PAGDADALUMAT-SALIT

A: Kung Bakit Hindi na

Hikain ang Wika ng Teorya
sa Wikang Filipino

ni Prof. Rhoderick V. Nuncio, Ph.D.

Departamento ng Filipino, Kolehiyo ng
Malalayang Sining, Pamantasang De La
Salle-Maynila
 2

UNANG ARGUMENTO:
May kakayahan ang wikang
Filipino na magamit sa
pagdadalumat upang higit na
mapayabong ang karunungang
filipino at Araling Filipino.
 3

ISAGANI R. CRUZ

“Hangarin kong ipakita na mas

mayaman ang ating wika kaysa sa
banyagang wika dahil mas marami
tayong salitang maitutumbas sa
konseptong langyaw”
 4

ISAGANI R. CRUZ
○ Paglalagom sa sanaysay na
“Sa madaling salita, maraming salita
tayong maaaring gamitin para
pag-ibahin ang iba’t ibang
kahulugan ng iisang salitang
langyaw”
 5

TEORYA
 6

Literary Theory o Theory

“pag-aaral sa
pangkalahatang isyung
bumabalot sa literatura,
sining, at kultura.
 “ 7

THEORY TEORYA
 8

DALUMAT
 9

Mula sa etymology ng theory

PAGLILIRIP PAGHIHIRAYA
Panganiban (1973)
 10

very deep
thought
DALUMAT

abstract
conception
 11

payak na paraan
DALUMAT

mataas na antas
ng pag-iisip
 12

PAGHIHIRAYA
 13

Bagong Konsepto
14
 15

TEORYA DALUMAT

teorista teorista

tagamasid tagasipat paglirip paghihiraya

tagatanghod pagsisid
16
 17

INTERNAL EKSTERNAL

Sino ang awtor? Sino ang awtor at

ano ang tala
tungkol sa awtor?

Kailan isinulat? Bakit isinulat?

 18

IKALAWANG ARGUMENTO:
HINDI NA BANSOT ANG
ATING WIKA, HINDI NA
KULANG-KULANG ANG
ATING VOCUBULARYO
PARA SA TALASTASANG
TEORETIKAL.
 19
DR. RHODERICK V. NUNCIO

“Hindi na totoong kailangan pa nating

maghintay ng isandaang taon para
maintelektuwalisa ang wikang ito. Ang
Pagdalumat-Salita Sa anumang binubuong
teorya, mahalaga at makapangyarihan ang
wika. Bukod sa pagtingin na ang wika ay
representasyon ng mundo ayon sa mga
nominalista, ang wika rin ay isang instrumento
na maaaring makapagpabago ng isipan ng mga
tao at sa pagtagal ng panahon ng kilos ng tao.”
GAMIT NG WIKA BILANG “WIKA
NG TEORYA” (CRUZ, 2003: 134).

20
 Sa ginawang paglilinaw ni I R. Cruz (2003: 134-135) sa
Critical Practice ni Belsey (1980), lumitaw ang apat na
konsiderasyong ito. Ayon kay Cruz, maaari nating:

1
Linawin ang bagong konsepto na nais ipaliwanag ng
teorista,

2 Ituro ang mga bagong salita, kung mayroon man, na

nilikha ng teorista para maipaliwanag ang kanyang
bagong konsepto; 21
3
Ipaliwanag kung ano ang mga bagong palagay na naghahari sa diskors
ng teorista, kung ano samakatwid ang kanyang nais ipalit sa
kababawan

4
Kung aling mga palagay na kasama sa kababawan ang binabatikos ng
diskors, hindi lamang ng nilalaman nito kundi pati na ang estilo o
estratehiya ng pagsulat nito.
22
 23
DR. RHODERICK V. NUNCIO

COMMON KABABAWAN
SENSE
 24

COMMON SENSE
 25

COMMON SENSE
• ang balon ng kaalaman at kamalayan
ng mga tao upang sila’y kumilos at
makipagdiskurso sa pang-araw-araw
nilang buhay
 C O M M O N S E N SE 26

Umiyak tayo sa palabas na madrama.

Tumawa kung talagang nakatatawa.

Magdala ng payong kung makulimlim ang langit.

 Ang function ng pagdadalumat ay
hindi para idikonstrak ang common
sense, kundi bukod pa sana sa
pagkakaroon ng ganitong pananaw
ay mabuksan ang iba pang
posibilidad ng pag-unawa
Mahalaga ang common
sense dahil nakasandig
dito ang pagdadalumat.
 29

kababawan
COMMON
SENSE
balanang
pananaw
bá·la·ná
pnh |[ bála+na ]
:sinumán ; anumán ; alinmán.
 30

DALUMAT-SALITA
 Ganito ang ilang paraan ng pagdadalumat-salita ng ilang
kritiko, teorista, at palaisip sa iba’t ibang disiplina. 31

1 Pag-imbento/pagkatha ng mga bagong

salita/konsepto

2
Pagsasalin at pagdagdag ng kahulugan

3
Pag-aangkop/rekontekstuwalisasyon
 32

IKATLONG ARGUMETO:
NASA ATIN MISMONG
KALINANGAN O KULTURA, SA
BALANANG PANANAW, AT
MAKAFILIPINONG DISKURSO
SA TULONG NG ATING WIKA
ANG PAGBUBUKULAN NG
WIKA NG DALUMAT/TEORYA
NATIN.
 Talahanayan 1.1 Pagkakaiba ng Morpolohiya
at Pagdalumat-salita

Morpolohiya Pagdadalumat-S
alita
Tipo/kinabibilangang linggwistik metalinggwistik
pag-aaral
Tipo ng palabuuan ng denotatibo at konotatibo at
salita konkreto abstrakto/teoretikal
Uri ng pag-unawa linggwistiko pilosopikal
Pagpapakahulugan gramatikal diskursibo
 “ 34

MARAMING SALAMAT!