‫فروغ خرم‪-‬شهرزاد خاکسار‬

‫آزمایشگاه مرکسی فخر تاج شمس گلپایگان‬

Quality Management System
‫کنترل کٌفٌت (‪ :)Quality Control‬تکنٌک ها و اعمالی که‬ ‫‪‬‬
‫جهت ارزٌابی کٌفٌت خدمات اراٌه شده در آزماٌشگاه مورد‬
‫استفاده قرار مٌگٌرد‪.‬‬

‫تضمٌن کٌفٌت ( ‪ : )Quality Assurnce‬فعالٌتهاي انجام‬ ‫‪‬‬

‫شده از سوي آزماٌشگاه جهت کسب اطمٌنان از برآورده شدن‬
‫الزامات کٌفٌتی‪.‬‬
 ‫کنترل پرسنل‬ ‫‪.1‬‬
‫کنترل معرفها‪ ،‬کٌتها و مواد مصرفی‬ ‫‪.2‬‬
‫کنترل دستگاهها و وسائل‬ ‫‪.3‬‬
‫کنترل روش کار‪SOP‬‬ ‫‪.4‬‬
 ‫کنترل کٌفی داخلی‬ ‫‪‬‬

‫کنترل کٌفی خارجی‬ ‫‪‬‬

 ‫انواع روشهای کنترل کٌفی داخلی‬

‫استفاده ازمنونو‬ ‫استفاده از نتايج‬

‫کنرتیل‬ ‫باميران‬

‫برریس نتايج‬
‫يک بامير‪1‬‬ ‫بررسی نتاٌج‬
‫گروهی بٌمار‬
‫کنرتل کيیف‬
‫آماری‬ ‫دلتا چک‬
‫ارتباط با عالئم و‬
‫‪Limit‬‬
‫‪check‬‬
‫ساير نتايج‬
 ‫آزهايش حداقل دو سطح کنترل برای ‪ 20‬بار‬
‫حذف اعداد پرت‬
‫هحاسبه هيانگين و انحراف هعيار‬
‫هقايسه ‪ CV‬به دست اهده با ‪ CV‬هجاز تستها‬
‫ترسٌم چارت كٌفً‬
‫تفسٌر چارت کنترل کٌفی‬
‫الزم است از هحدوده ای که در بروشورهای کنترلهای تجاری درج شده‬ ‫‪‬‬

‫برای ترسين چارت کنترل کيفيت استفاده وشًد‪ .‬اين هحدوده عووها‬
‫بسرگتر از هحدوده حاصل از عولکرد يک آزهايشگاه هيباشد‪ .‬البته در‬
‫شروع کار ‪ ،‬تا زهاني که تعداد نتايج به حد هطلوب نرسيده ‪ ،‬هحدوده‬
‫سرم کنترل قابل استفاده است‪.‬‬
 ‫در َر سری کاری‪ 2‬کىترل در دي غلظت مختلف آزمايش شًد‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫در صًرت تعذد ومًوٍ َای کىترلي در َر ريز وتايج َمٍ آوُا ثبت ياز‬ ‫‪‬‬
‫درج مياوگيه خًدداری گردد‪.‬‬
 ‫چارت کىترلي‪Levey-‬‬
‫‪Jenning‬‬
‫تفسير يستگارد‬
‫تفسير سازمان بُذاشت جُاوي‬
 ‫‪Levey-Jennings Chart‬‬
‫جهت ارزیابی و تفسیر داده های کنترل کیفی‬ ‫‪‬‬

‫جهت هر روش و هرکنترل یک چارت مورد نیاز است‪ ،‬که نتایج کنترل حاصل از‬ ‫‪‬‬
‫مذت مشخص را روی آن ترسیم می نماییم‪.‬‬
‫محذيدٌ ‪ : 2sd‬رد کارب سری کاری در ‪ %5‬مًارد‬

‫محذيدٌ ‪ : 3sd‬رد کارب سری کاری در ‪ %1‬مًارد‬

+3SD 115

+2SD 110

+1SD 105
Mean 100

-1SD 95

-2SD 90
-3SD 85

80
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
Day
‫ٌکی از عوامل مهم تاثٌر گذار در نتاٌج بخش هورمون شناسی اطمٌنان‬ ‫‪‬‬
‫از صحت عملکرد تجهٌزات مورد استفاده جهت انجام آزماٌشات می‬
‫باشد که عبارتند از‪:‬‬
‫‪-1‬کنترل کٌفی سمپلرها‬ ‫‪‬‬
‫‪-2‬کنترل کٌفی سانترٌفوژ‬ ‫‪‬‬
‫‪-3‬کنترل کٌفی ٌخچال و فرٌزر‬ ‫‪‬‬
‫‪-4‬کنترل کٌفی آب مقطر مصرفی‬ ‫‪‬‬
‫‪-5‬کنترل کٌفی االٌزا رٌدر‬ ‫‪‬‬
‫‪-6‬کنترل کٌفی االٌزا واشر‬ ‫‪‬‬
 ‫اطمٌنان از کالٌبراسٌون صحٌح مٌکروپٌپت ها که از طرٌق بررسی‬ ‫‪‬‬
‫دقت وصحت عملکرد مٌکروپٌپت در برداشت حجم مورد انتظار‬
‫حاصل مٌشود نقش مهمی در برنامه های تضمٌن کٌفٌت اٌفا مٌکند‪.‬‬
‫ارزٌابی کنترل کٌفٌت به دو روش توزٌن و رنگ سنجی قابل انجام‬ ‫‪‬‬
‫است‬
‫به علت عدم دسترسی اغلب ازماٌشگاه ها به الزامات استفاده از روش‬ ‫‪‬‬
‫توزٌن مانند ترازوهای با درجه کٌفٌت های مناسب برای کنترل سمپلر‬
‫استفاده از روش رنگ سنجی توصٌه مٌشود‪.‬‬
 ‫با توجه به مختصات کٌفٌتی بسٌاری از مٌکروپٌپت ها حداکثر‬ ‫‪‬‬
‫مٌزان قابل قبول عدم دقت ‪ CV%=%2‬و حداکثر مٌزان قابل قبول‬
‫عدم صحت ‪Bias%=%3‬‬

‫کنترل کٌفی سمپلر سالی ‪ 3‬تا ‪ 4‬بار انجام می شود‬ ‫‪‬‬

‫‪ -1‬کلٌه قسمت های خارجی سمپلر با محلول صابون تمٌز کرده با اب‬ ‫‪‬‬
‫مقطر آب کشی ودر دمای اتاق خشک شود‬
‫‪-2‬ضد عفونی کردن سمپلر با محلول ‪ %60‬اٌزوپروپانول‬ ‫‪‬‬
‫تمٌز کردن بخش نگه دارنده نوک سمپلر با سوآب اغشته به اتانول‬ ‫‪‬‬
‫‪70‬درجه‬
‫تمٌز کردن قسمت های داخلی طبق راهنمای همراه سمپلر انجام شود‬ ‫‪‬‬
 ‫ضربه به سمپلر مٌتواند اٌن وسٌله را از کالٌبراسٌون خارج نماٌد‬ ‫‪‬‬
‫سمپلر حاوی محلول به پهلو روی مٌز گذاشته نشود‬ ‫‪‬‬
‫هرگز نباٌد سمپلرهای متغٌر را بر روی حجمی خارج از محدوده‬ ‫‪‬‬
‫حجم ادعائی آن تنظٌم کرد‬
‫در صورت مکش محلول های اسٌدی وساٌر مواد با خاصٌت‬ ‫‪‬‬
‫خورندگی باٌد بخش نگه دارنده نوک سمپلر باز شده و پٌستون و‬
‫حلقه پالستٌکی به خوبی با اب مقطر شسته شود‬
 ‫‪ -1‬اطمٌنان از اتصال کامل نوک سمپلر‬ ‫‪‬‬
‫‪-2‬عمود نگه داشتن سمپلر در زمان مکش‬ ‫‪‬‬
‫‪ -3‬تخلٌه محلول با تماس نوک سمپلر به جداره ظرف تحت زاوٌه ‪10‬تا‬ ‫‪‬‬
‫‪40‬‬
‫‪-4‬رها کردن آرام دکمه در زمان پر ٌا خالی کردن محتوٌات داخل‬ ‫‪‬‬
‫نمونه‬
‫‪ -5‬کشٌدن کناره های خارجی نوک سمپلر پس از انجام مکش به جداره‬ ‫‪‬‬
‫فوقانی‬
‫سانترٌفوژ نمودن ٌکً از روشهاي جدا سازي است که در آن با‬ ‫‪‬‬

‫استفاده از نٌروي گرٌز از مرکز‪ ،‬قسمتهاي سبکتر ٌک محلول ‪،‬‬ ‫‪‬‬

‫مخلوط وٌا سوسپانسٌون ‪ ،‬از قسمتهاي سنگٌنترآن جدا مٌشود ‪.‬‬
 ‫◦ در کار روزانه نباٌد سانترٌفوژ را با درب باز به کار انداخت ‪.‬‬
‫استفاده از لوله هاي مناسب و توصٌه شده سازنده و رعاٌت توازن لولهها و حجم‬ ‫‪‬‬
‫نمونهها هنگام استفاده از سانترٌفوژ از نکات اساسً در استفاده صحٌح سانترٌفوژ‬
‫مٌباشد ‪ .‬بطور معمول وزن لوله هاي حاوي نمونه که مقابل هم قرار گرفتهاند‬
‫نباٌد بٌش از ‪ %1‬متفاوت باشند‪ .‬وزن مجموع لولههاي حاوي نمونه نباٌد از‬
‫وزن تعٌٌن شده سازنده براي سرعت خاص ‪ ،‬تجاوز نماٌد ‪.‬‬
‫الزم است درب لولههاي حاوی خون قبل از سانترٌفوژ بسته شود تا از پخش‬ ‫‪‬‬
‫آئروسل در محٌط جلوگٌري گردد ‪ .‬از استفاده از اپلٌکاتورهاي چوبً جهت‬
‫خارج کردن لخته قبل از عمل سانترٌفوژ به علت افزاٌش احتمال همولٌز باٌد‬
‫خودداري شود ‪.‬‬
‫تمٌز نگهداشتن سانترٌفوژ در کاهش انتشار آلودگً ها بسٌار مهم است‬ ‫‪‬‬
‫و باٌد در فواصل زمانً مشخص انجام شود ‪.‬‬

‫براي کنترل کٌفٌت سانترٌفوژ الزم است موارد زٌر بررسً گردد‪:‬‬ ‫‪‬‬
 ‫ابزار سنجش سرعت سانترٌفوژ‪ ،‬تاکومتر است ‪.‬سرعت سانترٌفوژ باٌد حداقل هر‬ ‫‪‬‬
‫سه ماه ٌکبار بررسً شده و مٌزان سرعت اندازه گٌري شده نباٌد بٌش از ‪ %5‬با‬
‫سرعت مورد انتظار (سرعت انتخابً هنگام کار با سانترٌفوژ ) متفاوت باشد ‪.‬‬
‫براي بررسً سرعت سانترٌفوژ با تاکومتر مراحل زٌر انجام مٌشود ‪:‬‬
‫قفل سانترٌفوژ را در حالتً قرار دهٌد که در حال باز بودن در ‪ ،‬چرخش انجام‬ ‫‪‬‬
‫شود‪.‬‬
‫کاغذ مخصوص همراه تاکومتر را نزدٌک مرکز محور سانترٌفوژ ( نه در روي‬ ‫‪‬‬
‫مرکز محور) بچسبانٌد‪ .‬اٌن کار باعث مًشود در هر بار چرخش ‪ ،‬نور ٌکبار از‬
‫کاغذ مخصوص به تاکومتر باز تابٌده شود‪.‬‬
‫سانترٌفوژ را با دور مورد نظر تنظٌم نموده و روشن کنٌد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫تاکومتر را در فاصله مناسب نسبت به کاغذ نشاندار نگهداشته و آنرا روشن کنٌد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫هنگامٌکه عدد نماٌش داده شده روي تاکومتر ثابت ماند ‪ ،‬آن را ٌادداشت نموده با‬ ‫‪‬‬
‫سرعت انتخاب شده اولٌه مقاٌسه نمائٌد ‪.‬‬
 ‫بهتر است زمان سنج بصورت هفتگً در مقابل زمان سنج کالٌبره‬ ‫‪‬‬
‫مورد بررسً قرار گٌرد‪ .‬براي اٌن امر زمانسنج را در زمانهاي‬
‫مختلف تنظٌم وبا کرونومتر مقاٌسه کنٌد ‪ .‬اعداد حاصله نباٌد بٌش از‬
‫‪ %10‬با زمان مورد انتظار متفاوت باشد‪.‬‬
 ‫برخً سانترٌفوژ ها هنگام کار اٌجاد حرارت زٌاد در محفظه داخل‬ ‫‪‬‬
‫سانترٌفوژ مٌنماٌند و اٌن دما مٌتواند بر کٌفٌت نمونه و غلظت کمٌت‬
‫هاي آن تاثٌر گذار باشد لذا هنگامً که اندازهگٌري کمٌتً مورد نظر‬
‫است که به دما حساس مٌباشد‪ ،‬بهتر است از سانترٌفوژ ٌخچال دار‬
‫استفاده شود ‪ .‬براي کنترل دما ‪،‬مًتوان در لوله آزماٌش ‪ ،‬آب مقطر‬
‫رٌخته و دماي آنرا تعٌٌن نمود‪ .‬سپس لوله در سانترٌفوژ قرار گرفته و‬
‫دستگاه با دور مشخص روشن مًشود ‪ .‬پس از مدت مقرر ‪ ،‬دماي آب‬
‫داخل لوله مجددا اندازه گٌري مً شود ‪ .‬دماي سانترٌفوژهاي ٌخچال‬
‫دار مٌباٌد هر ماه بررسً شده و مٌزان دماي اندازه گٌري شده نباٌد‬
‫بٌش از ‪ 2‬درجه سانتً گراد با دماي مورد انتظار متفاوت باشد ‪.‬‬
 ‫براي استفاده صحٌح از ٌخچال باٌد به موارد زٌر توجه داشت ‪:‬‬ ‫‪‬‬

‫ٌخچال و فرٌزرباٌد طوري قرار گٌرند که هواي کافً از مبردعبور‬ ‫‪‬‬

‫نماٌد‪.‬‬
‫دماي ٌخچال و فرٌزرباٌد روزانه دو بار در ساعات مشخص‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫اندازهگٌري و ثبت شود‪ .‬با توجه به امکان وجود اختالف دما‪ ،‬درجه‬
‫حرارت بخشهاي مختلف ٌخچال باٌد بررسً گردد‪.‬‬
‫محفظه ٌخ ٌخچال و کل فرٌزرباٌد هرماه بررسً و در صورت وجود‬ ‫‪‬‬
‫ٌخ تمٌز شود‪.‬‬
‫غبار روي مبرد ماهانه پاک شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫الستٌک دور درٌخچال و فرٌزر‪ ،‬مرتبا بررسً شود‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫آب خالص ٌکً از ارکان ضروري بسٌاري از فعالٌتهاي آزماٌشگاهً‬ ‫‪‬‬
‫مًباشد ‪ .‬درجه خلوص مورد نٌاز آب به مورد مصرف آن بستگً‬
‫دارد‪.‬‬
‫براي تهٌه آب از روشهاي تقطٌر ‪ ،‬اسموز معکوس و دٌونٌزه کردن‬ ‫‪‬‬
‫استفاده مًشود‪ .‬از آنجائٌکه هٌچٌک از اٌن روشها به تنهاًٌ ‪،‬‬
‫معٌارهاي ‪ ( NCCLS‬کمٌته ملً استانداردهاي آزماٌشگاهً امرٌکا‬
‫که به ‪ CLSI‬تغٌٌر نام داده است) براي آب نوع ‪ 1‬را تامٌن‬
‫نمًنماٌند ‪ ،‬در صورت نٌاز به اٌن نوع آب باٌد دو روش تخلٌص را‬
‫با هم استفاده نمود‪.‬‬
 ‫موارد استفاده از انواع آب بشرح زٌر مًباشد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫نوع ‪ : III‬براي شستشوي ظروف شٌشهاي و آزماٌشهاي کٌفً مانند‬ ‫‪‬‬
‫تجزٌه ادرار‬
‫نوع ‪ : II‬در روشهاي معمول آزماٌشگاهً که به آب نوع ‪ I‬احتٌاج‬ ‫‪‬‬
‫ندارد‬
‫نوع ‪ : I‬مواردي که کمترٌن تداخالت و بٌشترٌن صحت مورد نٌاز‬ ‫‪‬‬
‫است مانند اندازهگٌري عناصر کمٌاب‬
 ‫‪ :‬آب نوع ‪ I‬امکان نگهداري نداشته و باٌد بالفاصله بعد از تهٌه‬ ‫‪‬‬
‫مصرف گردد‪ .‬آب نوع‪ II‬و ‪ III‬را مًتوان در ظروف بوروسٌلٌکات‬
‫ٌا پلًاتٌلن با درب محکم براي مدت کوتاهً نگهداري نمود‪.‬‬
‫پٌشنهاد مًگردد براي اطمٌنان از کٌفٌت آب حداقل ‪ 3‬شاخص مقاومت‬ ‫‪‬‬
‫آب ‪ ،‬آلودگً مٌکروبً و در مورد آب نوع ‪ PH ، III‬بررسً گردد‪.‬‬
‫براي بررسً مقاومت آب از هداٌت سنج ٌا کنداکتومتر استفاده مًشود‬ ‫‪‬‬
‫که مٌزان هداٌت آب را اندازه مًگٌرد‪ .‬هداٌت با مقاومت نسبت عکس‬
‫دارد ) ‪ . ( Conductivity = 1/ resistance‬اندازهگٌري‬
‫هداٌت آب باٌد پس از اندازهگٌري دما با دماسنج کالٌبره و براساس‬
‫دستورالعمل هداٌت سنج صورت گٌرد‪.‬‬
 ‫براي بررسً آلودگً مٌکروبً مًباٌست اجازه داد آب براي حداقل ٌک‬ ‫‪‬‬
‫دقٌقه براحتً از دستگاه خارج شود ‪.‬سپس در ٌک ظرف استرٌل ‪ 10‬مٌلً‬
‫لٌتر آب جمع آوري مًشود‪ .‬آزماٌش باٌد در مدت ٌکساعت از جمعآوري‬
‫آب انجام شود در صورت عدم امکان کشت در مدت ٌکساعت‪ ،‬نگهداري‬
‫براي ‪ 6‬ساعت در دماي ‪ 2-8‬درجه امکانپذٌر است‪ .‬بعد از مخلوط کردن‬
‫آب (که با ‪ 10‬بار سروته کردن بدست مًآٌد) ‪ 1 ،‬مٌلًلٌتر از آب در پتري‬
‫دٌش رٌخته مًشود‪ .‬سپس محٌط کشت ذوب شده تا دماي ‪ 46-50‬درجه‬
‫سرد و در پتري دٌش رٌخته مًشود (از محٌط کشت هاي ‪ٌ TSA، BHI‬ا‬
‫هر محٌط کشتً که از رشد باسٌلهاي گرم منفً پشتٌبانً کند‪ ،‬مًتوان‬
‫استفاده نمود)‪ .‬با چرخاندن پتريدٌش‪ ،‬آب را با محٌط کشت مخلوط نمائٌد ‪.‬‬
‫پس از سرد شدن و جامد شدن آگار‪ ،‬دٌش بطور وارونه و بمدت ‪ 24‬ساعت‬
‫در دماي ‪ 36±1‬درجه سانتًگراد و سپس ‪ 24‬ساعت در دماي‪23±3‬‬
‫درجه سانتًگراد قرار مًگٌرد(مدت انکوباسٌون مجموعا ‪ 48‬ساعت‬
‫مًباشد) رشد مٌکروبً بصورت ‪ cfu/mL‬گزارش مًشود‪.‬‬
 ‫استفاده از لوپ براي کشت آب مجاز نمًباشد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫اندازهگٌري ‪ pH‬براي آب نوع ‪ 3‬با استفاده از ‪ meter pH‬و بر‬ ‫‪‬‬
‫اساس دستورالعمل‪ meter pH‬انجام مًشود‪.‬‬
‫در صورت خرٌد آب ‪ ،‬مًباٌست مشخصات آب از طرف تولٌدکننده‬ ‫‪‬‬
‫ارائه گردد‪ .‬پٌشنهاد مًشود آزماٌشگاه در فواصل معٌن نسبت به‬
‫کنترل آب خرٌداري شده اقدام نماٌد‪.‬‬
‫باٌد در نظر داشت انواعً از آب استرٌل که بصورت وٌال عرضه‬ ‫‪‬‬
‫مًشود‪ ،‬الزاما از کٌفٌت مورد نٌاز آزماٌشگاه برخودار نبوده و باٌد‬
‫قبل از استفاده ‪ ،‬مٌزان هداٌت آن بررسً شود‪.‬‬
 ‫االيزا ريدر يا خوانشگر االيزا كه به اسامى ميكروپليت ريدر و‬ ‫‪‬‬
‫خوانشگرميكروپليت‬
‫فتومتريك نيز معروف است يك اسپكتروفتومترتخصصى بوده كه به منظور قرائت‬
‫نتايج‬
‫تست االيزا طراحى شده است‪ .‬بر خالف اسپكتروفتومترهاى معمولى كه قرائت‬
‫جذب را در گستره وسيعى از طول موجها‬
‫تسهيل مىكنند ‪ ،‬االيزا ريدر داراى فيلترها يا‬
‫گراتينگهاى انكسارى بوده كه گستره طول‬
‫موجها را محدود كرده و معموال ً بين ‪400‬تا‬
‫‪750‬نانومتر عمل مىكنند‪ .‬در اين دستگاهها‬
‫ابتدا يك شعاع نورى از نمونهاى كه داراى قطر‬
‫بين ‪1‬تا ‪2‬ميلى متر است عبور كرده و سپس‬
‫يك سيستم آشكار كننده ‪ ،‬نور عبورى از نمونه‬
‫را آشكار و تقويت مىكند ‪0‬‬
 ‫اخٌــراً برخــى شــركتهاى تولٌــد كننده‬ ‫‪‬‬
‫كٌتهاى آزماٌشگاهى جهت ارزٌابى عملكرد‬
‫االٌــزا رٌــدر ‪ ،‬كٌتهاى كنتــرل كٌفى معرفى‬
‫كرده اند كه با اســتفاده از آنها مىتوان عملكرد‬
‫االٌزا رٌدر ‪ ،‬واشر و سٌستم سمپلٌنگ را مورد‬
‫ارزٌابى قــرار داد‪ .‬در اٌــن روش پارامترهاى‬
‫مهمى چون خطى بودن(‪)Linearity‬دقت‬
‫االٌزا رٌدر(‪)Precision‬كاراٌى االٌزا واشــر‬
‫(‪)Efciency‬و صحت سٌستم توزٌع كننده‬
‫دستی سمپلرها ٌا دستگاهى ( ‪)Accuras‬‬
‫را مورد ارزٌابى قرار مى دهند‪0‬‬
 ‫كنتــرل خطى بودن دســتگاه باٌــد به طور‬ ‫‪‬‬
‫ماهانه مورد ارزٌابى قــرار گٌرد‪ .‬هدف از اٌن‬
‫آزمــون تعٌٌن قابلٌــت دســتگاه در تبعٌت از‬
‫قانــون بٌر (‪ )bear,s La‬اســت كه طبق اٌن‬
‫قانون غلظت محلول نســبت مستقٌم با مقدار‬
‫نور جذب شــده دارد ‪0‬‬
‫توجه شــود كه كنترل خطى بودن در دســتگاه االٌزا ٌك پارامتر مهم در كاراٌى‬
‫دستگاه فوق اســت چرا كه كنتــرل صحت فتومترٌك تا حدود زٌادى با گذاشــتن‬
‫اســتانداردهاى مختلف در هــر ران كارى قابل كنترل اســت‪ .‬اما اگر‬
‫خطى بودن دستگاه دچار اشكال باشد تفاوتهاى فاحشى در جوابها‬
‫حاصل مىشود‪ .‬جهت چك كردن ‪Linearity‬دستگاه ابتدا باٌد ٌك‬
‫محلــول با حداكثر جذب نــورى در طول موج ‪450‬نانومتر ٌا نزدٌك‬
‫به آن(محلول اسٌد پٌكرٌك پٌشنهاد مىشود)انتخاب شود ‪.‬‬
 ‫‪‬‬
‫آن را در تمــام چاهكهاى پلٌت برٌزٌد و پلٌــت را در طول موج‬
‫‪450‬نانومترقرائت كنٌد‪ .‬نتٌجه جذب نورى تمام چاهكها در صورت‬
‫سالم بودن فٌلتر باٌســتى < ‪ 3‬باشد ســپس ٌكبار دٌگر بدون پلٌت جذب‬
‫نورى‬
‫را قرائــت مىكنٌــم در چنٌن شــراٌطى باٌد جذب نــورى براى تمام‬
‫چاهكها بٌن ‪0/01 ±‬باشــد‪ .‬در صورتى كه نتاٌج باال حاصل نشــد با‬
‫شركت پشتٌبان تماس بگٌرٌد ‪0‬‬
 ‫همچنٌن جهت چــك فٌلترها مىتوانٌم از‬ ‫‪‬‬
‫برنامه ‪Test # 186‬اســتفاده كنٌم چنانچه‬
‫عدد بدســت آمده بٌن ‪10-2‬باشــد عملكرد‬
‫فٌلترها مناســب اســت در غٌــر اٌنصورت‬
‫دســتگاه را براى سروٌس به شــركت پشتٌبان‬
‫ارسال نماٌٌد‪ .‬براى انجام تست ابتدا دستگاه را‬
‫روشن كرده و ‪ 15‬دقٌقه صبر كرده تا گرم شود‬
‫و ســپس بعد از ظاهر شدن كلمه ‪selection‬‬
‫‪mode ،‬دكمــه ‪ Test‬را زده و ســپس عــدد‬
‫‪186‬را وارد كــرده و ‪Enter‬مىكنٌــم‪ .‬بعد از‬
‫چند ثانٌه چهار عــدد براى فٌلترهاى ‪0, 1, 2,‬‬
‫‪3‬ظاهر مىشــود كه اگر اٌن اعداد بٌن ‪10-2‬‬
‫باشــد نشان دهنده ســالمت فٌلترها است )در‬
‫فٌلترهاى نو اٌن عدد به ‪10‬نزدٌك تر است و‬
‫در فٌلترهاى كهنه به ‪2‬نزدٌكتر است‪.‬‬
‫آزمووووووووووووون صووووووووووووحت فتووووووووووووومترى بووووووووووووراى بررسـووووووووووووـى اٌوووووووووووون‬ ‫‪‬‬
‫مسـووووووووـئله كوووووووووه آٌوووووووووا حوووووووووداكثر جووووووووذب نـوووووووووـورى بوووووووووه مقووووووووودار‬
‫مشووووووووووخص در طووووووووووول موووووووووووج خاصووووووووووى صووووووووووورت مٌگٌوووووووووورد‬
‫‪ ،‬بووووووووووه عبووووووووووارت دٌگوووووووووور هـووووووووووـدف تعٌووووووووووٌن تفوووووووووواوت جووووووووووذب‬
‫واقعووووووووووى بووووووووووا جوووووووووووذب مشـووووووووووـاهده شوووووووووووده اسووووووووووت‪ .‬صوووووووووووحت‬
‫فتومتـووووووووووـرى بـووووووووووـه توانوووووووووواٌى المـووووووووووـپ در ارائووووووووووه حووووووووووداكثر‬
‫تووووووووووووابش فتوالكترٌووووووووووووك ‪ ،‬نوووووووووووووع و كٌفٌووووووووووووت منوكروموووووووووووواتور‬
‫(تك رنگ كننده) بستگى دارد ‪0‬‬
 ‫براى بررســى صحت فتومترٌك از (محلول‬ ‫‪‬‬
‫رنگزاى قلٌائى دى كرومات پتاســٌم ) ‪40‬مٌلى‬
‫گرم دى كرومات پتاســٌم را در ‪800‬مٌلى لٌتر‬
‫آب مقطــر حل كرده ‪ ،‬ســپس ‪3/3‬گرم پتاس‬
‫به آن اضافــه مىكنٌم و حجــم را به ٌك لٌتر‬
‫مى رســانٌم اســتفاده مى كنٌم‪ .‬با ٌك سمپلر‬
‫‪λ 200‬كه به دقت كنترل كٌفى شــده و ‪CV‬‬
‫آن زٌر ‪3‬اســت مســتقٌمأ از معرف فوق به‬
‫داخل ‪5‬چاهــك رٌخته و در ‪Absorption‬‬
‫‪Mode‬با فٌلتر اولٌه ‪nm 405‬و فٌلتر افتراقى‬
‫‪nm 630‬جــذب آنرا مىخوانٌــم و ســپس‬
‫مٌانگٌن آنرا محاســبه مى كنٌم‪ .‬عدد به دست‬
‫آمده باٌــد در محدوده ‪0/040± 0/235‬قرار‬
‫گٌرد ‪0‬‬
‫اٌـووووووووووووووـن آزمـووووووووووووووـون بـووووووووووووووـراى پـووووووووووووووـى بـووووووووووووووـردن بـووووووووووووووـه‬ ‫‪‬‬
‫وجـووووووووووـود هـوووووووووووـر گونـوووووووووووـه اختـوووووووووووـالل در كثٌـوووووووووووـف بـوووووووووووـودن‬
‫حـوووووووووووـس گرهـووووووووووووـا ‪ ،‬لنزهوووووووووووواى دسـووووووووووووـتگاه و كالٌبراسـووووووووووووـٌون‬
‫نامنـووووووووووـاسب ٌـووووووووووـك ٌووووووووووا چنـووووووووووـد كانووووووووووال دسـووووووووووـتگاه و ٌووووووووووا‬
‫ناپاٌـووووووووووووووـدارى المـووووووووووووووـپ دسـوووووووووووووووـتگاه اسـووووووووووووووـت كـوووووووووووووووـه در‬
‫اٌـووووووووووووووـن حالووووووووووووووت حداقـووووووووووووووـل ‪ 8‬بووووووووووووووار خوانـووووووووووووووـش ‪OD‬در‬
‫غلظتهـوووووووووووووووـاى مختلـوووووووووووووووـف انجوووووووووووووووام شـوووووووووووووووـود و سـوووووووووووووووـپس‬
‫‪ %CV‬آنرررررررررررررررررررررررررررررررررررررا محاسررررررررررررررررررررررررررررررررررررربه نيرررررررررررررررررررررررررررررررررررررد‪.‬‬
‫‪ CV‬كمتووووووووووور از ‪ 3‬درصووووووووووود قابووووووووووول قبوووووووووووول اسوووووووووووت‪.‬‬
 ‫بــراى انجام اٌن كنترل ابتدا ٌك رقت ‪1/2‬‬ ‫‪‬‬
‫از معرف تهٌه شــده براى كنترل خطى بودن ‪،‬‬
‫تهٌه كرده و ســپس از معــرف اصلى و معرف‬
‫رقٌــق شــده ‪λ200‬به ‪8‬چاهــك اضافه كرده‬
‫و در ‪ Absorbtion Mode‬بــا فٌلتــر اولٌه‬
‫‪nm 405‬و فٌلتــر افتراقــى ‪nm 630‬جــذب‬
‫آنرا مى خوانٌــم و ســپس مٌانگٌــن ‪،‬انحراف‬
‫معٌار (‪)SD‬و ضرٌب تغٌٌرات آنرا محاســبه‬
‫مى نمائٌم ‪0‬‬
 ‫كالٌبراسٌون الٌزا رٌدر به عنوان ٌك روند‬ ‫‪‬‬
‫تخصصــى اســت كه باٌســتى به وســٌله ٌك‬
‫تكنٌسٌن ٌا مهندس آموزش دٌده با استفاده از‬
‫دستورالعملهاى تهٌه شده بوسٌله سازنده آن دستگاه انجام گٌرد‪ .‬براى‬
‫انجام كالٌبراسٌون ‪ ،‬نٌاز به در اختٌار داشتن ٌك مجموعه از فٌلترهاى‬
‫خاكســترى سوار شده بر روى ٌك پلٌت با همان اندازه هندسى مورد‬
‫اســتفاده در تحلٌلها است‪ .‬سازندگان دستگاهها اٌن گونه پلٌتهاى‬
‫كالٌبراسٌون را براى استفاده در هر طول موج تدارك دٌده و در‬
‫اختٌارمصرف كنندگان قرار می دهند‪.‬‬
 ‫دوره ‪ :‬هر سه ماه يكبار‬ ‫‪‬‬
‫‪-1‬پاٌدارى نور المپ را بررســى كنٌد‪ .‬در اٌن رابطه با استفاده از‬
‫ٌك پلٌت كالٌبره شــده ‪ ،‬قرائتهاى پٌوســته اى را با دوره زمانى ‪30‬‬
‫دقٌقه با استفاده از ٌك پلٌت ٌكسان انجام دهٌد‪ .‬اٌن نتاٌج قرائت شده‬
‫را مقاٌسه كنٌد‪ .‬در بٌن آنها نباٌد هٌچ گونه اختالفى مشاهده شود‪.‬‬
‫‪-2‬سٌستم هاى حسگر نورى و نور دهنده را تمٌز كنٌد‪0‬‬
‫‪-3‬كشوی پلٌت را تمٌز كنٌد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪-4‬انطبــاق محــور هــر حفــره با سٌستمهای انتشار دهنده و آشکار‬
‫ساز را بررسی کنٌد‪.‬‬

 ‫محلول های متعدد خاصی جهت شستشو مورد استفاده قرار می گٌرند‪ .‬در‬ ‫‪‬‬
‫بٌن آنها محلولی که بٌشتر کاربرد دارد‪ ،‬فسفات بافری سالٌن ٌا ‪ PBS‬می‬
‫باشد‪ .‬در صورت نگهداری در دمای ‪ ،C°4‬پاٌداری ‪ PBS‬برای مدت ‪ 2‬ماه‬
‫حفظ می شود‪ .‬مخزن های محلول های شستشو دهنده ‪ 1‬تا ‪ 3‬لٌتر گنجاٌش‬
‫دارند‪.‬‬
‫همچنٌن به ازای هر چرخه ‪ 300‬مٌکرولٌتر محلول شستشو دهنده برای هر‬
‫چاهک مصرف می شود‪.‬‬
‫عمل شستشو را به صورت دستی هم می توان انجام داد‪ .‬در روش دستی‬ ‫‪‬‬
‫پس از آماده سازی محلول شستشو از انواع سمپلرها و ٌا دٌسپنسرهای‬
‫دستی استفاده می گردد‪ .‬معموالً زمانی که تعداد آزماٌشات محدود باشد‪ ،‬از‬
‫روش دستی به خوبی می توان بهره گرفت‪ .‬مثالً به کمک ٌک سمپلر متغٌر‬
‫با حجم ‪ 230-300‬لٌتر‪ ،‬محلول شستشو را می توان از ظرفی مانند بشر به‬
‫داخل چاهک ها منتقل نمود‪.‬‬
 ‫استفاده از سمپلرهای چند شاخه ٌا ‪ Multichannel‬موجب تسرٌع‬ ‫‪‬‬
‫عمل شستشوی دستی خواهد شد‪ .‬سمپلرهای مذکور که معموالً ‪ٌ 8‬ا‬
‫‪ 12‬شاخه هستند‪ ،‬محلول شستشو رابه طور همزمان به ‪ٌ 8‬ا ‪12‬‬
‫چاهک می افزاٌند‪.‬‬
‫در آزماٌشگاه های بزرگ و ٌا مراکز تحقٌقاتی خصوصا ً در طرح‬
‫های اپٌدمٌولوژٌک که تعداد نمونه ها زٌاد است‪ ،‬بهتر است از‬
‫دستگاه ميکروپليت واشر استفاده گردد‪ .‬عمل شستشو توسط دستگاه‬
‫االيزا واشر ارجح تر می باشد زٌرا اوالً شستشوی چاهک ها به طور‬
‫هم زمان صورت پذٌرفته‪ ،‬ثانٌا ً احتمال آلوده شدن کاربر ٌا عوامل‬
‫بٌماری زای احتمالی موجود در نمونه کمتر بوده و به حداقل می رسد‪.‬‬
 ‫ٌکی از اٌن موارد موقعٌت سوزن های دستگاه مٌکروپلٌت واشر می باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫موقعٌت های افقی و عمودی با توجه به بخش های موجود باٌد به طور دقٌق‬ ‫‪‬‬
‫تنظٌم شده باشند‪.‬‬
‫موقعٌت سوزن شستشو دهنده باٌد دقٌقا ً به نحوی کنترل شده باشد که بسٌار‬ ‫‪‬‬
‫نزدٌک به دٌواره چاهک مورد نظر قرار گٌرد‪.‬‬
‫اگر قسمت انتهاٌی چاهک گرد ٌا ‪ V‬شکل است‪ ،‬سوزن مکش باٌد در مرکز‬
‫بخش مورد نظر قراگٌرد‪.‬‬
‫سوزن ها نباٌد با انتهای چاهک تماس پٌدا نموده و از تداخل مکانٌکی بٌن‬ ‫‪‬‬
‫سوزن و قسمت اصلی چاهک در طول شستشو باٌد جلوگٌری شود‪.‬‬
‫از تمٌز بودن سوزنهای سٌستم مکش و سوزن های توزٌع کننده اطمٌنان‬ ‫‪‬‬
‫حاصل کنٌد‪.‬‬
‫سٌستم مکش باٌد دقٌقا ً درجه بندی شده باشد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫جهت کالٌبراسٌون حتما ً از دستورات شرکت سازنده دستگاه استفاده نمائٌد‪.‬‬ ‫‪‬‬
 ‫سوزن دستگاه مٌکروپلٌت واشر باٌستی به طور روزانه تمٌز شود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫بعد از استفاده از دستگاه االٌزا واشر آن را با آب مقطر نظافت نموده و‬ ‫‪‬‬
‫ذرات نمکی که ممکن است در کانال های اجزای داخلی دستگاه در حٌن‬
‫عمل رسوی نموده باشند را توسط آب مقطر شستشو دهٌد‪.‬‬
‫سوزن های دستگاه را در آب مقطر نگهداری نماٌٌد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫بازدهی و کاراٌی سٌستم مکش را کنترل کنٌد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫تمٌز بودن بدنه دستگاه االٌزا واشر را کنترل نموده و در صورت لزوم‬ ‫‪‬‬
‫سطح خارجی آن را بوسٌله ٌک تکه پارچه نم دار به شوٌنده های ضعٌف‬
‫تمٌز کنٌد‪.‬‬
‫درستی و سالم بودن اجزای مکانٌکال دستگاه االٌزا واشر را کنترل کرده و‬ ‫‪‬‬
‫طبق دستورالعمل شرکت سازنده اٌن اجزا را روغن کاری نمائٌد‪.‬‬
‫‪‬‬
 ‫مستندات هورمون شناسی مجموعه ای از"مدارک" و "سوابق" آزمايشگاه هستند ‪.‬‬
‫سوابق انجام آزمايش هورمون شناسی‬
‫‪ -‬لٌست های کاری ) ‪(work lists‬‬
‫‪ -‬ثبت نتاٌج آزماٌش دربخش ها ( مثل پرٌنت نتاٌج انجام آزماٌش های دستگاهی ‪،‬‬
‫نتاٌج ثبت شده دردفاتر و برگه ها و ‪) ....‬‬

‫‪ -‬ثبت تارٌخ مصرف معرف و سری ساخت وتارٌخ انقضای کٌتی که آزماٌش‬
‫توسط آن انجام می گٌرد‪ ،‬در هر سری کار‪.‬‬

‫‪ -‬ثبت استانداردها و کنترل های مورد استفاده در هر سری کار‬

‫‪ -‬ثبت تارٌخ و ساعت انجام آزماٌش‬

‫‪ -‬ثبت نام فرد انجام دهنده آزماٌش و فرد تاٌٌدکننده نتاٌج در هر سری کار‬
 ‫‪ -‬نتاٌج بدست آمده و مکتوب شده از فعالٌتهای کنترل کٌفی داخلی‬
‫(شامل نمودارهای کنترل کٌفی و‪).....‬‬

‫نتاٌج شرکت در برنامه ارزٌابی خارجی آزماٌشگاه رفرانس در مورد‬ ‫‪-‬‬

‫پارامترهاٌی که تحت پوشش برنامه ارزٌابی کٌفی خارجی آزماٌشگاه‬
‫رفرانس نٌستند‪.‬‬

‫اطمٌنان از صحت نتاٌج بااستفاده از کنترل های صحت ٌا مقاٌسه‬ ‫‪-‬‬

‫نتٌجه انجام آزماٌش با ٌک متد دٌگر و‪ ...‬انجام می گٌرد ‪.‬‬

‫‪ -‬سوابقی که نشان دهد چگونه اختالفات مورد مشاهده تفسٌرگردٌده و از‬

‫اٌن نتاٌج جهت رفع خطاهای آنالٌتٌکال استفاده شده است ‪...‬‬
 ‫جهت استفاده از برنامه نرم افزاری جامع کنترل کٌفی مرجع سالمت‬ ‫‪‬‬
‫در بخش هورمون شناسی از برنامه نرم افزاری بخش بٌوشٌمی‬
‫استفاده می شود‪...‬‬
‫برنامه نرم افزاری جامع کنترل کٌفی مرجع سالمت در بخش بٌوشٌمی‬ ‫‪‬‬
‫به صورت ذٌل می باشد‪:‬‬
 ‫) ‪)Control Serum‬سرم كنترل‪:‬‬ ‫‪‬‬
‫کالٌبراسٌون دستگاه اتوآناالٌزر باٌد با سرم كنترل انجام شود و چنانچه‬ ‫‪‬‬
‫دستگاه از كالٌبر خارج شده باشد مجـددا اقـدام بـه‬
‫كالٌبراسٌون گردد ‪.‬نمونه سرم كنترل به صورت تجارتً در دسترس بوده و‬
‫هر آزماٌشگاهً مً تواند آنرا تهٌه نماٌد ‪.‬‬
‫براي تفسٌر نتاٌج چارت كنترل كٌفٌت معٌارها ٌـا قـوانٌن مختلفـً توسـط‬
‫سـازمانها ٌـا كارشناسـان وضـع شـده اسـت كـه‬
‫براساس آنها نتاٌج" تحت كنترل" يا "خارج از كنترل" در نظـر گرفتـه‬
‫مـٌشـود ‪Levey –Jenning ، .‬وسـتگارد و‬
‫‪ WHO‬نمونه هاًٌ از اٌن قوانٌن هستند با توجه به اٌنكه قوانٌن ‪Levey-‬‬
‫‪ Jenning‬در بطن دو قانون وسـتگارد و ‪WHO‬قـرار‬
‫دارد در اٌن نرم افزار از تفسٌر گراف ها با اٌن قانون خودداري شده است‬
 ‫براي ترسٌم اولٌن چارت كنترلً مراحل زٌر انجام مً شود ‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫نمونه هاي كنترلً را ‪ 20‬بار آزماٌش و مٌانگٌن و انحراف معٌار را محاسبه‬
‫نماٌٌد‪.‬‬
‫با استفاده از نرم افزار ٌك چارت كنترلً ترسٌم كنٌد‬
‫اگر تعداد كنترلهاًٌ كه در سري كاري استفاده مً شود ‪ٌ2‬ا بٌـشتر باشـد‬
‫‪mean±3 SD‬را بعنـوان محـدوده قابـل قبـول‬
‫انتخاب كنٌد‪ .‬اما اگر در هر سري كاري ٌك كنترل آزماٌش مٌشود محدوده‬
‫‪mean± 2SD‬را مالك قرار دهٌد‪.‬‬
‫مادامٌكه نتاٌج در محدوده مورد انتظار ‪ٌmean ± 3 SD‬ا ) ‪mean ±‬‬
‫‪2 SD‬باتوجه بـه محـدوده منتخـب( قـرار داشـته‬
‫باشد‪ ،‬نتاٌج تحت كنترل و با خروج از اٌن محدوده خارج از كنترل شناخته‬
‫می شود‪.‬‬
 ‫براي استفاده از اٌن قوانٌن‪ ،‬نمونه هاي كنترلً را ‪20‬بار آزماٌش و‬ ‫‪‬‬
‫مٌانگٌن و انحراف معٌار را محاسبه نماٌٌد‪ .‬سـپس در هـر‬
‫سري كاري نمونههاي كنترلً را آزماٌش نمائٌد‪ .‬مادامٌكه كنترلهـا در‬
‫محـدوده ‪mean ± 2 SD‬قـرار دارنـد ‪ ،‬نتـاٌج بٌمـاران را‬
‫گزارش نمائٌد ولً به محض اٌنكه ٌكً ازكنترلها از محدوده‬
‫‪mean± 2 SD‬خارج شد ‪ ،‬كار را متوقف و نتـاٌج كنترلهـا را از‬
‫نظر وجود ٌكً از قوانٌن زٌر بررسً نمائٌد ‪:‬‬
 ‫‪ٌ :1:2S‬ك كنترل خارج از محدوده ‪ SD 2 ±‬بمعنً هشداربوده و لزوم بررسً ساٌر قوانٌن را مطرح مٌسازد‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪ٌ :1:3S‬ك كنترل خارج از محدوده ‪ SD 3 ±‬باعث رد نتاٌج شده و مً تواند نشاندهنده خطاي راندوم ٌـا شـروع‬
‫خطـاي سٌستماتٌك باشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ : 2:2S‬دوخوانده متوالً هم جهت و خارج از محدوده ‪ SD 2 ±‬باعث رد نتـاٌج شـده و بـه خطـاي سٌـستماتٌك‬
‫حـساس مٌباشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ٌ :R4S‬ك خوانده خارج از محدوده ‪ SD 2 +‬و دٌگري خارج از محدوده ‪ SD 2 -‬باعث رد نتـاٌج گردٌـده‬
‫ونـشانگرخطاي راندوم مٌباشد‪.‬‬

‫‪ :4:1S‬چهار خوانده متوالً و همسو‪ ،‬خارج از محدوده ‪ٌSD 1 +‬ا ‪ SD 1-‬و حداقل ٌكً از اٌـن خوانـده هـا‬ ‫‪‬‬
‫خـارج از‪ SD2 ±‬باشد باعث رد نتاٌج مٌشود و به خطاي سٌستماتٌك حساس مٌباشد‪.‬‬
‫‪‬‬
‫‪ : 10X‬ده خوانده متوالً در ٌك طرف مٌانگٌن باال ٌا پائٌن مٌانگٌن و بدون توجه به اندازه انحراف و حداقل ٌكً‬
‫از اٌـن خوانده ها خارج از ‪ SD2 ±‬باشد باعث رد نتاٌج مٌشود و به خطاي سٌستماتٌك حساس مٌباشد ‪.‬‬
‫‪ Cusum‬روشً است كه جمع جبري اختالفات نتاٌج كنترل را با‬ ‫‪‬‬
‫مٌانگٌنً كه در ابتدا تعٌٌن شده بود‪ ،‬بررسً مٌنماٌد ‪.‬‬
‫در شراٌط معمول‪ ،‬نتاٌج كنترلها در اطراف مٌانگٌن باالتر و پائٌنتر‬
‫قرائت مٌشوند اما اگر نتـاٌج سـٌر نزولـً ٌـا صـعودي پٌـدا‬
‫كنند‪ ،‬جمع جبري اختالفات افزاٌش ٌافته و احتمال بروز خطاي‬
‫سٌستماتٌك مطرح مٌشود ‪.‬‬