant , neque

enim fas erat lub tecto , aut cooperto loco his dicbusef
ccata Sa
ſe: farebancur ſinguli anté affumptam veſtem pe
1 cerdo
Ν Ο Τ Ε.

4
(8 ) Florentinis legatus fcripfit , c. ut il- ,
tificatum appetens , ea ftipatus caterva Ro
lorum operam , qui fruſtra adverſati fue- mam petebat, tanquam loca ſacra viſurus ;
rant , illuderet . ſed Bonifacius ejus fraude per præconem
( 6 ) Vicini Comites . Comitem Balnei , publicata ( torinentis enim adactus omnia
& Antonium a Palatio , Leon , Aret. lib. 11. confeſſus fuerat ) vivum flammis abſumpſit;
& Ammirar, lib.16 . multitudo vero illa unius hominis ſupplicio
( 1 ) Oria ex Gallia Ciſalpina . De ejusor- exanimata eſt , atque diſperſa . Sacerdo
tu nunquam conftafſe referunt Ammirat. lib . tem hunce pago Paterno fuiffe tradit Siga
16. & S. Antonin.p.II,Tit.22. cap.3. 8.31 . nius de Epiſcop. Bon . lib.3.in Coſm . apud Rayn ,
( 2 ) In finibusAlpium . Sic etiam baprista . Ann . Eccl. Tom . 17. Vide Theodoricum Niem ,
3acchius , vulgo Platina , Hift.Mant.lib.4 . & lib.z. & Pignam Hift.Princip. Atost , lib.s.
in Vita Bonif, ix , duce Sacerdote , qui Pon 1
 HIST. LIB. III. 13.7

cerdotibus præteritæ vitæ pænitentiam profeſli , remitte. 1391

bantur injuriæ utrinque omnes abolita præteritarum offen
ſionum memoria . Primi Lucenſes Florentiam , Chriſti fi

mulacro cruci ſuffixo præeunte , numero quatuor millia

venere , quibus publice datus eſt cibus . Piſtorienſes dein

de , Pratenſeſque advenere. Hos imitati Florentini albam

ſumpſere veſtem , adcoque increbuit bonorum operum

fama, ur digito notaretur , fi quis eam contempſiſſet re
ligionem . Pax conſtituebatur inter homicidas , dicta

actaque per injuriam condonabantur , remittebatur erra

to culpa. Omnium præteritorum temporum fraudes , do

lique obliterabantur, adeo omnium mens bonis operibus

intenta erat. Tanta animorum mutatio , ac novæ religio.

nis hic culcus, qui univerſam Italiam peragravit , nulla ex

parte Galeatii cupidinem minuit , quin toto animo , men

teque Florentinæ urbis imperium ambiret , quæreretque

quo maxime modo ſuæ ambitioni obſequeretur . Adjecic

ergo animum ad urbem ( m) Peruſinam , & quamvis di

tionis Romani Pontificis eſſet , co tamen contempo , cum

primoribus ( n ) civitatis exules admodum metuentibus

tum muneribus , cum promillis effecit , ut ſibi ejus ur

bis imperium traderent : Exiſtimabat enim hac acceflio

ne Florentinos ferme urbibus ſibi parentibus circumvalla

tos ( nan Piſas , Senas , Peruſium tenebat ) facile in po 1400
teftatem deventuros. Inter hæc Venetorum legati , quibus

folis pacis componendæ , quibus vellent conditionibus ar

bitrium ex fædere permiffum erat , Papiam , inſciis Flo

rentinis , illius procurandæ gratia profe &ti inter Mediola

nenſem , coſque, ac focios concordiam firmant: cumque
S omnia
N O T Æ.

( m ) Ad urbem Perufinam . Biordo del ( * ) Primoribus civitatis . Cecolini de

Michelotris interfe &to . Pomp. Pellinus Hift. Michélotris opera urbis imperium Petro
Per. p.11. lib.XI,Girardaccius Hift. Bonon . p.di.Sermigerio Vicecomitis Vicario tradicum
Jib. 27. ana MCD, vigefima Januarji die ,
 138 POGGIT BRACCIO LINI

1400 omnia in Gallia bello capta ellent reſtituenda, per Ducem ,

in Etruria recepta ei condonarentur aliæ quoque grą
.
viores pacis elfent condiciones , cas omnes , licet graviter
id ferrent, inviti tamen , ne Venetos a fe alienarent Fla.

rentini , fociique accepere. Anno poftmodum Johannes

( 0 ) Bentivolius , magni vir animi , & haud (pernendi
conſilii , Galeatii auxilio Bononiæ tyrannidem occupa
vit . Eo miſſi a Florentinis ( p ) oratores , qui & gratu

lacencur ob ſumptum imperium , & de fædere agerent

Quod ille haudquaquam ( 9 ) abnuit , ſed diſtulit in po

ſterum , ne offenſum libi redderee animum ejus , cujus o
pera regnaret. Idem & Dux quæſierat ab co , fed
parum
ille fidei habendum eſſe Ducis fæderi , aliorum periculo

didicerat . Scicbat enim , quamvis amplæ pollicitationes

oftentarentur , tamen ex tempore promilfa ſervare foli

cum , & quod bello nequiverat , fperare fe confecta pace

conſecuturum . Nunquam enim aperto marte ne igno

bile quidem oppidum in Etruria aſſecutus eſt . Senenſi

bus , ac Peruſinis, pacatis Italiæ rebus omnibus , cum an

tea ſocii ellent, libertatem ademit . Piſas , non vi , fed pe

cuniis promilliſque quietis tempore ( - ). in ſuam red

1 egit poteſtatem Eodem pacto Mantuanum maximis

fumptibus a Florencinis defenſum , poft compoſitam pa

cem , donis , promilliſque oneratum ad ſuas ( S ) cradu
xit partes , quo liberius a vicinis fecurus , vires omnes
fuas

NOT

( ) Johannes, Bentivolius . Vide Çirard, | Corius p. "

Hift. Bon . p. in.lib.28. Cor.P.IV. ( ) Quietis tempore , nempe poft pacem
( P ) A Florentinis oratores, Thomas Sac- | faciam .
chettus Eques, Bernardus a Mezola, & Spi ( ) Ad fuas traduxit partes . Franciſcus
nus . Ammirat. lib.16 . Gonzaga prius a Carolo Ariminenfi , dein
( 9 ) Haudquaquam abnuir . Suadentes , a Jacobo Vermio follicitatusad Galeatiuin
Antonio Guidotto jumine apud eum aucto - delcivit , Papirnque delatus fumanis a Vice
kitatis , cui a Florentinis quatuor florenorcamite hangribus exceptuseft, Plaring Hif .
sum milia data , utconciliator foederis fo- Mant.lib.4.
rer , Girardaccius Hift. Bon . p. II . lib , 28. &

1
 HIS T. L IB. 11 ). 139

ſuas in Etruriam transferret. Solus ( + ) Patavinus nullis 1400

hoftis pactionibus , quæ plurima ab hofte afferebantur,

credens, in fide permanſit . Varii , qui per Mediolanen

fem fiebant , apparatus belli Florentinos impulere ad cre

andos Decemviros, ( u ) & majoribus copiis rempublicam

defendendam . Erat ſuſpicio (x ) haudquaquam parva ,

Guccium Cortonæ Principem , Ducem ſecuturum : ut ab

ea cogitatione averteretur , Montaninam arcem urbi pro
pinquam capiunt , quo timore perculſus ille nil novi mo
fitus eft. Cum vero adeo adverſarii vires , opeſque auctas

cernerent , ut ad fe tuendum externo auxilio opus eſſe jut

dicarent , Robertuſque Bavariæ Dux infenſus admodum

Mediolanenfi , privato ( y ) ob fuam ignaviam Vincislao

Boemiæ rege , ad imperium electus effet ; optimum factu re

putantes animo , illum e Germania tum adverfus Du

cem , tum ad ſumendam de more Imperii coronam ad

vocare , extemplo ad eum Legatum Bonacurſum Pitcum

mittunt , qui eum ad tranfeundum in Italiam contra Ga

leatium foedere oblato hortaretur , honorifque, & dignita

tis ſuæ effe diceret , nullo jure ( 2 ) urbes Imperii poffef

fas , ut plures fuperioribus temporibus Imperatores fc

ciſſent , in ſuam ditionem redigere . Ad eam rem & pecu
S 2 nias

N Ở T :.

( 1 ) Solus Patavinus . Franciſcus Carra- a Bonifacio IX . Imperio ſpoliatum putat ,

rienfis , qui Galeatii dolos in fe patremque quam quod Pſeudopontificem defendiffet.
ſuum nccatum expertus fijerac , proFloren - Sed præter ea , ejus ignaviam , & avaritiam ,
tinis qua centum aureorum millibus , inconſultis
( u ) Decemavires . hos enumerat Ammir . Electoribus , Mediolanenſem Ducatum
T0.2 . lib.16 . Galeatio vendiderat , videre eft in Treb .
f * ) Erat fufpirio , c. Nonnulla inimi- T0.2. Rerum Germ poli. Brief. Ann . Mundi ad
citiæ figna ediderat Guccius de Caſalibus; ann. MCD. Trith . apud Calvif. Improbos
frumenta cnim Montis Politiani a Corto - ejus mores ebrietatem præcipue refert
nenfi ditione averterat , pofitis in fluvio li- Chronicon Belgicum . Æn. Sylv. Hift. Bo
gneis impedimentis, ut Spinellus in Hif.Men- 1 bem . cap.35. & Rwyn . Ann. Ecal. To.i7.
tis Politiani lib.3.p.67. ( 2 ) Nullo jure urbes , doc. Non enim
( 9 ) Privato ob suam ignavium Vinceslao . Vinceslao eas alienandi fine Electorum con
Omnes in Vinceslaum accufationes , ut fal- fenfu jus fuerat .
ſas rejicit Corinsp.IV.non alia enim de caula
 140 POGGIT BRACCIOLINI

1401 nias quas vellet ; & equitum auxilia promitteret . Ejus

oratione , quæ accurata , & plena gravitatis fuit , motus Ro

bertus, fædere icto, cum viginti ( a ) equitum millibus

ut Mediolanenſi bellum inferret, in Italiam fe deſcenſu

rum , fide interpofita , pollicitus eſt. Altero dehinc anno ,

menſe Septembri, fuperatis Alpibus relictoque Tridento ,

in agro Brixienfi caftra poſuit , quo Patavinus , cum tri

bus equitum millibus a Florencinis miffus venit , & ad

eum , ut convenerant , per oratores. ducenta aureorum
millia comportata funt . Non tamen ( b ) omnia perſolu

ta , cum parvo tempore in hoftili agro reſediſſet. Ea res

miranda omnibus viſa elt , tantam fimul auri congeriem

una in civitate tam ſubito repercam , cujus collatio

nulli gravis fuit : ſed & alia quoque ducenta millia pro

miſſa poft quatuor menſes , quam in Ducis agro perlti

tillet . Hæc omnis pecunia una nocte libentibus animis
decretă eſt : tanta civibus cura inerat libertatis tuendæ :

Qua ex re quantæ civitatis vires forent, perſpici poteft :

nam licet diutino bello pluribus annis cum Galeatio ge

ſto defeſli , exhauſtique pecuniis cives viderentur , tantæ

tamen in ea opes erant , ut præter maxima militum fti

pendia , unico decreto ducenta aureorum millia tam par

vo tempore cogerentur . Tanta enim patriæ caritas. tan

tum tyrannidis odium animos civium incefferat , ut O

mnia quantumvis gravia , ac difficillima, levia, & facilia

præ fervitute ducerent. At hodie , ( c ) eo redacta civitas

eft , ut cum viginti , aut triginta aureorum millia cogen

da

N O T Æ.

( * ) Cum 20, millibusequitum , fidem au- & decem millia tantum - Ammirat. ibid .
temnon ſervavit , cum quindecim tantum ( 1 ) Af hodie , nenipe anno circiter
milliacquitum Tridentum duxerit . ut Am MCDLV. quo tempore Poggins hiſtoriam
mirat. 10.2 . lib.16 . ſcribebat .
( 6 ) Non tamen omnin perfolura .. centum
 HIST. LI B. lll. 141

da funt , aut verſura comparetur pecunia , aut ad extrá- 1401

ordinaria tributa recurrant , quod iniquum eſt , . pef

fimumque exigendæ pecuniæ genus , & abominandum ,

atque ab his excitatum , quibus potior eft res privata ;
quam publica , quique opes ſibi vendicant per aliorum
calamitatem , ipfi omni ejuſmodi tributi onere expertes :
Tantam belli futuri molem adverſus ſe comparatam con

fpiciens hoftis , & ipfe quæ ad reſiſtendum pertine

bant, fummo ſtudio diligentiaque adminiſtrat . Primum
equites , pediceſque ad quindecim millia conducit : tum
peritiſsimos belli duces , Jacobum Vermium , Alberi

cum Barbianenfem , Mantuanum , Othonem Terrium , Fa

ginum Canem , Pandulfum Malateſtam , plureſque alios

viros ea tempeftate ufu , & arte militari infignes exercitui

præficit , copiaſque omnes Brixiam ire , hoſtique , qui in

era decimum lapidem caftra locaverat , opponi jubet

Nulli dubium videbatur , quin Ducis exercitus , nume

ro , & viribus inferior Germanis , & Italis qui cum Pa

tavino erant , foret , modo conſilium par viribus extitiſset.

1
Sed cum incautius , negligentiuſque impetu quodam

ſuperbiaque elati
, Germani abſque ordine , aui militari
diſciplina vagarentur ; plurcs, cquicum ( d ) alæ a Medio
Janenfis ducibus miſſæ Germanos invaferunt , a quibus

victi , fuperatique multis ( e ) amiſsis in caftra compulG

ſunt . Tantus vero pavor ex inſperata re animos Germa

norum oppreſsit , adeo eft ab omnibus trepidarum , ut

fi univerſus Galeatii exercitus co veniſſet , procul dubio
Ro

N O T Æ .:

( d ) plures equiram mli : Othone Ter ( ) Mukris amiffis , quos inter inape
tio , feu Bontertio , & Fagino Cane duci rialis exercitus primus Proviſor . Corims
bus. Aromiras, libing par. IV .
 142 POGGIT BRACCIOLINI

1401 Roberti copiæ omnes fuperatæ , ac profligatæ concidit

fent. Sed Roberci fortuna , paucis exceptis, exercitum

fervavit , ex illoque tempore magis de fuga , quam de

ulciſcendo hofte agitatum eft . Primus Colonienfis Ara

chiepifcopus, tum Leopoldus ( f ) Auſtriæ Dux , non abf

que animi corrupti fufpicione , relicto Roberto , domum

rediere : qui a füis præter datam fidem cernens fe deſti

tutum , veritus , ne ad dimicandi neceſſitatem adductus ,

turpiter ab hoſte ſuperaretur, cum vires fuæ diminutæ ad

modum illorum diſcellu , fuorum vero animi remiffiores

facti effent, motis caftris prope Tridentum loco tuto con

fedit ; cumque animo parum valido deliberabundus , in

ter ſpem , merumque dubius ftaret, Franciſci Carrarienfis

exhortationibus Patavium eum quinque ( 8 ) millibus

equitum , reliquis ( b ) dimillis , venit : qua ex re Medio

lanenſis animus elatus , cum ſe haud contemnendum pe

riculum evafiffe , & electiores totius Italiæ equites , ducel

que penes ſe eſſe arbitraretur: Florentinos vero contra , ut

primum adverſam pugnæ fortunam intellexerunt , mæror,

& gravis cura exagitabat . Nam & tantam impenſam

faltra factam cernebant, & verebantur , ne ftatim hoſti
lis exercicus, depoſito Germanorum metu , in Etruriam tranſ

irce . Remiffus eft tamen paulo poft timor audito Ro

berti ad urbem Patavium adventu , falvis præfertim Ita

lis

N O T Æ ..

61 ) Tum Leopoldus Auffrie Dux . Sic S.
Antonin . & Leon , Gret, lib.12. Leopoldum
vocant . Joannes vere Aventinus Ann, Bojo-
rum lib. 7. de Roberti in Italiam adventu
hæc habet : Cum eo ( nempe Roberto ) Ste-
phanus Angiloftadienfis , Erneftus Auftriacus
Imp. Caroli Maximi, Ferdinandi Auſtria
Reguli proficifcuntur . -
( 8 ) Cup quinque millibus equitum , Itali
erant pene omnes . Patavium ingreffus RO
bertus die XVIII. NovembrisMCDI. Pir
rus ab Ammirato relatusibid .
(b ) Reliquis dimiſſis , ut Vinceslaoejus
hofti in Germania ob. ejus diſceſſum ſuper
bienti obftarent : nunquam enim Cæfaris in
fignia licet exaudteratus depofuerat , fed &
Principum , & civiratum aliquot favore
fruebatur . Imund, apud Chronin,Bely .
 1 : HIS T. L 1 B, 711. 143

lis militibus, quicum Patavino profecti etant: hos impc -' 1408
dimento fore holti credebant , quominus omnes ejus co

in Etruriam migrarent, nondum penitus remiſlo Ga

piz
leatii metu : tamen & novi equites confeſtim ſcripti

ſunt, & ad Robertum oratores ( i ) mili cum duabus ( l )

electorum equitum turmis , qui eum ad meliorem rerum
1
fpem hortarentur & profectionem diſuaderent . Exiſti !
mabant enim ejus mora Mediolanenſem regii exercitus

timore ſuas copias omnes in Gallia retenturum . Multa

ab illo petebantur admodum difficilia. Nam & pecunia

rum vim permagnam poftulabat , fi cum in Italia mora
ri cuperenc, & ut Veneti , ac Pontifex ſecum in belli fo

cietatem coirent . Hæc Florentiam ( m ) delata omnium

mentes maxime debilitarunt , cum neque retineri , niſi

infinita pecunia poſſet, neque ſi abiret , ſecuros ſe fore arbi

trarentur , quin hoftis Etruriam armis pervaderet. Lega

tis itaque mandarunt, ut impetrata aliquot menſium mo 1

7
ra , pecuniam daturos , & cum Pontifice , & Veneris de

fædere acturos pollicerentur , & nova inſuper auxilia ad

eum primo tempore miſſuros . Poft varias collocutiones

diſceptationeſque , Robertus ( n ) Venetias petiit , que- 1402

ftus non ſervari libi a Florentinis in ſolvendis nummis

promiſſa . Oratores ( 0 ) contra nulla in re violatas eſſe

pactiones oſtenderunt . Venetorum ( p ) tandem opera ,

haud

Ν Ο
O ΤT Ε.

( 1 ) Oratores milli . Raynaldus Gianfilia ( n) Robertus Venetias, ut fuas in partes

rius , PhilippusCorſinus', Malus de Albi- Venetos traduceret ; verius , ut eorum ope
zis , & Thoinas Sacchettus . ra a Florentinis nummos repeteret , quos
( 1 ) Cum duabus equitum turmis, quibus contra conventa detineri querebatur . Petrus
preærant Sfortia , & Balthafar Mutinenfis. Juftin.lib.6. Hift. Ven .
S. Antonin polll, Tit.22. cap.3.6 35. ( 0 ) Oratores , nempe Philippus Corſi
( m ) Hac Florentiam delata , a Maſo Al. nus , & Raynaldus Gianfiliatius.
bizio , & Andrea Victorio , qui apud Iin ( P ) Venerorum tandem opera , ab itinere
peratorem legati fuerant, S. Ant.ibid . revocatus; Cravolam enim profectus fue
 144 POGGIT BRACCIO L INI

1402 haud parvo ( 9 ) pretio cum Patavium in hiberna profe

ctus eſſet , menſe Aprili in Germaniam concellit .

POG

Ν Ο Τ Ε.

rat , ut in Germaniam fe conferret. Mora | cap.3 . Ammir,lib.16.10.2 ,

igitur aliquot menfium in Italia ab eo im
petrata , ut ejus cimore Galeatius fuis fe fi- que aureorum millibus. Sic Veneti ( quo
nibus contineret , quod Florentini vehe- , rum arbitrio res delata )ceoluerunf.
menter cupiebant. S. Antonin.p.III, Tir, 23 . !

11:14

.‫را‬
‫بدل ما‬
9,10 . 3

1 ies
2

!! ,
 145

POGGII BRACCIOLINI

FLORENTINI

HISTORIARUM

FLORENTINI POPULI

LIBRI QU A RT I

Ε Ρ Ι Τ Ο Μ Ε .

Lorentinos tanquam federis violatores coram Venetis

Galeatius aceufat. Dein Bononia potitur . Cum Pon ,
F
tifice Florentini junguntur . Vicecomes moritur. Ponti

fici Perufiam occupare conanti ſpes inciſa . Vicecomitis po

tentia in plures diviſa diſcordiarum origo. Piſas. Florentini

> emunt , arcemque accipiunt. Piſani Florentinis eje &tis , ar

cem evertunt . Piſa a Florentinis obſeſſe , in deditionem

veniunt . Eccléſia Schiſmate turbatur. Ladislaus Siciliæ,

Rex bellum Senenſibus , Florentinis , ac. Pontifici indicit ,

Cortonam deditione capit . Florentinis eam cedit velutipa

cis pretium . Pontificem , Florentinoſque nil tale timentes

contra jusfæderis aggredi parat , ſed belli molem ejus mors

avertit .

Oft Roberti ( a ) diſceſſum milli à Galeatio ad 1402

Venetos legati tres , multa coram ſummo Ma

giſtratu , & Oratoribus Florentinis contra jura

P
foederis ab illis facta queſti funt : In primis
T verbis 1

N O T Æ.

( 4 ) Poff Roberri difceffum , ut in fine fuperioris libri ann, MCDII, XVI. menfis
Aprilis ſecutum , )
 146 POGGIT BRACCIO LINI

1402 verbis pluribus reprehenderunt inducias, quarum ( b ) ipſi

dublores fuerint , minime ab eis ſervatas , fidem , ac jusju

randum , que apud omnes fan &ta eße conſueverint, ab il

lis violata , nunquam ab eis ſervatam pacem , quam licet

verbis fe petere ſimulent, tamen a concordia , & quiete ani

mo ſemper fuiſſe alieno : Seri ab ipſis bellorum quotidie ſemi

nå , quibus vicini a ſe opprimerentur ; nullum finitimum

populum ab eorum cupiditate tutum eſſe poſle , nihil Floren

tinis antiquius , quam ut corum inſidiis vexaretur Italia , ad

quam lacerandam , & in ſervitutem redigendam , jam bis
( c ) externas gentes , & barbaras Itali nominis hoftes acerri

mos magna impenſa contra ſe accerſitas, a quibus i Superatus

fuiſſet , reliquam Italiam in eorum ditionem conceffuram fuif
fe haud dubium eflet ; conſueviſſe ( d ) vero Italos ejuſmodi
gentes arcere ab Italia , quæ veniſſent omni conatu re

pellere , ut libertate fruerentur ; degeneraſſe plurimum ab eis

Florentinum populum , qui toties diverſos ( c ) hoftes ad Im

perium Italia adz-ocaffet; cæci profecto qui non viderent , se

dericto eos quoque fervitutis jugum Jubituros fuiße . Ob

hec non eſſe mirandum fi dux conſuleret rebus fuis , & ad
arina licet invitus deſcenderet , quibus certam , ac firmam

pacem conſequi poſſet. His dictis ex Oratoribus unus petita

de more dicendi ( f ) venia , mirari ſe ait", tantam Legato

rum Ducis impudentiam , qui ita aperte contra veritatem lo
cuti fua mendacia verbis improbis ornaſſent , tanquam exiſti

marent ullam præftandam ipſorum orationi fidem : ſcire eos a

Se

Ν ο Τ Ε.

( 0 ) Quatum ipfi duttores , Venecos in- 1 tones Italiam invadentes expulere , Gallos
duciarum auctores vocant , Aam penes eos que maximis præliis fregere :
belli paciſque arbitrium . (e ) Diverſos hoftes , Carolum Calabria
do barbaras Carolum Auftriæ Duces ,Carolum IV.Gal
( c ) Bis externas gentes ,
nempe primo Armeniaci Comitein ex Gal. lix Regem , & Robertuin Imperatorem
li ? , deinde Robertum ex Germania evo- prius evocatos .
catos . U ) Dicendi venia , dicendi facukate a
(d ) Confueville & c. Cimbros, & Theu- | Duce , Venetoque Senatu impetråta •
 HIST. L 1 B. IV . 147

ſe di ta procul a vero effe , palamque perſpici non convenire 1402

Florentinis ſemper pacis cupidis quæ ab eis dicerentur , ſed

Galeatio .a quo ſemper pro ſuo commodo fæderibus fervatis

bellorum omnium initia prodiiſſent ; non enim a ſe, ſed ab illo
inducias , o pacem violatam eſſe , quam nunquam ex ani
mo aut ociï quærendi , ſed belli gerendi gratia fanxißet :
omnibus enim notum eße , Ducem e veſtigio publicatis induciis
milites, tanquam a ſe dimißos in Etruriam adverſus Flo

rentinos mifiße , qui ſociorum ( 8 ) agros longe , ac late po

pulati Senas, tanquam in tutum portum ſe cum omnis gene
ris præda contuliſſent , ubi publice & partita , & vendita
noftrorum ſpolia fuere : non fervatam vero a Florentinis

pacem ridiculum videri ab eo præfertim obiici , qui nulla pas

cis jura unquam novit , qui
majori ex parte que poſſideret per
dolum , & fraudem occupaſſet : genus ( h ) ſuum pracipue ;

Veronenſem , Patavinumque Principes patrio per fraudem

pulſos imperio, optimos ſua fidei ſponſores efle poſſe : qua ve

>
ro religione ab eo fædera ferventur, Senenfes , ac Perufinos
quos ex ſociis ſervos reddiderit rogandos effe: teftem eße Pen
trum Gambacurtam , qui Ducis confiliis, ( i) favoreque oc

cifus eßet , quo civitas Piſana in ſuam ditionem veniret

Multis utrinquedictis, quibus liaud obſcurum Veneris fie

ret , malorum omnium culpam a Mediolanenſis ambitio

ne manaſſe , ita diſceſſum elt, ut mentem Galeatii ad bel.

lum inferendum pronam conſtaret . Johannes ( 1 ) interea ,

quem Bononiæ tyrannidem occupaſſe diximus, cum Me

diolanenſis amicitia parum ſibi fida videretur , in amici

tiam , ſocietatemque a Florentinis receptus , ratus Galea

T 2. tium

N O T Æ.

‫ܠ‬ (8 ) Sociorum agros . Socios vocat Lucen( 0 ) Ducis confiliis . Appiano Gambacur
fes , Volaterranos , Samminiatenfes , & tæ Confiliario pecunia corrupto .
Collenſes . Leon , Aret . lib.12 . Hift.Flor.
( 1 ) Johannes intcrea . Bentivoleus , de
( + ) Genus fuum , ſcilicet Patruum , quo in ſuperiori libro , in amicitiam rece
fuum Bernabovem . ptys die XX .Martii . Ammirat. lib.16.
 NI
CI OLI
I1
P OGG B RAC
148

1402 tium parta victoria contra ſe arma moturum , ut audivit

Albericum in Bononienſium fines una cum exulibus ad
ventaſſe, a Florentinis petiit , ut præter equites , quos ad

fe pridem miſerant , ducem quoque Bernardonem cum

ſociali exercitu ad fe ire juberent , quo facilius fe fuaque
defenfarent . Is Decemvirum decreto ; cum tribus equi

tum millibus Bononiam profectus eft . Johannis ſuſpicio

nem haudquaquam Mediolanenfis animus fefellit ; nam

ſub recentis victoriæ terrorem , potiundæ Bononiæ ocea

fionem ſibi datam ratus , 'jamque a - Germano ſecurus ,

duces cum exercitu ( m ) in agrum Bononienfem , per fpe

ciem - reſtituendorum exulum , proditionis ( n ) fpe obla

ta ire juſlic. Cum hoſtium exercitus appropinquaree ur

bi, veritus Johannes, ne fluvius Rhenus urbem interflu

ens , civibus maxime neceffarius eum propter molas ,
tum quia ea tantum aqua ad victum utuntur ; illorum

opera derivaretur, apud Caſalechium ad tertium ab urbe

lapidem ( & jam Patavinus audita hoftium profectione

co mille equites filiis ( ) Ducibus miſerat ) cum omnibus

fociorum copiis.,( ex ſex equitum millia conficiebant ) con

ſidere voluit . At Dux ( p ) prudentiſfimus, cum numero ,

& militum virtute , cum Præfectorum ingenio , & ſoler

tia imparem ſe hoſtibus cognoſceret , victoriamque de

fperaret , quin potius adverſam belli fortunam ominare

tur ' , ac profligato exercitu urbis captivitatem ; fi in cer

tamen , quod neceſſario ſubeundum crat defcenderetur ;
tutius
N O T Æ ..

( m ) Duces cum exercitu . Hi fuerunt Co- Bartholomæus Cremonenſis .

mes Albericus, Franciſcus Mantuæ Prin - 1 ( n ) Freditionis fpe oblata . Ab Antonio
ceps Mediolanenfi conciliatus , PandulaS. Lucia Lamariæ Portæ cuftode , qui Al
phus Malateſta , Octobonus Parmenfis . Iberico per eam ingreffuin promiſerat. Gi
S. Antonini, Tir,22. cap.3.8. 38. Queis adden - j.rardaccius Hiſt.Bon.p.II.lib.28.
di Jacobus Vermius, Princeps Mirandula- ! ( 0) Filiis Ducibus, nėmpe Jacobo , &
sus, Saxoferrati , Spoleti , Fabriani Prin- Franciſco Tertio .
cipes , Comes Urbinas , Paulus Sabellus, (p) Dux . Bernardus a Serris Florenti
Faginus Canes, Rolepranus Princeps , & | norum Dux .
 HIST. LIB. IV : ; ? -142

tutius ( q ) , conſultiuſque putaba copias in urbe conti- 1402

neri , quam armis decernere : non enim poffe aut fe tu
to in caftris efle , aur hoſtem : urbe ſervata diutius in eis

locis morari : fatius videri ad præfens tueri civitatem ,

proinde ex tempore confilium capturós : quod fi hoſtes

obfidionem pararent , fe crebris eam eruptionibus impe

diturum : .Satis copiarum effe, ' & ad urbis defenfionem ;

& coercendos hoſtes, ne latius popułabundi vagarentur :

Sanum , tutumque id conſilium ferme omnibus videba

tur , quo conſuleretur & exercitus , & Urbis faluti. Jo

hannes vero ', majoris , quam ſuæ paterentur vires animi

Ducem timoris increpitans , ipſum . infra mænia (.r ) quie

tem agere poffe, fi vellet , ait ; ſe certe foras iturum , & pro

illo exercitum du & turum elle vociferabatur : non enim tan

tum dedecoris fubiturum fe , ut tot copiis , tanquam cavea

inclufis timens , aut ocio marceſcere , aut pavere diceretur ::

Tum , ne me timoris arguere poffis ( Dux reſpondens) parebo- ,

7
inquit , voluntati tua : ſed hoc fcias velim ſaluti tue con .
ferre, tibique longe utilius fore , it riimium timidus , * quam

parum prudens videri queas fors judicabit utér noftrum re

Stius fenferit : id certe dicam majori ium tuo , quam meo

damno, que melior fuerit fententia, me periculum faéturum ,

exitumque judicem utriuſque futurum opinionis Cum
locum , ubi caftra pofita funt quoad poterat pro loci na

tura muniſſet, fuſpenſus in horam adventum hoftium ex:

pectabat , yicti potius , quam victoris fpecie ante oculos1

obyer
Ν Ο Τ . Ε ..

(9 ) Tutius , conſúltiuſque , c. Perfimi- tas in extremam rerum difcrimen adduxit .

lem huic eventum refert Livius Dec. 3 , lib. 2. fr ) Infra mania quierom agere . Eadein
ubi Q.Fabius Dictator maluit in caftris mi - contumelia Rodulphus Varanus Camerte's
Jites continere ,quam cum Annibale agros a fuis militibusaffectus , dum Bononiæ in
depopolante congredi . Minutius vero equi- clufus a Cardinali Gebennenfi obfideretur .
cum Magiſter ferocioris , quam ratio pare-. Ipſe vero percontantibus ; quanam de caus
retur , animineab hoftibus cimoris arguie- la nunquam in hoftem egrederetur , ne lio
retur , cum illis congreffus vi& tus fuit . Sic ftis , inquit , ingrediatur.
Bernardonis prudentiam Bentivolei temeri i Cum locum . Calatechium :
 150 POGGIT BRACCIO L IN I

1402 obverſante cernebat enim ſe multo copiis inferiorem ho

ftibus , nec dubitabat , fi ad pugnam deventum eſſet ,

quin ſuperaretur: difcedere, præ pudore , ne puſilli ani

mi judicaretur , turpe ducebat . Florentiam tamen immi
nens periculum , quove res, eorum in ftatu ficæ effent fi

gnificavit , monuitque , ut fe ad redintegrandum exerci

tum præpararent, utque ſi quid adverſi accidiffet fe omnis

culpæ exortem judicarent . His anxium curis , equitcfque

in armis habentem , ne imparatus inveniretur , hoftes in

ſtructis aciebus, pluribus ex locis , utpote caſtris in plano

conftitutis aggrediuntur. Acri certamine diutius utrinque

pugnatum eft, tandemque ſuperante ( t ) hoſtili multitu

dine, quæ duodecim millium equitum cenfebatur , pro

Aligati , Duce , & Patavini ( u ) filiis , plurimiſque ( x )

illuftribus viris captis magna ſtrage edita victoriam (y )
holti conceſſere . Hac victoria territis civibus ( paucienim

equites in urbem confugerant ) exiſtimantes hoftes Civi

tatis occupandæ faculratem conceffam , eamque , uit veri

ſimile erat ,metu conſternatam , fortunani , victoremque

fecuturam , mạnibus urbis propinquant : cognati amici

que
N O T Æ .

( 1) Superanie hoftili multitudine . Adeo lib.4. in hoc tantuin diſcrepans , quod Fran
vehementem hoftium impetum fuiffe affecifcum , non Jacobum Mantuanæ maritum
sit S. Antoninus P. III. Tit. 22. CAp . 3. 5.38 . afferit , dum refert Mantuanum Principem
ut pontem dejectis Florentinis occuparent , Jacobi Carrarienfis cuftodiam a Vicecomi
& ad intimacaftra penetrarent .. te petiiffe , Gencro fuo Franciſco Carra
( * ) Et Patavinifiliis , duos licet Patavi- rienfi ipfius Jacobifratri rem gratam factu
ni filios captos una cum Poggio afferants.rum : Ergo Mantuani Gènerum haud capti-.
Antoninus ,Corius , Leon , Aret ., & Scip .Amvum fuiffe credendum , nam Generuin po.
mirat: unum folumodo captum ex eo colli- tius quamrejus fratrem a Vicecomite petiif
go , quod Jacobus die prima Junii Bono- tet Mantuanus . Sive igitur. Jacobus , ut
niam cum tercentis militibusmiffus , inde a Platina-lentit , five Franciſcus, ut alii pu
Fatre revocatus Patavium venit die XV . tant', captivus fuerit , certe non ambo ,
emiſdem menſis , ut cum Mantuani Princi- . ( x ) plurimiſque iHuftribus viris.capris
pis filia : nuptias celebraret , five lit Pigna . Bernardum Tartaleam , Sfortiam Atten
Hift. Eften.lib. 5. cum Pandulphi Camertis dolum , & Nicolauin Danzanum , feu Uz
filia ., Franciſcus vero diſcedente. Jacobo , zapum enumerat Coriusp: IV . cui Ammirarus
in locum fratris fuffectus imperium mili- lib.16.addit Bardum Rittafium .
tum habuit. Sic Girardac. Hift.Bon.p.II lib.28 . ( y ) Viftoriam hofti conceffere . XXVI.
cujus fententiam confirmat Plar.Hist .Mant. ! Junii die Lunx ..
 HIST . LI B. IV . ISI

que eorum , qui per ſuſpicionem civitate ejecti fuerant , 1402

de prodendo Johanneconſilio inito , civem non ( 2 ) dubiæ

-
apud tyrannum fidei, obque ſpectacum ſibi animum por
tam unam aſſervanteni , promiſſis oneratum inducunt ,
ut illa patefacta hoftes admittat, qui magno numero in

grelli, cæde , ac rapinis omnia miſcuerunt, Johannemque

cum reliquiis exercitus , ac civium factione obviam fa

ctum fundunt, fugantque , qui latebra ( a ) ſalutem quæ

rens a civibus eſt interfectus : Tandeni vero kalendis Ju

lii ſecundo poft mille quadringentos anno , captis Nico

lao Uzano , & Bardo ( b ) Rectafide Florentinorum Le
gatis , ac una cum Bernardone ad Galeatium miſſis , ur

be poriuntur , in qua plurimis occupatis ædificiis , ut fa

cilius eam ab populi inconſtantia ad levem auram mobi

lis in poteſtate retinerent, ampliffimæ arcis ( c ) fundamen

ta jacta funt , omni prorſus libertate civibusſublata . Amiſ

la Bononia , multi contra Florentinos inſurrexere, quos

7
poftca a fortuna deſtitutos incepti penituit. Ubaldini af
ſumptis ab hofte equitibus, peditibuſque, nonnulla Mon

tana caſtella , quæ quondam fuæ gentis fuerant, recupe

saverunt : quædam antea demolita , vallo , & propugna

culis , magno cum finitimorum terrore inſtauraverunt

Obſidionem præterea Florenciolæ paraverunt, deductis eo

inſtrumentis, machiniſque bellicis , quo faciliusoppidum
expugnaretur . His tot adverfis rebus territi Florentini ,

quo
Ν ο Τ Ε.

( 2 ) Cirem non dubia apud tgrannam fidei.I tivoleum pugnantem ,dum vivus capi nequi
Landus Ambroſii a Beccajo cuia Bentivo- ret , occifum fuiffe afferunt .
feo Portæ Sanctæ Mamæ cuftodia demanda- | 16 ) BardoRectafide.Hunc ad Galeatium
ta fuerat , velnon miffum , vel in itinere non periiffe
( a ) Latebra ſalutem querens . In cujuf- ! arguo ex S.Antonino , quihabet in tumultu
dam fæmina domo prope S.Archangeli captæ urbis vulneratum paulo poſt interiiſ
pontem mutata vefte le abdiderat , a qua re . s. Ant. p.111. Tit.22.cap.3.5.38.
Ipe lucri proditus , poftero die in plateam ( c ) Fundamenta jałta ſunt . die XXV ,
dedu & us amilitibus aliiſque dilaniatuseft. Augusti, Marchione Leonardo de Mala
Girard. Hift. Bon.p. II. lib. 28. licet nonnulli fpinisGubernatore curante ,
( ut ait ) Scriptores adverſentur, qui Ben

|
 15:21 POGGIT BRACCIO'L IN I

18021 quotidie: couſaltabaut ; quibus viribus , quorumve præſ-

dio libertatem tuerentur ; undique enim circumfeſli vide
bantur ; ut nullum daretur iter tutum ſecure aut
, quo

abire extra patriam , aut ſuas Mercaturas ad diverſas re

giones mittere , aut in urbem invehere poſſent . Omnia

tamen prius agenda , quam rerum deſperatione relinquen
dam defenſionem arbitrati , Pontificem Bonifacium ten
tandum cenfebant , li quo pacto adduci poſſet, ut ( d ) ur

bes a Galeatio. occupatas bello repetere vellet , & in ami

citiam , ſocietatemque venire'.Alii Ladislaum Apulix .
1
Regem , cujus ope Mediolanenſis fortuna reprimeretur

1 quocumque præmio , promiſlſque accerfendum putabant:

fed fatius viſum elt Bonifacii, qui propinquior erar auxi

lium quærere, & fimul perſuadere jam tempus elſe , quo

de tyranni manibus fuæ urbes eruerentur . Tam favens ,

propitiaque Galeatii fortuna , tam votis , cæptiſque ejus

proſpera, animum gloriæ cupidum incenderat, ut Italiæ

Regnum ſibi perfuaferit: & cum jam Florentiæ fibi impe

rium animo deſpondiſſet, coronam , ceteraque Regum in .
fignia præparaverat (e ), quibus Reges uti conſuevere . Sed

divino numine , inanes ejus cogitationes redditæ ſunt ; mors

enim ſua conſilia diſſolvit, oſtenditque , tor curas , ap

paratuſque nequicquam ab eo irrito labore fufceptos. Ea

æftate , qua Bononiam uſurpavit , peſtis Mediolanum in

yaſerat , quam vitare cupiens ,

Marignanum Caſtellum
..
a ſuis voluptatis cauſa ædificatum conceſsit : diem pro
fectionis, horamque præfixerant Aſtrologi, quorum con

filiis, & pacis , & belli tempore parebat, multaque quo

die diſceſsit obſervata ſunt , quibus prædictum erat , il

lum procul dubio Regem Italiæ reverſurum . At vero

paulo
N O T Æ.

( d ) Urbes « Galeario OCCHDATAs , nempe ( e ) Preparaverar ; in Merignano op *

Peruliam , & Bononiam Pontificiæ ditionis pido ,
utbes ,
 HIST . L 1 B. IV . ' 153

paulo poſt, quam in oppidum venit , in febrem ( f ) in- 1403

cidit , ex qua & defunctus eſt . Ejus mors creditur ( 8 )

per Cometem ( qui ingens , ac fulgidus menſe Martio an

te apparuerat , ac quinque horis poſt Solis occaſum palam

conſpiciebatur ) ſignificata , quo exorto , dicitur de vita

Teſtamento ,
paulum dubitalle . ejus natorum maximus
Johannes Maria , Mediolani retento Ducis nomine im

peritabat, Bononia, Sena , Peruſia , Aſsiſio additis . Phi

lippo Marix , Papia , Verona , Vincentia , plurimaque

præterea oppida ceſſere . Gabrieli ( b ) filio naturali Pifæ

reli&tæ ſunt ; quæ Imperii diviſio magna ex parte a ſapi

entibus viris , ut a Principe minime prudente , & nimi

um fortunæ blanditiis dedito facta , culpatur . Nunquid

enim vir , ad cetera egregius , liberalis , ac prudens , ita

rerum ignarus erat , ita fortunæ fidens favoribus , ut quæ

vim , dolumve de alienis ceperat , permanſura ,
per
diutius penes filios exiſtimaret ? Ut reliquos omittam ,

an Pontifices omnes Romanos ita ignavos , inſulſoſque

pucabat fore , ut quæ ſummo jure ad Eccleſiam pertine

rent , diutine a tyrannis pofsideri paterentur ? & patrimo

nium tanto tempore poffeſfum , tanto impendio ſæpius ab

Imperatoribus tyranniſque recuperatum , auferri fibi per

ignaviam æquo animo ferrent ? parum ſapienter profecto

fortunam fecundam perpetuo ſibi ſuiſque deſponderat .

Atqui ea brevi oſtendit , quam vana ejus conſilia exci

V tillent . 1

Ν Ο Τ Ε.

( 1 ) In febrem incidit . Peſtilenti febre , De hoc Comete multa refert Theodoricus

ablumptum Joannem Galeatium die tertia Niemius lib.2.c.29. caput ejus Italiam ver
Septeinbris ann . MCDII. cuin annum age- ius , & caudam ad Occidentem protenſam :
ret quinquageſimum quintum , omnes au & o- Apparuiffe autem Quadrageſimali tempore,
res afferunt, licet Donatus Bolſius Hift . Med. ann. XIII. Pontificatus Bonifacii . Vide
1
die II1.Majimortuum affirinet , quod faci- | Walfinghamum , in Heur, & alios.
le refellitur decreto ab eo facto Merignani ( 6 ) Gabrieli filio naturali. Is ex Agnete
die XXVIII. Augufti, ut Campi Hift.Cre- Mäntegaccia ſuſceptus eſt , ſed jure legitimni
mon.lib.3. filii donatus ,
( 8 ) Ejus mors creditur per Comerem , 66,
 154 POGGI1 BRACCIOLINI

1402 tiſſent . Princeps fuit perliberalis , magnique animi , ad

Regios mores ſe componens , alieni tamen cupidus , &

animo ad imperandum propenſo . Id in eo culpatur

quod fidem , & promiſſa ex utilitate traditur ſervalle ,

quod vitium commune cum multis egregiis bello duci

bus fuit : ſed ea laudanda præ ceteris eft virtus > quod

omnium ( i ) doctrinarum , artiumque viros eximios , ad

ſe , tamquam egregiorum hominum receptaculum voca

vit , ſummoque in honore habuit . Nuntiata ( 1 ) Floren

tiæ Ducis mors , magna lætitia populum exhilaravit , ut

1 qui ex ſerpentis faucibus evulſam libertatem , jam in tu

! to conſiſtere judicaret : dieſque plures feſti , ludis ſolemui

pompa celebratis, magna civium voluptate acti ſunt . Ora

tores ( m ) ad Pontificem antea milli, licet diu nutantem

Galeatii metu , cunctantemque , tandem fædus cum Flo

rencinis faciendum , haud multo ante Mediolanenſis obi

.!
cum , fpe victoriæ impulere: his conditionibus, ut pro com
muni tutela , proque urbium amiſſarum recuperatione,
Pontifex quinque equitum millia , ſex Florentini alerent .

ld maxime movit ad ineundum fædus Pontificem , quod

parum tutus in urbe videbatur , cum Roman ipſam Du

cis dolo ſollicitari intelligeret. Itaque ad recipiendam Pe

ruſiam Johannello ( n ) fratre miſſo , Florentinorum equi

cum præſidio , atque exulum ( o ) beneficio , plurima de

Peru

u
Ν Ο Τ Ε.

( i) Omnium do&trinarum viros eximios ( m ) Oratores ad Pontificem antea milli .

Nain Baldum Perufitum , Petrum Candia- quoruin primus Jacobus a Vineis , qui foe
num ( qui Pontifex fuit) Guillielmum Cre -l duscum Pontifice die XIX . O & obris per
monenfem , Chriſtophoruin Pilcarumo , cufit . Ammirar. Hift. Flor. lib. 16.
Emanuelem Gravium , Cryfoloram , Mar ( n ) Johannello . Tomacello Neapolita
filium a Sancta Sophia , Jacobum Inſula.no , Bonifacii IX . fratre , una cum Petro
num , aliofque ad tua ſtipendia vocavit . Urfino , & Carrarienfi , ut Pellinus Hif.
Vid . Coriump. IV . Peruf. , 11. lib . 11 .
( 1 ) Nuntiata , dc. a Paulo Guiniſio Lu 60%* Exulem beneficio , Opera præcipue
cenſium Principe Galeatii mors nunciata . Brachii Fortebrachii ad viginti oppida ca
Leon , Aret, lib. 12. prope finem Hift. Flor. pta . Pdl, ibid.
 HIST. LI B. IV .. ISS

Peruſinis oppida , tum vi, tum factionum gracia in ſuam 1402

poteſtatem redegit : ad oppugnandam deinde urbem pro
fectus, brevi tempore , adco calamitatibus civium bona

afflixit,ur ſe in Bonifacii poteſtate futuros dicerent, mo

do exules in urbem non redirent : verum , cum fidem fer

vandam eſſe reſponderet , his præſertim , quorum opera

tot caſtella recepta forent, premerenturquemagis in dies ,

procul dubio in Pontificis ditionem venturi erant, ni Du

cis imbellis, abjectiquc animi pavore obſidio foret inter
miſla . Nam cum a novo Mediolani Duce Johanne Maria

Otto Tertius cum tribus equitum millibus ad liberandam

obſidione urbem ex Bononia veniſſet , tantus Johanellum

timor occupavit , ut non expectatis hoſtibus, quibus fu

perior erat , & numero militum , & virtute , relictis
omnibus , cum ſuis copiis , magno Pontificis , focio

rumque dedecore Tudertum peteret : exules tamen , quæ

que cum illo erant Florentinorum copiæ oppida recepta
7 diutius defenſarunt . Dum hæc apud Peruſiam aguntar

qui Senis , Piſiſque reſederant Galeatii equites , peditel

que frequentibus excurfionibus Florentinorum loca imfe

itabant : a noftris quoque ide

idemm fac
facti
tittabat
abaturur ,, multaque ,
præda onerati milites redibant adeo ur bellum quod

confectum putabant inſtauratum videretur: qua ex cauſa

novi Decemviri creati funt , quibus optimum factu vi
ſum eſt Etrufcum bellum in Flaminiam transferri , ho- 1403

ftilemque agrum potius quam proprium valtari armis

Igitur Bonifacio ſuadent, ut creato Legato Balthaffare ( P )
Sancti Euſtachii Cardinale , qui poftmodum mortuo Ale

xandro quinto Johannes XXIII. Pontifex factus eſt , exer

cirum ad Bononiam recipiendam mittat . Is accepto a
V 2 Pon

Ν Ο Τ
T ÆΕ ..

( 1 ) Balthaffaro , Coſcia Neapolitano , ansea Bononienfi legato...

 INI
156 POGGIT BRACCIOL

1403 Pontifice , Florentinifque exercitu , cui Dux Carolus( 9 )

erat Malateſta vir ſuæ ætatis belli peritiſſimus, menſo Ju
nio cum omnes copiæ prope Bononiam convenillent

excurſionibus in Parmenſium fines late factis , ingenti

que omvis generis præda abducta militem reduxit , expe

Čtaturus , fi qui novi ( r ) motus in urbe ( erat enim in

certa ſpes proditionis ) orirentur. Quieſcentibus ( S ) civi .

bus , Legatus ne fruſtra tempus ibi terreret, Mediolanum

1
verſus cum exercitu proficilci decrevit , Ducemque bello

tandiu urgere , donec vi , aut fponte Bononia recipere

tur ; quod conſilium ,

data rei ex voto bene gerendæ oc
rva inter
caſione fortuna adjuvit : Orta namque haud pa

primores Ducis Senarus diſlenfio trahentibus fingulis rem

communem in privatam , offenfioneſque invicem priſti

nas renovantibus , primum ad fimulratem , deinde ad

aperta odia , atque arma omnia convertit . Capita factio

nis erant Franciſcus Barbavarus , qui primum inter omnes

locum penes Galeatium tenucrat & Antonius Viceco

mes , quo cum omnes Nobiles fentiebant, qui populitu

mulu excitato , domum Franciſci occidendi ejus cauſa

profectus , cum ille in caſtellum ( t ) ubi Dux , materque

crant profugiſset, fpoliata domo fratrem , ( u ) plurimol

que ex amicis interfecit . Inde ejus opera cives quidam per

populum electi , quorum confilio dux ( 'is adoleſcentior

erat) , regeretur , magna in diſcordia diutius Civitatem

tenue
N O T Æ .

( 9 ) Dux Carolus Malareſta . Non diu bus excitarentur,a quibus ſpes oölata fuerat;
fuinina Imperii auctoritas penes Malateſtain Angelits H ft. Parm .
fuit , nam , teu æmulatione inter iplum , & ( 0 ) Qweftentibus civibus. Cutum fue
Comitem Albericum qui a Vicecomite de- jrat a Malaipina urbis quieti, Fagino Cane
fecerat , orta , feu Pontificis opera rebus ad cives competcendos ex oppido Petrievo
fuis ftudentis , Nicolaus Eltenfis exercitus cato , Girard. Hiſt, Bon.p.11.lib.28.
Inperator electus. Vide Girardaccium Hiſt. ( 1 ) In caftellum . Porta Joviæ .
Bon . p. II. lib. 28. Corium Hift. Med . p. IV . Pi ( « ) Fratrem . Manfredum , nec non S.
8m. lib.s. Cyrald. de Princip. Atesta in Vita Ambrofii Abbatem Barbavari amicum in .
Nicolai H.
) . dum IV
 HIST. LIB. IV . IS7

tenuere , cum privatum commodum cuique potius eſſet 1403

adoleſcentis Ducis ftatu , aut quiete publica . Vulgato ci

vili Mediolanenſium pene bello , Ugolinus ( x ) ex fami

lia nobili Cavalcabovis , Cremonz cumuleu excitato , ac

Ducis Magiſtratu urbe pullo, urbis iniperium occupat

>
Laudenſes præterea Ghibellinorum quæ ante ceteros de
preſſerat factione ejecta , & ipſi ſibi tyrannum Johanner

1 ( ) Vinialem corum civem creant : hos fecuti Brixien

ſes , Bergamenfeſque , ac Placentini , auxilio Legati Ca
rolique belli Ducis , qui & ad defectionem hortabantur ,
& rebellantibus auxilia mittebant , a Duce deſciverunt
Brixiam Franciſcus Carrarius dedentem ſe, prætcr arcem ,

cepit , per quam paulo polt intromilli ( 3 ) equites il

lum urbe ejecerunt . Erant Ducis res omnes in occaſum ,
1
interitumque tendentes , cum domi civium feditiones ,

foris defectiones urbium vigerent ; Cum Franciſcus Man

tuz Princeps , cujus auctoritas plurimum ( a ) apud Du :
cem poterat , & Carolus Malateſta , cujus ex familia ( 6 )

uxor Ducis erat , hujus adverſam fortunam conſpicientes,

elm Legato , inſcio Vanne ( c ) Caſtellano , Florentino

rum oratore, Ducis nomine fædus percuſlerunt , his con

ditionibus , ut quæ de Pontifice occuparet reftituerentur :

Flo
Ν Ο Τ Ε.

( * ) Ugolirus . Marchio Viadanæ , una Prelo confirmat .

cum Joanne Ponzono Cremonam ingrefli (6 ) Cujus ex familia uxor Ducis erat •
Gelphx , & Maltraverſæ fa &tionis ope ar- neinpe Antonia Malateſta · Ariminenfis
be potitur, Joanne Caſtillioneo Mediola- Principis filia . Camp; Hift. Cremon . lib.4 ,
nenfi , Ducali Vicario expullo, Ant . Cam Ducis nomine intelligendus Joannes Ma
pi Hist . Cremon. lib.3 . ria Vicecomes , non Franciſcus Mantra
( % ) jahannem Vinialem , feu Vignatam , nus , quilicet Carolo Malateftæ affinis -
ut Camp.ibid. & Plai. Hist. Mant. lib.4. fet , ut afferit Joann.Gobell. Comm . Pii II. lib .
( 2) Introm fi equites . FaginusCanis per 2. non tainen Ducis titulo gau lebat , quem
arcem nondum Carrarienſi iubjectam , ci cjus ſucceſſores obtinuere .
vitatem multis equitibus ingreffus eam Vi ( c ) Incio Vanne Caftellano . Florentino
cecomiti reſtituit. S. Anton . Tit, 22. sap . 3. rum oratore , licet eo prælente pax cum ..
S. 41 . Legato facta fuerit , quod fraudulenter
(a) Plurimum apud Ducem poterat . Aa actuin Florentinis foederatis non adinoni
Galeatio Franciſcum filiorum Tutorem reftis , damnat S. AntoninusTit.22.cap.3.5.41.
lictum afferit Æquicola ; idque ex Donato l & Boninſegn, Hist. Flor.lib.4.
 158 POGGI ) BRACCIO LINI

1403 Florentini , Etruſcaque res filentio præterita : quod cum

periniquum , ac contra omnia Divina , humanaque jura

factum quererentur , omnis ejuſmodi quæſtio , quæ ad Etru

riam ſpectaret in Pontificem rejecta . Inter Legatum , &

Ducem publicata pace , Bononienſes , ut Pontificis gra

tiam promererentur , urbemque eorum beneficio potius

quam Ducis reciperet , armis fumptis , impetuque in il

lius milites facto acri certamine prefrigato , ejectoque

( d ) præſidio , Legato ſe dedere. Peruſini quoque , ne exu

les reciperent ( e ) pacti Johannello urbeni reſtituere. Flo

rentini interim a Bonifacio petunt , ut fædera quibus ca

vebatur , ne pax niſi communi voluntate fieri poffet , uc
que omnium opibus adminiſtraretur bellum , fervaret .

At ille utilitatem honeſtati præferens, receptis amiſſis ur

bibus , licet multis antea limulatis, ac diſſimulatis rebus,

revocato legato , ac exercitu in pace perſeveravit . Quod

ne dum in tanra dignitate cujus maxime intereſt ſervare,

fidem , ſed in privato etiam viro culpandum foret , cum

turpiſſimum videatur , & deteftandum > tum in civitati

bus , quæ libertatem alerunt , cum maxime in Principi

bus , non ſervari pacta , jusjurandum , Religionem con

temni , violari fidem datam , omnia pro arbitrio , & vo

luntate fide pofthabita pro commodo habere . Non ta

men Pontificis ope deſtituri Florentini animos ſubmiſe

runt , fed audentius bellum proſecuci , Ugolino Caval

cabovi ( f ) mille , & ducentos equites miſere , quibus

ciſque , quos paraverat fulctus Mediolanenſem agrum

adeo infeftum reddebat ut populus ad arma ſumenda

pro
N O T Æ.

( d ) Aje &toque prefidio. Fagino Cane ex- fneficia ſpoliatis redderentur, aliaque inſu
pulto , Legatum per Pratellam Portam in- per quæ in Pellino Hift. Peruſ. lib. 11.par. It
troduxere menſe Septembri . Fufius apud | Rayn. Ann . Eccl. To.17. ubi Pontificium Bre
auctores Hift, Bonon . ve exponitur .
( Ne exules reciperentparti. & infuper ( f) Ugolino Cavalcabovi . Cremona Ty.
ne tributa imponerentur , Eccleſiaſtica Be- ranno..
 HIST. LIB . IV . 159

pro tumultu fæpius commoveretur. Petro inſuper Rollo 1403

Parmenſi, cujus opera Parma a Duce defecerat, auxilia ,

& pecuniæ miſlæ . Lacerabatur undique Ducis ſtatus , &

magna calamitas urbes omnes adeo pervaſerat , ut ſua

ſponte nullo impulſore Ghibellinorum ,Guelforumque fa

dio exaſperatis odio animis mutua cæde grallaretur . ( 8 )
Conſpecta Florentinus Populus tam adverſa Adoleſcentis

Ducis fortuna , ut cujus urbes a ſe cum deficerent , tum

diſcordiis, & inteſtino odio periclitarentur , bellum nul

la facta pace remiſerunt : fatis in tuto res ſuas fore

rati , cum hofti, nedum aliena invadendi , ſed ne tuendi
quidem paterna , ulla porcſtas reliqua videretur ; turba

ta etenim adeo erant omnia , ut civitas ipſa Mediolanen

ſis nequaquam ei pro voluntate pareret ; Reliquæ urbes
majori ex parte in aliorum arbitrium deveniſſent . Co
mum ( b ) inteſtina ſeditione modo harum , modo illa

rum partium urbe civibus pulſis militaris libido hoſtili

furore diripuit : Alexandria , Vercellæ , Novaria a Mon

tis Ferrati Principe occupatæ : Papia ( i) domeſtico odio

lacerata eſt a Fagino cane poſseſsa , direptis omnibus fa
ctionis Guelfæ bonis : Placentia ( l ) ob domeſticas ſedi

tiones ſæpe a militibus direpta , quam a Concilio Con

Itantienfi rediens deſertam fere habitatoribus inveni : ra

ræ ejus regionis urbes iram , avaritiamque militum effu

gerunt .
Ν Ο
ο Τ
Τ Ε . 1

( 8 ) Mutua cadecraflaretur . adeo utGhi- , Faginus Canis noctu introdu & tus eam occu
bellinorum caro laniariis affixa a Guelphis pavit , ac diripuit . Cor. p.lv.
Brixiæ venderetur . Cor.p IV . (1 ) Placentia ob domeſticas feditiones , ,
( b ) Comum inteftina ſeditione , doc. Poft |Direptionis cauſa Placentinis deferendas,.
mutuam partium cædım debilicatæ urbis qui eam prius Manfredo de Scottis Civi 2
imperio potituseft Franchinus Ruſconus , quo deinde ejecto , Ottoni Bontertio , tum
cui alia quoque oppida acceſſere . Franci- ! Franciſco Vicecoiniti Mediolanenfi tradis
fous Ballarinus in Cronich. Epif. Comenfium derunt, Boninſegn. Hift. Flor. lib. 4. Direpta
par. I. cap.20 . vero eſt a Fagino Cane , Gabriele Fondu
( i) Papia domeſtico odio lacerata , AB.c- lo , & Ottone Bontertio . Perrus Maria
carienſibus in Guelphos pugnantibus, Tan - Campi Hiſt, Placentiap.III.lib.25.
dem expullo Philippo Maria Vicecomite
 160 POGGII BRACCIOLINI

1403 gerunt . Brixiam ( m ) Pandulfus Malateſta occupavit

Faginus præter Papiam , Alexandriam , Terdonam , mul.

taque ( n ) præterea ſibi ſubegic . Otho poſtmodum Ter

tius Placentiam , Parmam , Regium Lepidi , pulſis priori

bus ( o ) dominis , ut tyrannus tenuit. Verona ( P ) quo

que ad antiquos Scalæ Principes , quamvis paucis diebus

( 9 ) regnarint , defecit , quæ mala omnia a factione Me
diolani inter Senatus Principes exorta originem traxere

Nam & (r ) Antonius Porrus , & plures alii diverſa cæ

de perierunt : Ipfa (S ) Ducis Mater veneno ſublata elt . Dux

adoleſcens, crudelis , immanis , ferus, ut non procul ef

ſet ab inſania plurimos juſſit occidi : ipfe nonnullos vivos

lacerandos canibus , edendofque objecit , adeoque illius

dementia humanum ſitiebat ſanguinem , adeo efferatis

crat moribus , ut a domeſticis , cum ſibi quiſque ti

meret , interficeretur ( + ) . Ob hac tantam Ciſalpinä

Galliæ cladem , Florentini ab inferendo bello ceffarunt

ſatis eſſe ducentes eas regiones clade domeſtica affictas .

Au .

Ν Ο Τ Ε.

( m ) Brixiam Pandulphus Malateſta occu- |Univ . lib . 5. Pugnæ laboribus fatigatums

pavir . Expulſo Franciſco Carrarienſi Guillielinum occidiffe afferit Corte Hift. Ve
cum Joannis Vicecomitis nomine Bri- ron.p.11. lib.1 3 .
xiam , Bergomumque teneret Malateſta ( r ) Name Antonius Porrus. nec nons
Dominus ex Gubernatore factus eſt . Joann. Antonius Vicecomes , Joannes Pufterlae ,
Gobell. Comm. Pii II. Mainus, Aliprandus aliique aut ftrangulati,
( n ) Multaquc praterea . Novariam , Co- aut a canibus dilaniati , Cor.p. iv .
mum , Vercellas . Vide Ann , Anr. Scip. A. ( S ) ipfa Ducis mater , Catharina Berna
gnelli Maff. lib.9. bovis Vicecomitis filia , uxorque Galeatii,
( 0 ) Prioritus dominis. Expulfo Viceco- ? Joanne Maria ejus filio Medoaciæ oppi-.
mite ,deinde Petro de Rubeis , quocum di- do claufa , & veneno ſublata . Camp. Hift.
midium urbis Imperium pactus fuerat . An- Crem , lib.4. & Boninſegn. Hift. Flor. lib.4 .
gelus Hift. Parm , lib.3. ( 1 ) Interficeretur . Dum ad S. Gottardi
( p ) Verona quoque . a Guillielmo , Bru- templum pergeret , a Vicecomitibus , Pu
noro ,& Antonio Scaligero muris perfra- ſterlis , Mainis , Aliprandis , Trivultiis ,
&tis capta , ut Hyeronoa Corte p.11.lib . 12 . ut ſuos cognatos ab eo interfectos ulciſce
( 9 ) Quamvis paucis diebus regnarin . rentur , duobus vulneribus interfe &tus eft ,
XIV. tantum diebus . Guillielmo enim ve- 1 ejuſque corpus ineretricis cujuſdam opera
neno per Carrarienfem lublato , Bruno- in eadem Eccleſia ſepultum . Spelta Hift. Pa
rus ſaluti fuga conſuluit . Bugarss Hift. pia ubi de Petro Crefo Ep. p.385. edit. Pap .
 ---
HIST. L IB. IV . 161

Audita Philippus ( 1 ) fratris nece Mediolanum pergit , 1403

ſuperatiſque , qui fibi urbis imperium uſurpaverant

urbem ingreſſus fratris imperio ſucceſſit , qui poftmo

dum recuperatis amiſfis urbibus pacem cum Florentinis

firmavit . Interea cum variis caſibus conflictaretur Gallia ,

Florentini , ut acceptas injurias ulciſcerentur , Petro Bal

neorum Comiti , ejuſque nepori , qui cum Galeatio fen

ſerant , bello indicto , miſloque in eorum fines Jacobo

Salviato equeſtris ordinis ſatis firmo cum exercitu o

mnia illorum caſtella ,paucos poft ejus adventum menſes de

ditione facta receperunt . Andreinus quoque Ubertinus

partium Ducis fautor , acerrimuſque Florentinorum ho

Itis , Valle.Ambræ , omnique majorum imperio pulſus

eſt . In agrum quoque Senenſem maritimum excurſio

nes , prædæque factæ ſunt , & Caſtilionis Piſcariæ caſtel

lum in maris littore exædificatum per vim captum ( * ) ,

pauloque poft cum Senenſibus, præſidio externo ejecto ,

civitateque in libertatem (9 ) redacta , pax firmata eſt .

GabrielMaria ( p ) vero Piſarum Imperio potitus , cum

nullis legibus obnoxius tyrannorum more plurima in

fanda facinora , minimeque ferenda in dies patraret ,

odio civium contracto , ſibi , ſuiſque timens rebus Flo

rentiam ſecreto miſit , qui peterent , ut civem gravio

rem aliquem , quo cum de communi utilitate tracta

ret , ad ſe mitterent . Miſſus Maſus Albitius equeſtris or

X dinis

Ν ο Τ Ε.

(w) Andira Philippus fratris nece Mediola- Jimmixti oppidum capiunt , Boninſegn. lib.4.
num pergit, ex Arce Papienſi ubi velut in Hist . Flor.
cuſtodia detinebatur Philippus fugiens,Bea ( i) n libertatem redats. Expulfo Ge .
trice Tendadefuncti Fagini Canis uxoreorgio Carretto Mediolanenfis Ducis nomi
fibi deſponſata , omnes ejus opera urbes a ne urbem tenente , die X XVI. Maji
Cane poffeffas , occifo Cabrino Fondulo MCDIV . Senenſes concilio advocato , Vi
Cremonenfi, & Joanne Vignato Laudeng icecomitisinſignia omnia abradentes pacem
tyranno recuperavit . Campi Hift. Crem , lib . cum Florentinis fecerunt . Malavoli. Hift.
3. Cor. p.iv. Fufius Blondas Dec. 3.lib.1 . Senen , p . 11. lib. rz .
(x ) Per vim captum . egreſſis ad pugnam ( 2 ) Gabriel Maria Pilarum Imperio pori
militibus , duin ſe reciperent , Florentini lcus quod ei Galeatius ejus Pater reliquerat,
 162 POGGIT BRACCIOLINI

1403 dinis vir ingenti virtute , ad vicum Piſanum , quo Gaz

briel acceſſerat, cum amicitiam , focietatemque illorum
fummopere appetere tyrannus videretur , ut Florentino

sum umbra tutus pro arbitrio ſuo viveret , ita ab co di

fcefſit , ut quæ poſtularet quam primum ad Senatum ſe

1404 renuntiaturum affirmaret: ignarus enim Gabrielis volun

tatis co venerat , ut tantum mentem illius , animumque

perſpiceret : quæ omnia licet ſumma prudentia acta ſunt

tamen ita occultis colloquiis agi haud potuerunt , quin

eorum fama ad Piſanos perveniret , qui fufpicati ali

quid de urbis venditione actum , tumultum populi liber

tatem clamantis excitarunt ( a ) , quare coinmiffo cer
tamine Gabriel ſuperatus, una cum Matre , cujus potif
fimum conſilio utebatur , in arcem confugit : qua defun.

cta , firmo ad cuſtodiam ( b ) præſidio relicto Sereza

nam oppidum conceſſit , ubi de tradenda Florentinis

1405 urbe eſt agitatum . Florentini illius potiundæ fpe oblata ,

Ginum Capponum virum prudentem , & ad perficiendam

rem aptiflimum ,ad Johannem (c)cognomineBuccicaudam ,

Genuam pro Rege Galliæ obtinentem , cujus præcipue

conſilio Gabriel utebatur, Oratorem ( d ) mittunt , alte

rum vero ad Gabrielem , ut de conditionibus agitaret .

Multis utrinque dictis ,poltulatiſque, tandem amilsa omni
recuperandæ urbis fpe, Gabriel Buccicaudi cohortatione ,

civitatem cum omni ejus ditione vendidit ( e ) Florenti

nis , Serezana , Laventia , nonnulliſque ignobilibus caſtel

lis
N O
o T A.

( a ) Tumultum populi excitarunt , Duce , natione Gallus . Ammiras. ibid. & vbert.
Reinigio Glaccio , ut Ammirat. Hift. Flor . Fol. Hift.Gen.lib.3 .
P.I.TO, 2 lib.17 . ( d ) Oratorem mittune . Nicolauin Barba
( 6 ) Ad cuftodiam prafidio reli&to . Tho- dorum Buccicaudo , & Ginnum Capponum
malino Crivello , & Thoma Caſtellano Gabriello Mariæ . Truncius Ann, Pif,adann .
præfectis . Ammirat, ibid . MCDV .
( c) Johannem cognomine Buccicandam ( e ) Vendidit Florentinis . 200.aureorum
Buccicalduin omnes pene auctores appel- millibus acceptis , Malavolt. Hiſt, Sen.lib.i.
lant , Gallice Jean a Lancingre Bucciquaui , ' p . III.
 ::: HIST. LIB. IV . 163

lis finitimis fibi reſervatis . Recepta pridie kalendas Se- 1405

ptembris , anno quinto fupra mille quadringentos muni

tiſſima arce , Ginus ( f) ( quo auctore compofita omnia e

rane )Laurentio Rafacano cum quingentis peditibus ad cu
ſtodiendam arcem miſſo , eam tradidit , monuitque , ut

diligenter arcis cuſtodiæ incumberet, oftenditque qua ex

parte capi poſſet , quæque pericula imminerent , nifi ad

omnia remedia animus intentus paratuſque eſſet facile il

lam amiſsurum , quæ ut caveret obteltatus Florentiam

rediit . Verum poſt aſsertam libertatem cum Pifani ad ex

puguandam arcem , machinas , ac bellica inſtrumenta ,

baliſtas , catapultas , ceteraque his ſimilia paraviſsent

paucos (s ) infra dies , ignavia corum , quibus arcis tus

tela demandata crat , contigit, ut ca parte ( h ) qua præ

dictum fuerat, ingrederentur: præfectis vero , militibuſ

que præſidii cauſa relictis , non ad defenſionem , fed ad

fugam intentis , arx capta ſoloque tenus everſa . Inde Pi

2
fanum bellum difficile fane ſecutum eít , treſdecim menfit

bus confectum . Arce . dirura Piſani ( 1 ) Oratores Floren

tiam ad petendam pacem miſere : Verum adeo corum

verba inferendis excedebant conditionibus į nam caſtella

per Gabrielen tradita reſtitui ( 1 ) poſtulabant , ita præter

itarum offenfionum memoria renovata eſt , ut illis ex

templo abire juſlis , non de pace , aut fædere, fed de bel

lo omnium conſenſu agitaretur. Multa populum ad bel

lum contra Piſanos, tanquam neceſſario ſuſcipiendum in

X 2 cita

Ν Ο Τ
T Ε.

) . Ginus . Cappo Florentinorum lega- f cum claudebat , per hanc Piſani ingreſſi ; ut
tus arcem ab Ugone Celletterio Buccicaldi Matthaus Palmerius Hift. de Captivit. Pifa
Vicario ſibi traditam Rafacano dedit . rum .
( 8 ) Paucos infra dies . quinto ab arce ( i ) Piſani oratores .Quinque miſli .
Florentinis tradita . Truncius Ann , Pif. ad
ann, MC DV. factam , feu Ripafactam , & Sanctam Ma
( 5 ) Ea parte qua prædi&tum fuerat . Viæ , í riam in Caſtello . Boninſegn. Hift. Florent.
quæ moenia: circuibat , inferior posta exi-l lib . 4 ;

1
 164 POGG11 BR ACCIOLINI

1405 citabant: primum emptio ( m ) optimo jure facta , ut

non injuria ,fed juſte ſunii arma viderentur , deinde

arcis amiflæ pudor incitabat animos , quod dedecus vi

ctoriæ futuræ gloria reſarciendnm putabant . Irritabat

præterea antiquum ( n ) Piſanorum in cos odium , in quo

rum republica delenda , fæpius omnibus viribus incu

buiffent: addebantur præterea ſtudia diverſarum partium ,

quibus femper amicorum officia omnia præſtitiſſent , hæ

rentes ( o ) Imperatoribus , ceteriſque , qui Florentinæ urbis

imperium , aut ruinam quærebant: accedebant ad inimi

citiam renovandam , plurima aſperaque bella inter utrof

que , majori odio , quam viribus gelta : neminem ad

eam diem exercitum in eos duxiſſe haud ignorabant , cui

non confeſtim ſponte ſua , opes ', & auxilia fubminiſtra

rint , exiſtimantes Populi Florencini damna ſuo accedere

emolumento : Britannos quoque nuper , qui in Italiam

tranſcenderant pręmiis ab eo conductos Florentinuni agrum

multis calamitatibus vexalle : itaque cum ſæpius rem Flo

rentinam ſuis conſiliis, atque opera nutantem , ac ( p )

dubiam reddidiffent , operæ pretium viſuin eſt eam ..

civitatem ſubigere, a qua in dies tor imminerent pericu

la , neque ulla certa ſpes eſſet illos adepta libertate æquio
ri.

N O T Æ .

( m ) Emprio oprimojure fa&ta , a legitimo | Manfrido Friderici filiis, & Corradino eo

Domino , cui Pilæ Patris teftamento obve- rum Nepoti .
nerant . ( ) Britannos quoque , &c. conductos .
( n. ) Anriquum Piſanorum in cos odium . Aj Britannprum manus , quæ cohors alba vo
priinis uſque temporibus poft Romani Im - cabatur , a Pilanis conducta . Philipp. Vill.
perii declinationem ortum . Deinde Ju - lib.2.cap.63.
tiniano imperante cum pro Pontificibus ( p ) Nutantem ac dubiam . Cladibus il
in Gothos arma fumerent Florentini , oblatis , & præcipue prælio Monticatinena
ingenitum odium in Florentinos,PiſaniGo- ann .MCCCXV. quo Florentinorum co
this adhæſere . Aliain fed ineptain belli i pix una cuin auxiliaribus Tarenti Principis
cauſsam innuit Joann . Vill: lib. 6. cap. 2. omnino deletæ ,Florentiaque ipſa ab Ugo
( O ) Herentes imperatoribus . Friderico tione dela Fagiola obleffa fait . Vide Guliel
primo , & Henrico feptimo, & alii Fride- mum , & Albrigetum Corruſiorum Hift. 1:6.2
fica Henrici filio , rurfuſque Henrico , & ms.apud C.Manfridum deComitibusP. V.
 HIST. LIB. IV . 165

ri erga fe animo futuros : accedebat ad hæc maritini por- 1405

tus ( 9 ) commoditas , qui in Piſanorum arbitrio fitus

Mercaturas ( & antea ( r ) periculum factum erat ) impe

diturus videbatur : durum fane exiſtimabant in Piſano

rum arbitrio conſiſtere , velletur ne , negotiatoribus fuis

eum portum patere : facultas quoque omnis externis ho
itibus belli inferrendi auferri , & perpetuæ quieris fpes

oftendebatur ", in poteftatem redactis his , qui & novo.

sum bellorum femina præberent, & paci ocioque adverfi

forent : quis enim credere poffet , ab injuriis aliorum
quiecuros eos qui ipſi inter fe nullo contenti Itaru ', nullis

firmis legibus , difcordes , invicemque invidi domeſtica

( 5 ) femper factione mutuaque cæde patriam fædarent ?
Facultas quoque urbis expugnandæ proponebatur , cum
nudara omni fubfidio , haud magna opera in poteftatem

redigi poſſet : neque enim ab Imperatore , aut Regibus ;

aut ullo Italiæ Principe auxilii ferendi ullam ſpem elle
>
Solos autem , cum impares effent viribus ;non poffe belluna

diutius fuftinere , & inſuper exiſtimandum elfe eos mir .

tuis injuriis incenſos, antiqua factionum ſtudia ſuſcitatu

ros . Pacem igitur bello redimendam eſſe , nec prætermit

tendam ininicæ urbis expugnandæ occaſionem datam

Hæc in conſiliis , hæc vulgo jactata , civiuni animos ad
bellum erectos acrius incenderunt , iit urbem tanto pre

tio emptam ,æternos propė Florentini nominis hoftes , vi

armifque adorirentur . Indicto itaque omnium conſenſu

bello , ac creatis Decemviris , quorum de fenten : ia , au
ctoritateque gereretur , Bertoldum Urſinum Soanæ Comi

tem cum exercitu equitum , peditumque duodecim mil

lium
Ν Ο Τ Ε ..

( 9 ) Portus commoditasi Liburni ſcilicet , nasnaves deprædarentur .

3 Et antea periculnm faftum erat. Jam . (/) . Domeſtica femper faktione, Bergolinis,
vidimus in lib. 3. cum Galeatii triremes Pi- Rafpantibus adverfis.
ſanum Portum effent ingreffæ , ut Florenti
 POGG11 OLINI
166 BRACCI

1405 lium in hoſtes ( + ) proficiſci jubent , qui Montis Piſani

( u ) balneis expugnatis, atque incenſis , ad Vicum octo
5
paffuum millibus urbi propinquum pergit, oppidum jux
ta Arnum , muris turribuſque , tum loci natura , ad hoc
arce difficili munitum , quod firma obſidione undique
cinctum , & circumvallatum , Piſanum infeftum
agrum
reddebat , excurſioneſque ( copiarum parte ad oppugnan
dum relicta ) ad urbis uſque mænia in diem fiebant :

Urgebatur acrius oppidum , defenſabaturque egregie a

Piſanorum præſidio , variaque tormenta bellica , ma
chinæ , baliſtæque , ac bombardæ muros verberabant ;

quotidie magna hominum cæde pugnabatur , acri cer

tamine ' res gerebatur: qui intra oppidum erant conſiliis
hoſtium variis obftabant modis , adeoque præſenti ani

mo reſiſtebant , ut pluribus menſibus Ducis negligentia

artis militaris ignari obfidio protraheretur, quo poft ( x )

fex menſes dimiſſo , Obizus ( 9 ) Garullus ei ſuffectus

eſt . Tota hyeme in obfidione vici , & recipiendis ca

ſtellis ,
populationibuſque conſumpta, grave bellum ex
ternum , inteſtinum multo gravius effecit. Erant in Civi
tate factiones duæ , Gibellinorum , & Guelphorum , capi

ta vero Agnelli ( 2 ) Raſpantes dicti, & Gambacuriæ , qui

Bergolini cognominabantur . Pulſis Gambacurtis initio

belli diverſarum partium urbem regebant . Viſum eſt ita

que admodum utile ad urbis defenſionem Piſanis , odia

inteſtina ſopiri, exuleſque in urbem reduci , quo facilius

plu
Ν Ο Τ Ε.

( ) in hoftes proficiſci jubent. die quinta rec ,a Florentinis occaſione uſis dimiffus .
Octobris ,hora tertia noctis ex Aſtrologo-1 ( ) Obizus Garullus . ſeu a Monte Ga
Wim confilio , Ammirar.p.1, T0.2. lib.1g. rullo ,ut Ammirato placet , licet Obitium
( w ) Montis Piſani Balneis, hoc eft oppi- Karolum appellet S. Anton . Tit. 22. cap.A.
do Bálneis , propinquo , a quibus illi no- | $. 3 .
men . ( 2 ) Agnelli, com Gambacurta , ex quorum
( * ) Poft ſex menfes dimifo . Bertoldus familia Jacobus Agnellus , & Perrus Gam
Urfinus , dum curando vulneri quod in Vi- bacurta Piſarum Domini .
ci Pilani obfidioneacceperat , operam da :
 HIST. L 1 B. IV . 167

plurium confilio , auxilioque munita civitas , defendere- 1405

tur . Advocarunt ( a ) igitur Johannem Gambacurtam

cum fuæ gentis ſecta , qui in urbem reſtituti oblitteratis

ut videbatur , prioribus odiis, firmataque inter eos jureju

rando pace , publicæ utilitati conſulturi videbantur , ad
dita religione , cujus vinculum frangere nefas, & ſcele

ftum putatur : principes ( b ) enim factionum ſumpto

ejuſdem Sacramenti fragmento fodus inter ſe firmarunt

Ac paulo poſt repetita injuriarum memoria , neque plu

ris religionem , quam fidem faciens Gambacurta , occiſo

Johanne Agnello , multiſque ex primoribus adverfæ fa

ctionis civibus ( c ) cæde ſublatis , tyrannidem urbis occu

pat , ſperans propter antiquam majorum fuorum cum

Populo Florentino amicitiam , ſe ejus voluntate tyranni

dem retenturum . Stulte id quidem nimis , qui fibi per

ſualiſfet tantum exercitum paratum eſſe , tantos ſumprus

factos, tot labores ſuſceptos , ut ipfe urbis imperio poti

។
retur . Rebus in urbe compoſitis , extemplo Gambacurta

a Florentinis petit , ut fide publica oratores mittere lice

1 ret , cum vero reſponſum redditum eſſet , illos ſe haud

1 admiſſuros , niſi prius quod dicturi eſſent ſignificaſſet ,

tunc quoque an daturi forent deliberaturos , ſpe excluſus
omnia ad rolerandam obſidionem neceſſaria parat . Inten
1 tis omnium animis ad ſingula , quæ ad tutelam urbis fpe
& tarent , illa maxime angebat cura , ut frumentum unde
cumque in urbem comportaretur : nulli enim ambige

bant obſidionem diutine ferri poſſe, ſi famem evitaſſent

quæ extremum malorum omnium videretur . In primis
trire
N O T Æ.

( a ) Advocarunt . Vide Truncium Ann , ( Civibus cede fublaris , in quibus fi

Pil. ad ann . MCDV. & Boninſegn . Hift. Flor.
lib . 4 .
( 6) Principes factionis . Raynerius Sac-
cus Raſpantis, & Joannes Gambacurta
Bergolinæ .
lius Raynerii Sachii mari demerſus eft , ta
metſi Gambacurta filiam tanquam pacis
perpetuæ pignusmatrimonio ſibi junxiſſet,
Ammirar. p.1, T0,2 .lib.17.
 168 POGGI1 BRACCIO L IN I

1405 triremis una in Siciliam ad triticum vehendum miſla ,

frumento onuſta , cum ad littus Vadæ hoftes fugiens ap

puliſſet, incenſa eft , ( d . ) & frumentum omne corruptum ;

quæ res haud parum terroris Piſanis incuſſit : ne tamen ad

ultimum inopiæ adducerentur , triremes alias in Siciliam

mittunt . Præparatis quæ pro maritimo commeatu agen
da videbantur, ad curam terreſtris auxilii converſi , An

gelum Pergulenſem cum equitibus mille in ſubſidium

evocant , qui cum per agrum Senenſium maritimum ad

ferendam opem Piſanis pergeret , prope Volaterras a Flo

renginorum equitibus ad id diſpoſitis interceptus acie vi
Etus eſt . Ipfe cum paucis fugæ conſuluit . Non multo

autem poft Guaſpar Ubaldinus, genere factiſque clarus

cum equitibus mille, & quingentis , peditibus quadringen

tis a Pifanis conductus, dum ad illos, proficiſcitur, a Lu

dovico ( e ) Innocentii Pontificis nepote, hoftiumque præ

fecto , prælio commiſſo fuſus, ac profligatus eſt. Manda

tum præterea præfectis equitum , qui in locis urbi finiti
mis erant , ut omni ſtudio providerent , ne quid com

meatus , alteriuſve rei , quæ ad victum pertineret in

urbem deferretur: & cum obſidio Vici Piſani præter opi

nionem traheretur longius , vilum eſt Piſas ipſas caput

belli petendas atque oblidendas elle . Exiſtimabant enim

nonnulli oppidum in primis obſideri a duce Bertoldo ( f )

cæptum eſſe , quo Pilanis fpatium daretur ad convehen

dum frumentum , aliaque defenſioni utilia præparanda ;

itaque vis omnis belli in urbem converſa eſt . Sed cum

vide
---

Ν ο Τ Ε.

( d ) Incenſa eft . PetrusMaringhius Flo- | Melioratis Sulmonenli , Innocentii VII.

Pergulenfem
rentinus exul natans , facemque manu te- nepote . Leon. Arer. Hift. Flor. inum
Rens eam in triremem injecit , levibuſque a Ludovico victum Ubald vero a
acceptis vulneribusad ſuos reverſus eſt, cu- Sfortia de Cutignola ſuperarum , non a Lu
jus præclari facinoris præmio urbi reſtitu- dovico aſſerunt Truncius Ann. Pil. Boninſegn.
cus. Maríbans Palmerius de Captiv. Piſm Hift. Flor. lib.4. Ammirar.T0,2.lib. 17.
( f) Bertoldo. Urſino dubiæ fidei viro ,
( ) A Ludovico , de Summariacis , vell & ob hoc dimiffo , ut vidimus .
 HIST. L 1 B. IV . 169

videretur nulla re facilius , quam fame tantam tam 1406

munitam urbem , tam infeftis civium animis expugnari

poſſe, optimum factu viſum eſt providere ', ut commea

tibus terra marique intercluderentur : & terra quidem

exercitus Duci negorium datum eft , ut undique a com

meatu invehenda prohiberet : multi deferentes capti

pænas dedere , quo metu perterriti cereri ab importando

abftinuerunt'. Ad maritimos autem commcatus prohi

bendos , pontem ſupra Arnum mare verſus urbi propin

quum firmiſſimis lignis , ac trabibus erigunt , defixis in

aqua ſudibus non parvæ craffitudinis, quo aditus , exitul

que procluderetur. In utraque Auminis ripa pontem ca

Nellis firmiſſimis , ne qua vis illum diſturbaret , muniunt ,
caſtellaque valido præſidio , ut hoſtibus dillipandi pon
tis facultas adimeretur , firmant , duceque exercitus de

clarato Luca ( 8 ) Fliſco Genuenſiomnes belli artes edocio ,

ab utraque urbis parte haud procul a mænibus, ut omnem
>
externi auxilii ſpem auferrent , caftra locant , urbemque

obſidione cingunt; urque cuncta ordine procedanr , ex De

cemviris Malum Albicium equeſtris ordinis , & Ginum

Capronum ad exercitum mittunt . Starurum quoque , uc

qui ob cædem , aliamve noxam capite damnati, aut exu

les facti uſque ad finitum bellum ftipendiis fuis in ca.

ftris militallent, aut alios fuo nomine miſiſsent condona

ta pena reſtituerentur : multi reditionis fpe convenere ?

ac ſummo uſui in eo bello fuere . His rebus admodum

territi Piſani, cum ſpes maritimi frumenti adempra eſset ,

& undique terra obſeſſi forent , externam opem implorare

coacti, ad Ladislaum Regem miſere , qui urbem illi tra

derent , advocarentque ad cam civitatem defendendam ,

Y reci
NOT .
1

! (82 Luca Flifce . fuffe & us Flifcus in lo- da reverfus fuerat., ip gua Elenlis irrue
cum Obicii Montiſgarulli , quiad tua tuen - ' rat,
 170 POGGIT BRACCIOL INI

1408 recipiendamque , quæ ſe ultro ei dediffet . At is deditio

nic ( t ) rejecta , nequaquam ſe cum Florentinis Piſanorum

gratia bellum aliquod fufcepturum , reſpondit. Quo reſpon

fo perçulfa civitas ( & jam faines increbrelcebac ). Galliæ

Regi (1 ), feorfimque JohapniBurgundiæ duci ( l ) urbem

obtulere , ſe fuaque utrique libere dedentes , Rex Floren ;

cinis oppidum fibi oblatum , deditumque ſignificans, Du

cenr belli , civeſque qui gerendo bello præerant , per ca

duceatorem ; ac litteras monuit., ut ab armis difccderent,

cum regiæ ditionis fa& umieffet.Refponfum elt a Florentinis

emptam a ſe urbem eſſe ab eo ( m ) qui in illa fummum jus ima

periumque a patre reli &twon obtineret : Credere ſe ſi notum hoo

Regi extitiſſet , nequaquam illum pro ejus,modeſtia , animi,

que æquitate quicquam quod injuftum videri poſſet , poftula

turum : emptionem optimo jure factam , Or pecuniam perfo

Lucam , ut nulli fans mentis dubium eß er æquo jure arbem

ad eos fpe&tare : neque civibus Pifanis ullum arbitrium per

miſlum , fe aut urbem dedendi : Denundatos enim , non fui ;

fed alieni juris effe , neque poße , quod legitime alteri datum
effet , fivè ejus voluntate in alcerum per injuriańn transfer

ri. Commemorata funt præterea matua adia :, Piſanorumque

in Florentinos injuria , motaque ab illis bella , quibus Fla

sentia maxima ſubiſſet pericula , ut neceſſe fuerit , fi falvi esſe

evillent fuifque rebus confulere , cam fubdere urbem femper

fuis hoftibus farventem , adverfantem amicis : apparatus

etiam belli fummo cum impendio factus oftendebatur", quem

credebant tam ſapientem , tam juftum Regem nolte pati , no
1
fruftra ( quod gratiffimum foret ) facius effe videretur. Carios
rem ; )

6 NO T Æ .

( 6 ) Deditione rojeftni Pacti fuerant cum ( i ) Gallia Regi . Carolo VI.

Ladislao Apuliæ Rege , ne Ecrucia rebis ( 1) Burgundia Duci , Caroli VI. pa
ſe immiſceret, iplique ex adverfo promile trueli .
rant , le nihil contra iplium Romam occu ( m ) Ab eo qui , c, hoc eſt a Gabriele
pare molientem facturos , Marsh PalitHije . Maria ', cui a Galeatio hæredicatis nomine
de Capr. Pifarum . affignata fuerant Pile ,
 HIS T. L 1 B. IV . 171

rem infuper Regi eſſe debere,urbem . Florentinam , quam ma : 1406

jores ſuos ( n ) inſtauraßefamka erat ,certe auxiſſe ſemper ,& con

ferruaffe conftaret , ex quo apud eam regalis domusnomen como

tinuo venerandum fuerit , quam Civitatem Piſanam , que:

non in Regis gratiam , ſed in odium Florentinarum defpera

tis rebus quærat nunc in antiqua obſervantia , ac amicitia

verbis diſcidis ferere. Veruntamen: miſſuros

. ſe ad Regem Ora
tores , qui ejuſmodi rationibus docerent , Florentinos juſtum

moville' bellum : Regem quoque., fiid poftularetur , fperarent au

xilia daturum . His verbis regis nuntius permotis , cum :
.
quæ intellexiſſet, Regi ſe renuntiaturum diceret, fperare

que non ingrata illi fore , in Galliam revertitur. Burgun

diæ Ducis caduceator paucos poit dies adveniens , cum ,

verbis. minanubus Ducem , exercitumque inde confe

ſtim abire mandaret , obſidionemque folvere ejus urbis >

quæ a civibus ſuo domino tradita extitiſſet , Florentino

rumque ( o ) præfecti eiſdem rationibus:ſuam cauſsam tu

tarentur , virque levis , & ira fervidus commotus animo

acrius inſultaret, ac verbis minas ' , contumeliaſque adde

ret , fuperbe ferociterque nimium loqueretur , lictores

quidam juſſi hominem
veluti dementem in flumen ( p )
pe ne fuffo
propinquum deiiciunt , qui circumſtantium o

caretur, abſtrahitur . Triremes ( 9 ) interim ad obſervan

das naves in Siciliam profectas paratæ , cum illæ fru

Y 2 mento )
N. O T Æ ..

( n ); Majores ſuos inftaurase fama erat . Scriptores publico Florentinorum juffu !

de Carolo Magno intelligendum , de quo præcipitein a &tum referant Burgundiæ Du
Ugolinus Verinus de Illuftr.Urbis Flor. lib.t cis Caduceatorem , ut Ammirar, & Bugat.
Egregios Carolus. Romana ftirpis. alumnos Hift. Un, lib. s . Marthao Palmerio tamen li
Fovit & c . bentiusadhæferim , qui lib.de Capf. Piſarum :
Majoremq ; novis pricinxitmoenibusUrbem ; narrat-eum a Florentinis quibufdam paulo
ļ Templa reſarcivit veteri.decufaruina candacioribus,
de noctu in Arnum projectom ;:
Vide notas in lib.i.. non enim in Burgundiæ Dacis contume
( 0 ) Florentinorumquepræfe&ti. Maſus Alliam hoc publico juffu fieri potuit .
bitius, & Ginus Capponus ex Decemviris 093. Triremes interim . Genuenfium, ái
ad exercitum milli . Florentinis conductæ ..
( ) in flumen dejiciunt. Nonnulli licet ,
 172 POGGI ) BRACCIOLINI

1406 mento onuſtæ redeuntes intelligerent fruftra le aditum in

urbem undique obſeſlam tentaturas , obque id retrocede

re vellent , orto adverfo vento in portum rejectas parvo

certamine cepere · Ereptum ( r ) frumentum dimiſlis

navibus in caſtra , oppidaque quæ fame urgebanrur , com

portatum eft: quo accidit , ut inopia ubique in copiam

verteretur. Intenriad omnem reibenegerende occaſionem

Piſani, cum Arnus continuis imbribus præter folicum ex

. creviſſec , vim magnam ingentium erabium , quas.

cverſis, domibus ceperant in flumen detulerunt , ut in

pronum delatæ pontem aquæ impetu diſſolverenr . Ma

gna ex parte cepris fortuna affuit , nam major illius pars

diſturbata eſt , adeo ut nulli ad alteros tranfitus daretur ,

eoquc caſtella , & caftra mutuo fubfidio privarentur. Ex

re animadverſa cives magno ( s ) concurſu ad id caftel

lum , quod in ripa erectum erat , facto , omni conati

expugnare adorti ſunt. Saluti fuere Præfecti:( 1 ) cquitum

duo , qui cum alia de cauſa ( u ) ferme ſoli Aumen trans

illent , viſa caſtelli oppugnatione, cum paucis equitibus ,

magnis vocibus jam jam adventare exercitum clamitan

tes , pugnantem populum aggreffi funt, adeoque ſe inter

hoſtes immiſcuere , at uni ex ( x ) Præfectis equus occiſus

fic . Piſani credentes alias copias hoftium affururas ( ne

que enim veriſimile erat pauculos equites folos , line fpe

ſubſidii majoris tantum Populum invaſuros) territi ab op

pugnatione deſtiterunt , fugienteſque urbem reperunt :

naulti

N O T Æ .

( ) [ reptum frumentum , ad 2000 ; mo | ( 36 ) Aliadecaufa .. non alia de caufa ,

dia , ut Boxinſegn. Hist. Flor. lib.4 . quam ut oppidum cuerentur . Nam flumen
( 1) Magno concurſu . Eruptionis Dux fue- antea non trajecerant , ſed viſis hoftibus ex
sat Cola Matus , quicum paucis Mercena- | adverſa fluminis ripa , cymbam Sfortia con
riis equitibus Pifis erat . ſcendens in ſubfidium advolavit,quem Tar
( ) Prefecti equitum duo!". Sfortia , & talea æmutatione actors ſubſequutus ett. Mi
Tartalea Áumen , dhobus tantuin fainulis ' thaus Palmerius de Capr. Pif.
comitantibus , trajecerant . ( * ) Uniex prafeetis . Sfortix .
 HIST. L 1. B. IV . 173

multi ( ) ex eis capri , multi ſaucii interfectiquc ſunt . 1406

Atrox enim aliquandiu certamen fuit , Piſanis in ea cxpu

gnatione falutis fuæ ſpem ponentibus, hoſtibus ſumma vi

caſtellum defendentibus , quibus etiam hi qui in altero

caſtello citra Aumen erant , animadverſa caftelli oppugna
tione , aſcenſis lembis , naviculiſque quæ in promptu

crant , trajecto fluvio opem ſociis tulere. Turbabant quam

plura adverla Piſanorum mentes , quibus ad deditionem

compellerentur: Nam & maxima pars ( 2 ) oppidorum ,

quæ ſub illorum imperio erant , tum vi , tum fame a

Florentinis recepta eranr, &
jam Vicus ( a ) poſt decimum
quoque
obfidionis menſem in poteſtatem venerat, fames

rebus ceteris periculofior populum urgebat , & cum ma

fitimi, tum terreſtris auxilii fpes ſublata animos civium

debilitabat : jam conſumptis hierbis , radicibuſque', im

munda animalia mandere compellebantur , multique in

diem ex plebe fame interibant. Hoc fædo fpectaculo ter:

riti Piſani, mulieres , ſeneſque , & imbellem turbam ex

urbe foras ejiciunt, qui a Florentinorum Præfectis in ur

bem ( b ) redire compulfi ſunt ; quo maturius conſum

pris cibis , neceſfitate urgente ' , ' aut tumulcus excitaretur

aut urbis deditio fieret . His tor malis domici cives. , cre
fcente in dies fame, cum tabida corpora per vicos , mo

ribundique ante oculos obverſarentur,

omni deſperara ſub
Lidii ſalute, veluti ſtupidi incerta conglia verſant animo
neque
N O T Æ ,

( y ) Multi capri . Fugientium nonnulli xilium adveniret , quod'cum minime adve

fefi , vel timore compuli inter arbultas, niffet, Florentinos excepit . Matth . Palm .
vepreſq; fe abdiderunt , qui a Florentinis ca-ibid.
pti funt , una cum populi vexillis . Matth . (6 ) Qui'a Fiorentinis in urbem redire com
Palm ibid , pulli ſunr . Capris prius pluribus , laqueo
( ? ) Maximaparsoppidorum , @c. a. Flo que ſuſpenſis , & foeminis , tonſa ad unbie
rentinis recepta fuerat , ut Tojanum ,Monsilicum veſte , figillo eandente frontiinuſto
Calvus ,Mons Scutarius , Viyaria , Ghize lignatis , ut refert Truncius Ann.Pif. quihoe
zanus , Leolis , & Petiolum : a Florentinis factum putat , quod Pitani .
( a ) Vicus in poteftatem venerat . Ea con- Florentinum militem afini caudæ alligatuh
ditione fe dederat , ni infra decem dies au - l penurbem duci juffiffent .
 174 POGGII BRACCIO LINI

1406 neque deditionem ſibi perſuadentes , neque valentes am

pliùs famem ferre. Hanc ob rem ſibi metuens Gambaeurs
ta , penes.quem tradendæ urbis ( c ) poteftas erat , tandem

oratores ( d ) noctu in caltra , veritus ne ſi id populus reſci

fceret , ſe invito urbem Legatis traderer , data publica fide ,

qui de conditionibus urbis dedendz agerent , miſit . Re

itaque pluribus noctibus cum Decemviris clam agitata , ad
poftremum pacti ſunt , ( e ) ut aureorum quinquaginta

millia Gambacurra, & oppida quæ de Petro Comite Bal

nei capta ,erant, inſulas præterea Gorgonam , Caprariam ,

Gilium reciperet : exules quoque Pilani omnes , qui fuæ

factionis erant reſtituerentur : civitate ( f ) inſuper familia

Gambacurtæ , & immunitate , egregiaque domo Floren

tiæ donaretur ; ipſe urbem , agros , oppidaque , & quic
quid Piſanorum , ad eam diem fuerat , libere Florentinis
fide
traderer: injurias, datis. utrinque ( 8 ) obſidibus pro

ſervanda , prohiberent. Hæc Florentiæ ad Senatum per

Ginum renuntiata , & fi gravia omnibus viderentur , cum

haud ambigerent paucos infra dies famem compulſuram

Piſanos , ad deditionem , & per vim expugnari poffe , ta

men : exiſtimantes . ſatius, elle incolumi, quam everfa. urbe

dominari , ac pacato ingredi, ne a militibus diriperetur ,

( populi ; decreto confirmatis omnibus ) auctoritate publi
ca. Ginum : in caſtra, redire jubent , qui mature receptis.

Galtellis , oppidiſque, quæ in Piſanorum poteſtate erant ,

exer
N O T Æ.

( c ) Tradindó urbis-porestas erar: quippe lino .. Truncius Ann .Piſ.prope finem .

ejus tyrannidem occupaverat.. (if Civitate inſuperc ; non Gambir
fa ) . Oratores noftü in caftra mifit . , Bin- curta tantum , fed & Laurentius Ciampo
dum de Btachis , & Gafparem -Vajanenfem línus , Joannes de Brachis , & Bartholo.
Piſanoscives, queis Boninſegntus lib.4. Hift. meus Notarius', e Ghezzano , civitate dos
Flor . additGambacurta fratrem olim Pila -nati .
Tam : Archiepiſcopum , aliumque ejuſdem ,
(8) . Datis utrinque obfidibus Qui in arce
familiæ ,virum , fortaffe Bartholomæums. Librafactæ cuftodiæ Fliſci , Tårtaleæ , &
re ) , Patti fumta publico documento, a Sfortiæ commiffi funt. Eorum nomina re ..
Bartholomaco Ghezzano Pilarum Notario cenfet. Ammirar, T 0.2 ,lib.16 ..
die III, O &tobris ſcripto in fuburbio Pila
 HIS T. L 1 B. IV . 175

exercituſque præfidio in urbem immillo , quinto Idus 1406

Octobris , anno Salutis ſexto polt mille trecentos, tertio

decimo vero poft bellum cæptum menſe , Piſas ( 6 ) per

Gambacurtam occupat . Recepta fummo cum ocio urbe

imperii æqula, ac ſub jugum reda & a , panis abunde ( 1 )

omnibus datus eft : nec hoftile quicquam , aut afperum

in ca patratum . Poft ingreffam urbcm , curiam in quas

Magiſtratus ſummus erat,Ginus petiit , ab iiſque quæ per

Ganibacurtam acta erant , comprobari voluit , & claves

portarum in fignum deditionis tradi. Hæc tanta Fortuna

commutatio nonnullorum fexit animos.ad contemplan

dam vanam , & parum ( 1 ) hidam rerum humanarum for

tem : Nam cum ab his , quiurbi præfuerant a Gino pere .

retur qaid acturi effent , abirc domo , & Florentiam ire

julli, & quiante ceteris imperari ſoliti erant , alterius impe

rio parere coacti ſunt. Poftridie , cum Civitatis ftatus eſiet

coſtipendws, Ginusurile fore ' ratus , ad mitigandos civium

animos ; & ad ſpem fucuri erigendos, concione advocata ;

Neſcio Piſani cives ( inquit ), veftro ne delicto , an no

ftra virtute'tantam urbem in noftrum arbitrium Dei volun .

tas redegerit , ſed tamen exiftimandum videtur , tanti nu

minis confilio , or opera , veftrorum tum adverſus Eccle

Jiane ( m ) Romanam , tuin contra vofmetipfos , rum erga

vos quam plarium malorum facinorum memoria hand obli

terata illis veftram urbem ſubdidiſſe , quibus ſemper inimi

ciſimi extitiftis : nam ſcelus,per vos in Dei Antiftites , quos

N O T Æ .

( 5 ) Piſas perGambacurtam oocapat . Ad - potens , quæ Sardiniam , & Corſicam Sao

venicntibus Florentinis Gambacurta obracenis expulfis , fibi adjunxerat , nec non
ysam progicAuslagietx ferrum , in Pifarum Elbu Iniulam , Ptolemaidem iniuper
Domini fignu a adtulit Martin Palm . & Genuen les pene ipfos fibi fubjecerat .
de Capr. Pajarum . ( m ) Adverfus Ecclefiam Ronsanam . Ada
( 1) tanisabundo datus , ut multi nimia verſusquam Ladovicam Bavarum Inpera.
oracitate Cuffocarentur . Aminirat . torem adjuverant , & Petrum Raimundum
( 1) Parum fidam rerum humanarum for de Corbária Pleudopapam in fivam urbem
sem , cum ad hæc reda & a fuerit aibs adeo l ſuunmo plaulu receperant.

I
 1

176 POGGUI BRACCIOLINI

1406 crudeli morte in mare ſuffocaftis ( n ) patratum : & inteftine

feditiones , proditioneſque civiles mutuis ſemper odiis excita

ta , mala quoque permulta, quorum au £ tores ( o ) contra nos

fuiftis , ad vindicandam tantam iniquitatem , crudelitatem
que fummum Deum provocarunt . Quo enim animo
de nobis. Loquamur , erga Florentinos fuericis , ipfi teftes i fu
mus , quos lapsus nullum ob noſtrum delictum , in libertatis

( p ) difcrimen induxiſtis : nam vos , of Imperatorum ( q )

omnium contra nos inſurgentium ſedem , & auxilia prebuia

ftis , @ Britannorum ( r.) exercitus mea memoria per vos in

Vrbis noftr.e pernitiem compararos , fines noſtros omni clade

svexare jufifis :: Vos nuper Vicecomitum familiam , liberta

tem noſtram appetentem , omni ope iuviſtis . Vos mercatori

bus noftris portu vejtro interdixiſtis , duplicatiſque vectigali .

bus urbe excedere coegiſtis: vos Galeatium , quo nobis facilius

imperaret , in dominum recepiſtis : multæ præterea injuriæ in no .

ftrum periculum emanarunt , qua cum vobis nota fint omit

tenda effe duxi . Vnum minime pratereundum eft , nemi.

nem unquam fuiſſe Populi Florentini hoftem , qui non vobis

fuerit amicus , cui non faveritis alacres , ac lati omnibus

malis , quæ inferrentur nobis . Hæc cauſsa maxime nos mo .

vit ad conſulendım ſaluti libertatis noftræ , quam ſemper

dubiam per vos reddiconſpiciebamus. Veftris igitur meritis ,

sveftris operibus coa & tus eft jure Florentinus Populus', ut eos
fibi

Ν ο Τ Ε.

( i ) in mare ſuffocaſtis . advenientes ex libus præcipue Florentinorum juvandis , ex

Gallia & Angla,ad Concilium a Gregorio quo factiones in urbe incaluere.
Parifice indicum anno 1327. Epiſcopos ( 9 ) Imperatorum omnium . Federici I.
Genuen fibus triremi bus advect ', Piiani Henrici VII. Friderici II . Caroli IV . &
os
Federici Imperatoris impuliu in mare deje- Henrici VIII .
cere . Joann . Vill. lib.6. cap. 2 . ( ) Brirannorum exercitum mea memoria ,
( 1 ) Auctores contra nos faiſtis. Conradi- c. QuinqueBritannorum millia Alber
num rederici Imperatoris filium adverſus to Germano Duce a Pilanis conductaj ;
Florentinosevocaverantan . MCCLXVII. queis uſque ad Florentiæ mænia ventum
& bis Florentinorum exercitum deleverant elt, anno MCCCLXII. Philipp. Vill.lib.ir.
hoc eft anno MCCCXV.& MCCCXLI . CAp.63 .
( P ) In libertaris difcrimen adduxifiis.exu
1

HIST. L 1 B. IV . 177

fibi aliquando ſubiiceret , qui ſe aliorum fervos effe voluißent: 1406

Dei beneficio , &r noftra virtute effectum eft , ut potiremur
victoria , pacatoque urbem milites ingrederentur: a rapina >,

cedeque , of fanguine temperatum eft: nihil cuiquam allan

tum : nulla vel parva injuria quis affe &tus : id egimus

uti non deleri tantam Civitatem velle, ſed conſervare ac

ceptam videremur . Hoc vobis argumentum fit , quo erga

vos animo in pace futuri fimus , cum belli tempore ,

in victoria licentia , qua folet effe inſolentior , tanta moderam

tione ufi fimus , fervantes urbem , quam delere jure belli pro
arbitrio, licebat : ſerrvati ad unum eftis omnes , Ø bona ſua

fingulis conceſſa : cibus infuper abunde datus , quo efurientia

corpora reficerentur : mittite Florentiam , qui adeant Sena

rum noſtrum , ac vos , veſtraque omnia illius judicio libe

re permittant ; certior etenim ſum , humanitatem , @s clés

mentiam uberiorem apud illum , licet hoftem quondam , re

perietis , quam fitis apud cirves veftros experti : Sciunt

omnes Piſanum populum , non folum ocii , & quietis , quie

civilium diſsenfionum quandoque cauſsam prabeant ,tempore ;

ſed in periculofiſſimoquoque bello, quod folet etiam diſcordes ci.

i ves ad communem ſalutem hortari, civilibus odiis (1 ) , @ in

cede civium ſevire folitum . Itaque haud dubium eft ejuſmo

di hominum quieti conducere , ut pareant melioribus , quando
quidem neque pacis , neque belli jura ſerrpare didicerunt

cum in ocio diſcordes, in bello crudeles fuerint in perniciem Co

vitatis. Nunc ſub juſto imperio futuri, curate fidem ferrvare ,

ac parere Magiſtratibus , qui nihil imperabunt , niſi quod ju

ftum , æquumque videri poſſit. Cum hæc dixiſſet , ſurgens

Bartholomæus Ciampolinus gratias egit , tum Deo pri
Z mum
Ν Ο Τ Ε.

Civilibus odiis , cede civium . anno plebe cum nobilibus congrediente , atrox
MCCCXIII. Piſana urbs bis direptas , prælium fuit , & publica ſcripta , ejecte
& primores civium adverfis inter fe factio - Poteftate , igne abſumpta . Truncius Ann ,
nibus ſublati Deinde . .
 173 POGGI1 BRACCIO L INI

1406 mum , tum populo Florentino, ſuiſque legatis , quorum

opera conſervati efſent , multiſque in laudem humanita

is corum dictis, qui ſe perire roluiſſent , cum belli jure

licerer cum fame , tum incendiis , tum rapinis urbem

delere , civitatem bello felſam commendavit : tanta re

ſtare corum erga fe merita aſſerens , ut niſi ingrati vide

ri cuperent , perpetua tanti beneficii memoria nomen eo

rum celebrare tenerentur . Dimiſſa concione , viginti

oratores ( t ) a Civitate Florentiam milli , & ducenti præ
terea cives poſtmodum ire juſli , futuri in urbe , quoad

arx antiqua inſtauraretur , quæ biennio perfecta eſt. Ci

vitatis regendæ cura Magiſtratibus, qui juri dicendo præ
eſſent , permiſſa eſt . Prætorum primus a Senatu Ginus (u )

deſignatus, homo prudens , atque integer, qui ſicur bel

lo gerendo , ita & pace gubernandæ urbi utilis videre
tur”. Mulcum hæc victoria contulit Florentinis , tum ad
famam , cum ad commoda , tum ad ſalutem . At in ur

be port ſupplicationes oninibus templis , ac gratias Deo

Solemni pompa actas, aliquot dies ſumma cum lætitia acti.

Dies quoque , qua urbs eft rcccpra , quotannis cquorum cur
ſu celébris facta eſt . Biennio ab armis quieta civitate ſuc
ceſſit bellum a Ladislao Siciliæ Regecontra Florentinos mo

tum : cujus origo a Pontifice Gregorio ( x ) XII.orta eſt :

promiſerat ( 9 ) enim , juraverat , voverat, dum de eli

gendo Pontifice diſputarent, ſe , ſi Pontifex factus eſſet ,

ſchil

Ν Ο Τ Ε.

( 1 ) Oratores Florentiam miffi. Bartho - marius primus ex Florentinis Piſarum Ar.

lomæus$ coimus , Gherardus Compagnus , chiepiſcopus , deinde Cardinalis .
& Gafpar de Lavaciana , Hos , cauen Flo . ( * ) Gregorio XII, antea Angelo Corra
rentiam perveniſſent ante Dominoranı ſe.I rio Patr. Veneto , Cardinali Aquilejenfi
des , humi ſe abjeciffe , terramque oſculatos titulo SanctiMarci .
obedientiam promififfe , narrat Morpheus Promiferat enim , & c. adhibitis etiam
Palmerius de Capt. Pilarum . notariis , & teftibus confirmavit , ſuaques
( Ginus csopomus, primus Piſarımınanu ſcripta Tabellionuin boravit . Plat
pro Florentinis Prætor, & Alamanus Adi- in Vita Grig, xu .
 HIST. LIB. IV . 179

ſchiſma quod in Eccleſia annos amplius ( 2 ) triginta vi- 1408

guerat , fublaturum , Pontificatuque fi opus foret ultro fe:

abdicaturum . Multa initio egit , quæ ſigna oftenderent

animi haudquaquam a promiſlis abhorrentis , demuni
dulcedine dignitatis captum ; tardantemque , ac tergi
verſantem , & his qui fervanda promiſa afferebant
pacemque Eccleſix appetebant infeftum , infenſumque
Cardinales , duobus ( a ) exceptis , qui & ipfi poftea ceteros

ſecuri ſunt ( omnes hi Lucæ cum Pontifice erant ) deſerue

re , Piſaſque urbem propinquam , cum jam ſibi ab eo ( 6 )

mortis inſidias intellexiſſent paratas , perivere . Eodem
& alterius Pontificis Benedicti ( c ) Cardinales , concilii cele

brandi cauſa convenerunt : in quo Gregorius interim a

Cardinalibus deftitutus , cum Lucæ effet , incertus Flo
rentinorum animi , multis promiſſis favorem fibi Ladislai

conciliavit ; qui in gratiam Pontificis., quem ex volun

tate nactus erat ſibiobſequendi cupidum , Florentinis ( d )
ſcripſit velle fe cum ſuis copiis Lucam , ut inde Pontifi
cem educeret , proficiſci: petiitque, ut per corum agrum
ſine injuria , & maleficio tranfire liceret , commeatuf
que , & hofpitia præberent , addiditque ſe cum ipſis foe

dere jungi velle : quæ omnia ab eo ad perturbandum fu

turum concilium dicebantur. Refponfum tulit , ad eum :
miſſurum populum Florentinum, oratores , qui fecum de:
Z 2
poſtu

Ν Ο Τ Ε..

( 2 ) amplius triginta , nempe ab anno ne Luca diſcederent , indičtum eft . Contra:

MCCCLXXVIII., quo Vrbanus VI. in hæcſentit Card , Baronius To. 2. n. 74 &
Pontificem electus uſque ad annum Rayn .To 16.,n.2m nullæ inſidiæ Cardinali
MCDVIU . bus paratæ , & fi inhibitus Leica diſceſſus
( * ) Duobus exceptis . Henrico ſcilicet fuit hoefactum , ne cuin Antipapa com
Tuſculano Epiſcopo & Antonio cit. S.Pomunicarent .
tentianæ . odor. Rayna Ann . Eccl. T0: 17 . Ad 6 ) Benedidi . Benedicti XIII. hoc eit
ann . Chriſri: MC.DV. Petride Luna ,qui fibi hoc nomen aſciverat.
( 6) Ab eo.mortis inſodias intellexifcerpara ! ( d ). Florentinis feriffat . epiſtolamque de
tas . Paratos enim fuiffe compedes ad illos tulit Chriſtianus Caracciolus Ladislai Le
detinendos, & militibus ultra morem palto garus .. Scip. Ammir..7.0.2.lib , 17. Hiff, Elor ..
tium repletum ,teftati funt Cardinales, queis LP: 943..

1
1

1 80 POGGI1 BRACCIOLINI

1408 poſtulatis agerent . Erat Regis animus elatus imperandi

cupiditate , & jam plura Ecclelia ( e ) oppida ipſamque (f )

urbem occupaverat : cetera ſibi defponderat , ſi Grego

rium ad ſe recepiſſet. Qua propter odio erant ( ) illi Čar

dinales , & quicunque eis in peragendo Concilio faverent :

exoptabat vir ambitiofus , & alienicupidus Ecclefiæ vires

diſtrahi ; quas debiliores duobus fore , quam in uno Pon

tifice arbitrabatur: ob eam cauſam ſe Gregorii partes ſe

qui ſimulabat, qui interim Senas per Florentinum agrum

tutus repetiit , ibique urbem accepta ( b ) pecunia Regi

tradidit . Florentinorum ( 1 ) oratores ad Ladislaum de

creti, cum Romam veniſſent, petenti Regi , ut & Cardi

nales ſuis urbibus pellerent , neque concilium admitterent,

deque amicitia , & focietate ſecum jungenda tractarent

utrumque negarunt : nam , & in fædere manifeftæ infi

diæ apparebant , cum ablata per injuriam a Romana Ec

cleſia tenenda eſſent, & viribus futuri in concilio Ponti

ficis, ſuas quoque tutiores intelligebant. Neque enim du

bium erat , quin novus creatus Pontifex omni ope inſta

ret, ut amilfa omnia aliorum ignavia recuperaret . Hoc

reſponſo indignato Regi , multaque minitanti, unum ex

oratoribus. Bartholomæum ,Valorium prompti ingenii re

( pon
N O T Æ ..

( ) Ecclefia oppida, ati Aſculum , Fir : Immerito calumniam hanc Gregorio ftru
mum , Peruſium , Tudertum , Alliſium . & tam afferit Leon . Aret, lib.z. epist. 7. idque
( Ipfamque urbem . Romam , ejusmoe- lexeo probat,quod idem Pontifex Ladislaum
nibus noctu perfractis , ut in Epiſt. Greg. monuerit , ut ab ea diſcederet , pænis indi
XII. Senis data V M. Idus Sept. ejuſd. Pontif. | Ais , ut lib.z.epist .fecr.p. 118. apud Raynal
ann . I. apud Rayn . T0.16.0.316 . Edit.Coloni dum 10.16 . Addes inſuper Romam a Paulo
( ) Odio erano illi Cardinales , óc . Cum Urſino proditam : nam Ladislao pecunias
Siciliæ Regnum in hoc fchifinate ,Grego- conciliatus eam illi tradidit , qui triumphali
rius Ladislao , & Benedictus Ludovico An- I'more a Romanis exceptus eſt die XXV.
degavenfium Duci conceffiffent, verebatur, Aprilis , ut Theodoricus Niemius lib. 3. , &
De utriuſque Pontificis in Concilio abdica- Collen . Hiſt. Neap. lib.5 .
tione facta , Gallorum aliquis in Ponti- 1 , ( ), Florentinorum oratores . Laurentius
ficem eligeretur , qui Ludovico faveret . Rodulphus , Philippus Magalotus , Jaco .
Hinc pro virili concilium impedire cona- bus Salviatus , & Bartholomæus Valorius .
batur . Leon . Ares: lib.z. epifto. Prioriſt. Flors
( b ) Urbem accepta pecinia Regi tradidir
 HIST. L 1 B. IV . 181

fpondiffe ferunt , populum Florentinum a pluribus Impe- 1408

ratoribus, tyranniſque appetitam libertatem ad eam diem

& conſervalſe , & fùas auxiſſe opes , bellumque fi inferre

animo & paribus viribus gelturos. Cum
tur , magno
Rex ad ea , quibuſnam copiis ſe tuerentur rogaret , tuif

met reſpondit: quæ verba a Rege haud parvi exiſtimata

ſunt, verente , ne quod poftea accidit , a fuis deſereretur .

Inde dimiſſis oratoribus , Neapolim ad extremum æſtatis

1
revertitur . Magnum timorem Florentinis antea incufferat

apparatus Regis, incertique erga fe (1) animi fufpicio

Multa enim apparebant figna irati erga ſe , & dominandi

cupiditate æftuantis. Hanc ob cauſsam , cum Sancti Eu

ftachii Cardinale legato Bononienſi fædus (m . ) renova

tum , & duo oratores ( n .) ad Regem , qui principio ve

ris ad urbem redierat , indeque cum magno ( o) exercitu

profectus agro miſli ,, jullique
Senenſi appropinquabat , miſli

prius Senas ad confirmandos focios adire , auxiliaque pro

libertate adverſus Regem fervanda polliceri . Conſtantiſ
fimi ad fe tuendum inventi Senenſes , & fuos ad Regem

oratores deſtinarunt , pesituros ( nam eorum oppidis (p )

finitimus erat ) quid fibi vellet hoftilis profectio , cum nul

lum ob-ſuum meritum ab eo Rege ſibi bellum inferretur ,

cujus femper amicitiam coluiſſent. Senis digreffi , Regem

citra Aquæpendentis ( 9 ) oppidum juxta flumen Paleæ cum

omnibus copiis proficiſcentem invenere . Florentini priores ,

mirasi
N o T Æ .

( 7 ) Incertique erga fe animiſuſpicio . Quin Aus , & Rodulphus Petruccius .

immo certi contra Florentinos animni : indi ( 0 ) Cum magnoexercitu , o & to equicum .,.
xerat enimillis , ut vel Pontificem ab auxi- & leptem millibus peditum .
lio a Ladislao petendo removerent vel ( P ) Eorum oppidis finitimus erat . Caltra
octo millia militum fuo in agro expecta- enim maritima in ora poſuerat prope di
rent . Betrus Boninſegn . Hift. Flor. lib.4 . tionem Lecci Salimbenii , Malavolt. Hift .
? ( m ) Fædusrenovarum est , ad annos de- Sen.lib.1.p.111.
cem , Joanne Prendebeno Cardinalis ora ( 9 ) Aquapendentis oppidum . Inter Se
tore ad hocFlorentiam miſſo pridie kal.Ju - nas 40. & Volſinios Romam verſus 10. paff:
nias . Ammirat. Toiz lib.1.7 . mill. cujus populi a Plinio Aquenfes appel
( n ) Duo oratores . Chriſtophorus Spe- bilati..
 INI
182 POGGI1 BRACCIOL

1408' mirari fuum populum , cum omnium Progenitorem facii angin

cique ſemper extitiffent , acCarolum Primum Regnum appeten
tem etiam fuorum civium auxilio ada viffent , plurimumque
ad victoriam contuliffent ; cum Roberto quoque , Patri inſuper.

fuo omnia amicorum officia præftitiſſent , ſecumque ad eam diem

ſumma, benevolentia amicitiaque fuiffent , quænam ratio. 2

queve cauſsa eum impulerit ad Senenſes focios eorum , fæde

fatoſque bello appetendos: nullam certe , neque juſtam , neque

koneftam cauſsam afferri poffe , cur nullo, prefertim ut (t )moris

eſt gentium , indieto bello ,eorum infultet agris: rogare , atque

obſecrare, ut ab armis abſtineat , vi atque injuria eos laceſſe

re abfiftat. Si quid eſſet, quod ab eis poſtuletur, aut ſiquam

in juriam in fe profečtam arbitretur , proferat : paratos ſe, aut
diluere culpam , aut ſatisfacere , fi qua in re fe leſum puta
ret . In eandem ſententiam , & Senenſium oratores lo

quuntur . Refponfum ab Rege eſt , ſcire ſe haud vulga

rem amicitiam inter ſuos majores , ac Florentinos viguille

Seque , non ut hoftem ( 1) , ſed focium , atque amicum “ ad

veniſe, neque eorum damna , atque incommoda appetere .
Nonnulla elle, in quibus fe offenſum putet , quæ pro pace Ita

lie corrigi quærat. Eadem , & Senenſibus cum dicta eſſent,

addidit Oratorem fe , tum Senas , tum Florentiam cum man

datis miffurum ; sa poſtulatis ſuis annuerent Je quam pri

mum abiturum , fpopondit . Hoc reſponſo rediere domum

utrique oratores, haud dubii , procul ab his quæ dixerat ,

Regis mentem effe : pacem oſtentari verbis , re Imperiun

queri, quod per duorum populorum diffenfionem , fi ea

injici poflet, ſe aſſecuturum putabat . Regius orator Senas .

miſsus, in plurium electorum civium ( nam .id poſtula

tum
N o T Æ ..

) belló . referat Cicero de .

ti hoc faciebantRomani,unuttum bellum i ett Nonut hoftem , featfeature. Imo vero .
juftum fit , nifi quod , aut reperitis rebus gera - ut hoftem , quippe armatus venerat ..
iur , an denunciatum ante lui grindisiini
 HIS T. L 1 B. IV . 183

tuni (t ) erat ) conventu , propenſum ad coruna amici- 1408

tiam utilitatemque Regis animum teſtatus eft , neque ini
micum illis , fed amicum veniſse : eorum libertatem ne

que appetere , neque minuere in animo eſse , fed potius

tueri . Rogare, ut Florentinorum ſocietatem rejicerent ,
neve , ſe contra Florentinos eunti , pro ſcuto aut vallo

in illorum tutelain præberent . Id Florentinos quærere ,

ut defatigati bello Senenſes faciliores aditus illis darent ad

ſe expugnandos : medii quieſcerent nemini faventes , de

regia potius , quam Florentinorum ( qui pacta ex tem

pore fervarene ) fide ſecuri. Odia etiam narravit , bellaque
Senenſium cum populo Florentino habita : non poſse illo

rum animos curarum expertes eſse , cum Florentinam

Rempublicam pervalidam opibus , vicinam haberent :
tempus adveniſse dicebat , quo per illorum calamitatem

autiores eſse poſsent , procul ab omni periculo futuri :

multæ fufpitiones injectæ ſunt, mukaque expoſita , qui
bus ſuadere conatus eſt, ut Florentinorum fædere poftha

bito quieti ſuæ conſulerent, Regique hærerent , cujus mens

eſset, ut quæcumquepeterentur ultro facturum ſe pollice

retur . Data eſt ex decreto civium reſponſio : Senenſes
ſemper Regis amicitiam optaſse , inque ea permanſiſse ha
ctenus, permanſuroſque quoad vellet ſalva Republica ,
Arbitrari fe , Regen prudentem , quod fuus honor ,

& dignitas poftularet facturum , neque armis violatu

ium eos, a quibus nihil ad eam diem prodiiſset præterita
amicitia indignum . Id vero alienum videri poftulare ,ut

focios amicos , quibus cum novo fædere jureque jurando

ſolemni juncti eſſent, quorumque fides perſpecta eſſet , deſe

benemeritos repudiarent: non eſſe ſuæ conſuetudinis , ne

que
Ν Ο Τ Ε.

( 1 ) Id poftulasuon eras . Ideo plures ex illos , quos penes ſumma au &toritas erat , &
civibus alloquipoftulaverat Legatus, quia ) bi infepfos putabat.
 184 POGGI1 BRACCIOLINI

1408 que officii, jurisjurandi religionem , fidemque datam tam

levem exiſtimare , ut faderatam facile abolerent , igno

miniaque , & perfidia potarentur . Quæ enim dementia vi

deretur hærere armato , & ei qui holtili more eos invaſif

ſet, ac ex tempore conſilium caperet , cum reli& tis ſociis,

regii arbitrii eſet , ſalvos ne , an perditos vellet ? non fa
ni confilii eſse , abalienatis vicinis , finitimiſque , quibus

cum quotidie vitæ commercia eſsent , mutuiſque officiis

fruerentur, externum , & longe ( s ) abſentem Principem
in novam aſciſcere ſocietatem : raro enim longinqua præ

ſidia in tempore oppreſlis ſubito opem ferre poſse . Irent ,

- ac Regi nuntiarent,tanti viri eſse neminem per injuriam ,

1409 aur dominandi cupiditatem armis laceſsere , ſed juſtam

pacem iniquo præferre bello: neque eos armis iniquis im

petere, a quibus nihil vel parvæ etiam contumeliæ acce

piſset : nullam tantam vim , ac rem tam gravem fore ,
quæ vincula fæderis cum Florencinis contracti abrumpe
ret: ſe amicitiam , benevolentiamque Regis appetere , &

quietem , quam belli diſcrimina, & labores malle. Quod

fi in ſententia belli gerendi perſtaret , ſperare ſe Deum
optimum , rerum humanarum judicem , & miſerorum

perfugium eorum cauſsæ non defuturum . His dictis ora

tor ad Regem in caftra reverſus eſt. Qui vero Floren

tiam miſi erant ( x ), alia ratione cauſam ſuam egerunt:

primo quidem Peruſinos exules eorum opibus , & poten

tia allectos , adeo Picenum omne turbare , ut vectigalia
( v ) a Pontifice ſibi conceſsa nulla exigendi facultas eſset
queſti

Ν Ο Τ Ε.

( u ) Longe abſentem . Neapoli moran - Florentiam miſsurum .

tem . ( y ) Vectigalia a Pontifice ſibi conceſa , ut
( *) Miffi erant . Unuin tantum ora- fibi Ladislaus auxiliaretur , Pontifex ſexa
terem Florentiam miffuma Ladislao , fu- ginta aureorum inillia a Peruſinis exigenda
pra dixit Poggius tuin quando Rex conceflerat. Boninſegn, Hif . Flor.lib.4.
addidit , Oratorem je ium Senas, tum
 HIST. LI B. IV . 18s

queſti funt: cos præterea cum Legato Bononienſi( 7 )quem 1409

pro hofte haberet fædus percuſliſse , tum urbem Piſanam

Cardinalibus pro concilio contra Gregorium verum Pon

tificem , & a fe omnibus viribus tutandum in ejus contu
meliam conceſsamı: Tyranno ( a ) etiam Lucenſi, quo cum
fædere junctus erat , dolo tentaſse , Caroli caſtellum ſubri

pere : qua ex re bellum illi indictum a Florentinis videri .

Poftremo, amicitiam , focietatemque petiverunt : quæ o

mnia co ſpectabant , ut metu belli, Florentini Concilio ad

verſarentur, quo ipfe liberius Provincias omnes Romanæ

Eccleſiæ , quas plurimas ceperat , abſque metu futuri Pon

tificis teneret. Florentini animo Regis perſpecto , ut ad

Concilium fieri , & novum
verſarium illi opponerent

Pontificem creari ftudebant. Exquiſitis civium fententiis

reſponſum eſt oratoribus , Regias querelas haudquaquam

veras, aut juftas eſse , ſed cauſsam ab armato quæri aliquo

figmento bellum contra eos movendi. Nam quo tempo
re exules Peruſini Picenum infeftaſſent , neque a ſe pecu

niis adjutos , neque ſollicitatos , fed liberos , fuique juris

fuiſſe , nullo a Florentinis accepto ſtipendio , ſua ſponte
nullius impulſu extorres patria armis victum quærere , ut

hominum militarium egentium moris eſſet. Itaque ſiquid

ex alieno quæſierint , non Florentinorum opera , ſed ne

cellicate coactos feciſſe exiſtimandum videri . Legati fæ

dere , non ſuam , aut alicujus injuriam , damnumve qux

fitum fuiſſe , ſed utriuſque faluti proſpectum : neque in

co quærendi belli , fed pacis fervandæ rationem habitam ,

nullam juftam cauſsam prohibuiſse , quin cum vicino

amicoque fædus iniret , in quo quies omnium , & pax

Аа . ver
Ν Ο Τ Ε .

( 2 ) Legaro Bononienfi quem pro hosté ha- 1ſet . Ammirat. Hift. Flor, T0.2.lib.17.
berer. Ladislai hoftis ex eo fuerat Balthaf ( a ) Tyranno Lucenfi . Paulo Guinigio
far Coffa , quod Albericum Barbiani Co - Montis Carol , oppidum auferre tentarunt
mitem ejus præfectum ſuis oppidis ipolial- ! Florentini.
 136 POGGI1 BRACCIOLINI

1409 verſaretur : nullam in eo Regis inentionem eſsehabitam ,

nilque contra eum in fædere adſcriptum . Nullam le

gem , nullum jus eſse , quod prohiberet , ne vicini pro

communi ſalute unanimes , & concordes eſsent . Quod

Rex Legatum appellet inimicum , eam rem nuper exor

tam , & ignotam Florentino populo fuiſse . Lucenfi tyran

no nullas quæſitas , aut paratas inſidias , nullam injuriam

illatam , nullum detrimentum , nec quicquam de fuo per

fraudem capi , cogitatum , nec eas Lucenſis querelas , ſed

Regis figmenta eſse: civitatem Piſanam pro Concilio de
cretam , commendatione, non detractione , benevolentia o

mnium , non odio , laude , non culpa Chriſti fidelibus di

gnum videri : magnam mereri gloriam putandum eſse

eos, qui concordiæ faverent , ac tam nefanduni deteſtan

dumque ſchiſma( quod ſinguli Chriſtiani ob falutem ani

mæ ſummopere expetere , & quærere tenerentur ) tollen

dum curarent. Ad tam bonum opus , tam ſanctum , tam

oprabile perficiendum , non Florentinos tantum dare ope
rám , ſed omnes ferme Chriſticolas, Reges , ac Principes

una mente intenros eſſe , omneſque gentes , quæ Chriſtum

colerent, præter tres Hiſpanos Reges, uniri Dei Eccleſiam
velle , ſuoſque ad id legatos (6 ) deſtinaſſe , ad eamque

rem perficiendam ſuum ſtudium polliceri . Laudent vero

ſummopere Florentinos, qui ſedem , ac domicilium pro
tam optanda re præbuiſſent . Laudabilius facturum Re

gem , fi illi faveret , quam fi iis contemptis tanto bono

adverſaretur. Neque vero in odium Regis eam urbem pro
concilio concellam , fed in Ecclefiæ utilitatem , quam fi

impugnare folus Rex veller , videret , ne Deum malorum

facinorum ultorem offenderet , cujus eſt cueri fideles ſuos,

& prce
Ν Ο Τ Ε.

( b ) Legatos deftinaffe . Eorum omnium quam ex Biblioth , Barberina decerpta refe

qui interfuerunt nomina deſcripta habentur. funtur in T0.17. Edit. Colon . Agrip.2.364.
T0.2 2. de Schiſmate p.115. & apud Raya , tan
 HIST. LIB. IV . 187

& præmia pro operibus referre. Fæderis vero poftulatio- 1409

ni , ut Regi conftaret, id communi conſenſu factum , ad

vocata magna (c ) civium concione reſponderunt , neque

æquum , nec honeftum videri , neque jure permitti inſciis

ſociis , quibus confæderati eſſent, aliquam novam ſocie

tatem , aut foedus coire ; præfertim cum fæderibus qui.

bus Legato & Senenſibus juncti eſſent caveretur, ne quem in

amicitiam recipere , niſi communi conſenſu fas effet : ne

que vero Regis poſtulata æqua videri , fædere iis jungi

velle , quorum in agro caftra haberet, quoſque hoſtili mo

re invaſiſſet , neque dignitatis ſociorum eſſe, ut cum aper

to hoſte qui agrum eorum vaftaret de fædere ageretur

Abirer ex lociorum finibus , metuque , & periculo cos li

beraret , tunc pacis , & fæderis conditiones tractari poſse ,

quas nunquam Florentinus ſi recte darentur eſset recuſaru .

rus . Redirent igitur , & Regi perſuaderent , ut honeſte

id relinqueret, quod nulla honeftate ſuſcepiſset, alioquin

cogerentur Regis injuriis impulſi in eam rationem deſcen

dere , quam fuæ libertati profuturam arbitrarentur. Hæc

reſponſa cum utrinque ( d ) legati in caltra retuliſsent

indignatus Rex exercitum Senas admovit ( e ) , ſi qua for

te ſeditio in populo excitaretur. At omnes cives conſtan

ti animo Regis injurias tulere , nullaque in re , præter

quam quod fegetes in equorum pabulum demeſsæ ſunt ,

ejus arma Senenſibus obfuerunt. Verum cum jam com

meatus ( f) deeſsent omni ſpe deditionis deſtitutus , retro

verſus Aſcianum petiit , quo fruſtra ad Floren
oppugnato
Aa . 2 tino

N O T Æ.

( c ) Advocata magna con ione . ſeu ma- , trus Boninſegn . Hift. Flor. lib.4 ..
8 jori, quam mos erat, ut de omnium civium ( 1) Commeatus deeflene . tanto exercitni
voluntate conſtaret . S. Antonin . p . III, Tit alendo haud ſatis effe poterat quod a Peru
22, cap.S.S.S .. fio . & Salimbeni oppidis deferebatur
(d ) Utrinque legati, ideft Florentia ;, & cum alia omnia loca Florentinis foederea
Senis reverfi conjuncta eſſenc .
. ( ) Senas admouit , ad mille paſſus . Pel
 LIN
188 POGGIT BRACCIO I

* 1409 tinorum oppida converſus, montem Savinum objecta ſpe

per proditionem (8 ) ejus oppidi capiundi in primis ob

ſedit , qua fruſtratus Aretium contendit , ac ad fecundum

lapidem in Vico , qui Ulmus dicitur , pofitis caſtris confe

ftim , nil tale fufpicantibus civibus, ad urbem proficiſcitur.

Imber procellæ repentinæ fimilis cælo demiſsus impedi
vit , quo minus extento curſu oppidum ingrederetur :
A longe conſpecti quidam cum tumultum excivifsent ,

fublato ponte , portifque clauſis oppidani_muros conſcen

dunt ; Cumque ad arma conclamatum eſset , ad
portam

hoſti objectam citato agmine profecti urbem tatati ſunt.,

Ladislauſque re infecta in caftra reverſus eſt . Egregia co

die Aretinorum fides ,' ac virtus fuit , foli enim urbem de

fenſarunt , militibus qui in urbe präſidii gratia erant in

arcem populi timore fugientibus: Decemviri animadver

fa Regis Aretium verſus profectione , Malateſtam ( h )

Piſaurienſem exercitus Ducem , cum fex equitum milli

bus , tribus peditum in hoftes proficiſci jubent. Rex vero

cum pluribus dicbus codem in loco ftativa habuiſset , at

que inanem laborem a ſe ſuſceptum fentiret , neque ab

hoftibus fatis cutus videretur, motis caftris in agrum Cor.

tonenſem ad oppugnandam urbem contendit. Expugna

tjone vero illius diffifus , tum propter loci naturam , tum
quia egregie a Jacobo Giamfiliatio equeitris ordinis cufto

diebatur , , peditibufque
qui co cum equitibus' quingen

tis belli principio a Florencinis Regis

. confilia proſpectan
tibus , ut urbi fociæ fuccurrerent , miffus erat , tanquam

agris ( i ) bellum indixiſſet , omnem futuræ mellis ſpem

auferre ftudebat ; qua re animadverſa oppidani famem

veri
N O T Æ.

( 8 ) Por proditionem oppidi capiundi. O - yrienſem Pandulphi filium .

pera Fabiani Bofcoli Arcrini, qui ejus in ( i ) Agris beitum indixiffet . unde ex
exercitu erat
( b ) Malate: Boninſegn.
fta ns Hift. Flor. lib.40
. de Malate istipricam . Cuaftágrano denominatus .
ri
 HIST. LIB. IV . 189

veriti, fimul Loyfium tyrannum exofi concitato populo ' 1409

fe fe Regi permiſerunt. Captus ( 1 ) tyrannus ad Regem

in caſtra vinctus , una cum Giamfiliatio perducitur , qui

magno pretio , pecunia ex ærario fumpta a Florentinis

redemptus eſt . His geſtis Peruſiam ( m ) primo petiit re

lictaque majori exercitus parte , quæ de Pontifice capris

urbibus præfidio çſſet, Neapolim rediit. Dum hæc agun
rur , Alexander Quintus ( ~ ) . Pontifex , cum Piſtorium
primo, ubi plures menſes reſedit , deinde Bononiam le

contuliſſet, Regeſque omnes Chriftiani , tribus Hiſpanis

( 0 ), & Ladislao exceptis , populi inſuper omnes , & uni

verſa Italia , ac iple Imperator , cujus ope Concilium per

actum erat , illi parerent, magnum terrorem Ladislao , pro

prer ea quæ ſecuta ſunt , incuflit. Nam creato Pontifice

fentiens Ludovicus Rex (p) Dux

qui poft Andegaviæ ,
haud para
Patris obitum magnam Regni partem tenuerat ,
vas diſſenſiones inter Florentinos, & Ladislaum excitatas;

eique etiam Pontificem irarum eſſe, ratus.veniſse tempus,

quo adverſus hoftem , Italorum ea præſidia ſuppeditaren

fur, per oratores de jungendo ſecum fædere Florentinos

poſtulavit , qui animadverſo hoſtili erga fe Ladislai ani

mo oprimum factu putarunt externa ope vires hoftium

compefcere . Cum nulla igitur paratior videretur via ,

quam

N T Æ .

: (? ) Captus tyrannus . Loyhus Cafalisa | Tit. Bafilicx SS . XII . Apoftolorum Por

Ladislao captus, & in vincula conjectus ve-
lutibellua , donec Perufiæ , deinde Neapoli
in carcerem -miſſusfuit , ut Franciſci Cara-
lis a ſe interfecti poenas lueret . Boninſegn.
Hift. Flor. lib.4.
( m ) Perufiam periit tanto a Pernfinis ex
ceptus plaulu , ut frorenos mile ad ludicra
ſpectacula infumpferint . Pellinus Hift.Per. i
P. II.lib.4 .
( n ). Alexander Quintus . antea Petrus
Philargus , pon Cretenfis , ſeu Græcus,
fed de Čandia ,Mediolanenfis ditionis. Card. S. Anton ,p.II,Tis.22.cap.s.9.6 ...,
tifex in Pitano Concilio renuntiatus
MCDIX . VI . kal . Junias , Niemius lib. 36
cap. 52. Vide Dan . Papebrochium in Propilep
ad Aas Sanct. in Conatu Chronica Hift.ad C+
talogum Rom. Pontif.p: 11:P.109.61 10 .
( 0) Tribus Hiſpanis , Ladislao excepris ".
Hærebant Hifpani Reges Petro a Luna , cup
jus affinis Ferdinandus eratAragoniæ Rex .
( P ) Ludovicus Rex Andegavie. filius Lu
dovici,qui in Italiam contra Carolum Appui
liæ Regem ,Ladislai Patrem defcenderat.
 190 POGGI1 BR ACCIOL IN I

1409 quam hærere Regni competitori, qui maxime ab co for

midaretur , menſe Junio ( 9 ) inter Ludovicum , quem

Alexander privato Ladislao Regem Apuliæ declararat ,

ac Florentinos, legatumque Bononienſem , ac Senenſes fir
matum eft fædus , in cuius conditionibus nominatim ca
vebatur , quot cquites , pediteſque in gerendo adverſus

Ladislaum bello ſinguli præberent . Şuadebant omnes

Alexandro , cum Piſtorium (r) veniſset , ut cum omni

bus , quæ plurimæ , paratæque erant copix , recta ad recu

perandam urbem pergeret : ſed cohortatione, conſilioque
Legati futura ( 1 ) prævidentis Bononiam urbem ſibi fata

lem migravit . Interim fæderatorum equites , pediteſque

ad octo millia menſe Septembri Romam verſus Duce Ma

lateſta Piſaurienſi profecti , Urbem veterem , Flaſconem

Viterbium , ceteraque omnia Patrimonii oppida Romam
uſque recepere : pauloque poft urbs ipfa , Pauli Urſini

qui a Rege defecerat opera , ad Pontificem rediit : Capta

enim Tranſtyberina regione , reliquæ urbis cives Ladislai
præſidio ejecto ſe ſe Legato Pontificis dediderunt : inde

Latium petentes omnibus ejus urbibus partim ultro ſe ſe

dedentibus , partim vi in poteſtatem redactis potiti ſunt.
His actis Malateſta Dux Florentiam rediit . Secura ( t ) in
terim )
Ν Ο Τ Ε.

( 9 ) Menſe Junio , die XXVIII. pax fir ( 1 ) Secura Alexandri morse . quinto Idus:
mata uſque ad ann . MCDXI . Ejuscondi- Maji cum annum ageret LXXI. Pontifica
tiones vide in Ammirat. Hift. Flor. par. 1. tus menfe deciino , non duodevigeſimo , ut
T0.2 . lib.17. Brietius Ann Mundi p.III. T 0,2 .Pariſiis, cum
(r ) Cum Piftorium veniſſet . Menſe Au- enim ipfe fateatur p. 341. Pontificem crea
guſto fugiens peftem , quæ Pifis graffari coe- cum fexro kal, Juniasanni MCDIX. & fe
perat . Dominic . Boninſegn . Hiſt. Flor. lib.4. quenti pagina objille dicat quinto Idus Maji
prope finem . ann .MCDX. duodeviginti menfes interei
D.Legasifutura pravidentis . Balthafar fe non poterant . Tenuiſſe autem Ponti
Coffa Banonix Legatus Pontificem valde ficatum menſes decem , & dies octo , teſtatur
fenem.brèvi interiturum conjiciens,& Pon- Odoricus Rayn , Ann . Eccl. TO..17. aitque les
cificatu n-appctens apud te illum detinebat eruiſſe ex antiquis monumentis. Joann ..
cum omaibus Cardinalibus illi infervienti- XXIII. Tabulario infertis , quæ ibi appo
bus. Quin imino eum veneno tolleremo- nie fub. ann . MCDX . To:17.2.404. Colon .
litus fuerat , ut conftat ex fententia in Conc. Agrip. Vide Gobel, in Colm , 47.6 .
Conft . adverfus euin lata apud Rayn . To. 17 . 1
 HIST. L 1 B. IV. 191

terim Alexandri morte , Legatus ( u ) , qui Bononiæ erat, 1410

Pontifex eſt factus nomine Johannes XXIII. animo ad

verſus Ladislaum inimico , infeſtoque . Perculſus novi

Antiſtitis dignitate Ladislaus , cum ſciret illum fibi ini

miciſſimum eſse , Ludovicum vero Regni competitorem

Pontifex detineret in Etruria , Florentinorum quoque vi

res reformidans, varia etiam adverſus ſe conſilia agitari

animadvertens , ſibi cum Florentinis pacem omni ſtudio

procurandam decrevit , cum arbitrarerur ea aſsecura ſuas vi

res firmiores , hoftium vero debiliores fore . Itaque Ga
briele Brunelleſco Florentino cive Florentiam miſso , qui

nomine fuo eam peteret , ut facilius in amicitiam deſcen

derent redditurum fe, quæ in Genuenſium nave oneraria

de illis ceperat , obtulit , Cortonamque pro amiſſis datu

rum . Primores civitatis prudentia , & rerum uſu præ

ſtantes, quibus Regis mens ſatis perſpecta erat , vaſtuſque

illius animus immoderata ſemper appetentis , non con

cordiæ cupiditate , fed belli futuri timore , & aſtu , do.

loque ( x ) ab eo pacem quæri prædicabant, ſuadebantque

ejus mentionem rejiciendam , belloque 'manifeſtum ho

ſtem perfequendum eſse. Alii contra fentiebant , accipi
endum munus ( y ) urbis oblatum aſserentes, cum pax ,

quæcumque daretur , potior bello foret. Demum civitas

bellis feſsa , exhauſta pecuniis accipiendam pacem cenfuit ,,

quæ multis utrinque agitatis , tandem per Torrellum Pra

tenfem Juriſconſultum , & Angelum Philippi filium Pan

dulphinum , ad id miſsos ( ? ) oratores, conſtituta eſt : cui

etiam

N O T Æ.

( ) Legatus , & c. Balthaſar Coffa Pon (y ) Munus urbis . Cortona ,

tifex electus .
(2 ) Ad id millos oratores . Neapolim pro
( * ) Doloque ab eo pacem quari . ut Flo- Florentinis : Florentiam vero pro Ladislao
rentinis non adverſantibus omnes vires in , ad pacem jungendam Eques Monacellus de
Pontificem , & Ludovicum Andegavenfem Anna miffus . Ammirat, Hift. Flor, par. 1.
converteret , queis ſubactisdeinde Florenti- T0.2.lib.s S.
nos peteret .
 :
192 POGGI1 BRACC.1:0 L INI

1410 etiam Senenſes acceſserc . Pacis conditiones plurimæ di

ctæ ; ne fæderi quod eis cum Pontifice ; & Ludovico ce

teriſque eſset , ea pace derogaretur, utque Ladislao , aut

urbem Romam , aut quicquam ex iis locis quæ citra ſunt,

auit certo ſpatio propinqua capere , & tenere minime li

ceret , utque res per ipſum Florentinis mari ablatæ ( ex

fexaginta aureorum millia conficiebant ) reſtituerentur

Cortonaque ( a ) pro his populo Florentino traderetur

qua recepta , ac folemni niore quintodecimo kalendas Fe

bruarii, decimo ſupra mille quadringentos anno publicata

pace , ad Ludovicum Regem ( is Prati erat ) & ad Pontifi

cem oratores ( 6 ) miſli , qui cauſsas afferrent firmatæ ne

ceſsario pacis, adderentque nil detractum focietati , quæ

adhuc vigeret. Ad Ladislaum ( c ) quoque oratores , qui

de concordia inter eum , & adverſarios conſtituenda age

rent , profecti. Sollicitabatur crebris oratoribus a Romanis

Pontifex , ut ad urbem rediret , in qua ſedes antiqua Pe

tri haberetur; ad hanc rem multis cohortantibus , menſe

Martio Romam (d) petiit , ſeque copias omnes fubfe

qui juſſit ; Ludovico vero , ut ad urbem proficiſceretur

perſuadet : co cum veniſset cum ſex equitum electorum

millibus , hortante Pontifice fines Regni ingreſsus apud

Cepparanum ( e). conſedit , expectaturus pugnandi occa

fionem . Ladislaus quoque cum magno exercitu in agro

Caſinate juxta Pontem ( F) Corvum in extremi Regni fi

nibus

N O
nd T Æ.

( a ? Cortonaque pro bis. una cum duobusla( d ) Romam perit . poftquam ad annum
oppidis Pierli , & Mercatole , ut Ammirar. Bononiæ moratus fuerat,
ibid . (2 Cepparanum . Oppidum , ubi limes
5 (6 ) Oratores milli . Bartholomæus Po- j agri Romani , aliter Patrimonii S. Petri .
poleſchus , & Pallas Strozzins . Briet. Parall. Geog.P.III.
( 9 ) Ad Ladislaum quoque oratores . Chri ( 8 ) Pontem Corvum , aliter Fregellas
Itophorus Spinus Eques, Joannes Serifto- urbem olim claram Latii , nunc oppidum
rius Doctor , & Aloyfius Pittus . Amanir. Campaniæ .
P.I, T0.2 . lib.18.
 HIST. LIB. IV . 193

nibus caftra poſuit. Flumen duos (8 ) exercitus dividebat . 1411

Ut primum tempus opportunum viſum eſt, Pontificis ( h)

copiæ tranſiecto Aumine Ladislaum aggrediuntur . Diutius

magnum certamen fuit . Tandem victoria pro Ludovico ,

ftetit: acie victus (i ) Rex menſe Julio cum paucis effu

git , fuſufque, fugatuſque exercitus magnaque ex parte ca

prus e veſtigio de induſtria dimittitur : fugientem cum

paucis Regem equitum Præfecti inſequi noluerunt . Hor

tabatur Ludovicus , cum victoria in manibus eſset, ne La

dislao fpacium ſe confirmandi darent : facile eſse vincere

fugientem , præſertim ſpoliatum exercitu , & prope ſolum ,

atque a ſuis deſtitutum . Sed Paulus Urſinus ( 1 ) ceterique

equitum Ductores , qui bellum trahi , quam victoriam

confequi malebant , & Ludovico , & ipfi Pontifici parum

fidi, procraſtinando tempus hofti dedere fe colligendi

exercitumque inftaurandi . Nullidubium fuit , quin ſivi

& um perſequi voluiſsent , aut Ladislaum (m ) capi , aur

debellari co die potuiſse . Sed præfectorum dolo vincendi

occaſio eſt amiſsa . his Pontifici relacis , cum haud igna

rus eſset ſuorum culpa tantam victoriam e manibus dela

plam , deſperanſque ſuos meliori fore animo ( quippe qui

vinci Ladislaum nollent ) cum Rege ( n ) pacem conſtituit,

Bb ma

N O T Æ.

( 3 ) Flumen duos exercitus dividebat . Li- Itollere : illo enim ſublato , & a bello , & 2
ris , Latium a Samnio , & Campania divi- ftipendiis ceffabatur .
dens . ( m ) Ladislaum capi , dam debellari eo die
( 5 ) Pontificis copia . Sfortia Cotignola Iple Ladislaus dicere folitus , ſe primodie
duce , qui primus Lirim trajecit . Collenur. & vita , & Regno fpoliari potuiſſe , ſecun
Hift. Neap. lib . 5 : do non quidem vita , ſed tamen regno , ter
(i ) Vietus Rex cum paucis aufugit. La- tio nec vita , nec regno . Collenni. Hiſt.Nempe
dislaus ad caftrum Roccaficca non multum lib . s .
a pugnæ loco diſtans in rupe altiflima fi (n ) Cum Rege pacem conftituit . dics
tum fe recepit . Teodoricus a Niem , in Vita | XXV. Junii . His conditionibus, ut Nea
Joannis XIII. politano regno potiretur : Sicilia , expulſo
( 1) Urfinus ceterique equitum du &tores . Aragonię RegeGregorii fautore donaretur:
fcilicet Sfortia cum Úrſino prædæ incubue- , Ecclefiæ fignifer deſignaretur , aliaque quz
re : noluit enim Urfinus Ladislaum penitus videre erit in Pign , Hiſt.Princ. Ateff.initiolib.6.
 194 POGGI1 BRACCIOLINI

1412 maxime ad eam motus , ut Paulum Urſinum ( 0 ) ulci

ſceretur , quo victoria impedita erat : quam Rex parvo fer
vavit tempore , & Pontifici, & Florentinis occulte hoftis.

Quapropter æftate ( p ) ſequenti, magno cum exercitu iter

verfus Larium cepit . Erat ante Paulus Urſinus multis de
cauſſis odio Pontifici : propterea illum a ſe in ſpeciem cu 1
ſtodiendi Piceni cum ſuis equitibus ablegaverat , ſecreto
Regi ( 9 ) ſignificans gratum ſibi fore , ſi Paulus ( ut clam

conventum erat) ſua opera tolleretur . Id Rex pollicitus

locum fraudi oblatum non prætermiſit ; ea enim ſimula
tjone apertius exercitum paravit , ſe Picenum ostentans pe
titurum : & forſitan ita egiſset , ut Pauli auxilio Pontifi
cem privarer , niſi Romanorum exulum cohortatio ab ea

cogitatione illum avertiſset : li frequentes ſecum erant ,

urbemque pollicentes impulerunt , ut Romam peteret
Securus ſibi Johannes ob occultas convenciones, a Rege vi
debatur fore : timebat tamen nonnihil , cum Latio appro

pinquantem audiſset , averſa a Piceno via , quoniam ſci

rets expertuſque eſser parum ab illo fidem fervari folere.

Haud tamen ( r ) ægre ferebat vulgari famam adventare

ad Urbem Ladislaum , quo facilius excuſare poſset nio

ram in Germaniam pro celebrando concilio tranſcenden

di : neceſsarium enim videbatur pro defendenda urbe

haud procul abire : neque vero ullo pacto arbitrabatur
tam facile nullo negotio , ut accidit , Ladislaum urbe poti
turum . Ita cum inter fpem , metumque verſaretur ani
mus

Ν Ο Τ Ε.

(o ) ! Paulum Urfinum ulcifceretur . ! antho, qui Conſtantiam ad Concilium ha

qui trahi bellum ſtipendiorum cauſsa cu- bendum deſignaverant.Cum vero ipſum fa
rabat . eti poenituiſler , metum ex Ladislai adventu
(P Æfrare fequenti , anni MCDXII. funulans , Romæ le continebat , & Conci
( 9 ) Regi . Ladislao . lium , a quo fibi timebat , differendum judi
( 1 ) Haud tamen egra ferebat , & c. Jam cabat . Dan. Papebroch. in Conatu Chronic.
in Germaniam miſerat Joannes Pontifex Hift, ad Catalog. Rom .Pontif.p.11.8.110.
&
1

HIST . L 1 B. IV . 195

mus dubius, neque tam repente ( ullas copias Ladislao 1413

opponendi facultas eſset, ille ad mænia urbis acceſſit , ef

fractoque noctu ab exulibus (t) muro prope Capenam

portam , itaue libere equites ingredi poſsent , partem co

piarum in urbem ire jullit . Mane capta Urbis parte , quæ
deſerta fere habitatoribus jacet , tumulcuque ubique exci
tato , cum repellendi hoftis fpe deſtitutus eſset Pontifex ,

diffiſus (u ) populo cum paucis ( * ) aufugit , ſeque Flo

rentiam ( ) contulit . Ladislaus abſque certamine Ro

mam ingreditur. Parabant fe Romani ad defenſionem :

jamque ad duo millia equites ædificia ingreſsos , obſtru

etis viis , ut neque progredi neque regredi poſsent, cepe

rant : Sed audita Pontificis fuga , dimiflis equitibus omni

que fpe auxilii præciſa , ſe Regi permiſere .. Urbe potitus :

in primis Mercatores omnes Florentinos ( 7 ) per ſummam

fraudem ſpoliavit. Nam cum illi tum mercaturas , tum
pretiofiora quæque apud amicos in tumultu occultaſsent ,

ille data publica fide, quæ in perfidiam verſa eſt , omnes

cum ſuis rebus falvos fore , multis verbis hortatus unum

quemque , ut bonó efsent animo ,, utque depoſito timore

omni res ſuas ex conſueto ſecuri agerent ; nil ab eo me

tuentes ; quo factúnr eſt ut ſinguli ſua domum referrent ,

cum tuti ab omni calamitate fide Regia interpoſita vide

Bb 2. ren
N O T Æ.

( 7 ) Tam repente ullas copias . Non enim | Niem . ibid.

ullum certum Capitaneum deputaverat ( ait ( * ) Cum paucis aufugit . Sutrium pri- .
Theod . Niemius in Vita Joannis XXII. ) mo , deinde Viterbium t , um ad Faliſcos ,
unde Romani , do Guriales qui occurrebant ad cum Senas migravit .
bostibus refiftendum :, ad lares proprios. deficien. (9 ), Florentiam fe contulit . Urbem ta-.
te duce redierunt , men non.eit ingreffus, fed ip quodam : ſu
( 1 ) Ab exalibus muro ... Dormientibus íburbano Epiſcopi Florentini loco moratus
cultodibus , muris perfractis , fummo manet : cum enim Florentiæ alii Pontifici:, alii
juxta Ecclefiam S. Crucis. Urbem ingrel Ladisłao fäverent , diverſis partium ftudiis.
Ius eft . Nicmius, ibidi apud Rayn . To : 17. Ann . ne motus aliquis oriretur, metuebat..S.An ..
Eccl. col: Agrip . p.430 . ton.pillt. Tit.2 7. cap.bi
(2 ) Pontifex diffifuis populo qui in contra 2 ): Omnes Florentinos , dc; fpoliavit . lje.
riáštúdia ſciſſus erat : aliqui: enim Ladislái cet,ut jam diximus, cum illis pacem feciſſet..
pastes ſequebantur. ftipendio obftri& i . Vid . Collinutiwa Hist.Neap. likes,
 196 POGG11 BR ACCIOLINI

1414 rentur . At ille qui pluris illorum fpolia , quam fuam fi

dem faceret, in captivitatem omnes adduci, bonaque eo

rum diripi imperavit. Sceleltum facinus, non folum no

mine Regio indignum , fed Pirata etiam nequiſſimo ,

quorum eſt in rapinis quoque promiſsam fidem fervare :

Poſt fugam Pontificis omnia ferme de Romana Eccleſia ,

præter Bononiam , a Rege occupantur . Inde veritus ne cum

Pontifice (a) nova ſe adverſus inirentur a Florentinis foe

dera , pacem denuo ( 6 ) cum eis conftituit; non ea qui

dem mente , ut in propoſito perſeveraret : quippe qui

dominandi ſtudio incenſus cuncta perturbaret ; ſed ut pa

eis nomine negligentiores Florentinos , imparatioreſque

adoriretur . Siquidem paulo ante obitum amenti ſimilis

Florentiam fæpius appellans , Florentiam eundum eſſe dice

bat , atque ad id reliquos hortabatur . Sed fatis volenti

bus , quibus hominum conſilia ſæpius interrumpuntur ,

ab armis ceſfatum , & peſtis ( c ) iniqua ab Italia lubmio

ta . Nam cum poſt factam pacem in æftatis fine Romam

conceflillet , in morbum ( d ) incidit , Neapolimque ( e )
triremi delatus diem ſuum obiit , maxima corum , qui

bus formidini erat lætitia , quarto , ac decimo ſupra mil

le quadringentos anno . Libera Ladislai morte ab omni

bellorum metu civitas , plurimum opibus, & divitiis cre

vit , decem ferme annos ocio quietique dedita : Eccleſia

quo

Ν Ο Τ Ε.

( a ) Cum Pontifice noua inirentur a Flo- |
rentinis fædera . Noverat enim Pontificem
Sigiſmundi Imperatoris ,Hungariæque Re
gis opem periiffe , cui fi Florentini accede-
sent , pellime fecum actum iri conjiciebar .
( b ) Pacem denuo cum eis conftituit. die
XXIÍ. Junii in Caftris prope Afilium po-
ftis , præſente Henrico Lüfignano Galli.
Jex Principe , Scip. Ammirat, Hif. Flor. p. 1. autem obiit die VI . Auguſti,Regnifui ann .
To.z. lib.18,
( ) Peftin iniqua , Ladislaum peftem ap
pellat , qui in Italia non ſecus ac peftis graf
latus fuerat.
( d) In morbum incidir , non Romæ , ied
Perufii febre correptus firit . Pellinus Hiß .
Per.p. Il lib.2 .
( ) Neapolimque triremi delatus, doc.Ro
mam prius conceffit , deinde Neapolim
Paulum Urfinum captivum ducens Ibi
XXIX . Collen , Hift. Nemp. lib.s.
 H IS T. L 1 B. IV . 197

Romana , quæ in tres Pontifices ( f ) ſciſſa erat , 1415

quoque
creato Conſtantiæ ( 8 ) Germaniæ oppido Pontifice Marti

no Quinto Columnenſi, anno decimo, & feptimo poſt 1417

mille quadringentos in priſtinum ſtatum ( 6 ) reſtituta .
Qui ad Italiam rediens , cum Florentiæ pluribus 'refedif

ſet menſibus , eaque mora parum Florentinis ( i ) amicus

factus effet , Romám proficiſcitur.

POG

N O T Æ.

( f ) In tresPontifices . Gregoriun , Bene ( b ) in priftinum ftatum eft reftituia . Poft

dictum , & Joannem . ſchilina , fub Urbano VI. incoeptum ann .
(8 ) Creato Conftantia Pontifice . A Con- MCCCLXXVIII. & ad XL. annos pro
cilio creatus Pontifex Octo Columna S. i tractum , tandem anno MCDXVII. Ec
Georgii Diaconus Cardinalis , Joanne ul- cleſiæ priſtina pax reftituta eft ,
tro dignitatem abdicavite , & concilii ſen ( i ) Parum Florentinis amicus factus effet
tentiam fubſcribente , Plai, de Vit. Pontif.in Hujuſce rei cauffa in fequenti libro habea
tur
VitaJoann, XXIV .

siis

i )

5
1

-
198

POGGII BRACCIOLINI

FLORENTINI

HISTORIARUM

FLORENTINI POPULI

LIBRI QU I N T I

Ε Ρ Ι Τ Ο Μ Ε .

OEdus cum Philippo Mediolani Duce a Florentinis fe

ritur . Genuam ille inteſtinis agitatam odiis capit ;
F
bellumque in Florentinos movens eorum exercitum in
Flaminia apud Zagonaram ingenti ſtrage fundit . Veneto.

rum auxilium Florentini fibi adjungunt , Brixiaque duElu

Carminiolie occupatur . Pax per Pontificem compoſita . Bela

lum a : Vicecomite ſub ipſa pacis initia renovatur ; ſuum

que ipſe exercitum in Venetos. Florentinoſque ducit .

luturnam : Florentini populi pacem , quæ de

1418 cennio (a) ferme viguit , primum turbavit

D bellum , cum. Philippo Duce Mediolani ce

ptum anno fupra millefimum quadringente

ſimum vigefimo tertio , ita incerto . geſtum Marte, ut eos

qui ante ferme pro victis habebantur, victoria ſecuta fit :

Varia quippe belli diutius fortuna fuit . Id certe conſtat:

raro multis antea fæculis tanto milirum numero , tot co

piis , tanto apparatit, ſimul terra marique in Italia bella

tum

N O T Æ . -

( - ) Decennio formavigwit , ab anno MCDXIII. uſque ad annum . MCDXXII :

 HIST . L 1 B. V. 199

tum eſſe , ut paribus opibus , viribuſque ( hæ utrinque 1418

erant ampliſſimæ ) neque minore odio ſit certatum . Ejus

:
initiuni belli cúm Ducis culpa parum ( 6) jura pacis fer
vantis contractum fuit , tum haudquaquam adverſante
Pontifice Martino , qui Florentinos non injuria exoſus , opes

corum debilitari , frangique cupiebat : quæ ut notiora

fiant , paulo videtur altius ejus origo repetenda . Recu

perato poſt fratrem ( « ) interfectum Mediolano , pluri

miſque paternæ ditionis urbibus , quæ per tyrannos ( d )

occupabantur in poteſtatem redactis , ampliandi imperii

cupidus Philippus animum adjecit ad oppugnandam Ge
nuam variis factionibus ( c ) laborantem , cujus ( f ) Dux

erat Thomas Fregoſus Vir prudens , magnique animi, &

ad refiftendum parati . Veritus ergo a Florentinis ſub

ſidia illi ſuppeditatum iri , omni ſtudio cum eis pacem

quæſivit , & primo Sancti Antonii Abbatem ad tentandos

Florentinorum animos , deinde ſex Oratores , qui de pa

ce aperte inter eos firmanda ( cum jam pluribus annista

cita viguiſſet ) tractarent, Florenciam miſit. Summa poftre

mæ legationis fuit : nulli ignotum eſſe quantas attulerint

Italiæ clades bella , quæ inter majores ſuos , & populum
Florentinum hactenus extitiſſent : optare Ducem , ut ne

dum ſubmoverentur bellorum quæ oriri poſſent occaſio

nes , ſed ſumma perpetuaque concordia inter eos ftatuere

tur , omniſque armorum à quibus Ducis animus abhor
ret

N O T Æ.

(6 ) Parum jura pacis fervandis , Cum
eniin in pacis conditionibus eſſet , ut Flo.
rentini a Gallia , Dux ab Etruria , & Pi .
ceno abſtineret , Forumliviuin occupare
inolitus eft .
( c ) Fratrem interfeftum . Joannem Ma
riam ,
( d ) Paterna ditionis per tyrannos occupa-
bantur . Ut Cremona a Cavalcabove , &
Laus Pompeja , cujus tyranni Joannes Vi
gnati , & Cabrinus Fondulus interfe &ti
Vide Joannem Baptiftam Villanovam Hist.
Laudis Pomp.lib.3.
( e ) Faétionibus . Fregoſorum , & Ador
niorum .
( f) Dux erat Thomas Fregofius , licet con
tra hunc,Ducem ſuum fibi exules elegiſſent
Theramum Adorpium , Ubert. Foliet. Hift.
Gen , lib, x ,
 200 POGG BRAC LINI
IT CIO

1418 ret tolleretur ſuſpicio. Scire fe Venetos ſemper pacis , at

que otii cupidos fuiſſe : Pontificis animum ſibi comper

tum eſſe fi ea pax ſequeretur , quo minus univerſa Icalia

in otio eſſet diutius quietuia : fibi mentem immemorem

eſſe præteritoruin diſſidiorum , quin potius meminiffe poft

paternam mortem ‫ر‬, cum Gallia omnis bello fagráret ( 8 )

Florentinos , cum parvo impendio plurimum damni infer

re potuiſſent , ab armis ceſſaffe: hortari ſe eos ad ſumendam
eam pacem quam ſinguli appeterent , cum omnibus eſſec

profutura . Velle Ducem eos habere parentis loco , nec quic

quam malle, quam notum omnibus gentibuseſſe , nihil fibi

eſſe antiquius pacis , & quietis cupiditate : hanc fe procul

dubio majorum fuorum ambitioni longe anteferre , quæ

nihil aliud longo tempore peperiſſet , quam Galliæ , ac

Etruriæ vaftitatem ; ab earum memoria abhorrere Ducis

mentem teftabantur , ocium , & quietem ceteris humanis

præferentem rebus. Suadere Florentinis , ut eundem ani

mum ſumant , communique conſilio provideant ( h )

Italiæ quieti : His, aliiſque in eam fententiam in frequenti

Senatu recitatis , fuere plurimi

, & ſeniores ( i ) præſertim ,
qui dicerent eam pacem tanquam infidam rejiciendam ef

fe, & id , quod poſtea re ipſa compertum eſt , Legatorum

verba plena inſidiis videri , omniaque ad fallendum fpe

ctare : Non enim quæri a Duce ſincero animo , ſed ſimu
1
lato pacem , quo facilius Florentinorum metu vacuus
queat in quos velit inſurgere : meminiſſe Florentinorum

ſubſidiis cxcitatos, adjutoſque ( 1 ) contra fratrem tyran

nos ,
N O T Æ.

( 8 ) Cam Gallia omnis bello flagraret . A nein . Ammirat . T0.2.lib.18 .

tyrannis omnes fere urbes occupatæ fue ( 1 ) Adjuroſque contra fratrem tyrannos i
rant . Ugolinum Cavalcabovem Cremonæ Ty
(h ) Provideant Italia quieti. Quietemi rannum mille ducentis equitibus adjuverant
Italia fuadebat , & bellum in Genuenfes Florentini . Præterea Petro Rubeo , cujus
moliebatur , opera Parma a Joanne Maria Duce defece
( i ) Seniores praferrim . quorum Princeps i rat , militibus & pecunia præito fuerant , uç
Ginus Capponus qui hanc habuit Oratio left in ſuperiore libro .
 HIST. LI B. V. 201

nos ,
quod ne fibi quoque accideret, fi quid novi tentaret , 1420

vereretur: Nequicquam ftandum eſſe promiſſis ejus , qui

fidem ex quæftu penſitaret: Ducem aliud ore loqui , aliud
occultum animo gerere: pacem ab eo oſtentari, bellum

intus latere , cui nulla pax , ſed cupiditas regnandi cordi

eſset: non quæri ab illo concordiæ fædus , niſi ut quibus

domiņari cuperet omni fpe externi auxilii deſtitutos in

fervitutem trahat: optare illum ſopiri pacis umbra Flo

rentinos , quo fecurius Genuenſes expugnet , ſimul atque

hi in poteſtatem redacti ſint paternum dominandi ani

mum ſumpturum : ardere illum cupidine regnandi , &

ab eis incipere , qui eſſent proximiores . Quo enim jure

Genuenſibus bellum intulerit, aut qua ratione appetat alie

na , niſi cupiditatis impulſu ? emerſuram paulo poft eam

flammam latius , quam Reipublicæ expediat, ſi pacis ti

tulo inclufus ignis nutriatur : eandem filio (m ) mentem

fore, quæ fuerat Patri : expugnatis Genuenſibus ( n ) trans

lacurum illum arma in Etruriam , fi qua detur facultas :

conſultius videri , aut dubio , incertoque reſponſo remitti

Oratores , aut præſidio adelle Genuenſibus , quo vicino

bello diſtineatur , quam per fimulatam pacem illos de

ferros auxilio pati : tutiora ſemper conſilia dubiis eſſe præ

ferenda ; non tantum præſenti quieti , ſed futuræ quoque

providendum effe . Alii dandam perenti pacem cenſebant,

neque prætermittendam præſentem quietem fururi belli

metu : neque vero Genuenfibus in poteſtatem redactis Du

cem adeo potentem fore , ut ab eo occupandæ Etruriæ

periculum immineat , cum omnis ejus Patria adeo diuti

Сс nis ,

N O T Æ.

( m ) Filio mentem fore que fuerar patri . ( n ) Expugnaris Genuenfibus , & c. Eodein
utenim Galeatius , Verona, ac Patavii Do- argumento Scythæ a Dario periti ( ut eſt
minis profligatis , Florentinos aggreffus apud Herodotum ) focios ad arma compel
fuerat , fic & Philippum , Genuenfibus lunt , quod nequeat hoſtis victoria ferox
tubactis , in cos unius gentis exitio contentus
 202 POGGI1 BRACCIO LINI

1418 : nis , inteſtiniſque ſeditionibus, & bellis vexata jaceat, ut

multis annis nequeat in priores vires exurgere: poſſe fieri ,

ut vera ab Oratoribus dicerentur , neque deſperandum pa
cis illum fædera ſervaturum , cujus nomen adeo mortales

alliciat , ut abominandum videatur oblatam ultro repudia

re : Cum Parente bellum geffiſſe quondam per annos duo

decim vario Marte , cujus opes , imperiumque longe , la
teque etiam in Etruria diffuſum erat: multo facilius filio

imbecilliori admodum obſiſti poſle liquid inſaniat : neque

enim ejus res adeo ſecundas eſſe , ut multis annis impe

rio Etruriæ vacare queat ; tempora interim conſilia ſe

cum ferre . His variis orationibus agitatis , feu fatis vo

lentibus , ſeu quia pacis nomen plurimos movebat , fo

dus cum Oratoribusmenſe Januario undevigeſimo ſupra
1419 mille quadringentos anno his conditionibus firmatum eſt:

Ne Duci ultra Pontremolum Etruriam verſus , Muti

namque arma movendi , aut ultra Cruftulum ( 0 ) Auvi

um verſus Bononiam ullas copias mittendi , urbeſve , aut

oppida capiendi deditaque tenendi , auxiliaque cuiquam

mittendi jus eſſet, nulloque fædere ad ſocietatem cuipiam

1421 infra hos fines jungi poſſet. Pace conſtituta , ac folemni
bus rite peradi is Dux Genuam ( ) longo bello , inteſtiniſ

que ſeditionibus debilitatam anno poſtmodum ſecundo

1422 ac vigeſimo poſt mille quadringentos capit . Ægre autem

tulit emptum de Genuenſibus belli tempore Liburni por

tum , qui ditionis Piſanorum fuerat, propter ( 9 ) pecu

niam illis ad uſum belli datam , quam poſtea occaſionem

præ

N O T Æ.

( ) Cruftulum fluvium . qui averſo e re- dere , quam evertendam ſuis exulibus
gione in Apennini jugis fonte oriundus Pa- quere . Ubert. Folier. Hift. Gen.lib x .
dum illabitur . Blond. Flau.lib.r. Dec.3 . ( 9 ) Pecuniam illis ad uſum belli daram .
( P ) Dux Geruam ,c. Genua a Thoma Centum , & vigintiaureorum millibus Li
Fulgofio ejus Duce , qui ſe prius dignitate burnum emptuin adnotat Folieta ibid . fed
abdicaverat, Philippo traditaeft , quod fa- centum millibus tantum fuiffe emptum kal.
tius videretur , externo eam Principi conce- ' Jul. aſſerit Ammirar.2.1. T.2 . lib.1 8.p.991 ,
 HIST. LIB. V. 203

prætulit pacis violandæ cupiditati . Venerat interim Flo- 1422

} rentiam ( r ) ex Germania Martinus Pontifex , ubi plures

commoratus menſes, ac publice , privatimque verborum
contumeliis (S ) affectus , cum per vicos quædam in ejus

contemptum publice a pueris decantarentur , neque id

prohiberetur à Magiſtratibus , omnia viſus eſt æquo ani

mo ferre : verum altius penetrarunt verba , quam ut faci

le obliterari poſſent. Erat tunc Civitas longa pace admo

dum opulenta : opes ampliſſimæ : pecuniis affuebant ci

ves ſupra modum elati faſtu ; & ut fieri ſolet, ex rerum

copia orta ſuperbia , neque Pontificem vereri, neque quem

vis alium magni pendere finebat , neque etiam advertere

fortunæ varias mutationes , ejuſque infidam indulgentiam

raro longiorem hominibus dari, quoque magis blandia

tur , eo plus formidandam eſſe illius varietatem . Quod

autem Martinum admodum offendit, favor erat Brachio

( 1 ) Peruſino bellicis artibus jam inde claro , multaſque

urbes ( u ) Eccleſiæ occupanti, per: Florentinos antca ( X )

præſtitus . Concordia deinde Florentinorum opera cum

Pontifice nonnullisamiflis oppidis receptis , facta, ad Urbem

proficiſcitur , indignatus plurimum ob verborum contu

meliani , quam facile extinguere potuiſſent, non repreſſam .

Ægrius quoque tulit , ut eum fæpius ( 9 ) querentem audi
Cc . 2 vimus ,
N. O T Æ .

( r ) Florentiam ex Germania. E concilio feptem enumerat Pompejus Pellinus Hist . Per:

Contantiæ Florentiam venit die XXV. p 11.lib.u.queis addenda Roma ipſa . , &
Febr . MCDXIX .. Perufium a Brachio occupatum .
( 1 ) Contumeliis affe&tus: Ea ne faria can ( * ) Favor per Florentinos preſtitus, Pax
tiuncula quæ omnium in ore verſabatur : fcilicet Florentinorum opera cum Regina
Papa Martino non vale un : quattrino, qua in . Joanna ' , & Brachio confirmata , quod
dignatus Pontifex : Leonaido Aretino ejus plurimum Brachio aliis bellis implicito
a Secretis , fe ita facturum dixit , ut majo - profiit . Brachius infuper ſummo honore
rem eum pretio dignum Florentini arbitral& apparatu a Florentinis exceptus eft , &
rentur ; Leon . Aret,Hift.Flor:ſeu fui temporis Civicare donatus.. Scip... Ammirat.P. I. T0,2 ..
( 1 ) Brachio Perufino , ſeu ex oppido Mon 11.6.18
tona Perufini:agri .. S. Antonin . p. 111. Tit. fy ); Sapius querentem audivimus . fami
& valde Nam
22.6.1 : Poggius cjuis:a Secreris.erar ,
( u ) Urbes Ecclefiæ occupanti .. Decem & 1liaris ..
 204 POGGI ] BR ACCIOLIN I

1422 vimus , in Brachii gratiam a Florentinis fpretam amicitiam ,

focietatemque quam fæpius poftularat , qua in re viſuni

eſt ſuperbe nimium fuam contemni auctoritatem . Anno

1423 poſtmodum Alphonſus (2 ) Sancti Euſtachii Cardinalis Le

gatus ad regendam Bononiam deftinatur , cujus favore

cum Duce belli origo manavit . Is enim animadverſa ро

puli mobilitate defectionem timens , quo recentem ſta

tum aliquo firmiori auxilio muniret , ſocietatis fædere

cum Florentinis jungi poſtulavit. Quo ob eam rem dene

gato , ne qua novæ contentionis , aut belli cauſsa orire

tur , Legatus co magis futuros metuens motus , idem quod

ille ultra accepit , a Duce petivit : qua ex re malorum

omnium eſt initium profećłum . Nain violata per Du
cem pace , cujus legibus cavebatur nominatim , ne Bona
niam in ſocietatem recipere , aut aliquo fædere cum eau

jungi liceret , Florentini pacem ab eo non fervatam per

litteras queſti ſunt. Dux ad fimulandum , ac diffimulan
dum promptus , millis Florentiam ( a ) Oratoribus cauſsam
fuam ea ratione tutari conatus eft , ut diceret , non ad in

fringendam pacem cujus eſſet cupidiſſimus , fed ad falu

tem Legatiſibi timentis .id a fe factum effe , longaque ora
tione de fuo ad fervandam Florentinorum amicitiam ani

mo differuere. Multis dictis , ut qui culpam excufare ne

quirent , abjerint . Animis dubiis , ac ſuſpenſis fupervenir

obitus Georgii Ordelafii Forilivii eyranni , qui ſuperſtiti

bus filio ( 6 ) impubere , & Lucretia uxore Ludovici ( c )

Principis Imolæ filia , deceſſit e vita , unde diſcordiaruni
exordia profecta ſunt . Ea parum civibus fidens propter
Ca.

N O T Æ.

( 2) Alphonſur , da er Caftilia oriun- | annum vix attingente . Blondi Flav , Dec: 5.

dus , imoCaſtiliæ Regis affinis . lib.r.
( A ). Florentiam oratoribus'. quorum Prin ( 6 ) Ludovici Principis , ſeu Ludovici
ceps Thaddæus Vimercatus . Aledofii Imolenſis Vicarii , ut Sigifmunt
( 6 ) Filia impubere .Thcbaldo , decinum Hidus Michefius Hif , Foroliv, like.
 HIST. LI B. V. 205

Catharinam quæ conjugis foror fuerat, & Ghibellinæ fx 1423

& tionis viris favebat, paterno conſilio in civitate regenda

utebatur , quod ægre ferens Catharina ( d ) fuos ad novas

res hortari cæpit . Lucretia cum his quos ſibi fidos puta

rat , quo filiis caveret, focietatem antea cum Florentinis ini

tam renovavit . Reliqui civium ſuadente Catharina in

Ducis favorem inclinarunt , qui urbis illius capiundæ obla

tam fpem minime repudiavit . Igitur Lucretiam primo

tentat, ut abrogata Florentinorum focietate ſibi hærcre ,

& fædus inire fecum vellet : auxilia inſuper pro filii tute

la pollicetur . illa in focietatem cum Florentinis

perftans
benigne reſpondit , fr caſus tulerit ſe opes illius im plora

turam : eadem & Catharinæ per ( e ) nuncios exponit ,

ſuadens in ſuam ſectam vellet cedere , multoque plu

ra ei quam Lucretiæ offert , Sata inter duas mulieres .

civeſque diſcordia , plures equitum (f ) turmasin agrum

Bononienſem contra pacis conditiones miſit . Quod mira

ti admodum Florentini , & eam rem minime fpernendam

( ut majus incendium excitaturam ) rati Legato ( 8 ) fcrip

fere : mirari ſe quid fibi tam ſubitus tot equitum adventus

veller : haud recte ab eo factum , qui Ducis equites ad

perturbandum ocium in agro Bononienſi ociofos effe ſine

ret: fufpicari ob id aliquam occultiorem fraudem contra

ſe a Duce machinatam eſſe : rogare ut eos miſſos faceret ,

quo omnis rerum novarum ſuſpicio , & cauſsa abeſlet . Ad
са

Ν' Ο Τ Ε .

( d ) Catharina. Ordelafex gentis, Ge-, eniin nec in archivis , nec alio publico in
orgii defun &tiſoror , Bartholomæo Frego. loco ſe comperiffe ait, huic tractatui Catha
fio Genuenfinupta . rinam interfuiffe , aut operam ullam præ
( e ) Catharina per nuncios exponit . Ten- buiffe .
tatum Catharinæ animum a Philippo ас : plures equitsm turmas . Quadringen
ea adjuvante. Forumlivium capruin refert cos equitesDuce Sicco Montagnaneo Lu
Poggius , & cum eo S. Antonin : Tit. 2 2. cap. gum mittit Philippus ,quod oppidum Lui
8. 9.1. cui adhæret etiam Blondus Flav. Dec, dovicus Cunii coines Nicolai Eſtenſis pa
3. lib.1.Hoc tamen acriter impugnat Scipio Jitrocinio fultustenebar .
Ammirat. PJ . 10,2 . lib.18.p. 1200. nunquain (8) Legaio , Bononienfio
 206 POGGI1 BRACCIOLINI

1423, ea Legatus , cos equites a ſe evocatos reſpondit , quibus

ad recuperandum ( h ) Caſtellum Bononienſe uteretur :

nullum ex eo. Florentinis periculum imminere . Ridicu

lum id , neque veriſimile ( cum reſponſum eſſet ) videri ,
tantum equitatum pro tam parvula re ex Gallia excita

tum , dielque palam facturos quem ii dolum ſecum por

tarent : extemplo ſuſpicionem Nicolaus Eſtenſis Ferrari

enſis Princeps auxit , qui & ipfe fcripfit eos equites fua
cauſsa: veniffe , qui paulo poft Lugum oppidum Forolivii
propinquum concellere . ibi cum aliquamdiu moraren
tur , Dux ſolita calliditate , utrique & Lucretiæ , & Ca
tharinæ ſeorſum ſcripſit , ſe ejus cauſsa miſiſſe equites , quo

volenti auxilio elfe poſſent . Lucretia in Florentinorum

focietate repudiato Ducis fædere perſeverat. Catharina

quique cum ea ſentiebant oblatis auxiliis freti , occaſione
ſumpta , excitatoque ( 1 ) tumultu a Lucretia deficiunt ,

captamque in cuſtodiam tradunt , unde fugiens ( 1 ) Fo

rum Popilii petit , Duciſque equites ( m ) in urbem reci

piunt . Capta proditione civium urbe , varia Florentino
rum conſilia agitabantur quidam bello vindicandam

tantam injuriam cenſebant , quidam tentanda omnia pri

uſquam ad'arma deveniretur. Violatum pacis fædus erat ,

tranſgreſſique longo intervallo fines in ejus conditionibus

ftatuti : defendendam Lucretiam omnes vociferabantur

& vim vi repellendam : tunc tandem aſſerentes emergere

fructus pacis tantopere a Duce hactenus peritæ. Quo au

tem facilius
. de bello ſi opus foret , agi poſſet , Decemviri
fine
NOT E ..

( b ) Ad' recuperandum Castellum Bono ( ! ) Unde fugiens . Feneſtris cubiculi

niexfe . quod Fregofius ab Antonio Benti- I in quo affervabatur , noctu dilapſa eſt una
volio exule emerat .
cum Matthæo Cimatore , & Amatore de
( 1 ) Excitatoque tumults .. ab Andreas Orciolis . ibid .
LudoviciMoratino , & Nicolao Latiblol (m ) Duciſque equites . ut ſupra diximus,,
die IV. Maji prima noctis vigilia : Sigiſm . Sicco Montagnaneo Ductore ..
March , Hift . Foroliv , lib.6 .
 HIST. LIB. V. 207

ſine provocatione creantur , qui e veſtigio duos equitum 1423

( n ) Præfectos cum fexcentis equitibus ad forum Popilii ,

ut Lucretiæ præſidio adſint , mittunt . Ne autem incon
ſulto bellum appetereexiſtimarentur , viſum eſt in primis,
& litteris , & oratoribus queri de violata pace , ſi
quo
modo poſſet abſque certamine res componi . Queſti ſunt

igitur primum per litteras cum Duce , pacem ab eo in

terruptam eſſe , cum ſciret fædere ſe , ne id faceret pro

hiberi : æquum videri , ut revocaret equites , urbemque

relinquerer quam per injuriam cepiſſet : deinde Ferrari

enfi ſcripſere, ut Ducem ad ſervanda pacis fædera cohor

taretur . Ad ea reſcripſit Dux , ſe per oratores , quos Ro .

inam miſſurus eſſet , reſponſurum : unum velle eos ſcire ,

fe
pacem optare : quæ vero commiſſa forent , præter fuam
(o) voluntatem accidiſſe. Oratores cum Florentiam ve
niſſent, mulcis verbis Ducem excuſare conati ſunt , aſſe

rentes illum omnino ſervaturum pacem , equites inſuper

revocaturum , ac urbem redditurum polliciti ſunt , fi co

rum ſaluti, a quibus urbs tradita erat conſulererur : nol

le enim cives qui ſecum ſenſiſſent , adverfæ factionis judi

cium arbitriumque fubire . Sperare ſe, ſi qui ex primori

bus Mediolanum mitterentur , rem procul dubio effe con
venturam His dictis cum ſummam fpem concordiæ

oftendiſſent, Romam profecti funt . Florentini miſſo ad

Pontificem oratore Marcello Strozza juris ſcientia claro ,

variis Ducis fraudibus , Legatique injuriis longo ordine

enarratis , cujus opera , & altu Forumlivii in Philippi
poteſtatem , licet teſtantis Ferrarienſis nomine eam urbem

teneri , illo ſpreto veniflet cunctiſque quæ per Ducem

ad

N O T Æ.

( n ) Duos equitum Præfe&tos .queis tamen ) Prater fuam voluntatem accidiffe, Cul
præerat PandulphusMalateſta , cui Impe- pain enim Ferrarienfi tribuebat , illius no
rium conceffum a Florentinis fuerat dicinine paratis infidiis .
XXIII , Augufti.
 208 POGGIT BRACCIOLINI

1423 ad eam diem facta erant expoſicis, pluribus verbis Marti

num hortatus eſt, ut urbem de fuo captam , cum tema

pus daretur recuperare , & e tyrannorum fervitute exime

re vellet ; quod facile videbatur fore , fi in amicitiam

focietatemque coirent , illique mandaret , ut exercitum do
mum revocaret . Vana omnia , etſi vera afferebantur

apud exulceratum odio in Florentinos animum fuere : uc

qui Philippo faveret, & illos bello vexari ſummopere ap 1
peteret . Excufatione itaque ufus , quod intenrus omnicu
ra in bellum ( p ) Aquilanum contra Brachium eſſet , nec 1

rebus Flaminiæ vacare pollet, eum miſſum fecit: eo tan

tum concello , ut revocato Alphonſo Cardinalem Senen

ſem (9)
( Pontificem maximum Eugenium nomine futu
rum1 e Piceno , ubi Legatus erat , ad Bononiam gubernan

dam deſtinaret. Dum hæc utrinque aguntur , Ferrarienſis

eam urbem ſua ditionis elle palam dictitans , per Orato

rem (r) Florentinis nuntiat , ſi paterentur Livii forum a

ſe, aut pueri , aut ſuo nomine teneri , curaturum , ut co

piæ Ducis in Galliam redirent, quo fieret , ut omne belli

femen tolleretur . Reſponſum eſt , non eſſe dignitatis Po

puli Florentini prodi Itatum ſocii , & amici , quem tueri

) ex fædere debeant: rectius fore , ſi daret operam , ur

oppidum impuberi filio reſtitueretur : neque enim aut

ſuæ honeſtatis, aut Ducis eſſe , aliena rapere , neque elle

prudentiæ ſuæ velle alienam culpam in ſuam traducere :

aperte

N O T Æ.

(0 ) Bellum Aquilanum . Duo enim , frat , & opibus auxerat . Blond . Flav . Dec.
Aquilanæ ditionis oppida Brachius occupa- 3.lib.r.
verat, & diripienda militibus dederat exa- !. $ Quem tueri ex fædere debeant. Inito
ſperato in Pontificem animo . Rayn . Ann ... in Ladislaum Siciliæ Regem foedere , cau
Eccl. 10.18. tum in eo fuerat , ut ſocii invicem contra
( 9 ) Cardinalem Senenſem . Gabrielem omnes fibi auxiliarentur . Moriens præter
Condulmerium patria Venetum . ea Ordelafus unus ex foede Lucrerize
( r) Per oratorem . Joannem Strozzium uxori præceperat , ut filium Florentinorum
equeſtris ordinis Florentinum , quem apud patrocinio commendaret .
fé y
 HIS T. LIB . V. 209

aperte cognoſci hæc omnia a Duce fallendi gratia fingi , 1423

ut nulla in re pacem violaſſe videatur . His longe contra

ria paulo poſt Archiepiſcopus ( t. ) Genuenſis ad urbem va

dens narravit : mandatum fibi ab eo aſſerens, ut Florenti

nis referat, fi quæ fecerit , Martini gratia feciſse : equites

Pontifici auxilio miſsos urbem illius voluntate cepiſse

tanquam locum idoneum , apud quem fi quo proficiſcere

tur , quietem capere, & impedimenta tuto relinquere pof
ſet . Hujuſmodi artibus & aliam Dux adjecit, miſso Flo .

rentiam Oratore ( u ) Franchino , juriſconſulto ſummæ

auctoritatis viro , qui ſuis verbis diceret, ſe pacem omni

no cum eis cupere , quacumque & Pontifex , & Veneti

vellent conditione ; quorum arbitrio pacis leges eſset per

miſsurus. Suaſit præterea , ut oratores ad Ducem mitte

rent , per quos fperaret proculdubio rem facile componi

poſse · Franchino etſi minime Senatus crederet , parum

que fidei haberet , cum ejus verba ad dolum ſpectarent ;

tamen , ne pacem oblatam fpernere , aut bellum exoptare

exiſtimaretur, extemplo Bartholomæum Valorium egre

gii animi , conſiliique virum , & Nellum (x) Juriſcon

fultum ad Ducem mittit , qui cum Laudum perveniſsent

vigirti millibus paſsuum Mediolano propinquum , Ducis

juſsu ſe adire prohibiti ſunt: aſserentis ſe, cum ex ca ci

vitate, quæ peltilentia (1 ) laboraret, venirent , niſi post

quadrageſimum diem eos non auditurum : mifsurum ta

men , qui cum eis fuo nomine de poſtulatis agerent . Ad

Dd quæ

Ν Ο Τ Ε .
T Æ.

( Archiepiſcopus Genuenfis ad urbem 1a- , Iral. Sacr. T0.4.Col.1239.

den's Petrus dictusPetrochinus Papienfis , ( u ) Oratore Franchino . Caftilionenfi .
ab Epiſcopatu Terdonenſi ad Novarienſem ( * ) Nellum . Martinum Saminiatenſem
tranſiit; ab hoc vero ad Genuenlein Archie- Jurisconſultum .
piſcopatum vocatuseft ann . MCDXXIX. ( ) Que peftilentia laboraret , Florentiæ
Hunc pro Mediolanenfi Duce legatione enim quædam peftilentiæ figna apparuerant
apud Florentinos functum refert Ughelims I tefte Ammirat.p.1. To ,2, lib.18,
 210 POGGLI BRACCIOLINI

1423 quæ (?) oratores , ad Ducem fe , non ad alios ire juſsos

reſpondent, neque peſtem fe , ſed pacem fecum ferre

quam ſi reſpueret armis decernendum eſse . Deluſi re in

fecta oratores retroverſi civitatem ſummo adverſus Ducis

fraudes odio incenderunt : Oratio Bartholomæi præſertim

dolos detegentis animos omnium commovit , qui cum de

legatione fua, dequc Ducis tergiverſatione ad populum

referrer ,hujuſmodi habuit Orationem . Si cum eo viro no

biliſſimi cives nobis res effet, in quo aliquid certi conſilii ines
ſet , ac non in horam pro ſuo commodo ſententiam mutaret
dicerem fortaſſis aliqua ex parte ſuorum oratorum pacem pra

Seferentium verbis credendum eſſe . Sed cum bellum acerri

mum inſtet nobis ab ea , qui nulla aut jurisjurandi , aut fi

dei , aut fæderum jura norit , qui toties nos luferit , ac fefel:

lerit: qui in eo ludo ab adoleſcentia verſatus nullas , nifi de

cipiendi leges didicerit: non quid dicat , ſed quid agat , non

quid loquatur , ſed quo ſpečtet , non quid offerat , ſed quid ob

Servet , eft animo ad-vertendum . Pacis fædera miſlis equi

tibus , ſocietateque cum Alphonſo Legato inita , abrupit: 'da

tam fidem ſolvit , jusjurandum ſolemne contempſit . Ea pro

nihilo habuit , quæ apud alios ſanctiſſime obſervantur , quibus

nulla majora habentur humana vincula inter mortales . Capto

Livii foro , non ſua , ſed aliena id factum opera fimulavit :

nunc culpam in Ferrarienſem vertens, nunc præferens Ponti

ficis voluntatem , qua omnia procul a vero diſtant . Multis

variiſque verbis , ac legationibus eluſi ſumus , multis frau

dibus appetiti , multis dolis decepti. Nos vero quos ultro ſub

pacis ſpecie ad ſe ire ( a ) perſuaſit, qua contumelia [previt ,

defpe
Ν Ο Τ Ε.

( z ) Ad que Oratores , coc. Tanto con- Domini ſui voluntatem ad pacis conſiliau
temptu loquutos fuiffe Oratores negat Am . teftati fuerant , & ad calumniæ fibi intenta
mirat . ibid . fed reſponſum hoc a Poggio tu expurgationem .
confictum ait , oftenditque ex eo præcipue, ( a) Ad ſeire perfuafit. per Archiepiſco
quod oratores Taddæus Vimercatus , & pum Genuenſem .
Franchinus ab ipſo Duce miſli , pronam
 HIST . L 1 B. V. 211

deſpexit, inauditos dimiſit? Omnia profeéto hujus tyranni con- 1423

filia eo pertinent , ut receptaculum propinquum habeat e quo

nobis bellum inferre, & parva impenſa vires noftras debili

tare queat . Parentis hic animum induit , & ejus veftigiis ha

ret , qui nos ſemper per pacis fpeciem oppreſſit : hæc fuit cauſsa
quærenda quondam nobiſcum pacis , ut ſubactis Genuenfibus

liber vicinorum metu in nos arma facilius verteret . Bello hæc

immanis ambitio reprimenda eft , quæ aftuat imperandi cupi

ditate , proinde fraudes virtute ſunt , & viribus ſuperanda ;

non dolo, ſed aperto marte tam varia infidia reprimenda

Paremus igitur quæ ad bellum gerendum ſpectent , ne ſerpens

ille nos imparatos deprehendat , & a ſe tanquam nullius con
filii homines deluſos glorietur: pacem interim ſi vera non fic
Eta afferat , minime repudiemus, eo tendant conſilia , atque ope
ra noſtra, ut libertatem conſervemus , ut non moviſſe bel
lum , ſed motum inviti , tractique repreſlilje videamur

Hac legatione renuntiata , conſpectoque Ducis ad decipi

endum animo , & a concordia alieno , de gerendo bello
decrevere . Martinus Pontifex, qui rebus Ducis ob poten

tiam Florentinorum timebat ; & quia Brachius vir bello

egregius, & ætatis fuæ Dux maximus , reique militaris

ſcientia omnium judicio princeps , ſperabatur ( id enim

pollicitus erat ) cum tribus equitum millibus Florentino
rum auxilio venturus , conſpiciens majorem excitari bel
li molem , quam quæ per Ducem ferri poſſet, Antonium

( 6 ) Luſcum virum prudentia , & eloquentia ſingulari ,

Oratorem ad Ducem pace deftinavit .Ac
pro iteranda
dux conſuetis uſus artibus , omnem præteritorum culpam

a ſe rejiciendo , illamque in Ferrarienfem transferendo ,

Ꭰd 2. cujus
Ν Ο Τ Ε .

(6 ) Antonium Lufcum . A ſecretis Mar- colloquentem fingit Poggius ipſe,ubideRoia.

tini V. & Poggii collegam , uticompertum naurbis Roma . Viſebamus ( inquit) ſape de
eft ex Baprifta Poggio in Orat .Cardi Caprani-\ Serra urbis, Antonius.Luſcus vir clarifimus ,
skin. Miſcell. Ballur. To. 3. Luſcum ſecumind.Tegoque,
 212 POGGII BRACCIO LINI

1433 cujus opera urbs capta eſſet, omnino pacem fe velle affir

mavit, fed urbis reddendæ nequaquam penes ſe arbitrium

effe . Ferrarienſis, & ipſe novi belli dedecus fugiens per

oratorem Florentinos monet , atque obſecrat , ut pro re

integranda pace , cujus Dux cupidus eſſet Legatos ad fe
mitterent : mandata enim ab eo habere , quibus pacem

aperte polliceatur, qui conditionibus antea petitis affenſu

rum ſe promittat. Miſſis legatis Dux ceteris omiſſis in co

perftabat, ut qui fecum ſenlillent , tuto , & abfque noxa

in urbe ſalvis bonis eſſe liceret , ſecurique ab alterius fa
etionis injuria forent : hoc & antea Dux Antonio pollici
tus erat quod haud inique videbatur peti . Florentini

Brachii promiſſis multa pollicentis freti, ſpe victoriæ , 0

mnes ejuſmodi aſpernabantur conditiones , liberum ci
vium arbitrium Lucretiæ filioque permitti poſtulantes :
Facile omnia conveniſſent , niſi cives nonnulli nimium ad

arma præcipites victoriam ſibi perſuaſiſsent. Ignari profe

cto , quam ſit periculoſum felicem fibi fortunam ſponde

re . Pluribus ergo diebus variis collocutionibus nequic

quam conſumptis , cum ad interponendam moram ea agi

viderentur , data fpe fruſtrati Florentiam redeunt . Cum
variæ excurſiones, rapinæque utrinque in Flaminia fierent,
Ludovicus Alidofius, neque Duci,neque Florentinis aper

te favens amiſsa Imola captivus ( c ) ad Ducem perduci

tur . Capta elt ca urbs proditione militis , qui ad hoftes

tranſiens, cum compertum haberet ; quæ arcis pars haud

fatis firma præfidiis eſſet , qua arte & loco capi poſset

edocuit , ducemque ſe'itineris præbuit : cumque ob aeris

intemperiem , hyeme vi frigoris aqua foſsæ arcem circuns

dantis obriguiſset gelu , adeo ut iter tutum præberet ade

untibus , nonnullos pedites ſecum cum fcalis ducit , in ar

cem
Ν Ο Τ Ε ..

(c ) Caprivus ad Ducem perducitur : a Zanone Juftinopolitano circumventus .

 HIST. LIB . V. 2.13

cemque ,cum fomnus alte vigiles nil tale verentes oppreffif- 1423
fet , evadit , atque obtruncatis cultodibus, ceteros qui in

fubſidiis erant dato ſigno mænia ſcandere jubet , captaque

arce cum magno numero hoftes introiſsent , ' urbe nottu

poriuntur . Tantam ( d) calamitatem ab_umbra paterna

poft ejus obitum mulcis antea annis Ludovico prædictam ,

tempuſque urbis amittendæ , & diem deſignatam ferunt,
ut a me in libris de varietate fortunæ pluribus defcribun

tur. Imola amiſsa , iterum ad Pontificem legatio decerni

tur , quæ duas jam urbes fuæ ditionis a Duce occupatasdo .
ceret , rogaretque denuo pro communi pace , ut urbes eas

repeterer; non enim de propriis , fed Eccleſiæ oppidis cer

tamen eſse, quod iis recuperatis facile ſedaretur . Ille ex

veteri ( e ) odio cupidus Ducis augeri vires , quo Florenti

norum ( ut ajebat ) ſuperbia reprimeretur , cum ſua con

ſuetudine non eſse id fibi integrum propter ( f ) Brachii

bellum reſpondiſset, ſatisfeciſse tamen quoad potuerit co
rum precibus , cum Legatum (g) illis longe acceptifli

mum Bononiam miferit, in incepto perftabat: paulo poſt

tamen Ducis precibus victus , qui Legatum nimis faven

tem ( b) Florentinis apud volentem incuſabat, hominem

removit, & Archiepiſcopum ( i ) Arelatenfem Ludovi

cum (qui poftea Cardinalis ab eo eſt factus)urbi præfecit. Di

verfis
Ν Ο Τ Ε .

( a ) Tantam calamitatem ab umbra pater- | pati vires Pontificias exercebat. Vid. Pel
na , O. Quin imo dum anteriori ad eam linum Hift.Peruſ. lib. 1. p.11.
calamitatem die libruin evolveret a Patre ( $ ) Legatum longe illis acceptiffimum .Ga
ſcriptum , in eain incidifíe paginain in qua i brielem Concilmerium Cardinalem reina
ejus exitium deſcribebatur , narrat Blondus to Alphonfo Cardinali S. Euftachii , quein
fine Dec.3 . quod tamen haud fide dignam ut fibi adverſamaccnſaverant Florentini.
puto ( 5 ) Legatum nimis faventem Florentinis,
(e ) Ex veteri odio . Quod Florentini Inicio Pontifice foedus inierat cum Floren
Brachio faviffent , fibique injurii fuiffent , tinis Legatus . Nam Imola & Forilivii oc
dum Florentiæ morabatur , ut jam dictum cupatione territus Bononiæ timere ceperat .
eſt . Girard. Hift. Bonon . lib . 29. & Sigonius Hift.
(f) Propter Brachii bellum . Studium nem- | Epiſcop. Bonon.lib.3.
pe liberandi Neapolitani Regni , & recu ( i ) Archiepifcopum Arelatenfem Ludovi.
perapdi Patrimonii S.Petri a Brachio occut- cam , de Alamanis Sabaudienfem .
 214 POGG11 BR ACCIOLINI

1424. verſis in locis dum hæc aguntur , Florentini deſperata tan

topere quæſita pace , ad bellum gerendum converſi , po

teſtatem Decemviris ejus adminiſtrandi pro Reipublicæ

falute permiſere. Multa interim inter cives variis fenten

tiis jactabantur: aſserebant ex primoribus plurimi, neceſ

ſarium ad tuendam libertatem videri bellum ſuſcipi ad

verſus Ducem , cum levis , aut nulla potius fides in eo ef

fer habenda , quam tam aperte fæpius irritam feciſset .

Captam contra fædus urbem ſociam , atque vicinam , &

dum fe pacis cupidum oſtentat , quo remiſſiores eorum

animos reddat, proditione Imolam ſuo imperio adjecif

fe: proclivem eſse eum ad dejerandum , qui tam parvi fa

ceret jurisjurandi auctoritatem . Plena dedecore folere vi

deri principia delinquendi , cum vero labi ſemel cæperis

facilem curſum ad nequitiam dari : deterius videri cot ( 1 )

legationes illuſas, tot verba dolis abfumpta , quam abru

pram fidem : retinere Ducem paternum odium adverſus

Florentinam libertatem : ſimulaſse illum ſe pacis cupi

dum , quo vires amiſsas inſtauraret : poftea fimilem fui

evaſiſse : renovare illum cæpiſse odia cum progenitoribus

habita , & majoribus viribus majores inimicitias exercere:

compeſcendam dominandi libidinem jam ſurgentem : ob

ftandum principiis eſse : facilius enim naſcenti malo ob

viam iri poſse , quam corroborato : nullo pacto toleran

dam tanti ( m ) hoſtis propinquitatem : quæcumque ab

co ad eam diem ſint dicta eo fpectare , ut tanquam con

niventes , ac dormientes.Florentinos facilius queat fallere .

Non litteras , non oratores , non ſuaſores , non querelas

ullius momenti apud illum fuiſse, ſed in dies , nova para

ri
N O T Æ ..

( ) legationes præſertiin cum (m ) hoftis propinquitatem

Bartholomæum Valorium , & Nellum Flo- bus enim paullo ante occupatis , Forolivii ,
!
rentinorum legatos ſe adire non paffus elt , & Imola, propinquior Florentinis factus
peftis ſuſpicione dolum tegens .. erat ..
 HIST . L 1 B.V. 2 IS

ri tendicula , quibus Reſpublica Florentina ſuis laqueis in- 1434

necti queat : parandas e veſtigio copias eſfe , in Flami

niamque mittendas , quibus mordacis ſerpentis aſtus in

calſum evadant . At vero nonnulli ex ſenioribus qui pa

cem malebant , maturius conſulendum cenſebanr , mini

meque inutilem dicebant, aut pernicioſam parvi tempo

ris moram videri , ſi conſilio regatur, cui nil tam adver
ſum habeatur , quam feſtinatio . Ducem aperte profiteri

pacem cupere ſe , Pontificiſque ( n ) decreto pariturum :

quod equites-lui egiſſent corrigi, emendarique poſſe ,cum

fe inſcio dicat cos auxilium deprecantibus tuliſſe . Expe
ctandum igitur paulum , fi quo modo locus daretur relar

ciendæ pacis. Legationibus mittendis , objiciendis , pur

gandiſque criminibus circumacto fere anno cum Ducis

equites horrentis pacem Flaminiam vaſtarent , Decemviri,

qui prioribus ſuffecti erant,decreto bello Pandulphum ( 0 )

Malateſtam , Urſum ( p ) Urſinum , Ludovicum ( 9 ) 0
bitium Lucenfem , Nicolaum Tolentinam , Arditionem

( r ) Carrarienfem , plureſque ( 1) præterea Præfectos rei

militaris peritos, cum ſex equitum , pedicum vero tribus

millibus mercede conducunt , Ducemque belli Carolum

Malateſtam , virum bello , & pace inſignem declarant

qui coacto in unum exercitu caſtra prope Livii forum mc

tatus eſt , ſi qua occaſio per ſeditionem fe offerret urbis
reci

N O T Æ.
( n ) Pontificiſque decreto pariturum . Pon- urbis fuerint renunciati , ut videre eft in eo
tificem Florentinis infenfum noverat , ideo rum ſteinmate quod mihi communicavit
illius arbitrio le ſuaque committebat . Clar. Vir Abb. Joann. Baptiſta Cafortus , qui
( ) Pandulphum Malasefiam . Caroli hæc etiam in fua quam elaborat Prati hifto
Ariminenfis Principis fratrem . ria fuſius adnotabit .
( 2 ) Urſum Urſinum , a Monterotundo . (v ) Arditionem Carrarienfem . a Brachio
( 9 ) Ludovicum Obitium . Lucenſem ap- unà cum ducentis equitibus Florentinorum
pellat Poggius Ludovicum , quia a Luca auxilio miſſum .
oriunduin , qua ejus majores a Gibellinas plures praterea Prefe &tos . Rannuc
factione expuls Pragum venere poft annumciurn fcilicet Farnefium , & Chriſtopho
ribus pr.æc
MCCC Civitate
ipuis dovero lunt, uc,te&r Pr
nati Pratenfi hono
iore rum Lavellum . Ammir, T0.2.liv , 18.pololo ,
 216 POGGli BRACCIOLINI

1424 recipiendæ. Caſtella quoque ( ) aliqua expugnavit :præ

dæ parum fuit , cum omnia pecora , agreſteſque in ur

bem comportatis eorum rebus refugiſſent. Summum erat
Decemvirum ftudium in exercitu comparando , quo ſu
perior Philippi copiis eſſet. Sed non minor inerat cura
ut favore exulum Genuenſium urbem tam validam amit

teret : quorum exhortationibus adducti , triremes qua

tuor , & viginti ſub Henrico Alphonſi Regis Aragonum

fratre , Lucæ Albitii Maſi equitis filii opera , comparant ,

quæ portum ingreffæ , fi qui tumultus in urbe civium fas

čtione orirentur, nihil profecere: Plus etenim apud illos

odium (u) in Catalanos , naturali, & inſita inimicitia
æternoque pene hofti valuit , quam exulum benevolentia ,

quæ haud dubie res in urbe novari coegiſſet, illoſque ad

miſiſset , fi aliis auxiliis innixi reditum procuraſsent :

Thomas enim Fregoſius haud multo ante tempore Dux

patriæ una cum (x) ejectis , cum ad mænia accelliſset ,

civeſque ad liberandam ſervitute urbem hortarecur , affir

maretque fi præſentem occafionem amitterent , fruſtra

cos poſtmodum Deorum auxilia imploraturos , tentaris

fruftra omnibus , capto (9 ) Delphini portu , quod reli
quum æſtatis erat oram utramque maritimam frequenti
bus incurſionibus infeftam reddiderunt . Carolus interea

cum Forumlivii obſideret , ciyes ægre palli vaſtari late

agros ,

N O T Æ.

(1 ) Caftella quoque aliqua : ut Sadora- potitus erat,devaſtatam . Quod ut ulciſce

num , & Flumanum . Marcheſius Hift. Foro- rentur Genueſes Caralauniæ oram ipſi quo
liv.lib.6.P.3646 que Duce Antonio Grimaldo ſunt populati,
( u ) odium in Catalanos . Ab anno 1 & apud Baleares cuni hoftibus congreffi eos
MCCXCI. ad hæc uſque tempora non in- fuderunt. Foliet.lib.5. do 6 .
termiſſuin . Odii origo non aliunde eſt ( * ) Una cum ejectis . quos inter Nico
quain ab auxilio Piſanis occulte in Genuen- laus , & Joannes Ludovicusex Fliſcorume
ſes præſtito . Bellum ex Genuenfi navia Ca- gente .
talanis capta initium habuit , Renovatae ( y ) Capto Delphini porru . nec non See
odii , & bellicaufa eſt propter Ligufticam gelto , & Monelia oppidis in Orientali
oram a Petro Aragonenfi Rege, quiSicilia ( ora fitis .
 HIST. LIB. V. 217

agros , feque intra mænia clauſos teneri, majora ſubſidia 1424

ad ſe tuendos ( nam ad eam diem ſexcenti ( 2 ) tantum

equites urbis ſubſidio aderant ) a Duce petunt. Miſli ex

templo equitum quatuor millia , Angelo Pergulenſi Du

ce : qui copiis omnibus in unum coactis Zagonaræ oppi

dum , quod Comes ( a ) Albericus tenebat fædere cum

Lucrecia vinctus, obſedit,ſibique quo tutius ad urbem pa

teret iter , expugnandum ftatuit: caftris juxta poſitis ac

foſsa circumducta ſumma illud vi oppugnare adoritur .

Albericudiutius
s oppidum tueri a fe pofse adverſus tot
copias diffiſus, Caroli opem ad tollendam obſidionem im

ploravit ; qui multum ad belli famam conferre arbitra

tus , eam obſidionem ſua opera tolli , veſperi cum omni

bus copiis caftra movit . Sed e veſtigio iter ingreſſis tanta

vis aquæ cælo die noctuque miſsa eſt, eæque noctis tene

bræ incubuere , ut fummo cum labore decem millia paf

ſuum conficerent: plures aqua redundantes itinere fatiga

ti in via conſtitere: alii per ignotas ſemitas delati longius

procul a ſociis aberrarunt . Tandem cum paulo poſt (6 )

exortum Solem in conſpectum hoſtium ventum eſset

ſubito in aciem nullo adhibito ordinedefcenderunt . Nam

cum major pars quidam firmandis caſtris , alii ſumendo

cibo , & quiete feſlis danda occupati eſſent , reliqui , &

in his Arditio nulla ſumpta quicte , neque curatis corpo

ribus repentino impetu in hoſtes irruerunt , eiſque fuga

diſſipatis ad prædam relicto hoſte converſi ſunt , ſpatio

que illi fe a fuga colligendi, inque prælium redeundi dato,

agmine facto victores (poliis intentos aggreditur . Quibus

ſuperatis, & alii fubinde equites auxilio luis antea fugien

tibus occurrunt . Haud dubium eſt Carolum victoria po
Еe titu
Ν Ο Τ Ε.

(2 ) Sexcenti, & c. Sieco Montagnaneo ( 6 ) Post exortum folem . Die XXIV .

utdiximus Ductore . Julii .
( a ) Comes Albericht , de Cunneo ,
 218 POGGIT BRACCIO LINI

1424 titurum fuiſſe , ſi ceteri Præfecti priorum impetum fecuti

efscnt : fed dum cunctantur, dum imperium Ducis expe

ctant , ab hoſtibus profligati terga vertunt. Æquo Marte

aliquandiu pugnatum eſt . Demum Florentini , tum iti

neris nocturni labore , tum certamine , limoque terræ

( omnia enim imber occupaverat ), viribus exhauſti ſupe

rantur , & hoftis prius ad locum ubi Carolus erat perve
IM
nit , quam ille fuos fugatos animadvertiſſet: cujus pruden
tia admodum deſiderata eſt, cum neque loco , neque tem

porerem fortunæ commifiſſet. Plures,inter quos ipfe Caro

lus ( c ) capiuntur ; multi falutem fuga ſibi paravere

Urfus ( d ), ac Ludovicus eo in prælio occubuerunt . Pan

dulphus Ravennam , Tolentinas Cæſenam deferuntur , re

liqui in hoſtium poteſtatem devenerunt . Ea victoria ela

eus Angelus ( c ) Cæſenam , Ariminumque petens , mul

tis in ea regione oppidis , & caftellis receptis, Ariminum

haad dubie cepiſſet", niſi Philippus ( f) `id prohibuiſſet .

Nam , ur Carolus eft ad eum deductus , non pro capti

vo , aut hofte habuit , ſed ut tutorem fibi , fratrique a

Patre relictum veneratus eft . Abire illum primo quo vel
3
let , venarique , quo exercitio admodum delectabatur, per
mittens haud multo poſt variis decoratum donis in pa
triam remiſit . Fuit Carolus (8 ) vir , tum belli , tum pa

cis artibus egregius , & priſcis illis majoribus meo judicio

comparandus : maxima in eo erat auctoritas , cum pluri
mis virtutibus , tum morum optimorum gravitate con

tracta : Studiis præterea litterarum deditiſfimus , & diſſe

rendi
Ν Ο Τ Ε.

( o ) Carolus capitur , ab equo pugnando , privum benigne excepit , deinde honoribus

dejectus .
(d ) Urſus . Urſinus in aquæ pluvialis
ſtagno demerſus , & Ludovicus Obicius
occiſus , Amminar, lib .18.
le ) Angelus. Pergulenſis .
i Philippus . Carolum Malateftam ca
cumulatum liberumque dimiſit .
( 8 ) Fuit Carolus , dc . Ejus elogium vi .
dere eft in Hift. Ariminenfi Caf. Clementini
"lib.8.0.223. & in Blondo Flavio Dec. 3. init .
lib.z.
 HIST . LIB. V. 219

rendi cum viris doctrina , & ingenio præftantibus , qui- 1424

bus admodum utebatur cupidus . Fortuna tantum in bel

lo , & felicitas pugnandi defuit, quæ prima in Imperato

ribus requiruntur. Tanti ( b ) exercitus clade , quæ anno

quarto ,'& vigeſimo fupra mille quadringentos accepta

eſt, Decemviri novis comparandis copiis omni ſtudio in
tenti Oddonem Brachii ( i ) apud Aquilam conimiſſo præ
lio interfecti filium adoleſcentem cum exercitus paterni
reliquiis , qui equites ad mille ducentos erant condu .

cunt: cumque Præfecti munia nequaquam obire per æta

tem poſſet ,Nicolaum Piccininum alæ equitum füb patre

Præfectum , cujus conſilio in rebus gerendis uteretur ei
attribuunt: qui cum in Etruriam veniſset , in Valle Lamo .

nis incurſione facta ab agreftibus, ac Montanis ita inter

clulus, ut neque regredi, neque progredi poſset , pugnan

do interficitur ; reliquis aut captis, aur diſſipatis Nicolaus

( 1 ) Faventiam captivus perducitur , quam Guidantonius

Manfredus Mediolanenſis in eo bello partes fecutus rege
1

bat . Eum Nicolaus , qui in libera cultodia erat hortari ,

ac monere non deftitit, ut Florentinis potius propinquis ,

quorum opera promptiori ad ſe juvandum uti poſset ,

quam longe abſenti, cujus auxilia in adverſis tardiora fu

tura eſsent, faveret : niajoris enim pendendum eſse propin

qui hoftis metum , quam fpem auxilii procul remoti . Ac

Еe 2 celse

N O T Æ ..

( b ) Tanri exercitus clade . Florentinos mont.lib.4.cap.3. Coriusvero p.IV. refert Bra

exercitu ', & ducibus fpoliatos fubigere chium ad deditionem invitatum a quodam
facile potuiffet Philippus , fiarce Medio- Fulginato , & ab eo , cum ſe dedere no
lanenfi , ubimorabatur , egreffus rei bene i luiflet , occifum . Hujus elogium habetur
gerendæ occaſionem non amififfet , ut Flav, ! in Dialogo Benedicti Accolti Arerini de pre
Dec.3.lib.z. si anria Virorum ſui avi '. Parmap.250
( 0 ) Brachiiapud ' Aquilam interfecti . cum (1 ) Nicolaus Faventiano caprizas , doc.
mentitis veſtibus, ne ab hoftibus in le unum una cum Franciſco ejus filio , Marebiæo Ca
tendentibus agnofceretur , pugnaret , a Pe ftellano Florentinorum Commiflario , &
ruſinis exulibus quosurbeejecerat agnitus Comite Nicolao Urſino . Ammirato p. Io.
occifus fuit . Leon . Aret. Hift . Ital.rer. Sum - T0,2. lib 19..
 220 POGGIT BR ACCIOLIN I

1424 ceſserat antea Guidantonius Mediolanum ut Carolum

( m) Avunculum bello captum ſalutaret , videretque: ubi

in multorum præftantium virorum cæru cum de rebus in

Flaminia geſtis ſermo exortus coram Duce eſset, ac Guid

antonius partam victoriam laudibus tollerer , ſibique ex

ca non nihil gloriæ vindicaret , caftigatus eſt acriter ver

bis a Carolo , aſserente illum ſtulte nimium feciſse , qui

Ducis amicitiam ab ſe longinqui , & a quo nihil unquam

beneficii percepiſset , Florentinis proximis , quorum Ref

publica (n ) diuturnior eſset futura & a quibus in ſuos

nonnulla extarent merita , prætuliſset . Quæ verba cum

penicus pectori bæſiſsent, facile apud eum coaluere . Ac.
cellit ad fectendum animum , quod ingentia Ducis pro

miſsa nullo in loco apparebant , & Decemviri , cum pecu

niis , tum pollicitationibus impulerunt , ut meliora confi

lia ſecutus deſciſceret ad curandam Rempublicam Floren

tinam , quæ maxime eo bello opera illius fuftentata eſt , ac

defenſa : omnis enim ferme belli moles in Faventinos con
yerſa eft , & Duce defectionis injuriam ulciſci quærente ,

& Florentinis pro illius urbis falute , tanquam pro com

muni patria pugnantibus. Nicolaus quoque dimiſsus ,co

piarum omnium , quæ ſub Oddone milicaverant Dux ( 0 )

declaratus . Poft acceptam calamitatem , pluraque amiſsa

caſtella Renaldus Albitius , Veriuſque Guadagnius orato

res ad Pontificem decernuntur, qui petant , ut Urbes per

Ducem captas , etiam fe adjutoribus recuperaret : ſublatas

eſse defuncto Brachio quas antea retuliſset difficultates : fa

cillimum fore , fi animum incendat , Ducis copias Flaminia

pelli ,

Ν Ο
O Τ
T Ε.
.

( m ) Carolum Avunculum . Ex forore ne . I lao Piecinino Oddonis tribuunt , qui eum

pos Caroli Guidantonius . e medio tollere ficmolitus, ut ſummam im
( n ) Quorum Refpublica, Reipublicæ vi- | perii auétoritatem fibi deferendam curaret .
ta , quam Regum diuturnior . Vid . Ammira , p.1.10.2 . lib.19.
(0) Dux declaratus . Nonnulli Nico
 HIST. LIB. V. 221

pelli,, eamque reftitui in Eccleſiæ ditionem pofse · Que- 1424

rerentur quoque nimios favores per Legatuṁ Bononien
fem contra Florentinos hoſtibus ſuis impendi , quibus ar

ma , equi , veſtes, commeatus, liberum iter lubminiſtraretur,

fuis vero his omnibus interdici, plufque odii ab co in ſe ,

ab adverfariis oſtentari . Periniquum videri tantas
quam
ſuppeditari opes illi, cujus Pater , avus , Patruus , majores

omnes ſemper hoſtes ſe Romanorum Pontificum præbuiſ

ſent , eorumque ( p ) imperium occupaſsent : oppugnari

autem eos , qui omni ope Sacroſanctam Romanam Eccle

ſiam defendiſsent , quarum rerum recens ( 9 ) adhuc ex

taret memoria : rogare Pontificem , ut illi mandet , fi aut

nequeat , aut nolit Florentinis adeſse , faltem ab injuria

abſtineat : poftulare Pontificis dignitatem , ue ſe æquum

judicem nulli faventem parti inter armis decernentes præ

beat , quamquam æquius videretur ; & Pontificis officio

dignius his favere , qui pro reftitutione rerum ſuarum fum

fiſsent arma , quam cum eo ſentire , qui bona Ecclefiæ

uſurpaſset. Hæc quoque Legatio a Martino contenta eſt,

aſserente quamvis Brachius lublatus eſset , ut Perufium ta

men , ceteraſque Urbes Romæ propinquas quasille inique

rebus cæteris præferre ; quod
poſsediſset , recuperaret , curam
ad Legatum vero attineret, diſplicere ſibi, ait, ſi in partem

Ducis declinaret : fcripturum ſe tamen , ut neutri ' faveat

parti ; quo reſponſo perſpectum eſt ,cupere Martinum bel

lum protrahi , & in eo Ducem ſuperiorem eſse . Alii ſub
inde legati Venetias miſli, Pallas Strozzius eques , & Jo

hannes Medices, qui dolos ( r ) , & fraudes Ducis in vio

lanı
Ν Ο Τ Ε.

( p ) Eorsimque imperium occupaffent . Bo- 1 ce arma ſumpſerunt.

nonia præcipue ab Archiepiſcopo pri
mum , deinde a Galeario occupara .
( 9 ) Reccus adbuc extaret mémorin . Pilis
enim concilium ad ſchiſma collendum ha-
besi fiverunt , & in Ladislauin pro Pontifi-
(r ) Dolos.c .fraudes Ducis , c . Suis in
Orationibuscontra Ducem , exordium ab
ejus fraudibus & dolis ſumit , ut auditorum
animos in ejus odium commoveat ; & ab
iis , quæ velit , facile exprinjat .
 222 POGGI1 BRACC10 L INI

1424 landis pacis fæderibus exponerent , cum per varias ſimu

lationes , diſſimulationeſque duas Ecclefiæ urbes ceperit 3

multaque præterea ſociorum ſuorum oppida , quo ex pro

pinquis locis Florentinos invaderet : palam a ſuis dictitari,
non depoſiturum arma Ducem , quoad paterni imperii in
Etruria urbes , & loca recuperarit , quæ omnia parrim

Pontifici, partim populo Florentino parerent. Cogitarent

( S ) , conſultarentque quid agendum foret : non eſſe tu

tum ( t) augeri potentiam Ducis varia verſantis animo ,

& a fortunæ ( 1 ) beneficio animum fumentis : repri

mendum videri furentis ambitioſi impetum , cui nec fua ,
nec aliena ſatis videantur . illum verbis offerre pacem , se

bellum gerere acerrimum : non poſiturum cupiditatem

dominandi, ſi Tuſciam ſubegerit , ſed majora , ut eſt ca.

prus hominum , animo verſaturunt, quo Genuam omni au

xilio derelictam expugnaret : feciſſe poftea cum eis ad de

cennium pacem , quo fecurus a Venetis , Florentinos de
bellaret : cos ſi fibi obedientes fecerit , Venetos proculdu.

bio appetiturum , quo paternas ( x ) urbes recipiat. Ideo

cum ſint prudenrillimi fucuræ tempeſtati , dum tempus

detur , providendum videri . Salubre elle obviam ( y ) ire

fururis periculis , & præoccupare venturæ tempeſtatis da

oina : aut enim pace quieti Italiæ conſulendum effe , aut
bello
Ν Ο Τ Ε.

Cogitarent, oc, a Sui periculiconfi- | Șic Xenophon. ibid . roce goip iows ó Oids:
deratione . έποι'ησιν άμα την δύνασθαι , και τα φρο
( T ); Non effe rurum augeri porenriam ducis . YpceTQ QUESO JO TOV.drIparmWY.. Nempe
Imitatur Poggius Xenophontem lib. s. ubii Deus fcilicet effecit quod, una cum potentia ho
Cligenes Orator Græcos omnes in Olyn- minum animi creſcant -
thiosmovere ſtudens ait : éyvorioate neue ( x ) Paternas urbes . Veronam , & Vin
TÓTE , Tös eixos urar, tonü uriboros e Ipoleicentiam , quas Galeatius moriens Joanni
ζομένης δωάμεως μη αμελήσαι , και ταυ- Maria teftamento reliquerat .
της και κατα των μονοή , αλλά και κατά ( ) Obviam ire futuris periculis . Poriuf
Sdnattar, ioxupai's yerouívns. Hoc elt non que anticipare , qnam expectare inſidias
effe jana rationis , cum longe major potentia in Lut Thucydides lib.i. in Oratione Corcyreorum
unum . coaleſcit: een maxime terra marique con- J ad Athi nece a poet ißishwe aurois járnor's,
formatur, eam negligere , ac minime curare . ή αντεπιβελαν .
( w ) A Fortuna beneficio animum fumentis
!
HIST. LI B. V. 223

bello inſanam temeritatem contundendam . Se quidem 1424

optare pacem , quam fi Dux refpuat , armis decernen

dum fore potiuſquam ferviendum . Refponfum eft , Ora

tores ( 2 ) ſe, qui de pace agerent ad Ducem miffuros ,
qui cum ad eum venifſent verba ambigua , & dolis plena
retulerunt . Ad Sigiſmundum quoque Imperatorem Le.
gati profecti, qui injurias erga ſe Ducis narrarent , horra
renturque ad coronam in urbe capiendam . Ad eam rem ,
& pecuniam in fumptus , & milites pollicerentur . Dum
hæc a Pontifice , & a Venctis poftulantur, Pergulenſis par

eitis copiis in agrum Florentinum ingreſſus , Porticum

oppidum a ſe caprum diripit. Doadola deinde , Caſſiano

que, & compluribus caftellis Flaminiæ in poteſtatem re

dactis Caſtrocarum obſedit: reliqui in vallem Balneam de

ſcendentes , cum quædam caſtella fe illis dediſſent , omnia

rapinis , incendiis ,fpoliis, cæde nullo fexus diſcrimine fce

darunt . Arcem Gorzani, ad quam cum omni ſupellecti

li pretioſiori, Gherardus ( a ). Gambacurta ejus Oræ Prin

ceps confugerat, diutius oppugnatam deſperata victoria

reliquere : obſidio quoque Caftricari adveniente hyeme

omiſſa eſt. His actis Pergulenſis , dimiſſis in hiberna mi
licibus accerfitus ad Ducem abiit . Florentini augendis co

piis intenti Berardinum Ubaldinum , virum armis nobi

lem in eorum præfidium cum duabus turmis equitum ex

civerunt , qui Decemvirum juſſu Faventiam profectus eſt .

Philippus interim , ut novo bello Florentinos diſtineret

in Etruriam ad Caroli Malateſtæ oppidum , quod Bur

gum ſepulchri vocant , eos equites quos Angelus habue

rat ,
N O T Æ.

( z ) Oratores &c. ad Ducem miffuros. Obgatio per Petrum Corrarium eloquentiffi

hanc rem plures enuinerat oratores ad Phi- mum virum miffa .
lippum a Venetis miffos Petrus Juftinianus ( a ) Gherardus Gambacurta . aurum o
Hifi. Ven . lib.6 . hoc eſt Andream Contare- mne ex Piſarum venditione a Florentinis
num , Laurentium Bragadenum , & Nico- exactum una cuin ſupellectile illuc adduxe
laum Maripetrum . Nova quin etiam Le - rat,
 224 POGG11 BRACCIO L INI

1424 rat, plureſque præterea miſit , quibus Guidonem præfecit

Torellum , ut agrum Aretinum , vicinaque oppida infeſta

bello redderet . Franciſcum vero Sfortiam , quein patre

defuncto Pontificis ( 6 ) opera cum duobus equitum mil

libus conduxerat , in Faventinos ire juſſit, quo duplici bel

lo hoſtium diſtractæ copiæ ſuis impares robore eſſent. Ad

ejus regionis tutelam , ne deſtitura præſidio videretur de

ftinatus Ubaldinus , plurimis levibus præliis cum hofte com

miſſis , demuin Torelli aſtu in inſidias ( c ) pugnando de

ductus , cum diu fummis utrinque viribus cercatum eſſet,

tandem numero , & viribus impar holte ſuperante capitur:

multi co prælio ceciderunt : pluribus captis, pauci fuga

evafere . Non minor hæc , quam apud Zagonaram ad

verſo tempore accepta plaga multorum animos terruit

cum omnis ea ora ad victoriam Ducis mentem Alexerit .

1425 Is qui ſecutus eſt annus , qui fuit quintus , & vigeſimus
ſupra mille quadringentos , difficilis ſane , formidoloful

que Florentinis fuit . Nam & plura ( d) Aretini agri ca

ſtella ad hoſtem defecere , & Nicolai Piccinini ad Du
cen tranſitus rem Florentinorum admodum debilitavit .
Cum enim Nicolaus Tolentinas ſubſidio Aretinis miſſus

eſſet , Piccininus quoque eo cum ſuis copiis ex Flaminia

ire juſſus, iter per ſuperiorem Arnum præmiſſis equitibus

feciſſet , exploratis & fitu , & munitionibus oppidi , cum

in Aretinum agrum veniſſet , relictis Florentinis Torello

hæſit , five majoris ſpe præmii , five ( ut ipfe afferuit )De

cemvirum multa pollicentium , parva ſervantium injuriis

impul
N O T Æ.

( b ) Pontificis opera , licet a Florentinis ( ) Piura Aretiniagri castello , Adverſi

duplex oblatum foret ftipendium . Cor.p.v.
( c ) In infidias pugnando deductus . apud
Anglarium fugam fimulantes hoftes Ubal
dinum in infidias deduxere , ibique ex late-
bris prodiensGuido Torrellus incautumi
hujus prælii fama Tifernates & Petra
malenſes ad defectionem excitavit . De A
retio , & Cortona actum quoque fuiffet
ni Piccinini illic commorantis opera in fide
manfiffent, Blond , Flav, Dec. 3. lib. 2. co
. , .
 HIST. LIB . V. 225

impulſus. Tanti ducis tranſitione , quam falſo Faventix 1425

inter eum , & Philippum firmatam quidam auctores ſunt ,
maxime Florentini ſunt confternati , cum ſuæ vires dimi

nutæ , & hoftis audæ eſſent : neque enim dubium erat

quin ſi Torellus Piccinini conſilium ſecutus eſſet, magnam

calamitatem Florentina Reſpublica acceptura fuiſſet: hor

tabatur namque hominem , cujus ſupremain ea regione

poteſtas erat , ut e veſtigio in Vallem Arni oppidis refer
tam , mediamque Aretium inter , & Florentiam deſcen
‫ر‬
deret ; profligato enim Ubaldino , nullum præfidium ho
ftibus in his locis eſſe ; facile fore , ut omnibus ejus re

gionis oppidis potirentur. Sperare ſe primo impetu cun

cta conſternata metu , ſuiſque auxiliis diffidentiain pote

ftatem ventura ; quod fi accideret , ſecluſa a præſidio Flo

lentinorum Aretina civitas , omnique ſpe deſtitura ad Du
cem deficeret : Cortonam quoque Aretinorum exemplum

ſecuturam . Er haud dubium , ſi ejus conſilio Torellusſte

tiſſet , magnum rerum motum in eis locis fuiſſe futurum ,

territis præſertim omnibus , &

ad refiftendum repentino
necdum ſatis fortunæ
hoſti imparatis . Sed dux cautus

fidens , incertæ ſpei tutius conſilium prætulit . Itaque in

eiſdem locis captis pluribus caſtellis , tota hieme eſt com

moratus . Dum hæc inter fpem metumque agitantur , tres
a Florentinis oratores ad Pontificem mittuntur , Renaldus

Albicius , Nellus jureconſultus, Angelus Philippi filius Pán

dulphinus, oratum ut pacem inter fe, & hoſtem pro Ita

liæ ſalute componeret . Hi multis verbis ad ejus officium ,

dignitatemque, cum Pater eſſet communis omnium Chri

ſtianorum , ſpectare affirmabant, primum tutari civita

tes , & provincias Romanæ Eccleſiæ ſubjectas , eaſque a

tyrannis eruere ; deinde auctorem , & arbitrum eſſe pacis,

cum ſciret qui fructus ex bellis prodeant , & martem eſſe

communem , ſæpiuſque eos , qui primo viciſſent, mutata

Ff poft .
 ż 26 POGG11 BR ACCIOLINI

1425 poſtniodum fortuna victos ſuccubuiſſe : debilitatam eſſe

multorum ( e) proditione fuam Rempublicam , ſed ad

huc multum ſupereſſe virtutis , & virium , & pecuniarum ,

quibus exterorum , fi fua deeflent, auxilia implorarent

Miſſus inſuper Venetias Laurentius Rodulphus, omnis di

vini humanique juris peritus , ac magnæ in Republica au
ctoritatis , qui cos ad ſocietatem .
, & commune fædus con

tra potentiam tyranni hortaretur , quem doceret non elle

co animo , ut rebus ſuis , & parta de ſe victoria acquie

fcat : raptum illum dominandi cupiditate ad vjolandam

contractam ſecum pacem ; ſimul ac Florentinos debellaf

fer ( f), arma adverſus Venetos moturum . Deſtinaſſe il

lum ſibi Italiæ imperium , quod ut facilius conlequi pof

ſet ,Genuenſes primum ſubegille, quo par eis claſſe mari

de
tima eſſet: plures inſuper urbes paternæ ditionis, quæ

feciſſent, in poteſtateni redegiſse. Appetiſse deinde debi

liorem partem , ut ea victa validiores aggrederetur . Ideo

illum ſocietatem cum Venetis exoptaſse , quo Florentinos ,
ſi adverſus cos arma moviſset , deltituerent : fed tanti fa

cturum Venetorum fædus, quanti fecerit Florentinorum :

nullam fidem habendam eſſe verbis , aut promiſſis ejus ,
qui tam aperte ſe contra pacis conditiones fefelliſser. Pro

inde dum Florentinis adhuc vires ſuppeterent , id ſuſcipe

rent bellum , quo ſumma gloria , ingentes opes , magnum

imperium illis pararetur . Veneti , etſi vera quæ diceren

tur videbantur , tamen ex Senatus auctoritate reſpondent:

anti- ,

N O T Æ

( - ) Multorum proditione . nempe Comitis ( ) Ac debellaſſer ,arma adverſus Venetos

Alberici,Chriſtophori Avellii, A &tiide Co. moturum . Eodem argumento utuntur Cor
initibus de Romena , Guelphi Comitis de cyræi , apud Thucydidem lib.i. ut Athenien
Doadola ,Antonii Franciſci de Pontadera ,& les adverſus Corynthios moveant , ſibique
Nicolai Piccinini , qui omnes in prætorio belli ſocietate conjungant , imo ei demu
palatio proditorum more pede ſuſpenſi de -i pene verbis . noui opoxutenaußerortas hipais
picti fuerunt. Scip . Ammir.p.1.1.2.lib. 19. love , is slui Vretipar étigtipnew ,
1

HIST. LIB. V. 2 27

antiquam Philippi amicitiam (8 ) , ſocietatemque obſta- 1425

re , quo minus fædere jungantur: oratores tamen ad eum

fe miſsuros ex principibus civitatis , qui eum ad pacem

hortentur , moneantque, ut ab armis defiftere velit , ne

quod jure nequit , vi & injuria aſsequi velle videatur . Le

gati Mediolanum profecti, ut renuntiarunt Ducem ver

bis rem protrahere , & diem ex die ducere , aliudque ( b )

hominem quam lingua oſtentaret , pectore verſare , ex
victoria , quam
templo nonnulla incellit fufpitio , ne parta
animo conceperat , omnis belli moles in ſe converteretur.

Suſpenſos itaque confilii , & incertos animos erexere ver

ba Franciſci Carminiolæ , qui invidia , communi regno

rum malo , maximis rebus geſtisextra Ducis fines profu

gerar . Is cum omnia Ducis confilia calleret , affirmavit.

proculdubio illius eſse animum , ut ſubactis ( 1) Floren

tinis ad Veneros transferret arma multiſque verbis per

fuaſit , ut dum facile illius confiliis obviam iri poſſet , cu

ram libertatis ſuæ ſervandæ fuſciperent . Orator quoque

Laurentius (1) hortando , monendo , ſuadendo , futura

monſtrando pericula jam multorum animos flexerat .

Quod intelligens Dux , multorum quippe jam ſententiæ

Ff 2 vul

N O T
Τ ÆΕ .

( 3) Philippiamicitiam focietatemqueobfta. ). ExSpis góp proixeiros ópüs dis ao turgu

re DIY
Idein reſponſum Romani dedere Campanis έτερον μίν κεύθα ενι φρεσίν , άλλο
auxilium adverſus Samnites petentibus, Au 5 Bula .
xilio vos Campani dignos cenfet Senatus , sed ( i ) Subactis Florentinis ad Venetos trans
ila vobifcum amicitiam inftituipar eft , ne qua ferret arma , Imitàtur Poggius Herodorum
vetustior amicitia at focieras violetur . Samni- lib . VII. 'ubi Athenienfes & Lacedæmonii
Its nobiſcum fædere jun &ti ſunt loc.Legasos, foc- ! Gelonem Siracuſarum Tyrannum in fuis
ut fasjuſque , ad focios , atqueamicos precarum partes adverſus Xerfem craducere tentane ,
mimemses ; ne qua i obis vis fiat . Liv.lib.7. hoc præcipue argumento : Neque enim ype
( h ) Abındgue quam lingua ostentares ,per raveris Perſam , ſi nos victor pratio everterit ;
Etore verſare . Hujus notæ homines præ ce- l in te non effe venturum : quin immo hoc anie
teris ab Achille peroſos refert Homerus lib. i caveris.
IX, Iliad
( 2) Laurentius, Rodulphus Florentinus.
 1 28 POGGI1 BRACCIOLINI

1425 vulgatæ erant , denuo oratoribus ( m ) Venetias millis

iiſdem quibus ſe pacis cupidum ſimularat artibus rem pro

trahebat . Eis vero qui penes Pontificem erant , ut de re
conciliatione Florentinorum agerent , mandat , fufpicatus

fore , quod fummopere appetebat , dum pax tractando

differretur, ſe quibus vellet conditionibus Florentinos in

Etruria oppreſſos obſtricturum . AtLaurentius eorum quæ

in urbe agebantur ignarus ,occulta , & ad dolum ſpectan

tia Ducis verba , conſiliaque evolvens , quæ antea ab eo

dicta erant , pluribus recenlebat , orans Venetos , ut priva

tæ ( n ) quoque libertatis , quæ ſua deperdita in diſcrimi

ne verfaretur , rationem haberent . Notam effe Ducis mien

tem , qui quo magis oſtentat verbis pacem , eo magis ad

belli curam ſpectaret: Ducis fidem ex ſe cognoſcere vel

lent , quos ille fallaci ſemper pacis commemoratione de

cepiſſet; nequaquam fore contentum infinitæ ambitionis

virum patriæ fuæ ſpoliis: Inajora illum appetere : nullam

fidem ), nullum jusjurandum apud eum ſanctum eſſe:

majora auſurum , ſi prima ſuccedant : proinde de ſalute

propria cogitarent : Venetorum agi rem ea focietate , qua
profecto aut utraque Refpublica ab illius infidiis tuta
redderetur , aut Ducis vires minuerentur . Quæ verbis ſä

pius iterata multorum civium mentem inclinarunt ad fir

mandam cum Florentinis focietatem . Legati vero Philip

pi non ab eo , ſed a Florentinis teftabantur pacem abru

ptam elle 2 cum Liburni portus caſtello empto , Tho

mam

N O T Æ .

( m ) Ormoribus Venetias miffis , Beltran ( 0 ) Nullam fidem , nullum jusjurandum ,

do Lumponiano , & Joanne Arerino , qui
Galeatii fuerat ab Epiftolis .
{ * ) Et privasa quoque libertatis . Non
enim majori argumento , quam libertatis
tuendæ Venetosmoveri poffe putabant Flo-
rentini , quod nunquam fervitutein pala
effent .
Ga. Eadem ratione Lacedæmonii apud He..
rodorum lib . vii. Athenienſes in Mardo
nium ſollicitant, direp BŮ Tuyzávet 960
veortes irisquéVOITEN , w's Beep Beépowo w ésir
*TE TISOY BTi damdes stiv . Quod idem eſt
ac , si re&te japiris,nihil barbaris effe , neque
fidum , neque verum
 HIST. LIB . V. 229

mam ( p )Genuenſium Ducem , cui bellum inculerat, grandi 1425

pecunia juvilſent. Laurentius manifeftum id , novumque

calumniandi genus aſſeverabat : nulla enim lege , nullo
inſtituto , nullo fædere prohiberi Florentinos emere por
tum , qui paulo antea Piſanorum finium extitiffet , * quæ

cum omnibus humanis , diviniſque a Gabriele Galeatii fi

lio ducentis millibus aureis empta fuiſſet . Itaque nullam

cenſeri debere injuriam cuiquam factam eſſe , fi Piſano.

rum jura præter juſtitiam occupata propriis fumptibus re

cuperaſſent: nihil a Duce ineptius afferri poſſe , quo a ſe

exorti belli culpa anioveri queat . Carminiola interim ,

qui Tarviſi morabatur ,altu ( 9.) Ducis veneno appetitus,

re per ancillam detecta , ac ſceleris auctore ſecuri percuſ

fo , Venetiasprofectus palam Philippi , qui ſe immeritum

veneno tollere curaſſec, iniquitatem queſtus eſt , multa dif
ferens de infelto illius erga Venetos animo , non pacem ,

fed bellum pectore verſantis , quod in tempus magis op

portunum differret . Arripersnt ergo occaſionem , & obla

tam in tempore pelſundandi ſerpentis dolo , & nequitia

miſcentis omnia facultatem : ſe duce li uti velint , vires ty

ranni in arctum redigi poffe , & eo deduci , ut ne mini

mum quidem periculi ab co imminere queat . Cum va

riæ civium ſententiæ ellent , partim præſenti , partim fu

turæ paci conſulentium , tandem & Laurentii , & Carmi

niolæ confiliis moti de ſocietate agere cæperunt . Orato

ribus itaque Ducis reſponſum : per Legatos fe illi antea

fignificaſe , nifi infra Galliæ metas , quas ſuo beneficio

dilatarit, acquieſcat , Venetos ei hoftes futuros: qua in fen

tentia tum etiam perſtare , eaque perſeverare in animo

effe ,

Ν Ο Τ Ε.

(D ) Thomam , Fregofium . niam pollicitus erat , dummodo Carminio .

( 9 ) Aku venenoapperitus . a Joanne Luit- I am veneno tolleret; quo ab ancilla dete
prando Mediolanenſi qui exul Tarviſij mo j to , Luitprandus capite mul& tacus fuit .
rabatus . Huic Dux & reditum , & pecu . Blond, Flav.Dec.z.lib.i.
 230 POGGII BRACCIOLINI

1425 eſſe , niſi ab armis diſcedat . Illi rem verbis trahere ſpe paa

cis, quæ Romæ inter Ducem , Florentinoſque jam pro

confecta habebatur . Ægre ferebat Dux , Venetos præter

fædus antea inter eos initum ſibi belli gerendi leges im

ponere , præfcribereque , quibus terminis acquieſceret ,

omnique opera , & ſummo cum itudio pacem firmare

cum Florentino populo ſtudebat , ut rebus Etruriæ com

poſitis in Venetos arma transferret ; quam rem & ipſi

veriti ſocietate cum Florentinis jungi exoptabant : ſed len

rius id agebatur , quo nicliori ſua conditione in leges fæ

deris veniretur. Florentinorum quoque animi ad corum

focietatem , quam ad pacem Ducis femper dubiam , quam

vis leges dicerentur æquiſſimæ , proniores erant . Ponti
fex ut audivit Venetos ad eam ſocietatem proclives ,

quam ad cam diem rejeccrat , quærebat , ac fuadebat pa

cem , non tantum fuo , quantum amicorum confilio im

pulſus . Erant enim plures infenfi Venetis , quorum vires.

( quoniam auctoritatem Pontificis contemnere , atque in
folentius abuti rebus Ecclefiafticis viderentur ) diminui

cupiebant . Et jam de pace, ignorantibus (r ) Florentino

rum Legatis quæ Venetiis agerentur , conventum erat ; ut

utrinque ablata reſtituerentur , utque equites pediteſque

omnes in Galliam redirent ; cum litteræ à Decemviris fu

perveniunt imperantes in octavum diem rem procraſti

nando protrahi: interim Laurentio ſignificant , niſi infra

biduum de ſocietate amicitiaque decernat , Romæ per

Pontificem cum hoſte de pace actum effe : itaque mature

facto
opus effe , ne liquid prater ſpem eveniret , fibi non

prædictum affirmarent . His renuntiatis , Veneti haud

ignari Philippi animum a ſe alienum , & ad ulciſcendum

para
N O T Æ.

( * ) Ignorantibas Florentinorum legatis . bello agebatur: eo confilio , ut fi Veneti

Dum a quibufdam Florentinis legatis Ro- ſocietatem rejeciffent , pax fieret .
mx de pace ageretur , ab alio Venetiis de
 HIS T. L 1 B. V. 231

paratum , e veſtigio omnibus pofthabitis , fædere ( ) icto ; 1425

in amicitiam , focietatemque * ad Ducis vitam veniunt ,

conditionibus adjectis , ut communibus ftipendiis ſexde.

cim cquitum , octo peditum millia belli tempore condu

cerentur , clalliſque ( c) maritima , & in Pado haberetur :

utque pacis , ac belli arbitrium penes Venetos eſſet : quæ

in Gallia caperentur Venetis , in Flaminia & Etruria Flo
rentinis cederent . Parma quoque , ſi expugnaretur, aut a

Philippo deficeret ; Nicolao Ferrarienſi , qui cum Fran

ciſco Mantuæ Regulo fæderi afcriptus erat , adjiceretur ;

Iſque Florentinorum exercicus dux declararetur , ſumma

que imperii penes illum eſſer. Vulgato fædere , cui Ame
deus Sabaudiæ Dux Philippi opes , ac potentiam veritus;

Senenſeſque acceſſere , legatiſque ex Urbe ( u ) , pace Du

cis rejecta , Florentiam revocatis , omni aliarum rerum cu

ra omiſla , ad bellum parantur ; Nicolaumque Tolenti

natem ducem belli peritiſſimum , nonnullos præterea præfe

ctos, cum ſex equitum , tribus peditum millibus in Gal

liam auxilio Venetis mittunt ; qui collectis undique co

piis , ac valido, præſtantique exercitu comparato, ducem

Carminiolam deſignant , virum ea tempeſtate rei mili

taris præclariſſimum , ac odio ( x ) , ut prædicabat,adver

ſus Mediolanenſem acerbo . Antea tamen quam novi

quicquam tentarent Veneti ( nam & Alphonſus Arago

num Rex Philippum , Genuenfefque exoſus,fratrem cum

claſſe haud parva adverſus Genuenſes fe miſſurum in il

lorum gratiam promiſerat ) iterum a Duce per (y ) orato

res
N O T Æ.

( 13). Claffiſque maritima , ut Ligufticam
oram invaderer ,
(n ) Ex urbe , nempe Roma , ubi de pa-
ce cum Pontifice agebatur .
( * ) odio adverſus Mediolanenfem Acerbo .
Iple enim de Duce benemeritus, & ob res
bus fubjici noluit ; nec fatis æquo animo
Genuæ Præfecturam Cardinali Inſulano ſi
bi fuffecto tradiderat .
( y ) Per oratores , melius per oratorem:
folum enim Franciſcum Serram Decenvi.
rum a ſecretis oratorein miſſum invenio .
 232 POGGIT BRACCIOLINI

1425 res poſtulant , ut infra Galliæ fines ſe tencat , pacem , ac

concordiam cum Florentinis firmatam ſervare velit , cujus

fe ſponſores fore in futurum affirmant, fi uc palam dicti

tabat illos eam violaturos dubitaret : quæ ad eam diem
.
bello occupaſſec reſtitueret : ni pareat bellum indicant
Copiæ interim omnes in agrum Veronenſem , & loca Bri :

xiæ propinqua ire juſſæ . Dux perplexe , ut certa ſenten

ria ex ejus verbis elici nequiret , dato reſponſo , nequaquam

ea belli denuntiatione territus , & ipſe copias , quæ di

(perſæ erant , contrahit: equitatum , peditatumque omnem ,

qui in Etruria , Flaminiaque bellum gerebat , accerſit , ni

hilo quam antea inconſultius rem gerens , fed priſtino

more leclufus, conſpectumq; hominum fugiens bellum per

internuntios adminiſtrabat . In magno ab utriſque appa

1 ratu ſtudens Carminiola aliquo cgregio facinore initium

fieri decertandi, arcis Brixiæ fublimioris cuftodes , pecu

nia , & ingentibus promiſſis ad deſciſcendum allicere co

natus, cum id parum proceſliſſet , Guelphorum (2 ) ſe

cta Duci maxime adverſa in ſuam fententiam traducta 9

nocte muris (a ) effractis cum magna exercitus parte ur

bem ingreſſus, eam regionem , quam Guelphi tantum in

1426 habitant, occupat , quo die ( ſic enim conititutum erat

ut Duci pluribus locis ſe tuendi neceſſitas imponeretur )

Ferrarienſis agrum Parmenſem depopulatus, magnam ho

minum pecorumque prædam abigit . At Philippus ve

ritus , ne dux fagax Carminiola aliquem dolum in civita

te Brixiæ ſibi ſuſpecta moliretur , ad prohibendos novos

motus, ac cives metu in officio continendos , præfectum

( b) alæ equitum ad urbis præſidium proficiſci jubet , qui

urbis
Ν Ο Τ Ε.

( 2 ) Guelphorum fe &ta , & c. Hujus prin- go Plarina Hift. Manr,tib.y.

cipes Petrus , & Achilles Avogari . ( 6 ) Prafe &tum ala equitum . Oferandum
( a ) Muris effractis , non muris , fed por cum cohorte miferat .
ta S. Joannis effracta . Baptista Sacchius vul
 HIST. LI B. V. 233

urbis defectione audita , in eam partem , quæ a Ghibellinis 1426

incolitur , profectus, eos diverfæ factionis odio in fide con

tinuit . Hujus urbis, quoniam fummis viribus, maximo

que odio & defenſa , & expugnata longiori obſidione

fuit, neceſſarium videtur ſitum paucis deſcribere, ut quæ

urbem tam munitam , tam validam difficultasexpugnan

di fuerit , legentibus conſtet . Brixia tribus millibus paffuum

in circuitu patens, tres firmiſſimas arces continet. Prima
in monte qui urbi imminet ſita , ſeparata a mænibus , du

plici latoque muro , ac frequentibus turribus cingitur . In

ejus medio area ampla eſt, inque ea turris ingens egregii

operis a reliquis ædificiis disjuncta. Paulo inferius ab utra

que muri parte murus altiſſimus ducitur frequentibus

curribus, qui alteram , amplioremque efficit arcem a civi

bus inhabitatam . Ab ea ad inferiora urbis loca , ad por

tam ufque , quæ Garzetta dicitur & ipfa operis municilli

mi , urbem dividit murus latiſſimus frequentibuspropugna.

culis diſtinctus: ab hoc muro & alius ad dexterum latusad

portam Pilarem productus, quo efficitur tertia , & nova

arx ſecundæ juncta. Infra hanc planities eſt ad quartam

fere urbis partem , duabus fere portis diſtincta , in qua

Guelphi habitant ; cetera urbis loca a Ghibellinis incolun

tur . Carminiola igitur urbis regione , cui nova arx im

minet , deditione recepta , eam una cum civibus e vefti

gio , quo tutiores ab incurſu militum propinquæ arcis ef

lent, foſſa lata, profundaque, ad hæc pluribus additis ca

ſtellis, ac firmo præfidio communivit . At Philippi ( c )

copiæ quæ prope Brixiam obequitabant, viribus ( nondum

enim omnes convenerant ) impares hoſti, nequaquam acie

dimicare audebant . Commeatum tamen turribus in eam

partem urbis , quæ Mediolanenſi parebat , inque arces ad

Gg tole
Ν Ο Τ Ε.

( c ) Philippi copia . Franciſco Sfortia Duce ,

 POGGI1 BRACCIOLINI
234

1426 tolerandam diutinam obſidionem deferri curabant . Ve

rum Ferrarienſis conſilio , ut ea invehendi frumenti facul

tas demeretur hoſti , coactis ſex hominum millibus , du

plici foffa difficilis operis viginti pedes lata , duodecim

profunda , a porta quam ceperat amplius duobus paf

1
fuum millibus, ad montem uſque, in quo , ne ab hoſte
occuparetur , caſtellum erexerant, Carminiola parat cinge

re , erecto medio aggere inter utranque foſfam , qui pro

vallo eſset. Continuo tamen ea foſsæ portio , quam ma

ne cæperant, eadem die perfecta , propugnaculis interje

Etis muniebatur. Vigiles quoque adhibiti, qui aditu ho

ftes prohiberent . Menſibus duobus perficiendis foſſis ab

ſunpris, facultateque omni comportandi in urbem com
meatus ſublata converſus Carminiola ad expugnandas

arces , quæ tum ficu , tum muris , turribuſque erant fir

miſſimæ, Garzetta oppugnata , eam primam ex his , quæ

tenebantur a Philippo , in Venetorum redegit poteftatem .

Plures enim dies oppugnationibus continuis feſſi cuſtodes,

fimul vexati bombardis , atque omni telorum genere ae

triti , omnique ſubſidio deſperato ſe fe dediderunt . Hac
recepta , arcem novam inferiorem , quæ ſextam fermeur
bis partem occupat , aggreſſus eſt . Eam tanto militum

ardore , tot præliis, totmachinis oppugnavit , ut decem

continuis diebus , nulla quiete , nulla ab aſperrimis pu

gnis , nulla a vulneribus intermiſſione neque die , neque

noctu data , cogerentur felli labore , vulneribus debilita

ti defenſores , octo dierum inducias ad fe dedendos pe

tere . Sed omni via ſubſidii ferendi fecluſa , arcem tradi
dere , ca conditione , ut liberi cum ſuis rebus abirent ..

Dux interea Philippus accerſitis ( d ) , quæ in Etruria,

erant ,

Ν Ο Τ Ε.

( ) accerfitis copiis . quæ ſub Angelo Pergulenſ militavošant .

 HIST. LIB. V. 235

crant , copiis mandat , ut reftitutis (e) quæ de Pontifice 1426

erant urbibus, oppidiſque , cetera firmis munirent præſi

diis . Erat equituni numerus circiter quatuor millium ,
peditum mille, qui cum ad Aumen Scuftennæ ( Panarium

incolæ vocant ) perveniſſent , a tranſicu ( f ) , difpofitis in

ulteriore ripa equitibus, prohibiti , inferius prope Vinio

lam oppidum deſcenderunt , ubi ponte juncto , Aumen

nullo inhibente tranſeunt , ſeque cum reliquis Philippi co

piis conjungunt . Comparato , ac in unum coacto præpa

tenti , egregioque exercitu , in quo quindecim millia cqui
tum , peditumque cenfebantur , imperator illi datus Caro

lus ( 8 ) Malateſta Piſaurienſis, cum ad liberandam obſi

digne Brixiam proficiſceretur , Philippi præfectis fenten

tias variantibus , finguliſque conſilium ſuum ceteris omni
bus præferentibus, parum profecit . Alii enim oppugnan
das novas munitiones , vallum reſcindendum , follam re

plendam cenfebant : alii obfidione cingendam urbem ,

1
ne commeatus ad hoſtes deferri poſſet , & fame poſtea ,
quia vi nequibant, ad deditionem compellendos. Quidam

majoris animi , fortunam belli experiundam eſſe dicebant

.
Quam fententiam ſecuti reliqui foſfam vallumque magno

conatu aggreſſi, irrito labore, multis acceptis vulneribus

eam oppugnationem reliquerunt. Carminiola enim defen
dendo vallo robuſtiſſimos milites præpoſuit , eruptioni

bufque factis hoftes in caftra , pluribus occiſis aut captis ,

redire coegit . Expectabant, qui urbem , atque arces tue

bantur , ut his ſubveniretur ; videbant enim Philippi equi

tatum , peditatumque magno numero haud procul a ma

nibus in campis effe tamquam certum auxilium laturos >
Gg ideo
2
N O T Æ .

( e ) Reftitutis que de Pontifice erant urbi- tinenfis fluvii ripam tuebatur .

bus. nempe Imola , & Forolivii. 1 ( 8 ) Carolus Malatesta . qui pridem Flo
1 ( 1) A tranforu , doc. proh:biti . A Nico- rentinorum dux adverfus Ladislaum fue
lao Marchion Eitenfi , quiScultennz Mu- rat .

1
1

236 POGGI1 BRACCIOLINI

1426 ideoque ſumma vi ſe oppugnantibus reſiſtebant. Verum

cum poft commiſſum certamen veluti victos abire viderent,
continuis laceſfiti præliis, & vulneribus confccti, deſpera

ta falutis fpe defecere animis . Qui- Pilarem aſſervabant

portam , ca relicta in proximiorem arcem muro continuo

fe fe receperunt : ejus quoque cuſtodes haud multo poft,

eum aliquandiu repugnaſſent, tandem fame urgente, die

rum decem inducias pacti , arcem reliquere . Secundam
deinceps adorti , cum qui eam defenſabant nulla humana
de
adjutos ope arcis amiſſæ milites conſpicerent , fe pro
relictis hábitos, & ipfi omni fpe auxilii præciſa , paucos

poft dies eadem conditione , qua priores , arcem omnium

maximam tradiderunt . Reftabat oppugnatio montanæ

(b) arcis , quæ cum loci natura , tum mænibus , & fre

quentibus turribus, & militum robore perdifficilis vide

batur. Sed diverfarum machinarum multitudo , ad hoc

bombardarum magna vis turrim in medio ſitam , crebris

verberibus disjecit ,tum reliqua ædificia ietu lapidum con

trivit . Tolerata duos amplius menſes obſidione , præſidio,

arce tradita , abeundi eft facultas permiſſa , urbfque omnis

in poteftatem redacta , octavo ( ) poſtquam obfiderico
pra erat menſe , in expugnandis arcibus, muris ; & turribus

fumma induſtria adhibita. Philippi copiæ agrum Brixien

fem frequentibus populationibus vaftabant , diſpoſitis per

oppida militibus , qui illa ab hoftibus tutarentur. Id ve

ro in expugnatione Brixiæ poft devictam urbem perar

duum fuit , comportatio fcilicet commeatus , quo civitas

aleretur . Nam & meſfem omnem in equorum pabulum

equites conſumpſerant, & Philippo omnia urbipropinqua

parebant loca , ut nullus frumenti invehendi daretur adi
tus .
N O TE.

Montana Arcis
tonius Landrianus . cujus
. Corius præfe& tus.An- menſe.
p.v. Aprili obfella',& Novembri in po
teftatein redacta .
( i ) Ostavo postquam obſideri cæpta erat
 HIST. LI B. V. 237

tus . Benaci vero lacus oppida , præter angulum quendam , 1426

cujus parva arx Venetorum ditionis erat , adveria Venetis

expugnari nullis ad id præparatis navibus nequibant

Conftans fama eſt , culpa præfectorum Philippi eam ur

bem non eſſe recuperatam . Nam cum liber adirus ad il

lam eller , facile foſfam prohibituros fuiſse ajunt , niſi cer

tamen dignitatis ( 1), æmulationiſque , dum quilibet fuum

conſilium alterius { preta ſententia exequi nititur , inter eos

ortum , facultatem , fpatiumque perficiendi operis hoſti

per ignaviam præbuiſset. Dum cunctantur, dum de feren

do auxilio diſceptant , rei bene gerendæ , impediendique

operis occaſio ( m ) eft amiſsa : & quod ne fieret facile

prohiberi poterat , id perfectum , munitumque expugna

re fruftra tentarunt. Dum Brixia pari pene conatu expu

gnatur , & defenditur, nullis nondum certis inditiis , quo

fe fortuna inclinaret , Paulus Guinifius Lucæ tyrannus ,

fperans aliorum bellis ſua augeri , confirmarique, equiti

$
bus fexcentis diverſis ex locis coactis , co conſilio , ut ejus

ftipendia fequerentur , qui omnium pene judicio victo

riam conſecuturus eſset , arbitratus tanto beneficio libe

rius fuis civibus dominari poſse, cum exiſtimaret Medio

lanenſem fuperiorem fore, fortunamque pro co pugnare ,

rejectis Florentinorum poftulatis, qui mille equitum præ

fecturam filio detulerant , Ladislaum maximum natu fi

lium ad eum in caftra ire juflit . Qua ex re & Venetis ,

& Florentinis fumma adverſus eum indignatio coorta eft;

eaque poſtmodum cauſa fuit , ur fædere pacis excludere

tur , quoniam ( n) nulli aperte faviſset . Ferunt Franci

ſcum
Ν Ο Τ Ε.

(1) Dignitatis emulationiſque certamen . ffringendis operibus impetum fieri permifit ..

Inter Francifcum Sfortiam & Nicolaum ( n) Quoniam nulli aperte faviffet : Inno
Piccininum .
quia aperte faviffet Mediolanenfi , cujusau
( m ) Occafio eft amilla . Angelo Pergu- Xilio fub Ladislao ejus filio fexcentos equit
lano amiffæ Brixiæ culpa illata fuit , qui ab ces miſerat .
omnibus præfe &tis rogatus nunquam per
 238 POGGI1 BRACCIO L IN I

1426 ſcum Foſcarum ,Venetorum Ducem virum prudentiffimum ,

Florentinis oratoribus dixiſse , cos recte facturos,
pace facta
ſi memores. Pauli injuriarum , inſanum tyranni conſilium

ultum irent . Decemviri incerca , cum Philippi copiæ E

truriam reliquiſsent , ſumma in recuperandis amiſlis ca

ſtellis cura adhibita , partim vi expugnarunt, partim poſt

modum pacis conditionibus receperunt . At Veneti

Brixia occupata , ad expugnanda oppida , caſtellaque ejus

agri omni ope intenti , ad ea loca quæ circa Benaci lacus

littus ſunt exercitu circumducto ( jam enim omnis ea re

gio fponte in partes Philippi conceſserat ) nonnullis vica .

pris ; faciliorem comportandæ annonæ aditum præbue

runt . His rebus Carminiola intento , Martinus Pontifex ,

cujus opera bellum antea protractum erat , cum quæ ani

mo conceperat vana apparerent ( fama namque frequen

tior fuerat , & multorum ſententia , illum ante fædus cum

Venetis ictum de induſtria exoptaſse , ut bellum vigeret,

neque concordia ftatueretur , quo Florentini longo , ac

diutino bello fatigati, viribuſque exhauſti Philippi odio

fe ſuaque ſibi dederent ) amilsa Brixia , veritus , ne Dux

reliquarum quoque urbium diſcrimen fubiret , mente ad

pacem converfa , litteris Mediolanenfem , Venecos , ac

Florentinos exhortatus ad arma deponenda , ur intellexit

minime eam omnes refugere , Cardinalem ( p ) Sanctæ

Crucis: Nicolaum , virum ſanctiflimum , ad Venetos, qui

bus quocumque modo belli componendi arbitrium per

miffum erat , Legatum miſit : qui cum cives concordiam

haud horrere intellexiffet , Amedei quoque , & Florenti

norum

Ν Ο Τ Ε.

(1 ) Cardinalem S.CrucisNicolaum . Al- , Vitam ſcripſit Jacobus Zenus , Felirenfis ,

bergatuin ex Sacra Carthufianorum fami- Ac Bellunenfis Epiſcopus. Col. Agrip. apud Jo
lia , Epiſcopum Bononientem . Sigonius de anni. Kinchium 1618..
Epifcop . Bonon , in B. No, Alberg . lib. 3. Ejus
 HIST . L 1 B. V. 239

norum auctoritatem ; qui ſocii erant , ſecuturos dicerent , 1427

Mcdiolanum petens, ubi Philippum pacis cupidum , ut ex
verbis hominis elici poterat, comperit, fingulorum ora

tores Ferrariæ convenire juſſit : quo in loco multis utrin

que ſumma animi contentione agitatis , tertium tandem

poſt menſem kalendis Januariis pax folemni more fir

mata eſt . Conditiones dictæ , ut Brixia , divina hu .

manaque omnia , valle quadam excepta , ac quæ circa

Olium ditionis Cremonæ eſſent , Bergomum inſuper , o

mniſque ejus ager Venetis cederent: quæ Florentinorum an

te bellum fuerant, reſtituerentur: Amedeus (9 ) vero bello
capta teneret : Quibus, . Philippus, Medio.
ut acquieſceret
lanum reverſus Cardinalis illum hortatus eft : Ut ratio

nem temporum haberet : Satius eſſe partis alicujus , quam

totius imperii ja &turam fubire : prudentis viri efſe parere tem .

pori , a quo confilia omnia ſumenda eſſent , & cui parere

Japientes vellent. Vtile proculdubio fore adverſe fortuna ce

dere, cujus arbitrio humanæ res regi viderentur : non in eo

dem ſtatu ſemper omnia futura : accidere poſſe , ut minori im

1
‫و‬
penſa recuperet amiffa , quam qua funt perdita . Denique

eam eſſe Pontificis mentem ,ut quacunque conditione præfenti

ut.
bus conſulat rebus : ſe quoque illi fuadere concordiam
que Pontificis auctoritatem ſequatur . At vero Duxtum Flo

rentinorum , qui ſe Pontifici reſtituere urbes Ecclefiæ quæ

rentemi impedierunt, ſuperbiam incuſabat; tum Veneto

rum , quibuſcum fæderejunctus erat , aliena occupandi cu

piditatem plurimum querebatur. Sed Legati viri gravif

ſimi verbis commotus in datas pacis conditiones deſcen

dit . Hæc ea æſtate utrinque facta . Accepto per Ducem

pacis
Ν Ο Τ Ε.

9) Amedeus vero. Allobroguin Dux , Eugenium , Antipapa fuit nomine Felix .

qui Venetis adhæferat . Hic ille eſt quide Hunc Poggius invectiva quam acerriina
functa uxore in Sancti Mauritii monafte- exagitavit .
rio feceffit , & deinde in ſchiſmate contra
 240 POGGII BRACCIOLINI

1427 pacis fædere, Carminiola ad recipienda oppida profectus,

a mænibus omnium repulſus eſt , jurejurando pro nihilo

habito , ac legibus pacis a Duce contemptis . Creditur Le

gati viri integerrimi ſanctiſimique auctoritate morum eas

accepiſſe conditiones quamvis invitum , cujus ſuafionibus
contra ire vereretur , poftmodum pænitentia ductum in

ſita animi varietate fententiam mutaffe , & ea quæ condo

nabantur duxiſſe fatius amittere bello , quam per ſpeciem ti

nioris relinquere. Quod ægre ferens Legatus, Duciſq; incon

ftantia offenſus Romam rediit . Variis moribusvariaque a

reliquis natura Dux fuit , & nova in diem conſilia verlans,

nulli credere penitus , nulli fidere, promiſſorum haudqua

quam fidelis cuſtos, quem dilexerat paulo poft a ſe reji

ciebat. Callidus, & ingenii ſagacis , mobilifque , ut qui

in bello pacem , in pace bellum cuperet , ſuo innixus con

filio fpernebat ceteros, ſemper procul a conſpectu homi

num recluſus ( r ) , atque omnia per internuntios agens .

Antequam Brixienſes ab eo deficerent , quidam eorum quæ

parabantur haud ignarus Mediolanum profectus Duci

nuntiari juflit , eſſe quædam minime contemnenda , quæ
cum eo communicare fine arbitris opus eſſet , rogare , ut

quæ afferret ex ſe audiret : Ille more fuo , cum quæ di

! curus veniſſet , ex amicis cuidam referri imperaſſet , alter
1
vero Philippo tantummodo neceſſario ca edenda reſpon

diſſet , cum in ſententia perſtaret , indignabundus confc

ſtim abiit , affirmans non multos poſt dies nuntii ( preti

pænitentiam Ducem acturum ac ſubinde ejus civitatis

rebellio , amillioque fecuta eſt . Initio præterea belli

Mediolanenſium optimates Philippo magnam ( S) auri

vini obtuliffe ferunt , ſi curam belli gerendi eis permitte
ret ,
Ν Ο 1Τ Ε.

( - ) Reclufus , in Abbiatæ oppido cem millibus equitum & totidem peditum

Blond, Flav . Dec.3.lib.3. colligendis ſufficeret . Petr.Juftin . Hift.Vex .
(0 ) Magnam auri vim obtuliffe, quæ de- lib.6 .
 HIST. L 1 B. V. 2.41

ret , utque providerent, nequid ab hofte caperent detri- 1427

menti : illum vero omnes ſuſpicientem , ac nulli prorſus

credentem , obftantibus adulatoribus oblatam pecuniam
repudiaſſe , afferentibus præcludendam populis omnem

belli gerendi facultatem ; cam enim ad appetendam li

bertatem optimam viam eſse. Itaque five fuopte ingenio

parum in promiſſis firmo , feu aliorum ( 1 ) bellum pa

ci præferencium impulſu ( utrunque enim traditur )

abjectis concordiæ legibus ( & jam hyems erat ) armis (m )

fe tutari , atque hoftem aggredi parat : multos enim equi

, ilti

mantes , ut parum utiles miſſos fecerant , quibus ille fre

tus agrum Mantuanum , quo omnem timorisluſpicionem

amoveret , incurſionibus , populationibufque valtavit. ld
facinus tum Venetos , tum Florentinos ad inſtaurandum

bellum acriores reddidit , ac paratiores : hinc enim fidei

adeo palam violatæ injuria , hinc Mantuani damna ſtimı
lant ad ultionem animos . Parato itaque novo equitatu

Veneti , Florentinorum additis copiis , brevi magnum con ,

ficiunt exercitum . In amicitiam præterea , ac belli focie

.
tarem Montisferrati (x) Regulum , ac Orlandum Palavi

finum , qui Philippi fines hoftilimore invadant, aſciſcunt .

Amedeus enim innata avaritia pecuniæ , & ftipendii reci
piundi caufa foederi afcriptus , neque bello , neque paci

utilis erat . Genuenſium quoque exules operam polliciti ,

uit patriam a Philippi fervitute vindicarent , unico præ.

НЬ lio
i

Ν ο Τ Ε.

(O ) Aliorum bellum paci preferentium im , cum ex voto non ceffiffet , pacem fregiffe .
palju. Non alia de cauſſa ad pacis confilia Ammirat. p.1. To.2, lib.19,
animum appuliffe Ducem animadvertit ( * ) Armis fe turari , loc. Claffem apud
Ammiratus , & cum eo Blondus , aliique Brixiam reparando, & Ligures extorres Ge
quam ut Venetos a Florentinis removeret , I nua arcendo .
& Carminiolam , dum pace facta ad ſuum ( * ) Montisferrati Regulum . Joannem Ja
oppidum pergeret,infidiis occuparet: quod cobum ,
 1

242 POGGI1 BRACCIOLINI

1427 lio fuperati ( y ) ſunt. Philippus vero exiſtimans in co rem

verti, ut qui prior arnia inferret , victoriam ex hoftibus re

portaret, copiarum parte agrum Brixienſem populando ,

urendoque tecta multiplici calamitate affecit : claſse quoque

in Pado Aumine confeftim parata , caltella quædam , in
queis Caſale (7) majus fuit , terra navibuſque ( ea ſecus
aquam ſunt ) expugnata cepit . Jam ſuperiori loco Me
diolanenſis fortuna eſse videbatur ; non enim Venetorum

copiæ Carminiolæ ad ( a ) balnea ob adverſam ( b ) vale

tudinem profecti conſilio uti poterant , quo abſente Vene

torum non eodem quo antea conſilio viribuſque res gere

batur; cum Veneti , ut hoftium viribus obfilterent , pa

ratis e veſtigio navibus longis triginta , nautiſque impo
fitis bellis maritimis exercitatis , ac iuftructis machinis

omnibus, atque armamentis , quæ ad hoftium munimen

ta oppugnanda pertinerent ; imperatoreque Bembo ( c )

maritimæ expeditionis peritiſſimo declarato , Padum in
grelli , ad hoſtium naves militum virtute , & navigan
di , rerumque navalium inſcitia inferiores curſum diri

gunt , primoque impetu adverſariorum ( d ) claſſe ad Bri

xellum in Aluminis ripa fitum fugata , obſidionem fol

vunt . Capto enim proditione oppido , quod Venetis pare
bat ,
Ν Ο Τ Ε.

( ) Unico pralio ſuperari ſunt . non uno , balnea Senenſia profectum afferit Pigna lib .
tantum prælio , ſed duobus , nempe mari - 6 . Hift. Princip, Ateft, cujus fententiam pro
timo , & terreſtri ſuperatos Genuenfium_baverim , tum quia paulo infra ait Poggius
cxules , qui Thomæ Fregoſii du &tu conve- Carminiolam recuperara valetudine Patavium
nerant , refert Ubert. Foliera . Primo prælio veniſſe , tum quia Laurentius Saxolus Pra
magna cum cæde ab urbis moenibus , amillis tenfis , infignis Philofophus, ac Medicus,
fcalis repull , ſecundo ad Verveciam oppi- curam Carminiolæ ad balnea Senenſia egit.
dum victi, una triremi fugata , & tribus ( b ) ob adverfam valetudinem .quod equo
captis . Folier. Hift. Gen. lib . x . apud Tarviſium decidiſſet , ex quo nervi de
( 2 ) Cafale majus . Cremonenfis agri , bilitati , & febri , lateriſque dolore corre
oppidum , cuiGabriel Piſanus Venetorum ' ptus fuit .
nomine præerat , utPigna lib.6 . Hist.Princip. ( c ) Bembo . Franciſco .
Ateft . ( d ) Adverfariorum clafe . cui Pacinus
( a ) Ad balnea . Patavina exercituipro- | Eultachius Ticinenfis præerat .
pinquiora , ut putat Blond. Dec. 3 , lib. 3. Ad
 HIST. LIB . V. 243

bat arcem in fide permanentem forti animo fe defen- 1427

ſantem oppugnaverant , machinaſque , ac varia ad di

ruendam arcem tormenta ex Cremona comportaverant :

quibus omnibus recepto oppido potiti , naveſque hoſtiles

inſecuti , commillo ( e ) certamine in fugam verfas fupe

rant, octoque captis , paulo poſt Cremonam verſus pro

fedi, repagula, oppugnaculaque ( f ) omnia- fluminis a

ſcenſum prohibentia magno certamine removent. Parta

ubique victoria , cum milites imperio ducis neglecto re

lictis navibus , prædatum in agrum Cremonenſem deſcen

diſſent,palatique nullo ordine vagarentur fpoliis agreſti

um intenti , præfectus (g ) equitum in urbis cutelam re

lictus diſſipatos aggreditur , multis captis , trecentis occi

fis, reliquos turpi fuga ad naves compulit . Relicta Cre

mnona claſſem Ticinium verfus cum Venetus moviffet

veritus inſidias Cremonam revertitur , exiſtimanſque eiſ

dem copiis codemque præfecto defendi urbem , acceptam

injuriam ulciſci parat . Dum milites cautius exponit po

pulabundos majorique quam antea equitatu ( novi enim (h)

advenerant equites )repulſus parva jačtura ſuos revocat . Et

jam æſtas aderat , cum Carminiola recuperata valetudine

Patavium ( i ) venit . Inde Brixiam petens quinto aburbo

lapide cum paucis confedit copiis , omnibus quas inte

rim Veneti ſcripſerant, fe fequi juflis . Ex omni exercitii

cum ad decem equitum millia in urbem infcientibus ho
Hh 2 ſtibus

N O T Æ.

re ) Gommiffo certamine . quarto a Cre- Petrus Juftin .Hift. Ven.lib.6.

mona lapide octo galeones ( ut vocant ) (8 ) Prafe &tus equitum . Chriſtophorus
fubegit Benibus coram Piccinino , qui in Lavellanus . Campi Hift.Cremon . lib.3.
fluminis ripa fuos ad pugnam voce , & ge ( b ) Nowi aduenerant equites . Inſcio
ftu extimulabat . Bembo cohors equitum duce Nicolao
o oppugnacala omnia fluminis aſtenſum Guerrerio Cremonæ præfidio addita. Blond,
prohibentin . Tria in Pado catella erexerant Flav. Dec.3.lib.3 .
Philippenſes , quæ ita flumen clauſerant , ut ( 1) Patavium venit , a balneis Senenſi
paucis inilitibus cuilibetmagnæ claffi tran- 1 bus .
ſitus poffet in interiora Galliæ impediri ,

1
 1

2 44 POGGIT BRACCIO LINI

1427 ſtibus miſiſſet , Albericus vero Cunii Comes , nonnulli

que Philippi equitum præfecti ab Octolingo oppido ,

quod duodecim millibus paſſuum diftat Brixia, prodeun

tes , uſque ad urbis portas excurſione facta , cum omnis

generis onerati præda redirent , emiſso ( 1 ) ex urbe equi

tatu , & præda recuperata eft , & ex præfectis ( m ) unus
cum equitum parte captus . Eadem die Carminiola ur
4
bem ingreſsus ſecundum id equeſtre prælium factum per
moleſte ( n ) tulit : exiſtimabat enim, ſi ſe duce eruptio

nem feciſsent , capris omnibus facile oppidum expugnari

potuiſse . Menſe inde Martio cum exercitu , in quo equi

tum quindecim , peditum millia ſex cenſebantur , calo

num , curruumque magno numero ad commeatum , &

bellicas portandas machinas addito , profectus, Montem

clarum opulentum oppidum obſedit , quo pluribus præ
af
liis tentato , cum egregie defenderetur ,ex eo loco ad Octo

lingum caftra movit , fperans perfacile ſe oppido potitu

rum . Sed nocte præcedente ad mille ( 2 ) equitum Medio

lanenſium oppidum ignorante Carminiola intrant, qui ſe in
tra portas continucre , quoad hoftes metarentur caſtra .

Illi per negligentiam ( nihil enim hoſtile cimebant ) du .

cis corum parum providi ad repentinos motus culpa , diſ

ſolutiuſque quam par erat curantes corpora , otio , quie

tique indulgebant, vagi incompoſitique tamquam in pa

cato forent . Solus Johannes ( p ) Strotius , cques Florenti
nus ,

N O T Æ.

( 1 ) Emiſſo ex urbe equitatu . per Naza-
ream portam a Petro Lauredano in Franci-
fci Bembi Veneti imperatoris locum luffe
Eto , Petr.Juftin. Hift. Ven.lib.6.
( m ) Ex prefe&tis unus . Perinus Torto-
nenfis , cui Tarco cognomen erat , cum
150. equitibus captus .
( n ) Permoleſte rulit . ob invidiam , quod
alienis hoc actum auſpiciis fuiſſet.
( 0 ) Ad mille equirum . Philippus mille
equites noctu O &tolingum mittit una cum
Guidone Torrello , Chriſtophoro Lavel
lane , & Nicolao Guerrerio .
( P ) Johannes Strotius , eques Florentinus.
Qui fa & ioni Petri de Albizis adhærens ,
Florentia expulfus ad Nicolaumn Ateftinum
confugerat , a quo ſummo honore exceptus
equituin præfectus declaratus eſt. Scip. Am .
mirar, Hið. Flor.pola T0,2, lib.19.
 HIS T. - LI B. V. 245

nus, quem præfectum turmæ equitum Ferrarienſis ( id ( 9 ) 1427

enim ex formula debebat ) ad exercitum miſerat , in armis

cum ſuis tantum perftabat, in omnes caſus pro . exercitus

ſalutc intentus. Conſpecta ab oppidanis negligentia , eruptio

ne poft meridiem ( & æſtus increbuerat ) facta , magno im

petu caſtra nullis munitionibus firmata invadunt . Solus

cum ſuis Johannes ,conſerto cum hoſtibus prælio , rem ſub

Stentat , & dum parvo numero cum majoribus hoftium

copiis pugnat , occubuit (r ) . illi magna ſtrage edita , ad

mille quingentos ex equitibus captis, tandem excitatis ( S)

e fomno militibus intra oppidum fe recipiunt. Carminio.

la deinceps , quo ab hoftium incurſu caltra tutiora forent,

curribus , ii ad duo millia erant , circumſedit . Conſide
m lon
rans autem oppidorum agri Brixienſis expugnatione
1 giorem fore , ne reliquum æltatis inutili bello conſume
ret , Cremonam oblidere ſtatuit , opinatus ea capta , &

reliqua in poteftatem ventura . Ut autem a Mantua com

meatus, machinæque uſui belli, atque obfidioni neceſsa

riæ Pado commodius in caſtra deferri poſsent , arcem

Binam ſupra Ollium cum ponte ficam maximo labore

exercitus vi cepit , impoſitoque præſidio valido , firma

tis muris , atque arce , quæ crebris machinarum ictibus

confracta erat , inſtaurata, prope Cremonam , ſecundum

Padi ripam ad fextum lapidem caftra poſuit. Quibus re

bus perterritus admodum Philippus , omnibus , qui fe ,

ſuaque ſalva vellent , ſequi juffis , quod nunquam antea fe
cerat ( t), Cremonam contendit , luſtratoque exercitu vigin
ti

Ν Ο Τ Ε.

( 9) Id enim ex formula debebat . Ex for- torianorum manu ipfo Carminiola accur

mula foederis rente . ipſo
) Occubuit , ab irruentibus hoftibus ( 0 ) Quod nunquam antea fecerar , in Ab
ſuffocatus , ut Pigna Hiſt. Princip. Ateß.lib.6 . biatæ oppido, ut diximus, temper occluſus .
Excitatis fomno militibus , cum præ
 246 : POGGII BRACCIOLINI

1427 ti amplius millibus hominum ( multi enim undique ad .

eum confluxerant ) prope hoſtem tribus paſsuum milli
bus caltra locavit . Eorum præterea , qui fecuti erant ,

equitum , peditumque ingens numerus, ſed plurima mi

nime apta bello multitudo .

POG
 247

POGGII BRACCIOLINI

>
FLORENTINI

HISTORIARUM

FLORENTINI POPULI

L 1 B R I S E XT I

Ε Ρ Ι Τ Ο Μ Ε .

Icecomitis prælium cum fæderatis in Cremonenfi agro .

Franciſcus Sfortia Bine oppidum occupat , adve

V
niente vero Carminiola , relinquit. Philippi exercitu

apud Maclovium profligato , pax denuo fit . Bellum a

Florentinis in Lucenſes movetur . Vicecomes cum Senenſi

bus Lucæ auxilia mittunt , ejuſque Tyrannus dolo capi

tur . Florentinorum copia ad Lucam caſe , eorumque ager
1
depopulatus . Cum Florentinis Veneti junguntur , & in
Pado ſuperantur . Genuenſes navali pugna a Venetis
Florentiniſque ſubjiciuntur . Carminiola a Venetis capite
mul&tatur .

Rectis omnium Ducis adventu ad pugnam ani

mis , ne fruſtra adveniſſe videretur , utque ali- 1427

quod ſuæ virtutis opus quiſque ederet , quo be
E
nivolentiam Principis iniret , hofti pugnandico

piam fecere . Carminiola apud Summum ( id nomen eſt

villa ) habens caftra , minime abnuit certamen , fed edu

Ctas acies in hoſtem promovit . Pluribus horis ( & finis

menſis Junïi erat ) collatis ſignis , acriter eſt pugnatum ,

nullam in partem belli fortuna inclinante : tandem feſlis

diu
 248 POGGIT BRACCIOLIN I

1427 diutino prælio omnibus , æquo marte diſceſsum eſt . Fer

tur ſigno receptui dato , utriuſque ( a) exercitus milites
bellando immixtos fuiſse ", ut variæ equitum türme ad

fuos ſe recipere opinantes , in hoſtium ( 6 ) ferme manus

incaute , vi exorti pulveris devenirent ; cum neque ſigna

inſpiciendi, neque ſuos præter vocis fonum internofcendi

daretur facultas. His apud Cremonam geſtis , cum Ame

deus, Montiſqueferrati Regulus , aliquot cquitum turmis

omnem Mediolanenſem agrum uſque ad urbis portas de

popularentur, coactus Philippus rebus fuis conſulere , re
licto exercitu , Mediolanum cum (c) paucis copiis rever

titur , cujus adventu parvo equitatu hoſtium impetus eſt

repreſsus . Diffiſus Carminiola tantam urbem tanto exer
citu munitam obfideri a ſe poſse , Caſale petit , juſso ( d )

claſſis Venetæ præfecto eo naves deducere , quo facilius

expugnaretur. Francifcus Sfortia , haud inferior Philippi

equitum præfectus , abeuntem exercitum inſecutus poſt

quam nulla in parte capi a ſe hoftem poſse vidit , iti

nere ad Binam fexo , expugnatis arcibus , impofito ( e )

præſidio , in caftra redit. Ea re per Carminiolam comper

ta , confeſtim cum expeditis equitibus Binam advolat , fi

forte ibi Franciſcum offenderet , quem cum abiiſse cognovit,

denuo arces expugnat : cumque ejus cuſtodes e muris an

tea

Ν Ο Τ Ε. 2

( * ) Viriuſque exercitus milites , Septua- | mirar.p.1. T0,2. lib. 19.p.1038 .

ginta millia inilitum in utriſque caftris cen (o ) Cum paucis copiis . quibus præerat
febantur , ita ut poft Romani Finperii ca- Lanicislauis Guinifius, Pauli Lucæ Tyran
fern nunquam amplius tanta Italorum mul- i ni filius . Pigna lib.6 .
titudo ad armafimul coierit . ( 1 ) Tufo claffis Veneta prafefto . Perro
( 6) in hoftium fere manus incaute deveni- Lauredano non Franciſco Bembo ) ut
renr . Nec milites tantum , fed ipti duces ; | Blondas Dec.3.lib.3. Bembo enirn polt Pa.
Carminiola enim equo lublapio pedes diu ldanum prælium gravi morbo correpto ,
pugnavit , Mantuanus in mediis hoftibus fcuin militiæ vacare nequiret , ſuffectus Lau
folus ſtetit , Sfortia nullo ex fuis comitan - redanus , utrefert Peir . Juftin . lib.6 .
te ad caftra ufque Venetorum pervenerat ; ! fe) Jumpofito prefidio . Venetorun militi
qui omnes capi potuiffent , nifi pulveris i bus in ſubjectum tumen projectis.
cxorti beneficio effugiffent. Pigna lib.6 . Am
 HIST . LI B. VI. 249

tea præcipitatos audiſset , ſuo quoque juſsu milites a Fran- 1427

ciſco impoſiti in flumen dejiciuntur, ftatimque ad Caſalis

obſidionem , quod firmo præſidio defendebatur, reverſus,

oppidum terra Aumineque (f ) circumdatum oppugnat,

non muro , ſed alto , denfoque aggere cinctum , ideoque

locus ab ictu lapidum tutus. Turris excelſa portæ immi

nens , quæ ad Padum ducit, machinarum lapidibus quaf

ſata , cum in ſubjectam corruiſſet foſsain , ac per illius rui
nas ingredi milites niterentur , veriti oppidani , ne vi ca

pri præda eſlent hoftibus , falutem pacti , ut cum ſingulis

veſtimentis abire liceret , deditionem (8 ) fecere. Quo re

cepto aliquamdiu eo loci exercitus caftra habuit . Interim

ſimulans ſe ad varia loca oppugnanda cum exercitu adi

turum , hoftes co .in ſubſidium profectos fæpius eluſit , in

dignantibus illis , ac ægre ferentibus, nullo certo conſilio

ſe uti poſſe . His fæpius ſimulatis , demum Maclovium ,

oppidum majori ex parte paludibus circumdatum fubita

obſidione cingit, ea mente, ut ſi hoftes ad tollendam ob

ſidionem pergerent, difficultatibus locorum adducti facile

ſuperarentur. Id ægre major ( b ) pars Ducis præfectorum

ferens, rem (i ) indignam clamitant, ſinere hoſtem , quæ

velit loca petere, nulloque obſiſtente oppugnare : concedi
co modo audaciam hofti, ſuis minui : dedituros fe fe o .
mnes , fimulac fenferint obſidionem , niſi ſubſidium ſub

mittatur: prodi cauſam ejus , cujus ſtipendiis militarent ,

ſi ſua , ut hoſti libitum fuerit , capi libere permittatur .

Tentandam igitur belli fortunam , neque finendos fidelif

ſimos populos ludibrio ſimul , & libidini hoftium eſſe :
li voci

Ν Ο Τ Ε.

( f) Flumineque. Oleo . (1 ) Rem indignam clamit ant finerehoftem ,

(8) Deditionem fecere , inſcio Antonio Sc. Non difimiliter Minutius Magiſter
Pilano oppidi præfecto . equitum Fabiuin Dictatorein incufabat
( b ) Major pars Ducis prafefforum . præci- quod Hannibalein impune in ſocios graflari
pue Sfortia , & Piccininus pateretur . Liv, Dec.3 . lib.a.
 1

POGG11 BR ACCIOLINI
2 50

1427 vociferare omnes in bellum : armis Venetum appetendum

magis loci ſitu , quam viribus fidentem . Quidam ( 1 )

ætate, & diſciplina militari peritiores, maturo , non præ

cipiti conſilio utendum cenfebant: hoftium res eo in loco
deductas , ut una ſolum via , & ea perangufta , & ſinuo

fa ad eos adiri queat , quæ magis pediti , quam equiti

ufui efſet : reliqua omnia aquis paluſtribus teneri , haud

quaquam equiti pervia : obſecrare, ut eam ſententiam reji

ciant: hoftem (m ) cunctando magis , quam decertando

vinci poffe: fi fecus ageretur ,magnam ex co venturam ca

lamitatem . Carolus ( n ) exercitus dux neque ætate , ne

que uſu doctior , juniorum , quos Hectoras appellabat, vo

luntatem fecutus , aggredi hoſtem ſtatuit: fingulos præfe

etos in ordinem ftructa acie ire jubens . Carminiola fuos

excipere hoftium adventum , confertoque prælio pedites

( o ) in paludem adire , haſtis , ac ſagittis a lateribus ferire

hoſtem mandat ; quæ res maximo momento victoriæ fuit:

non enim poterat aut egredi e via , aut vitare crebros

ictus, quibus patebane latera. Quum aliquandiu haud æquis

artibus pugnatum effet, fuperati tandem hoftes in fugam
verſi funt : præfecti ferme omnes evaſere cum equitatus

parte . Carolus (p ) captus eſt , & cum eo ad millia equi

tum octo ; impedimenta omnia amiſſa , quæ maxima ha

bita eft jactura . Haudquaquam ambigitur , Philippum

ço die imperio fpoliari potuiffe , fi Carminiola captos
equites

N O T Æ.

(1 ) Quidam erate de diſciplina militari | lateſta Piſaurienſis , non Ariminenſis

peritiores . Pergulenfis , & Torellus . quem ſupra Florentinorum ducem fuiffe
( m ) Cunetando magis quam decertando comperimus , ut adnotat Cafar Clementinus
vinci . Fabius Maximus ex eo Cunctator i Hist. Arimin , in Vira Caroli p. II. lib.8.
dictus , quod cunctando , non pugnando ( 0) Pedites in paludem adire , doc, nec
Hannibalem fuperaffet . De quo Virgilius non duo equitum millia Tolentinate Duce
Æneid . lib. 6. ad Terentianum paludis latebris fe ccculta
Quo feffum rapitis Fabii ? tu Maximus ille es , re jubet , Petrus juft.in fine lib.6.
Unus qui nobis cunclando restituis rem . ( 0 ) Carolus captus eft , una cum Angeli
( n ) Carolus exercitus dux . CarolusMa- 1 Pergulenfis filio .
 HIST. LI B. VI. 251

equites detinuiſſet : omnes enim fere nobiliores , & bello 1427

utiles in poteſtatem venerant. Sed dum obſequitur præ

ſentibus moribus , dum cunctatur, dum prædæ partiun

dæ vacat , dum equites liberos dimittit ( credo l'hilippi

adverſæ fortunæ mifertus ) victoria de manibus lapfa eft.

Actum enim de ſtatu Principis illius erat , fi præfectos fu

gientes inſecutus e veſtigio parta victoria , caltra Cremo

nam admoviſſer . Tantus enim tumultus inceſſerat omnes,

tanta reram deſperatio animis hominum inerat , tanta vi.

ctoriæ fama veris falſa adjiciens increbuerat , ut procul

dubio plurimi in Venetorum ditionem fponte venturi fu

iſſent, omni fpe fortunæ melioris præciſa . Porerat libere

oblidere Cremonam , ponte Abduam nullo obfiſtente jun

gere , & populatis agris ad ipſum Mediolanum regni ca

put arma proferre : quæ omnia ab eo neglecta præbuere

Venetis immutati animi, proditioniſque (9 ) fufpitionem .

> Nam dum expugnandis, recipiendiſque Brixienſis agri op

pidis , atque ad leviora circumagendo exercitu , tardequc

omnia exequendo tempus terit , ſpatium dedit Philippo

exercitus inftaurandi. Quum enim præfecti, equiteſque ad

unum integri omnes rediſſent , facile fuit cquorum , ar

morumque jacturam reſarcire . Arina, & veftem Medio

lanenſes; equos , diverſarum urbium cives", oppidani quo

que permulti ſubminiſtrarunt. Pecunia undecumque con

tracta - Reparato exercitu præfecti.Philippi continuis in

curſionibus infefti Carminiolæ oppida expugnanti impe

dimento erant , quo minus victoria ureretur . Quamvis

autem Philippi copiæ parum diminutæ eſſent , fuamque

rem ſummis viribus tutarentur , tamen multa cimens , fi.

bique diffidens Philippus , Sigiſmundum Imperatorem in

li 2 fuum
N OO TT Æ .

( 9 ) Proditioniſque fufpicionem , nec immerito ex hoc ejus fupplicü caufam ortam ...
adnotat Sabellicus Enead,lib. 2 ..
 252 POGGI1 BRACCIOLINI

1427 ſuum auxilium excivit : utque terrorem fufpitionemque Ve

netis injiceret, Perbrunorum Scalam , cujus majores Verona,

Marſilium Carrarienſem , cujus pater, avuſque Patavii impe 1

ritaverant , ut in Italiam ad recuperandas avitas urbes exer

citum traducerent, hortatur , ſperans eorum auſpicio eas

civitates a Venetis deſcituras. Ab Amedeo vero datis per

caufam matrimonii ( filiam ( r ) enim ejus occulte defpon

derat ) Vercellis ( 1 ) , pacem redemit , quo ab ea parte,

tutior omnes copias Venetis opponeret . Cum autem ex
terna auxilia ad terrendos hoſtes evocata non ſatis in prom

pru eſſent, quo facilius

facilius ad
ad pacem defcenderent, cum Mar

tino Pontifice per oratores egit occulte , ut veluti ſua fpon

te eam quæreret . Obierane inſuper nonnulli ( 1 ) ex ſuis

præfectis , qui in re militari admodum præſtabant ; uit

multis ex caufis fibi opus effe cenferet , deftituto iis
pace
viris , in quibus maxime refideret belli cura . Ineunte hye
me Legatus idem , qui prioris concordiæ auctor fuerat

Cardinalis ( « ) Sanctæ Crucis , ad componendam pacem

oratores
miſſus , juſlis omnibus quos inter bellum erat

Ferrariam decernere, ipſe co proficiſcitur. Florentini, ue

qui pro augendo aliorum imperio certarent, pacem opta

bant . Amedei, qui jam occale cum Philippo convene

rat , oratores haudquaquam Philippi poſtulata improban

tes paci aſſentiebantur. Veneti inter ſpem , metumquedu

bii
debilitari hoſtem cupiebapt' : hinc eos impenſa ;
com

N O T Æ.

( . ) Filiam enim ejus. Mariam , ut Corius | Montagnanen's , & Antonellus Mediola

1. v. licet Pingorius in ArborisEnodatione , ubi
de Amedeo VII, nomen reticeat .
( ) Daris , cc. Vercellis ,Ab Amedeo oc-
cupata fuerant Vereellæ teſtitutæ vero
Philippo dotis nomine , quod ejus filiam
uxorem duxifſet . Rurſus tamen Amedeo
a Philippo concellæ . Bugar. Hiß. Med .lib.s. |
( ) Nonnulli ex ſuis prafeftis : Angelus
Pergulenfas , Fabricius Capuanus , Siccus
nenfis . Blond Flav. Dec.3.lib.3.
( * ) Cardinalis Sancta Crucis . Nicolaus
Albergaths Bononienfis , ut alibidictum ,
eft , in cujus obitu Orationem habuit Pog.
giùs, quam ut ineditam P. Georgius Car
thufianus edidit Colonia Agrippina ann .1618 .
licet unacum aliis Poggii operibus Bafileæ
vulgata fuiffet ana . 1588. apud Henricpet. 2
 HIST. LI B. VI. 253

communiſque mars , ac belli eventus incertus, & Carmi- 1427

niolæ jam ſuſpecta fides urgebat ad pacem : hinc ambi

tio , & majorum rerum appetitus bellum trahere ſuade

bat . Philippi quoque ea poltulata erant , quæ omnem bel

di timorem excutere viderentur. Oratores ſinguli, ut juf

ſum erat ,
Ferrariam ſunt profecti. Interim quamvishyems

eſſet aſperrima , tamen a Carminiola multa oppida tum

in Cremonenſi, tum in Brixienſi agro ex hofte capta . Re

pacis contentionibus variis diutius protracta ; tandem Le

gati ( x) virtute , auctoritateque poft quintum fere men
fem , qua de agi cæptum eft , conſtituitur Aprili menſe

anni XXVIII. Iupra MCCCC. his conditionibus , ut Bri- 1428

xia cum omnibus ejus ditionis oppidis , caſtellifque , etiam

quæ ad eam dien Philippus poſſideret , iis quoque addi

tis, quæ de Cremonenſibus cepiſſent; Bergomum quoque

cum omnibus ſuis uſque ad Abduam , Venetorum juris ef

fent; utque quæ de Florentinis teneret, infra certam diem
reftituerentur. A Venetis dicti ſunt focii Mantuanus , Fer

rarienfis, Montisferrati (9 ) Princeps . A Florentinis , Se

nenfibus , nonnulliſque extremæ Liguriæ Dominis fædere

cautum eſt , & paci conſultum . Adjectum præter hæc

ut uxor , liberique Carminiolæ , qui in Philippi poteſta

te ad eam diem fuerant , bonaque per eum poffefla reſti

tuerentur . Lucenſis (? ) tyranni nälla mentio facta ; ver

bis tantummodo ſignificatum , cum pro amico ab utriſ

que haberi : relictique indiſcuſſi termini finium agri op

pidorum , quæ ex Cremonenſium ditione Veneris tributa

erant ,
N O T Æ.
!

( * ) Legari virtute , au & oritateque . Illi , Attamen ut anticus habitus eſt . Ideo de
enim ab omnibus delata componendæ pacis , eo mentionein haberi noluerunt Florentini,
autoritas fuerat , quod fanctifimum vi- quia in eum bellum meditabantur , ut in
rum noviffent, juriam ulciſcerentur auxilii Philippo prx
6 ) Montisferrari Princeps. Nec non Or- | titi , ad quem Ladislaum filium cum 400.
ndus & Antonius Pallavicinus. equitibus miferat.
( 2) Lucenfis tyranni nulla mentio falta
 254 POGGI1 BRACCIOLINI

1428 erant , cujus rei arbiter dictus eſt Ferrarienfis . Nemo tunc

ambigebat , tanto deſiderio confecta pace Florentinis, quie

tem ab armis longinquam fore , eoſque adverfos.abomni
bellorum ſtrepicu in ocio quieturos : ſed aut fatis ita ju
bentibus, aut civium , quibus Reipublicæ damna queſtui

erant , libidine , novis calamitatibus aditus eſt patefactus :

& qui enixius quam reliqui pacem appetiverant , bello

rum ſumptus improbantes , quique præterita pericula ,

tum varias fortunæ vices horrere debebant , inconfulto

impetu , minimeque jufto incepto ad bellum Lucenſe

haudquaquam neceſſarium biennio fere præter omnium ,

fpem proſiliere . Nam polt pacem factam , exercituque
dimiſſo , Nicolaus ( a ) Fortebraccius Florentinorum equi

tum alæ bello Gallico præfectus , coactis militibus , qui

miſſionem æg
re ferebant, magna manu agrum Lucenſem
populabundus adoritur , cauſam neſcio quam prætendens

inanem , neque eam quæ armis difceptanda foret. Occu

pabat ejus urbis tyrannidem , ut antea diximus,Paulus Gui

niſius, qui in Philippi bello nulli hærens præcipue extra

pacis fædera relictus erat . Nicolaus ( 6 ) fpontene ſua

prædandi cauſa , an nonnullorum , ut vulgo jactabatur,

Florentinorum , quibus bella potiora pace erant, fuaſu

arma in Paulum moverit , incertum relinquo : ut tamen
opiner id Florentinorum quorundam conſilio actum

publicum decretum , quo poſtınodum adverſustyrannum

bellum fumptum fuit , efficit . Inſperato bello laceſlitus.

Paulus , idque Florentinorum opera fieri addubitans , per

ora
N O T Æ .

( A ) Nicotams: Fortebraccius . Monto- enim , iniquum Florentinorum primori-

menfis , Braccii præftantiffimi ducis ex Stel- bus viſum fuiffe , quod Nicolaus Lucen
la forore nepos . fein: aggrederetur , fed populi impulſu a
( 6 ) Nicolaus ſponte an Florenrinorum fue Lucenfi abhorrentis factum fuiffe, ut Brac
fuec Quod dubium relinquit Poggius cius ad Florentinorum Itipendia vocaretur,
apertiffimerefert Baprifta Bevilacqua Vero- dummodo oppida Lucens erepta. Florenti :
nenfis , qui in Lucenfi bello equitum ductor inis cederet .
fuerat , ut ex ejus Ms. apud me .. Haber
 1
HIST. L 1 B. VI. 235

oratores ( c ) Nicolai injurias queſtus , petit , ut fe vel- 1429

uc amicum tuerentur auxilio , aut fi id grave videretur,

ne hoſti ope , pecunia , ſubſidiove faverent : Scire enim

ſe non eſſe unius equitum præfecti vires adeo validas, ne

diutius in armis , ſuis opibus poffet perſiſtere . Reſpon

ſum ambiguum datum eſt: neque tyranno fauturos fe is

cum fædere exceptus eſſet , neque inimicitiam (d) ar

mati , & ad bellum parati provocaturos . Quicquid Ni

colaus egerit , ultro nullius impulſu egiſſe : non eſſe ſuæ

auctoritatis dimovere illum ab incepto , qui ſui juris ef

ſer, & Florentinis amicus. Ratus, quod futurum erat , Pau

lus, verituſque Florentinorum calliditatem , qui alieno

nomine ſecum certarent , ad Mediolanenſem , & ad Vene

tos miſlis oratoribus, Nicolaique injuria expoſita , ſubſi

dium poftulat . Captis nonnullis de Lucenſi agro caſtel

lis , cum tyranno vires ad defenſionem deeſſent , ingrave

ſcente in dies bello , hortatus eſt Florentinos Nicolaus ad

eam urbem a tyranno eripiendam . Facile id quidem teſta

batur fore in civitate nullo præfidio ſuffulta: Te quidem , ſi

pecunia , favoreque ſibi aſlifterent,infra paucos menſes ur

bem illis traditurum . Philippus quoque, five ad ineundam

cum Populo Florentino gratiam , ſive ut eos novo re

rum diſcrimine implicaret, ad id bellum cohortatus , e

quites ſi opus fit , & auxilia pollicetur. Re Florentiæ in

bellumne adverſus tyran
ter paucos primum tentata ,

num ſumendum eſſet , ſæpius quæſitis conſiliis , variis

ſententiis diſceptabatur , partim nova reprobantium bel

la , quietemque ſuadentium , partim id probantium

cer

Ν Ο Τ Ε .

( c ) Oratorem . Jacobum Vinitianun , & vitæ & honoribus reſtitutus fuerat . Scip.
qui licet publice pro Lucenfi loqueretur , Ammir.p.1.10.2 . lib.19.
privatim tamen Florentinos in eum excita ( d ) bwimicitiam armati , Nicolai Forte
bat , magna ingrati aniini ſignificatione ; i braccii ,
nam capite damnatus Lucenſis benignitate
 *256 POGGII BRACCIOLINI

1429 certamen , ex quo civitatis opes , tanta urbe in poteſtatem

redacta , ampliores futuræ eſſent . Major populi pars ty

ranni perdendi odio bellum affectabat : fibi enim perſua

ſum habebant, agrum uberrimum , opulentiſſimam ur
bem uſui fore , defignatis præſertim pluribus magiſtrati

bus , ad quos cives quæſtus gratia aſpirabant: nonnulli va

ria inter ſe ſe jam officia partiti erant , potius ad prædam ,

quam ad Reipublicæ decus aut amplitudinem intenti

Prudentiores ſeniores , qui ut rem inhoneftam , difficilem

que horrebant , afferentes incertos eſſe bellorum eventus

neque ſemper fortunam votis reſpondere , civitatem præ

terea , bello recenti exhauſto ærario , pecuniis haud abunda

re : neceſſario paulo polt ſeram pænitentiam ſuſcepti belli

fecuturam . Tandem convocato Senatu , cum fententias

exquirere placuiſſet, Renaldus Albitius ex equeſtri ordine

populi voluntatem ſecutus , in hunc modum diſſeruit :

Scio , Florentini cirves, hanc Rempublicam diuturno bello fatiga

tam otio egere , & quiete , a turbine armorum femotam .

Sunt enim duo hæc , quibus maxime gaudent populi, non fo

lum ſalutaria , ſed etiam neceſſaria , adeout qui hec impro

bent, non videantur ſua urbis conſulere ſaluti ; ſed longe pro
Spiciendum eft , diligenterque cavendum , ne dum otio , of

quiete frui quærimus , in majora , negle& tis que poſſunt acci

dere , pericula incidamus. Ea enim faluberrima eſſe neque
unt , niſi depulſo timore belli , certa detur ratio otii , & quietis
futura , fine quibus nequit pax effe diuturna : otium quippe,
@ye tranquillitas ſemper appetenda funt , nifi in his lateat ſu

Spitio majoris , @r occultioris mali, quod nobis hac neglecta oc

cafione imminere videtur : fiquidem ille naclus ſit tempus,

quo timorem conceptum procul a fe propulſare valeat . Scitis

belli, quod nobis cum Duce Mediolanenfi fuit , Paulum Gui

niſium fautorem , & adjutorem contra nos licet occultum

fuiſſe. Noftis illum , nobis Spretis , qui focietatem ejus quafi

vimus ,
 HIST. LIB . VI. 257

mus, & filium fuum cum equitum ala in auxilium hoftimi- 1429

fille , ju -viſſe pecunia . Scitis hinc tyrannum nobis ſemper

infenſum , neque palam hoſtem , ſed hoſtili ſemper animo leta

tum noftris rebus adverſis , ſecundis anxium : Proximo certe

bello boftis partes ſecutus , contra nos erat moturus arma , ni

fi Venetorum focietas ejus veſanos impetus retardaſſet , ut ſi

ab oppugnatione noftra deftitit , non voluntati , fèd metui ,

son amori , fed timori fit tribuendum ; cumque noſtra ſtipen

dia (e) ultro oblata contempliſsèt , minori commodo , 'digni

tateque ad Philippum tranfiit , quo major illi ſua ope nos op

pugnandi facultas effet. Nunquam ille nobiſcum fædere jun

gi voluit , quoniam ſemper alienus.vixit a noftra ſalute : ne

que id fortaße mirum . Natura enim ita eſt comparatum , ut

tyranni odevint Reſpublicas , cum nonniſi deperdita libertatere

gnare queant. Nihil eft magis inter ſe contrarium , quam

Jervitus , & libertas , quam Reſpublica , & tyrannis ,

qua nulla eft publice utilitati infeftior . In altera legibus

vivitur , alteri pro legibus eft libido . Quo ille pacto nos

tra &taret , fi adeſſet facultas , qui propria matri eripu

it libertatem peſfundatamque tenet in vilifimi mancipii

modum ? hunc niſi , cum tempus datur, tollamus , penitus ob

fervabit ultionis tempus memor Nicolai injuriarum , quas no

bis auctoribus fibi illatas affeverat. Semper ad vindicandam

injuriam paratus erit , fi quis emerſerit ad nocendum cafus; ni

hil erit, quod ab eo negligatur , modo vos poflit perdere: ho

ftes noftros fibi , odio noftri, conſtituet dominos: malens ſe peri

re, quam nos ſal-vos effe. Eft præterea urbs illa propinquas

Piſana urbi , quæ quanta cura propter incertos rerum caſus re

tinenda fit, quis ignorat ? Tollenda ſedes eft noftris hoftibus;

ex qua non parvum nobis diſcrimen imminere cenſendum fit .
Kk Nul

N O T Æ.

( e ) Stipendia ultro oblata , & duplo majora , quam quæ a Philippo habuis .
 258 POGGI1 BRACCIOLINI

1429 Nullus præterea ex Gallia nobis incumbere timor poteft , nifi

per civitatem Lucenſem , quam ſcimus ab externis fæpe fuiße

poſleßam . Prætereo utilitatem , quæ plurima futura eft civi

bus noftris , tum fertilitate terr & , tum maris opportunita

te . Nam quod quidam otium , & quietis ſpem präſefe

runt , ipſi teftes fumus, quanto damno mobis conſtar pax (f )

olim cum Philippo facta . Bellum atrox,periculofumque ex pace

eft ortum , o adeo ancipiti ſtatus noftri diſcrimine, ut in pe
riculum ventum ſit libertatis : itaque non ſemper pax faluta
ris fuit , ſed ea , ex qua requies longinqua fpectetur, non cui

inditium fraudis inſit. Quapropter cum ſit tutiſſimum provi

dere , ne quis obeſſe queat , & id facile videatur , quoniam
omni externa ope cyrannus deftituitur , vos hortor , quibus

Reipublicæ cura eft , quique otium appetitis , ut accipiaris

quod offertur ultro , quodque parva impenſa brervi tempore

Nicolaus ſe daturum Spondet . Ampliores erant opes Piſana

urbis , cum illam a Gabriele Vicecomite smimus : opulentior cer

te , @ civium numero , ác-virtute , fortuniſque validior imot

tamen poft amißam arcem decreto bello , omnes rerum ,

temporum difficultates .conſtantia , Os virtute ſuperarvimus ,

eaque urbe potiti fumus , qua antea nobis fuerat inimiciſim ,
a
ut non voluntate dueti , fed extrema ( g ) neceſitate coaéti

deditionem fecerint , Itaque poftmodum ſecuri ad hanc diem

ab his viximus , a quibus quotidie aut ſuo , aut alieno mar

te oppugnabamur , Itidem quo ſecurius fruamur pace , hic

a nobis tyrannus eſt .exterminand

us : neque eft ut exiſtimet

aliquis , illo mortuo Lucenſes libertatem eſſe recuperaturo . E

s
xtant plures filii, quorum ( h ) major penes Philippum eft, cu
jus præfidio in tyrannide perfeverabit : hæc haud incerta dif
crimi.
N O T Æ.

( 1 ) Pax olim cum Philippo facta , cum gente , ut in dies plures enecti occumbe
Genuam in fuam poteftatem redegit , ut nos rent,
inde potentior urgeret . ( b ) Quorum major . Ladislaus equitum
(8 ) Sed extrema neceffitate, fame ita ur- præfectus.
 HIST. LIB. VI 259

crimina ſi evitare cupimus , delenda eft vobis inimica ty-- 1429

rannidis ſedes . Et quidem perfacilis: victoria ſpondetur no

bis , haud . magni laboris opus , cum imparatus ille fit

nullo ( i ). neque: ſuo ,, neque externo:fubfidio munitus . Odio

eft ( 1 ) preterea omni populo , ut verifimilefiat nolle-illum pro

tyranniſalute pugnare", quin potius illius exitium exoptare ,

ut iniquam excutiat ſervitutem . Id vero non parvi ducen

dum videtur , quod via , & facultas Mediolanenſibus Du

cibus in Erruriam tranſcendendi precluderur : cum duo ( m )

veluti clauftra , quibus ad oppugnandam noftram Rempublicam

adiri pollit , fuerint hoftibus inter ſepta . Ideo ,cives præftantif

fimi, id bellum mea fententia ſuſcipiendum decerno , quod ne

que diuturnum erit , neque magno negotio tranfigetur . Com

moda vero tot , tantaque ex hac victoria parabuntur , ut

nulla majora ad præſens videantur optanda . His dictis cum

varius in concione fermo eſſet tum eam aſpernantium

> orationem ,, tum : laudantium , ſeniorefque , & qui pru

dentia , & rerum uſu præcellere exiſtimabantur , ut inu

tilem , & iniquam , maximique diſcriminis impugnarent;,

neque civibus conducere novis in : diem bellis immiſceri

affirmarent , ne tamquam inquieti homines pacem atque

otium odiſſe viderentur : tandem Nicolaus. Uzanus quie

tem armis præferens hujuſcemodi habuit orationem . De

tus fapientium : virorum ſententia eft , cives prieſtantiſſimi ,

eos qui in: hujuſmodi locum ad conſultandum accedunt , libe

ros ab omni morbo animi", nullique perturbationi obnoxios esſe

debere , eaque i ſentire', cojo loqui', qua: jure exiftimentur

Reipublicæ profutura . Itaque optimus mihi quidem ille cirvis :
Kk 2. offc
N O T Æ .

( 3 ) Nequefuo ,nequeexterno fubfidio mu to.Lazaro Guinifio , libertatem fibi adſci

nitus non luo ;quia equituin turmam.Vice Icere, tentaverant Lucenfes , cum Paulus
comiti auxilio miferat ; non externo , cun Dacis copiis adjutus tyrannidem occupa
Vicecomes longe abcffct , & pace facta mi- vit .
lites dimififlet ( m ) Cum duo veluri clauftra , Pilx, & :
( ! ); Odio eft prateren omni populó . Interfe- Luca..
 260 POG'G11 BRACCIOLINI

1429 effe videtur , qui paci ,& tranquillitati conſulens omnes fuas

cogitationes ad publicam referat ſalutem . Et certe nos omnes

id in fententia dicenda Jequi oportet , quod certa conjeĉiura

affequi poſlis ſalutarem , ac felicem exitum habiturum : ne

que ſi qua ſpes inanis futuri boni oftentetur , ftatim profilire

ad agendum quippiam , cujus ( n )poftea neceſſe ſit pænitere ;

ac dicere, quod tarpiſſimum eft viris ſapientibus, non puta
ram Nam qui in rebus dubiis , & periculo proximis explo

ratum fibi firem , certumque futurorum exitum pollicentur ,

raro ſui defiderii compotes faunt ; cum præfertim rerum huma

narum , & maxime bellorum dominam ( o ) conſtet effe for

tunam , cujus eſt eludere noftras cogitationes , eas preci
pue , quarum fit finis in ejas libidine fitus . Quare ea mihi de
liberatio videtur cenfenda effe optima , quæ procul abfit a teme

ritate fortune . Certus ſum ,prudentiffimicives, clariſſimi, at

que integerrimi viri Renaldi orationem ſincero animo dictam

1 to ſpectaſſe , ut eam Reipublicæ ( neque enim aliter ſua vir

tus requirit ) conducere arbitraretur. Multis verbis populum
ad id bellum , quod utile, exigui temporis , minimique fum

ptus putat faturum , cohortatus eft. Verum quoniam de re agi

tur graviffima , e diſceptando veritas elicitur , aqua fe

ret mente , fi aliene a ſua fententia auctor ero . Mihi qui

dem tutiori, meliorique confilio videntur utí , qui pacem ( p )

bello præferunt, ac poft diuturnos armorum tumultus , varia
que e quibus emerfimus pericula , quietem otium à bellis ,

ac tributis conferendis felfi quærunt , ac poft longos tempefta

tum fluctus portam ingredi conantur , quam qui ſpreta pace
bella ex bellis ferentes quietem aſpernantur , potiuſque proced
lofo

N 0 T Ế.
ο 1

(n ) Cujus poftea neceffe fit poenitere. Sa- vero partem quafi fuo jure fortunafibivendicat.
pientis eft proprium ,nihil quod pænitere poffit fa ( 0 ) Qurpacem bello præferunt, Melior
sere . Cicero Tuſc . enim certa pax quam ſperata viftoria . Pax
( ) Dominam conſtet effe fortunam . Sic vel in just a utilior eft quam juftiffimum bellur .
Cisero in Oras, pro M. Marcello . Maximam i Cic. de Of .
 FI IST. LIB. VI . 261

lofo mari gaudent ; quam tranquillo . Etenim bella ſuſcipi 1429

( ficuti placet prudentibus ) debent , ut in pace vivamus, non
ni poſt præfentis mali finem aliis novis turbinitus minime
neceſſariis implicemur . Hoc enim effet in continua calamitate .,

ac miferia verſari , fi femper futurorum , quæ incerta funt,

metú ad arma inferenda profiliremus : que quantum ex vo

to procedant , paulo ante ſumus experti , ut admodum mi

rer non horrere nos omnes belli nomen , fi mentem ad præterita

( 9 ) pericula referamus ..Bellum nuper cum Philippo difficile

ac periculoſum geffimus, in quo futuri eramus inferiores, nifi

( r) aliorum ope , auxilioque illius potentia contuſa eſſet. At

nos id ( ſ ) bellum quod facile ſopiri poterat , alacres ultroſuf

cepimus , longo lafcivientes otio, tamquam parvi temporis,

& haud magna impenſa , exploratæque victoria , ut omnes
dicebant futurum . Id fortuna poftmodum præter fpem noſtram ,

O graviſſimum reddidit , & temporis longioris , magno

cum civium detrimento . Eodem pacto bellum de quo agitur ,

qui facili, atque brevi exitu confici poſſe augurantur, longe

fua opinione falluntur , ignari incertos eſſe bellorum exitus-,

martemque communem . Verum levis impenſa quæ poteft

videri , exhauſtis noftris viribus , & pene ſuperiori bello con .
fumptis ?Poterat hoc dici , ſi recentes , non fefſi bellum ſuſci
or brea
peremus. Parvus labor ingens eſt debilibus corpore
vis via longo fatigatis itinere videtur effe longißima . Exi
1
nanita pecuniis civitas , quodcunque etiam leve tributumu ,
gra

NOTE .

( 9 ) Ad preterira pericula , Cum fuſo ao , mo eſt de bello Forilivii caufla ſuſcepto

pud Zagonaram exercitu , & Carolo eo quod declinare poterant , illis parcendo, a
rum duce capto in libertatis diſcrimen ad. I quibus Lncretia Ordelaffea expulſa fuerat ,
duéti fuerint . Id Mediolanenfi poftulanti reſponſum a
( v ) Nifi aliorum ope . Venetorum ſcili- Florentinis fuit , non effe fua dignitatishis ac
cet , ad quos confugerant .
quiefcere.
( 1) Id bellum quod facileſopiri poterm . Ser
 262. POGGI1 BR ACCIOLINI

2429 grarvillimum judicabit.,pertaſa ( c ) tot ſumptuum , quot nm

per fubire coacta: eſt . Quid enim caufa: attulimus olim , cum
pace nobis opus eſſe prædicaremus , niſi civitatem , auro ,

argento inanem ob diuturnos s . ac graves belli ſumptus ad tri

buta ſolivenda obduruiſſe ? Gravis ergo , non levis fit quavis

jatura pecuniarum neceſſe eſt , & non facileferenda ; facili

tatem. zero , aut brevitatem belli perficiundi qui fibi defpon

der , longe a recto abeft judicio. Multa enim posſunt in diem

emergere: mutabiles quippe ſunt hominum mentes, qua adver

fari poterunt cogitationibus noſtris : plura præter : ſpem eveni
re , quæ.bellum longius trahere , & difficillima reddere que

ant ; que videntur facillima : multa tempus, multa caſus

multa fortuna , ( u ) multa, rerum . varietas:ſecum ferunt a

noftris conſiliis remota ', in quibus tamquam certis defigere

mentem parum prudentis , & nimium de fortunæ poteftate

fibi fpondentis eße videtur . Quis.enim veftrum novit , quid

fut ſuſcepta bello eventurum ? quæ ſors illius e veniat nobis ?

quis novit hominum partim novas res appetentium , partim
invidorum , partim ſibiprofpicientium voluntates ?. Vereor pro

fefto ne:livor , odium " , timor , amulatio plures, nobis ad

verſantes: excitet .. Quis divinare poteft , an Philippus , vir in

quietus ,fuas.copias ſubminiſtret tyranno '

, non tantum illius
cauſe farvendi cupidus , quantum fugiendi ( x )moleſtias mili

tares ? cui exploratum eft , an Pontifex infenſo adverſus nos

animo , fit eam urbem nobis fubjici permiſſurus ? Cui manife-.
ſtum ,

N O T Æ ..

( ) Porrefa for ſumptuum , quornuper fubire , a noftris confiliis remira . Concordar cum di- .
sonita eft : poft pacem factam . Volaterra- ' to Ciceronis . Fortuna efficit multa improvi-.
norum defectio , & Ludovicus Marradi a nobis propter obſcuritatem ignorationemque
Dominus tributa folvere detrectans ad bel- ! cauffarum , in Acad . Quæſt .,
Jum valdè fumptuoſum rurſus: Florentinos ( * ) Quam fugiendimoleſtias militares . Si
adegerunt: Poggium -increpat Ammiratip.t. enim :Lucenfi copias tribuat , Florentinos
TO. 2. quod hæc non referat , quæ in ejus oppugnabitfine ulla beHimoleftia , quæ to-
ætatem inciderunt: ' ta penes Lucenſem erit ..
( * ) Fortunas, rerum.varietasmulta ferunt
 HIST. L 1 B. VI. 263

jtum , an Senenfes ( y) de ſua libertate ſoliciti , fibique 'timen- 1429

tes pro tyranni defenfione nobis bellum inferant ? Quis tam

prudens, tam.exquiſito conſilio , ut ſibi certam vi&toriam ſpon

deat ? Quis fortunam ſemper in bellis dubiam , ac dominantem

-
fecundam fibifore polliceatur? Multa , variaque funt diſcri

mins , quæ bellorum caſus ſecun portant, ut majorem timorem

incutere, quam ſpem ullam debeant afferre . Nam quod otium ,

& quietem ita laudavit vir optimus Renaldus', ut in eis

belli fufpicionem latere aßeveraret : nulla tam recla , t'am fan

Eta res reperietur , quæ non in pejorem fletti partem diſputan

do queat : nulla tam juſta , tam probanda , qua perverſas

iniquorum calumnias , & malignitatem non recte interpretan

tium pollit effugere. Nulla eft virtus, quæ fit a detractoribus

libera'. Quod certius bonum , quod ſalubrius ( z ) pace ? quod

Deo acceptius reperitur ? Quid otio, concordia utilius, quid

optabilius quiete ? At nos hæc omnia altercando , & retraétan
do in contrarium videmus trahi ; & qua honeſta apparent , a

multis turpia , @r que utilia , incommodisplena reputari. Nos

profecto ratianem fecutos ejuſmodi inanes fufpitiones effugere

oportet , eis quoad datur uti bonis , qua divina potius quam
humana rečte appellentur. Ego quidem pacem , & otium ap

petens hujus 'belli eventum infelicem horreo : tyranni vero ſe.

cundam fortunam extimeſco ; cum haud dubie credendum fit ,

Deum magis fauturum repellenti injuriam , quam inferenti ,
magiſque ſe, fuaque tutantium ſaluti , quam oppugnantium

cupiditati profpe&turum . Non eft profe &to , non eft aut aqua

caufa , aut jufta , quæ nos impellat ad Lucenſe bellurn : nifi

fortaſſe juftam cauſam bellorum , dominandi cupiditatem judi .

cemus . Si non ſenſit nobiſcum , aut noluit , aut non ( a ) po

tuit ,
Ν Ο Τ Ε.

( y ) Senenſes . Florentinum nimis pro- , cis dulce eft , res ipfa falutaris , Cic.
pinquum extimeſcebant, quijam Piſis captis (a ) Aut non potuit . Quomodo enim
omni pene ex parte eos circundabar . Paulus Guiniſius;qui Mediolanenſis auxilio
( 2 ) Quid ſalubrius pace ? Et nomen pa- I Luca potitus fuerat , eipoterat adverſari ?
 264 POGGIT BRACCIOLINI

1429 tuit, aut fibi, & patrie quieti proſpexit , procul a bellis effe
voluit. Quod conſilium haudquaquam reprehendendum vi

detur . Id ille egit, quod præſens tempus tunc poftulabat , quod

Saluti fuæ conducere arbitrabatur . Nunquid ille noſtro arbitrio
conſilium de ſua re erit capturus? Liberum eft hominum fua.
adminiſtrandi arbitrium . Quod ſi qua eſt data nobis indi

gnandi occafio adverſus eum , qui ad hoftem noftrum , filium

armis fuffultum mifit, quid meruit civitas univerſa ſemper

ejuſdem fačtionis, ut plurimum ( b ) ſocia , & amica nobis?

nunquid ple &ti pro tyranni , quem ſummopere oderunt , culpa me

rentur cirves ? Si eo pulſo ad nos civitas quæfitum mittat , qua
nam ratjo fit propter quam eos armis in ferr'itutem redigere

quæratis , a quibus nulla in re aut læſi fuiftis , aut laceſſiti:

quid his reſpondebitis ? quam honeftam belli cauſam affere
tis ? nullam certe, niſi ambitionis crimen , & imperandi ſum
mam cupiditatem . At nullo neque divino , neque humano
S

jure permittitar per injuriam , & iniquitatem aliena uſurpa.

re. lufta cauſa debet effe bellorum , qua aut pro injuriis pro
pulſandis , aut ſuis repetendis ſuſcipi debent, aut pro patria

conferruanda, & horum bellorum felices effe exitus ſolent

Injuſta vero arma raro victoria comitatur ; infamia , dede
cus , opprobrium , odium ſequi ſolet. Quam ille nobis injuriam

infert ? quid eripuit noſtri ? quod bellum patrie intulit , ut

hæc armis fint vindicanda ? Si Piſanam urbem vi ar
mis cæpimus, id optimo a nobis jure fa£ tum eft. Nam pri.

mo ab eo cujus vendende jus , poteftaſque erat, empta

eft : tum eam invaſimus urbem , qua ut plurimum hoſtili
erga nos animo ſemper fuit , & odio fere immortali, a qua

multa nobis diſcrimina ſumma cum noftra pernicie emer

ferunt .
Ν ο Τ . Ε .

( 6 ) Vi plurimum focia . ut etiam in ( c ) Ab eo cujus vendende jus , o poreftas

bello Piſtorienfi foederi afcripta anno erat. a Gabriele Maria , cui Piſa eGalearii
MCCCLXX . nec non deinde anno teitamento obvenerant .
MCCCXCV .
 HIST. L 1 B. VI. 265

funt . At Lucenſis civitas contraria Piſanis ſemper naturaj 1429

fuit . Nam & alterius ( d ) faftionis partes ſecuta eft , &

> nunquam nos appetiit bello , ſed multis (e ) bellorum cala:

mitatibus nobiſcum Senſit ut abominandum ( f) videatur

nos velle eam fubigereurbem , qua plura in noftram Rempu,

blicam merita recenſere queat . Nihil eft in hominum vita ini.

quius , aut perniciofius ingratitvdine, qua omnia comple &ti ſce

lera videtur ; neque enim aut amicitiæ jura tueri , aur ve

nerari parentes , aut Deos colere, aut alicui beneficio reſponde

re ingratus poteft. At quid ingratius reperias , quam bene de

nobis meritos armis peßundare , & ejus moliri ſervitutem ci

vitatis , qux ( g ) ne nosſervirem us , omni ope,
ſerviremus auxilioque

pugnavit. Quamobrem hortor vos , oroque, ut non tam re

pente hoc bellum ſuſcipiatis, ejus præſertim verbis freti, cui
( h) bella quæſtui ſunt , cujus nil refert, vičtine , an victo

res abeamus: cujus maxime intereſt bellum trahi longius, quo

plus ſtipendiorum accipiat a nobis : qui id offert , quod dandi

nullam habet poteftatem . Mea quidem opinio eft , ab injuſtis

armis abſtinendum eße , potiuſque pro honore noſtro præteritas

tyranni injurias æquo animo tolerandas , quam propter illius
!
1 odium civitatem de nobis optime meritam oppugnandam .
Deum oro ,
ut eam vobis mentem in deliberando praſtet
quæ fit conſentanea & honori noftræ Reipublicæ , & faluti.
Varius deinde diverſa fentientium animus fuit, pro ut pri

vatum quenque commodum trahebat ; tamen ut fæpif

ſime contingit , melior pars a majori ſuperata eſt ; bel

lumque decretum Decembri menſe , nono & vigeſimo

LI
poſt
Ν Ο Τ Ε.

(d) Alterius factionis , Ghibellina . quid fi cum eo bellum geratur, a quo bene
Multis bellorum calamitatibus nobifficia femper acceperimus ?
cum fenfit , ut anno MCCLX , in Senenfi ( £ ) Ne nos ſerviremus , omni ope auxilioque
bello , ann . MCCLXXXIX . in bello A- pugnavit . contra Henricum Imperatorem ,
retino , & Piſano . Florentiam ann, MCCCXII, obfidentem .
U ut abominandum videatur , . Sini ( b) Cui bella quaftui funt, de Nicolao
hil turpius quam cum eo bellum gerere cum Forcebraccio fermo.
quo familiariter wixeris , ut ait Cic.in Philip.
 LINI
266 POGGII BRACCIO

1429 poſt mille quadringentos anno , Decemvirique , ( i ) qui

bello præeſſent , quoniam haud longius trahi poſſe arbi

trabantur, ad ſex menſes creati. Maxime populum ad id

bellum incitaſſe dicitur memoria Ladislai a tyranno in

Ducis auxilium , dum præcipue bellum arderet, deſtina

ci . Alii quorundam civium ambitionem , cupiditatem

que , quibus bella uſui erano opeſque corum aliorum

damno augebantur , plusæquo valuille tradunt , Nicola

umque privati cujuſdam civis conſilio ad arma tyranno

inferenda motum , cui confeftim ſcriptum eſt , ut quod

bellum antea ſponte ſua moviſſet , & auctoritate populi

Florencini adminiſtraret . Berardinus ( 1 ) quoque Ubal

dinus cum pluribus equitum turmis ad id bellum denuo

conductus, multæque equitum , ac peditum alæ ſcripræ .

Ad purgandos vero Florentinos ab injuria ſuſcepri belli

ad Pontificem Martinum , ad Philippum , Venetos , Se
nenſes, Bononienſes , & ad Ferrarienſem oratores milli .

Omnes perplexe reſponderunt , excepto Philippo , qui rem

laudavit , ſuamque ( m ) in Florentinorum gratiam ad id

bellum eſt operam pollicitus , callido quidem animo ,

quo nova moleftia vexarentur . Paulus pofteaquam Flo

rentinorum conſenſu ſe oppugnari animadvertit, legatio

neſque auxilium poftulantes fuiſſe irritas , in primis Se

nenſes ſolicitavit , fi quo pacto excitari poſſent, ad belli

ſocietatem ſuadendo ( n ) , hortando, monendo . Teftabatur,

ſe de -victo, Florentinos Senarum imperium appetituros. Eif

dem
Ν Ο ΤΕ .

( 1 ) Decemzirique ad ſex menſes creati . ( m ) Suamque , & c. operam pollicitus eft

Carolus Federicus , Nerius Capponus ) Auxilium Florentinis eſt pollicitus , & &
Leonardusde Bardis , Alamanus Salviatus, Franciſcum Sfortiam cum omnibus militi
Andreas Sacchectus, Bartholomæus Cen - bus ad Lucenſis ftipendia ire juſſit , euin ſe
ducius , Joannes a Stufa , Martinus Lucæ , i dimififfe fimulans.
Martini Notarius , Joannes Puccius , & ( n ) Suadendo , hortando , c. Eiſdem
Henricus a Curiu . Ammirar.p.1.To.2.lib.19. prorſus argumentis Florentinus legatus
( 1 ) Berardinus Ubaldinus . della Carda belli focietatcm in Philippum Venetis ſur
appellatus. ſerat , ut in præcedenti libro .
 HIS T. LIB. VI. 267

dem armis eorum libertatem ablaturos , quibus fibi imperium 1429

eripuiſſent. Expergifcerentur , dum tempus , facultas dan

retur conſulendi , dumque faluti fua proſpicere facillime pof

fent : nullo pacto illis caveri poße, ſi victoria potiatur Flow

rentinus : neque quieturam Luca capta , neque ulla pacta , aut

fædera fervaturam eam gentem , apud quam nihil fanctum

effe, aut in violarum ambitio fineret , & avaritia . Cum ege
ant , aut aliquo in periculo verſentur , multa illos polliceri ſo

litos: tranſacto periculo, nulla promiſſa , nulla pacta , nullo

contenta fervari, ſed omnia pro eorum utilitate penſari: ve

roſimilius videri Florentinos ſtudioſius appetituros eam ( 0)

urbem , quacum manus fæpius conſeruiſſent, & quæ quæfierit ejus

calamitatem , quam que ſemper in fide, ſocietateque vixiſſet .

Hæc pluraque alia in eam ſententiam dicta excitarunt Senen

fium animos jam fua fponte titubantes ad conſultandum ,

quid rebus ſuis conducerer . Ec infenſa , & dubia eis erat
Florentinorum potentia ; neque dubitabant , quin devi
eta ea urbe in fe a Florentinis arma moverentur . Mulize

ad id ſuſpiciones eos impellebant, & ea præcipue , quod

audierant Florentiæ nonnulla in valgus jactata, ac decan

1 tata verba , quibus haud obſcure bellum Senenſibus nun

tiabatur . Igitur e veſtigio oratores tum Venetias , tum

Florentiam mittuntur . Hi ut hortarentur ad omittendum
bellum nulla juſta cauſa ſuſceptum , ne cogerentur per

vim oppreſſo Lucenſi opem ferre; alteriuc rogarent , ut

pacis componendæ auctores eſſent, ſimulque peterent u

trum ſe adjuturi forent , fi a Florentinis oppugnarentur

A noſtris reſponſum eſt, haud ( P ) injuria illatum tyranno

bellum , tuni quia Ladislaum in rebus corum dubiis ad

el 2 ver
Ν Ο Τ Ε.

( 0 ) Eam urbem , nempe Senas . bellum Guinilio movere poterant , quem

(D ) Haud injuria illaium tyranno bellum . I ut amicum exceperant , licet de eo in foede
Florentinos excuſat Poggius, quos tamen re nulla mentio effet . Nulla porro poft pa
autores reliqui criminantur ; non enim cem injuria ab eo Florentinis illata fuerat .

7
 1

LINI
268 POGGIT BRACCIO

1429 verſus ſe miſiſſet hofti, tum quia falſa calumnia culpafſet

tyrannus , Nicolaum Florentinis hortantibus fe armis appe
tilſe : æquum videri ei , cum injuſte , & per alterius inju
riam queratur, juſtam daricaufam criminadi : fe cum se

nenſibus antiquum ſervaturos fædus , nihilque acturos >

quod ab eorum focietate alienum elle cenſeretur. Veneto

rum oratio fuit , ſi a Florentinis in Senenſes intentaren

tur arma ; non ( 9 ) poſſe ſe æquo jure illorum libertatem

tueri , cum in fæderibus contractæ pacis focii a Florentinis

fint adfcripti . Reverſi oratores cum quæ acta erant ex

poſuiſſent , maxima cura civitatem invafit, cæptumquc

tractari, quo maximemodo tyranno opitularentur. Nanı

fi is ſuccubuiffet , & Florentinorum vires timebant , & au

xilia defperabant, cum neque Mediolanenſem , neque Ve

1430. nctos ſibi confiderent faucuros. Nicolaus interea , atque

Ubaldinus Lucenſem agrum tum populationibus , tum

oppidorum , quæ multa ceperant, præda infeltum redde

bant . At tyrannus ( r ) cum Auctuantes Senenſium ani

mos ſenfiffet , pecunia ſe illos impulfurum in fuum ſub

fidium ratus, grandem vim auri Senas miſit , qua equi
1
tes , pediteſque contra Florentinos conducerentur; & cum

plures pecunias ſe daruruni promitteret , e veſtigio de in

ferendo bello ſtatuerunt . Antonio Petruccio ( I ) opranti ,

quærentique comparandi militis negotium datum , qui Roi

mam profectus , copiiſque haud abnuente Pontifice ſcriptis ,

cui bellum Lucenfe permoleſtum erat , ac mari eis Lur

cam delatis , aliis quoquein agro Bononienſi paratis, quæ
paulo
NO . T Æ.
( 9 ): Non posſe ſe escocam in fæderibus con ( - ) Tyrannus. Lucæ PaulusGuiniſius ,
tracta pacis , donc. Optima licet Venetis ob ( ) Perruccio opianti , querenrique . Non
Lata effet occafio cum Senenfibus , & Lu - gloriæ , aut lucri cauffa Guiniſio auxiliari
cenfibus fædus ineundi ; hilque fociis & jitudebat Petruccius, fed ut Florentinorum
Florentinos debellare poffent, & Bilano injuriam ulciſceretur , qui eun Prætoriæ
portu potiri ad maritimasexpeditionestu- Lucæ dignitati inhiantem ,alio Lucenfibus
tandas perppportimo , nihil tamen apud propofita , expulere , Ammivas, lib.za,
cosplus valuit , quam ratio fæederiş..

h
 1 HIST. LIB. VI. 262

paulo poft ad Florentinos defecere, Lucam proficiſcitur ., 1439

Cum hyems adventarer , quieſque tam apud eos, qui ob

fidione urbem cinxerant , quam apud obſeſſos fore vide

retur , Antonius ( t ) Senenſis Florentinis adverfus , cui a

Republica defendendi tyranni cauſa demandata erat , Ge

nuam ac Mediolanum profectus, & Genuenſes & Philip

pum ad præſidia Guiniſio præſtanda hortatus eſt . Super

biam inſuper, ambitionemque Florentinorum culpabat

qui dominandi cupiditate ſemper cum finitimis decertave
rint : minime in eorum rem videri afferebat eam urbem

fubjici populo Florentino : dari aditum terra hoftibus put

gnandi cupidis invadendi Liguriam , & in Galliam tranſ

eundi . Multaque in eam fententiam diſſeruit , quæ Phi

lippum moverunt in auxilium tyranni, & ejus a pace ad

belli curam mentem convertere . Sed calliditate , altuque,

non aperto conſilio ufus, Francifcum Sfortiam & tyran
ni, & Senenſium ſtipendiis conductum auxilium obſeſlis

ferre cum duobus equitum millibus mandavit . Ab Anto

nio inſuper plures piratæ Catalani ( w ) pecuniis receptis

omne Piſanum licus infeftum reddentes, expoſitis milici

bus, onufti omnis ( x ) generis præda ad naves revertun

tur . At Florentini, cum nullæ , aut parvæ Lucenſem co

piæ ad cam diem tyrannum tutarentur ( nondum enim

ulla:( , ) fubſidia advenerant ) obſidere urbem , & com

meatu prohibere parant. Nicolaus igitur , & Berardinus

partitis copiis binis ( 2 ) caſtris cinxere urbem , ſinguliſ

que portis fingulæ ſtationes erectis caſtellis oppoſitæ , per:

multæque machinæ ad diruendos muros additæ . Ex.con
tem
N O T Æ.

( 1 ) Antonius Senenfis . Petruccius . ( Subfidia advenerant , a Philippo

(u ( Pirata Catalani . Sex triremibus Lu-
cenfi auxilio fuere .
( * ) Omnis generis prada . Navem in ipfo
Liburni portu prædati ſunt , Blond, Flav.
Dec.3.lib.4.
& a Genuenfibus , qui licet Mediolanenfi
parerent , multa. tamen fuo arbitrio & c.21 .
toritate agebant. Ammirat.lib.zo .
( z ) Binis castris cin xere urbem . All or
rientem , ac meridiem di'poſitis .
 POGGI1 BRACCIOLINI
270

1430 temptu hoftis negligentia in caſtris , ut fit , fecuta elt ,

omniſque rei militaris cura omiſſa . Qua re animadver

fa , delectæ juventutis cives , tum mercenarii ( a ) milites
ad duo millia ſub ortum folis eruptione facta Nicolaum

adoriuntur , pelluntque caſtris , & in fugam vertunt ;

fuiſſetque magna clades co die accepta , niſi eruptione au
dita Berardinus ( nil enim minus timebatur ) ſubſidio fu

gientibus occurriſſet , cujus adventu hoſtes nonnullas bom

bardas ſecum raptim ferentes in urbem revertere. Tenta
tis omnibus , cum neque obſidione, neque præliis tyran
nus ad deditionem compelleretur, alia ratione expugna

re urbem ſtatuunt, auctore Philippo Brunelleſco , maximo

omnium ejus tempeſtatis architecto . Isopus aggreditur dif

ficile fane , ac laborioſum , quod incaſſum evaſit . Nam
regionem urbi propinquam contemplatus, primum flu .
men Auxerim oppofitis repagulis reprimere ab aqua
sum curſu , ita ut in immenſum excrefceret , deinde lata
1
foſſa aquam in urbem inducere , tum cæteros rivulos in
alveum Auminis derivare ad augendam aquæ vim

quo plana urbis aquarum inundacione mergerentur , fta

tuit . Sed nil uſui contulit fuſceptus labor . Nam cives

poſtquam veluti diluvium ſibi parari intellexerunt , præ
altis aggeribus circum urbem , qui vim aquarum exci
perent , e regione Auvii erectis , id periculum declina
***
runt . Deductas enim verſus urbem aquas rejecerunt agge

res , quibus fecuri cives , facta eruptione diſturbariſque ho

ſtium operibus aquas ad caſtra Fortebraccii defluere com

palerunt, qui magno ab aquis accepto incommodo , lo
cum

N O T Æ.

( ! ) Mercenariimilitos , a Perruccio con , cano, in quo ſe equitum du &torem fuiffe

ducti . Hanc Lucenfium eruptionem , & afferit , hocque , ne luæ & Braccii famæ of
pene Fortebraccii cladem omittit Joanficeret .
Bapt. Bevil'aqua Veronenfis ms, de bello List
 HIST. LIB. VI. 271

cum ( b ) mutare compulſus eſt . Erant interea apud Mc- 1430

diolanenſem Ducem Venetorum , ( c ) ac Florentinorum

legati , hortantes inter cætera , ut nil novi ageret , quo

рах violata cenſeri poſſet . Præſenſerant enim animum

ſuapte natura mobilem , atque inconſtantem , de mitten

do Lucenſibus ſubſidio agitare : qui unum in ore , aliud in

pectore habens , nil ſibi antiquius pace reſpondit , nil

que a &turum fe , quo turbatæ ab eo quietis , aut otii ulla

oriretur ſuſpicio : ideoque præfectos equitum , quibus ad

eam diem itipendia ſubminiſtraſſer , miſſos eſſe facturum .

Callidum id reſponſum fuit, cum pro evitanda belli fu

fpicione eis ſe commeatum daturum diceret , quos ad bel

lum Lucenſe antea deſtinaſſer . Occulte igitur egit cum

Franciſco , ut ſpreto ( d ) armorum otio miſlionem flagi

taret . Is magnopere , tamquam ( e ) in re nova ; multis ver

bis palam contendit a Duce , ut abire liceret : velle ſe Be.

neventum proficiſci , quoniam ſibi conducere arbitraba

tur bellis, quæ in regno Neapolitano orta dicebantur , in

tereſſe. Accepta clam pecunia , cum equitibus , peditibuſ

que veris principio Parmam verſus movit : ubi fuos expe
ctare ſimulans, præmio omnibus, quiſe ſequi vellent , pro

poſito multos ex compoſito a Duce dimiſsos conduxit .

Magna coacta manu , cum plures ad eum conveniſſent,ne

pro profectione Beneventum propofita Lucam peteret, du

bitabatur; fed quia veriſimile crat illum ex animo loqui,

quod optabant , facile plures credebant . Et jam Medio

lanenſis dolo militiæ venia impetrata , Antonius Pontade

reus,

Ν Ο Τ Ε.

( 6 ) Locum mutare compulfus eft . ligneis , tius Medices .

caltellis in hoſtium poteftate relictis ,quibus 1 " (d ) Spreto armorum orio , pace enim fa
dirutis , Lucenſes oppida plura recepere , & ita , arma otiabantur .
Florentinum agrum depopulati funt . Ma- ! (6 ) Tamquam in renoua . de qua ſcilicet
lavolt . Hist . Sen.p.lll. lib.2. nullus clandeftinus fermo habitus effet , fel
( c ) Venetorum Ac Florentinorum le-i ex fe tantum prodiret .
gati . Andreas Contarenus , & Lauren
 272 POGGII BRACCIOLINI

5430 reus , vir audax , & in Florentinos animo infeſto , cum

octingentis equitibus Ducis ſtipendio , ut dictitabant, de

functis Lucam profectus omnia ferme caſtella a Forte

braccio capta in poteftatem redegerat , animumque , & vi

res tyranno addiderat : cum Sfortia nequicquam tentatis

omnibus via Parmenſi , ut alpes ſuperaret ( [ alcus enim

omnes ab ea parte firmiflimis præſidiis tenebantur) Pon

tremolum deflexit , tutoque in Etruriam deſcendit cum

plurimis equitum turmis , peditibus octingentis . Lucæ

Item commiflo
appropinquans Nicolaum obviam prodeunter
prælio fudit . Qua ex re Florentinorum copiæ retro Pi
las (f ) verſus tribus paſſuum millibus ceſſere , caſtellis
quibuſdam portis urbis oppoſitis cum præſidio relictis >
quæ Franciſcus, cum Florentini acie cercare nollent, bre

vi tempore expugnavit . Dolum Ducis conſpicati De

cemviri, majoribus copiis exercitum auxere : Franciſcus

cum fpe prædz tum ut hoſtis potius ſuis tuendis

quam alienis oppugnandis operam cogeretur impende

re , una cum tyranni ( g ) filio Vallem Nebulæ , regio
nem pacatam atque opulentam , ingreſſus Stilianum op
pidum captum magna vi diripuit . Urgente deinde com .

meatus inopia Lucam reverſus, cum ſtipendia a tyranno

peteret ,iſque avarus , & magna ex parte pecunia exhau
ftus procraſtinando tempus tereret a Decemviris vero

ad relinquendum tyrannum pecunia ſolicitaretur , non ,

ut fidem ſolveret , fed ut poſt ſemeſtre , quo conductus

fuerat , Beneventum , ut palam prædixerat, diverteret ,
tyrannus quoque magnis promiſſis ad urbem tradendam

alliceretur : cuncta ordine Philippo per internuntios ſi

gnificat. Ille damnata hominis avaritia , qui imperio pri

vari ,
N O 1 T Æ.

( f) Pilas verſus, & c. in Ripæfractæ col- | duxerunt.

lem , quiinedius Pilas inter , & Lucam na ( 8 ) Tyranni filio Ladislao natu mz
tura loci mnunitiſſimus erat, exercitum re- ) jori.
 HIS.T. L 1 B. VI. 273

vari , quam pecunia carere mallet , ſolicitatus præterea 1430

a Senenſi ad ſpoliandum urbe tyrannum , aſſerente ma

ximam auri , argentique vim ab eo poſſideri , ingentis

ſpe prædæ ductus , fimul veritus , ne ad Florentinos defi

ceret , conſilium arripit , mandatque Franciſco , curet , ne

quid privatæ collocutiones afferant detrimenti, & Senenſi

quoque datum eſt negotium tyranni capiendi, fiquid mo

liretur novi . Erant in Florentinorum caftris , qui adulteri

nis ( h ) litteris Franciſcum , ac tyrannum in mutuum

odium acuerent , alteri alterius ſecreta conſilia detegere fi

mulantes ; qua ex re aucta utrinque proditionis ſuſpicio
ne , malivolentiaque non minima contracta , Franciſcus

decrevit tandem populum ad defectionem impellere .

Communicata cum Senenſi (i) re , ac occulta cum Flo

rentinis tyranni colloquia culpans , facile cives ad rebel

landum commovit. Præſtituta ( 1 ) die Antonius acceptis

ſatellitibus , arcem ſub negotii fpem ingreſſus tyrannum

(m) cum filio capit . Direpta i n ) ſupellectile , pecu

nia multo minor fama, partim ad Philippum miſſa ,par

tim uſui reſervara . Captivi (o ) duo ad Ducem miſli .

Civitas reftituta libertate , antiquos magiſtratus creat

Franciſcus ſimulata profectione , quo promiſſa a Florenti

nis pecunia daretur , a Senenſibus poſtulat , ut oppida ,

Mm quæ
Ν Ο Τ Ε.

( h ) Adulterinis litteris . fimulato ami- gentem detinnit , ut Bevilaq. fupra citatus ,

coruin charactere confictis . & Malavolt, Hift.Sen.p: III. lib . Ammirar,
( 2 ) Cum Senenf . Antonio Petruccio ) lib.zo.
nec non cum Petro Cinnamio , & Joanne ( n ) Direpta ſupelle&tile . Quæ fexaginta
Chivizzano Lucenſibus civibus . aureorum millibus cenfebatur , ob margari
( 1 ) Prastiruta die . Paulum Guiniſium tas præcipue , quæ pene omnes Mediolani
lecto recumbentem captum refert Joan .Bapt. oppignoratæ , ut ex eis ſtipendia militibus
Bevilaq.a Petruccio , cuiarcis ingreffus pa - perfolverentur . Sed pretiofiſlima quæque
tebat : huic enim fe totum crediderat Gui- fibi daces refervarunt . Baprifta Bevilaqua
niſius . de Bello Lucano MS .
( m ) Tyrannum cum filio capit . Tyranni ( 0 ) Caprivi duo ad Ducem miffi . Paulo
filius non a Petruccio , ſed a Franciſco Sfor- Guiniſius cum Ladislao filio , quiinfelici
tia captus fuit, qui Lucenfis eventu audito, exitu defecere .
Ladislaum ejus filium apud fe in caftris de
 274 POGGIT BRACCIOLINI

1430 quæ paternæ ditionis fuerant, ab eis poft obitum occupa

ta reſtituerent: quod ſi negligerent ,armis jus ſuum vindi

caturum . Hac fpe Florentinis injecta , grandem ( p ) illi pe

cuniam perfolvunt. Acceptis quoque a Lucenſibus num

mis , ſe veris principio reverſurum pollicetur : inſtare ete

nim hyemem , quæ tum eis tum ſuis equitibus ex annonæ

caritate gravis admodum futura eſſet : fed in tempore ſe
affore promittit . Inde profectus converſo itinere Galliam
verſus , Mirandolam oppidum petit . Poſt recuperatam

libertatem Lucenſes , legatos Florentiam mittunt , pacem

orantes , quam
pulſo tyranno fe habituros ſperarent : ro
Florentinum popu .
gare ut potius ſuorum quondam erga
lum meritorum meminiſſent , quam injuriarum tyran

ni , quæ ſe invitis , ac flentibus accidiſſent : fe æquis con

ditionibus poftulare pacem , quæ utrique populo videre

tur profutura : commemorare pericula bellorum , & varios

fortunæ cafus , ac dicere certam pacem fperatæ victoriæ

præferendam . Refponfum tulere non deſerturos bellum

Florentinos , quod juſtis ex caufis fufcepiſſent, non liber

tatem ab illis partam , ſed noyam ( 9 ) tyrannidem que

fitam eſſe : proinde abirent , ac præſenti tempori conlu

lerent , meliori conditione futuri, fi urbem ſponte trade

rent , quam fi coacti vi , & armis fuperarentur . Legati

dato reſponſo Lucam reverſi , a Philippo & a Franciſco

fpe ſubſidii oblata , populum ad defenſionem hortantur
aſferentes Dei opes minime defuturas. At Decemviri Fran

ciſci diſcellu , omni Lucam præſidio fpoliaram cito in

poteſtatem venturam arbitrati , novis conductis copiis ,

au

Ν ο Τ Ε.

( 0) Grandem illi pecuniam perfolvunt. De-1
mentiæ Florentinos arguit Ammiratus , alii-
que ſcriptores , quod pecuniam Sfortiæ per
folverint , ut diſcederet , cuin hyeme adve-
niente diutius jam inorari nequiret. Diſcel-I
ſit vir callidus , Guiniſii fpoliis , Lucen
lium , Florentinoruinque nummisditatus .
(9) Novam tyrannidem quafitam efle, &
longiori tempore duraturam , potentiores
domino , nempe Mediolanenfi Duce ,
 HIST. LI B. VI. 275

auctoque exercitu , denuo urbem obfidione cingunt , ca- 1430

ſtelliſque pro numero portarum ædificatis , cives & fa
me , & continuo labore feffos urgent acrius , adeo ut ob

fidionem minime laturi amplius viderentur . Philippus

vero , qui bellum ad eam diem aluerat , cum non igno

rarer Florentinos in belli ſumprus auro , argentoque ex

hauſtos , jam pertæſos cæpti, quo illos novo fatigaretbel

lo , cum Genuenſibus ( r ) egit , ut Lucenſes primum in

fidem reciperent : cum a Florentinis peterent , ne hoftilia

arma in eos inferrent , qui ſocietate , & amicitia ( 5 ) fe +

cum juncti eſſent . Igitur poft contractum fædus orato

res Florentiam mittunt , poftulantes , ut a bello defifte

rent, neque fociis moleſti eſſent, quos ſibi tuendos ſuſce

piſſent. Ad ea reſponſum eſt , mirari populum Florenti

num , civitatem natura ſervanı , neque tunc fui juris

fed alteri ſubjectam petere quod eorum arbitrii minime

foret : nihil enim a Genuenſibus agi poffe , quæ ad pu

blicam rem ſpectarent , niſi quatenus ab eo , qui eis im

peraret permitteretur . Idco docerent , fi quid a Duce

Mediolani corum domino , dc ea re mandatum eſſet :

nonenim eorum eſſe juris , aut velle , aut nolle quic

quam , niſi quantum a Duce tribueretur . His verbis le

gati admodum irritati animo abiere , minitantes paucos

infra dies cognituros illos liberine , an ſervi forent ; con

feſtimque cum Genuam rediiſſent , Nicolaum Piccininum ,

Philippi exercitus ducem præftantiffimum , qui in hybernis

apud Ligures erat , rebus omnibus jam antea a Mediola

nenfi inftructis , ſubſidio Lucenſibus mittunt . Dum hæc

parantur , obfidioni urbis incenti Florentini ducem belli

Mm 2 Guid
N O T Æ.

(o ) Cum Genuenfibus egit,ur Lucenfes , & c. Amicitia jun &ti effens. Lucenfium
Ne ut foedifragus accuſaretur , Lucenſibus lenim Genuenſes duo oppida , Petram fan
auxiliatus non eft , fed Genuenſes occulte | Ctam , & Mutronium fibi oppignorata tene
Solicitavit . bapt .
 276 POGG11 BRACCIOLINI

1430 Guidantonium Feretranum , Urbini Comitem , ſua, ( t ) &

majorum gloria clarum , cum fex equitum , peditum ve
ro quatuor millibus
præter auxiliares copias , quæ De
cemvirorum juſſu ad id bellum convenerant , creant : ejuſ,

demque ( u) nominis Faventinum principem , qui fub Fe

retrano militaret , conducunt. Interea Philippi conſpecta

fraude Veneti , quiGenuenſium nomine Nicolaum adver

fus Florentinos miffum intelligerent, per oratorem apud

Ducem queruntur , violata eſfe ab eo pacis fædera , quipræ

ter conventa præfeitos fuos variis fallaciis , confictiſque

tabellis in auxilium Lucenfium ire juſtifier : non enim tan

ta calliditate id machina mentum fuiffe actum , quin aper

ta veſtigia appareant , omnia ea conſilia a fe profecta . At

ille conſueta ſimulatione , nulla fua opera id factum fuif

ſe teftabatur ;Genuenfium opus eſse , qui ſocio , & amico

auxilia decreverint . Neque vero id a fe potuiſſe prohibe

ri. Quamvis enim fub ditione forent., nullo tamen pa .

cto , nulla lege vetari , quin cui velint , propriis ſumpti

bus auxilio eſe queant . In multis . enim libertatem illis

conceſſam , qua ſuo jure uti poſſent ; licere quoque &
Veneris fecundum fæderum formulanı ſubſidia' Florenti

nis , quæ velint ,mittere . Hoc dato reſponſo , cum Vene

tias orator revertiſſet , haud ignaris Philippi conſilii ( pa

lam enim erant ) Venecis viſum eſt nildum novi tentan
dum effe . Suadebatur tamen a Florentinis , ut bellum ini.

ftaurarent , cum magna pars præfectorum , qui fub Philip

po militabant , abeffet. At iHi prioris belli impendio debili

tati decrevere haudquaquam novo diſtineri bello . Inte

rim Piccininus Mara flumine trajecto , ad Petram ſan

ctam
Ν Ο Τ΄ Ε.

( 1 ) Sua , eo majorum gloria , quorumsy Roſa aurea a Pontifice hunc donatum re

plurimiexercitus duces fuerunt,utComes | fert Ammirat.Hift.Flor.lib.18.
Guidus ,Nulfus , Bonus Pilanorum , Ni ( u ) Ejuſdemque. nominis Faventinum
colaus & Guidantonius Florentinorum . I Principem . Guidantonium Manfredum ...
 HIS T .. LIB. VI. 277

ctam Lucenſium oppidum venerat . Guidantonius vero 1430

cum exercitu pro ripa Auxeris , quæ Lucam ſpectat, ca

Itra poſuerat , foſfaque circumdederat , quo munitiora ab

eruptione civium forent . Piccininum vis aquæ ( media

enim fere hyems erat ) tranficu prohibebat , cujus copiæ

ad duas ( x ) ferme legiones conficiebant . Erat in caftris
Piccinini rerum omnium , quæ navibus a Genuenſibus

ſubvehebanţur, copia . Apud Florentinos vero ex difficul

fate annonæ comportandæ ſumma inopia , adeo urgen

te fame, ut multi deſertis fponte caſtris abirent, quidam

ad hoftes tranſirent ; quæ res conſultandi cauſam Duci ,

ac præfectis (y ) dedit , mutandufne locus eſset , an for

tuna certaminis expectanda . Dum dubiis animis , tem

pus conſultando terunt, Auxer paulum imminutis aquis

facultatem præbuit fuminis tranſeundi . Præmiſerat ad

ripam fluminis Nicolaus agafones, jumentaque cum fru

mento , quod ſuperato fluvio in urbem fame oppreſsam

comportaretur . Dubitanti tamen , ac paulum hæſtan

ti , an aquam ingrederetur ( ignarusenim quo loco tranſ

eundum eſset in armis ftabat ) fortuna quæ in rebus hu

manis maxime dominatur , tuto trajiciendi occafionem ,

inſperato attulit . Nam dum Florentinorum equitum ( ? )

præfectum cum turma fuorum noto vado in ulterioreni
ripam transgreſsum prædandi cupidum vidit , nonnullif

que nil tale fufpicantibus improviſo captis ad ſuos fe rece

piſse ( longo etenim intervallo ab exercitu diviſi tam
quam in tuto vagabantur ) excitato tumultu Piccininuso

pem laborantibus ferens, codem itinere , quo hoſtes traje

cerant ,

NO T Æ .

* ( * ) Duas ferme legiones conficiebant . ſex ' venerant.

peditum , tria equitum millia habebat . Am ( 2 ) Equitum prefe&tum . Carafellume,
mitat.lib.20 . qui at jumenta frumento Lucæ ferendo onu
(2 ) Duci acprafe&tis dedit. una cum tri- i lia prædaretur , flumen tranſierat .
busFlorentinis Commiffariis ,qui nupes ad
 278 POGGII BRACCIOLINI

1430 cerant , paucis militesad pugnam hortatus, ipſe in primis 1

aquam ingreſsus ( & jam veſper erat ) ad hoſtes cum equi

tatu omni pervenit , ſuperataque ( a ) foſsa , Florentinum

exercitum fere incompoſitum ,commiſso prælio , parvo la

bore fudit , ac fugavit : plures quoque ex urbe ſubſidiariæ

cohortes , ut auxilio fuis eſsent , egreſsæ , præcipue ad victo

riam contulerunt . Profligatis omnibus , ac pene ad unum

captis , Feretranus ipfe fuga faluti conſulens , plureſque

præfe & ti Piſas poft folis occafum pervenere , Clade nun

tiata , quain nonnullorum præfectorum ( b ) diſcordia

acceptam ferunt , qui mutuis odiis diſſidentes fegniter ,

orioſe , negligenter , contumaciter omnia agentes , non

tantum non vincere, fed vinci volebant, pro nihilo penden

tes propriam dignitatem , atque honorem , aut Reipubli

cæ pericula ; tantus timor Piſis , ac tumultus fuit ( ter

ritæ quippe , & conſternatæ omnium mentes erant ) ut

fi co caſtra hoſtium poſt victoriam moviſset Nicolaus

urbem procul dubio abſque ullo certamine fuerit captu

rus . Caſtris cum omni tormentorum , bellique appara

tu , impedimentis quoque omnibus captis , nonnullis in

terfectis, pluribus vulneratis, equis ad quatuor millia in

fuam poteſtatem redactis, recipiendis quæ defecerunt ca

ftellis Piccininus intentus, rejectis omnium fententiis , Ge

nuenfium præcipue, qui nullo impediente Piſas metu at

tonitas
petere , inde Florentinum in agrum prædabundum
deſcendere luadebant , in armis ftabat , fatis a ſe factum

affirmans, qui obſidionem ſolviſset, & fame urbem libe

raſset : cumque fibi abunde Philippi mens perſpecta eſset ,

eo

N O T Æ.

( a ) superaraque forta . Caftsa circum- f auſpiciis inceptum fuerat . Florentinis vero

cunte . culpam tribuit Ammirat. p. 1. To. 2. lib. 20 .
( 1 ) Prafeftorum difcordia , Fortebraccio qui Feretrano duo inillia peditum juxta
haud zquo animo ferente Feretranum Co- i Montemamagnuin locari jubentiobtempera
mitem eo in facinore fibi præferri,quodluis . se noluerint .
 HIST. LIB. VI. 279

eo conſilio cuncta agentis, ut nulla in re pax violata cen- 1430

feri poſset, commeatu ex propinquis locis in urbem com

portato , præparatifque rebus omnibus ad cives reficien
dos ', & tolerandam obſidionem , fi qua vis ingrueret

aut ſi a Philippo ad fe defendendum revocaretur h

, oſtium
conſilia expectabat . At Decemviri , tanti exercitus ítra

ge accepta , convocato duce , ac cquitum præfectis, in

1
Itaurandis copiis ſumma ope intenti , curam reparandi

exercitus his attribuunt. Tum ſuſpicione orta , ne Senen

ſes
pro Lucenfium ſalute , quam cum ſua conjunctam di
cebant , arma ſumerent , oratorem ( c ) una cum Vene
torum legato Senas mittunt , qui pro veteri amicitia

1 ſocietateque peterent , ut bello abſtinerent, neve pro alie

1 na quiete ſuam in diſcrimen deducerent ; otioſi belli e

ventum , quod minime ad eos ſpecter, tamquam ex fpe

cula proſpicere velint . Satius eſſe cum finitimis ac pro

pinquis amicitiam fervare , quam externos , & procul a

ſe remotos cueri . Sibi cum Senenſibus pacem , & foedus

eſſe : caverent diligenter, ne quid agerent, qưod utriſque

non parvæ calamitatis origo eſſer futura . Creatus con

fulto populi Capitaneus ( ita fummum urbis magiftratum

appellant ) Antonius Petruccius , antea ut retulimus a Se

nenſibus ad excicandos tum Philippum , tum Genuenfes

ferendo Lucenſibus ſubſidio millus , afperum reſpon
pro
ſum dari oratoribus juſſit. Non eſſe in Senenſium sem ;
ut Luca Florentini populi ager fieret : ex corum enim in
cendio facile ſe , fuaque conflagrare poſſe: propinquorum
damno propriam calamitatem pendere : ea occupata ur,
be , facile in ſe verſuros arma . Se tamen ex tempore id

conſilium capturos , in quo ſalus patriæ contineretur. Ora

toribus
N O T
Τ Æ
Ε.
1 ( c ) Oratorem una cum Venetorum legaro, caſolanuin , una cum Antonio Contareno
Duos oratores a Florentinis Senas.inillos, Venetoruin legato , refert Malavels. Hift.
Rodulphum Perruccium ,& Galeotum Ric- Sen , lib. z.p.lll .
 280 POGGI1 BRACCIOLINI

1431 toribus 'dimiſſis extemplo Philippi ( d) voluntatem

otium aſpernantis ſecuti , cum Genuenfibus his legibus

fædus ineunt , ut communi impendio bellum pro Lucæ

libertate ſuſcipiant ; Ludovicumque ( e ) Plumbini Prin

cipem , ſuſcepti a Florentinis beneficii immemorem ( te

ſtamento enim tutores a patre reli &ti imperium illi conſer

varant ) Pontificis opera in amicitiam ſocietatemque

recipiunt . His rebus moti Decemviri Franciſcum , qui

Mirandulæ hyemaverat, una cum Venetis magnis polli

citationibus ad fua ſtipendia traducere conati ſunt . Cum

eorum populatis ( exquiſitæ enim conditiones affereban

tur ) aſſentiri videretur, Philippus tranſitionem tanti viri

ad hoftes veritus , oblato ( f ) filiæ nondum nubilis ma

trimonio , hominem ab eo propoſito avertit , inque ſuas

traduxit partes . Suſpenſis Venetis , Florentiniſque ad mo

vendum Philippo bellum ; Martini (8 ) mors Pontificis ,

qui Ducis cauſæ admodum faverat , eo qui ſecutus eſt an

no ſupervenit; quæ res fpem , metumque multis , iis præ

ſertim , qui novorum eum auctorem conſiliorum habue

rant ,incuſſit . Creatus deinde Eugenius ( b ) Quartus Pon

tifex maximus , patria Venerus , multorum animos auxit

pon

N O T Æ.

( d ) Philippi voluntatem ſecuti. Qui perderat , pollicitus , niſi mafcula fibi proles
Franciſcum Spinulam ſuum legatum ad bel- obtigiſſet , totius Principatus hæreditatein .
lum in Florentinos ſolicitaverat , fruftrag ( 8 ) Martini mors Pontificis , Apoplexia
obnitentibus contra Marcello Strotio , & percuffus deceflit . In cujus æneo tepulcro
Laurentio Rodolpho Florentinis oratori- in Baſilica Lateranenſi polito hæc haben
bus . tur . Martinus Papa V. fedit annos XIII.men
( 2 ) Ludovicumque Plumbini Principem . ſes III, dies X11. obiit anno MCCCCXXXI, die
Male Poggium Plumbini Principis filio XX . Februarii, temporum fuorum felicitas .
Ludovici noinen tribuiffe adnotat Ammirat. ( b ) Eugenius iv. antea Gabriel Condul.
lib.20. cum Jacobus fuerit appellatus. Ita i merius Venetus, Gregorii XII. nepos .Hu
ſentit etiam Ubert. Fol . Hif .Gen. lib. 10. & jus elogium videre eft in S. Antonin . p. III,
cum eo omnes pene Scriptores , Blondo ex- Tis. 22.cap. 1o . & in Platin, in ejus Vitas .
cepto , Prædičtum ejus patri Pontificatum , nec
( f Oblaro filia nondum nubilis marrimo non ipfi afferit Pbilelph. in Orat . ad Jacobum
nio. Blancam Mariam filiam unicam , fed Antonium Marcellum ; & Pius II. ſeu Æneas
viro adhuc immaturam , quippe quæ vix Sylvius in Europ.cap.58.Vid. Rayn, Ann .Eccl.
octayum annum attingeret , Stortiæ defpon- 1 10.18.fub ann.1431,
 HIS T. L 1 B. VI. 2 8 1

nonnullorum debilitavit . Acceſſerant Romam de more 1431

gratulatum Pontifici , Philippi, Venetorum , ac Florenti

norum legati , perentes maxime ut auctorem præberet

ſe pacis ſervandæ . Is acrioribus verbis fingulos ad

pacem
hortatus, ſe hoſtis loco illum habiturum minitatus eſt

qui pacis fædera violaſſer: deprecantibus præterea Floren

tinis , Michelettum Cutiniolam cum equitibus mille , ut

eis ſubſidio belli effet ( inopia enim equitatus urgeban

tur ) conceſſit . Senas ( 1 ) inſuper Cardinalem Bononien

ſem Legatum , qui eos ab armis , & bello movendo de

terrerer miſie ; quæ res Ducis pacem horrentis animum

a Pontifice abalienavit , cauſamque præbuit multarum Eu

genii , quibus poftea vexatus eſt, calamitatum . Aucti no

vo equitatu Florentini rurſus Lucam infeſtis armis ag

grediuntur. Qua permoti re Genuenſes ( 1 ) portum Pi

lanum duabus onerariis navibus , & quinque triremibus
ita infeftum reddidere , ut Piſas auc mercaturas adve

hendi, aut exportándi facultas præcluderetur . At Vene

ti Philippi pertinacia proſpecta, animumque bello, quam

paci aptiorem , naſcenti malo occurrendum eſſe rati , re

novato ( m ) cum Florentinis fædere , cui Monferrati ( n )

Princeps , & Pallaviſinus ( o ) acceſſere , Carminiolæ exer

citus duci in Brixienſi agro copias recenfenti, ut bellum

Mediolanenſi inferat , mandant . Philippus vero veritus ,

quod priori ( p ) bello re ipſa compertum habebat , ne

Nn Car

Ν Ο Τ Ε.

( i ) Senas inſuper Legarum Bononienfem , ( m ) Renovato cum Florentinis fædere .

ex Corraria Gregorii XII gente . Ut Se- quartó kal . Decembris anniMCDXXV .
nenſes , cujus urbis Epiſcopatum tenuerat | Venetiis inito.
Eugenius IV . peculiari honore proſeque. ( ) Monferrati Princeps . Joannes Ja
retur , licet eos ad fe gratulatum accedentes cobus .
de pace alloquutus fuiffet , attamen rurſus ( . ) Pallaviſinus. Rolandus ,
Legatum Bononienſem fibi fanguine con ( 0 ) Priori.bello , anni MCDXXVII,
junctum ad eos miſie . quo Ducis copiæ penitusdelecæ fuerant,Ca
( 1) Genuenſes. Bartholomæo Furnario roloMalateſta ejus præfecto capto , Brizia
duce . Ubert, Folier. Hift. Gen , lib.x. que in Venetoruin poteftatem redacta .
 282 POGĠ 11 BRACCIOLINI

1431 Carminiola aliqua inſigniclade initium belli faceret, dif- -

poſitis per oppida hoſti propinqua , quibus profpiciendum

exiſtimabat firmis præſidiis, ſaluti fuæ conſuluit. Patefa

eta enim conjuratione , qua arcis Laudæ præfećti prodi

tione illius equites admittebantur , ac conſciis tanti ſcele

ris ſupplicio affectis , oppidum fervavit , utque hoftem

ſuis ulcifceretur artibus , Suncini arcis cuſtodi imperat , uc
eam fe Carminiolæ die conſtituta traditurum fimulet .
1
Tranſactis conditionibus , quo tempore , quaque ratione

arcem proderet , cum ad præſcriptum ( 9 ) tempus cum 1

magna exercitus parte noctu acceßiffet Carminiola (r ) non

nulloſque ex ſuis in arcem admiſiſſet , Nicolaus Tolen

tinas , ac Franciſcus cum copiis prodeuntes , hoftem nil

tale vericüm invadunt , qui acri commiſſo certamine , ad

mille equitibus amiſlis , pluribus interfectis, fuga ſalatem

petens in agro Cremonenſi urbem obfeffurus conftitit .

Dum hæc a Venetis aguntur , Piccininus cum audiſſet

bellum in Gallia ſuſcitarum , Genuenfium caſtellis Lucæ

propinquis, & quæ receperat , omifſis, agrum Piſanum

ingreſſus una cum Antonio Pontadereo viro impigro, &

maxime Florentinis infenſo , quem a Philippo Lucenfibus

ſubſidio miffum diximus , nonnullis expugnatis, ac dedi.

tione fponte facta, receptis oppidis , exulum Piſanorum o

pera , qui undique fpe patriam libertatem recuperandi ad

eum confluxerant , ac proditione urbem ſolicitarant , ci

vefque ad id ſtudium ſuum pollicentes illexerant ( in quos

more majorum re palam facta , animadverſum eſt ) Pi
ſas cum exercitum fruftra admoviſler , relicto Antonio

cum copiis exulumque cohorte , qui fines Piſanos incen ,

diis ,
N O T Æ.

( 9) Ad præfcriptum tempus , matutinas y míniofæ milites , fed longe pluribas exfuis

luce. munitam , ut iple Carminiola fine fufpicio
( - ) Nonnullofque ex fuis in arcem admifer- ne accederet,
fer . Éx compofito introducti in arcem Car
 HIST. LIB. VI. 283

diis , excurſionibufque vaftarent , bellique terrores omni 1431

ex parte Florentinis inferrent, a quibus omnis fere Piſa

na nobilitas ( 1 ) Florentiam evocata erat , in Volaterranos

flexit, primoque adventu pluribus caſtellis capris , caſtra

poſuit. Michelectus enim ad opem ferendam Volaterras

millus & illius imperus comprimebat , & ne late præda

bundus vagaretur , coercebat . Interim monendo , ac ſo
licitando , ut Senenſes ex fædere arma adverſus Floren

tinos moverent, obtinuit candem , ut fide interpoſita

cum primum hoſtili more in illorum agrum impetum

feciſsent , duo equitum millia a Philippo promiſsa ſe il

lis miſsurum , ut in Vallem Ambræ improviſo deſcende

rent : quibus mature factis , Alberico Cunii Comite cum

equitibus mille ex Gallia a Nicolao evocato , ac Senen

ſibus præfidio relicto , ipfe paratisomnibusquæ oppugnan

dis urbibus erant neceſsaria , in Vallem Elſæ proficifcitur.
Inde ſpe injecta Aretii potiundi ,magnis itineribus eo con
tendit". Egregia ad eam diem fide fuerant Aretini , ami

coque in Florentinos aninio poft aſsecutum tantæ urbis im

perium contenti rebus fuis , præfenti fortunæ acquieſcebant,

meliori conditione fub alieno viventes imperio , quam cum

fui juris civibus ſuis ferviebant . Unus Mariottus obſcuro

ortus genere , fed cui divitiæ animos facerent, rerum no

varum cupidus , & aliorum fortunis invidens inventus eſt ,

qui de prodenda urbe conſilia cum Piccinino agitaret , il

lumque in fpem adduceret oppidi potiundi . Verum re ,

per quendam ex conjuratis detecta , appropinquante ho

Ite ,.cum omnis juventus ad defendendam patriam una .

mente concurreret, ifque omnia confilia fua patefacta , ad

hæc urbem firmo teneri præſidio animadverteret, retroca
Nn ftris
Ν. Ο Τ Ε .

( 8 ) Piſana nobilitas Florentiam evocata . annum ut Pilis diſcederent imperatum ad

non nobilibus tantum , fed civibus omni- exonerandam ſuſpecta multitudine civitat
bus a.quintodecimo uſque ad fexagefimumtem , Petr.Juftin . Hift. Vem lib.7.

;
 284 POGGII BRACCIO'LINI
1

143 1 ftris motis, agris , villiſque incenſis, pleraque caftella vi,

nonnulla dedentibus ſe oppidanis recepit . De proditoribus

Aretii ſupplicium fumprum : indici vero præmia perſolu

ta , & a Senenſibus Vallis Ambræ tria ( 1 ) oppida capta . ,
Interea.cum Cremona binis obſideretur caſtris , copiæ ve

so Philippi diminutæ effent , quoniam Tolentinas ( u ) ad

Florentinos tranſierat , atque ad Eugenium , ut illi ſuc
curreret , miffus
miffus erat , Piccininusex Etruria ad reprimen

das hoſtium vires , qui validum exercitum confecerant, re

vocatur . Erant in Venetorum exercitu ad millia homi

núm quatuor & viginti. Philippi quidem copiæ nequa

quam pares . Claffem quoque majorem Veneti, quam ſu

periori anno ,in Pado paraverant navium LX . inqueca de

eem peditum millia præter remiges , aliamque

. locaverano
calonum multitudinem , quæ ferme pedites æquabat , Ni

colaumque ( x ) Tarviſinum ducem belli defignarant

Philippus quoque & ipſe claſſem in Ticinio inftruxerat,

fed paulo numero inferiorem , militibus tamen , bellique

apparatu diſparem ; Johannemque Grimaldum Genuenfem

pavalium rerum peritiſſimum , quo imperatore uterentur ,

illis præfecerat. Ac in Etruria , cum Albericus ( w ) , qui

1
omnibus copiis Florentinum agrum populabundus intra

verat , acie victus , ae fugatus , ad mille equitibus apud

Collem oppidum amiflis ", a Micheletto ſuperatus eſſet 9

omnia fecunda Florentinis:efse , nihil rimere , ac parta vi

ctoria facilem fibi propitiamque forcunam deſpondere vi

debantur, revocato præſertim Alberico a. Philippo , cui
maxi

N o T A.

( 1) Tria oppida capia . Ad quatuordecim fummum ei imperium promiffum fuiffer .

enumerat Malavoli. Hiß . Sen.p.Ill. lib.2. ( x ) Nicolaum Tarviſinum . non Tarviſi
( * ) Tolentinas ad Florentinos tranfierat . num , hoc eft ex Tarvifii urbe , fed Trivi
eum duabus cohortibus , indignatus quod fanum ex patritia Triviſanorum familia .
Sfortiam militari dignitate fibi parein , Pic ( ) Albericus, Cunii Comes auxilio Se
cininum vero fuperiorem patideberet,eum nenfibusmiſſus .
 HIS T. L 1 B. VI. 2.35

maxime (? ) ſuſpectus erat . Fortebraccius vero rei bene 143 1

geltæ gloria irritatus , ac Michelettum , ſe poſthabito , pri

mum apud Florentinos dignitatis gradum tenere indigna

tus , illis relictis Tifernates (a ) invafit , Pontifici pollici

tus illam ſe urbem ( ab eo enim ( 6) deſeiverat ) in ditio

nem Eccleſiæ redacturum : cujus defectione Florentinorum

equitum vires paulo exhaultæ , lentiuſque jam in Etruria

geftum bellum . Apud Cremonant vero certabatur acrius,

& cum Venetorum exercitus numero , ac robore præſta

ret , viſum eſt Philippi præfectis claflicæ expeditionis for

tunam experiri. Provocabant fingulis diebus Philippi equi

tes levibus præliis hoftem , quo animus illorum avertere

tur ab armandæ claſſis ſuſpicione . Statuto vero tempore
Nicolaus , ac Franciſcus præcipui Philippi duces naves.

confcendunt , impofitis lectis ex omni equitatus robore vi

ris , qui de more armati adverſus navales milites impares

armis, tutiores , ac certainine potiores eſſent. Erat Vene
torum claſſis ad certamen prompta , ſed ignara Philippi

naves ( eæ ( c ) Cremonam appulerant ) viris equo me

fentibus munitas ; cumque ipfo aquæ imperu Philippi
claſſis in hoftem ferretur , & ipſa forti animo ſe ad præ

lium expedit , atque hoſti obviant procedit . Commillas

pugna , acrique certamine , pluribus utrinque interfectis $ .
cum thoraces ferreos milites indutos cum caſſidibus , ar

matoſque navalibus bellis inluetos viderent , duceſque in

primis etiam pugnantes cognoſcerent, Tarviſinus & ipſo

pro tempore rebus ſuis proſpiciens , extemplo Carminio
lam ,
Ν Ο Τ Ε .

( z ( Guimaxime ſuſpectus erat. Delatum (6.) Ab eo enim deſciverat , eique impe

Philippo fuerat Albericum in hoftiun inſi- rabatGuidantonius Urbinas .
dias de induſtria copias duxifle . Brevi enim (c ) El Cremonam appulerant , ut in anti
ad Florentinos tranfiturus curabat , ut cla- quo Poemate cui titulus Nuovo Marte dell'im :
dem , quam apud Zagonaram primo bello vita di Niccolò Piccininocap.36 .
Florentini ejus cauſsa acceperant , ejus quo Elli erano treniaquattro Galeone
que opera compenſarent . Nel' pò rirate con magna potenza
( a ) Tifernates., feu Civitatem caftelli . 1 sopra Gremonn. inzer Pizicharene -
 286 POGGI1 BRACCIOLINI

1431 lam , quo in ſtatu , periculoveres Venetorum verſetur, mo

net ; poftulat , obfecratque ni hoftem victoria potiri ve

lic , opem ferat ; mature facto opus effe : facile id peragi

poffe , cum caftra haud longe poſita fint : ni accederec

fruſtra poftmodum fortunam , ceteraque omnia incuſatu 1

rum . Ille feu dolo , ut plures fufpicati ſunt, feu fuperbia,
cujus erat impotentior , Veneti poſtulata contempfit, ad

dita verborum contumelia ; ſuo illum confilio ad eam ,

diem rem navalem adminiftraſſe : ſuifmet viribus certa

ret . Deftitutus fuorum auxilio Venetus , cum ad noctem

uſque pugnam protraxiffet , tandem quatuor amiſlis na

vibus ſuos revocavit . Poftera die auctis viribus Philippi

præfecti ,majoribuſque in naves impoſitis copiis , diluci

lo ad hoftem pergunt . Atrox , atque afperum certamen

fuit : nec abſque multorum cæde peractum : nam altera

alteri navi inferta , veluti collato pede pugnabatur : faxis ,

verutis , ſagittis , gladio , igne certabatur : ardentes voluta

nul
bant faces , omnia cæde , & fanguine redundabant ,
luſque fugæ relinquebatur locus . Ad hæc bombardæ mul

tos mortales cadere compellebant : vulnera , & fanguis

ante ora obverfabantur: nec quicquam , præterquam de in .

ferenda cogitabatur morte .. Aderant exercitus duces., na

viumque lingularum præfecti, cujufque virtutis , aut igna

viæ teſtes , hortando , ac monendo , ne tantam opprimen
dorum hoftium occafionem oblatam amitterept , eam

que fortunam quam ſibi quiſque facerent fperarent .Victo

riam ( modo viri eſſent ) in manibuseſſe . Tandent cuin ad

multam ( d ) diem pugnatum eſset , Philippi claſlis integris ,

ac novis bellatoribus munita Venetos. Carminiolæ ( e cul
)
pax
Ν. Ο. Τ Ε .

) ad multam diem . pridie kal. Ju- pineti ad eum miſereoratores , qui ejus frau
nias . dem fortunæ tribuerent . Interim vero in
( 2 ) Carminiola culpa . Cijus fibi con- tempus opportunius vindictam comparar
kains, ne majus in ,facinus prolaberetur , Verunt . Sakell. Ennead. X. libazio.
 HIST . L 1 B. VI. 287

pa , qui cos fuo deſtitui auxilio paſsus eſt, ſuperat , atque 1431
in fugam vertit. Quinque tantum naves ex tanta claſse

evafere . Reliquæ cum omni bellico apparatu in poteſta

tem hoſtium venere: ad duo millia ex utraqueacie, quod

raro antea contigir , deſiderati ſunt : præda ingens fuit ,
partim diſtributa militibus , partim in caſtra convecta

dux de xxx . ex majoribus navibus Papiam ſubductæ gra

tum Philippo ſpectaculum præbuere , ut qui Venetos ma

ritimis expeditionibus aſsuetos navali prælio ſuperaſset

Magnum ex amiſsa claſse detrimentum Veneris acceſſit ;

ad quadringenta enim aureorum millia ea calamitas exi

ftimata eft . Non tamen minuit ea clades animos Veneri

Senatus, ſed acrius ardentiuſque belli curam ſuſcipere coe

gir . Nam e veſtigio nulla adverſa conterriti fortuna, du

ce Petro Lauretano , cujus vircus pluribus navalibus cla

ruerat pugnis, triremes viginti parvo tempore inſtructas,

parataſque in mare inferum adverſus Genuenſes miſere

quo acceptam ab illis contra pacis antiquæ fædera inju

riam ( f ) ulciſcerentur. Genuenfes ad famam paratæ Ve

netorum (8 ) claſſis & ipſi quatuor & viginti criremes ,

ac onerariam navem ex navalibus dedacunt, illiſque du

cem Franciſcum Spinolam virum primarium , magnæque

intèr ſuos auctoritatis præficiunt . Appropinquaverat Ge

nuam claſlis hoſtium ad millia paſsuum decem in finum ,

quem Rapallum ( h) vocant , una cum quatuor Floren
tinorum longis navibus , Paulo Rucellario duce electo ,

inſtructis milite , & pluribus Genuenſium ( i) exulibus ,

nobi
Ν Ο Τ Ε.

c ) injuriam ulciſcerentur . Genuenſes ( b ) Rapallum vocani . ſeu Caput Mon

enini luis navibus Joannis Grimaldi ductu tis , promontorium oræ orientalis Ge
Philippum in Pado adjuverant . nuenfis .
( 8 ) Parata Venerdrum daffis. quæ jamu * ) Genuenfium exulibus. quorum Prin
Liburnum appulerat , ut quinque Florenti- cipes Jacobus Adornius , & Antonius Flis
norum triremibus aucta in Genuenies to cus .
conferret . Petr.Juftin , Hift. Ven . lib.7 .
 3
288 POGGIEBRACCIOLINI

1431 nobilitate gentis claris , quorum opera magno uſui eo bel

lo Venetis fuit . Re in urbem nunciata , juſsus Spinola in

hoftem ferri, libens , ſpeique plenus ( ut qui præteritam vi

ctoriam verſaret animo ) in conſpectu adverſariorum de

latus ſuos corpora curare, arma expedire, ſeſeque ad pu

gnam parare jubet. Præmiſsa deinde oneraria nave, quæ

terrore incuſso disjiceret ſuo imperu triremes , hoftem (1)

petit. Is fimulata fuga , cæpit cedere , ut inſequendi vel

uti fugientes cupiditate Genuenſis incenſa clallis omiſso

ordine ſecura diſliparetur. Inde repreſsa ( m ) fuga in pri

mam prætoriam navem converſæ triremes a ſuis inflecti

remos , vela converti, atque holtes aggredi jubent , quem

imperum impavidus Genuenſis excepit.Pugnabaturcongrel
ſis navibus utrinque ( n ) præſenti animo , atque viribus.

Tres Venetorum triremes a Genuenſibus premebantur

quas capiendi fpe ductus Spinola , proram ad eas vertit .

Tum Florentina navis una , cui Ramundus Manellus ma

ritimæ expeditionis expertus præerat , ſuorum conſpicatus

periculum, magna remorum ( o) vi infertur in Genuen

ſem , latuſque impetens, parum abfuit deterſis remis quin

co impetu prætoria ſubmergeretur. Acerrimo tamen edi

to prælio , cum utrique pro victoria certarent , inque ea

fortunam belli verſare exiſtimarent , tandem Manclli vir

tute miles hoſtis navem ingreſsus pluribus vulneratis , mul

tis ex omni parte amiſſis ſuperatam , devictamque capit .

Quo facto ceteræ metu conlternatæ , duce ( p ) in adverſa
riorum
Ν Ο Τ Ε.

( 1 ) Hoſtem petit . Claffen Venetam ad tisodiis .

ædem DiviFluctuofi vigefino a Genua la- . ( 2 ) Remorum vi infertur in Genuenfem .
pide obviam habuit . in ultima enim acie procul a ceteris confti
( m ) Inde reprella fuga . Fugam fimula - terat , lubfidio , quo res pofceret ,adventu
verat Lauredanus, ut prætoriam Genuen- ra . Exorti ergo venti beneficio utens in
fium navem inſequentem in altum perduce - prætoriam navim ex tranfverſo irrupit .
ret , & aliarum præſidio ſpoliarer . Vbert . Foliet. Hift. Gen.lib.x.
( n) Uirinque preſenti animo , atque viri ( P ) Duce, & c. in poteftatem redakto . Fran
bus . Antiquis æmulatione imperii revoca- 1 ciſco Spinola .
 HIST. LIB. VI. 282

riorum poteftatem redacto , haud incruento marte octo 143 i

amiffis navibus in fugam verfæ ( 9 ) . Diutius tamen ma

gnis utrinque viribus , majoribus odiis certatum eſt , Ve

netis vincere aſſuetis , acceptamque Genuenſium opera in

Pado cladem ulciſci cupientibus ; Genuenſibus, ne minoris

viderentur , quam hi, qui in claſſe Philippi pugnaſſent ,

ſumma vi pro victoria certantibus. Major tamen victorix

pars penes Florentinos ftetit , qui devicta prætoria nave .

principium victoriæ præbuerunt : in aliis quoque expu
gnandis egregiam operam navantes magnam ſunt laudem

conſecuti . Egregia ex hoftibus parta victoria. Lauredanus

fugientes haud inſecutus, ſatis a ſe factum dictitans, ſi pro
victis abirent, militibus ferme octingentis in ea pugna de

ſideratis, ad duo millia vulneribus confectis ( quod unum

maxime ab inſequenda claſſe tardavit ) Piſas rediit. Dux

hoftium , naviumque præfecti Florentiam (r ) primo ,

cum Venetias miſli. In Etruria quoque res proſpere a Mi

cheletto geſta . Recuperatis namque nonnullis de Volater

ranis , ac Piſanis oppidis, ca regione , qua iter in Florenti

num eſt agrum , quo tuta omnia ab ' incurſionibus ho

ftium eſſent , liberque in urbem aditus , ad Vicum Piſanum

( nam Pontadereus cum exulum manu ex caſtellis Lucen

ſium vicinas oras infeſtas populationibus reddebar ) ſtati

va habuit . His mari , terraque in Etruria feliciter geſtis ,

nil in Gallia ea æftate memoratu dignum eſt actum .

Suſpecta fide Carminiola apud Venetos erat , tum aliis de

cauſis, tum propter auxilium laboranti claſſi denegatum .

Diſſimulantes tamen omnia aſſeverabant ſingula ab eo ma
Oo turo

Ν Ο Τ Ε .

( 9 ). In fugam verſa , undecim portum , propinqui Veneti illuc captivos cuſtodien

Delphinum libierunt , ex duabus reliquis , dosmiferunt ,donec Venetias ducerentur ,
una Genuam , altera Plumbinum appulit ubi in carcerem conje &ti funt . Reliquam
( - ) Florentiam primo. Liburnum claflis nautarum , militumque turbam libere diinil
delata eft ut ſe reficeret ; Florentiæ autem siſam teftatur Vbert, Folier, Hiſt. Gen.lib.x.
 290 : POGGIL BRACCIO L IN I

1431 turo confilio facta, in fortunam devictæ claſlis culpam reji

cientes : quæ omnia ca mente ab eis agebantur , ne illius
animus a conſiliis belli averteretur , quanquam in diem

magis ſigna immutati animi oftenderentur . Nam prin

cipio autumni capiendæ urbis Cremonæ facultatem ob

laiam ſua culpa omiſſam tradunt . Deliruerantapud Cre

monz pomæria noctu Venetorum militum cohortes plu

rimæ ; ac tamdiu quieverant , quoad murorum excubiæ

circa diluculum cuſtodias relaxantes fomno ſe darent ;

tum ſcalis admotis cum murum afcendiſfent , nullo impe

diente propugnacula quædam turreſque ( 1) præſidio va

lido firmarant. Venerat ad tertium ab urbe lapidem cum

exercitu Carminiola , peditatu ſilentio noctis , ut ceteris

ſubſidio foreț, præmillo : primi, qui murum aſcenderant

venturo freti præſidio , e muro eiſdem fcalis deſiluerant

ortoque ad clamorem occurrentium certamine , vi portam

propinquam ceperant : repellentes cives , militeſque , qui

eo defendendæ urbis gratia confuebant , duos dies cum
1
portam a ſe captam defendiſſent, tandem nullo ſuppetias

ferente deſerti a reliquis , vigilia , labore , & vulneribus

confecti , deſperata ſalute , amiſſa porta, virili animo oc

cubuere . Facillime , ut traditum memoriæ eſt , ea urbs ca

pi potuiſſet , fi Carminiola exercitum ad mænia admo

viffet; fed dum deliberabundus fedet ; dum ſimulato me
tu inſidias , & inanem timorem oſtentát , & milites fortif

fimos inique perdidit , & id egit , ut cauſam præberet ſu

ſpicionis , qua poftmodum ſupplicio capitis afficeretur
Nihil enim illi cum tanto exercitu timendum videbatur ,

cum paucæ militum cohortes biduo portam abſque diſcri

mine tenuiſſent . Et jam autumni tempus continuis im
bribus
Ν ο Τ Ε.

( f ) Turreſque prafidio valido firmarant . cæ caftellum occupatum fuerat , nec non ,

Cavalcabovis opera Venetis faventis S. Lu- urbis porta , campi Hift . Cremon ,lib.3 .
 HIST. LIB. . 29.1

bribus moleftum maxima in caſtris equorum ftrage adve- 1432

nerat ; cum Carminiolæ exercitu in hiberna dimillo , Pic

cininus omoi Genuenſium litore occidentali , quod au

ctore (t ) Barnaba Adurno patria extorre,a Philippo de

fecerat , non (u ) fine crudelitatis notá in poteftatem red

acto , arma in Johannem Jacobum Monferrati Regulum
convertit, atque intra paucos dies exuſtis agris . , incenſis

villis , omnique clade vaftatis regionibus, triginta oppidis

fpoliavit , ac defperatis rebus ad Venetos fugere compulit.
Inde in Cremonenſem agrum deſcendens , duo ( x ) oppi

da de Venetis juxta Padum cepit : quæ res majorem in

modum Venetos adegit , ut pro certo haberent Carminio

lam animo a fe alieno eſſe. Cum enim in propinquo plu

ra oppida forent , in quibus in hibernis eſſent milites ma

gno numero diviſi', ut facile his ſuccurri poſſet , tamen

veluti res ſua minime ageretur , fuos in otio continuit .

Hæc tam aperta corrupti animi oftentatio Venetos com

pulit , utfecreto de illius fupplicio (jactabantur enim vulgo

multifariam ejus deprehenlæ proditiones ) agitarent : qua

in re miranda Senatus Veneti taciturnitas , & priſcæ virtu

ti comparanda videtur ; nam cum ducenti (6 ) ferme vi

ri conſilio ( 7 ) , quo ejus de pæna eſt actum

, interfuiſſent,
ac
ad octavumque menſem ea res variis altercationibus

ſententiis protracta eſſet , nunquam

tamen vel parva ejus fu

ſpicio emanavit . Vocatus una cum Mantuano (a) Ve

netias per ſpeciem tractandæ pacis , cum urbi propinqua

Oo 2 ret ,
Ν Ο Τ Ε.

( 1 ) Au &tore Barnaba Adurno , quicum , f & Bordellanum , quæ prius Cremonenfibus

trecentis equitibus & octingentis peditibus erepta fuerant .
aliaque agreftium turba Sextuin uſque perre ( y ) Ducenti ferme viri, inter quos non
xerat . Ubert. Folierilib , x pauci beneficiis , & fpirituali affinitate Car
( u ) Non fine crudelitatis nora . Multos ininiolæ adftriéti ,
eniin jugulari juflit , reliquofque nulla æta . ( 2 ) Confilio . Vulgo de Pregadi . i
tis , aut fexus , aut ſacri ordinis ratione ha (a ) Una cum Mantuano. Joanne Fran
bita lub haſta vendidit . Ubert . Folier.ibid . ciſco Gonzaga .
( x ) Duo oppida de Veneris , Turricellam ,
 292 POGGIT BRACCIO LINI

1432 ret , multi præclari viri de more obvian prodeuntes'ad

Principis ædes magna pompa eum deduxere . Ibi primo

congreſſu benigne exceptus ; cum per conſilii capiendi cau

ſam ad noctem uſque collocutio differretur, omnibus qui

eum fecuti erant abire juſſis , ipſe in carcerem conjicitur .

Quæſtionibus habitis , litteriſque ( b. ) productis , ad hoc

domeſticis teftibus proditionis, ut ajunt , convictus, vige

ſimo (c ) poltquam captus fuerat die in foro inter duas

( d ) columnas, ore ne loqui poflet occluſo , capite punitus

elt. Juſtitia in eo , ſummaque feveritas viguit. Latroci

nia , furraque in caſtris acerrime vindicavit ; prædonibus

infenſus, honoris vero cupidus multorum ſupplicio vias

tutas a latronibus etiam inter arma reddidit . Venetorum

( e) mores perræſum , a fide prolapſum dicunt. Quidam

( f) nulla culpa mortem meruiffe tradunt , fed ejus ſuper

biam in cives Venetos contumelioſam , exoſamque omni

bus , præbuiſſe cauſam necis. Quod veriſimile ferunt, cum

os ejus adeo obductum fuerit , cum duceretur ad pænam ,

ut ne verbum quidem proloqui potuerit , neque ulla mortis

cauſa fit prolata. Utcunque ſit ,dux belli fuæ ætatis præci

puus fuit , & obſcuris(? ) ortusparentibus propria virtute ad

maxi.

Ν Ο Τ Ε.

( 1 ) Litteriſque produttis . ex literis ejus fminibus: 1. quod poft Maclodii pugnam

interceptis infidelitatis crimine damnatus. cum Philippi imperium everti delcto ejus
( c ) Vigefimo. Quinto kal.Majas . exercitu potuiſſet , captivos omnesdimifit
( d ) Inter duas columnas , vulgo della let , & Soncino oblidendo de induſtria im
Piazzetia , fuppliciorum loco. moratus fuiffet . 2. quod in Padana pugna
( e ) Venetorum morespertafum .licer a Ves Triviſano auxilium denegaſſet, unde Vene
netis ſummis honoribus cumulatus fuifler , torum maxima clades. 3. quod Cremona
immo parritia nobilitate inſignitus anno portavi tenentibus Veneris opem ferre no
MCDXXVI. Ms. de Veneris familiis , coluiffet , ut urbem illam Duci fervaret .
eorum femmaribusapud me . (8 ) obfcuris ertus parentibus.Colono pa
( Quidam nulla culpa mortem meruisſe tre natusprope Carininiolæ oppidum ,unde
tradunt . inortis cauffam Canniniolæ divi- illi cognomen inditoin , cum antea Fran
tiis tribuit Corinsp. v . quæ ( ut ait ) non pa- ciſcus Buffo appellaretur. Jovius Elog. Vir.
enecos ad belli fumptus juyerunt. Vel illust . & Albertus in fua Italia , Chieſ,
rum ſcriptores reliqui pene omnes infideli- | Pedem ,
tatis in Venecos arguunt , his præfertim no
 HIST. LIB. VI. 293

maximam ( h ) gloriam , & ſummum imperium evectus; 1432

dignuſque qui majoribus illis fine dubio rei militaris ſci

entia comparetur . Tanti ducis interitu mentio pacis de

qua per oratores Ferrariæ agebatur ſublata , atque in bela

lo perſeveratum ; cujus gerendi cura omnis Mantuano ,

tribuſque ( i ) ex ſenatorio ordine patritiis civibus a Ve

netis conceſſa . Sed dum tardiuſcule armorum nunia

ſuſcipiunt, Piccininus fortunam etiam Carminiola præſen

te cæptam proſecutus, cum multa de Cremonenſium agro

oppida recepiſſet , dum pontem , quo Olium Veneti jun

xerant tranſicurus oppugnat , & line galea in primam ,

aciem profectus ſuos ad pugnam adhortatur, ſagitta oc

ciput ictus, ex equo moribundo ſimilis cecidit, qui mi

litum manibus fummo omnium mærore relacus in ca

ſtra , cum is nervus, quo læva pars corporis alitur, læſus

eſſet , certiſque ſignis appareret ſagittam veneno illitam ef

ſe , ingenti medicorum cura adhibita , ac uſu balneorum ad

dito, ſiniſtro tamen latere debilitato , in futurum claudicavit.

Piccinini morbus res Philippi ſecundas compeſcuit, pluraq;

oppida opulenta , quæ præſente Carminiola defecerant

a Venetis recepta ſunt , quædam machinis expugnata ,

Johannis ( 1 ) inſuper Jacobi ad Venetos adventus , aſſe
rentis Philippi opes , & animum eo bello imminutum ,

multum animi ad gerendum bellum adjecit . At in E

truria Tolentinas aucto equitum numero veniaque a

Pontifice , cujus ſtipendia merebat , impetrata , pecuniis

acce

N O T Æ.

( b ) Ad maximam gloriam .Philippo Me ( 1 ) Johannis in ſuper ) acobi ad Venetos Ad

diolani imperio ejus opera reſtituto . Ge-
nuia per eum capta . Brixia Venetis acquiſi -
ta , &c. Vid. Bugat. Hift. Univ.lib.s.
( i ) Tribus ex ſenatorio ordine patritiis .
Duobus tantum , nempe Georgio Corne-
lio , & Marco Dandulo , Port. Juftin . Hift.
Ver , lib.7.
venius . MontisferratiMarchionis , qui Al
pes tranſgreffus per Tanrinos in Genna
niam , dein Venetias ſe contulit , ut Vene
corum auxilio dicionem a Piccinino libi oc
cupatam recuperaret . Agnel. Maff. Hift.
Mant. lib.s.
 294 POGGIT BRACCIOLINI

1432 acceptis ( m ) ad Florentinos tranſiens Soanám Urſinorum

oppidum profectus, populata maritima Senenſium regio

ne
Groſsetum uſque in agrum Florentinorum deſcen

dens , copiis cum Micheletto conjunctis , communique

conſilio bellum adminiſtrans , multa de Senenſibus , at

que omnia ferme quæ ditionis Piſanæ amiſla erant , re

cuperavit . Cum Toporium ( n ) perveniſſent , ubi plures

Philippi ( 0 ) equitum præfecti cum magno equitatu in Se
nenſium fines tranſituri convenerant , hoſtibuſque pugnan

di copiam facerent, illi vero haud certandi occaſionem

oblatam detrectarent , præparatis omnibus pro tempore

neceſſariis , acie commiſſa ingentibus animis prælium

incunt , eo conſilio utrique , ut niſi victoria parta non dif

cedant . Non majori itaque odio , nec majoribus viribus

ad eam diem tanto bello in Etruria pugnatum . Philip

pi tamen exercitus quamvis numero ſuperior , magna ac

cepta ſtrage, victus fugatuſque eſt. Bernardinus ( P ) dux ,

Antoniuſque Pontadereus equitibus fupra mille amiſlis fu

ga ſaluti conſuluerunt ; haud multoque poſt, cum victor

exercitus ad Pontis Adheræ oppidum proficiſceretur , nul

lo cum labore eo poticur .

POG
N O
ο T Æ.

( m ) Pecuniis acceptis ad Florentinos tranf Pontadereus , præfe &tus Vicenfis , & Ber
iens , anno ſuperiore ad Florentinos tranf. nardinus a Carda . Malavolt, Hift. Senen .
ierat Tolentinas , a quibus Pontificis au- p.111.lib.2.
xilio adverſus Columnenſes miſſus, pace fa ( 0 ) Bernardinus dux . ſeu Bernardinus
Eta ad priores dominos reverti negabat, ni- 1 a Carda ex Ubaldinorum gente , qui a Flo
fiecdem ac Michelettus Cotignola ftipen- rentinis ad Philippum defecerat ,fumma in

dio reoniliseretur. Quo impetrato , pro gratianimimibita, cumpar ultimoeireuneus

( n) Toporium , in agro Volaterrano . fuiffet . Ammiras, Hift . Flor.p.1.To.z.lib.20 .
Philippi equitum prafecti . Antonius
 295

POGGII BRACCIOLINI

FLOR EN TIN I

HISTORIA RUM

FLORENTINI POPULI

LIBRI SE PT Ini

Ε Ρ Ι Τ Ο Μ Ε .

Oft illata , acceptaque a

Florentinis damna , Sigi
( mundus Imperato r Roma a Pontifice coronatur . Pax

variis agitata ſermonibus , tandem cum Vicecomite ,

Venetis , Florentiniſque componitur . Eugenius Pontifex ,

Roma amißa, Florentiam ignotus petit . Nicolaus Piccini

nus hoftes apud Imolam fundit. Lucenfium in Florentinos

bellum . Lucæ obfidio. Pax fit , fed a Philippo violatur.

Piccininus in Gallia adverſa fortuna utitur . Verona ab eo

capta , @ a Franciſco recuperata . Vitteleſcus Patriarcha

in carcerem conjicitur , ibique moritur . Piccininus in Etru

riam exercitum ducit .

Nter hæc Imperator Sigiſmundus cum e Germa

nia Romam profe & urus, Philippi ( a ) exhortatio- 14 :
nibus in Etruriam deſcendiſſet , Lucæque plurima
IO
illius promiſſa fruſtra expectaret ( affirmaverat

namque inter cetera ſuis eum copiis , opibuſque ad ur

bem
N O T Æ.

( a ) Philippi exhortationibus . Mediolani | Pigna lib,6. de Princ. Ateft, refert , Philip

coinmorantem Sigiſmundum ferreo diade.. puin in oppido ſe uſque ad ejus diſceſſum
mate coronandum , ut in Etruriam tranf- continuiffe , nullamquæ inter eos officio
iret, a Philippo folicitatum putarem . Sed " rum conſuetudinem intercefiſſe ,
 296. POGGIT BRACCIOLINI

1432 bem deducturum ) Hungari , Boemi, Germanique equi

tes , péditeſque ad duo millia , qui eum ſequebantur 2

cum Florentinum ( 6 ) ducem patentibus , apertiſque cam

pis in propinquo caftra habere audiſſent , lectis ex omni

equitatus robore ſexcentis, addicis præterea Lucenſibus a

xiliariis, portis egreſſi, hoftes improviſo invadunt . Unus

maxime præ ceteris ætate , & viribus ferox audendum ali

quid memoria dignum arbitratus , admotis equo calcari

bus magno impetu ad tentorium ducis profecius, 'uit pa

ludamento inſigni ornatum aſpexit , Michelettum eſſe pro

certo exiſtimans , clavam ferream ingenti fpiritu elatam

in caput ejus demiſit . At ille ſubito , inſperatoque holte

haud territus , cum præfertim galea caput tectus nulla ex

parte læſus ellet , in barbarum repente converſus , eum

gladio transfixum obtruncat . Milites repentino tumultu

perculſi , arreptis armis in barbaros feruntur : diſſipatos

pluribus interfectis in fugam vertunt . Id Sigiſmundus

cum non ſua culpa factum excuſaſſet , poft duos menſes

pacato ſimilis , & Pontifici, ac Florencinis infenſus Senas

petiit : cum tamen ante ejus profectionem corruptis ſege

tibus , ac plantis ad unam ſucciſis , omnis Lucenfium a

ger igni ferroque , nulla belli crudelitate omiſſa , a Flo

rentinis in ejus conſpectu vaſtatus eſſet . Tenebant ad eam

diem Senenſes caſtella , quæ in Valle Ambræ ceperant ,

in queis oppidum erat munitum , quod Caput Silvæ ap

pellant , proditione captum in finibus Vallis Arni ſuperio.

ris , unde variis hoftium incurſionibus ex propinquis lo

1
cis in dies præda abducebatur. Suaſerant Imperatori Senen
ſes , ut arma adverſus Florentinos fumeret , ille impa

ratus bello , ut qui pacem præſetuliſset, ſuis fi qui vellent

Florentinos oppugnandi arbitrium permiſit. Quidam ad

tuen
N O T Æ.

( 6) Florentinum ducem , Michelettum de Attendulis .

 HIST. LIB. VII. , 297 .
$
tuendum id oppidum acceſſere : plures in arcé , cui nomen 1432

eft Caſtellina ( octo millibus pafluum a Senis ea abeſt) fi

mulata proditione deprehenſi pænas dedere : multi occiſi

ſunt: plures truncati membris fuæ temeritatis teſtes Senas

reverſi. Quinque menſes jam Senis degerat Sigiſmundus ,

cum miſlis ( c ) ad Eugenium legatis , qui de ſe coronan
do agerent , certis ( d ) conditionibus inito fædere, Ro

mam (e ) menſe Januario proficiſcitur , anno ſecundo &

trigefimo fupra mille quadringentos . Locus ipfe poftula

re videtur , pofteaquam Sigiſmundi mentio incidit , ut

paucis de hoc novo Imperatoris coronandi more diſſera

mus . Coronabantur ( £) priſco tempore laurea corona >

qui ob devictas bello urbes, aut fubactas provincias, exer

cicuſque hoftium fugatos, ac cælos a Senatu , vel ab exer

citu Imperatores appellati triumphabant. Qui mos ab an

tiquis Romanis fervatus amiſſa quoque libertate a tyran

nis , quos Cæſares aut Imperatores appellabant , retentus eſt:

ideoque & ipſi ter quaterque , aut amplius ſe Imperato

res dictos gloriabantur; idque fummæ dignitatis loco mo

netæ inſcribi mandabant . Eam coronam priſci illi trium

phales viri ob virtutem meriti diebus folemnibus, aut lu

dis publicis honoris gratia geftabant. Cæſar ( 8 ) ipfe Di

ctator geſtandæ fingulis diebus laureæ jus a ſenatu impe

travic .
Рp

N O
O T
T Æ.

(c ) Miſis ad Eugenium legatis . Epiſco-
po Curienfi , & Guaſpare Schlik Cancel
lario .
(d) Cerris conditionibus.ſe venturum Viter-
bium ad Pontificem cum propria duntaxat
familia ; fidem fuam Pontifici ex coniuet2
Cæſarum forinula præftiturum ; ditionem
Eccleſiaſticam non invaſurum ; & alia quæ
in Rayn . Ann . Eccl. ad ann. 1433 .
( ) vero
pridie Romam
kal. menſe
JuniasJaanuario proficiſcitur
Pontifice corona:. perpetuo geftanda . Sueton, in ejuſd. Vita .
tus eſt . S. Antonin .p.III. Tit. 22. lib.1o. S.r.
Coron abantur , & c. qui ob devietasur
bes. Sic ob Græciam fervituti ereptam Pho
cioni nihil quicquam præter coronas publi
ce decreto datum . Pafcalius de coronis lib.t.
(£) Calar ipſe di&tator , c. Calvitie am
bitionem tegens . Ex omnibus decretis fibi a
Senatu populoque honoribus non aliud aut re
cepit , autufurpavit , quam jus laurea corone
 298 : POGGII BRACCIOLINI

1432 travit. .Carolus Magnus apud Latinos ob ejus ( h ) in fa

croſanctam Romanam Eccleſiam , & Pontifices merita

adeprus imperium primus , & a Romanis dictus eſt Im

perator , & a Leone ( i) Pontifice coronatus ; atque hinc

nova coronandi a Pontificibus Imperatoris conſuetudo eſt

exorta . Qua vero ( 1 ) corona Carolus , & qui ab eo ma

narunt , ufi fuerint ,incertum . Duo autem quos ipfi coro

naros vidimus, Sigiſmundus , ac Federicus auream coronam

margaritis gemmiſque diſtinctam ſemicyclo ſupra caput in

crucem reflexo per Eugenium , ac Nicolaum . Pontifices

apud Divi Petri Baſilicam capiti impofitanı ad Lateranen

fium facras ædes euntes , redeunteſque ingenti pompa ,

apparatuque veſte ſacerdotali geſſere . Inolevit autem u

fus , vel abuſus potius , ut ante coronationem Romano

rum Reges , poſtea vero Imperatores dicantur, quaſi mi
noris fuerit Regem eſſe , quam Imperatorem . Quæ ſum
ma , ac barbara perverſitas dicenda eſt : nam Regium ( m )

antiquiſſimum nomen eſt , & apud Romanos , dum liberi

erant , propter Tarquinii fuperbiam execrandum ; Impera
torium vero in libera civitate conſuetum , ac laudabile ,

cujus gloria plurimi fuere nobilitati : neque poft actum

triumphum id nomen refidebat , fed hi viri triumphales
appellabantur. Marcus Cicero orator , ut innumerabiles
præteream , Imperator eft ab exercitu dictus, cujus trium

phus belli civilis clade impeditus eſt . Hæc fcripſi, ut pla

ne

Ν Ο ΤT Ε ..

( h ) ob ejus in Romanam Eccleſiam dan ( 1 ) Qua vero corona , doc. incertum . Au

Pontifices merita. Subegerat enim Deſiderium | rea corona coronatum afferit Joannes Lintu
Langobardorum Regem , qui Ecclefiæ ur rius in Append . ad Faſciculum Temporum
bes occupaverat , & Conftantinum fratrem Werneri ; nec non Urtiſins Fragment. Hiſt.
Pſeudopontificem tuebatur . Gorofrid. Viterb , Anonymi , qui ait hoc contigine anno Chr.
Chronic.part.17. & Joann . Linturius Chronic, DCCC . in ejuſdem natali die ante altare
Germanic. lib.7 . in 10.2. Piſtorii . B. Petri .
( i ) A Leone Pontifice coronatus . quem al (m ) Regium antiquiffimum nomen . A Nini
Romanis in carcerem conjectum pontificiæ uſque temporibus,qui Adriorum Rex erat .
fedireſtituerat .
 HIS T. L 1 B. VII. 2-99

ne conſter quantum diſtet hæc fucata nullam ob rem præ- 1432

clare geſtam coronatio ab illa vera , quæ alicujus fingula

ris in bello virtutis gratia concedebatur . Nam eligendi

Imperatoris nova extat inventio , & a Gregorio ( n ) Quin

to ex Germania oriundo . Pontifice maximo anno falutis

tertio ac milleſimo adinventa : quæ conſuetudo Italorum

ignavia ad hanc diem perſeverat. Nunc ad inſtiturum re

vertamur . Poſt Sigiſmundi ex Lucenfium agro diſcef

fum Florentini coactis in unum copiis inſtructoque exer

citu , Senenſium fines ingreſſi , incenſis villis , agris vaſta

tis , præda hominum ac

, pecorumque ingenti abacta
omni circa urbem ora devaſtata , ita ut nihil quod uſui

eſſe poſſet integrum relinqueretur , Caput ( 0 ) Silvæ obfi

dione cingunt . Quod cum acriter multis in locis oppu

gnaretur , tandem poft fexageſimum diem pluribus utrin

que magna edita cæde amiſlis, deſperato ſubſidio , falute

impetrata receptum ( p ): A Genuenſium ( 9 ) vero exu

libus a Veneris claſſe , orientale licus , nonnullis
accepta

expugnatis oppidis , rapinis , incendiiſque afflictum , Ligu

rumque naves triremibus tribus tempeſtate in Siculo fre

to abſumptis in patriam reverſæ . Ac in Gallia Venetorum

fortuna cum belli ducibus immutata . Bordellanum , quod

præſente Carminiola defecerat , vi expugnarum , deletum

que proditionis pænas dedit . Romanengum præterea , ac

. Pp : 2 Fon
Ν Ο Τ Ε.

en ) Gregorio V. ex Germania oriundo , eftis, eos adortus, partim occidit , partim

Saxonia , patre Othone: Bruno antea vo- cepit , vexillumque ipíum ereptum in arcem
catus fuit . San &tionem ( ait Plat in ejuſdem detulit . Malævolt, Hift. Sen. lib.2.p.111.
vita ) hic retulit de eligendo Imperatore , nem ( D ) Receptum . Opportune quidem ,
pe folisGermanis licere Principem deligere , quinam eo vix recepto , duo peditum millia
Cafar , de Romanorum Rex appellaretur : Aucum fexcentis equitibus ipſo Sigiſmundo
guftus vero , 6. Imperator , fi eum Romanus i duce auxilio venere . Ammirat. p . I. T0.2..
Pontifex confirmaſet. lib.20 .
(0 ) Caput silve obfidione cingunt , Palan ( 9 ) A Genuenfium vero exulibus . - Bapti.
tes Florentini ad oppidum acceffere , impa- ' íta Fulgofio , ſeu Fregofio , exulum ducto
ratum occupare putantes , fed Petrus Tur 1 rejuvante , Veneti Genuæ portum fubeunt.
cus cuſtos , agrettibus undique colle- 1 Ubert.Foliet. Hist .Gen.lib.x.
 1
300 POGGI1 BRACCIOLINI

1433 Fontanella opulentiſſima caſtella admotis caftris recepta

Suncinum deinde exercitus ductus difficiliorem præbuit ex

pugnationem . Admotæ bombardæ , ingenteſque machi

næ murum undique diruerunt . Oppidani , & fimul mi

lites defendendi cauſa eo miſli pro muris aggeres præal

tos & folſas profundas, quibus tutarentur oppidum , in

ftituerunt . Crebra erant undique prælia : ad hæc variis

tormentis in oppidum faxa emittebantur , adeo domosdi

turbantia , ut ſub dio habitare cogerentur , multique la

pidum ictu cadebant : faucii præterea plurimi erant , &

ob eam rem rariores coibant ad defenſionem : malo tan

dem coacti poſt ſecundum obſidionis menſem ſe fe dedi

derunt , ea tamen conditione , ut milites omnes fecure

abire cum fuis bonis permitterentur. Arx deinde munitiſ

fima brevi tradente ( r ) eam cuftode recepta eſt. Inter hæc

Ferrarienſis ( 1) hortante Philippo Venetias profectus, Se

natum multis verbis , rationibuſque ad concordiam co
hortatus , cum animo haud alieno a paće viderentur ., id

egit , ut legatos ( t ) ad ſe Ferrariam mitterent , apud quos

pacis , ac belli arbitrium eſſet . Miffi & a Florentinis Pal

las Strotius equeſtris ordinis vir inſignis , Petrus Beccanu

fius , Johannes Eugubinus
. Jureconſulti , ac Nero Dieti

falvius. Mediolanenſes ( x ) quoque oratores evocati, Dum

altercationibus variis apud Ferrarienſem res tractara Vene
torum ambitione protrahitur , interim multis præliis in

convallibus circa Bergomum , Brixiam , Comum pugna

tum eſt ; pluraque oppida a Venetis capta , ac Georgii

Cornarii culpa haud parva dades in Valle Tulina accepta

est ;

N O T A. ,

( ). Tradente'eam cuſtode . pecunia cor- FantinusMichaela Veneris miffüs .

mpto , ut Blond . Flav . Dec.3.lib.s. fu) : Mediolanenſes quoque , etc. Philippi
nfis 's nomine FranciſcusGallina Ferrariain adiit .
) Ferrarie , Nicolau .
( 1 ) Legatos ad fe Ferrariam mitterent . Petr Jutin .Hift.Ven , lib.7 .
 HIS.T. LIB. VII. - 301

eft; in quam cum magna equitum , ( x ) ac peditum mà. 1433

nu majoris audaciæ , quam conſilii dux incaucius progref

fus, neque locis neque hoftibus explotatis , a tergo , & a

fronte clauſus profligatus eſt , equitibus mille & ducentis

amiſſis , cum vix trecenti (9 ) per difficilia loca hoftium

manus effugiflent, & ipfe, & quinque ( 2 ) equitum præ

fecti abſque certamine capti in Piccinini poteſtatem devene

re Ea res Senatum movit , ut Franciſcum Principem

Mantuanum belli ducem crearent , qui , menſe Decem

bri accepto exercitu cum Camonicam Vallem Guelforum

auxilio recepiſſet , in propinqua oppida milites in hiberna

diſtribuit . Pax interim variis agicata ſermonibus tandem

Ferrarienfi ( a ) pro amico , atque arbitro fe gerente , ter

tio ac trigeſimo poſt mille quadringentos anno , Aprili

(b) menle firmata eft : conditiones dictæ , ut Philippus

Glarea Abduæ ( id nomen regionis eſt ) oppidiſque , ac

locis cederet ; quæ de Brixienfi , Bergomenfique ditione

1 poſt pacis mentionem ( c ) cepiffet , abłataque a Montisfer

rati Principe ſingula reſtitueret, ageretque cum Duce Sabau

diæ focietatis ( d ) jure , ut ab eo capta redderentur , ut

que Palaviſinus pro foció a Philippo haberetur : Ecruriæ

omnis imperio abſtineret : infra Pontremolum , Mutinen

ſemque agrum non exercitus mittere , aut quicquam ſibi

vindicare poſſet ; nec ullum fædus, aut amicitiam novam
fociis

N O T Æ.

( x ) Equitum , ac peditum manu . Cum , ( * ) Ferrarienfi pro amico , atque arbitro';

tribus inilituin millibus Cornarium ingref. Nullum a Venetis Ferrarienfi arbitrium .
fum , Piecininus ab eo antea pene lubačius, permifíum , fed eo ut amico uſi lúnt , qui
nihil tale putantem aggreffus eft , MS, ano Venetias ter ſe contulit at Senatum adiret .
nymi apud me ( 6 ) Aprili menfe . die octavo Aprilis
(3 ) Vix trecenii . Via ſibi per medios ho- Pigna de Princip.Ateft. lib.6.
ftes facta , audaciores mortem effugere . ( c ) Poft pacismentionem . Dictum eſt ſu
Ibid .
pra , dumFerrariæ de pace ageretur , Vene
(2 ) Quin queequitum prafetti, Thaddæustoscum Piccinino congreffos.
Ateſtinus CælarMartinengus , Italus Fo ( d ) Socieraris jure , necnon affinitatis ,
rojulianos , Baptifta Capitius, & Antonius I quippe filiam ejus uxorem duxerat .
Martinalcps ,
 INI
302 POGGI1 BR ACCIOL
i

1433 ſociis inſciis inire . Florentinorum , ( e ) Senenſiumque

belli tempore utrinque occupata ad priores dominos ad

trigeſimum diem redirent : ni reſtituerentur , jus faſque

eſſet ea repeti bello , cui Philippus nullum auxilium præ

ftaret . Loyfius quoque Vermius paternum imperium

quod in Placentino agro majores ſuitenuerant , recupera

ret. Captivi (f) omnes liberi eſſent ; Lucenſes vero quæ

fervente bello amiſerant, receptis oppidis , libertate frue

rentur . Plumbini ( 8 ) Regulus ſuis contentus rebus acqui

eſceret , neque ullam in ſocietatem præterquam Florenti

norum venire liceret , utque cuncta a ſociis, ac fæderatis

bello capra redderentur. His legibus confecta pace , ( h )

ac die certa ei comprobandæ præfixa , cum viderentur

res diutius quieturæ , Italiaque confecta diutino bel

lo reſpiratura į Mediolanenſis , vir mobilis , ac in eadem

ſententia minime perftans, inſita rerum novarum cupi

ditate bella ex bellis ferendo ,per fpeciem Franciſci ad Bru

tios, & in Apuliam mittendi , ut quæ hæreditariojure te

nebar , contra Alfonſum Regem tueretur, Picenum (i )

omne de Pontifice occupat , armiſque fibi vindicat . Ex

quo ſecutum eſt , ut altero poſt factam pacem anno de

ſciſcen

Ν ο Τ Ε.

( e ) Florentinornm ,& c. Omnia Pilanz , ( 3 ) PlumbiniRegulus . Ludovicus .

& Volaterranæ ditionis oppida Floren ( b ) Confecta pace , & c. Ad pacem Vene
tinis redderentur . tos compulſos ait Corius initio p. III. quod
( f) Caprivi omnes liberi effent . Omnes copiarum duce carerent , Carminiola fubla
reſtituti præter Georgium Cornelium , qui to . Quod lane quam falſum fit , cum Pog
morbo ex dolore animi contracto poſt ini- gius, tum ceteri omnes ſcriptores oftendunt.
tam pacem decefferat . Ad Venetum Sena- Franciſcus enim Mantux Princeps in Car
tum legati Bartholomæus Imperialis , & miniolæ locum ſuffe &tus fuerat .
Franciſcus Gallina a Philippo miffi , qui ( i ) Picenum omne occupat . Fraudulenter ,
hoc jurejurando affirmarent . MS. ibid . li- jactans fibi a Bafileen Concilio , ut Eccle
cet euin veneno lublatum , ejuſque epica - fiafticam ditionem occuparer, in itinere
phio in S. Helenæ æde ſculpto confirinet : mandatum fuiſſe . Rayn . Ann . Ecclef.10.18 .
referat Petr.Justin . Hift, Ven.lib.7 . Ann , 1433
 HIST. LIB. VII. 303

ſciſcentibus ( L) ab eo Philippi opera Romanis , ex urbe 1433

(m ) clam abire , & mari Florentiam Eugenius petere
cogeretur ; qui Bononiam ( n ) primo , poftmodum Ferra

riam profectus, Florentiam ( o ) ad Græcorum ( p ) Conci

lium celebrandum reverſus eft , quo tempore multa ad

verſus illum a Philippo tentata , alienoque ( 9) nomine ,

atque auſpicio , ne fodera violaſſe exiſtimaretur, acta ſunt;
cumque Bononienſes auctore Baptiſta Cannetulo ab eo de.

ſciviſſent, Pontifexque, ut eam urbem recuperaret , co

pias tum ſuas, tum Venetorum , Florentinorumque Ni

colao Tolentinate duce in eos miſiſſet , ſignis collatis
cum acriter pugnatum ( r ) eſset , noſtri a Piccinino , qui
laturus accurrerat
cum Philippi exercitu ſociis opem

ſuperantur , tribuſque equicum millibus amiſlis , Dux

Tolentinas ( 1) Mediolanum captivus abducitur . Tan- 1434

dem cum naturæ repugnare difficillimum eſſe animo

verſaret , nulluſque locus diverticulis , ac ſimulationibus

reli

N O T Æ.
.
( 1) Deſciſcentibus ab eo Philippi opera Ro- phusConſtantinopolitanus Patriarcha Flo
manis. Nicolao Fortebraccio Columnen- tentiam fe contulerunt.
ſium auxilio miffo qui pontem Milvium , ( 9 ) Alien ogue nomine , auſpicio , nem
& portam Flaminiam occupaverat . ibid . pe Bafileenfis Concilii nomine , & Forte
( m ) Ex urbeclam abire . S. Benedicti ve- braccii auſpicio .
ſte indutus una cum Valentino monacho ( ) Cum acriter pugnarum effet . Nullum
navicula per Tyberim delatus , ſagittiſque hoc neque incruentius , neque magis pu
appetitus ad Hoftienfem turrim appulit . dendun prælium . Quatuor in eo tantum
Blond . Dec. 3. lib.s. & Plat. in ejuſd . Vira . occubuerunt , triginta leviter vulnerati
( n ) Bononiam primo. Se ab Hoſtia Ci- , tres vero equites , & mille pedites capti .
vitatem veterem delatum , deinde Piſas , & Petr.Juftin .lib.7 . Ammirat. lib.2o.& Lauren
Florentiam narrat ipſe Pontifex in Epiſt. ad lius spiritus Perufinus in Poemate De gest,
Joannain Siciliæ Reginain , necnon in fe- Nic. Piccinin, lib.2.cap.53.
quenti ad Bafileenfes apud Rayn . To. 18. ann. Qui non ſi fece mai per niuno conto
1433. Nullam vero in his fui per Bononiam Voltarfi colle ſpade ad far difeſa;
tranſitus mentionem facit . Ma ciaſchuno a campare , e fugir pronto .
( Florentiam . ingreffus eft nono Julii ( 1) Tolentinas Mediolanum caprirus, ſuo
die . munere egregie functus cum iinore percul
: (0 ) Ad Gracorum Concilium celebrandum . los retinere nequiret ; in adverfam fuminis :
Quod antca Ferrariæ incæptum peftis cauf- ripam tranavit, ubiequo dejectus,armoruin
la Florentiam delatum eſt : In eo de Græcis que pondere oppreſſus, captus fuit . Ammia
Romanæ Ecclefiæ conciliandis agebatur , rat, ibid ,
qua de cauffa Joannes Paleologus , & Joſe
1

i POGGIT BRAC
Acc u O LINI
CI
304

1435 relictus effet, otio maxime infenſus ad apertum proſilivit

bellum . Nam poft Genuenſium defectionem , qui Tho

ma ( 1 ) Fregoſio eorum Duce . auctore anno pacis factæ

fecundo ab eo deſciverant, cum urbis recuperandæ facul
!
tas , fpefque adempta foret, Piccininusex Parmenſi agro
1
in Tuſciam cum tribus equitum millibus deſcendit , Se

rezanamque , quod oppidum Genuenſes nullo ( u ) jure

tenebanç, vi cepit. Exinde pluribus captis, atque direptis

caſtellis Lucam contendens , pacem abrumpere cives in

vitos coegit , nonnullaque ab eo in Piſano agro oppidula

1436 nullo obliſtence hoſtili more vaſtata . Quo timore com

pulfi Florentini Franciſcum ( * ) quem magna ex parte

ſuis opibus ſuſtentabant, ex Piceno evocatum in Piſanos
cum exercitu , ut eorum fines ab hoftium incurſione ſal.

vos præſtaret, mittunt . Simulabat Piccininus fe regnum

1437
petere Neapolitanum , quo Alfonſo Regi auxilio eſſet

tranſitumque Arni fluvii parabat , quo Florentinorum

agros popularetur ; prædixerat enim militibus ſtipendia
poſtulantibus, fe in eam regionem illos ducturum , in qua

ex prædæ copia facile ditarentur . At Franciſcus cum in

Erruriam veniſſet , citeriorem Aluminis ripam obſervans,

omnes aditus , ne qua hofti pateret tranſitus, præcludebat.

Ille ea fpe ductus , cum bimeſtre in eis locis conſumplif

ſet, Lucam reverſus in rerum omnium inopia hyemem tranſ

egit , co conſilio ut Baptiſtæ Fregofio fubſidio eſſet

polli

N O
O T Æ.

( 1 ) Thoma Fregofio auctore . Defectionis toriæ præfertim in Alphonſum ab ipfis

auctor Fregofius haud eſſe potuit , cum pa - partæ & lucro , & gloria fraudantis . Fran
tria exularet , ſed primores Genuenfium ad cricum Spinularn defectionis auctorem vult
eum Sergianæ morantem mififfe qui ad ci- i Pigna lib.6. & Petr.Juftin . lib. 7. una cum sa
vitatis libertatem recuperandanı accende -1 bellico .
rent, refert Ubert.Folier .Hift,Gen.lib.10. Pog ( u) Nullo jure tenebant, reſtituendums
gius vero auctorem appellat,eoquod ipfi au- enim erat Thomæ Fregoſio juxta pacis con
Otoritas a primoribus demandata fuiſſet . ditiones, Ammirar, Hift.Flor. lib.20.p.1087.
Cauffa defectionis, nimium acre Philippi ( *) Franciſcum . Sfortiam .
 HIST. LIB . VII. 305

pollicenti ſe fratrem urbis imperio fpoliaturum , fi præſti- 1437

tuto tempore exercitum ad urbem admoveret . Quæ res

ſucceffiffet ( ) profecto , fortuna res novas moliente, niſi

civium conſpiratio Thomam tutata , Baptiſtam ' ex urbe

ejeciſſet. Quo tempore Nicolaus relicta Etruria Genuam

magnis itineribus contendit . Ea diſceſſione Franciſcus ,

caftellis quæ de Piſanis perdita erant recuperatis , agrum

Lụcenſem populabundus ingreditur, atque omnia ferro

& igne perturbans prius ferme ( 2 ) deperdita Lucenſium

oppida cepit , quam Nicolaus ad ferendam opem redi

rer . Is enim ex Liguribus Parmam ingreſſus , dum refi

ciundis militibus, parandoque commeatu , quo fame la

boranti urbi ſubveniret , diutius iinmoratur , cives in extre

mum fere diſcrimen perduxit. Nam Florentini poſt pa

cem ab eis interruptam , Nicolaique diſceſſum ad omnes

urbis portas lignea excitaverant caſtella , quibus & ci

ves exitu , & externi importatione frumenti privaren

faltus > ex
tur . Munierant inſuper loca , & montanos

quibus Piccininus obſeſſis opem ferre poffet . Erat in ur

be præfectus ( a ) unus Philippi cum ala cquitum , & pe

ditibus trecentis a Nicolao urbis præſidio relictus, qui in

tanta rerum omnium inopia verſabatur, ut fæpius ſit ab

eo de tradenda urbe cogitatum . Sed venturi quam pri

mum auxilii data fpes , tum multorum legatorum co

hortationes , quos ad diverſa loca pro impetranda pace de

ut
itinarant , ne animo deficerent impulere , ſuadentes

nulla recuſarent incommoda , cum præfertim difficulta

tes omnes quantumvis graves potiores fervitute eſſent .

Q Præ

Ν Ο Τ Ε.

0 ) Que res fucceffiffer . Publicas ædes iniſir,pietate injuriam ultus . Übert.Fol.lib.10.

occupaverat Baptiſta Fregoſius , abſentes ( 2 ) Prius fermedeperdita , c. cepit . ex .
fratre ; ſed Thomas civium auxilio fultus cepto Caſtelleone, ut Blond. Flav. lib. 8.
fratrem comprehenſum , quem capite ple- | Dec.3,
Ctendum omnes dictitabapt , humaniter di- ( a) Prefectus unus , Philippus Nazareus.
:
 306 POĠ GIT BRACCIO L INI

1437 Præparato tandem commeatu Nicolaus per montes aſpe

ros Lucenſis oræ , inter Pontremolum , Serezanamque de
ſcendît · Cum autem Franciſcus omnes ferme ad ur

bem aditus tum foſſis , tuin vallis , captis nonnullis hu

milioribus caſtellis, præcluſifſet, Nicolaus ad oppidum

Bargam divertit tum
loci natura , tum defenſoribus mu

nitum . Id poſitis caftris cum obſideret , militeſque nil

hoſtile timentes ( xxx. enim paſsuum millia Franciſcus ab

erat ) cuſtodias obirent negligentius , maximam prope

cladem accepit . Nam millus a Franciſco cum levis ar

maturæ peditatu præfectus (b ) incompofitos de impro

viſo adortus hoftes; & fimul qui in præſidio oppidi erant

ex compoſito ( o ) portis egrelli , majorem quam pro

1
numero tumultum excivere . Aſpera dimicatio fuit : tan

dem fufi, fugatique Nicolai milites: Ludovicus ( d ) ado

leſcens Mantuani filius , qui cuſtodiæ caftrorum præerat ,

accepto vulnere captus eft , reliquus exercitus facto globo ,

armis fumptis ſuis auxilio occurrit. Præfectus, direptis quæ

paratiora ad manus venerunt , ad Franciſcum cum Ludo

vico rediit . Obfidio poftmodum ab hoftibus reliéta . In

ftabant apud Florentinos Veneti, 'ut quando Luca in eo

rum poteſtatem procul dubio ventura eſſet , Franciſcus ad

ſe mitteretur, ut additis copiis flumine Abdua ponte jun

cto Mediolanenfem agrum depopularentur: fore, ut Dux
propinquo fatigatus bello curam ſervandæ Lucæ abjice

ret. Verum cum id impetrare nequiviſſent, id enim ten

tari opinio pervaſerat , quo Lucenſes obſidione liberaren
tur ,

Ν Ο Τ Ε.

( 6 ) Præfe &tus. Petrus Brunorus .
(c ) Ex compofito portas egreffi . Noctu de
præfeéti adventu monitioppidani ſub ortum
folis in hoftes profiluere .
(a ) Ludovicus adoleſcens Mantuani filius
qui, & c. Cupiditate gloriæ ductus ad Picci-
ninum confugerat Ludovicus, & dom Fran-
ciſcus ejus pater Venetorum imperator erat ,
hic adverius eum militabat ; ex quo adeo
exarfit Franciſcus , uteum exhæredaverit
ne Veneti le autore filium hoc egiffe opi
narentur , memor recentis Carminiola e
ventus . Baptifta Sacchius vulgo Plarina Hift.
Mant, lib.se
 HIST. LIB. VII. 307

tur , ipfi ſuis viribus fabricato poate exercitum traducere 1437

parant; quem procul dubio tranſmiſiſſent, niſi maxima

vis aquæ continuata procella cælo miffa rem diſturbaſſer .

Paratis omnibus , ac ponte curribus convecto , çum ca

regione , quæ Bergomenſi agro propinquior eſt , eum firma

re decreviſſent, præfectum magni animi ( e ) virum cum

cquitum turma nando in ulteriorem fluminis ripam eva

dere jubent , ut illius auxilio pons attolleretur . Is itaque

lintribus pedite ſuperimpoſito Aumen ingreſsus , imperuque

omni aquæ ſuperato , diluculo in terram expofitis copiis,

cum nulla daretur facultas inundatione aquarum , quas

nocturnæ pluviæ in immenſum excreverant, palos , aut

trabes in alveo fiftendi , lembique pene aquarum gur

gitibus abſorberentur, ac nullus illorum uſus eſse poſset ,

ſucente vero die fama vulgata eſset tranſiſse Aumen ho

ftes, omnis generis ( f ) hominum facto concurſu , coactus

elt præfectus, ne fuos proderet hofti , falutem nando quære

re , neque enim a ſuis fumine disjunctis ullum auxilium

poterat ferri. Præmiſſis militibus omnibus , cum partim

trajeciſse aquam , partim abſorptos gargitibus vidiſset, ipſe

ultimus ( $) Aumen ingrelsus equo natante ad ſuos per
venit . Fabricandi pontis fpe præciſa , Veneti cum a fe
renovatum contra Ducem bellum cernerent Mantua

num belli ducem deſignatum in regionem Glarex Ab

duæ traducere exercitum mandant , atque eo loci fita

oppida expugnare . Quod cum fubito præſenſiſset Ni

colaus "a Philippo redire juſsus confeftim relictis re

bus ceteris , quarta die cum ad Padum perveniſset, inte

grum diem co trajiciendo moratur ; tertiis mox caftris
in
QI 2
Ν Ο Τ Ε.

( e ) Magnianimivirum . Gatram Melli- , cura demandata fuerar .

tam . ( 8 ) Ultimus flumen ingreffus . Horatië
( f) omnis generis hominum fa &to concur'w . Coclitis exemplo .
Ludovico Severinate duce , cui illius orx
 !

308 POGGIT BRACCIÓ LINI

1437 in hoſtium venit conſpectum . Qua illi re commoti in lo

ca paluſtria , ad quæ unicus erat aditus , ſe contulere , omni

pugnandi facultate hoſti ablata ;'inde pabuli difficultate

compulſi , motis caſtris apud oppidum Bulgeriam Ber

gomenſis agri confedere . Hos montibus ſuperatis ador
tus Nicolaus , pulſis loco Venetis , ad fexcentos ( h ) ar
mis , commearu ; 'reliquiſque rebus exercitui neceſsariis

onuſtos currus intercepit : Confpicantes Veneti eorum

conſilia fecus ac rati erant cecidiſse , & Nicolaum viri

bus ſuperiorem , rurſus a Florentinis perunt , ut Franci ,

fcum in Galliam rebus ſuis ſubſidio contra Piccininum mit

tant: quod cum difficile factu exiftimatent , ob frequen

tem famam quæ in ore omnium verſabatur , id quæri, ut

obſidione Luca liberaretur , neque in ' rem Florenti

nam eſset , tam longe talem ablegari belli ducem , impe .

trarunt , ut Regium Lepidum Franciſcus peteret , ac Par

menſem ( i) ( quo defendendæ illius urbis cauſa Nicolaus

ab oppugnatione Bergomi evocaretur ) popularetur a

, demolituſque erat nonnulla de
grum . Ceperat enim
Bergomo caftella , acriter incumbens urbis illius expugna

tioni . Sed cum noſser Franciſcum Regium petiiſse , ti

mens Philippi rebus , e veſtigio Parmam relicto Bergo
mo concellit , majore Ducis copiarum parte ad ſe co còn

venire juſsa : fabros præterea lignarios plurimos , currus ,

ac jumenta pontibus ligneis , fcalis , commeatuique feren

dis accommodata ferens , palamque jactitans ſe ad ſol

vendam obſidionem Lucenſem iter fumpturum . Hoc ap

paratu territi Florentini , cum Venetis egere, ut Franci

ſcum Lucam reverti permitterent , quo facilius Nicolao

obfi

N o T Æ .

(b) Ad ſexcentos . Quingentos tantum , lippum pergere negabat ; ſe enim cum eo

bat, ne Padum tranf
enumerat Blondus lib.8 . Dec.3. 1 foedere inito teneri dice
( i ) Parmenſem , &c . popularetur agrum.firet,
Licet a Venctis conductus Sfortia , in Phi
 HIST. LIB . VII. 309

obliſti poſset ; quod Veneti facile conceſsere , fatis fibi 1437

factum exiſtimantes , belli molem a ſe in Tuſciam trans

latam . Franciſcus igitur fuperato per Mutinenſes montes

A pennino Lucam rediit . Secutus diverſis itineribus Nico

laus montium qui inter jacebant jugis appropinquavit .

Quamvis autem peditatu plurimum poſset Franciſcus, ta

men veritus tum hoftis verſucias , tum varias rerum

vices , intercidebat , obſepiebatque interim loca ſingula

per quæ Nicolao tranſitus daretur : quo tamen tutius ob

fifteret hoſti , augeri a Florentinis copias ſuas enixe po

ftulavit . Sed cum nulli eſſent in promptu equites , a Ve.

netis perunt,' ut Guidantonium ( 1) Manfredum cum equi

tibus quingentis Franciſci auxilio mittant. At is odio ad

verſus Venetos concepto cum jam miſſionem poftulaſ

ſet, re facile conceſſa ad .Franciſcum tranſiit , qui auctis

copiis , & a Florentinis , & a .Veneris præteriti temporis

merita ſtipendia ( pari enim ( m ) ſumptu fuerat condu

ctus ) pofcebat. A Florentinis , quam primum ei fatis eſt

factum ! Veneti ob denegatum antea ad ſe Franciſci adi

rum indignati , decreverant nulli , exceptis qui in Gal

lia militarent, ftipendia præbere ; ideoque variis adductis

cauſis , cur nihil ab eis ,
niſi certa conditione deberetur ,
quam
mulcą ( n ) adverſus eum oblocuti funt: quæ altius

quiſquam ratus eſſet , in pectus hominis defcenderunt. Hæc

omnia cum plures exiſtimarent, idque haud ambiguum

eſſet co ſpectare ut Franciſcus ira percitus obſidionem
fol
N O T Æ.

( 1 ) Guidantonium Manfredum . Plures Poggius ; attamen hoc innuere videtur

dučtores Venetis indignatos atlerit Blondus dum ait Sfortiam pari fumptu a Venetis ,
Pauli Throni verbis , quieos ad Senatum , Florentinis conductum ,
partim negligentiæ , partim perfidiæ accu. ( n ) Mulia adverfus eum oblocuri ſunt .
ſavit ; unde multorum defectio orta eft . Quin immo As reas Maurocenus Venetus
( m ) Pari enim fumptu fuerar condu &tus . ad exercitum legatus Franciſcum trans Pa
Licet de foedere cum Florentinis , Venetil- dum pergere negantein publico jullu dimifit.
que in Philippum inito , cui Genuenfes quo- Corios p.v.
que poft defectionem acceſſere , nihil referat
 310 POGGI1 BRACCIOLINI

1437 folveret,Florentinique turpiter rejecti ea urbe , quam fumi

mis viribus , & infinitis fumptibus oppugnarant , minime

potirentur , femperque pro augendo illorum imperio ex

antiqua conſuetudine decertarent , cum Franciſco his dif.

ficultatibus adducti agunt , ut donec Venetorum erga ſe

voluntatem de ſolvendis pecuniis , ceteriſque rebus per-.
fpectam haberent , poftulata differret . Namque ille pau
lum commoto animo turbatus , quæ a Venetis debe

bantur , a Florentinis petierat , ſignaque reconciliati cum

Philippo animi præſetulerat , oratoreſque ejus ad fe miſ
ſos præter opinionem benigne exceperat , & humaniter

eos allocutus nullam neque verbis , neque nutu ſimul

tatem , aut odium adverſus eum oftendebat . Miſſusita

que confeſtim ad Venetos civis ampliſſimus,ſumma pruden

tia , & virtute inſignis Coſmus Medices , ad id munus potiſ

fimum electus , tum quia tum
in Republica præſtans
præcipue acceptus ( 0 ) Venetorum Duci, multiſque civibus

ſumma benivolentia conjunctus , quo potiflimum orato

re rem communem abſque difficultate cum Veneris , ac

Franciſco tranfigi poffe fperabant . Is Venetias profectus

variis rationibus fumma cum prudentia in Senatu diſſe

ruit : Ita illius ( p ) fidem promereri , qui omnibus pofthabi

tis maximo rerum ſuarum incommoda Regium profe & tus ef
fet , ut a Piccinino ſecuri ſaluti fuæ confulerent, ut promißa ,
ac debita ſtipendia recipiat: Nihil majore reprehenſione in pria

vato , nedum in tanta Republica dignius, quam datam fidem

fallere , or jusjurandum , quod ita fanétum apud majores fue

rit , ut ſacramento tantummodo in maximis Reipublicæ pericu

lis contenti fuerint : ſatisfeciße ſe jamdiu Franciſco ſecun

dum fæderis formulam : id unum reſtare , ut quod promiſe

ring
Ν Ο Τ Ε .

tot Acceprus Venetorum Duci , multiſque | mos ſibi devinxerar . Ammirar.lib.27.

civibus , Florentia exulans. Colimus Vene ( D) illius fidem . Franciſci Sfortiæ .
siis tribus annis immoratus , nobilium ani
 HIST. LIB. VII. 311

rint ( niſ perfidia notari velint ) exſolvant : Periculum eſſe 1438

maximum , ne veluti contemptus tranfitionem ad Philippum

faciat , quia fola re haud dubium eßet illiusfortunam , opel

que impoſterum firmiores , ac ſuperiores fore . At Vene

ti dominandi cupiditate elati , ac jam tum Italiæ impe

rium fibi animo defpondentes, ut qui Florentinorum opi

bus parvo tempore Tarviſium , Brixiam , Bergomum plu

raque opulentiſſima oppida in Gallia de hoftibus cepif

fent ,ægreque ferrent bellum non niſi in Gallia geri , quo

jure belli capta illis cederent ; ad hæc ( 9 ) Lucam in po

teſtatem noſtram redigi permoleſte ferentes , ſociorum

vero damna pro nihilo ducentes , amicitias pro utili
fidem ,
tate penſantes , & aliorum bonis invidentes ,

ac legati cohortationes contempſerunt : qui indignatus

legationis fuæ & fidei haud habitam rationem Ferrariam ,
ubi Eugenius Græcorum Concilium tenebat , revertitur .

Miſſus fubinde Venetias & alter orator Julianus Davan

zatus equeftris ordinis poftulatum eadem quæ Coſmo fue

rant mandata , reſponſum ( ~ ) 'redditum eſſe contumelia

plenum , veluti in fociorum contemptum renuntiavit :

Nuptiarum ( apud ſe tempus eſſe ; quæ dies amplius

quindecim ſuſpenſos cives tenerent: difficile eſſe feſtos dies

civitate agente aliquid peragi . Interea Piccininus nequic

quam Apennini tranſitu tentato , commeatu quem Lucam
comportaturus erat , carrifque omnibus Caſtilionem ( id

oppidum de Lucenſibusin Apennini jugo fitum eſt) miſſis,

agrum
N O T Æ.

( 9 ) Permoleſte ferentes . Immerito Ve- vit , & exitum rei poenitendum minatus eſt.
netos objurgat Poggius, cum neque mole ( 1) Nuptiarum tempuseſſe reſpondir. Hoc
Ite tuliffent Florentinos Piſas occupale , quidem a Poggio confictum arbitror , cum
nec auxilium Senenfibus in Florentinos LucaVeneti Senatus gravitate alienum fit. Re
cam obfidentes petentibus præbuiffent . ſponſum effe ait Petr Juft,Blondus , & Sabell,
( r) Reſponſum redditum efle contumeliaple- Venetos promiffa ſoluturos fuiffe ſtipendia ,
num . Contumelioſe loquenti contumelio- fi promiffam Venetis operam Sfortia naval
fumjure reſponſum redditum eft ; nanque & fet; ſed cum pro Florentinis ſemper ſtetiſſet,
Florentinorum beneficia Veneris exprobra- 1 ab eis ftipendia poftularet .
 LINI
312 POGGIT BRACCIO

1438 agrum Mutinenſem petit per Bononienſes fines , aut per

Flaminiam in Etruriam deſcenſurus . Inde Bononiam

verſus iter ingreſſus ad Eugenium mittit , qui petant ,

ut fine injuria , & maleficio per loca Romanis Pontifici

bus ſubjecta tranſire liceat. Quod cum impetraſſet , ſpem

dedit Eugenio certam fe contra Franciſcum exercitum du

cturum , ut illius ( t ) tyrannide opprella provincia tandem

Pontifici reſtitueretur. Fide utrinque publica interpoſita ,

Nicolaus Bononiam prætergreſſus pacato ſimilis , ut ne

veſtigium quidem ullum belli extaret , pofitis apud Indi

cem Auvium via Flaminia caſtris, cum fingerei fe in E

truriam trajecturum , Aſtorgio Manfredo cum duabus

equitum turmis ad obſidendum Oriolum ( x ) Florenti

norum in Flaminia oppidum præmiſſo , ipfe e veſtigio

ſecutus oppidum vi expugnatum hoftili more diripuit

Deſperato Venetorum auxilio ( u ) Franciſcus anno octa

yo ac trigeſimo poſt mille quadringentos jam antea ten

tatam cum Philippo concordiam firmat , haud abnuenti

bus Florentinis, qui cognita illorum mente , cum res ſuæ

in arcto verſarentur, & hinc inſtaret hoſtis acerrimus

hinc Lucæ potiundæ ablata fpes videretur , propter occul

ta tum confilia , tum præſidia , quæ illi per ſuam invi

diam fuppeditabantur ; ( 9 ) ſuaſores ejus fæderis fuere .

Cernebant enim ſe a ſociis præter ſpem deſtitutos , ſolos

a Philippi copiis oppugnari, & omnem belli impetum in

ſe eſſe converſum . Fæderis leges , nulla de ( ? ) Florentinis

publi
N O T Æ.

( c ) illius tyrannide oppreſſa . Sfortiam lum , 4. paff. mill . utrinque diftans.

Flaminia Marchionem , & Ecclefiæ Vexil. (* ) Venetorum auxilio . nempe pecunia ..
liferum Eugenius declarare coactus fuerat ( ) Suppeditabantur , a Senenſibus .
ut fibi eum conciliaret , quem nimis veren ( z) Nulla de Florentinis publice mentione
dum hoftem expertus fuerat . Oblata vero habira . Cautum enim foedere cum Venetis
occaſione Piccinini opera cum ſubigere ſtu percuſſo erat , ne unquam illis incontultis
debat . Rayn . Ann . Eccl, 10.18. Pigna lib.6 . de pace agerent , eorumque arbitrio fta,
( w ) Oriolum ſeu Aureolum . Caftrum . rent .
agri Faventini inter Fayentiam , & Muti
 HIST. LI B. VII. 313

publice mentione habita ( ut quibus per Franciſcum ca- 1438

vebatur ) variæ fuere : inter cetera , ut ei Philippus cer

tam pecuniam intra conftitutam dien ſolveret , tum ut

ex Florentinorum agro copias omnes revocaret , utque

fuæ ditionis per hoftes capta reſtituerentur

. : Lucenſes
liberata bello patria , fædus pacis in decennium cum

Florentinis firmarent , caſtellaque, & oppida amiſſa Flo

rentinis cederent ; fines eorum intra ſextum lapidem inclu

derentur : quos agros , .quas poſſeſſiones aliis quibuſcun

que in locis pofſiderent , optimo jure tenerent : coſque >

qui armis alterum lacefferent , ſe bello perfecuturum teſta.

tus eſt , oppugnaturumque pacis violatores · Filia ( a )

quoque Philippi Franciſco deſponſa . Multa præterea Fran

ciſci nomine adjecta , quibus nulla in re foederi, quod

Venetos inter , & Florentinosictum erat , derogabatur. His

peractis, cum principibus Florentini Senatus aliquo bene

ficio alliciendi Lucenſes ad delendam contractam jam ani

mo dominandi fufpicionem viderentur , utque omnis præ

teriti belli memoria aboleretur , paxque aliquo vinculo

aftricta perpecua eſſet, Nontis Caroli oppido decem mil

libus paſſuum urbi propinquo , & Mutroni portus arce

reſervata ,‫و‬ reliqua omnia jure belli capra fædere icto Lu

cenſibus dono dederunt . Magna videbantur inter Philip

pum , ac Florentinos reconciliatæ gratiæ jacta fundamen

ta . Verum animus illius quieteni horrens, fpretis omni

bus , quæ in fædere continebantur , nihil eorum , præter
quam de danda pecunia , & revocandis militibus ferva

vit. At Nicolaus, cum Oriolo ( 6 ) exceſſiſſet, idque ſuo

Rr præ
Ν Ο Τ Ε.

( A) Filia quoque Philippi Franciſco defpon ( 6 ) Cum Oriolo exceffer.Una cum præ
sa Blanca , quæ jam illi promiffa fuerat fidio . Noluit enim palam ejusdeditionem
cum adhuc viro matura non foret , utjams facere , Mutilanentės hofte vacuum Flo
adnotatum eft præcedenti libro . Dotis no- rentinorum nomine occuparust . Blond.
mine Dertona , & Afta Pompeja datæ . Co Flav . Dec.3. lib.8.
riusp.V.
 314 POGGIL BRACCIOLIN I

1438 præfidio deftitutum Florentini recuperaſſent , in finibus

agri Forolivienſis caſtra poluit ; inde Ravennam ( c ) , quæ
a Venetis tenebatur , profectus , cum eam ( d ) oppugnaſſet,

deditione ( c ) candem facta urbem recepit, relictoque ibi

præſidio , Imolam , Forlivium , Bononiam ( f) præter fi.

dem datam proditione civium cepit : Quæ dum contra

Eugenium aguntur,Gattamelata,vir ſtrenuus , atque impi

ger rei militaris, Venetorum dux eſt factus ; nam Man
tuanus contracto in Venetos odio , quod ſe veneno cos ap

periiſſe diceret, ad Philippum ( 8 ) defciverat ; acceptoque

exercitu in agrum Bergomenfem profectus, omnibus lo

cis , quæ a Nicolao occupata fuerant , in poteſtatem reda

etis, agrum Cremonenſem ( & jam flaveſcebant fruges )

late populatur. Ea re motus Nicolaus contractis in unum

copiis, præfidioque a ſe capris urbibus impofito , ipſe con

feſtim magnis itineribus Pado tranſmiſso , Caſale majus,

agri Cremonenfis oppidum , quod Veneti tenebant , ob

ſidione cingit ; unde vigeſimo quo oppugnari cæperat dic
muris , curribus tormentorum crebris ictibus dirutis

dedentibus ( h ) fe oppidanis recipit. Solicitabat agri Bri

xienſis accolas Nicolaus ad defectionem , intentuſque erat ,

ſi qua poſset arte Gattam , qui in ulteriori Olii ripa tranſ

itum ejus diſpoſitis frequentibus equitum , peditumque

ftationibus prohibebat, intercipere. Ad removendam tranf
eundi

N O
o T Æ.

( c ) Ravennam que a Veneris . Nondum a ( 1) Rononiam . Donatiana porta potiti

Venetis , ſed ab Hortafio Polentano tene- Bentivolienſes Piccininuin introduxere .
batur , cum ea Veneti pociti fine anno tan ( c ) Ad Philippum defciverat . Non vene
tum MCDXLI, ut Deſiderius Spretus lib.3.'ni fufpicione , ut ipſe dictitabat,fed eo quod
de magnitudine , excidio @c, Ravenna , & fummam imperii auctoritatern uni illi non
cum eo Rubeus Hiſt. Ravenn , lib.7 . refert . permiſiffent , led duos. Provilores addidif
( d ) Cum eam oppugnaſſer. Venetis , qui , lent , quibus inconfultis nihil agere poffet .
auxilio venerant ,refiftentibus, Ita refert Baptiſta Sacchius , Venetis cetero
( e ) Deditione tandem facta , Ab Holta- quin non ſatis æquus , Hift . Mant, lib.s.
fio invitis civibus, & tribus aureorummilli ( b ) Dedentibus fe oppidanis. Veneto pre
bus Piccinino perſolutis , Rubens ibid , ſidio in triduum abire conceffum eft ,

1
 HIST. LIB. VII. 315

cundi ſuſpicionem , pontem Bimæ ( i) valida arce ab utro- 1438

que latere munitum comportatis machinis fe fingit oppu

gnaturum . Pluribus deinde diebus in fallendo, lipoſset ,

hofte nequicquam conſumptis , demum ad id antea in
Pado præparatum pontem in Olium introduxit : navibuf

que juncto ponte, partem copiarum , quæ Mantuano ( 1 )

jungerentur præmiſit : ipſe per agrum Mantuanum flu

men cum reliquo exercitu tranfire in ulteriorem partem

aggreditur , ea fpe , ut clam junctis copiis Gatta ex im
proviſo opprimeretur: & ſucceſſiſset res , niſi miles ex ho

itibus (m ) caprus imminens periculum aperuiſset. Eo ti

more Gatta motis fignis proxima Brixiæ oppida confeſtim

petit . Duodecim paſſuum millia aberat , cum apud ho

îtes illum in tuto eſſe præmiſli equites nuntiant . Nicola
us omnibus copiis Mantuani opera transOlium (n ) tradu
etis, omnia ferme Brixienſis agri oppida ſegetes amitten

di metu ( & kalendæ Juliæ erant } 'ſe ſe illi ſponte deden

tia cepit . Mons Clarus tantum , Urcei , ac Palatiolum

in fide manferunt . Tam ſubito , atque inſperato Gattæ ad

urbem adventu , quicaſtra ( 0 ) ad quintum lapidem mu

nierat , tum oppidorum defectione conterricis civibus

cum pars exercitus ad cuſtodiendam urbem miſſa eſſer
ab diverſa civium factione allerente fatis ad tutandam ,

urbem fibi folis virium adeſſe , rejecta eſt . Duæ facționes

Ghibellinorum ( p ) , Guelphorumque civitatem diftine

Rr 2 bant ,

N O T Æ .

( 1) Bima , ſeu Dina, Caſtelluin a Caſa- , Gotholengenfis , quem Piccininus ad Bri

li 1z. milliaribus diftans , cujus arces inxianos agrettes ſolicitandos miſerat . Blond.
utraque Olii ripa munitiffimx, Blond, Flav. Flav. Dec. 3.lib.8.
Dec.3.lib.s. ( 2) Trans Olium tradu &tis . Patefa &tis
( 1). Que Mantuano jungerentur . Etfi a Marchariæ , & Canneti pontibus , quos
Veneris diſcedens Franciſcus Gonzaga , fe Mantuanus tuebatur:
nunquam in eos armamoturum promiſerat ; ( o ) Caffra ad quintum lapidem . Ad Bal
concta fidem tamen Philippo adhæfit . Peir . I neolum .
put. lib.z. ( 0 ) Ghibellinorum , Guelf horumque.qua
( m ) Miles ex hoftibus amprus . Berethaws cum principesMartinengi , & Avogaria
 I1 CIO
376 POGG BRAC LINI

1439 bant , utrique ſumma vi poſtulabant, ut arces fibicuíto .

diendas demandarent . Guelphi maxime contendebant id

fibi concedi , rationibus præcipue freti , quod diverſarum

partium viri pro Philippo Itarent : motus itaque varios

concitarunt , & haud procul a ſeditione , & vi aberant ,

adeo ut ferro rem dijudicaturos appareret , niſi.Prætoris Ve

néti virtus ( is Franciſcus erat ( 9 ) Barbarus , vir pruden

tia , & eloquentia præditus ) ſuadendo, hortando ,monen

do , pericula oftentando omnem compreſſifſet tumultum .

Non enim utile civitati aſſeverabat , neque id præſens tem

pus poftulare, ut altera fa & tio , velut inviſa , ac ſuſpecta

à cultodia urbis rejiceretur. Excitari enim perniciofum in

cendium , ſi parte civium contempta , reliqui fervandæ ur

bis curam ſuſciperent: dari profecto ex ea ſuſpicione cete
ris cauſam defectionis. Difficillimum in rebus dubiis eſſe,

tum externos , tum maxime domeſticos evitare hoſtes :

magiſtratui ergo urbis fine cujufquam injuria , aut contu

melia , & ex Veneti Senatus dignitate cuſtodiam permit

tendam videri . Quod cum cives aſſentirentur , ſuſcepta

rerum omnium cura Prætor , diſſidentes animos varjisler
monibus confirmat : novis ( r ) præterea conjungit matri

moniis , quo præcipue pacto cum in fide perſtarent ci

ves , Prætoris virtute faluti urbis proviſum eſt . Gatta ,
cum inter ( V ) Mincium amnem , & lacum Benacum te

neret exercitum , illumque à ſuis intercludere omni ope

Piccininus conaretur , .co confilio , ut aut liberior proxi

ma quæque loca facile expugnaret , aut præciſis commea

tibus

Ν ο Τ Ε .

( 9 ) Franciſcus Barbarus. Cum de tanto , Paride Ludronio præpotenti viro Leonar

viro fcriptarum rerum fama celeberrimo
nullusexcoævis ſcriptoribus filuerit , ni-
hil inſuper addam iis , quæ in Poggii Vita
perfcripfi .
( Novis preterea conjungit matrimoniis .
Difidentibus affioitate conjunctis , nec non
di Martinengi opera Petro Avogaro con
ciliato .
(S) Inter Mincium , doc. apud Bidicio
lum , a Benaco , Mincio , & Brixia æquali
diftans fpatio .
 HIST. ' L 1 B. V11 . 317

tibus hoftes fame conficeret ; junctis copiis ', ac'in "unum 1439

( t ) contractis , copiam pugnandi facturus , mature Nico.

lao occurrit . Clefius fluvius , qui admodum excreverat,

inter exercitus , certe majori odio , quàm viribus præli

um inituros , certamen diremit . Dum hæc aguntur , Man

tuanus cum quaruor millibus equitum , peditumque in

caltra Nicolai venit . Commoti tanto hoftium numero

Veneti , fimul veriti , ne qui ex eorum præfecti ad Man .

tuanum deficerent , parte exercitus per municipia diſtri
buta , reliquas ( -u ) copias Brixiam , ut illius urbis præſi
dio eſſent , reduxerunt . Qua ex re præbita Nicolao facul
tate quo vellet caſtra circumferendi, multa oppida de Ve

netis tum ſuopre ingenio , tum partium ( x ) ſtudio re

cipit . Mantuanus vero inter Athefim , Minciumque Ve
ronenſis agri caſtella plurima nullo labore capit . Valiſi
um cultodis arcis proditione occupat. Johannes Malavol

ta Senenſis, Venetorum equitum præfectus , cum prodi.

tionis ignarus cum trecentis equitibus intraſſet oppidum ,

amiſlis equitibus, folus arque inermis Brixiam rediit . Pau
cos deinde poft dies in ulteriorem oram Veronam verſus

traductis militibus , omnia ejus regionis caſtella triduo in

poteftatem nullo obſiſtente redigit. Montani ( w ) inſuper

complures , qui variis inhabitabant convallibus , gens
mobilis, atque inconftans , tranſiere ad Philippum . Milli

tamen a Venetis eo nonnulli præfecti ( 7 ) ; & quidam

contrariæ factionis viri , exultantes victoria hoſtes ma
gna edita cæde fuderunt . Alia in parte Nicolaus Clario

opu .
N O T Æ.

( 1 ) In unum contra &tis copiis . Hoc eft | Philippo traditum , Blond. Flav .ibid,
militum non minus vigintiquinque milli (y ) Montani inſuper complures , Camoni
bus , in quibus duodecim millia peditum a
cæ Vallis Antonii a Beccharia impulſu ex
Barbaro auxilio miffa . Blond. Dec.3 . lib.9.
citi .
(* ) Reliquas copias , quas Gartæ auxilio( 2 ) Nonnulli præfecti , doc. Joannes Con
mias diximus ſuperiori nota . tes , Bartholomæus Colleonius , & Leo
(- ) Tum partium ftudio. Salodium Be- nardus Martinengus cum montanis fuæ fa
naci præcipuum oppidum a Pedemontanis & ionis hominibus.
 318 POGGI1 BRACCIOLINI

1439 opulento oppido deditione populi potitus, fexcentos equi

tes cum præfectis ( a ) ad ejus loci cuſtodiam miſſos ce

pit , fpoliavitque , inde Roadum duxit : quo cum Gatta

celeriter veniſſet , fignis collatis inter utrunque exercitum
ab ortu ſolis ad occafum ufque æquo ( 6 ) marte pugna

rum eſt . Nox inter feſſos labore prælium diremit , incer

tos victine , an victores abirent . Cum terreſtri bello im

pares Philippi copiis eſſent Veneti , claffem , quam ma

ximam ferebant tempora ,parare in Pado adverſus Man

tuanum decernunt : quo difcrimine perculſus ille ad fua

rutanda revocaretur , & fimul ut ceteris in fide perftanti

bus augeretur animus . Ei claſli , quæ centum & ſexa
ginta quatuor navium explebat numerum ad varios belli

ufus fabricatarum , dux Petrus ( c) Lauredanus , vir ea tem

peſtate & pace , & bello clarus , præficitur : has naves

majores , ſexaginta aliæ minores fecutæ ſunt uſui neceſsa

ria ferentes. Ingens erat ( d ) claſſis apparatus , tum variis

machinis , tum omni tormentorum genere ad expugnan

da oppida, ſive terra , five aqua decertandum foret . Red

eunti ad Roadi obſidionem Nicolao & ipfius oppidi

& aliorum ( e ) complurium paucos intra dies uforo dedi.

tio eſt facta . Venetorum copiæ , duce Gatta , majore ex

parte Brixiæ moram trahebant . Ob eam rem parabat ob

fidere urbem Nicolaus, confiſus eam ſe per inopiam com .

meatus fame expugnaturum . Quod timentes Veneti

cum Gattæ facultatem novos conlcribendi milites dedif

fene, quibus Piccinini vires retardari pofsent , decrevere ;

N o T Æ.

(a ) Cum prefe tis . Guerrerio Martiano, ffibus victoriam retulit .

&MichaeleGritti . (d ) Ingexserat claffis apparatus . Fures
( 6 ) Æquo marte pugnarum eft. Quanvis narrat Pigna dePrincip. Atest.lib.7.
Piccininus ad montana diſpoſitis militibus (e) Er aliorum complurium . Bomaden .
in Gattam pugnantem nec opinatum impe - les , Paterniani, Morticulani, Guglanen
zum feciffet , nihiltamen territus exercitum fes, Orniani, Brieples , Trepienſes Piccia
continuit . Blondi Flav . Deo.zi,lib.9. nino fe dedere
Retrus Lauredanus . qui de Genuen .
 HIST. LIB. vii. 319

ut Gatta cum majore equitum parte quo poſset itinere 1439

Veronam ( f ) peteret , utque in ea , atque aliis urbibus

opportuna diſponeret præſidia . Noctu igiturcum quinque

electorum virorum millibus urbe egreſsus ad Mincium ve
nit , tentaturus , fi quo daretur modo, flumen vado cranl.

ire : quod cum diverſis in locis quæreret , Mantuani mi

lites
per ftationes fluvii ripam obſervantes cum ad arma
viſis hoftibus conclamaſsent , territus ille , retroque , ne in

terciperetur ( 8 ) ab hofte , verſus, tanta celeritate Brixiam

contendit, ut die noctuque haud intermiſso itinere , nul.

lum neque quieſcendi, neque cibi capiundi concederetur
ſpatium . Nicolaus deſperans urbem fame ad deditionem
compelli poſſe , frequenti præterea militum numero muni.

tam , difficilem præbere expugnationem , exercitum ad

oppugnandos Urceos novos duxit . Quatuordecim diebus

in ea oppugnatione fruftra conſumptis, nullaque per vim

illius potiundi ſpe propoſita , præfecti ( h ) equitum , cui

ea cultodia demandaca erat , proditione oppidum recipit

Magnam ea res Brixienſibus deſperationem incufliſer >

niſi Franciſci Barbari virtus & antea principum civitatis

animos invicem conciliaſſet , & tunc conjurationem ad ſc
delatam non vindicando , ne irritarentur civium animi ;

fed cavendo , ac diſimulando declinaſſer . Cum ſuaderent

omnes Gattam cum equitatu , peditatuque pro defen

fione urbis retinendum , ſolus Franciſcus patriæ falutem ,

ne defenſoribus nudara pateret hoſti, ceteris præferens re

bus , illum hortatus eft ,‫ ز‬ut modico relicto præſidio reli
es,
quas copias , non qua prius tentarat via , ſed per mont
fupe

Ν ο Τ Ε.

( ) Veronam peterer . Thaddæi Ateſtini tentushoftem evadere permififfet, Vit. Nic .

fidei ac vircuti Brixia ,/ .
Sacchius Hift, Mant. lib.s. ( b ) Prafe ti equitum . Petri Lucenfis
( s ) Ne interciperetur . Ignaviam ſuami CC . equicum præfecti. Blond. Flav. Dec.3 .
fæpiusaccuſavit Piccininus , qui prædæ in- lib.9.
 32.0 POGGI1 BRACCIO LINI

1439 ſuperatis propinquis paludibus, Veronam traduceret . Quam

fententiam ut meliorem fecutus ille per montes aſperri

mos , infeſtoſque ( i ) hoftibus, Tridentum verſus, perque

faltus præcipites , & pene invios quatriduo profectus ,

cum pluribus in locis ferro via facienda eſſet , tandem

pluribus præliis circiter octingentis equitibus amiſſis , la

bore ingenti , continuoque Veronam pervenit : quæ res

plurimum ad confirmandos civium animos contulit . In

terim cum maxima omnium expectatione claſſis parata ,

eſſet , timens (1 ) rebus ſuis Nicolaus Ferrarienſis , incer

tus enim erat quos primos effet appetitura , duo millia (m )

equitum , quingentos pedites adverſus externam vim , fi qua

ingrueret , conduxit , Eugeniique (n) Pontificis , quitum

Ferrariæ erat , opera reſtituto Rovico (0) ceteriſque ejus ,

regionis caſtellis , quæ ad quadraginta (p ) annos pigno

ris titulo Veneti poſſederant , fædere renovato ad illos

tranſiit . At claſlis ingreſsa Padum , dum moratur diutius ,

quam belli gerendi ratio pofcebat , Mantuano tempus da

tum eſt ea loca , quibus claſlis obeſse poterat , muniendi ,

ac præfidio firmandi . Caftellis enim egregie juxta aquam

muni.

N O T Æ .
Æ

( i ) in feftoſque hoftibus Tridentum verfus. exorantis , ne armorum terroreGræcorum

ab Alexandro Mazonię ex Polonorum Du- jam inceptum Ferrariæ Concilium diffolve
cibus Tridentino Epiſcopo, Friderici III. retur ,quod Græcus Imperator futurum de
Imper. avunculo ,montani homines in Ve- nunciaverat:
netos concitati, ut Philippo gratiam repen ( 6) Rovico . ſeu Rhodigio cum ejus Poli
deret , qui Ripam Tridentini juris jamcinio ,vulgo Poleſine di Rovigo.
occupatain libere Epiſcopo conceßiffet (1 ) Que ad quadraginta annos pignoris ti
Jan. Pyrrhus Pincius lib.3. de Vitis Pontif. Trintulo, & c . Non XL . fed XLV. annis oppi
dentinorum . gneratüm Rhodigium Veneti tenuerane ,
( 1) Timens rebus fuis Nicolaus . Venetos cum ab anno MCCCXCIV.quo eis datum
jure fibi infenlos inetucbat , quod ejus im- fuit, uſque ad MCDXXXIX . quo reſti
pulſu Franciſcus Gonzaga a Venetis defe- cutum XLV.anni fuerint elapfi. Scutato
ciller . rum so. Inillibus oppigneratum una cum .
( m ) Dwo millia equitum . Guido Anto- Abbatia , aliiſque Policinii oppidis fuerat ,
nio Manfredo conducto , & Borſo filio fpu- , reftitutum vero eft Nicolao , non plus de
, erat , cum DC. equi- Icem fcutatorum millibus perfolutis , Nice
tibus revocato . Pigra de Princip. Ateft.lib.7. lius Orig. Rhod , lib. 11. & nii,
( Eugenii Pontificis opera , Venetos 1
 HIST. L 1 B. VII. 32 1

níunitis , ingentibuſque palis , catenis colligatis juxta ri- 1439

pam triplici ordine defixis, quibus navium ad terram ac

ceſsus impediretur . Ad hæc frequentibus propugnaculis

caſtelliſque in oportunis locis diſtributis , ex quibus in

continentem prohiberetur diſceſſus : arce præterea Hoſti

lia in Padi ripa , Sermioneque Auviali oppido omnibus ara
tibus , tum defixis palis , tum ftationibus tum catenis

ferreis ad arcendas naves communitis , omnem fluminis

ſuæ ditionis ripam variis referſit tormentis . Dum hæc a

Mantuano adverſus claſſem geruntur , Piccininus per ex

ploratores certior factus Gattam procul abeſſe , oblatam

Brixiæ capiundæ facultatem ratus, omni conatu obſidio

ni urbis incumbens caſtris prope poſitis , aquarum ( r ) ve

nis , quibus cives utebantur ſucciſis , fluminibus quoque,

& propinquis rivis ( quo penuria aquarum animis defice

rent ) derivatis , tria ( 5) caſtella oportunis in locis quo

facilior eſſet oppugnatio circa urbem erigit. Erumpebant

quotidie cives adverſus caſtellorum cuſtodes , multaque
plurimorum cæde , & fanguine edebantur certamina

cum Nicolaus gloriæ cupidus , atque in omnes belli even

tus ſumma cura intentus , arbitratus, aut vi , cum pauci
milites urbem defenſarent , aut fame , aut obſidionis tæ

dio cives ſe dedicuros , omnibuscopiis eo contractis , ſimul

magna agreſtium coacta manu , ad hæc variis machinis ,

bombardiſque (t ) comportatis urbem undique obſidione

cinxit . At præfectus equitum Brixiæ Taddæus Eſtenſis vir

impiger, ac bello utilis , & Prætor ( u ) Franciſcus, in qui

bus urbis defenſio ftabat , reductis in ordinem militibus,
sf de
Ν Ο Τ Ε.

9 ) Sermioneque , feu Sermedo. quarum minima ait Blondus lapidem trecen

Aquarum venis. unde aquam in ur- parum librarum emitteret .
bem deducebant ad uſum & ornamentum ( * ) Et prator Franciſcus,Barbarus ,de quo
( Tria caftella . Terra ligniſque com- ſupra , nec non Chriſtophorus Donatus
pacta . urbis Præfeétus .
( 7 ) Bombardifque comportatis ,quindecim ,
 3 22 POGGIT BRACCIÓ L IN I

1439 deſcriptoque per centurias populo , eruptione ( x ) facta

cum in fugam hoftes qua venerant , vertiſsent , magna
ſtrage edita in urbem redeunt . Quo veluti contemptu in

dignatus Nicolaus aucto militum numero , cum crebrio

res bombardas , quibus menia turreſque dejicerentur diſa

poſuiſset , pluribus inſuper in locis varia tormenta , ac

machinas ad profternendos urbis muros collocaſset , pau

cis diebus adeo frequentibus ictibus quaſsati, ac confracti

ſunt ut deſperata ſalute cives de deditione cogitarent . Sed

Prætoris diligentia ſingulis in locis præſidia præfectoſque
diſtribuentis , ad defendendam patriam urbem , Uxo

res , liberos , fortunas, templa , nominatim unum quemque

appellans hortabatur : cos præterea quorum fides ſuſpecta

erat, in ea urbis loca , quorum de fide minime ambigeba

tur ire ad tuendam urbem juſſic , tamquam ibi ma

jori futuros utilitati . Qua prudentia factum eſt , ut

omnes in fide præſtantes uno animo obſidionis laborem ,

cunctaque pericula ſubicuros ſe pro ſalute patriæ fponde

rent . Pluribus diebus aſpera prælia cum hoſte ſunt com

milla , quibus utrinque cadebant permulti : cum enim

magna murorum pars machinis dejecta eſſet , ex ipſis rui.

nis cum hoſte cominus pugnabant cives , quod illis ali

quandiu maximo labori , ac diſcrimini fuit : nam præter

labores , ac vulnera quæ interdiu pugnando ſubibant , no .

ctu inſtaurationi murorum abſque ulla quiete vacandum

erat , & deſperatio quædam mentes eorum inceſſerat tam

quam laffitudine adductas. Sed feminarum ( W ) virtus vi

rorum vices ſubeuntium , plurimum profuit ad falutem :

ipfæ enim viris permixtæ in opere verſabantur, afperrima

quæ
Ν Ο Τ Ε.

( * ) Eruptione fa &ta. in Appollonianam | Avogara gente illuftrismatrona , in centu

ædem , in qua peditatum locaverat Italia- 1 rias ceteris mulieribus diftributis virilem
nus . Blond. Dec.3 . lib.9. Ituendæ patriæ operam navavic, Corte . Hift.
( ) Sed faminarum virtus . Brayda ex . Veron.poll.lib.14.
 HIST. L 1 B. VII. 323

quæque pro patriæ ſalute fubeuntes . Verum cum ea res 1439

haud fatis firmo præſidio eſſet, aggere denſiſſimo qui pro

mænibus eſſet ab interiori parte , murorum altitudinem

adæquabant . Cuniculi quoque in urbem ab hofte acti ,
ſed nullo cum civium detrimento : ipſi ſimili opere cona

tibus oſtium occurrentes , igne , fumo, ferro eorum la

bores irritos reddiderunt. Tentata præterea a Nicolao alia

ratio capiundæ urbis ; nam murorum ( ? ) partem a fun

damentis defoſſam verſus civitatem propellere , ac per eas

ruinas urbem ingredi parabat . Ac præfecti ad ſingula in

tenti animadverſo hoſtium opere , civium militumque

opera , lignis , ac trabibus impulſum ſupra hoftes murum

in ruinam egere. Quo caſu multi mortales ex hoftibus op

preſſi interierunt. Compertum eſt fæminarum potiſſimum

operam plurimum in defendenda urbe valuifle , magnam

que tuliſle laudem conſervatæ patriæ . Non enim folum vi

ris arma oportuna ſubminiſtrabant, ſed ipfæ etiam arma

tæ pro viris pugnabant , aut inferentes vulnera aut re

pellentes. Locum certe quemdam a civibus labore defeffis

deſperatione quadam deſertum folæ occurrentes fæminæ

ac locum turantes hoftes paulum repreſſere , quoad inte

gri ſuccedentes feflis prælium inſtauraſſent . Non virorum
cas > non filiorum , non fratrum , vel interemptorum ,

vel ſauciorum dolor a tutela urbis , aut murorum de

fenſione avertit. Urgegat præterea cives peſtis valida , qua

plurimi interibant ; neque ea quoque animos debilitavit .

Placuit ex ea cauſa emittere ex urbe voluntarios. Magna , &

imbellis multirudo viri , mulieres , puerique urbem ( a ) de

si 2 ferue

Ν Ο
O Τ Ε.

( 2) Murorum partem a fundamentis de ( A ) Urbem deſerwere , quod falubritati

foſsain . Turrem Mombellanam jam la- 1 & annonæ plurimum profuit . Baprifta Saco
bantem , fundamentis bombardarum impe- chius Hift. Mans, lib.s.
tu luccifis . Blond . Flau, Dect3.lib.9.
 324 POGGIT BRACCIOLINI

1439 ſeruere . Fuit ( b ) Prætoris & illa haud parva cura ,

mortuos publica impenſa ſepelliendi , faucios adhibitis

medicis curandi, infirmiores ſuſtentandi , quæ pruden

tia pietaſque incolas omnes ardentiores reddidit ad
‫ܕ‬
certamina ineunda , & accipienda pro tutela patriæ vul
nera . Plura a Nicolao licet fruſtra tentata ad urbem ex

pugnandam ( nam aquarum ductus, fiſtulaſque in urbem

Auentium interrupit , rivos haud procul ab urbe defluen

tes defexit , muros diruit , cuniculos egit , continuis præ

liis , laboribuſque cives , ac milites fatigavit )hominem ira

percitum irritarunt, ut omnibus copiis , viribufqne per

Turris Mombellanæ ruinam urbem ingrederetur . Com .

miſſo acerrimo utrinque prælio , cum patriæ periculum

ante oculos verſaretur, defendentiumque virtus, & forti
tudo obftinatis ad mortem animis audaciam hoftium ſu

peraret , aliquot horis aſpera , crudelique pugna certatum

eft . Pluribus vulneratis , ampliusducentis ex hoftibus deſi

deratis , ex defenforibus ad quadraginta . Omiſſa eo loci pu

gna Nicolaus ratus oppidanos labore defeſſos corpora
quieti daturos , e veſtigio ad aliam ( c ) urbis partem op
pugnandam cum omni exercitu advolat . Ibi quoque cun
diutius aditum fruſtra tentaſſet , conftanti civium animo ,

atque egregia opera urbem defendentium , eam oppugna

tionem reliquit. Peribant ex ſuis militibus multi , plures

vulneribus debilitabantur ur jam graviter tam mole

ftam , ac diuturnam obſidionem ferrent . Sed perſiſtebac

il
in incepto Nicolaus, liquo modo voti compos fieret . Sæ
!
pius igitur diverſis in locis , quæ commodiora expugna
tioni videbantur , comportatis variis ad uſum capiundæ
urbis

Ν ο Τ Ε.

( b ) Fuit pratoris ec. Duo licet Veneti filio alter minime diſcedebat .
forent , ut diximus , præfides , de Barbaro ( c) Ad aliam urbis partem . quæ S. Ap
2
tantum loquitur , a cujusprudentia & con - polloniæ ædem reipicit .
 HIST. LIB . VII . 325

urbis machinis, aſperrima ( d ) prælia ſunt commiſſa . 1439

Sed multis ubique pereuntibus , cum Nicolai equites , pe

diteſque partim ſagittis, partim ictu lapidum occiſi, con

fractique, ac proſtrati eſſent, plures e muris dejecti præ

cipites, ſociorum quoque turbam , tum cæſam , tum igni ,

ac ferventi aqua femiuftam conſpicerent, fublato clamore

Ducem increpabant, qui tot præclaros viros veluti peco

ra certæ morti nulla cum ſpe vincendi addixiſſet: nequa

quam ſe amplius vitæ diſcrimini incallum oblaturos telta

bantur . Itaque cum ſuorum vocibus , cum deſperatione

urbis expugnandæ motus relicta ( & jam finis menſis De

cembris aderat ) Brixia , exercitum ( e) in hiberna diſtri

buit. Oltingentos amplius ex civibus , ex mercenariis mi

litibus ducentos, ex hoftibus ultra duo millia ea in oppu

gnatione cecidiſſe tradunt . Ne tamen omnino omiſſa ob

leſſio putaretur Italianus ( f) cum duobus equitum milli .

bus in captis a ſe oppidis ad impediendos commeatus re

lictus, variis excurſionibus, nulla ad reſpirandum quiete
data , urbem , atque agros infeſtos reddebat . Soluta obfi

dione urbis , præcipua Venetis eo comportandi frumenti

cura erat . Nicolaus quoque ad id maxime inſtabat , ne

quid ad victum ſpectans deferri poſſet . Erectis enim fre

quentibus in convallibus , montibuſque caftellis , follis

inſuper obductis , omnem ademerat devehendæ annonæ

facultatem . Conatus (8 ) eſt tamen Gatta variis artibus ,

ut in urbem frumenta fupportarentur , quæ omnia non

abſque defendentium detrimento in itinere per Nicolaum

intercepta ſunt . Accepta tamen eſt apud pontem Sarchæ

fluyii
Ν Ο Τ Ε.

(d ) . Aſperrima pralia , doc. maximum ta ( 0) Italianus . Forojulianus .

menomnium id ,quod ad Ravarrotum com
miſſum eſt ,
( c ) Exercitum in hiberna diftribuit. cum
antea quater urbem aggreſſus effet , ut in
Blondo , Platina , & Petro Juftin .
( s ) conatus eft ramen Gaira . Per montes
Tridentinorum, fed ab Italiano frumenta
comportantes obfeffi captique cum ſarcinis
fuerunt . Blond, Flav. Dec.z.lib.9.
 326 POGGIT BRACCIOLINI

1439 fluvii per Italianum clades , qua & præſidium (6 ) ca

ptum eft, & filius ( i) interfectus : reliqui ad montem

cum refugiſſent , commiſſa cum Venetorum præfectis pu

gna , profligati ſunt

. In ea ad miile hominum ex Philip
pi militibus occubuere ; qua victoria paulum res Veneco
rum eſt reſtituta . Poftea vero quam obſeſſis itineribus o
mnis ferendi ſubſidii Brixiæ aditus præcluſus erat , alia

& difficilior ratio a Veneris ſubveniendi fideliſſimæ urbi

excogitata eſt . Res profecto ardua , & digna quæ littera

rum monumentis mandetur. Lacus Benacus ( 1) ex quo

Mincius fluit , Veronæ ( m ), Brixiæque fines interjacet .

Ejus (n ) longitudo triginta millibus paſsuum , latitudo

vero decem protenditur. Extremus angulus ad Triden

tum vergit : hujus ( o ) in littore circum plurima ſunt op

pida , caſtellaque fatis opulenta . Ubi Mincius ( p ) lacu

egreditur , oppidum eft Piſcaria Veronenſis agri , quod a

Mantuano tenebatur . Ut ergo quæ Venetorum ditionis

erant expugnarentur facilius , ſimul ne qua daretur hoſti

facultas annonam per aquam Brixiam comportandi, plu

res minores naves per Mincium in lacum Nicolaus, Man

tua
N o T A.

( h ) Er prafidium . quod in Ponte con- S. Zeni , de quo Hieronymus a Curte . U

Rituerat . cunque fentiat Poggius , & cum eo Blondus,
( i) Es filius . Italiani interfectus , & Strabo 500. ftadiorum longitudinem , &
cum eo Petrus Capotia equeſtris ordinis 30.ejus latitudinem effe teftatur , quorum
Polonus, Tridentini Archiepiſcopicopia- prima 63. milliaribus, fecunda 4. æquiva
sum ductor. Hæc autem geita a Gerardo ( let : quod aperte falſum quidem noftris tem
Dandulo , & Paride Ludronio , Petr.Juft. poribus .
Hift. Ven.lib.7. ( 0 ) Hujus in littore . quo vix tota Italia
( 1 ) Benacus, De Benaco Virgil. 2. Geor- aliud pulchrius tum odorum ſuavitates
gic. Fluctibus , do fremitu affurgens Benace tum arborun fertilitate , tum variorum pie
marino . ſcium copia præcipue : illi autem Ripa Salo
( m ) Veron e Brixiaque fines interjacet . Eo dienfis nomen .
in loco , cui Campio nomen De quo Dan . ( ) Ubi Mincius lacu egreditur . Ex Be
des Infer. 20. naco Minciuseffluit , imo Benaco ipfi , ubi
Luogo è nel mezzo lo ; dove 'l Trentino rapidius fertur , Mincii noinen indicum
Paftore , do quel di Breſcia , el Veroneſe juxta illud Dantis Infern . lib.2o,
Segnar poria ; ſe foſſe quel camino . Tosto che l'acqua a correr meffe cò ,
( n ) Ejus longitudo , & C.35.millium paſs. Non più Benaco , ma Mencio fi chiama
Latitudo 19. ut Jodocus Bergans , Monacus Fim a Governo dove cade in Bàn
 HIST. LIB . VII. 327

kuanufque tranſmiſere. Horum conatibus ut obftarent 1439

Veneti , utque urbs in fide conſervaretur , triremes duas ,

pluraque minora navigia per Atheſim ſupra Veronam ad

viginti paſsuum millia remiulco traxere : inde ex flumi

ne deductas , junctis turribus machiniſque fubditis camu .

leis uſque ad lacum (q ) quendam parvulum montibus
propinquum ſex millibus terra funibus perduxerunt , eo
que naviculæ diſsolutis compagibus ſuper ( r ) impoſitæ
turribus funt convectæ . Eft mons (1) arduus, aſperque ,
qui lacui imminet , homini etiam inermi aſcenſu diffici

lis : magna igitur agreſtium operariorumque undique con

tracta manu cæſis arboribus , effractiſque faxis interciſo

monte amplam quanta triremis eſſet latitudo maximo la

bore viam munivere ; inde funibus , variiſque ad id præ

paratis ædificiis maximo conatu per mille paſſus ad ſum

mum traxere montis . In co parva planities jacet , qua fa

cilior navium fuit comportatio. Reſtabat labor omnium

difficillimus, naves per abruptum , præcipitemque ſcopu .

lum , atque invium ad ſtadia quatuor deorſum per den

ſas arbores in ſubjectam planitiem dimittendi . Erat præ

ceps deſcenſus, & præruptus , coque opus difficilius . Re

pleta igitur arboribus , ac lapidibus quæ interjecta erat
convalle , exciſis , & dimotis ſaxis iter impedientibus tri

remes paulatim retinaculis demiſſæ ſunt , atque inde in

lacum ( c ) protractæ . Multo laboroſiorem quam fuerat

aſcenſus , plures difficultates deſcenſum præbuere: Neceſse

enim erat demitti craffioribus reſtibus paulatim naves ne

ſuo pondere præcipitarentur. Spectandum ( # ) opus , &

apud

N O T Æ.

(9 ) Ad lacum quendam : Divi Aadrez | lum ejus in cacumine fitum eſt,ex quo Mor
appellatuin . Blond. Dec.3.lib.19 .
( ) Super impofisa turribus , ſeu vehicu 1 ( ) In lacum . Benaci .
lis . ( * ) Spectandum opus . a Cretenfi quo
( Eft mons arduus , ubi Penetra Caftel- Idam , cuinomen Jarbolus , excogitatum .
 3.2 8. POGGIla -BR ACCIO L IN I

1439 apud 'priſcos ( x) illos , quorum facta admiramur maxi

2
mi extimandum . His in lacum deductis , annona ad aliud

litcus , indeque jumentis per Brixianosmontes magna cum

difficultare itinerum in urbem delata famem fedavit . Quæ

ad Brixiæ ftatum pertinebant compoſitis , haud ignora

banc Veneti Mediolanenſem numero , & virtute militum

ſuperiorem proxima æſtate , ſicut accidit , Veronam , aur

Vincentiam oppugnaturum : cumque non eſſet , unde no

vi milites compararentur , id unum ſuarum rerum præſi

dium fperabant fore , ſi Franciſcus ex Piceno in eorum

auxilium accerſiretur , quod propter contractam cum co
in negandis pecuniis debitis offenſionem difficile ducebant .

Non tamen diffidebant illum ad fuas partes trahi poſſe

‫ر‬
Florentinorum , quibus amiciſſimuserat, opera . Vereban
tur tamen , ne id a Florentinis impetrarent , memores

quanto cum faftu , & fociorum contemptu nuper & Cof

mo (9 ) , & Juliano ( ) oratoribus de communi falute

agentibus reſpondiſsent - Suppudebat a Florentinis orare

ſubſidium , faterique fe eorum ope egere . Neceſſitas ta.

men pudorem excuſſit, miſfoque Florentiam Jacobo ( a )

Donato oratore , qui Coſmo , Laurentioque fratri ( hi pri.

marii civitatis habebantur ) ſumma familiaritate conjun

ctus erat , mandant , uc ab eis , ceteriſque civibus , qui ad

id oportuni viderentur, contendat , dent operam , ut Fran

ciſcus mature eis ſubfidio ſubmittatur . Audito legato ;

cum
N O T Æ.

(* ) Apud Priſcos illos quorum falta admi- trus Juftinianusductus . Miffus eft enim An
ramur, nempe Xerfis , qui Athon , Han- dreasDonatus , quod Florentinis acceptus
nibalis qui Taurinum montein exciderunt; crederetur, quippe quiann . MCDXXXIII
Augufti Cæſaris qui naves per medium Co - apud eos legatus cum effet , Florentina ci
rinthyacum Ifthmuin in alterum mare vitate donatus fuerat . Ammirar.p. 1. To. 2 ,
compulit ; Nicetæ Bafilii Imperatoris du- lib. 2. Quin Blondus paulo infra non ſatis
cis , qui cæſaris exemplum ſequutus eſt. memor ait , Andream Donatum , qui Vene
) Coſmo. Mediceo . tias interea reverſus , Patavium Prætor adre
( 2 ) Et Juliano , Davanzato . nerar . Reverfum vero Florentia Andream
(a ) Jacobo Donato , ut Blondo placet , Donatum , & Patavii præfectum creatum .
cujuscauſa in errorem tum Poggius,tum Po- | refert Hyeron Corse. p.li,lib.14.
 Á IST. L 1 B. VII, 322

cum confultus Senatus eſſet

ac magna ex parte infida 1439
Venetorum ſocietas judicanda eſſe videretur , amicitiaque

illorum ut inutilis rejicienda , cum ſemper ex commodo

ſuo eam penſitarent , ac tamdiu in ea perſeverarent , do

nec res propria ageretur , ubi viſum eſſet inſciis ſociis pa

cem inirent, & nova fædera : tamen animo Philippi incon

ftantiam verſantes , quem nihil eorum quæ ex foedere de

bebat ſervaſſe ajebant , haud maximo labore poftulatis
annuerunt ; ſæpius enim fidem illius dubiam , & inftabi

lem animum experti victorem contra Venetos eſſe nole

bant . Nam fi futura ex præteritis penſanda ſunt , vero

fimile erat illis fuperatis fe quoque pro libertate certatu

ros . Eugeniuſque Pontifex interim ex Ferraria (6 ) Floren

tiam profectus , oratoris precibus motus publica interpo

fita fide, fe quæ de Romana Eccleſia teneret ( id enim pe
tebatur ) Franciſco conſervaturum , cauſam foederismatu

randi præſtitit , quod in quinquennium his conditionibus

firmatum ( c ) eſt . Ut Venetorum , Florentinorumque

dux unicus belli eſſet , quatuorque equitum , & duorum

peditum millium ſtipendia ( d ) fibi penderentur . Utriuf

que infuper Reipublicæ tum conductæ , tum conducendæ

copiæ ſibi parerent , utque Nicolaus Ferrarienſis cum mil

le quingentis equitibus , quorum Guidantonius eſſet præ

fectus , & Borſius Nicolai filius cum equitibus millefimi
li ſtipendio ſub Franciſco militarent . Publicato fædere Pic
cininus arbitratus facile Veronam a fe capi poſſe , ante

quam ei ſubveniri a Franciſco poſſet, coactis in unum ex

Tt tem
Ν Ο Τ Ε.

( 6 ) Ex Ferraria Florenriam profe&tus . ſcriptores Nicolaum quoque adjungunt

ann. MCDXXXIX . XXII. Januarii pe- Adjungit & Capponius , non tamen ,utro .
ftis cauſsa quæ Ferrariæ inoleverat , ut Pla- cium , led ut ad ſtipendia vocatum .
tina in Vita Eugenii ( d) Stipendia fibi penderentur , 220, fca
( c ) Firmarum eft ,ann , MCDXXXIX . tatorum millia , quorum nonaginta millia
XVIII, Februarii , cui Eugenius Ponti- Florentini , cetera Veneti perfolverent
fex , & Genuenſes accefferunt , Simoneta Hyeron, Corte P.11. lib.19.
teſte, Sabellicus, & cum eo Ateſtinarú rerum )
 330 POGGI1 BRACCIO LINT

1439 templo copiis , ut primum per anni tempus licuit , atque

a Benaci ora profectus , pluribus in locis Mantuani ope

Atheſim traducere exercitum conatus , ac ſæpius ab holte

repulſus, tandem ductorum , quibus id negotii demanda

tum erat , ignavia ponte navibus juncto in ulteriorem ri

pam evadit . Tranſgreſſus flumen , Limacum ( e ) primo

opulentum oppidum cum aliquandiu ſummis viribus op

pugnaffet, facta deditione capit. Eodem modo Baldum ,
plurimaque ( f ) de Veronenſibus , ac Vicentinis caſtella

tum fponte , tum vi in poteſtatem redigit . Omnibus fer

me agri Veronenſis oppidis potitus una cum Mantuano

obſidere urbem cum natura loci , tum copiis , tum fide
civium munitam ftatuit ; annona tantum , qui ſumma

erat in caritate , vacuam . Interea juxta Benacum fortuna

paulum Veneris favit . Nam cum Italianus magno cum

equitatu ad Madernum oppidum deſcendiſſec , tum Bri

xienſium (8 ) copiis , quæ oppidis Venetorum ſubſidio

venerant , tum militibus (b) quos triremes vexerant oc

currentibus , cum ab ortu ſolis ad veſperam uſque dimica

tum eſſet, fuſus , fugatuſque multis interfectis , & ipfe de

jectus equo noctis beneficio ( i ) evaſit . Quadringenti in

ca dimicatione capri, in queis equitum præfecti ( 1) tres

haud ignobiles fuere . Hæc apud Veronam , & Benacum

principio æftatis vario marte gefta . At vero Franciſcus

præparatis copiis , ex ad ſex millia erant , Piceno relicto

per

Ν Ο Τ Ε .

(e ) Limacum melius Lemniacum & duce .

Porium , oppida in adverſa Atheſis ripa po (b ) Militibus quos triremes vexerunt . Pe
fita , 24.a Verona paſſ. mill . tro Zeno , Caroli clariffimi illius viri filio
( ) Plurimaque caſtella . Ceretam , San- eis imperante. Perr . Justin . lib.7.
guinetum , Leonicuin , Montembellum , ( i) Noétisbeneficio evafir , Salodium pe
Brendolam, Pontechium , Montorfum tens .
&c. Bape, Sacchius Hist . Mant. lib. s . & alij ( 1 ) Prefe &titres, Nicolaus Guerrerius ,
apud Hieronymum a Corte Histor, Veron , Antoninus Trivultius , & Gerardırtus Ter
lib . 19 . tius . Blond, Flav.
( 8 ) Brixienfium copiis . Petro Avogaro, !
 HIST. L 1 B. VII. 331

per agrum Ferrarienſem ad vicum ( m ) quendam tribus 1439

paſſuum millibus antiquæ Adriæ propinquum venit . In

de impedimentis alio itinere præmiſfis , ipfe per ligneos
pontes tum in Pado , tum in paludibus junctos navibus,
adhibitis etiam galeonibus, qui ab hoftium incurſy tranf
itum tam variis locis tutarentur , in agrum Patavinum

(n) copias tranſmiſit , quibus in terram expoſitis , confe

ſtim dux belli peritiſſimus quam primum Venetorum ,

præfectos omnes cum ( o ) reliquis copiis ad fe convenire
juffit , ut juncto exercitu hoſtem victoria exultantem re

primeret . Nicolaus cum Veronam , admotis ad mænia

machinis , bombardiſq ue ad muros diruendos , ſumma vi

oppugnaret , audito Franciſci adventu defperata victoria

nis apparatu
oblidionem relinquens , ac omni expugnatio
Mantuam remiſſo , ad oppidum Suavium , quod in pote.
ſtate erat , exercitum duxit . Duo erant itinera , quibus Ve.

ronam adire poffet , alterum per montes , alterum per pla

nitiem inter urbem , & montes ſitam . Montium tranfi

tum arduum reddebant caſtella , & ea frequentia , quæ Ni.

colao parebant . Planitiei vero aditum lata impediebat
s e
foffa multis munita propugnaculi , turribuſqu , quinque

millibus paſſuum longitudine a Suavio montano oppido

rum
in ſubjectas ad Atheſim paludes magno auxiliario
quos undique conciverat , labore ducta , opus vel apud an
dum . Id eo confilio a Nicolao fa
tiquos commemoran

tum , ut utraque via prohiberetur Franciſco aditus ad li

berandam obfidione urbem . Erat Venetorum exercitus

quatuordecim millium equitum , peditum vero fex . Nico

lao haudquaquam pares erant copiæ : quæ res mecum in
Tt 2 jece
N O T E.

( m ) Adivicum quendam . Ghorium ap Co cumreliquis copiis , nempe cum duo

pellatum . decim millibus militum , queis Gatta prze
( n ) In agrum Patavinum . ad Concas , rat ,Montagnanamque tuebatur ..
ut vocant . Petr.Jnft.lib.z...
 LINI
332
POGGII BRACCIO

1439 jecerat , ne fummam belli fortunæ crederet . At Franciſcus

Leonicum (p ) oppidum in primis ftadiis viginti Nico

lao propinquum , validoque munitum præſidio , in ejus

ferme conſpectu obſedit. Cum aſpero prælio muros ado

riretur, oppidanique rebellionis conſcientia ultimum ſup

plicium veriti omnia pericula , tamquam pro vita certan

tes ſubirent , plures equites , & in his præfecti duo (9 )

graviter ſaucii adeo ad iram Franciſcum commovere , uc

ni ſe dederent , excidium patriæ , oppidanis in captivitatem

adductis, minaretur . Acrius igitur inſtauratis viribusad ex

puguationem intentus , cum nil quietis daretur obfellis ,

tandem illos deſperata ſalute compulit ad deditionem

veniam potius ea oblatione fperantes , quam fi vi capti

forent. Recepto oppido Franciſcus ira depoſita exiſtimans

fola clementia ceteros quoque , qui deſciviſſent, illoruni

exemplum ſecuturos , omnibus ut parcerent ( r ) militi

bus indixit . Quæ manſuetudo minime ſapientem ducem
fefellit :
parvo enim labore cuncta ferme de Veronenſi

bus , ac Vicentinis ad eam diem capta ad Venetos redie

se . Cum vero Suavium Franciſcus peteret , comperit Ni
colaum copias ibi contraxiſſe , co animo, uit quacunque ,

five planitie , five montibus hoſtis Veronam pergeret ,

tranſitum impediret . At ille , priufquam Nicolaus ſuſpica
ri poſſet , qua iter eſſer facturus , juxta montem in loco

quem Rognam vocant, conſedit , miſſiſque Veronam qui

milites , ac populum ad invadenda montana caſtella co

hortarentur , ipfe per montes , qui ad quindecim paf

fuum millia protenduntur, aciem direxit , expugnatiſque

iter impedientibus caſtellis , ac partim direptis , partim

præſi

NO T Æ.

( 1 ) Leonicum .agri Vicentini oppidum . ( - ) Vi parcerentmilitibus indixit . Solus

( 9 ) Prefe &ti duo grauiter ſaucii Petrus adverſus oinnes fcriptores Partius Arimi
Brunorus , & Troilus , nenfis ,militibus nihil yetitum , afferit ,
 HIST. LI B. VII. 333

præfidiis impofitis, Veronam (1) nullo hoſte obvio pro- 1439

ficiſcitur. Sed cum in urbe peſtilentia ingrueret , tranf

miſſo Atheſi ad tertium lapidem , via qua itur Hoſtiliam ,

caſtra menſe Auguſto locat . Nicolaus timens , ne a redi

tu intercluderetur, incenſis propugnaculis, caftelliſque o

mnibus in foſſa erectis , & ipſe Atheſim tranſit . Qua ex

re Franciſcus e veſtigio ad oppugnandum Suavium con

ceſſit: quod oppidum , cum aliquandiu ſumma vi defen

ſum ellet , tandem feſli vulneribus incolæ una cum præſi

dio ſe ſe dedidere . Eo recepto ad cetera quæ adhuc ine

Philippi perſtabant fide expugnanda Vicentinum agrum

petit . Recuperatis , quæ defecerant, locis Atheſim rever

ſus, ac eodem quo antea loco caftris poſitis ,ſumma ei cu

ra commeatus Brixiam convehendi erat . Etenim præter

famem bellumque , quæ biennium jam urbem vexa

bant , accedebat & peltis ingens , fingula per fe mala
pernicioſiſſima admodum terrentia cives . Deferebatur

tamen ex Benaco per montanas femitas ad cives anno .

na licet pauca , & quæ ad alendam urbem minime fuffi

ceret, ex quo , & herbis undequaque conquiſitis, & fædis

etiam animalibus plurimi fedare famem cogebantur. Ni

colaus qui caſtra in plano locaverat , quo iter ad Brixiam

præcluderet , audiens Venetorum naves ſecundum Bena

ci litus ſeductas , milites vagos ferri, ac negligentius cuſto

diri omnia , cum paucis equitibus caſtris egreſſus ad la

cum pergit, coactiſque propinquis copiis, nautas , acmi

lites nil tale veritos aggreditur , commiſſoque prælio , &
naves, & milites omnes præter paucos capit , quos fuga
per montes tutos fecit . Deletis navibus, cum Nicolaus in

caſtra revertiſſet , Franciſcus ineunte hyeme bidui juxta

a ad
Atheſim iter emenfus ea , qua naves traductæ erant ,vi

lacum profectus data opera , ut claſſis ex materia , quæ mul

fa erat litori propinqua, de integro reſtauraretur, quæ bre

vi

)
 POGGIT BRACCIOLINI
334

1439 vi tempore conſtructa plurimo uſui fuit, circa lacum ,

qua parte ad ( !) Veronam vergit , tum Venetorum , tum

Philippi caſtella plurima inter fe partium ſtudio bellantia
fere omnia in poteſtatem ſuam redigit . Qua re motus
Nicolaus adverſo litore ſuis auxilio accurrens ad extre

mam lacus oram quæ Tridentum reſpicit, apud oppidum ,

quod Ripam dicunt , parya cum manu conſedit > an .

nona Brixiam prohibiturus . Cum varia utrinque jux

ta lacum inirentur certamina , demum juſta acie , ac fi

gnis collatis pugnatum eſt diutius . Nicolai copiis fu

peratis fuſifque , multi ( 1 ) capti ſunt , plurefque ad vi

cina caſtella , monteſque fugere. Nicolaus (u ) pro tem

poris anguſtia Turrim propinquum oppidum ( * ) confu

git , ac noctu per hoftium itationes clam a Germano mi

lite, quem paſt debilitatum lacus ſemper ſecum habere

folitus erat , delatus humeris , nonnullis conniventibus ,

periculum evafiſſe traditur , qui ægreacceptam ferens igno

miniam , copiis in unum redactis, Franciſcum ex ea re
gione pellere ſtudebat . Quod præſentiensille, tribus mil
libus retrocedens loco editiore ( y ) communivit caftra : ita

fpes hoſtis in irritum ceſſit. Cum parum ſuccederent Ni

colai , prudentis, ac folertis ad omia ducis ,adverſus Fran
ciſcum conſilia , relicto lacu cum majori exercitus par

te Veronam , injecta fpe urbem per deditionem recipi

1 undi
Ν Ο Τ Ε.
.

( Veronam , & c. a Nicolao Tolenti- ftum referunt, Laurentius Spiritus Peruſinus

nate , qui præſidio Veronæerat ,lignea ho- in Poemate de geſtis Nicolai Piccinini , cui
ftiun propugnacula jam capta fuerant . titulus Novus Mars , lib.2. cap.57 .
( ) Multi capti funt . Præcipui Carolus Fecefi dentro un ſacchoper huom morto
Gonzaga Marchionis filius , Cæſar Marti La notte trarefuormolio naſcoſo
nengus , & Sagramorus. Vicecomes , GO Portato di lontan per fino alporro .
nius po V : ( * ) Turrim propinquum oppidum . Non
( u ) Nicolaus , c. Sunt qui Nicolaum Turrim , fed Tiennium , utCorius , Blond..
ab equo dejectum , caprumque afferant , Hyeron , a Corte',Ammirat. Plar. Góci
fed ex induſtria dimiffüm . Ammirat. ibid . ( y ) locoeditiore. Montibus Ripæ oppi
Alii lacco involutum militis humero , tan do imminentibus. Blond. Elav , Dec.3.16.10 .,
quam larcinam , extrahoftium caftra dela
 HIST . LIB. VII. 335

undi , redit , ac per arcem , quam Civitatulam veterem 1439

appellant , urbem ingreſſus , præter arcem (? ) veterem

edito in colle ſitam , ac inter alias munitiſlimam ; & pon

tem illi ſubjectum , eam omnem in poteſtatem ſuam de

dentibus ſe civibus redegit. Poft Nicolai diſcellum , Fran

ciſcus cum aſcendiſſer montes , itinere verſus Tridentum

ſumpto , montanis quæ defciverant caſtellis recipiendis in

tentus accepit Veronæ defectionem . Variæ ſuorum præ

fectorum , milicumque erant ſententiæ . Suadebant qui

dam , abjiciendum elle ejus urbis recuperanda conſilium , o

aliarum ſaluti , cuſtodiæque vacandum : hoftes magno nume

ro tenere civitatem , ex qua difficillimum foret eos ejicere :

ignotum efle , quo animo cives effent ; Nicolaum ad omnia

precavenda ducem ſagacem , fimile veri elle fingulos obſepif

ſe aditus , quibus urbi ſuccurri poflet : videri ſatius Vincen

tiam petere ac Patavium , eaſque ab hofte tutas reddere

Ab aliis alia tum pericula , tum difficultates adeundi va

rix afferebantur , quibus facultas omnis auxilii ferendi præ

cluderetur : Iter aliqui nivibus , montibuſque impeditum af

ſerebant , quibus longum iter conficiundum erat. Viam am

plius quadraginta millibus paſſuum interjectam , per qua loca ne

dum tantis frigoribus aſpera , hyeme , glacie ac nivibus

oppleta , ſed ne aſtate quidem aditus facilis foret . Quam

nam ſpem dari fatigatis itinere equitibus , equiſque , inte
gros quietique deditos ſuperare dimicando ? Satis verendum
efle , ne urbis jacture detrimentum fuorum militum addere
tur : quæ extrema pernicies Venetorum futara eßer . His aliif

que multis in eamdem ſententiam dictis , Dux cetero

rum ( a ) , ſuam , Venetorumque falutem expoftulare dixit ,
ut quamprimum ad recuperandam ab hofte urbem conten
deret :
Ν Ο Τ Ε.

Felicis arcem , in quam Veneti præfecti An 1 ceperant. Corrit,

( a ) Ceterorum Veromedia.info
, hoc eſt aliorum fæde
tonius Diedus , & Victor Bragadenus le re- racorum ,
 INI
GIT IOL
336 POG BR ACC

1439 deret : non requirere tempus verborum diſceptationem , ſed ſub

veniendi celeritatem , in qua omnia repofita viderentur :

ubi facto fit opus , nequaquam verba ferenda eße . E

veſtigio itaque cum electis equitibus , peditibuſque ( &

jam veſper erat ) per montes coopertos nivibus iter faciens

ad primam noctis horam octo millibus paſſuum confectis

parum quieti ( b ) temporis dedit . Deinde ante dilucu

lum , nihil enim ea noite, aut equi pabuli , aut homi

nes cibi ſumpſerant , longa confecta via in planitiem ad

flumen Atheſim deſcendit , vigintique millium confecto
itinere montem (c) iterum confcendens, duodecim mil

lium paſſuum emenſa via Veronam pervenit. Qui in ar

ce ( d ), quam nondum ceperat hoftis, erant , adventu

ſuorum cognito multa lætitiæ ob inſperatum fubfidium ſi

gna dederunt. Qua ex re præfecti quidam hoftium mori

cum parte exercitus porta ( e ) qua venturus erat Fran

ciſcus egreſli , prælium commiſere . Diutius eſt aſpera

certatum pugna : urgente tamen Franciſci milite , ac ar
dencius dare terga hoftes compulſi ſunt . Im
pugnante ,

mixti victi, victoreſque una , profequente Franciſco , tir

bem ingrediuntur ; quo tumultu tantus reliquos terror in

vaſit , ut relictis omnibus uſui neceſſariis, quæ in urbem

comportarant, confeſtim quarto poſt captam urbem die ,

veriti ne ab hoftibus intercluderentur , ſimul paucitate

01 militum , & adverſantibus civibus cam ſe tenere pofle dif

fiſi , cum omnibus copiis Piccininus , Mantuanufque no

ctu ( f ) abierunt . Recuperata Verona Franciſcus ( qua

jure
N O T Æ.

6
brofii , Quieritemporis dedit :in pago S. Am... ) t Porta , & c. quæ S. Felicis arcem
refpici
periere . Ammirar, lib, 21 , ( f) noétu avierunr . Porta S.Crucis egreſ
( c ) Montem iterum confcendens , ut tu- fi Vigafium petierunt , relicto JoanneGon
tiori ab hoftibus via , utpote magis afperne zaga Mantuani Principis fratre , qui tragu
milites traduceret . la circa Felicianam arcem ictus , occubue
( d ) Qui in Arce , Go, In arcibus , ut ex rat . Petr . Juft.lib.7.
ſuperiori nota,
/
 HIS T ... LIB. VII. 337

jure Venetorum ſtatus eſt conſervatus )adverſariorum præ- 1439

dam ( multa enim per varia loca nihil adverſi ſuſpicantes

reliquerant ) militibus ſuis in inſtaurationem eorum , quæ

veniendo amiſerant , diſtribuit . Sunt qui opinentur ;

voluntate , atque opera Philippi , ne in Mantuani , cui ex

fædere ſi capta foret debebatur , ditionem veniret , urbem

fuiſſe amiſſam : maluiſſeque redire ad hoſtes civitatem

cam amplam , quam illius viribus accedere. Id certe fuæ

voluntatis indicium haud parvum fuit, omnibus fuis e

quicum præfectis circa Brixiam gerentibus bellum mandal,
le , ne fines Brixienſes egrederentur , aut Nicolao pare

rent : fe enim inconſulto Veronam aggreſſum eſſe. His ge

Itis Franciſcus ad Benacum reverſus ad reficiendas de in

tegro naves , quibus Brixienſes ab inopia frumenti ſuble

varentur , enixius operam dedit ; accitis operariis, ex ma

teria propinqua haud priore inferior claſlis inftauratur

quæ ad frumenta comportanda , & ad ejus regionis tu

tanda oppida plurimum opis tulit . Montes inde ad Bri

xiam pertinentes aſcendens , plura quibus tranſitus com

meatus ferentium impediebatur , caſtella recuperavit . Ani
madvertens autem Nicolaus ſummis defendi Brixiam vi

ribus , majorique omnium rerum diligentia , neque ex

pugnandæ civitatis duce ( 8 ) Franciſco fpem dari ullam ,
conſilium ſumpfirin Etruriam adverſus Florentinos tran
ſcendendi . Tradunt nonnulli id Philippi factum volun
tate , ut Johannis Vitelleſchi Cardinalis, quem Legatum
Pontificis ſecum contra Florentinos conſpiraſſe ajunt , co

piis jungeretur . Alii ea mente in Etruriam tranfiſse fe

runt, quo Franciſcus opem Florentinis , relicto Venetorum

bello , cogeretur ferre. Et id veriſimile videbatur , cum e

quitibus peditibuſque ad Franciſcum miſlis , pauci admo
Vu dum
N O T Æ .

(? ) Duce Franciſco , Barbaro Brixiæ Præfecto .

 338 POGGIT BRACCIOLINI

1440 dum in Tuſcia milites forent . Annus erat ſalutis fupra

quadrageſimum milleſimus quadringentefimus cum Ni

colaus aſsumptis ſelectorum equitum , peditumque milli

bus quinque , Februario menſe trajecto Pado reficiendis ma

cieconfectis equis, Placentino , Parmenſique agro paulum

ſubſticit. Lento poſtmodum gradu ( nam navibus itinera a .

ſperrima , & pene invia reddebantur) menſe Martio copias

Bononiam ( h ) perduxit: Itatuerat vero ante profectio

nem , quo quiquc præfecti loco bellum pro Philippo gere

rent . Quoſdam enim Brixiam armis infeltam reddere ,alios
obfiftere circa lacum hoſtibus , nonnullos Veronam , quo

Franciſcus miſlis in hiberna copiis hyemandi gratia con

.
continuis populationibus jullit laceſſere. Sed ma.
ceſserat ,
jor rerum moles , quam præſeferret Nicolaus , Florentinis

parabatur: in ipfam enim : Florentinam urbem ,in ejus li

bertatem evertendam infidiæ quærebantur. Erat tunc in

urbe Roma cum exercitu Johannes ( i) Cardinalis Patriarcha

Alexandrinus , Pontificis Legatus , ſummo in Florentinos ,

Venetoſque odio , ſed adeo Pontifici carus , ut omnium

Romanæ Ecclefiæ populorum imperium teneret . Odii

cauſam præbuere millia aureorum viginti antea Cardi

nali ea condicione data , ut . Apenninum cum ſuis copiis

tranſiret, opem ſociis contra Philippum laturus . At ille

accepta pecunia , Florentinis , ac Venetis præter datam

1
fidem contemptis , animum ad obfidendum Fulginium

convertit : quam urbem diutius obfeffam proditione (1)

1
civium cepit. Hanc injuriam queſti apud Pontificem ſo

ciorum legati ad iram , atque odium Patriarcham conci

tarunt . Augebat inſuper iram indignatio in Franciſcum ,

a quo e Piceno ejectus erat , concepta ; quem belli ducem

factum
N O T Æ .

( 5 ) Bononiam perduxit . ubi 20. aureo- | netanus,Cardinalis Florentinus .

rum millia ei perſoluta . Blond , Dec.4 . ( 2 ) Proditione civium cepit , Conrado
( 1 ) Johannes. Vitelleſchi , patria Cor- Trincio, urbis Tyranno , Cardinali tradito.
 HIST. LIB. VII. 339

factum graviſſime ferebat . Per internuntios autem clam 1440

Pontifice cum Philippo inito fædere poſtulavit, ut Nico

laus poſthabita Brixia ad expugnandum iplum belli ca

put veniret . Florentinis nullos ,

præter admodum paucos
milites adeffe , neque dari unde novi conſcriberentur

Haud magno negotio improviſam urbem vel poſſe op

primi , vel datum iri exulibus reditum in patriam . Per

multi enim erant , qui contra Venecos Duci faverent Phi

lippo : fibi quatuor millium equitum, duorum peditum

exercitum eſſe . Si Nicolao jungeretur ,haud dubiam in ma

nibus victoriam fore . Vulgata , & an vera incertum , fa

ma eſt , fi ex voto res certiffet , illum ſubactis Florenti

nis , & Eugenio per occultam mortem ſublato , Pontifica

tum ſibi vindicaturum . Quicunque tamen ejus fuerit ani

mus futurus , fædus certe cum Philippo ab eo fancitum

de inferendo Florentinis bello , quod interceptis ( m ) lit
teris compertum , maturandæ Patriarchæ mortis cauſam

præbuit . Nam quorundam opera , quibus & patriæ ,

& Pontificis falus erat ceteris antiquior , quo die urbem

exibat , in ponte juxta Adriani ſepulchrum captus , (n )

atque in arcem vulnere ( o accepto perductus, aliquot poſt

dies expiravit . Eodem fere tempore & Patriarcha præ

miſerat exercitum , ipfe paulo polt ſecuturus, & Nicolaus

quamvis iniquo anni tempore Bononia Flaminiam petens.
quædam ( p ) de Florentinis capta caſtella Guidantonio
Manfredo tenenda dedit . Exiſtimans vero jam tempus

adeſſo
3. quo.Apenninum ſuperaret , per faltum , quem
Vu 2 divi
Ν Ο Τ Ε .

( m ) Interceptis litteris , apud Politia- Junco ferro vulneratus eft ; cujus vulneris
num oppidum , & Pontificidelatis .
( n ) Caprus . ab Antonio Ridio S. An- tuſque eft in Ecclefia S. Mariæ fup ,
ra Min.
geli arcis præfe &to , cui hoc ab Eugenio de nervam . Rayn. Ann . Eccl. ad ann. 1440
mandatum fuerat .
( D ) Quadam de Florentinis capta caftella .
( 0 ) Vulnere accepto . dum enim Cardina- Caffianum , Porticum , Terdocium , Au
lis denudato enle ab infidiis, evadere , con- reolum , Mutiliana . Elond . Flav . Der. 4 .
citato equo , tentabat , in ſumma cervice llib. 1 ..
 340 POGG11 BR -AC ° C 10 L IN I

1440 divi Benedicti incolæ dicunt , tranfitu fruſtra tentato , pau

lum regreſſus per Vallem Amonis fluvii , quamvis ni

ves plurimæ, quas per loci accolas ſubmoveri jubebat , ef

ſent impedimento ; ubi Marradi ( 9 ) caſtellum Florentino

rum militibus firmatum erat , pervenit: quo in loco fa

cillime propter niontium aſperitatem aditu prohiberi pote

rat . Nam unica tantum , & ca arcta via acceſſus patebat ,

ni varii generis milites præſidio ( r ) ſaltus pofiti audito

Nicolai adventu adeo pavore conſternati eſſent , ut vix

hoſte conſpecto relicta loci cuſtodia in præcipitem fugam

verſi liberum aditum holti dediſſent. Dejecto Florentino

rum præſidio , & Apennino ſuperato , in Mugellum de

ſcendit, caſtellumque parvulun Politianum obſidens, ali

quando ibi ftativa habuit , multiſqueab eo fruftra præliis

eſt oppugnatum . Erant cum eo Florentiniexules , quorum

conſilio utebatur , permulti, quod civibus , Pontificique,

quibus Philippi , ac Nicolai notæ verſuriæ erant , eoſque

femper hoſtes fuerant experti, magnum timorem incullit .

Itaque poſt Patriarchæ obirum Pontifex fædus contra Phi

lippum cum Venetis , ac Florentinis iniit , ea inter cete

ras conditione , ut paribus fumptibus adminiſtraretur

bellum . In primis Ludovicum ( D) Archiepiſcopum Flo

rentinum , quem poſtea Cardinalem creavit , virum ma

gni animi , ingeniique , ac folertis , & ad res gerendas

prompti cum pecuniis Romam pro Legato miſit ad eas co

pias quæ a Patriarcha inſtructæ erant , quam primum in Tu

ſciam deducendas . Erant exiguæ admodum copiæ Floren

tinis
Ν Ο Τ Ε.

( 9 ) Marradicaſtellum in Alpium pede | ejus Vita lib. 1. ) Hunc in demortui Vi

fitum ,quæ Etruriam a Piceno dividunt . telleſchi, Florentini Archiepiſcopi , ipfispe
( v ) Prafidio faltus pofiti , Bartholomæo tentibus Florentinis , Eugenius ſuffecerat.
Orlandino Florentino cive præfecto . Am- Rayn . Ann. Eccl. ad ann. 1440. Ammiraru's
mirar.'lib ,21 . hunc Pontificis medicum fuiffe , ipfiques
( 1 ) Ludovicum . Mediarótam , cogno- valde familiarem afferit , quod & Ciaccon .
mento Scarampum , Patriarcham Aquile- in Eugen . IV .
jenſem , origine Patavinum (Garimbertus in |
 H IST. LIB . VII. 345

tinis , neque quibus hoſtiobviam iri poffet : ex vero omnes 1440

prope urbem morabantur . Erant cives , tum propter exú :

les , nequi corum gratia novi in civitāte motus oriren
tur, tum propter Nicolai vires de urbis falute anxii ( t )

dubiique. Non enim tantùm Mugelli oppida hoſtībūs vi

debantur expofita, fed urbis quoque ſalus ( nam ad quar

cum ufque lapidem excurſiones hoſtium fiebant) adire dif .

crimen videbatur. Urgebat præterea annonä ( ) caritas ,

quæ ſolicitos tenebat ſolito gravior cives , ut ſi Nicolaus

ad ea loca ex quibus( x ) advehebatur , quod facile pote

rat ,
exercitum duxiſset , magnum ex inopia cibi tumul

tum fuiſset excitaturus . Sed raro fortunam fequuntur ho

minum confilia ,paucique illius beneficio utuntur.Dum Ni

colaus humiliora ( y ) petit , fortuna rei bene gerendæ de

manibus elapſa eſt.

POG

N O T Æ .

(1 ) Anxii dubiique , in centurias ipfi dil ( x ) Ex quibus advehebatur , per Mari

tributi cives, armis arreptis,militum mune- nam Vallem Piſis Florentiam annona adve.
re fungebantur. hebatur , Ammirar. lib.21.
( 1) Annona Caritas , quam augebant ( y ) Humiliora petit , nempe parvi mo .
agreſtes omnes,qui Florentiam confugerant. menti caftella , Florentiæ potiundi occaſia
Blond, Dec.4.lib, , elapſa eft .
 i
1

342

POGGII BRACCIOLINI

FLORENTINI

HISTORIARUM

FLORENTINI POPULI

LIBRI OCT AV I

E P I T O M E ,

Iccininus infefto exercitu Florentinorum opes affligit , ab

iis vero apud Englarium ſuperatur . PuppiiComes Ca

P
ſentino imperio a Florentinis ſpoliatur. Pax inter Phi
lippum @mo Venetos Florentinoſque per Franciſcum Sfortiam

conciliata . Pontificis in Sfortiam bellum . Sfortia Piceno

expulfus. Eugenii Philippique mors . Alphonſus Neapoli
tanus. Rex in Florentinos armai vertit , Federicus Urbini

Comes Florentinorum dux defignatus. Pax fit cum Al

phonſo . Mediolano Sfortia .potitur . Alphonſus Ferdinan

dum filium in Florentinos mittit . Hi cum Sfortia fædere

inito Andegavenſem Ducem ex. Gallia contra Alphonſum

advocant . Poft varios belli eventus: pax Neapoli conftia

tuitur fæduſque cum multis Italia. Principibus feritur .

Dverſum populo Florentino martem fore cum

1440 plures arbitrarentur , pluſque timoris quam

fpei ineſſet ;, multa enim propter varios rerum

A
caſus animo volvebant: inter civitatis princi

pes',. & publicis in concionibus agitari cæptum eſt , revo

candurne Franciſcus: in Etruriam ad auxilium ferendum ,

an iis, quæ aderant copiis urbis falus tuenda eſſer . Cenſe

bant
 HIST. LIB. VIII. 343

bant quidam tutioribus ſtandum conſiliis , quod fore vi- 1440

debatur , fi Franciſcus cum parte exercitus accerferetur ,

Dubium eſſe , ne Nicolaus aut caſtellum , aut aliquam

belli ſedem vel vi , vel exulum gratia , quod foret perni

cioſiſſimum , recipiat: facile obleſſurum itinera fi velit, qui

bus frumenta ſubminiſtrentur : ignotam eſſe populorum

voluntatem ſemper ad pejora mobilem , & ut plurimum

fortunam refpicientem , præfertim ubi ingruar fames , quæ

omnem timorem abjicere ex animis conſueverit : etiam

beſtias ſævire ſolitas, faceſſente fame. Si paulum Nicolao

fortuna indulſerit , novos timendos eſſe hoſtes, qui ut plu

rimum in rebus dubiis , & ad levem fortunæ auram exur

gant : orientia mala facilius contundi ſolere , quam
quæque
cum majoribus viribus nituntur. Non enim de aliquo op
pido , aut caſtello , ſed de patria , de urbe , de Republica
certamen elle . Ideo videri tutius imminens diſcrimen vi

tare , quam in eum deduci locum , ex quo haud facile e

mergi queat. Alii majoris animi , nec conſilii minoris ab

ea ſententia diffidebant , arbitrantes nullo pacto Franciſcum

eſſe revocandum ; utebanturque rationibus , quæ pluri
mum veriſimiles videbantur : nihil eſse , quod magis op

tet Nicolaus , & id ſemper eum ſperaſse , quam ut per

Franciſci diſceſsum Brixia ejus nudata præſidio Philippo

fubjiciatur , quod procul dubio fi ille abeat fit futurum .

Eam profecto ſi Philippus ceperit , & reliquas vicinas ur

bes capturum : Franciſci enim conſiliis , viribuſque & re
tentam ad eam diem Brixiam , & Veronam ſua virtute

de manibus hoſtium erepram : cupcre Philippum ejus du

cis auxilio privari Venetos, cujus opera ad cam horam

ipſorum ſervatæ opes eſſent: non fuis , fed alienorum fi

fum viribus ſuperaſſe Apennini juga Ncolaum propter Pa

triarchæ fædus . Nunc ea deſtitutum ſpe remiffurum ani
mos,, ncque fortunæ , quæ plurimum in bello poteſt , &
in
 344 POGG11. BRACCIO LINI

1440 in qua verſaretur Philippi falus ,periculum facturum , som

lere in ejuſmodi tumultu majorem motum , quam pro re

excitari : diem mitigare timorem , & graves res uſu levio

res videri : præfto futuras Poptificis (a ) copias , quæ fer

me ſint hoftibus pares : aedquitaſſe quondam ad urbis

Romæ mænia cum exercitu Hannibalem , ut ab oppu

gnanda Capua ad defendendam patriam exercitum revo

carent , quam tanti ducis adventu nequaquam Conſules

omiſiſſent. Nullo igitur modo Franciſcum accerſendum

elle, fed præſentibus copiis Rempublicam cutandam , ur

beſque, & oppida præſidio firmanda : neque enim fiqua

caſtella ab hofte quocunque modo capiantur, libertatis

minimum imminere periculum : reditura omnia in fidem ,

cum deferbuerit Nicolai impetus, quem neceſſe ſit in ho

ſtili terra fieri in dies remiſliorem ; præſertim tam (6)

procul a domo militantis. Diverſis didis ſententiis , decre

tum eſt , eo qui ad urbem eſſet exercitu defendendam pa

triam eſſe . Penes Politianum caftra habenti Nicolao mors

(c ) Patriarchæ nunciata dolorem ſimul , & pavorem in

cuffit . Nam & conſilia ſecum initá in irritum ceſlerant

& ſuis tantum copiis diffidebat debellari Florentinos poffe :

retrocedere turpiſſimum ducebat , & fua laude indignum .

Ulterius igitur progredi ftatuit , & aliquod memorandum

audere facinus, anteaquam vires hoftium augerentur: quæ

opinio Franciſci Puppii Comitis rebellione eſt confirma

ta . Qui cum eo erant Florentini exules , promiſſa totius

Caſentinatis oræ ( cujus majorem tenebat partem ) ditione,

ut a Florentinis deficeret pellexerunt ( d ). Ille immemor

1 ſe ab
Ν Ο Τ Ε.
o't

( a ) Pontificis copias , earum duce Ludo deſciviffe inquitMachiavellus , fed fuafio

vico Mediarota ,Archiepiſcopo Florentino. ne Raynaldi Albitii exulis fibi amiciſſimi.
( 6 ) Tam procul a domo , non a Peruſio Ammirarus vero lib. 21. a Florentinis deſci
ejus patria , ſed Mediolano . viſſe ait ira in Cofmum Mediceum , qui
(c ) Mors Patriarcha . Vitelleſchi : ejus filiam fibi nurum fieri refpuiffet .
CW ) Pellexerunt , non his promillis eum
 HIST . LI B. VIII. 345

fe ab eo
populo , quem ſibi pater tutorem moriens reli- 144.
querat , ad eam diem opibus auctum , & dignitate , ſeque

co ipfo tempore , quo Nicolaus in Mugellum deſcendit ,

præſidem , cuſtodemque ejus regionis adverſus hoſtes defi

gnatum , miſſis ad eum variis tormentis , machiniſque 3

quibus ab impetu hoſtili tutus eſſet , ex amico hoftis fa

čus ad adverſarios deſcivit . Motis (e) igitur caftris Ni

colaus Caſentinum ingreditur . Bibiena oppidum , caſtel

laque omnia Florentinæ ditionis parvo capta labore Co

miti traduntur . Inde Sancti Nicolai caſtello , ſexto ſupra

trigeſimum oppugnationis diem recepto , cum reliquis Co.

miti concedit . Plures Piccinini prudentiam requirunt, qui

in ignobili oppidulo tantum temporis terens rei bene ge

rendæ occafionem amiſit . Nam interim animis hominum

ab hoſtili terrore confirmatis, & fpatium Florentinis con

cellum eſt novos milites confcribendi, & Legato Pontificis

Ludovico , qui Florentinis favebat , ad copias per varia di

ſperſas loca contrahendas, ac præparandas facultas concef

fà . His acceſſere equitum præfecti ( f ) duo a Franciſco via

Mutinenſi in Etruriam miſli , quæ res civium erexit ani

mos , & ſpem attulit poſſe præſentibus copiis Rempubli

cam defendi. Ludovicus equitatu , ac peditatu Pontificis ,
quem quatuor millium electorum hominum dicebant

magno in unum coactis ſtudio, majori diligentia magnis

itineribus in Aretinorum fines pervenit , ubi & fuæ , &

reliquæ copiæ coierunt . Nicolaus cum ad Burgi Sepul

chrum veniſſet , recepto oppido Tifernum profectus eſt ,

ac civibus nequicquam ad deditionem tentatis in agrum
Peruſinum tranfiit: ibi aliquandiu veluti in pacato com

moratus , pecuniaque , & commeatu ſublevatus in ocio

Xx
quie
N O T Æ.

( e ) Motis igiturcaſtris . Politiano , duo- Ammirar. ibid. nullatenus potitum aſſerat ,

detrigeſimo , ex quo confederat , die poti C ) Præfe&ti duo , Boſius , & Troilus .
tus eft , ut Blond, Flav, Dec. 4. lib. 11. licet
 346 POGG11 BRACCIOLINI

1440 quievit . Franciſcus interim certior factus Nicolai vires Flo

rentinis haud terrori eſſe ( equitum quippe , ac peditum

numero ſuperiores erant ) ponte fupra Mincium juncto

traductoque exercitu , oppida, & caſtella ſingula ( ea ad

triginta ferebantur ) quæ aut fponte defecerant ad Nico

laum , aut vi capta erant , ea æftate expugnavit: illa in

ſuper, quæ olim Mantuanus de Veronenſibus occuparat,

in poteftatem redegit. Sæpius etiam ( 8 ) ſecunda cum ho .

Itibus prælia commiſic, in quibus ad mille & quingentos

equites captivos abduxit . Brixiæ quoque annonam tum
comportatum frumentum , cum nova meſſis , quam li
beri ab hofte in urbem convexerant , reddidit leviorem

Ad hæc juxta lacum claſſe expugnata , nonnulla oppida

in Venetorum ditionem redegit . Qua fortuna uſus , pon
te juncto , tranſmiſſa Abdua , cuncta ferro , ignique

præda ingenti abacta , populatur . Dum hæc in Gallia ge

runtur , Pontificis, Ludovico duce , Florentinæque copiæ ,

ut Nicolao opponerentur , cum apud Aretium in unum

conveniſſent, Anglarium profectæ juxta oppidum in colle

caſtrametati funt , prohibituri Nicolai ex ea ora popula

tiones . Ille cum Perufium volentibus civibus pauciſque co

mitantibus ingreſſus ( h ) eſset , paucos poft dies accepta

( i ) pecunia ad obfidendum Tifernum redit, urbem com

meatus inopia laborantem , quam procul dubio dedenti

bus ſe civibus recepiſset, niſi equitum præfecti (1) duo a

Ludovico miſli de improviſo per medias hoftium ftatio

nes in urbem penetraſsent. Venerat major quam pro re

ſparſus rumor in Gallia commutatam eſse fortunam , e

quites
Ν Ο Τ Ε.

( 8) Secunda prelim . apud Urceos , Sun- 1 ( i) Accepta pecunia Et decem aureo

cinuin , & Jenepaltam vicum . rum ei ,&
( b ) Ingreffus effet , Non alia de cauffa factus eſt . Pellin, ibid .
ingreſſum in urbem petiiffe , quam ut ma. ( 1) Prefecti duo . Troilus & Paulus
trein & fenem , & ægrotantem videret, ait Molarianus Patritius Romanus cum 300,
cquitibus . Blond. Flav . Dec.3 . lib.ur ,
Pellix , Hist . Per.p.II. lib.12 .
 HIST. L 1 B. VIII. 3 47

quites Philippi captos, oppida amiſsa, proſtratas acies , 1440

liberatam oblidione Brixiam , quæ amiſsa erant loca Fran
ciſci virtute recuperata , & ipſi jam Philippo diſcrimen

imminere ( m ) : revocatum quoque per litteras crebris

nuntiis a Philippo Piccininum , mandatumque , ne acie

confligeret . Quare permoti Nicolai equites, Galli præci

pue totius exercitus robur , cum quæ afferrentur, ac vul

go jactarentur, vero ſimillima viderentur, falutem patriæ

aliorum calamitati præferentes ,, ſparſim fremere, rerum

ſuarum curam non eſſe negligendam : aut ſibi commea

tum der Nicolaus , aut ipfe in Galliam redeat: ſatius vi

deri ſua cueri , quam alienæ appetere : conſectari cos ca

ſtella quædam ruſtica ,, ac montana , ut opulentiſſimam

regionem , fertiles agros, villas frequentes', opimam præ

dam , domos , uxores , liberos nulla vincendifpe propoſita

hoſtium libidini exponant . Hujuſmodi vocibus Nicolaus

permotus , cum propediem aut omnium rerum copia bea

tos ſe eos facturum reſpondiffet , aut fubituros quem ca

ſum prælii fortuna dediſſet , motis: a Tiferno caftris ad
Burgum pervenit , ea mente , ut inſidiis , & calliditate

hoſtes ſuperaret. Conſueverant initio Florentinorum præ

. pabulatores ſtructis ,
fecti diligentius paratiſque equitibus

mittere , ne quid a propinquo hofte de improviſo detri

menti caperetur , fervare vigilias , inſidiaſque præcavere.

Sed parum in ea diligentia eft perſeveratum . Ad tertium

kalendas Julias . , qua die Petri , & Pauli Apoſtolorum

dies feftus agitur, cum equites . permulti pabularum negli

genter , & abſque ullo iſent præſidio , omnes autem in
caſtris ( & æftus erat: fervens') ſtratis corporibus quieti in

dulgerent , licentianique ferret diſciplina militaris , Nico

Xx . laus ,
N O T Æ .

( m ) Jam difcrimen imminere , cum Mediolaneniem ditionem Sfòrtia jam ingreffus

fuillet ..
 348 POGGII BRACCIOLINI

1440 laus , cui hæc erant nora , relictis impedimentis , expedi

to milite duplici inſtructus acie , una qua pabulatores
altera qua ipſe caſtra peteret , citato gradu , velut ad ex
ploratam victoriam ,in hoſtem ferebatur. Norant Decem

viri Nicolaum & nuntiis , & litteris a Philippo revoca

tum , ideoque mandarant exercitus duci , ne quo pacto

manus cum illo confererent : ſatis videri ſi nullo Reipu

blicæ detrimento ſalvis rebus omnibus neceſſario relica

Etruria in Galliam revertatur . Quod cum Piccinino haud

ignotum eſſet, adverſarios ad pugnam allicere ftudebat ; ſpe

rabat enim cum a diverſis ( n ) ducibus , ac præfectis ho

ftium exercitus regeretur , vitium in militari diſciplina

pernitiofiffimum ,
fore, ut nequaquam in capeſendo cer
tamine in unam fententiam convenirent 2 ſed quemlibet

pro arbitrio proprio conſilio ftaturum . Eoque illos abſque

ordine in prælium euntes fperabat facile fuperari poſle

præſertim inſpcrata acie , nullis id fufpicantibus circun

ventos . Diem præterea ſibi elegit feſtum , quo fciebat ſo
lere obfervari omnia incuriofius ; & fortalte ſucceſlillet

confilium magna Florentinorum clade , niſi Micheletcus

dux veteranus, ac prudens armatus equo aſcenſo luſtrans

caſtra, omniaque circumſpectans, adventum hoftis ex col.

le ubi oppidum eſt ex moto pulvere perſpexiſſet . Eft pla

nities , quæ ad Burgum pertinet ſubjecta colli quattuor

millium paſſuum : ad hanc reſpiciens ex fublata nube
pulveris , atque adeſſe
, Nicolaum cum fuis copiis clami

tans , arma omnes capere juffit, accerſitifque fuis in pri

mis ad pontem quendam in via extructum deſcendit, quo
videbatur hofti tranfitum dari . Eo & reliqui præfecti

confeſtim accurrunt de genere pugnæ conſultantes . Tri

bus
N O T .

(M ) A diverfis ducibus,c prafeftis. nem - 1letro Sfortia præfecio , & ab Joanne Paulo
pe a Ludovico Pontificis Legato , a Miche- Urlipo florentinorum duce .
 HIST . LIB . VIII. 349

bus aciebus ( 0 ) rem geri placuit , & quis cuique præeſſet 1440
decretum . Subſidiariæ cohortes cum fignis apud Legatum

relictæ , qui fi opus foret laborantibus fubfidio effet : pedi

tes , ac ſagittarii juxta ripam Tyberis latera hoſtium ferire

juſti. Inito prælio , varie ,diuque æquis viribus pugnatur,tum

hoſte ob præteritas victorias elato , ac turpiſſimum vinci

ducente , tum noftris pro ulciſcendis injuriis, conſequen

daque ejus belli gloria nihil laboris periculique recuſan

tibus . Aderant hortatores, tum Legatus, tum ſeniores ( P)

præfecti, quorum diligentia , & virtus eo maxime die

Jaudata eſt . Cum omnia conſilia , cum vires , cum ad

fuos cohortandos , laudandofque fingula expertus eſſet Ni

colaus , ſummi ducis munia obeundo , tandem cquitcs

ejus cum longo itinere, tum pugnando feffi vertunt ter

ga . Vidus , fugatuſque cum paucis Burgum petiit , reli

quis aut captis , aut per varia loca diſperſis : numerus

utrinque pugnantium octo millium equitum fuiſſe tradi

tur : ad mille, & octingenti capti , & in his præfe & i ( 9 )

haud vulgari fama plures : qui omnes poftridie armis ',

que equis a miſſis ad ſuos rediere : ad quadraginta intes

remptiex militibus Nicolai: permuki( ) vulneribus con

fecti funt : plura hoftium figna militaria Florentiam in

fpeciem victoriæ delata . Oppidanorum Burgi magnus

numerus , ut qui velut ad certam prædam Nicolauni fe

cuti erant, capti, ac pretio ' redempti . Viſus eſt non ca

qua ſolitus erat prudentia Nicolaus uti , qui fuos. duode

cim ( D) millium itinere confecto , nullo quieti dato ſpatio ,
in

Ν Ο Τ Ε . ..
( 0 ) Tribus aciebus rem geri placuit . Admonenfis , Sacrumors Vicecomes , Anton
amulationem invicem excitandam . nellus , & Danusa Turre .
( D ) Seniores prafetti . Et cum his Floren ( ) Permulti vulneribus confe ti ſunt :
tini CommiffariiBernardas Medices, & Gi- Unum tantum hominem interemptum af
nus Capponus. terit Macchiavellys ; quod fallum omnes
( 9 ) Prafzeti ec,plures . Præter quoſdam anctores , & præcipue Blondus coavus reftis
ultro dimniſſos capei ſunt Aſtor Manfre- i oftendit Dec. 3.lil . 11 .
dus , Ludovicus Parinenſis , RomanusCre Duodecim millium . paffuum ,
 POGGIT BRACCIOLINI
350

1440 in diſcrimen certaminis adduxiſſet : ſed victoriæ fpe id ab

eo actum eſſe dicunt , quo imparatiores, hoſtes ag

grederetur . Ipſe ( t ) ea nocte , cum parum ſoņino tri

buiſset , poitridie relicto ( u ) oppido per Flaminiam Me
diolanum conceſſit , crebro dictitansactum fuiffe de Phi

lippi imperio , fi præfecti veteranique milites , in qui

bus exercitus robur erat ( ii quadringenti numeraban

tur ) aliquandiu derenti in captivitate forent . At ipfi

( x ) liberaliter accepti , dimiſlique eorum ducem confe

cuti ſunt. Hac victoria perculſi Burgi accolæ , veritique ,

ne in cos aſperius animadverteretur , quoniam a Pontifice

deſciviſſent , miſlis oratoribus veniam precantibus fe fe Le

gato dedidere . Gratiſſima ca victoria tum Eugenio

tum Florentinis fuit , quamobrem & Deo ſupplicationes

1 pluribus diebus feſtis actis Florentiæ de
folemni pompa .
cretæ , & a Pontifice ob liberatam bello Etruriam , ac de

inimicilimo hofte partam victoriam Legatus ( 9 ) Cardi

nalis deſignatus eſt . Poft hæc exercitus , in Caſentinum du

tus, ut Franciſci ( 2 ) injurias ulcifcerentur , qui parvo

tempore omnibus fpoliatus

, caſtellis, obleſſus
: Puppii , ur
gente fame ea conditione ,, ut incolumi cum liberis , re

buſque fuis abire liceret: , deditionem fecit . Periit ea fa

milia e ſtatu rerum dejecta , quæ Comites Guidi appella
tur , poſt quadringenteſimum , quam in Italiam cum

primo Othone ( ut ferunt ) venerat annum .. In ea multi

præclari fuerunt viri , & plurimis oppidis , caftelliſque
tum
N O T Æ ..

(1 ) Ipſe ea: noéte , & c. Adeo acceptæ l'niola captivos dimittendo , Venetis totius
cladis dolore perculſus fuit Nicolaus , ut Lombardiæ imperium ademit.
referente Lagiliano bis gladium in fe conver ( ) Legatus . Ludovicus Mediarota Care .
terit , niſiuthoc averteret :, Jacobusejus fi- i dinalis fačtus, & Presbyterali titulo S. Lau
lius paterno lateri ſemper adhæfiſſet .. Juo rentii in Damaſo inſignitus .. Ciaccon . in
ftin . Hift. Ven . lib.8 ; Eugen : IV.
( u ) Relieto :oppido .. Burgi , quo confu ( z ) Franciſci . Puppii Comitis , qui, uc
gerat .. ſupra dictum eſt , a Florentinis defecerat ..
( x ) At ipſo ,, ci Eodem modo Carmi.
 HIST. LIB. VIII. 351

tum in Caſentino, tum Valle Arni ſuperiore longo tem- 1440

pore imperitarunt . Montem Varchium nobile oppidum

tenuerunt, quod Guidoguerra moriens liberum reliquit .

Plura inſuper caſtella , quibus demolitis, Terranova (a )

oppidum ſplendidum facta eſt , alter poſſedit Guido , &

Marcoaldus Comites , ob fævam tyrannidem imperio pul

ſi, annis amplius centum viginti. Culpatur merito ulci

mi Principis Franciſci temeritas , qui nullam ob juſtam

cauſam ad Philippum tranſicionem fecerit , ignarus Ref

publicas, optimis præſertim fundatas legibus , diuturniores
unius hominis vita eſſe ſolere . Genus illi perantiquum

erat , ac nobile , dignitas, atque opes non contemnendæ ,

hæreditas majorum ampla ; ſed virum nimis fortunæ blan

ditiis fretum majorum cupiditas præcipitem egit : qui dum

aliena appetit , fuis amiſſis, patria extorris inopia conſe

nuit , pofteris futurus documento , fidem ſervandam eſſe ,

& in rectis conſiliis conſtantiam habendam . Expugnata

inſuper , & recepta ſunt, Montechium oppidum , & arx

Valiallæ , qua per lacunas tranſicur ,, pe
perr Anfroſi.
ponte

nam mulierem , & familiam Petramalæ ſemper Florenti

nis inimicam antea longo tempore poſſeſſa . Hæc in Etru

ria ea æltare gelta . Franciſcus vero ſecunda fortuna uſus
plura ( b ) oppida de Mantuano & Cremonenſibus ex

pugnavit. Nam præter arces ( c ) tres pone Olium vi ca.

pras, Piſcariam ( d) inſigne oppidum , ſitu amænum ,

atque arce munitiſſimum vi tormentorum quaſſarum diu
tius , ad deditionem coegit . Pluribus deinde caſtellis Min
cio trajecto potitus eſt .Reverſus Mediolanum Nicolaus

repa
Ν Ο Τ Ε.

( ) Terranova . Natale Poggii ſolum . Marcariam .

( b ) plura oppida . ita ut in ea agri parte ( d ) Piſcariam inſigne oppidum , de quas
quæ Mantuam Brixiarnque reſpicit , folum Dantes Infern lib.20 .
Caſale Majus in Padi ripa Philippo reli. Siede Peſchiera bello , e forte arneſe
ctum fuerit . Blond. Flav . Dec.3.lib.17 . Da fronteggiar Breſciani , e Bergamaſchi,
( c) Arces tres . Alulam , Canetum , & Onde la riva intorno poi diſceſe .
 352 POGGI1 BRACÇ 10 L IN I

1 1440 reparandis militibus intentus , data a Philippo poteſtate

magnam pecuniarum vim hortando , cogendo , auferen

do , nullo rerum , aut hominum habito diſcrimine , brevi

tempore coegit . Multis quibus nummi deerant , arma >

cquos, veſtes imperavit . Inſtaurarum brevi equitatum per

loca de
hiberna ( e ) diviſit . Copiis itidem Franciſcus per

hoſte capta hyemandi cauſa diſtributis , frumentaria re

comparata , & exercitus commeatui , & oppidorum ſaluti

profpexit. Excitatis utrinque ad bellum animis, Nicolaus

Eſtenſis Ferrariæ Princeps nullarum eo bello partium illa

ta pacis mentione , ac oratoribus ( f) ad Ducem , & fæde

viderentur tan
ratos miſlis , cum nulli eam aſpernari

dem variis utrinque poſtulatis nulla certa ſententia res eſt

protracta. Philippi filia Blanca ante Franciſco deſponſa

ta (8 ) , Nicolai adhortationibus Ferrariam ſumma cum

pompa , atque honore mittitur, ut ea tamquam pacis ſe

queſtra ſum moto bello concordia firmaretur . Sperabatur

enim Franciſcum , reliquoſque ad pacem procliviores fo

re , cum viderent Philippum paratum ftare promiſſis , &

antea Franciſco matrimonio junctam uxorem cum dote

(h ) tradi . At cum is noviſſet ad inftaurandum bellum

Nicolai apparatum , alieni conſilii ignarus , ut ad omnes

conatus , inſidiaſque paratior effet , neve quid incommo

di
per focordiam a Piccinino acciperetur , Johannem fra

trem cum quatuor equitum millibus Suncinum ( id oppi

dum præcipue hoſti oppoſitum eſt ) proficiſci juſſit. Ni
colaus idibus Februariis cum equites pediteſque in agro

Placentino Cremnonenſique ad decem millia comparaf

fet ,

Ν Ο Τ Ε.

( ) Per hiberna diviſit . in Picenum , 1 (8 ) Ante deſponſara, fed quæ , ut dixi

Guidantonio Manfredo , & Franciſco ejus mus , viro immaturo apud patrem reman
filio ducibus . Blond. Flav. Dec.z.lib.ll. ſerat .
( f) Ac or aroribus ad Ducem , &c . Ipte Ni (5 ) Cum dore . Cremona , & Pontremu
colaus Ateftinus Mediolanum fe contulit. 1o dotis titulo alignatis .
Pigna lib.7 .
 1

HIST. LIB . VIII. 353

ſet , tranſmiſso Pado reliquas , quæ in Cremonenfi erant, 1441

copias ſibi jungit . Simulans vero ſe oppidum Urceos pe

titurum , ad finiftram flexit . Noctu poftmodum longo
itinere confecto rediens , Aumen ( i ) ad Rodianum omni

nudatum præſidio trajecit . Venetorum exercitus cum

Nicolai copiis impar eſset, ad oppidorum cuftodiam con
verſus, quatuor in locis Urceis, Suncino , Clario , Pala
tiolo , ut ab hofte tura eſsent ; confedit :: At Nicolaus

exercitu ad oppugnandum Clarium ducto , oppidaniſque

obſidionem nequaquam ferentibus , prodito octingentorum

equitum præſidio , ad deditionem compulfis ( maxima o

mnium rerum jactura , quæ ad id temporis Franciſco obci.

giſset ) Palatiolum venit ; quod perfugiente in arcem præ

fidio , primo adventu cum cepiſset, cjus oppugnatione ce

teris permilla , ipfe ad alia oppida ( 1 ) recipienda pergic

quæ plurima ejus regionis non expectato Nicolao fe fe il

lius arbitrio permiſere. Septimo obfidionis die arce Pala

tioli capta , præſidium incolume cum impedimentis abire
permiſſum eſt : quæ ſingula tanta celeritate facta funt ,

ut Franciſcus , qui fpe pacis de qua agitabatur , Piſcarix

(m ) ferme, otioſus refidebat , uno tempore & Piccini

num in armis eſſe , & ca omnia amilla cognoſceret: Qua:

re auditis quæ ab hofte gerebantur, ad ſeequitatum , pe

ditatumque omnem diverſis in regionibus hyemandi cau

ſa diſperſum , convenire juſſit . Vulgaverant hoftes , ad

debilitandos , alienandoſque populorum animos Franci

ſcum a Venetis interfectum , ideoque illius oræ tranſitio

nem ad Philippum elle factam : quæ fama cives Brixien

ſes. paulum titubare coegit : non enim fieri poſſe crede

Yy bant ,
N O T Æ.

' ( :) Flumen . Olium . netias profectus fuerat Sfortia ,utres geſtas

.. ( 1) Ad alia oppida . Minerbii , & Pontis | Senatui exponeret , pacemque ſuaderet . Per
Olii . trusJuftin . lib.8. & Corius p.v.
( m ) Piſcaria ferme oriofus refidebar. Ve
 354 POGGIT. BRACCIO LINI

1441 bant , ut vivo illo tanta calamitas apud Clarium aut ac

cepta , aut inulta eſſet ; neque paſſurum ſolertiſlimum

ac victoriis florentiflimum ducem fuiffe tam libere , tam

licenter , tam impune hoftem , qua velit , vagari : fiquæ

vero afferrentur litteræ hominem vivere incolumemque ef

ſe, pro confi& tis, fimulatiſque habebantur . Hac Franci

ſcus fama motus , nondum coactis copiis falſo rumori oc

currendum ratus , cum trecentis tantum equitibus Brixiam
petiit , cujus adventu confirmati civium animi ſumma

alacritate eum fuſcepere . Ibi paucos dies commoratus

Veronam ad milites ex hibernis educendos rediit . Ni

colaus pluribus oppidis , variis in regionibus , quæ tum

defecerant, tum oppugnata ſe illis permiſerant, receptis,

equites hyemis aſperitate, pabulique inopia confectos per

loca a ſe capta diſtribuit. Ipfe Mediolanum ad augendum

exercitum , ut par numero, ac viribus Venetis ellet, pro

ficiſcitur. Philippus interim arbitratus Francifcum proprio

perculfum periculo neceſſario impelli, ut fi fua falva eſſe

veller , copias diſtraheret , cum Alphonſo ( n ) Rege egit ,

ut loca , ( o ) quæ olim a patre in regno poſſeſſa teneret ,

bello repeteret": facile expugnari pofle omnia , fi exerci

1
tus tantummodo admoveatur . Qua ( P ) occaſione cupi
diſſime arrepta Rex ‫;و‬ armis , extemplo
motis armis, quæ illius
ditionis erant cuncta haud magno negotio nudata de

fenſoribus cepit. Sed nil profuit ea res Philippo, niſi qua

tenus illa Franciſco auferrentur . Nam ipſe nunquam co

pias aliqua ex parte minuit 3 ac tantam paterni imperii

jacturam , ut fidem fervaret ,æquo animo tulit : ncque co

damno

Ν Ο Τ Ε.

m ) Alphonſo Rege . Neapolis. navali a Genuenfibus captus , Mediola

.. ) Loca , doc . Trojam ,aliafque civita- numque perductus , non folum vita , ac li
tes in Apulia . Comment, Pii Il. lib.2 . bertate donatus , led regiis muneribus a
( D ) Qua occafione , c. Multum enim , Philippo cumulatus fuerat.
Philippo Alphonſus debebat, quod bello
 HIS T. L IB. VIII. 355

damno motus , bellum quod ſuis auſpiciis gerebatur fui 1441

commodi gratia deſeruit . Verum equitum ſexdecim , pe

ditum ſeptem millium contracto exercitu , cui Michelet

tus ( 9 ) patruus , Venetorum dux deſignatus, præerat,

Brixiam petens , tranſmiſſo Mella fumine, Cignanum ( r )

adiit , quo in vico Nicolaum cum decem millibus equi

tum , tribus peditum conſediſſe noverat , ut ei pugnandi

copiam faceret : at illc detractans certamen locum mu

nierat foſſa , quam aqua decurrente impleverat. In via ve

ro ad vicum ferente currus, craffioraque ligna iter impe

ditura diſpoſuerat , ne invitus pugnare cogeretur . Hu

jus munitionis ignarus Franciſcus cum exercitu progreſſus,

præcluſa cum hofte decernendi facultate , afperum ( S)

certamen commiſit : fed multis ex ſuis , qui in locum ini,

quum fubierant, amiſſis , ligno receptui dato , fatis fibifa .

étum ob belli famam , opinionemque exiſtimavit , pa

lam fieri ultro ab ſe hoſtem ad pugnandum provocatum ,

non armis , fed loci fiducia fretum congreſſum refugiſſe.

Ea fama id eſt aſſecutus Franciſcus ut multorum animi

populorum excitati ad Venetos deſciſcerent . Nam e veſti

gio Minervium , pluraque caſtella ultro ſe dedentia rece

pta ſunt . Pons quoque Olii deditionem fecit , quorum

exemplum imitari complures ſe ſponte dedidere . Franci

ſcus cum in agrum Bergomenſem exercitum duxiſſet, ex
pectans quo tenderent Nicolai conſilia , Jacobum Vicen

fem illius oræ præfectum cum mille equitibus , peditibus

fexcentis cognovit Martinengum amplifimum oppidum

miffum ; quos ut una cum oppido caperet, alio ſe iturum

Yy 2 fin
N O T Æ.

(9 ) Michelerius . Attendulus in Melli ( ) Aſperum certamen . quo Cavalcabos

tæ locum ( qui Patavium deiperata lalute vit fortigimus occubuit , Troiluſque vul
acceſſerat ) Sfortia petente, a Veneris fuffineratus eſt. Major cædes atrinque edita fuif
tus . Corius p.V. fet , ni nox adveniens eos diremifitet . Juftin.
( .) Cignanum , duodecim paff. mill. I Hilt .Ven.lib.8.
Brixia diffitum .
 356 POGGIT BRAÇ ÇIOLINI

1441 fingens, quo deſtinaverat , flexit iter, oppidumque confe

ſtim corona cingens , latam foſsam inſuper in planitiem ,

quo tutior ab hoſtili incurſu eſset , induxit . Omnis quo

que generis machinas , tormentaque comportari jullit ,

quibus muri ſolo æquari ſolent. Nicolaus ,'ur obſeſſis fer
ret opem , contractis ( t ) undecumque militibus , mille

paſsus prope hoſtem caſtris pofitis , ea & foſsa , & aqua

communivit: fæpiufque propter hoftilia caſtra inſtructa

acie obcquitans pugnandi facultatem præſeferebat . At

Franciſcus remiſso priori ardore manum cum hoſte con

ferendi, urgebat oppidi expugnationem .Norat enim Ni

colaum non dimicandi voluntate , fed folvendæ obfidio

nis cauſa oſtentare decertandi poteftatem . Utriuſque erat

opinio in ejus folius oppidi , aut expugnatione , aut de.

fenfione totius belli fortunam confiftere : ideoque caftra

utraque novis in diem ſubfidiis augeri , ut non de unico

agi oppido , ſed de ſumma rerum periculum verti vide

retur : In vigefimum diem obſidione protracta præter

fpem omnium pax (u ) ſubito ſecuta eſt . Agitata antea

erat occulte & ad eam proniórem Philippum reddebat

nulla victoriæ fpes , & imminens ftatus ſui diſcrimen
Ferebatur ( x ) enim meliori vincendi fpe oppidi Franci

ſcum niti , quam Nicolaum defendendi. Itaque in varia

tractus ( y ) conſilia Philippus , nulla ſuperandi hoftes fpe

oblata , tutiorem tandem partem ſecutus eſt. Ex inſpera

to cum maxime vigeret bellum , Francifcus foluta obfidio

ne , exercitum pacato fimilis in caſtra reduxit , illis , qui

in

N οO T Æ.

( 1 ) Contrattis undecumque militibus , ad cum toto exercitu capturum promiſerat ;

vigintimillia . Justin , ibid. clauſus enim undiqué fame urgebatur , Anne
( * ) Pax ſequuta eft . Urbano Rofano , miratus lib.z1. & Corines p.V.
& Guidobono Dertonenſe eam cum Sforcia ( 9 ) in varia tractus confitia . Piccinino
Philippi juffu -conciliantibus. iratus , qui Placentiam donari libi cupiebat ,
Piccininus Philippo clcribens ,minus
ſe Sfortia
. Namm & poſtulabat , timenique nesevicta Sfortia
ibid .
 HIST. LIB . VIII 357

in oppido incluſi erant , libera quo vellent & abire , & 1441
morari permiſſa facultate. Poſtridie decem dierum datis

induciis duces ambo inermes cum inermi comitatu in pra

tis proximis amice , humaniterque , data invicem , ac red

dità falute , collocuti in mucuum amplexum occurrunt ,

multaque benivolentiæ ſigna verbis oftendentes; ac geſtu,

præſentes omnes in admirationem traxere . Mirum erat
cos cernere , quos inter multa invidiæ , ac æmulationis

odiique exprella veſtigia longo tempore apparuerant , adeo

concordi effe animo , & ad mutuum amorem prompto .

Prior Nicolaus , Non fuo , aut parentum odio , inquit , ne

que vindi&tæ , aut ulciſcenda injurie cauſa , quam nullam

ab eo acceperit, fed honoris , ac gloria inter eos certamen fuif

ſe . Vtrunque boni ducis officio fun£ turn , qui pro eorum

quibus militabant ſalute bellum ex fide adminiſtrarint . Ex

ſumma contentione fummam pacem fecutam , quam optabat

utriſque commodo , @ faluti fore. In eandem ferme ſenten

tiam Franciſcus ait : Laudis , & fama quærendæ gratia , ar

ma a fe contra Philippum pro Venetis, ac Florentinis fumpta ,

ſeque ea fideJusfeepiffe, ac gellille belli curam , quæ in optimo

duce requiratur : pacem ſalutarem videri , quæ mentes on

mnium ad concordiam traduxiſſet , Præteritas utrinque inju
rias
perpetua oblivione eſſe abolendas . Se quidem quoad ho

nos , & fides pateretur ,femperin Philippi, fuique poteftate

fore.
Ab hoc digrefli fermone , ambo ad ſuos rediere, eveſti

gioque Venetos , ac Florentinos Franciſcus per litteras ( 2 )

certiores facit , quæ illum cauſa primum ad inducias y de

inde ad cerram fpem pacis , ad quam eos pro communi

quiere , quoad poſſet ,hortaretur ,impuliſſet : finem bello
rum , aut pacem , aut victoriam effe . Interea haud de

fperata
Ν ο Τ Α.

( 2 ) Per litteras . Ipfe Sfortia una cum com pepes Venetos arbitrium pacis & belli
Florentinis legatis Venetias fe contuliteft , foret. Juftin .lib.8.
 358 POGGI1 BRACCIOLINI

1441 ſperata victoria ad pacem videri confugiendum : Suſcipi

enim bella , ut concordiam pariant ; quæ fi afferatur ho .

neſta , minime videri repudiandam : multa bellis immi

nere pericula : vincere homines , & vinci pro fortunæ ar

1 bitrio folitos; plurima diſcrimina , inſperataque in acie

verſari : in pace omnia tuta eſſe , quæ incertæ victoriæ

cupiditate non eſſet a ſapientibus viris aſpernanda. Se a

Philippo conſtituendæ pacis arbitrum quibus velit con

ditionibus factum : cuirei ita Philippus fide publica , ju .

requejurando altrictus eſſet , ut nulla componendæ con

cordiæ fraus , aut dolus fubeſſe queat . Sibi quidem per
fuaſum eſſe , Philippum ab his quæ a ſe decernerentur, mi

nime receffurum : afferrent ipſi quæ viderentur jure po

ftulanda, quæve rejici haud honeſte poſſent : omnia il

lum , quæ de Brixienſibus, aut Bergomenſibus poft prio

rem pacem cepiſset , redditurum . Filiam quoque Blan

cam , ut antea deſpondiſset , uxorem , Cremonam inſuper

atque omnia ejus agri oppida , Pontremolum quoque

dotis nomine ſibi traditurum . Cum multa in utraque

Republica variis ſententiis agitata eſsent , viſum eſt tan

dem oblatam pacem , veluti rem tutiorem , accipiendam

eſse , quæ anno primo & quadrageſimo poſt mille qua

dringentos per Franciſci his legibus firmata ( a ) eſt. Ut

capta poſt pacem proximam utrinque reſtituerentur: Ge

nuenſes pro ſociis haberentur : Mantuano nonnulla ex

ſuis belli tempore capta redderentur (b ) : quæ Veneto

rum ditionis ante bellum fuerant, ad illos redirent : mul

ta præterea , quæ ad ſocios, foderatofque pertinerent , ad

jecta .

N O T Æ.

( * ) Firmata eff , Caprianæ , quo Ponti ( 6 ) Redderentur , præter Afolam , Lo

fieis, Venetorum , ac Florentinorum legati natum , & Piſcariam . Plarin. Hiß. Manta
convenerant . Juftin , ibid ., lıb.6 .
 HIST. LIB . VIII. 359

jectà. Uxor ( c ) Franciſco , & promiſsa dos tradita . Tulit 1442

ægre admodum Eugenius.Pontifex Bononiam , ceteraque

Flaminiæ loca cum ex fædere belli focius eſset , non

fuiſse fibi reſtiruta , idque Franciſci culpa factum accuſa

bat , qui ceteris ſociis , le poſthabito , de amiſlis reſtituen

dis caviſset ; in eoque ſuam auctoritatem neglectam , ac
be
ſpretam querebatur , Franciſco tantum , penes quem li

rum ejus pacis arbitrium fuiſset

, infenſus, ac magno adverſus
cum odio incitatus. Tradunt quidam Franciſcum de Bo

nonia ( d ) reddenda Pontifici tractaſse ; fed Philippum

alienum ab ea ſententia fuiſse , idque ab eo negatum ,

animo inquieto , & parvo tempore uno in conſilio per

ſtanti, ſemina diſsenfionum deeſsent, utque aliqua nova

rerum perturbandarum occaſio relinqueretur . His con

ditionibus habita pace , Itali ferme omnes admodum læ- 1443

tati ſunt, cum exiſtimaretur a fingulis , inter tales duces
populofque firmata concordia , omnem ferme Italiam ab
armis quieturam . Franciſcus Cremonz ( e ) celebratis de
more nuptiis cum Uxore in Picenum revertitur . Nulla

res videbatur"fore tanta , qua tam ſolemni fædere pax

facta violaretur. At Philippi pacem quietemque exoſi

femper novis ſtudentis rebus calliditas modum excogita

vit belli de integro excitandi . Nam poftcaquam Franci

ſcus in Picenum venit , vir otii impatientiffimus, Euge- 1444

nio
per internuntios perſuaſit, ut illum (f) ea provincia ,

quam contra ſuam voluntatem teneret , expelleret . Ad id

tum copias ( 8 ) fuas , tum pecunias pollicitus , Eugenii

ani
Ν Ο Τ Ε.

( c ) Uxor , & c. Longe a Cremona mille |
pair in æde Divi Sigilinundi deſponſata eſt
Blanca , & Sfortiæ dotis nomine Pontre
molum , & Cremonå tradita . Campi Hist.
Cremon . lib.3 .
( d ) Bononia , & c. A Piccinino jam oc-
cupata ,
e ) Cremona celebratis , die XX . O &to
bris , de quibus pulcherrima Oratio a Lan
franchino Caſtilioneo habita eft . Campi ib.
Urillum , donc, oderat Generum , ut
Venetis nimis faventem .
( 8 ) Copias fuas . Quibus Guillelmus
Monferratus , & Carolus Gonzaga præe
rant . Plar, de Vit, Ponrif, in vita Eug. IV.
 360 POGGIT BRACCIOLINI

1446 animum ad bella proclivem , & Franciſco ob non reſti

tutam Bononiam maxime infenfum , promprumque ad in

jurias ulciſcendas perpulit, ut ei bellum moveret : quod

ut facilius ex deſiderio ſuccederet , fædere fecum , & cum

Rege ( h ) Aragonum Alphonſo inito , corum præſidiis, Re

gis præſertim , qui in Picenum venit , eam provinciam

pulſo Franciſco recuperavit . Ipſe ( 2 ) deinceps a Philip

po mobilis animi in Galliam evocatus , cum omnibus co

piis ad eum (2 ) proficiſcitur . Ante receptum Picenum
Eugenius contra Florentinos quoque , quoniam hofti fuo

(m ) auxilia ſubminiſtrafse ,dicebantur , majora verfans

animo ,occulte conſpiravit, ob eamque cauſam Alphon

ſum a regno adverſus Florentinos excivit , exiſtimans

fiſuis, fi Regis, ſi Philippi tribus exercitibus illos adori

retur , facile eam urbem in quas veller conditiones addu

ctum iri . Rex Tibur( n ), propinquam Romæurbem ,men

1
ſe Februario accedens , tempus belli : gerendi obſervabat .
1447 Interim Eugenius primo , eodem menſe ( 0 ) , anno fexto

& quadrageſimo poſt mille quadringentos , tum Philip

pus altero anno , Auguſti menſe moriuntur . Creato ( p )

Nicolao Quinto Pontifice maximo Regem fufpenfum , du

biumque animi , retrone cederet , an deſtinarum ſequere

si tur
N O T Æ.

( b ) Cum Rege Aragonum Alphonſon qui pluribus annis iniquitatis filius Franciſcus Sfor
libenti animo fædus iniit ; timebat enim ne ria , communitaris Florenria favoribus, ope ,
pace facta Sfortia ad ſua oppida recuperando praſidiis fuffultus , c . Rayn. Ann . Écci.sub
da , quæ illi anno elapſo occupaverat , in te ann . 1446. Ammirar, lib ,22.
arma converteret . (n ) Tibur. urbem olim Latii, nunc agri
( i ) Ipſe . nempe Alphonſus. Romani 16.mill. a Roma in ortú diſtanté .
( 1 ) Ad eum proficifcitur. Neque folus (0 ) Eodem menſe . Februario , VII. kal.
neque cum copiis Mediolanum Alphonſus Martias . Pontif. ann . XVI.ætatis LXVII.
ſe contulit ; nam Tibur profectus eſt, le S. Antonin.p.111. Tir. 22. 6.11. . 17. Platina
gatoſque ad Philippuni mifit, quiexcuſatio- , aliique, ætatis anno LXIV . occubuiffe re
nem afferrent ; ſed nihil apud Philippum ferunt .
iracundi animi virum profecerunt . Corins ( P ) Creato , &c . pridie nonas Marcias
par.v. intra duodecim dies a defuncto Eugenio
( m ) Hoſtiſuo . Sfortiæ quem Florentini novus Pontifex electus Thomas Sarzanus a
juverant. Conqueſtus eſt Eugenius Ludo- 1 Sarzana Lucenfi agro , qui Nicolaus V.die
vico Cardinali ſcribens , dum ait . Cum jam ctus eſt ,
 HIST. LIB. VIII. 361

tur bellum , Senenſes ( 9 ) ' duo , quorum per civiles diſsen- 1447

fiones opes alebantur , adeunt : ii novas res appetentes ,

Regi , ut mentem ad Etruriæ imperium adjiciat , ſuadent,

Quod aſserebant procul dubio fore, fi Senas profectus ,ea

urbs ( & id facile pollicebantur ) in poteſtatem veniret

Haud magno labore quæ afferebantur credita , Simonetti- .

que a Florentinis defectione , in quo eorum præſidium ver

fari credebant , confirmata ſunt, ac fpes facta , cuncta pro

ſpere ſucceſsura . Erat enim unicus quingentorum equitum ,

quibus Florentini ſtipendia darent,

præfectus ; ideoque cum
ad Regem tranſiſset , ſimile videbatur vero , milite exter
no deſtitutos, cum neque( r ) præſens auxilium eſset , neque
cito accerſiri daretur facultas , aliqua inſigni calamitate af

fici . Verum utraque fruſtratus eſt ſpe ; nam cum æſtate

tranſacta cum duodecim millibus hominum , magnoque

belli apparatu Senenſes pervaſiſset, ac per oratores poftu

laſset , ut ſibi tamquam amico urbem ingredi liceret : ci

ves quod fuum erat in alterius ponere arbitrio haud tu

tum cenſentes , neque dubium eſse exiſtimantes , quin ſi

urbem ingrederetur ,multorum animi, plebis præfertim ad

levem auram mobilis , tum promifſis , tum pretio corrupti

in Regis voluntatem inclinarent , tumultus populares ve

riti , contra fpem oblatam ingreſsu prohibuere . Commea

tum tamen exercitui ſe daturos polliciti ſunt, fuifque mi

litibus , fi cui quid uſui eſser, urbes , & oppida eorum in

grediendi facultas conceſsa eſt. Florentini cum nihila Re

ge ſuſpicarentur mali ( neque enim ulla res interceſſerat ,

quæ Regis animum juſte ad bellum provocaret , neque il

lud more gentium indictum erat , niſi quo die primum

Zz
popu
N O Τ T ÆΕ ..

( 9 ) Senenſes duo , quorum princeps An - 12.II. Hift. Flor, lib.22. deficiente enim Simo
tonius Petruccius , Malavelt, lib.3.p.III. ! hetto , Urbini Comes cum mille peditibus,,
( r.) Cum
Prælens neque
auxilium præſensteftatur
adfuille auxilium effer : [ & ottingentis equitibus ſupervenit ,
Amenica
 362 POGGʻII BRACCIO LINI

1447 populari agri corum cæpti ſunt) poſtquam illum agro

Senenfi propinquantem , præfe &tique ( ) defectionem au

diere , Decemviros creant , qui provideant , ne quid a Re

ge detrimenti capiatur. Illi tumultuario milite , quem pau

cis diebus fummo ſtudio comparaverant , loca Senenſibus

finitima pro temporis anguſtia muniunt , Federicumque

Feretranum , Urbini Comitem , virum bello , ac pace e

gregium , focium , atque amicum in primis , conducunt ,

qui cum equitibus mille , peditibus octingentis optato

tempore, ſumma celeritate ſubfidio Florentinis veniens ,

ad corroborandos civium animos , & cohibendas hoſtium

incurſiones maximo præfidio , ac ſaluti fuit . Alphonſus

magnaque ( t )ſpe
interea Senenſium perturbatus reſponſo ,

dejectus, agrosFlorentinorum Senenſi conterminos haud

adverſantibus illis late populatus , captiſque duobus (u)

caitellis ignobilibus minimo cum præſidio relictis , alte

rum vi , deditione alterum , in Volaterranos flexit . Inde

cum Florentinorum equites Duce Federico extremum

agmen caperent , diſperſique per oppida , ut ab hoſtili

oppugnatione tutiora eſſent , inſtarent , nec vagari late

finerent: urgente hyeme per Senenſium fines maritimam

oram petens, Caftilionem Piſcariæ mari , ac ſtagno pro

pinquum paucos poft obfidionis dies dedentibus fe oppi

danis recepit . Arx deinde cum plures menſes ( & hyems

erat afpera) defendi potuiſſet , præfecti ( x) ignavia eſt

tradita . Poſt hæc in hiberna diſtributo per oppida exercia

tu , ipfe in locis ( ) maritimis conſedit
. . Ea hyeme ab
incurſione hoftium , niſi latronum more , quieta loca

præ

Ν Ο Τ Ε.

( 1 ) Prefeétique, Simonetti . ( * ) Prafečti ignavia , Bernardi Aringhe

ir) Magnaque fpe dejeftus .urbis potiun- rii , quiabſens capite damnatus eft . Ammi
di, quod facile fibi fuaferat . rat. ibid.
( u ) Duobus caftellis . Ceninæ , & Ripo ( ) in locis maritimis , In A quærivä op
merantiæ . Ammirar, p.ll. lib.22.p.ss. pide
 HIST. LIB. VIH
VIH. 3 63

præter palica Florentinorum fuere. Æſtate ſequenti, ne 1448

tantis copiis nihil actum eſſe videretur , Plumbini oppi

dum mari proximum , ac opibus validum , non abſque

dara ſpe brevi ejus potiundi, expugnare adoritur. Magno
apparatu ad occidentem caftris politis oppidum ( ) cir

cumſedit , utque commeatus exercitui ſuppeteret ( neque

enim omnia uſui neceſſaria a Senenſibus ( a ) poterant per

ferri ) claffem , qua Neapoli tum annona , tum in

ſtrumenta bellica ad pofternendos muros ſubveherentur ;
paravit : ita & res frumentaria abunde in caftris erat ‫ر‬, &
bombardæ ingentes , aliaque tormenta delata funt. Caſtra
ab hoftium incurſu tum militibus , tum loci natura mu

nita erant : nam mari propter paratam claſſem pil timeri

poterat ; a continenti tum ſtagna , tum montes difficiles

aditu intercedebant ; qua adiri ad caftra poterat , foſla ,

& repagulis munierant . Renaldus Urſinus , magni vir

animi oppido imperabat , qui Regis antea explorato ani

mo , frumento , militibus , armis , diverſiſque ad refiften ,

dum machinis egregie oppidum firmaverat , fædufque

cum Florentinis inierat, a quibusnihil , quod ad defenden.

dum oppidum pertineret , prætermiſſum eſt. Nam & com:

meatum . ( b) invehi, & peditibus oppidum tueri cura

bant , conducto inſuper ad quatuor millium virorum e
quitatu , regiones caftris propinquas tutas ab incurſu ho
Aium præftabant : & nifi inter quoſdam cquitum præfe

etos ſimultas, atque invidia , dum de dignitate conten

dunt, fuborta foret , haud inultas Alphonſus injurias tu

liſſer . Data eft enim fæpius facultas nocendi caftris , fi

Zz 2 com )

NOT Æ.

( 2 ) oppidum circumſedit , kal. Juliis. ( 6 ) Commearsim invehi . Quatuor trire

* ) . 4 Senenfibus poterant perferri . qui mibus tercentos pedites una cum commeatu
Plumbini Regulo auxiliari tentabant, quip- Plambinum invexere , dum aberat Alphonſi
pe amico , fuæque tucélæ commendato . clallis . Ammirat , lib ,22,
 364 POGGI1.BR ACCIOLINI

1448 communi conſilio rem aggredi voluiſſent : fed dum

quiſque alterius ſpreto conſilio fuum rebus gerendis præ

fert, oftenderunt eam veriſſimam haberi ſentenciam , plu
rium ( c) imperium in gerendo bello , pernitiofum , & in
magnarum rerum adminiſtratione ad unum deferri im

perium debere . Præter equites , pediteſquc Rcgi oppoſitos, 6

à Decemviris inſuper in Piſano portu triremes quinque

quibus & oppidi maritimam oppugnationem cohibe

rent o
& clalli regiæ ad ſubvehendos in caſtra commea
tus impedimento forent , paratæ ſunt . Ex Plumbinum

profectæ cum in conſpectum hoftium veniſſent , non

exploratis eorum ( d ) viribus , non cognito navium nu
mero nulla rei bene gerendæ expectata facultate , pu

gnandi copiam e veſtigio fecere . Ingens certamen , & an

diutius pugna
ceps fuit : primo impetu naves quædam

regiæ captæ in quas dum milites ex fuis triremibus in

,
ſilirent ( e ), hofti in eas defenſore vacuas tranſeundi lo

cum dedere . Pluresnumero triremes regiæ erant ; ad hæc

minores naves illis aderant . Demum fubminiſtrante in

horam Rege parvis navigiis novos , ac recentes in claf

fem milites ( nam prope litus gerebatur res ) cum inte

gri ſauciis , feſlis fuccederent validi , haud parya ( f) u.

trinque cæde Florencini ſuperantur . Duabus captis tri

remibus , reliquæ in fugam verſæ Piſas redeunt : Eam

cladem præfecti ( 8 ) culpa , maritimæ pugnæ penitus in

1
fcii ,

N 0 T .

( c) Plurium imperium in gerendo bello per- | Barthol. Facius lib.9. de Geſtis Alph.
Bitiofum , c. Quod & Torquatus Taffus in ( c ) Infilirent , prædæ intenti .
lib. 1. innuic . ( f ) Hand parva utrinque cade, uſque ad
Ove un ſol non impera noctem pugna protracta . Ammirat. P. II.
lib.2 .
( $ ) Prefe &ti doc. Hujus nomen Ammi
Ivi errante il governo eſſer convien e. ratus ipſe ſe ignorare fatetur: præfectus ve
( d ) Eorum viribus. decem triremes aliaſ-) ro hoftium fit Garzerarius Recheffenfius
que corbitas fuiffe narrat Capponius, ſex tan - Hifpanus, Barth , Facius lib.9. de Govt . Alph ,
tuin triremnes , & tres cosbitas enumerat
 HIS T. L 1 B. VIII 365

fcii, qui neque loco , neque tempore in conſpectu exer- 14:48

citus hoftium temere decertavit , acceptam ferunt , Ela
tus ea victoria Rex , cum mare tutum ab hofte relictum

effet , acrius ad diruendos machinis muros inſtabar . Ve

rum quod interdiu ceciderat , noctu ab oppidanis reficie

batur : aggere præterea interius , quo a lapidum jactu fir

miores effent, muri corroborabantur. Sæpius etiam variis

præliis victoria tentabatur , fed defendentium virtus ho

Itium vires ſuperabat. Pollicitus quoque Renaldo eſt Al

phonfus, pro unico oppido plura fe illi , atque amplio

ra , adjecta etiam pecunia , in regno daturum . Quæ omnia

ab co contempta funt , certum imperium dubiis promif

ſis præferente : Ita æſtate integra ferme in ea oppugnatio
ne ( h ) nequicquam abſumpta , feffo labore , incommo
diſque exercitu , ac multis affecto vulneribus , neceſſitas

Alphonſum compulit ad omittendam obſidionem

Miffa terreſtri ( ) itinere majori exercitus parte , ipfe Ca

ſtilionem profectus claſſe (1 ) Neapolim petit . Poterant

Florentinorum præfecti nullo ordine abeuntes, atque in

compoſitos magno cum detrimento hoſtes inſequi , nifi
fatis abunde factum duxiſſet Senatus nofter , illos rebus

omnibus amiſſis turpiter fugere '. Mirum erat videre e

quos , homineſque prope urbem iter facientes , confe

ctos macie , fordidos veluti filveitres, quoſdam fermenu

dos , præmiſlis cquis , pedibus redire . Agideindc per Ni
colaum ( m ) Pontificem de pace cæptum eft , tentataque

Regis voluntate , cum ad concordiam inclinaret , Floren

tinis

Ν Ο Τ Ε.

( b ) In ea oppugnatione , haud diligenter | fe petiit , deinde terreſtri itinere Neapolim.

narrat Barth, Facius ibid . Ammirar. lib.22 .
(i ) Terreſtri itinere. per Senenfem agrum ( m ) Per Nicolaum Pontificem . qui Joan
confecto lib.z. ni Cardinali Morinenfi munus hoc injus
(1 ) Claſle Neapolim perir , Cajetam claf | xit . Rayn, Ann. Eccl. ad ann.1448. ..
 366 POGGIL BRACCIOLINI

1448 tinis perſuafit, ut oratores ( n ) Neapolim mitterent: fpe

rare ſe procul dubio omnia conventura. Qui prius ad Pon.

tificem, tum ad Regem profecti pacem compofuere . In

conditionibus aliquamdiu variis fententiis certatum , æ
in
quum cenſentibus oratoribus , Caftilionis arcem per
juſtum ereptam bellum reſtitui . Rex fe nequaquam pro

ſua dignitate id ex pacto facturum dicere. Eft tamen per

eos , qui conſilio Regi aderant , haud dubia fpes ( o) obla
ta , illum ad eam ultro reddendam liberalem fore . Decreta

omnia abolera , hactenus ab altero in alterius damnum ;

injuriamve facta . Inmunitates quoque , ac exemptiones

negotiatoribus reftitutæ , quibus in Regis ditione Florenti

ni antea uſi ellent . Id eft præterea fæderi adjectum , ut

fiqua impofterum diſſenſio , diſcordiave ex quavis cau

fa Regem inter , ac Florentinos emergeret , ejus cogno

fcendæ jus , arbitriumque in ſolo eſſet Nicolao Pontifice ,

ad quem omnis futuræ controverſiæ haberetur provoca

tio i utque nulli liceret alterum armis inceffere , aut ap
petere bello , niſi ex decreto Pontificis , & ejus fententia

proſpecta. Ingens quoque pecuniæ pæna injuncta eſt fre

deris violatori. Anno quinquageſimo ſupra mille quadrin
gentos his aliiſque legibus firmata pace , cum in ocio

quieturus Florentinus populus videretur , Venetorum am

bitione fimul, & Alphonfi ampliandi imperii cupiditate ,

novo bello , infperatoque eſt provocatus. Quod ſane pe

riculoſiſſimum fuit , & maximis viribus geltum ; nam

validæ utrinque opes erant , & pari odio dimicabatur. Ad
cujus originem explicandam paulo videtur ab inſtituto di

gre

Ν Ο
ΟΙΤ Ε:

( n ) OrAsores. Tannorius Pandulphinus, (o ) . Spes oblata . Vanam fuiffe fpem exie

- & Franciis Sacchettus miffi , Barthe Facius tus probavit , Barth, Facius. ibid ..
lib.9. de Geſt, Alpha
 HIST. LI B. VIII. 367

grediendum . Defuncto ( P ) Mediolani Duce abſque he- 1448

redibus Philippo , cum cives libertatem aſſeruiſſent , Ve

neti , qui poft ejus mortem ad Galliæ Ciſalpinæ impe

rium aſpirabant, Placentiam , Laudamque urbes( 9 ) per in

teſtinas factiones occupavere : ceteraſque vicinas urbes fa

cile in ſuam redegiſſent poteſtatem , utpote novam Rem

publicam non fatis firmam viribus arbitrati, niſi Medio

lanenſes Franciſcum , qui in propinquis locis erat , a Phi

lippo ante obitum accerſitum , ducem belli adverſus Ve

netos fibi delegiſsent. Ise veſtigio occurrens hoftibus, in

primis Placenciam obſedit , expugnavitque ( r ) , licet firmif.

ſimo Venetorum præſidio , & duabus arcibus munitam .

Sed animi magnitudo Franciſci , virtuſque ſuperavit omnia ,

quæ multa propoſita erant diſcrimina. Unica pugna , &

ea admodum aſpera urbem maximo vitæ diſcrimine ſola

vi cepit . Nam cum muri partem , qua oppugnabatur ,

obcquitans , milites ad prælium , & afcendendos Icalis mu

rös hortaretur, equo bombardæ lapide ad terram proſtra

to , ipſe telis, ſagittiſque hoftium , ac faxis , utpote in foſſa

jacens laceſſitus, concurſu ſuorum ad caſum ejus ſuperve

nientium vix interitum evaſit: nec tamen propterea ardo

rem remiſit pugnæ , ſed ſurgens inſtabat ardentius oppu

gnationi , cohortationique ſuorum ; donec multis cum ho

ftium , tum ſuorum interfectis , virtute militum urbem

cepit, ac diripiendam militi conceſſit : pauloque poft ar

ces deditione ( 1 ) facta recepit . Trajecto deinde Abdua

flumine, apud oppidum Caravagium ab co obſeſsum

Ve
N O T Æ.

( 0 ) Defuncto MediolaniDuce . Apoplexia greſſus Sfortia , Gerardum Dandulum , &

correptus occubuit menſe Augufto , ut s. Thaddæum Ateltinum cum mille pediti
Antoninus narrat . Alii alio fato fublatumnbus , qui paulo ante urbis præſidio advene
volunt , interquos Corius fluxu fanguinis . į rant , cepit , Peir. Juſtin .Hift. Ven.lib.8.
Vide Gobel, in Comm . Pii II. lib.i.com* 3 .
( V ) Deditione facta . a Thaddæo Ateſti
( 9 ) Urbes. Guelphi eas , miſlis ad id le no , qui illuc confugerat Placentia , ubica
gatis , Veneris dedidere . Corius p.V. ptivus detinebatur . Corius p.V.
( ) Expugnavirque . Disjectis muris in
 368 POGG11 BR ACCIO LINI

1448 Venecorum exercitum commiſsa acie proſtravit ( c ). Fuſis

fugatiſque hoftibus , magnaque ex parte captis , Bri

xiam obſedit , quam ad fe tradendam ſuadendo potius

quam viribus allicere conabatur . Varie cum Venetorum ,

túm Mediolanenſium animos ea victoria verſabat . Veneti ,

ne capta Brixia , quam amiſſo exercitu defenſare difficile

videbatur, & reliquarum inſuper urbium ad defectionem

fpectantium diſcrimen ſubirent ,addubitabant ; & Medio

lanenſibus ſuſpicio injeđa erat , ne Franciſci validiores opes

in ſuam perniciem verterentur. Quo timore ab eis fecre
to cohortatos Brixienſes fama eſt , ne ſe Franciſco dede

rent . Exorta inter eos fimultate, Veneris occaſio data eſt

de pace ( u ) cum eo agendi , quam fibi neceſſariam

iniqua etiam conditione ducebant . Itaque fædere inito

Lauda ( x ) oppido concello , & fimul tribus equitum mil-,

libus , & certa pecunia ( ) , fi in Mediolanenſes arma

verteret , ad triennium promiflis, ad eam expeditionem ho

minem cohortati ſunt, ut a ſe omnia belli pericula aver

tentes , Franciſcum novo , & minime facili implicarent

bello. Quibus pollicitationibus confiſus , bello Mediola

nenfibus indicto , auxilio Venetorum Papia , pluribuſque

præterea oppidis receptis , ipſam urbem ( 2 ) fame com

pulfam quam primum fe recepturum fperabat. At Vene

ti timentes , ne fi tantæ urbis ,
tantæ urbis taliſque regionis imperio .
potitus, non eum quem cupiebant, modum ftatueret cu
piditati : mutato conſilio , copiiſqué ſuis revocatis , de

nega i
N O T Æ.

( Proftravit , Navalem claffem , cui , Veneris eam agitantibus . Petr.Juftin . lib.8 .

,
ſubactam igne abſumpſit , deinde Michelet-i & captivos reſtitueret . Corius p.v.
tum apud Caravagium fuperavit , capris ( 9 ) Pecunia , tredecim aureorum millia
Guidone Rangono , Jacobo Catelano , in fingulos menfes promiffa . Ibid .

( - ) Depace cum eo agendi. Angelo Si- l in luburbio poftis, undique urbem circun
monetto pro Sfortia , & Jacobo Antonio dantibus , nihil importari poterat .
Marcello una cum Paſchali Maripetro pro
 HIST. LIB . VIII. 369

negata pecunia , ſocietátem cum populo ( a ) Mediolanenfi 1448

adverſus Franciſcum coierunt , Exiſtimabant enim cum

nequaquam fuis opibus id bellum geſturum diutius , &

ſimul libi perſuaſerant Mediolanenſes longo perfractos bel

lo , Venetorum potius , qui amici , ſociique eſsent, quam

Franciſci & hoftis , & irati imperio ſe, ſuaque permiſsu

ros . Hac defectione perturbatum Franciſcum , fuaſque

penſitantem vires , multaque animo rerum pericula ver

fantem , Coſmus Medices, vir præſtantiſſimus, maximis
in Reipublicæ pace , ac bello gerendis rebus verſatus con

firmavit , cujus pecunia (b ), opibus , conſilio innixus in

oppugnanda urbe perſeveravit ; majorique animo bellum

gerens, cam mulcis tandem feſſam calamitatibus , quam

vis renitentibus Venetis , populi excitato ( c ) tumultu , in

quo & ipfe legatus ( d ) Venetus , ut non fani conſilii

auctor, occiditur, ſe dedentem (e) capit , anno nono & 1449

quadrageſimo poft mille quadringentos ; e veſtigioque re

liquis locis , quæ ad Philippi regnum ſpectarent, in dedi.

tionem receptis, Ducis nomen ( f ) affumpfit . Conturbati

ea victoria Veneti , arbitratique Ducem ab adoleſcentia

bella ex bellis ferendo rei militaris ſcientia clarum , armis

ad cam diem , exercitibuſque ſuccintum , laudis , & glo

riæ cupidum ſibi propinquum haud fatis tutum rebus ſuis

fore : quo ille modo aut e ſtatu ejiceretur , aut reddere

Aaa tur
N O T Æ.

( a ) Cum populo Mediolanenfi . Henricum ( d ) Legatus Venerus . Leonardus Vene

Panigarolam Venetias miſeranc Mediola-
nenſes , qui ante Ducis pedes provolutus,
ne ſe civeſque ſuos Sfortiæ poteſtati permit-
teret , precatus eſt . Corius p.v.
(6) Cujus pecunia . Florentina Reſpu
blica 25.aureorum millibus Sfortiam prius
juverat, dein Colmus Medices majore auri
pondere eum fublevavit . Ammiratus p . II.
lib.z.
rius Marci filius , qui Mediolanenſes in
Sfortiam confirmaverae, occiſus eſt a Gua
(pare , vel Joanne Stampa civibus Mediola
nenſibus. Commenr. Pii II. lib. 3. Corius p.v.
(2) Se dedentem capit . Ducalibus infi
gnibus eialtro a populo oblatis. Commenti
Pii II. lib . I.
(A. Ducis nomen allumpfir . die XXV.
Martii ann. MCDL. Camp. Hif , Cremon ,

( c) Excitarosumiltu . 6b frumenti ino- lib.3.Cor. ibid .

piam .
 370 POGGII BRACCIOLINI

1450 tur infirmior, conſultabant. Igitur cum Alphonſo inita,

( 8 ) ſocietate, facultatem Florentinis, reliquiſque , qui ſo ,

cii in ea afcribi vellent, reliquerunt . Per oratores ( b ) quo .

que eos , ut ſecum ſentiant , hortantur. Omnis ea machi.

natio.co pertinebat, ut novus Dux , nondum firmato im.

perio , externa ope deſtitutus, armis parto imperio pelle

retur, ipſique Galliæ ſoli Principatum tenerent . Animad .

verſa a prudentioribus , & his paucis civibus Venetorum

mente in Senatu , obtinuerunt , ut oratoribus reſpondere

tur ( i ), cum pax ubique foret, nullo novo foedere opus

1451 effe . Quo reſponſo conturbati Veneti cum ægre ferrent

veluti ( l) certam prædam e manibus 2

ad belli curam , publico edicto ftatuerunt , ut qui in ſua

urbe , fuifque finibus negotiarentur Florentini omnes

pellerentur ( m ) , quos fecutus Alphonfus , fui regni

uſum & iis interdixit : quæ decreta inhumaniſſima (n )

viſa ſunt , & longe priori amicitiæ , fæderique contraria;
qua re admiratus eft admodum Florentinus omnis popu

lus ; a Venetis , quibuſcum pace juncti effent, & ad quo

rum ampliandum imperium nec laboribus , nec ſumpti

bus ſumma cura adhibita peperciſſent , iniquiſſimam le

gem promulgatam , cum fatis noſſent illorum opibus

auxilioque Brixia ſe , ac Bergomo , maximaque præter

ea

ir Ν Ο Τ Ε.

( 8 ) Inira ſocietate .Licet antea mari con- diolanenſe imperium e manibus ereptum ,
greffi fuiffent , attamen per Victorein Ma- ob auxilium à Florentinis Sfortiæ præfti
ripetrum foedus inierunt , ad quod confir- tum .
mandum ab Alphonſo Venetias milh Lu - ( m ) Pellerentur , diebus 20.ad diſceſſum
9
dovicus Todius , & Antonius Panormita , conftitutis .
Barth. Facius de Geft. lib.9 . ... , ( n ) Inhumaniffima bila ſunr . Quin im
(5) Per oratores , unum tantum orato- mo optimo jure facta , cum vigente pace ,
rem ,nempeMatthæum Vieturium Floren- Florentini Sfortiæ Venetorum hofti pecu
tiam miſerụnt Veneti , a Florentinis vero niam publice daridecreviffent. Quid ergo ,
duo Venecias iniſi, Jarnotius Pitcus ; & fi in fædifragos anjinadverfum fuit? Adde a
Lucas Albițius . Ammirat. lib 21... ! Florentinis legatos gratulatum Sfortia de
Reſponderetur. a Cofmo Mediceo ci adepto imperio mifios. Ammirat. lib. 22,
ve luz Reip.principe . Corins p.Vi ne Veneţis utax Scriptoribus .
( 1) Velusi certam pradam , Venetis Me
 HIST. LIB. VIII. 371

ea Galliæ parte poritos . Igitur Legati ad Venetos decre- 1452

ti ſunt percontatum tam inſolitæ , tam iniquæ rei cau

fam , & fimul expoftulata decreci immanitate , ut hor

tarentur ad pacem , & priorem amicitiam conſervandam .

At ii , qui jam fpe fibi victoriam defpondiffent , adi

tum ( 0.) ad ſe oratoribus, negata fide publica , ne quid

de communi quiete agi poſſet , prohibuerunt; quod etiam
apud barbaros culpandum videretur . Quibus rebus Flo

rentiam renuntiatis , deſperata Venetorum concordia , va

riiſque contumeliis laceſfiti , extemplo omni aliarum

rerum cura poſthabita, ut aliorum invidiæ , & ambitio

ni obviam iretur, ſimulque re ipſa démonſtrarent , pa

cem bello redimendam effe , vireſque confilio non deel
fe , fædus cum Franciſco , auctore & ſuaſore Cofmo , li.

cet mulcis adverſantibus , renovant ( P ) ; quo haud dubic

Florentinæ Reipublicæ falus ſtetit . Nam li Venetis hæfil

fent, Dux procul dubio in novo imperio , & viribus ex.

hauſto fuccubuiffet , ex quo & nobis poftmodum illo

rum arbitrio parèndum erat . Venerant interim in Vene
torum , Alphonſique ſocietatem Sabaudiæ , Monferrati

Carpique ( quorum oppida Parmam cingunt ) Principes ,

conveneratque inter eos , ut Florentinos longe inferiores
bello Rex , ipfi Ducem tanquam eorum viribus im

parem , adorirentur, ea fpe ut tot finitimis hoftibus cir

cumventum facile debellarent. Quapropter copiis in 1

num ( 9 ) contractis, rebufque omnibus ad bellum necef

ſariis comparatis, flaveſcentibus frugibus agrum Cremo

nenſem populantur. In hos Franciſcus, Ludovico Gonza
Ааа
ga

N O T Æ .

( ) Aditum ad fe oratoribus, & c. prohibue- munidefenfione . Amm . ibid .

runt. non enim infcio Alphonſo Rege foe ( 9 ) Copiis in unum contrattis . quinde
derato cum Florentinis communicare lice- cim equitum ,& fex peditum millibus . Pellen
bat . Ammirar, lib.22 . Juftin .Hift, Ven , lib.8 .
61 ) Ronovani e ad apnos decem pro com
 372 POGGIT . BRACCIOLINI

1452 ga Mantuæ Regulo in amicitiam recepto , delatus , exer

cituque in hoſtium fines traducto , primo impetu Bimam ca

ftellum , quod Aumen Olium ponte jungit , ut tranfitus

fluvii ad hoftem pateret , de Venetis capit' , pluraque ( r )

deinceps caſtella expugnata occupat : inde ſtructa acie for

tunam belli tentaturus ad hoftes pergit , ca fpe , ut vi

ctoriam parta ingenti præda conſequatur, cum apud il

los nullus eſſet certus ( D) exercitus dux : fed viciflim plu
rimi imperarent . At illi prælium detrectando , bellum .

que trahendo , ac cunctando ſuas res firmiores fore arbi

trantes , omne certamen conſulto evitabant : utque præ

liandi fpem præciderent , paludes , quæ Brixiam , Bergo

mumque interjacent ,petunt , co animo , ut nulla rerum

conditione diſcrimen fortunæ committant . Franciſcus plu

ribus de Brixienſibus caftellis captis , caftriſque ( 1 ) in

conſpectu hoſtium politis , obſervaturus fiqua pugnandi

occafio forte offerretur , aggredi nullo modo illos pote

rat , cum & copiæ fuæ iis oppofiræ , qui cum Veneris ſen
tiebant ,pluresin partes diſtractæ , & hoftium caftra val

lo , ac foſfa egregie munita , & falous occupati eſſent .

Haud parva tamen ea æftate jactura ab Alexandro Ducis

fratre accepta eſt , qui cum mille equitibus Laudam ur

bem profectus, ut eam omnem oram rucam ab hoftium

incurliope redderet , provideretque ne quid detrimenti

caperent , magnam equitum partem incuria amiſit. Nam

confecto ferme itinere , cum prope pontem Cerreti con

ſediſſet, nulliſque firmatis ſtationibus , nulla infidiarum

habita cura , vagi, diſperſique equites quietem in orium

refo

Ν Ο Τ Ε.

( 5 ) Pluraque deinceps caftella . Pradelbo- lem Leonefium , & quidem celeberrimum ,

inum , Manerbium , Quintianum & c . conftat ex Petro Just . lib . 8. & Pigns lib. 7.
Plas. Hift. Mant, lib.6 . Plat. Hift. Mant, lib.6.
certus exercitus
Nullus effetduccin
eum( Venctorum tunc fuite . Cer I cialis Caftrione in conspectu , & c.ad Quinn
dux Genti

1
 HIST . LIB. VIII. 373

reſoluti fumerent eos aggreffi de improvifo hoſtes 1452

( n ) nullo certamine ſuperant . Alexander facto fuorum

globo , viaque ferro patefacta , manus hoftium effugit : hi
CO
quoque, qui pabulandi cauſa procul profecti erant ,

gnita fuorum ſtrage , evafere, reliqui omnes capti . Ea vi

ctoria admodum lætos hoftes, ac præ gaudio laſcivientes

fortuna haud multo poft mentem mutare coegit . Alexan

der enim cupidus præterita damna reſarcire, ac acceptam

ulciſci injuriam , cum coſmet a quibus detrimentum ac

ceperat ad loca paluftribus aquis tuta divertiſſe comper

tum haberet , copiis de imagro , quas pro tempore po

tuit , paratis, plures ſarmentorum , atque arbuſtorum fa

ſces fecum deferre peditem jubet, quibus in aquam con

jectis locum pervium pediti facit: equites aquas ſuperant .

Cum hoftes dormientes comperiſfent , ignis tormentorum ,

pulvere adhibito, in tentoria pallim jactus, ſubita flamma ta

bernacula corripit: equi, impedimentaque ſingula , mi

lites quoque per multi miſerabiliter igni pereunt , plures

ſeminudi , inermeſque per devia & nox erat intempe

fta , evadunt . Alexander maximo Venetorum damno

jacturam ulcus , qua venerat rediens ad fratrem ( x ) rever

At in Etruria Ferdinandus Alphonſi Regis filius ex
titur .
forma fæderiscum decem millibus ( y ) equitum , quatuor

peditum Federico ( 2 ) Urbini Comite exercitus duce in

agrum Corronenſem deſcendit . Erat enim id temporis

Ferdinandus adoleſcens, & illius conſilio regebatur . Nam

præter cloquentiam fummam , ac humanitatem , pluri

mas

NO I Æ .

( - ) Hoftes · Carolus Montonius Brac- equitum refert Barthol. Fasius de Geſtis Ah

chii ilius Venetorum præfectas Alexan ! ph. lib.9. O &to equitum , & quatuor pedi
drum Sfortiam ſuperat , Sabell. Dec.3. lib.s. Ttum millia Plaina Hift. Mant,lib.6. Viginti
( x ) Ad fratrem Franciſcuin Mediola- pedicam , & fex equitum millia Collenutius
ni Ducem .
A Coſto merito objurgatus.
( 1) Decem millibusequitum,quatuor pedir 16.) Federico Urbini Comite . Huic Bapti
tum . Duo tantum peditum , & fex millia fta Poggius satris Hiftoriam dicavit .
 374 POGG11 BRACCIOLINI

1452 mas corporis, animique dotes egregias a natura tributas ;

rei militaris fcientia in illo homine principatum obrine

bar , adeo ut omnibus ætatis fuæ Ducibus par haberecur :

Nam conſilium in agendo , celeritatem in conficiendo

prudentiam in judicando quis ignorat ? quæ omnia tanta

in co erant , ut aliquem ex priſcis illis fummis viris cun

& tis imperatoriis artibus inſtructum ca tempeſtate repræ

fentare videretur . Sub hoc duce Ferdinandus in militianı

profectus late ea regione populata , Aretium verſus iter

ingreffus ad finiftram flectens, Fojanum Aretini agri op

pidum , quo fibi velutiſedem gerendi eligeret belli, obli
det : oppidani ( a ) cum conſtanti fe defenderent animo ,
mulierum quoque
mira elfer virtus , viriſque haud inferio
res fortitudine fe præberent , tandem poft quadrageſimum

obſidionis diem magna ex parte confractis muris , Viris,

ac feminis laffitudine , ac vulneribus confe &tis , deſperato

( 6 ) ſubſidio ſe ei dedidere . A Florentinis interea creatis

( c ) Decemviris , equites , ac pedites ad fex millia fcri

buntur , in quibus Aſtorgius Manfredus , Sigiſmundus

Malateſta ( d ), variique inſuper equitum nobiles ductores
accepto ſtipendio auxilio venere . Ferdinandus relicto Fo

jano , impoſicoque ( e ) præſidio , per agrum Senenſem a

quibus ob Florentinorum odium fovebatur , populara,
omni qua tranſibat ora finitima , in agri Florentini finibus

ad arcem , quam Rencinam vocant , pervenit , qua ſe

primo
Ν Ο Τ Ε .

( * ) oppidani. Petrus Somma cum CC . Franciſcus Orlandus , Julianus Particini ,

militibus oppidum tuebatur.
( 6 ) Deſperato fubfidio . Pactus enim fue- 22.9.68.
rat Petrus Somma ,ſe Ferdinando oppidum
dediturum , niintra o &to dies auxilium ſu-
perveniret , Ammirat. lib.2.2,
6 ) Creatis Decemiris , non hoc anno ,
fed luperiori. Hi fuere Cofmus Mediceus ,
Nerius Capponus , Angelus Acciajolus ,
Lucas Albitius , Otho Nicolinus, Caftellus
Quaratelius , Dominicus Boninſegnius
& Bartholomæus Franciſci . Ammirat, lib .
( d ) Malateſta , nec non ejus frater Do
minicus Cefenæ dominus , Angelus Simo
netta Michael Cutiniola Thaddæus
Manfredas, Carolus de Oddis , Clemenijo.
nusp.11. lib.9.
( e ).Impofitoque preſidio . Quadringentos
rum equitum ..
 H IST. LIB. VIII. 375

ptimo die præfecti deditione capta , ad Caſtellinam qua. 1452

tuor millibus paſſuum arci propinquam caſtra poſuit

nulloque intermiſſo tempore variis tormentis oppidum

oppugnat · Sigiſmundus exercius dux cum omnibus ( F)

copiis ad montem , quem Imperialem vocant , Bonitio ( )

imminentem , caftris poſitis , eum præcipue locum fi

bi delegerat , tum ne caperetur ab hofte ( nam facile

communiri poterat in totius oræ illius perniciem ) tum

ut præſto poſſet , ſive Piſtorium , live
quam aliam par

tem peteret hoftis , obviam prodire , obftareque, ac ex

crema veſtigia carpere , ne longius vagarentur . Oppi
dum interim non fatis valido præſidio firmatum cum

nullo reſpiramento ad quietem at

dato variis operibus
que machinis oppugnaretur , timerent vero plurimi , ne
diutina obſidione , ac laſſitudine confecti oppidani defice

rent , Aquilanus quidam vir magni animi , cognomento

Travaglinus , pedibus ſtipendia fáciens , multis oneratus
promillis, turma peditum ex omni numero ſelecta , fimu

lata ab hoftes fuga, non multos poft dies obſervato tem

pore in oppidum improviſo confugiens & obleforum

confirmavit animos, & adverſariorum debilitavit. Itaque

amplius menfem omnibus fruſtra tentatis , hyemis intem

peric - fatigati, illius potiundi ſpe abjecta retroceſſere , fo
ſuraque oblidione, ac motis inde caftris ,qua proficiſceban
cur regionibus late vaftatis , in Senenfium loca mari pro
pinqua , ubi commeatus , & pabuli copia abunde erat ,
in hiberna conceſſere ; quibus ex locis crebræ in Florentino

rum agros a Ferdinandi exercitu , quibus fola præda pro

ſtipendio erat , incurſiones per hyemem factæ : Ab Al
phonſi quoque claſſe agri Volaterrani arx munitiſſima
Vada
Ν Ο Τ Ε.

i cum omnibus copiis. Ad fex hominum pafc(8)

ha, Bonitio.
Goog. ubileu
de Et
Poggio
ruria .Bonitio . Brier.
millia . Plarin , Hist , Mant, lib.6 .
 376 POGGIT BRACCIO LINI

1452 Vada nomine , præfe& ti (h ) proditione capta , qui pecu

nia accepta , hoftes , ut primum in conſpectum vene

runt , admifit. Dum hæc aguntur , Florentini cum grave

ducerent folos ſecum Mediolani Duce tantam rerum mo

lem ferre ( nam contra Alphonſi , Venetorumque opes

terra marique pollentium pugnandum erat ) in ulterio

rem Galliam ad Regem ( i ) , cujus majores plurima in

corum Rempublicam beneficia contulerant , lummaque

illis amicitia affecti fuerant, legatum Angelum Acciajo

lum (1 ) equeſtris ordinis civem ampliſímum ; & ad

omnes tum pacis , tum belli artes prudentiſſimum , Re

gique admodum notum mittunt : cujus ( m ) oratione

Rex motus cum Florentinis , & Franciſco fædere icto , cum

audiſſer Sabaudiæ Regulum conjunctis Allobrogibus ſum

ma cura cuncta parare , ut Mediolanenſi bellum infe

rant, cum duodecim equitum millibus magnis itineribus ,

quo illorum motus compeſceret , ad Rodanum pervenit

quo ex loco extemplo certis nunciis negotio dato , litte

ris bellum iis indicit , ni arma deponant , & ab injuriis

deſiſtant. Mirari ſe fummopere aciem eos adverſus illum

ftruere , qui ſecum fædere junctus eſſet . At illi inſcios ſe

1453 ejus fæderis teſtati , mature imperio paruerunt . Tanti

Regis profectio tum ad falutem , tum ad belli famam ,

quæ plurimum ad victoriam valet , multum Duci contu

lit. Sequens annus, & rebus geſtis & pace , quæ bellum

fecuta eft, inſignior fuit, Angelique ( n ) opera, qui ora

tor in Galliam acceſſerat , Renati Regis ad Italiam adven

tus
Ν ο Τ. Α.

( b ) Prafe£ ti. Rubei Atravanti Florenti- J.derant enim Florentini , fi Renatum Ande
nicivis , qui Olcinæ claffis imperatori cum gavenſem Ducem , & jam Neapolitanum
octingentismilitibusarcem obfidere fingen - Regem , fibi auxilio mififfet , fe fuam ope
ti ultro fe dedidit . Ammirat.lib.2 2.P.74. ram ad regnum recuperandum illi præftitu
( i ) Ad Regem . Carolum VII. ros , Ammirar , ibid .
Franciſco (n ) Angeliqueopera . Acciajoli , qui rur
Venturio . Ammir, ibid. ſus in Galliam una cum Mediolanenſi lega?
( m ) Cujus oratione Rex morius . Spopon-d.co miſſus fuerat ,
 HIST. LIB. VIll. 377

tus ſecutus eſt . Qua ex re ſecundiores res Ducis factæ , 1453

ad quærendam æquis conditionibus pacem proclives Ve

netos reddidere . Interea cum hiberno rigore terra late ni,

vibus operta , Dux exercitum in loca quæ de Venetis ce

pilſet, in hiberna diſtribuiſſet, ac Mediolanum petiiffet ;

vere appropinquante a Decemviris major, quam antea , fit

belli apparatus, Alexandrumque Sfortiam data pecuniai
cum mille quingentis equitibus in Tuſciam accerfitum

copiis ſuis conjungunt. At Renatus, cui perſuaſum ab

Angelo erat , auxilia fua , auctoritatemque maxime ad

victoriam conferre, in qua & ſua quoque res verſaretur
cum debellatis Venetis facile Florentinorum , & Franci

ſci opibus in Neapolitano regno omnia perturbari poffent ;

ac recuperari, quod non multo ( o ) ante tempore ab Al

phonſo ablatum fuerat ; duobus electorum equitum mil

Jibus comparatis , ac egregie omnibus rebus bello necef

ſariis inſtructis ( cum quæ offerebantur , vero ſimilia vi .

derentur ) æſtatis initio Alpes ſuperaſſet , ſi per (p ) Sa

baudiæ Ducem , qui auro a Veneriscorruptus, ſaltusomnes

per quos tranſeundum erat , occuparat , licuiſſet. Qui cum

diutius a Renato nullis precibus feci poſſet , fruftraque
litteris , & oratoribus tempus terere appareret , neceſſita

te urgente , diverſo itinere profectus, æſtatis in fine Sao .

nam , inde . Genuam mari cum paucis '
, atque ad Franci
fcum venit . Equites poſtmodum Ludovici , Caroli Septi .

mi Galliæ Regis filii opera, qui ſe ducem illis advenien

tibus præbuit , in Italiam deſcendentes, ſe ſc Renato jun

xere ; qui copiis cum Franciſco junctis, in Brixienſi agro ,

; : Bbb eodem

Ν Ο Τ Ε:

0 ) Non mulro ante tempore : anno , Neap.lib.6.

MCDXLII. Junio menſe , Neapoli po- 1 . ( ) Per SabaudiaDucem . Ludovicum ,
citus eft Alphonſus, per aquæductum mili- Amedei filium . Pingonius Auguft, Taurin
tibus urbem ingreflis . Collenutius Hif . Hif ,
 1
378 POGGIL BRACCIOLINI

1453 eodem in loco , quo priori anno caftra ( 9) polucrunt :

Veneti vero dedica opera omne cerrandi diſcrimen evitan

tes , & ipſi quibus ( ) antea paludibus, firmarunt caſtra ,

eo confilio , ut diuturnitate belli pecuniis exinanitum

& laſſitudine affectum Franciſcum deficientibus viribus de

bellarent, & quod proximo anno ſperarant, præfenti præ

ficerent. Diutius itaque cum Jacobus ( 1) Piccininus, Ni

colai filius , paterni nominis gloria , & rebus geftis clarus,

florente ætate juvenis, confilio vero , & animvindoleegre.

gius Veneti exercitus dux , & Franciſcus Sfortia ſuſpenſis

animis ſtarent ex alcerius fa &tis conſilia ſumpruri, Florentini

valido confecto exercicu (t) , in quo ad ſex equitum ,totidem

peditum millia cenſebantur, omni ſtudio intenti , ut quz

amiſerant recuperarent , quamprimum per anni rempus
IN

facultas data eft, eductis in campum copiis primi Renci

nam profecti , obſeſſam parvo poſt tempore recipiunt. In

LL

TE
de copiis omnibus Fojanum ductis , prope oppidum caftris

poſitis, illud firmis præfidiis obfident. Sexcenti ( u ) regii

cquires ; pediteſque mænia ſumma vi defenſabant . Poft

paucos tamen dies variis oppugnationibus , ſed maxime

lapidibus, quæ a tormentis conjiciebantur , effracta porta ,

disjectaque murorum parte , titubantibus regiis , defen

fionemquc deſperantibus , impreſſione facta , oppidum eſt

una cum præſidio captum . Direpris bonis , prædavictori
I til bus conceira , caftellum libidine', atque avaritia militari

incenſum eſt , hoftes ad unum capti . Spoliato incenfo

que

C Ν Ο Τ Ε.

( 9 ) Caftra poſuerunt . apud Manerbium , fuerat. Justin , joid.

per caduceatorem bello indicto . Pert. Just.
Hift. Ven . lib.8.
( v ) Quibus antea paludibus , quae Bri- j
xiam , Bergonumque interjacent .
( Jacobus Piccininus, qui in defuncti
Gentilis Leonellii locum a Senatu ſuffectus
( 0 ) Exercitu . Emanuelem Appianum
Plumbini Regulum cum 15oo.equitibus nu
perconduxerant . Ammiras, tib.22.
( ) Seegenti, Quadringenti cantum , ut
fupra adnotavi .
 HIST. LI B. VIII. 379

que oppido , cum equitum præfe &ti ( neque enim dux 1453

unus erat certus ) ſingulis ferme parere alteri, aut fubeffe,

renuentibus , parum in bello adminiſtrando concordes ,

malle trahi rem , quam pro victoria decertare viderentur ,

inſtantibus Florentinis legatis , quos varios etiam ſuperiori

anno Decemviri deſtinarant, ut eorum confilio gereretur

bellum , tandem in æftatis fine ad Vadam recuperandam

abeunt . Obſidione poſita, cum hoftibus neque animus,

neque vires ad defendendam ſua ope arcem diutius fup

peterent , poft menſem deſperatis auxiliis fuam rerum

que fuarum ſalutem pacti eam tradidere , quæ diruta eſt ,

nequando in pofterum hoftis receptaculum eſſet. Hoc ap

paratu , atque his viribus per Ferdinandum ac Federi.
cum capta , in poteftatem redacta ſunt , In Gallia vero

Franciſcus, cum in hoftium agro diutius fuiſſet , ac non

nulla de Venetis oppida ſub ſuo redegiſſet imperio , in eo
folum verſabatur ut caſtra caſtris conferret ac fignis

collatis pugnaret · At Veneti in caftris otioſi ſedentes

bellum detrectando , trahendoque Ducem inopia confe

ctum diutino bello facile vinci poſſe arbitrati , in aciem

copias educere, ac fortunæ ſummam rerum committere
non aufi , exercitum intra munimenta continebant . Ves

rum autumno appropinquanțe cum duobus maximisexer.

citibus caftra in conſpectu fere habentibus æftatem omnem

tranſegiſſent, Renatuſque auxilio veniſſet , neceffitate acti

tabernaculis correptis , ac in quo diutius fteterane, loco

derelicto , commeatus gratia Veronam verſus juxta Bena

cum conceſſere : qua ex're Franciſco facultas data eft , ut

omiſſa omni decertandi cura , ad Brixiam occupandam

mentem converteret : quod fieri poffe tantis viribus con

junctis non magno labore exiſtimabat. Itaque caſtriscum

Renato moris , Urceos oppidum ' nobile obfeſſum , ſum

mis expugnatum viribus ad deditionem compulit : Pon

Bbb tem
 380 POGGII BRACCIOLINI

1453 tem Vicum , qui ab eo defecérát, vi captuni præda militi

conceſſa diruit , brevique omnem Bergomenfem , ac Bri

xienſem agrum tanto terrore , ac tumultu involvit , ut

partim metu , partim Venetorum odio caſtella ad quadra

ginta occuparit , ac in fidem ſuſceperit. Jamque ſumma

hyems aderat , & Rex ob aeris intemperiem Mediolanum

conceſſerat : Franciſci tamen animus victoriæ cupidus >

Aſulam oppidum opulentum obſidere , atque expugnare

ftatuerat . Bis cum exercitu co proficiſcentem tanta nivi
um , ventorumque , atque imbrium vis ingruens militum

oculos , oraque verberantium ſuborta eſt , ut præ frigo

re )
ac tempeſtare retrocedere , & fententiam mutare co
geretur. Itaque copiis ad caftella de hofte capta in hiber
na deductis , Renatus cum ſuis in Galliam relicto Johanne
filio rediit . Conſtans inter omnes fama eſt , fi Renato

( x ) liber ad Italiam patuiſset aditus , adverſam ejus belli

fortem Veneris ſubeundam . Nulli enim dubium videba

tur , quin , ſi vere novo Renati copias Franciſcus ſecum edu

cere potuiſset , loco in quo ſe tamdiu Veneti continue

rant, ut poftea contigit , pellere eos , & longius progredi

compuliſset: quo pacto Bergomum , & Brixiam cogente

fame, auxilioque deftitutas facile expugnaſset . Illud quo

que nequaquam ambigitur , ſuis tantúm viribus Franci

ſcum Venetis imparem , haud longiori tempore tantam

vim belli potuiſse ferre; præſertim Florentinis tam graves

in milites fumptus jam aperte detrectantibus : frequens

præterea erat opinio , qui primi hibernatum iſsent , veluti

ſuis diffidentes rebus pro victis habitum iri . Utrinque

tum ad præſidia adverſus hoſtes, tum ad hibernandum

traducto exercitu , raræ per anni tempus excurſiones in a

gros
N O T Æ.

( * ) Si RenaroAber c. a Ludovico Taurinorum Duce , ne in Italiam Renatus de

fcenderet , aditu prohibitus eft .
 HIST. LIB. VII . 3.8.1

gros hoſtiles factæ . Sopierat frigus omnium fere mentes , 1454

& quafi laborum pertæſi pacem plures appetebant : cum
Nicolaus Pontifex maximus inſita otii , & quietis ( y ) cu

pidine , ut tandem ſi poſſet Italiam pacatam redderet, ac

bellis finem imponeret , cunctarum partium oratores ad ſe

vocat . Ad quem a Florentinis Johannotius Pittus , & Ber

nardus Junius equeftris ordinis viri mittuntur . Sed adeo

adverſa invicem petita ſunt , ut diu fruſtra quæfita fit ,

neque fpes facta , pacem repugnantibus iis , quibus odio

erat, componi poffe, Rege bellum protrahi exoptante ,

novaſque adjiciente in diem leges , ac multa ad bellum

pollicente, quibus Venetos ab ea cogitatione averteret

At illi Regis calliditate perſpecta , arbitrantis aliorum

diſſenſiones & calamitatem auctoritatem vireſque fi

bi adjecturas, diverſis rationibus eam quæfiere . Et ſum

prus enim belli , & licentiam exoſis militarem , cum victo

riam defperaſſent, pacis inceſſerat cupido : iiſdem dificulta

tibus & Ducem , ' & Florentinos implicari , diſtinerique

cenfebant. Non enim jam occulte , fed palam Florentiæ

audiebantur voces bellorum impenſam execrantium , eoſ

que deteftantium , qui belli quam pacis dicerentur cupi

diores . Pacem igitur omnibus exoptantibus , -temporum

infuper , in quibus res omnis confiftit , opportunitare confifi

Veneti, Religiofum ( 8) quendam probum ( ut duce

bant virum ) regio oratore ( a ) , qui cum Venetiis bel

li , quam pacis cupidior degebat, infcio , ad Franciſcum ,

- mittunt, qui animum ejus pertentaret : quem cum quie

tem haud horrentep retuliſſet, in eademque ſententia Flo

ren

NO T Æ . ,

. ut pace inter ( 2 ) Religiofum quendam . Fratrem Leo

Chriſtianos Principes firmata , eos in Ma- nem Camertem . ut Corius p.v.
hometem , qui nuper Byzancio potitus fue- ( * ) Regio oratore , Ludovico Podio .
i a .
, excitarer | .
 /

382 POGGI1 BRACCIO L INI

1454 rentinos eſſe pro certo haberent, per eundem de conditio .

nibus agitant , ac demum ſecreto fædere cum varia o

mni ex parte poſtulata eſſent, conveniunt , miſfoque ad

Franciſcum oratore , doctrina , & probitate claro , Paulo

( 6 ) Barbo Pontificis Eugenii Nepote , pacem , in qua &

Florentini per ( c ) oratorem , qui apud Ducem erat , acceſ

ſere , firmant menſe Aprili , anno quarto & quinquage

ſimo ſupra mille quadringentos, ca præcipue lege, ut Bri

xienſis , Bergomenſiſque agri per Franciſcum capra , Cre
monenſis vero a Venetis occupata illius imperio parerent,

cui ante bellum ſerviverant: utque exules captivique fa

& ionum , ac civilium feditionum caufa facti liberarentur,

bonaque ( d ) ſua recuperarent , ac frui illis libere pol

ſent , ſociique , ac fæderati utrinque dicti eodem jure ,

quo ceteri tenerentur . Mulca ( e ) præterea , ut omnium

bellorum femina , & injuriarum cauſas collerent; quæ ut

minime neceſſaria omittenda viderentur , aſcripta . Paci

vero ut auctoritas , dignitaſque adderetur , oratores ad

Venetos decreti funt, Johannotius Pandulfinus equeſtris or

dinis , & Petrus Coſmi filius, viri primarii civitatis , qui ex

ponerent : Non videri ſatis ad communem quietem pacem eße

conftitutam , fed focietatem inſuper., @ priftinam amicitiam
culpa temporum intermiſſam communis utilitatis caufa reno :

vato fædere ſtabiliendam effe. Nam duabus Rebuſpublicis idem

ſentientibus neminem in Italia formidandum , aut exiftiman

dum quempiam in futurum novas res moliturum . Ita pace

diutiffima frui utriſque civibus licere . His dictis , cum quæ

affera

Ν ο Τ Ε.

( ) Paulo Barbo . Petri Barbi fratre , qui fab Alphonſo non recuperarunt , ut Ammia
deinde Pontifex electus fuit , Paulus II. vo- ratus in fine lib.21.p.78.
catus , anno MCDLXIV . ( c) Multa preterea , inter quæ , ut Caro
( c ) Per oratorem . Dietiſalvių Neronem . lusGonzaga in priftinum dignitatis ac be
( d ) Bonaque fua recuperarent . Florenti- nevolentiz ftatum a Ludovico reftituere
niCaſtilionem Biſcariæ , & Gavorranum tur . Platina Hift, Mans,lib.6 .
 HIST. L 1 B.VIII 3.83

afferrentur ,vera apparerent, novum foedus , focictatemque 1454

cum eis , ac Mediolanenſi ( f ) coierunt , quibus compro

bandis locus Regi (8 ) eft ſervatus. His petactis, viſum

eſt æquum eſſe ad Alphonſum honoris gratia legatos a

ſingulis decerni , qui hanc communem Italiæ pacem in
eundam cum ceteris fuaderent, ne , nulla de majeftate ſua

mentione facta , ſe ſpretum queri poſſet , neve cui dare

tur occaſio turbandi ocii , aut de novo bello cogitandi .

Itaque a Venetis ( h ) , & Franciſco ( i ) oratores , a Flo .

rentinis vero Bernardus Medices , & Dietiſalvius Nero

miſli. Pontificis quoque nomine Dominicus ( 1 ) Sanctæ

Crucis Cardinalis Firmanus , vir ſummæ prudentiæ , at

que auctoritatis, ut cohortando , monendoque apud Re

gem pacis , & concordiæ arbiter eſſet , Legatus eo profi

ciſcitur. Cum omnes Neapoli conveniſſent , diutius reagi

tata , cum mulræ injectæ diſſenſiones legatorum ſapientia

ſublatæ effent , pax tandem , cui & Pontifex ( m ) aſcribi

voluit , eademque fæderis lege teneri ,conſtituitur , non

nullis ( n ) , quæ ad Regem pertinerent, conditionibus addi

tis. Id inter cetera decrecum , ut fiqua impoſterum diſcor

dia inter cos quocumque modo excitaretur , Pontifex ejus
judicandæ jus , poteſtatemque haberet ; neque cuiquam

arma adverſus alium ſumere jus eſſet , niſi poſtulato

prius ,

Ν Ο Τ Ε.

( ) Mediolanenfis , qui hac de cauffa ( 1 ) Dominicus .Capranica ,vir ſanctitate

Guernerum Caftilionenfem , & Nicolaum
Arcimboldum legatos miſerat . Ammirar.
Hift . Flor. lib.23.
(8 ) Regi . Alphonſo .
( b) A Venetis . Hieronymus Barbadicus,
& Zacharias Triviſanus .
( 0 ) A Franciſco . Bartholomæus Viceco-
mes Novarienfis Epiſcopus , & Albericus
Mallectus .
clarus , cujus vitam pereleganter ſcripſit
Baptiſta Poggius , quæ habetur in Miftell.
Steph . Balutii 10.3 .
( m) Pontifex afcribi voluit , ut ſocius , &
ut fequefter.
( n ) Nonnullis e, nempe ut Alphonſo
in Genuenfes , ac in Sigiſmundum Malate
tam arma movere liberum integrunquc
eſſet ,
 384 POGGII BRACCIO LYNI

1455 prius , expectatoque Pontificis decreto . Data publica per

omnes fide , jurequejurando ſancita , pax ? a ) denuo

em
Neapoli firmatur, anno ferme poſt ſuperior pacem .

I N

N 0 T :

( 0 ) Pax denuo Neapoli firmatur . Iiſdem fuerat , paucis tantum verbis ad regian ,
conditionibus ; quibus a Venerisapud Lau- oftentationem mutatis, ut adnotat Barth .
dum cum Franciſco , ac Florentinis factas Facius lib.1o. de Geſtis Alpkis

FINI S.

:
 I N D E X

NOMINUM AC RERUM

In quo adverte , litteram N. ſignificare Notas ,

V. vero Vide .

А nis fpoliatur. 101.

Angelus Acciajolus . 376 .

Ægidius
39. n . Tuſculani Epifcopus · Angelus Pergulenfis
Pardulehis victus , fuzat 1
fugatuſ
Albericus Barbiani Comes . 126. Flo que a Florentinis . 168. Zagona
rentinos invadit . 127. Panzanum ram obfidet . 217. Vincit Carolum
capit . ib . Malateſtam Florentinorum du
Albericus de Cunneo . 217. & ib . n. cem . 218.
vincitur a Micheletto . 284. fufpe- Antonius Adornus Genuæ Dux . 114.
&us eft Philippo..285 . & ib . n. duas naves mittit contra Florenti
Albertaccius Ricaſolanus Florentino nos . 117
rum dux . 16. 17. . Antonius Luſcus . 211. & ib . n.
Albertorum familia . 122. Antonius Petruccius Senenfium no
Alexander V. Pontifex . 189. & ib. n . mine milites ſcribit . 268. Guini.
Ludovicum Andegaviæ Ducem de fium Lucæ tyrannum capit . 273.
clarac Apuliæ Regem : 190. mo aſperum reſponſum dat Florenti,
ritur . 191. V. notas 190 . norum legatis. 279.
Aloyfiụs Aldobrandinus Confallone-. Antonius Pontadereus . 272. Vinci
rius . 48. n. tur in Etruria a Tolentinate . 294 .
Alphonſus Neapolis Rex Trojam , Antonius Porrus . 160 .
aliaque Sfortiæ oppida occupat Antonius Scala Veronæ Princeps 7
354. Bellum movet Florentinis 85 .
364. Navali prælio Florentinos ſu- Antonius Vicecomes . 156.
perat. 364. Pacem cum Florenti-. Archiepiſcopus Mediolanenſis Bono
nis facit . 366.
niam emit . 7. Appetit imperium
Alphonſus S. Euſtachii Cardinalis Bo Etruſcorum . 7. Poft Maffeum Me
nonize Legatus. 204. diolanum habet . 8. plures urbes
Ambianenſis Cardinalis . 75. quis fue ſuo adjicit imperio . 8. & 9. Bel
rit . 75 : n . lum in Florentinos molitur . 9. Pi
Amedeus Allobrogum Dux . 239. & ſas legatos mittit . 17. Pacem cum
ib. n. Mediolanenſem agrum de Florentinis ſociiſque facit 23
populatur . 248. Quibus conditionibus . ib. n. Mori
Ammiratus caftigatus . 45. n . 150. n . tur . 24. Ejus hæredes . 24 .
Andreinus Ubertinus'. 136. omni ma- Aſculum deficit a Pontifice. 54.
jorum fuorum imperio a Florenti- Aſtorgius Manfredus · 312. Floren
Cc sino
 IN
tinorum dux una cum Sigiſmun- Bertoldus Urſinus Soanæ Comes Flo
do Malateſta 374 .
Aulejus. y . Joannes .
Althaſſar S. Euftachii Cardina- Bituricenſis Bononiæ Legatus . 41 .
B . :
ce Pontificis nomine fædus init
157
Balthaſſar Ordelaffius Forumlivii oc-
cupat . 53
Baptifollis arx . 99.
Baibarinum a Mediolanenſibus ca-
ptum . 15.
Bardus Reétafides . 151.
Barnabas Adurnus . 291 .
Bartholomæus Ciampolinus. 177.
Bartholomæus Valorius . 180. 209.
Orationefo habet ad populum Flo
rentinum , 210 .
Benedi& us XIII. Antipapa . 125. &
ib . n . 179. & ib . n .
Benedi&tus Mangiadorus. 126.
Benghius Bondelmontes. 29. Brito
nes milites à Pifanis conductos ſu-
perat . 29 .
Berardinus Ubaldinus . 223. Vinci-
tur , & câpicur a Guidone Torrel
lo . 224
Bernabos Vicecomes . 30. Pifanis au
xilia mittie - 30. Bellum movet Flo
rentinis cujus initia , & caufsæ .
35. 36. 37. ejus in Sacerdotes &
Ecclefiam odium . 48. infignis cru .
delitatis exemplar . 48. 1.cum Flo
rentinis fædus init . 52. In carce
rem conjicitür , & veneno oecidi
.
rura nepote . 84.
I vincitur in decarida
Bunardines Tolentinate .
Etruria a Proligperdux
294. quis fuerit. ib . n .
Bernardo Aquitanus Florentinorum
dux 125. Vincitur & capitur a
Mediolanenfi exercitu : 150 .
Bernardus Medices . 383 .
DE X
rentinorum dux . 165. dimiflus .
166. & ib. n .
Bettonium captum & receptum ...23.
Bertus Biffolus . 65 :
Biordus Michelottus . 90. & ib. n.
Joannis oppidum capit · 41. Pe
trus di &tus. 41. n.
Blondi narratio non probata . 242 .
n. Blondus rurſus caſtigatus . 248.
n. Non ſatis memor . 328.
Bonifacius Lupus Florentinarum co
piarum dux . 26. qua de cauſa im
perio privatus . 26. n.
Bonifacius IX . fædus init cum Flo
rentinis . 154
Bononienſes a Pontificis Legáto defi
ciunt. 55. eorum ftudium liberta
tis retinendæ . 66. & 67. Parent
Joanni Bentivolio . 138. fubjiciun
tur Galeatio . 151. Pontificis Lega
to ſe dedunt. 158. A Pontifice de
ficiunt . 303 3
Brachius Perufinus . 203.
Brietius caftigatus. 190. n . >
Britonum crudelitas . 67. & 68 .
Brixia occupatur a Pandulfo Malate
ſta . 160. quomodo . ib. n Situs
ejus deſcribitur . 233. Capitur a
Carminiola . 236. Oppugnatur a
Piccinino , fed non expugnatur
321. & ſeqq.
Brixienſium fæminarum virgus . 322 .
8 323 .
С
CGI habuit
jus .. . 297.
Disitatu gentandæ laureze
Calenzanun oppidum captum a Me
diolanenſibus . 15 .
Capitolium Florentiæ . 3 .
Cappacia . 3.n..
Caritas patriæ quanti fit . 140.
Ca
 NO MINUM , AC RERUM .

Carolus Boemiæ Rex & Romanorum

Imperator in Italiam vocatur . 22. D
Per quos oratores .. 22. n.
Carolus Magnus a Pontifice Leone E Turre factionis Guelfæ prin
coronatus. 298. & ib. n . DE cipes . 7. eorum origo . 8. Me
Carolus VII . cum Florentinis & diolano pulfi. 8. & 8. n .
Sfortia fædus init . 376. Diecifalvius Nero . 300. 383 .
Carolus Malateſta . 129. ſocialis exer- Dominicus Capranica Sanctæ Crucis
citus dux . 156. y . notas . Floren Cardinalis . 383. & ib , n .
tinorum dux . 213. Forumlivii ob- Donatus. Barbadorus. 57.
fidet . 216. vincitur , & capitur . Duces varii ejuſdem exercitus non
218. dimittitur a Philippo . ib . facile conveniunt . 348.
Catharina Bernabovis filia a Duce fi- Duellum . V. certamen fingulare.
lio fuo occiditur . 160 .
Cecolinus Peruſinus . 132 . E

Cenſuræ Pontificiæ quomodo feran

Cetur
rtam. en
56. fingulare inter duos Flo- Eugenius IV. Pontifex : 280. &
ib. n. clam Roma abit & Flo
rentinos , & Britones duos .. 65 . rentiam petit . 303. & ib. n . Ejus
Ceſenates arma fumunt & Pontifi exercitus ad Bononiam vincitur a
cis . milites ejiciunt v 67. contra Piccinino. 303. fædus cum Vene
fidem & jusjurandum immaniter tis & Florentinis contra Philip
cæduntur . 68. pum init . 340. Fædus init cum
Cicero imperator ab exercitu di& us . Alphonſo Aragoniæ Rege , &
298 . cum Philippo . 360. Bellum mo
Cio Salimbenus . 45. vet Franciſco Sforciæ , eumque Pi
Clemens VII . Antipapa . 125. & . ceno pellit . 16. Conſpirat contra
ib. n. Florentinos cum Alphonſo , &
Colonienſis Archiepiſcopus .. 14 Philippo . ib. Moritur . ib.
Cometa Galeatii mortem portendit .
153. & ib . n . F
Concilium Claromontanum quando
celebratum . 4. n.1 Aginus Canis . 160 .. 1
Coronandi Imperatoris ritus . 297. Faventia diripitur ab Auguto ,
Cortona a Ladislao Siciliæ Rege oc & Nicolao Eſtenſi traditur . 55 . '
cupatur . 189. Florentinis traditur. -Federicus Feretranus. Urbini Comes
192 .. Florentinorum dux defignatyr
Cortonæ Princeps . 118. & ib . . 362 .
Colmus Medices ad Venetos legatus. Feltrinus Regii Lepidi tyrannus. 40.
310. auxiliatur Sfortiæ Mediola- Ferdinandus Alphonſi Regis filius
num obfidenti . 369 . b contra Florentinos proficifcitur .
373. Fojanum capit 374 ;
Flaſconis urbs deficit a Pontifice
52. & 53. :
Florenria a Romanis condita . 2. A
Florino conditam putat Jo . (Vil
Cc 2 Lanus .
 IN DE Xi !tro,
lanus . 2. n. A Sylla colonia de
ducta . 2. Non a Sylla , fed a
Triumviris . 2. n. Unde fic dieta
2. & 2. n . Roma parvula di &ta .
3. n . Duos Conſules primum ha
buit . 3. deinde quatu or ,, demum
quatuor
ſex . 4. & 4. n . In quatuor par
tes diviſa . 5. Florentini Pratum
occupant . 9.
Florentini olim Fluentini . 2. n.
quando primum & quibus pa
ruerint . 4. Addicti Gregorio VII.
4. n. deficiunt ab Henrico IV . 4 .
externum magiſtratum appellant .
5. Capitaneum , duodecim Seniores ,
ac Vexilliferos viginti inftituunt .
5. Denique Priores creant . 5. ſua
fponte libertatem amittunt 6.
Carolum Calabriæ Ducem ad ur
bis Imperium vocant . 6. Pino
rium obſident . 10. Legatos ad
Aulejum mittunt . 13. Caftella in
Mugello demoliuntur , 22. Bellum
movent Piſanis , fed lacefligi . 26.
Eorum ſuperſtitio . 26. n . Libur
num incendunt . 31. Piſanos ſu
perant . 33. cum iis pacem fa
ciunt . 34. Fodus ineunt contra
Bernabovem cum Urbino Pon
rifice variiſque Italiæ populis
37. ſuperantur ab Auguto Birna
bovis duce . 38. Bernabovem ſu
perant . 40. Pacem cum eo fa
ciunt 40. oratores ad Legatum
Bononienſem mittunt . 46. cum
Bernabove fædus faciunt . 52. Pon
cifici bellum movent . 52. Bono
nienſes ad defectionem ſolicitant .
55. Oratores ad Pontificem mit
tunt. 56. Eorum in Pontifices be- . ' movent . 304. cim Philippo &
neficia 62. n . lllis interdicitur a Lucenſibus .pacem faciunt 313 .
Pontifice . 63. & 64. Avinione
pulfi . 64. Legatos mittunt ad ] o
hannam Reginam , & ad Ludovicum
1. Hungariæ Regem . 65. & 65.
n. Pacem cum Pontifice faciunt
& ab interdicto liberantur ; 78.
civilibus agitantur diſcordiis . 78.
novum foedus faciunt. 80. a Ca
rolo VI . Galliarum Rege adverſus
Galeatium & Senenſes auxilium pe
tunt . 95. Pacem cum Galeatio fir
mant . 120. Diſsenfionibusagitan
tur . ' 122. fædus ineunt cum Ca
rolo VI. Rege Galliæ 126. Se
cundum cum Galeatio bellum fuf
cipiunt : 125. Ochiellum capiunt
128. Fædere cum Venetis jungun
tur 134. Pacem cum Galeacio
Venetorum opera faciunt. 137. 138.
Eorum opes 140. cum Pontifice
fædere junguntur . 154. cum Phi
lippo pacein firmant . 161. Petro
Balneorum : Comiti: bellam indi
cunt . 161. pacem cum Senenfibus
faciunt '. lor. Piſas emunt.. 162 .
cum Piſanis bellum gerunt . 163.
Vicum capiunt . 173. Piſas occu
pant . 175. cum Ladislao Siciliæ
. Rege bellum gerunt .. 188. foedus
4
faciunt cum Ludovico Andegaviæ
Rege , & alios . 190. cum Ladislao
pacem faciunt . 191. cum Philip
po Mediolanenſi Duce fædus fa
ciunt . 202. Bellum movent Phi
lippo Mediolanenfi Duci . 255. vin
cuntur apud Zagonaram . 217 .
cum Venetis & aliis fædus : få
ciunt . 231. Pacem faciunt cum
Philippo : 239. Pacem cum Phi
lippo faciunt . 253. contra Para
Jum Guinifium Lucæ tyrannum
bellum decernunt . 266. Ad Lu
cam vi&ti . 278. Pacem componunt
cum Philippo .302: Rurſus bellum
cum Philippo pacem faciunt. 358.
Navali prælio ſuperantur . 364.
cum Alphonſo pacem faciunt . 366.
Fædus cum Franciſco Sfortia ad
verſus Venetos ineunt . 371. cur
Ca
 NOMINUM , AC RERUM .
Carolo VII. & Sfortia foedus ine-
unt . 376. Fojanum capiunt &
incendunt . 378. Pacem cum Fran-.
ciſco Sfortia firmant . 382. Socie
tatem ineunt cum Veneris & Sfor
tia 383.
Florentiola occupata ab Ubaldinis .
12 .
Fædus inter Florentinos , Senenſes
Aretinos , & Peruſinos . 21. inter
Florentinos , Urbanum Pontificem
alios contra Bernabovem ... 37.
inter Florentinos , & Bernabovem
adverſus Pontificem . 52. inter Flo
rentinos Galeatium , Bononien-
ſes , &c. 80. Senenſium cum Jo.
Galeatio contra Florentinos . 88 .
Fædus ad triennium inter Galea
tium , Senenſes, Malateſtas , Flo-
rentinos , ac Bononienſes . 9o. In-
ter Florentinos , Bononienfes
&c. renovatur . 120. & .121 . In
ter Florentinos , & Carolum VI.
Regem Galliæ . 126. & ib : n . in
ter Florentinos , & Bonifacium Franciſcus Princeps Mantuanus 138.
IX. Pontificem . 154. inter Lado- . n . Venetarum copiarum dux
vicum Andegaviæ Ducem , Floren
tinos &c. 190. Inter Philippum
Mediolani Ducem & Florentinos .
202. Inter Venetos, Florentinos, &
Inter Senenſes , Ge- - ; n.
nuenſes , & Ludovicum Plumbini
Principem .280 . Inter Venetoss Flo
rentinos , Eugenium Pontificem
& Genuenſes . 329. Inter Vene
tos , Florentinos , Ducem Mediola
nenſem , Neapolitanum Regem , r .
& Pontificem . 383.
Forumlivii deficit a Pontifice • 53.
occupatur a militibus Ducis Me .
diolanenſis . 206 .
Franchinus Caftilionenfis . 209 .
Franciſcus Barbarus 316. & ib . n .
319 .
Franciſcus Barbarus . 156.
Franciſcus Bembus . 242,
Franciſcus Carminioła . 227. appe
titur veneno . 229. & ib . n . Ve
netorum dux . 231. Bimam recu
perat . 248. Caſale capit. 249. Ho
ftem ſuperat & . Carolum ducem
capit . 250. In proditionis ſuſpi
cione venit . 251. Vincitur
fugatur ad Suncinum . 282. ejus
fides multis de cauffis in dubium
vocata . 290. proditionis crimine
damnatur , & occiditur . 292. Ejus
elogium . ib .
Franciſcus Carrarius Senior Patavii
Princeps . 40. 86. V. Patavinus ,
Franciſcus Carrarius filius Patavium
recuperat . 101. Ejus filii capti ab
exercitu Mediolanenfi . 150. Bri
xiam capit præter arcem , .ſed ex
pellicur 1574 quomodo : ib. in .
Franciſcus Eftenfis captus . 41.
Franciſcus e Vico Viterbii Præfectus.
52. n .
Franciſcus Foſcarus Venetorum Dux.
238 .
301. ad Philippum deſciſcit . 314 .
& ib . n .
Franciſcus Pupii Comes , deficit a
Florentinis 344. qua de cauſsa 344 .
Caſentino imperio a Florenti
nis fpoliatur . 350. Ejus familia
ib .
Francfcus Sfortia 224. Bimam capit ,
& amittit . 248. Senenfium ftipen
diis conductus : 269. Nicolaum
Fortebraccium vincit . 272. cum
exercitu contra . Piccininum mitti
tur . 304 Concordiam init cum
Philippo : 3.12 . Venetorum dux
rurſus creatus Veronam recuperat.
336. Piccininum ſuperat · 349.
Piſcariam capit . 351. Venetorum
exercitum profigat 368. & ib. n .
cum : Venetis, bellum init , & Me
diolanenſibus bellum indicit. 368 .
Pa
 IN DIE X.0 :

Papiam capit ib . Mediolanum Georgius Ordelafius Forilivii Týran

occupat . 369. Bimam aliaque op nus . 204 .
pida Venetorum capit . 372. & ib . Gerardus Abbas Montis majoris .
n. Ejus frater Alexander ſupera 45. n.
tur a Venetis . 373. Veneto ru m ca- Gherardus Appianus Pifas Galeatio
vendit . 135 .
ſtella ad quadraginta occupat
380. Pacem cum Venetis & Flo- Gherardus Gambaçurta . - 223 .
rentinis facit . 382 . Gillii inſula . 26 .
Franciſcus Spinola dux claffis Ge- Ginus Cappo . 163. & ib . n . 169.
nuenſis . 287 ejus oratio . 175. Primus Pifarum
Prætor pro Florentinis -. 178. &
ib. n .
si G Gometius Hifpanus Aſculanus Præe
fectus . 53. & 53. n... !
. Granarolum a Pontifice deficit . 55 .
G Gabriel Maria Pilarum tyran cujus ditionis fit . 55. n .
nus . 161. Piſas vendit Florentinis . Gregorius V. Germanis conceſſit eli
162 . gendi Imperatoris auctoritatem .
Galeottus Malateſta Florentinorum 29 9.2 juli
2990 6 .
...
dux . 32. 41 !! Gregorius XI. Pontifex . 41. & 41. n.
Gallianum a Mediolanenfibus caprum . fædus renovat cum Florentinis &
15 ſociis . 41. Decem Britonum mil
1
Gallorum natura : 107. & ib. n . ſu lia conducit . 54. Florenciam ora
perantur . 108. tores mittit . 54. Florentinos da
Gambacurta Piſarum Domini , Flo- i mnat , & interdi & o punit . 63. &
rentinorum amici . 11. & 17. Prin- - 64. Ejus milites ſuperantur : 70.
cipes fa &tionis. Guelphorum 166. - oratores ad Florentinum populum
Gatta Mellita . 307: & ib. n. Vene- ! mittit. ib. Moritur. 96.
torum dux creatur . 314 . 10 ,-i Gregorius XII. Pontifex . 178. &
Gentilis. Camers . 116 . ib . n .

Genua occupatur a Philippo Medio- Gualterius urbis tyrannidem occupat .

1. Janenfi . 202. ab.eodeficit, Frego- ja 6 pellitur . ib.
fio auctore . 304. & ib. n. -Guaſpar Ubaldinus' victus fugatul
Genuenſes novarum rerum cupidi que 168. ? "
· 23. Dedunt ſë Archiepiſcopo Me- Guccius Cortonæ Princeps. 139.
diolanenfi. 24. Qua de cauffa . ib. Guelfæ & Ghibellinæ fa &tionis ori
11 .
n. Foedus ineuntcum Senenfibus pro ego . 8. Earum factionum principes.
Lucæ libertate . 280.-Vi&ti navali 166. Quas Brixiæ partes utraque
prælio a Veneris . 289. - { i teneret 233. Quinam Brixiæ ea
i Genuenſium in Catalanos odium . rum principes . 315. n .
: 216. & iban. Eorum exules præ- Guidantonius Feretranus Urbini Co
lio ſuperantur a Philippo Medio mès Florentinorum dux.. 276.vin
lanenſi Duce . 242. V. ib . notas . citur ad Lucam . 278.
ba
Georgius Cornarius, victus, & captus Guidantonius Manfredus . 219.'a Ve
1,1 a Piccenino . 301. & ib. n . Mori netis ad Franciſcum tranfit . 309.
tur . -302 . no.1 qua de caufsa . ib . n .
Gui
 NOMINUM , AC RERUM .

Guido Aſtianenſis • 65 . tum præfectus. 307

Guido Thomaſius . 114. 120. & ib. n . Johannes Appianus . 116.
Guido Torrellus Philippi copiarum Johannes Augutus: 29. & 29. a .con
dux . 224 ducitur a Bernabove . 37. Floren
Guillelmus de Novelleto S... Angeli tinos fuperar . 38. a . Bononia Le
Cardinalis. i 41. n . Bernabovis ex gato conducitur . 41. Vercellas
ercitum fundit . 41. cum centum ferme oppidis capit .
42. fædus init cum Florentinis .
I 46. Faventiam diripit • 55. Pro
Plorentinis & Bernabove militat .
Acobus Appianus . 118. Petrum 69. Florentinorum dux contra Ga
Gambacurtam interficit . 121.quo leatium . d . fæpe provocatas Me
modo . ib . n. Moritur . 134. & 135. diolanenfes milites: ſuperat , fu
Jacobus Armeniacus Comes move gatque . 110. Hoftes eludit . I.
tur a Florentinis in Galearium moritur . 122. ejus funus. 123.
104. ſuperatur cum ſuis .' 108. Johannes Aulejus Archiepiſcopi filius
moritur . 109. quo morbo . ib. n. dictus. 12. Exercitus Mediolanen
Jacobus Donatus Venetorum Orator fis dux . 12. ejus refponfio ad Flo
ad Florentinos . 328 . rentinorum legatos. 13. Bononiam
Jacobus Gianfiliarius . 188. 1896 ſuo imperio ſubjicit . 24. Pontificis
Jacobus Pepolus . 9. ' Legato eam tradit . 24 .
Jacobus Piccininus Veneti exercitus Johannes Barbiani Comes . 132..
dux . 358. Johannes Bentivolius Bononie cyran
Jacobus Salviatus Florentinorum dux nidem occupat . 138. a civibus in
ibid. terficitur : 151 . }

Jacobus Vermius miffus a Galeatio Johannes Boccatius ad Carolum Im

contra Bononienſes . 97. n. Gal
los fundit . 108. Ejus milites fu-
gantur ab Auguto . 110 .
Imola occupatur a Duce Mediola
nenfi . 212 .
Induciæ inter Pontificem , & Berna-
bovem . 42 .
Interdictum Pontificis in Florentinos .
63. & 64. contemptum . 73. & 74 .
tollitur . 78. & 78. n.
Johanna Regina Pratum Florentinis
vendit . 9. n . Pontifici auxiliatur .
54 .
Johanellus Tomacellus. 154. & ib .n.
Jo. Actius Ubaldinus . 90. 95. Lu
cianum occupat Senenfium nomi
ne .. 99. in morbum incidit . ib .
moritur . 100 .
johannes Agnellus. 167.
Johannes Matavolta Venetorum equi
peratorem tegatus. 22. n .
Johannes BonaccurſiusFlorentiæ con
falonerius a Galeatio corruptus 91 .
n.
Johannes Buccicauda . 162 .
Johannes Eugubinus. 300 .
Johannes Galeatius Bernabovem pa
truum dolo circunvenit > & Me
diolanum occupat . 83. & 84. Pa
tavinum , & Veronenſem Princi
pem bello fatigatos opprimit . 85 .
eorum urbes occupat', 85. & 86
Florentinis bellum indicit . 95. Ejus
triremes a Florencinis ſuperantur .
118. cum iis pacem facit i 120 .
Mediolani Dux a Vinceslao Impe
ratore creatur : 33. adjectis ejus
imperio urbibus . 124. & ib . n .
- cum Florentinis bellum gerit.126 .
Mantuam obfidet . 129. Navali præ
lio
 1. ND. EX
lio ſuperatur.131. Superatur etiam
terreſtri pugna . ibid. Mantuam
rurſus aggreditur. 132. Piſas emit . Laurentius Rafacanus.
"135. Perufium occupat..137. cun
- Florentinis , ac ſociis pacem fir-
mat : 137. & 138. Bononiam oc-
· cupat . 151. moritur . 153. V. no-
tas .
Johannes Gambacurta . 167. Pifas
Florentinis tradit . 175
Johannes Maria Mediolanenfis Dux ,
ejuſque crudelitas : 160. interfici
. tur. ib . quomodo . ib. n .
Johannes Medices . 19. 221 .
Johannes Regentis Florentinorum
dux captus . 38. n .
Johannes Riccius Juriſconſultus. 91 .
Johannes Strotius præfectus copia
rum Ferrarienfium acie occumbic .
245
Johannes Tedeſcus . 98.99. n. Senen-
fium dux . 100 .
Johannes Vicedomini . 19 .
Johannes Vitelleſcus Cardinalis , in
ſcio Pontifice , cum Philippo fæ-
dus init . 339. captus , & in arcem
conjectus moritur . 339. & ib . n .
Johannes XXIII. ultro dignitatem
abdicat . 197. R.
Johannotius Pandulfinus . 382 .
Julius Davanzatus ad Venetos dega
tus , 311.
L Luparellus. 38.
. .
L Ladislaus Siciliæ
Ladislaus Siciliæ Rex
Rex cur bellum
cur bellum
Florentinis moverit . 178. 8. ſeqq.
Cortonam occupat . 189. cum Flo-
rentinis pacem facit . 191. vinci
tur a Ludovico Andegaviæ Duce .
193. Romam occupat . 195. Omnia
Pontificiæ ditionis præter Bono
niam capit . 199. moritur . ib.
Lanciſa . 28. Franciſci Petrarchæ ori
gine clara . 28. n.
163.
Laurentius Rodulphus. 226. 227.
Leopoldus Auftriæ Dux.' 142 .
Liburnum . 31. & 31. A.
Lottus Gambacurta . 23 .
Loyfius Capuanus . 104. 119. 120.
Lucas Fliſcus Floreatinorum dux .
169.
Lucenſes fædus violart. 22. auro' li
bertatem redimunt :. 39. Florenti
norum opera Remp. conftituunt .
39. n. poft Guiniſùi tyrannidem li
bertatem recuperant . 274 .
Lucianum occupatur a Senenſibus .
99. quomodo . 99. n . expugnatur a
Florencinis . 104
Lucius Germanus Comes . 70 .
Ludovicus Albergottus Aretinus . 114
Ludovicus Alidofius. 212.
Ludovicus Andegaviæ Dux declara
tur Rex Apuliæ . 76. 190. Vincit
Ladislaum Siciliæ Regem . 193 .
Ludovicus Archiepiſcopus Arelaten :
fis Bononiæ Legatus. 213. "
Ludovicus Mantuani filius a Sfortiæ
militibus capitur . 306. & ib. n.
Ludovicus Mediarota Archiepiſcopus
Florentinus. 340. & ib . n . Pontifi
cis copiarum dux . 344. Cardina
lis factus ob partam de Piccinino
victoriam . 350. & ib. n.
Ludovicus Obicius . 215. & ib. n
M red Matthæ
fetes, Vicecomes
Affeus . us . 8. Maf
8. non n.
feus . n
Malateſta Piſaurienfis fæderatorum
dux . 190 .
Mannus Donatus Florentinus . 32 .
Florentinorum dux · 39. Patavii
moritur . 40 .
Marcellus Strozza . 207 .
Marcia
 NOMINUM , AC RERUM .

Marcianum occupatur a Senenfibus . expugnationem . 325. Venetæ claf

100. quomodo . ib . n..in fis milites cædit , & fugar · 333
Martinus v. Pontifex creatus . 197. ejus copiæ fuperantur , & fundun
- Florentiæ contumeliis affectus tur . 334. & ib. n . Veronam capio .
.: 203. & ib . n . Moritur . 280. ! 335. eam amittit . 336. in Etrus
Mafus Albitius. 161. 169. riam tranſit . 340. Vincitur , fuga
Michelettus Attendulus Venetarum turque apud Englarium . 349. Ejus
copiarum dux . 355 . dolor , ac deſperatio ob acceptam
Michelettus Curiniola . 281. ſuperat cladem . 350. n .
Albericum . 284. Nicolaus Tolentinas . 224. Florenti
Michelottus Peruſinus . 100. y. no norum dux . 231. Philippi exerci
tas . tum cædit in Etruria . 294. Pon
Miniate a Florentinis occupatur . 38. tificis dux ad Bononiam vincitur
Montis Georgii caftellum captum , & capitur . 303. & ib. n.
ac direptum . 65. Nicolaus V. Pontifex . 360. Auctor
Montis Scudarii Comites. 126 . eft pacis inter Alphonſum , & Flo .
rentinos. 366. Pacis cupidus qua
N de cauffa . 381.n . Socius , & ſeque
fter pacis & focietatis inter Vene
. tos , Florentinos , Mediolanenſem
Nicolaus Acciajolus Florenti Ducem & Neapolitanum Regem .
nus , 9. 383 .
Nicolaus Albergatus Cardinalis S. Nicolaus Uzzanus . 151. Ejus oracio
Crucis . 238. & ib. n. Legatus de 259
pace a Pontifice mittitur . 252.&
ib . n. O
Nicolaus Eſtenſis Ferrariæ Princeps.
206. 352 .
. Garullus Florentinorum
Nicolaus Fortebraccius agrum Lucen- O Bizus
dux . 196. ad ſua tuenda re
ſem depopulatur. 254.Lucam ob verſus . 169. A.
fidet . 269. pelitur caftris , & in Octo Sancti . 52. n .
fugam vertitur . 270. Vincitur acie Odiam antiquum inter Florentinos ,
a Franciſco Sfortia .- 272. & Piſanos . 164. & ib . n.
Nicolaus Piccininus captivus . Faven- Odium Genuenfium in Catalanos ;
tiam ducitur . 219. dimittitur , & 216. & ib. n.
Florentino rum dux declaratur Oratio Archiepiſcopi Mediolanenſis
220. Trànfit ad Philippum : 224. ad Ghibellinos , 10 Aloyfii Aldo
ſubfidio Lucenfibus mitcitur . 275 . brandini. 48. Donati Barbadori ad
Florentinorum copias ad Lucam Pontificem : 57. Oratoris Pontificis
cædit . 278. Pontificis , & focio ad Populum Florentinum . 70. Jo
rum copias apud Bononiam vin hannis Riccii ad Florentinos . 91 .
cit . 303. Ejus milites fuſi , fugati Oratoris Galeacii ad Venetos co
que · 306. Venetos ſuperat . 308. ram oratoribus Florentinis. 146.
Ravennam , Imolam , Forumlivii Oratoris Florentini refponfio
& Bononiam capit · 314. Caſale 146. Gini Capponis ad Piſanos :
Majus capit . 314. Deſerit Brixiæ 175. Bartholomæi Valorii ad po
Dd pu ,
 , 19.11
pulum Florentinum . 210. Renaldi
Albitiio ad Florentinos 296. ad
i eofdem Nicolai Uzzani.259. )
Orlandus- Malayoldus : Senenſisu ad
-- Florentinos tranfit . 1044D .
Orlandus Palaviſinus .. 241.5
Otho Fliſcus: Vercellanum Epiſcopus.
1:41. N. UD ( ; ?!
Otho Tertius . 155. multarum'ur
nisbium tyrannus fit .. (160
. . .
1 Petrus Sacconus . 12. Peruſinorum ca
Pu ,
Actii familia . 12 .
1 zzri 300.
Pandalfus Malateſta . 28. Florentini
exercitus dux . ib. miffionem pe
ciri 32. Brixiam occupat . 160 .
1 Patavinus Princeps cum Veronenfi
osebellum gerit . 85: Uterquebello fa
tigatus opprimitur a Galeatio Me
diolanenfi Duce . 85.86.."
Patavium occupatur a Duce Mediola
nenfi . 86. recuperatur a Franciſco
Carrario filio . 100. & 1o . quo
modo . ib . n .
Paulus Barbus . 382. & ib. n.
Paulus Guinifius Lucæ tyrannus ad
hæret Philippo . 237. A Nicolao
Fortebraccio oppugnatur ..2544 op
pugnatur & a Fiorentinis 266 .
capitur cum filio . 273. & ib . n.
ad Philippum mietitur . ib . í
1 Paulus Rucellarius . 287
Paulus Urfinusi 193 .
Pecciolum oppidulum . 26.11 ! ..
Perufini a Florentinorum focietate
tavertuntur . 96. .
Perufiam deficit a Pontifice : $ 3 . Oc
cupatur a Galeacio . 137. rorſus in
Poncificis poteftate eft . 158.
Petrabona Pifanorum caftellum ca
picor a Florentinis . 26.
Petramalæ familia . 351 .
Petrus Balneorum Comes ſuis omni
N D.EX.02
bus caftellis a Florencinis fpolia
tur . 161...
Petrus Beccanufius.. 300.
Petrus Farnefius Florentini exercitus
dux.c27 .. Piſanos 'ſuperat . -27. mo
ritur . ib . quo morbo . ib . n . Ejus
... frater ei fuffectus. ib.
Petrus Gambacurta ab Appiano cum
filiis interficitur . I2I.
Petrus Lauretanus Dux Venetæ clar
- fis . 287. 318 .
Atella occupat . 20. & ' i I. Supera
tur a Florentinis . 21 .
· Petrus Roſſus Parmenſis. 159.
Philippus Adimarius : 114 .
Philippus Brunelleſcus architectus .
270 .
Philippus Mediolani Dux cum Flo
.rentinis pacem firmat . 161. ani
mum adjicit ad oppugnandam G
nuam . 199. cum Florencinis fæ .
dus facit . 202. Genuam capit
:..202 . Forumlivii occupat . 206. I
: .molam occupat : 212. Florentinos
apud Zagonaram vincit . 217. Pa
cem facit cum Florentinis , & ve
netis . 239. Eam violat . 241. Man
cuanum agrum depopulatur . ibid .
Æquo marte pugnat cum foedera
tis - 247. & 1248. Ejus exercitus
apud Maclovium profligatur .250 .
Ab Amedeo . pacem redimit . 252.
Opem petit a Sigiſmundo Impera
tore . 251. & 252 .. Pacem cum Ve
netis , & ſociis facit , 253. rurſus
ad bellum mentem convertit . 269 .
callide Franciſcum Sfortiam di
mittit . 271. Venetam claffem ſu
perar . 2.87: Vincítur in Etruria .
294. Pacem facit cum Veneris , &
Florentinis . 301. Picenum occupat.
302. Rurſus bellum movet . 304.
Cum Florentinis pacem facit . 313.
Ejus exercitus ad pontem Jarchii
profligatur . 325: & 326. Ejus exer
citus
 NO MINUM AC RERUM .

citus vincitur , fugáturque . 349. Policianum dedit fe Florentinis , fed

Pacem cum Venetis , & Florentinis non recipitur . 87. recipitur . 97.
facit . 358. moritur. 360. Occupatur a Piccinino . 345. n .
Piſæ emuntar a Galeatio. 135. Ven- Prati proditores. 45. n .
duntur Florentinis. 162. in liber- Priores Florentiæ quando creati. 5.n.
tatem vindicatæ . 163. obfidentur .
a Florentinis . 169. deduntur Caro R
do VI . Galliæ Regi , & Johanni
: Burgundiæ Duci . 170. occupantur Amundus Gregorii XI . Pont. ne
a Florentinis . 175 . R pos . 73 .
Piſani fædus violant. 22. Belli occa- Ramundus Manellus . 288.
fionem quærunt . 25. Florentino- Raſpantes. 166.
rum oppida per proditionem ca- Ravenna quando Veneti potiti fint .
piunt'. 25. fuperantur a Florenti 314
nis. 27. Fighinum expugnant.28. Redolphus Malateſta Brixiam occupat.
Florentinos ſuperant . 28.Florentiæ 160 .
propugnacula oppugnant:31.ſupe- Redolphus Varanius Camers Floren
rantur a Florentinis: 33. Pacis con tinorum dux .. 26..cur imperio pri
ditiones a Florentinis accipiunt . vatus . 27. & 27. n. Iterum dux
34. Bellum ſuſcipiunt cum Floren creatus . 64. Prudens & callidum
tinis . 163. Debellantur . 175 . ejus reſponſum . 66. Ad Pontificem
Piſcaria occupatur a Franciſco Sfor deficit · 70. qua de cauffa . 70. n .
ţia . 351. & ib . n. capite inverſo pictus . 70. Vinci
Poggius primam Priorum creationem tur . ib.

non recte aſſignat. 5. n . Fallitur in Regiolum expugnatum , & incenfium

annis computandis . 6. n. Notatus.
7. n . Item . 37. n . cum Aretino
conciliatur . 57: n . cum Corio &
Ammirato conciliatur . 84. n. re-
prehenditur : 87. n . caftigatur . 96 .
n. Non confonat cum Corio . 124.
n . caftigatur cum aliis fimul fcri-
ptoribus'. 150. n . non jure Floren-
tinos excuſát . 267. n. corrigitur .
273. n . corrigitur ab Ammirato
280. n. reprehenditur , & excuſa
tur. 304. n . Aliena confingit a Ve
neti Senatus gravitate : 311. Caſti-
gatus . 320. Diffidet a Machiavel
to , & Ammirato . 344.' n . Corri
gitur ex Ammirato , & Corio .
356. n . Diffidet a Corio : 360. n.
Injuria Venetos accuſat . 370. &
371. n. Corre & us ex Petro Juſti
niano , Pigna , & Platina 372. n.
Correctus . 378. D.
a Florentinis . 106
Regium nomen antiquiſſimum eft .
298.. ?
Regulus Montisferrati . 241. Medio
lanenfem agrum depopulatur . 248.
Religio nova, ejufque inftituta . 136 .
. & ib . n.9
Reialdus Albitius . 220. 225. ejus
oratio ad Florentinos : 256.3
Renaldus Urſinus . 96. Plumbino im .
perat . 363. Fædus cum Florenci
nis init . ib . -* ‫܊‬
Renatus Andegavenſis Dux in Ita
liam venit contral Alphonfum
376. & 377
Renerius Farneſius Florentini exerci
tus dux . 27. capitur a Piſanis .
Rhodigium Venetis oppignoratum
320. & ib. n .
Robertus Bavariæ Dux imperator
creatus." 139. cuma Florentinis fce
dd 2 dus
 " . IN
dus init : "140. in Italiam venit con- Thaddæus Eftenfis . 321.
tra Galeatium . ib. In Germaniam
redit . 144.
Robertus Baptifollis Florentinorum
dux . 38 .
Robertus Gebennenſis Cardinalis .
54. n .
Robertus Puppii Comes . 136.
Roſſus Riccius Florentinorum dux .
40. capitur . ib.
S.
Scapparia.oppugnata. 18.fed non
Schiſma in Eccleſia . 179 .
Senenfium invidia in Florentinos . 86.
Hinc bellum . 87. Senenſes foedus
ineunt cum Jo . Galeatio contra
Florentinos . 88. Pacem cum Poli
tianenſibus faciunt . 89. Bellum ge
nunt com uFlorentinis merelancia
. V Annes.Caftellammessi 01927. & ObcOn
occupant . 100. pacem firmant .
120. Florentinorum excurfionibus
vexantur . 161. pacem faciunt.ib .
foedus faciunt cum Florentinis &
aliis contra Ladislaum Siciliæ Re-
gem . 190. Cum eo pacem faciunt.
192. bellum decernunt in Floren
tinos . 268 .
Sigiſmundus Imperator e . Germania
in Etruriam defcendit . 295. RO
mæ coronatur . 297 .
Spoletum cum aliis oppidis a Ponti
fice deficit . 53 .
Ştephanus Bavariæ Dux in Italiam
venit contra Mediolanenſem Du
cem . 202. In Germaniam reverti
tur . ib .
cp
T eorum claffis vincitur , & fugatur
TAgitalinitas
randa . 291 .Senatus Veneti mi
Tanus Comes Montis Carelli . 15 .
: D NE , X1 :
Thaddæus Vermius . 116 .
Thelamon oppidulum.25 . & 25. n.
Thermæ vicus . ' 3. Unde fic dictus .
3. n .
Thomas Fregoſus Genuæ Dux : 199 .
216. auctor eſt Genuenſibus liber
tatis recuperandæ . 304. & ib . n .
Tifernates a Pontifice deficiunt . 52 .
Torrellus Pratenfis . 191 .
Totilam cum Atila quidam confun
dunt . 3. n.
Trojanum caftellum . 26.
Truncius Pilanorum Annalium au
Tyrannis non fine periculo dantur
ſana conſilia , 21 .
V
pant . 12. Coloretum occupant
12. Policianum adoriuntur , & re
pelluntur . 16 .
Veneti foedus cum Florentinis & fo
. ciis faciunt . 134. Concordiam fir
mant inter Mediolanenfem Ducem ,
Florentinos , ac ceteros ſocios . 137 .
cum Florentinis & aliis fædus ine
unt . 231. Bellum ſuſcipiunt adver
fus Philippum Mediolanenſem Du
cem . 232. Brixiam occupant. 236 .
Pacem faciunt cum Philippo.239.
claffem Mediolanenfem ad Brixel
lum fugant . 242. & 243. Philip
pum ſuperant . 250. Pacem cum
Philippo faciunt . 253. corum fides
- laudata . - 268. n . Carminiolam
contra Philippum mittunt . 281 .
287. Genuenſes navali prælio fu
perant . 289. Eorum miranda ta
citurnitas . 291. cladem accipiunt
in Valle Tulina. 300. cum Philip .
po
 NOMINUM ,
po pacem faciunt. 301. Défenſi con
tra Corium . 302. n. Bellum con
tra Philippum renovant . 307.
Mancuanum belli ducem defignant.
ibid . fuperantur a Nicolao Piccini
no 308. Defenduntur a Poggii
accuſatione . 311. Victoriam refe-
runt ad Pontem Jarchæ.326. Rem
aggrediuntur literarum memoria
dignam . 326. & 327. Cum Phi
lippo pacem faciunt. 358. Placen
tiam & Laudum occupant . 367.
Placenciam amittunt. ibid . Eorum
exercitus profligatur a Franciſco
Sfortia . 368. cum Sfortia ſocieta
tem ineunt , eique Laudum ce
dunt ibid. Societatem ineunt
cum Mediolanenſibus. 369. Fædus
jaciunt cum Alphonſo adverſus
Sfortiam . 370. E ſuis finibus Flo
rentinos pellunt. ibid. qua de cauſ-
fa . ibid . n. ſuperant Alexandrum
Sfortiam . 373. Pacem cum Franciſco
Sfortia faciunt . 382. Societatem
ineunt cum Sfortia , Florentinis
& aliis . 383 .
Vercellæ ab Auguto captæ , 41. &
F 1
AC RERUM .
41. n . Receptæ a Galeatio Berna
bovis fratre 72. V. notas .
Verius Guadagnius. 220 .
Verona occupatur a Duce Mediola
nenſi . 85. diripitur . 101. ad an
tiquos Scale Principes deficit . 160 .
Ugolottus Blancardus . 101. & ib. n .
Ugolinus Marchio Viadanæ Cremo
nam occupat . 157
Vicecomites unde dicti . 1. n . A qui
bus eligerentur . I. n . Ghibellinæ
factionis principes . 7. eorum ori
go . 7. Mediolanum commigrant .
7. Non commigrant , ſed remi
grant . 7. n . Mediolano pulfi . 8 .
reſtituri . ib .
Vicus Pifanorum oppidum capitur a
Florentinis . 173 .
Villanova a Mediolanenfibus capta .
15.
Vinceslaus imperio privatus . 139 .
qua de cauſſa . 139. n.
Volfinienſes rebellant . 69. Eorum
conditio , & fines . 69. n. capri ,
crudeliterque puniti . 72.
Urbanus VI. Pontifex eligitur . 77.
& 77. Dhe
N 1 s.
ER
 ERRATA SIC CORRIGE .

Pag. 24 Avinionæ Avinione

40 Corrarienfis Carrarienfis
44 Britannos Britones
46 Ritofè Ritafe
86 tradicur tradit
120 qui quid
159 cane Cane
160 hac hanc
182 fit eſſe
221 contenta contemta
228 οπισμένοισελ ως βαρβάροισιν εσίν ότι επισαμένοισι , ώς βερβέροισι ι ιτι
FISON TEAMS Gisèr , ŠTE and is er .
252 Pingorius Pingonius
298 coronatos coronari

NOI
NOI REFORMATORI

dello Studio di Padoa .

Avendo veduto per la Fede di Reviſione , & Appro

H *batione del P. F. Tommaſo Maria Gennari Inquiſitore
nel Libro intitolato : Poggii Hiſtoria Florentina nunc pri

mum in lucem edita , & c. non v'eſſer coſa alcuna contro

la Santa Fede Cattolica , & parimente per Atteſtato del

Segretario Noftro ; niente contro Prencipi , & buoni

coſtumi, concedemo Licenza a Gabriel Hertę Stampato

re , che poſli eſſer ſtampato , oſſervando gl'ordini in ma

teria di Stampe , & preſentando le ſolite copie alle Pu

bliche Librarie di Venezia , & di Padoa .

Dat. 15. Luglio 1715 .

( Carlo Ruzini K. Pr. Ref.

( Alviſe Piſani K. Pr. Ref.

Agoſtino Gadaldiņi Segr.

MISED

BRITAN

NICVM
 VS
TR A
N lib
EI I Ti .VI
S M ng :
A
S ,.

TUTTITUD
INE DEL

Catharina

Nupsit an . 1410
Chello Dini delician
Scriptor , et Abbreuiator
aq !
D.D. C'omites del Caſtro

EVE
 H
1

MVSEVM

BRITAN

NICVM
편