ANATOMIJA I FIZIOLOGIJA

ANS

Spec.dr med.Miloš Potkrajac lect/edu

ICEPS ECM AM Europea

Beograd
 AUTONOMNI NERVNI SISTEM
- ANS je deo perifernog i centralnog nervnog sistema koji reguliše funkcije unutrašnjih
organa, adaptira ih potrebama trenutka i kontroliše unutrašnju sredinu tela

- ANS obezbeđuje motornu kontrolu visceralnih organa i drugačije se naziva visceralni

motorni sistem

- inerviše glatke mišiće, miokard i žlezdani epitel (upravlja delatnošću svih tkiva izuzev
poprečno-prugaste muskulature)
- aktivnosti ANS-a uglavnom nisu pod voljnom kontrolom, pa je stariji naziv ovog dela
nervnog sistema - vegetativni nervni sistem
 AUTONOMNI NERVNI SISTEM

- endokrini i autonomni sistem su međuzavisni - oba su pod kontrolom široko

rasprostranjenih struktura CNS-a koje generišu komande nakon integrativnih
ulaza iz različitih izvora

- ne može se govoriti o autonomnosti tj. nezavisnosti viseralnih funkcija od

somatskih - na periferiji organizma autonomni i somatski nervni sistem su
potpuno odvojeni, dok u CNS-u postoje intimne veze

- za razliku od somatskog motornog sistema, periferni visceralni motorni put se

sastoji od dva neurona - prvi preganglijski neuron ima ćelijsko telo u
moždanom stablu ili kičmenoj moždini, drugi postganglijski neuron nalazi se u
autonomnoj gangliji i šalje nemijelinisani akson za visceralne efektorne ćelije
 AUTONOMNI NERVNI SISTEM
• na osnovu anatomskih, neurohemijskih, farmakoloških i funkcionalnih
razlika ANS čine dva glavna dela:

- Simpatički (Sy) i parasimpatički (PSy)

• najizraženija svojstva ANS-a su brzina i intenzitet kojom se mogu

rpromeniti visceralne funkcije, visceralni odgovori teže da budu trenutni,
a njhovi efekti kratkotrajni
AUTONOMNI NERVNI SISTEM
AUTONOMNI NERVNI SISTEM
AUTONOMNI NERVNI SISTEM
AUTONOMNI NERVNI SISTEM
 AUTONOMNI NERVNI SISTEM
• Aferentnu komponentu ANS-a čine:

- Visceralna aferentna vlakna koja neprekidno prate funkcije visceralnih organa, ovi signali
(sa hemo, baro, osmoreceptora) putuju primarno parasimpatičkim nervima (80% n.
vagusom), dok se informacije sa nociceptora prenose isključivo simpatičkim vlaknima

- Somatska aferentna vlakna koja prenose informacije o temperaturi i bolu

- Kognitivne informacije iz viših centara o percipiranoj opasnosti, strahu, uzbuđenju...

 AUTONOMNI NERVNI SISTEM
• Organizacija ANS-a

- većinu endodermalnih struktura (žučni putevi, mokraćni kanali, m. bešika) simpatikus inhibiše,
a parasimpatikus stimuliše

- samo parasimpatičku inervaciju dobijaju suzne, nazofaringealne i traheobronhijalne žlezde

- treba napomenuti još postojanje enteričkog nervnog sistema koji pokazuje veliku raznolikost
neuropeptida (VIP, holecistokinin, neuropeptid Y) koji se mogu naći i u drugim delovima PNS-a
i CNS-a
- u srcu, zidu mokraćne bešike, kao i crevima nalazi se i intramuralni nervni sistem ("sekundarni
NS")

- za razliku od svog antagonističkog dejstva na većinu organa i sistema, na imunski sistem Sy i

Psy deluju imunosupresivno
 AUTONOMNI NERVNI SISTEM

• Organizacija ANS-a

- simpatički i parasimpatički nervni sistem imaju preklapajuće i uglavnom antagonističke

uticaje

- visceralne ciljne strukture u telesnim zidovima i ekstremitetima, skeletnoj muskulaturi

(krvni sudovi) i koži (krvni sudovi, znojne žlezde, mišići podizači dlake) su pod
regulacijskim uticajem jedino simpatičkog NS

- u celini uzevši u većini slučajeva oba dela ANS-a imaju sinergističko dejstvo

- pre i postganglijski autonomni neuroni koji inervišu krvne sudove i srce poseduju
spontanu aktivnost ili tonus mirovanja - osnovni nivo aktivnosti naziva se Sy i Psy tonus
 AUTONOMNI NERVNI SISTEM

• Organizacija ANS-a

- simpatički tonus drži sve arteriole tela suženim na oko polovinu vrednosti njihovog
dijametra

- u mnogim organima sa dvojnom inervacijom ANS-a prisutna je dominacija PSy tonusa -

m. bešika, egzokrine žlezde...
AUTONOMNI NERVNI SISTEM
 AUTONOMNI NERVNI SISTEM
• Parasimpatički nervni sistem

- označava se i kao kraniosakralni sistem, preganglijski i postganglijski parasimpatički

neuroni koriste acetilholin kao svoj glavni neurotransmiter, a kao neuromodulator se
uglavnom oslobađa neuropeptid - VIP (holecistokinin)

- ćelijska tela preganlijskih neurona smeštena su bilo u sakralnim segmentima (S2-S4) ili u
jedrima kranijalnih nerava (III, VII, IX, X), dok su ćelijska tela postganglijskih neurona
raspršena unutar nervnih pleksusa ciljnih organa ili u zidu kanala

- grane n. vagusa (X) čine 75% svih PSy vlakana

AUTONOMNI NERVNI SISTEM
AUTONOMNI NERVNI SISTEM

N. vagus (X)- inervaciono područje

- motorna, senzitivna i PSy nervna vlakna

- motrona vlakna polaze iz jedara u
produženoj možfini i inervišu mišiće mekog
nepca, ždrela i grkljana

- senzitivna vlakna- koža spoljašnjeg ušnog

kanala, deo dura mater, sluzokoža ždrela,
epiglotisa, grkljana, dušnika i organa za
varenje

- PSy vlakna- srce, glatke mišiće i žlezde

respiratornog i digestivnog trakta
 AUTONOMNI NERVNI SISTEM
• Parasimpatički nervni sistem

- Različite vrste senzornih informacija se integrišu u različitim delovima CNS-a koje se

zajednički označavaju kao "centralna autonomna veza" - ona generiše koordinisane
signale za visceralne motorne, endokrine i somatske motorne izlazne puteve, u okviru
ovih ulaznih signala nalaze se i oni iz viših centara CNS-a uključenih u kogniciju i
kompleksne bihejvioralne funkcije

• Regulacija visceralnog motornog izlaza

- područja moždanog stabla i prednjeg mozga utiču na preganglijske neurone autonomnih

motornih puteva
 AUTONOMNI NERVNI SISTEM
• Regulacija visceralnog motornog izlaza

- Hipotalamus kao najviši integrator autonomnih i endokrinih funcija direktno integriše

sekretornu aktivnost hipofize i ima recipročne veze sa "centralnom autonomnom
mrežom" u prednjem mozgu i moždanom stablu

- nakon lezije hipotalamusa dolazi do poremećaja velikog broja vegetativnih funkcija,

iako se one posle izvesnog vremena ponovo uspostavljaju izostaje fina regulacija
AUTONOMNI NERVNI SISTEM
HVALA NA PAŽNJI
HVALA NA PAŽNJI