Ipinasa ni:

ex: Espinosa, Roselyn C.

AB FILIPINO 1
WIKA AT KULTURA SA MAPAYAPANG LIPUNAN
Lunes – Huwebes
7:00 A.M – 8:30 A.M
 Talaan ng Nilalaman

Aralin 14
Subukin Natin 5
Pag-isipan Mo 3
Gawin Natin (A) 4
Gawin Natin (B)5
Aralin 2 6
Subukin Natin (A) 1
Subukin Natin (B) 1
Pag-isipan Mo (Gawain 1) 1
Pag-isipan Mo (Gawain 2) 1
Gawin Natin (Gawain 1) 1
Gawin Natin (Gawain 2) 1
Gawin Natin (Gawain 3) 1
Kabanatang Pagsusulit 1
Aralin 3 1
Subukin Natin 1
Pag-isipan Mo (A) 1
Pag-isipan Mo (B) 1
Gawin Natin(Gawain 1) 1
Gawain Natin (Gawain 2) 1
Gawain Natin (Gawain 3) 1
Kabanatang Pagsusulit 1
Aralin 4 1
Subukin Natin 1
Pag-isipan Mo 1
Gawain Natin (Gawain 1) 1
Gawain Natin (Gawain 2) 1
Gawain Natin (Gawain 3) 1
Kabanatang Pagsusulit 1

2 | Pahina
Aralin 5 1
Subukin Natin 1
Pag-isipan Mo (A) 1
Pag-isipan Mo (B) 1
Gawin Natin (Gawain 1) 1
Gawin Natin (Gawain 2) 1
Gawin Natin (Gawain 3) 1
Gawin Natin (Gawain 4) 1
Kabanatang Pagsusulit 1
Aralin 6 1
Subukin Natin 1
Pag-isipan Mo 1
Gawin Natin (Gawain 1) 1
Gawin Natin (Gawain 2) 1
Gawin Natin (Gawain 3) 1
Kabanatang Pagsusulit 1
Aralin 71
Subukin Natin 1
Pag-isipan Mo 1
Gawin Natin (Gawain 1) 1
Gawin Natin (Gawain 2) 1
Gawin Natin (Gawain 3) 1
Kabanatang Pagsusulit 1

3 | Pahina
4 | Pahina
 SUBUKIN NATIN!
Panuto: Batay sa ating naging talakayan sa VMGO, gumawa ng poster na
nagpapakita ng estado ng WMSU 10 taon mula ngayon. Maaaring digital o
manual ang inyong gagawing poster.

5 | Pahina
 PAG-ISIPAN MO!
Panuto: Upang mas lalong mapahusay ang VMGO ng ating pamantasan, bumuo
ng isa pang bisyon at misyon ng ating pamantasan at mithiin at layunin ng
inyong kolehiyo na sa iyong palagay ay mahalagang makamit para sa lalong
pagpapahusay ng kalidad ng edukasyon tatamasahin ng mga mag-aaral na WMSU.

Bisyon
Ang Pampamahalaang Pamantasan ng Kanlurang Mindanao ay isang mataas na antas
ng pag-aaral na may matibay na oryentasyon upang humubog ng mga bagong
mahuhusay at propesyonal na tao na responsable sa pag-uulad ng bansa.

Misyon
Ang pampamahalaang pamantasan ng kanlurang Mindanao ay nagtuturu ng mga
makabagong kaalaman upang maging handa ang mga mag-aaral sa gamit sa mga
makabagong technolohiya.

6 | Pahina
Mithiin
Ang Universidad ay may mithin na maibahagi at mapaalam ang kahalagahan ng isang
sining at kung paano ito naibahagi at nakatulong hindi lamang sa ating kapwa kundi
maging saating bansa.

Layunin
Layunin ng Pampamahalang Universidad ng Kanlurang Mindanao na tiyakin na
makakasabay ang mag-aaral sa mga makabagong pag-aaral sa agham ng technolohiya
upang mapaunlad ang kanilang kaalaman.

7 | Pahina
 GAWIN NATIN!
A. Panuto: Ipaliwanag ayon sa sariling pag-unawa ang Bisyon at Misyon ng
WMSU.

BISYON

Ang aking naunawan patungkol sa bisyon ng Pampamahalaang Pamantasan ng Kanlurang

Mindanao ay ito ang sentro ng kahusayan patungkol sa aspeto ng kakayahan,talento at
kaalaman.

Misyon

Ang aking nauunawaan patungkol sa misyon ng Pampamahalaang Pamantasan ng

Kanlurang Mindanao ay nais nitong makapagbunga ng mga profesyonal para sa ikakalago
n gating bansa.

B. Panuto: Ibigay ang Mithiin ng inyong sariling kolehiyo at ipaliwanag ito.

Ang mithiin n gaming kolehiyo ay makapagbigay ng akademikong kahusayan sa larangan ng

pag-gamit ng makabagong teknolohiya at magbahagi ng mga bagong kaalaman sa agham ng
teknolohiya.

8 | Pahina
9 | Pahina
 SUBUKIN NATIN!
A. Panuto: Subukin natin kung natatandaan pa ninyo ang kahalagahan ng wika
sa bawat indibidwal sa pagkakaroon ng maayos at mabuting ugnayan.

Ang wika ay sumisimbolo rin

Ang wika ay ginagamit ng isang
bilang isang komunikasyon
indibiduwal sa pamamagitan ng
upangmagkaroon ang dalawang
pakikipagtalastasan.
indibiduwal ng ugna

WIKA

Ang wika ay parte ng kultura ng

Ang wika ay nakakatulong upang
tao, Mahalaga malaman ito upang
magkaroon ng ugnayan ng bawat
ang bawat indibiduwal ay mag
indibiduwal sa pamamagitan ng
bigay galang sa isa’t isa at
pagusap at pagsulat.
magkaroon ng ugnayan ang bawat
isa.

10 | Pahina
B. Panuto: Magbigay ng iyong konsepto tungkol sa wika.

Ginagamit ang wika upang

Ang wika ay parte n gating
magkakaunawaan ang mga
kultura.
tao.

Ang wika ay isang uri ng Importante ang wika dahil

pakikipagkomunikasyon sa nagkakaroon tayo ng
pamamagitan ng ugnayan sa bawat tao sa
pagsasalita o pagsulat. lipunan.

Mahalaga ang wika dahil Wika ay nagbibigay

nagpapahiwatig ito ng komunikasyon sa
pagkakakilanlan ng isang pamamagitan ng
indibiduwal. pagsusulat at pagsasalita.

Ang wika ay sumisimbolo rin bilang isang komunikasyon upang magkaroon ang dalawang
indibiduwal ng ungayan. Ang wika ay bahagi ng ating kultura. Ang wika bilang kultura ay
koliktibong kaban ng karanasan ng tao sa tiyak na lugar at panahon ng kaniyang kasaysayan. Sa
isang wika makikila ng bayan ang kanyang kultura at matututuhan niya itang angkinin at
ipagmalaki.

11 | Pahina
 PAG-ISIPAN MO!
Panuto: Mag-isip ng dalawang senaryo tungkol sa sariling karanasan na may
kinalaman sa mahalagang papel na ginagampanan ng wika sa
pakikipagkomyunikeyt sa ibang tao.

Gawain 1
SENARYO A

Ang aking karanasan ay habang ako ay na sa klase. Ang aming guro ay nagbigay ng isang gawin na
may kasama instruksyon upang aming maiintindihan at masagutan ang gawain. Mababase natin ang
wila dito sa pamamagitan ng pagbigay ng aming guro ng instruksyon, dahil ang wika ay hindi lamang
kumunikasyon sa pagsasalita kundi ito ay gumagamit ng pagsusulat

SENARYO B

Ang aking isang pa sa karanasan ay sa pamamagitan ng pag bebenta naming mango float, dahil kame
ay nagkakalat ng ng balita tungkol sa aming benta. Kaya kung makikita ng isang tao ang aming
binebenta magkakaroon kame ng transakyon personal o sa “messenger application”. Dito ang wika na
makikita ay pag susulat at pag sasalita.

12 | Pahina
Gawain 2
Panuto: Basahin at unawain ang balita tungkol sa paglaho ng mga katutubong wika sa Pilipinas.
Mula rito, sumulat ng isang repleksiyong papel na may pamagat ng nauugnay sa “Kahalagahan
ng pagpreserba ng mga Katutubong wika.”

Paglaho ng mga Katutubong Wika sa Pilipinas, Layong pigilan

Anjo Bagaoisan, ABS-CBN News
Posted at Jul 30 2019 12:40 AM

Bukod sa wikang pambansang Filipino, kailangan ding panatilihing buhay ang mga
katutubong wika ng Pilipinas.Iyan ang ipinahayag ng Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) nang
ilunsad ang pagdiriwang ng Buwan ng Wikang Pambansa ngayong taon na tema ang "Wikang
Katutubo: Tungo sa isang bansang Filipino".

Isinabay sa lingguhang pagtaas ng bandila sa pamahalaang-lungsod ng Maynila noong

Lunes ang pagsisimula ng taunang pagdiriwang, na ginaganap tuwing Agosto. Ayon kay Virgilio
Almario, Pambansang Alagad ng Sining para sa Panitikan at tagapangulo ng KWF, unang
pagkakataon ito sa kasaysayan ng pagdiriwang ng Buwan ng Wika na bibigyang halaga rin ang
mga katutubong wika.

Bukod sa mga wika na marami ang gumagamit gaya ng Cebuano, Iloko, at Bikol, tahanan
din ang Pilipinas ng mga wika gaya ng Ivatan na gamit sa Batanes, Kinaray-a sa Antique, at
Sama sa Tawi-Tawi.

"Nais natin pagpugayan at patunayan na mahalagang bahagi ng ating pagkabansa ang

mahigit 130 katutubong wika ng Pilipinas," ani Almario."Ang wika po kasi ang una at
pangunahing pamanang pangkultura ng sangkatauhan. Ito ang nagbibigay artikulasyon sa ating
nakaraan, sa ating kasaysayan ng mga tagumpay at pagkabigo. Nasa wika ang yaman ng ating
nakaraan na hitik sa katutubong karunungan."
Kaya ayon kay Almario, mahalagang alagaan ang mga wikang katutubo, na kabilang din sa mga
pinagbabatayan ng pambansang wika na Filipino.

"Kung hindi natin ito alagaan, nanganganib ito. At kung ating pababayaan, maaaring
maglaho pa nang tuluyan. Kapag naglaho ang isang wika, tila may isang tahanan o isang bodega
ng ating mga alaala at tradisyon ang nawawala at di na mababawi kailanman."Ayaw nating
mangyari ito."
https://news.abs-cbn.com/spotlight/07/30/19/paglaho-ng-mga-katutubong-wika-sa-pilipinas-
layong-pigilan

13 | Pahina
 “Kahalagahan ng pagpreserba ng mga Katutubong Wika”

Ano nga ba ang wika? Ang wika ay isang sistemang komunikasyon na madalas
ginagamit ng tao sa isang particular na lugar. Marami nangangamba na baka
tuluyang mawawala ang katutubong wika, Kaya maraming nagtatanong kung bakit nga ba
mahalaga ang pagreserba ng mga katutubong wika?

Ang katutubong wika ay klase ng wika ay

nanggaling pa sa ating mga ninuno kaya kung mawawala ito tila may isang tahanan o
isang bodega ng ating mga alaala at tradisyon ang nawala at di na mababawi kailanman. Kaya
gumawa ng paraan ang Komunikasyon sa Wikang Filipino (KWF) sa pamamagitan ng
pagdiwang ng buwan ng wika tuwing Agosto. Ayon kay Virgilio Almario, Pambansang Alagad
ng Sining para Panitikan at tagapangulo ng KWF, unang pagkakataon ito sa kasaysayan ng
pagdiriwang ng Buwang ng Wika na bibigyang halaga rin ang mga katutubong wika, At ayon din
kay Almario “Ang wika pa kasi ang una at nakaraan, sa ating kasaysayan ng mga tagumpay at
pagkabigo. Nasa wika ang yaman ng ating wikang katutubo dahil dito rin pinagbabatayan ng
pambansang wika ng Filipino
Base saaking
natutunan sa balita na aking binasa, kailangan parin nating mahalin at alagaan ang mga
katutubong wika dahil sa itong wika na galing sa ating mga ninuno. Kaya gaya ng sabi ni
Almario “Kung hindi natin ito alagaan, nanganganib ito. At kung ating pababayaan, maaaring
maglaho pa nang tuluyan. Kapag naglaho ang isang wika, tila may isang tahanan o isang bodega
ang ating mga alaala at tradisyon ang nawawala at di na mababawi kailanman.

GAWIN NATIN!

14 | Pahina
GAWAIN 1
Panuto: Ipaliwanag ang ipinahihiwatig sa ilustrasyon.

Tao

Wika Wika

Tao

Ang wika ang nag uugnay o namamagitan sa bawat tao, ang wika ay ginagamit sa anumang
bagay o Gawain, saan mang lugar o pagkakataon, Ang wika ay lagi nating ginagamit. Ito ang
nagbibigay katuparan sa lahat n gating pagkilos, kinokontrol nito an gating pag-iisip maging ang
pag-uugali. Wika din ang daan ng mga tao upang makapagpahayag ng saloobin at impormasyon
sa iba.

Gawain 2
Panuto: Ibigay ang iyong sariling opinyon tungkol sa tanong.
1. Bakit ang wika ay maituturing na isa sa mga mahalagang sangkap sa pakikipag-ugnayan
at pakikipagtalastasan ng bawat indibidwal?

15 | Pahina
Dahil ang wika ay daan upang magkaintindihan ang bawat taong nag-uugnayan, at ang wika din
ang daan upang makapagpahayag ng saloobin sa isa’t-isa at ito ay ang midyum sa
pagkikipagtalastasan o kumunikasyon, ginagamit rin ito upang malinaw at efektibong
maipahayag ang damdamin at kaisipan ng tao, sumasalamin din ito sa kultura at panahong
kanyang kinabibilangan, at higit sa lahat isa itong mabuting kasangkapan sa pagpapalaghanap ng
kaalaman.

Gawain 3
Panuto: Ipaliwanag sa sariling pag-unawa ang pananaw ng mga awtor tungkol sa wika.
Mga Pananaw tungkol sa wika Paliwanag

16 | Pahina
 Ang wika ang sumasalamin saiyong pagkatao
1. Ayon kay Virgilio Almario, “Kung ano
dahil ito ang iyong ginagamit, upang mag
ang wika mo, iyon ang pagkatao mo.”
pagsalamuha sa iba.

Dahil sa wika malalaman kung saan lipunan

2. Trudgill (2000) “Ang wika ay isang
ka nabibilang at tungkulin ng tao gamitin ang
panlipunang tungkulin ng tao”.
wika, kung saan ito nahahangkop na lipunan.

Dahil ang wika ay daan upang

3. Malinowski (1998), “Wika ang
magkaintindihan ang bawat taong nag
pangunahing kaisipan ng pagkakaisa at
uugnayan. At ang wika din ang daan upang
pakikipagtalamitam”
magpagpapahayag ng saloobin sa isa’t isa.

4. Tumangan Sr. et al. (1977), “Ang wika ay

isang kabuuan ng mga sagisag na panandang Dahil ang wika ay isang importanteng
binibigkas na sa pamamagitan nito ay pamamaraan upang magkakaugnay-ugnay ang
nagkakaunawaan, nagkakaisa at bawat taong na nabibilang sa kani’t kanilang
nagkakaugnay-ugnay ang isang pulutong ng lipunan.
mga tao”

Kabanatang Pagsusulit
Pangalan : Tingkasan, Mark Vladimir J. Petsa: decembre 4 2020
Kurso at Taon : BSCS A-1 Marka :

17 | Pahina
I. Panuto: Isulat sa patlang ang tamang sagot tugon sa ibinigay na pahayag o pangungusap.
Caroll (1964) 1. Ang wika ay tumutukoy sa isang set ng mga hulwaran ng gawi na pinag-
aaralan o natututuhan at ginagamit sa iba’t ibang antas ng bawat kasapi ng pangkat o komunidad.
Kultura 2. Ito ay maituturing na komplikadong ideya na maaaring nakapaloob sa
kilos,galaw, at iba pang anyo.
Todd (1987) 3. Ang wikang ginagamit ng tao ay hindi lamang binibigkas na tunog kundi, ito
ay sinusulat din.
A,D, Edwards (1979) 4. Ayon sa kanya, ang pinakamahalagang interes ng pag-aaral ng wika ay
hindi ang wika mismo kundi, ang gamit nito.
Wika 5. Ang konseptong ito ay simbolikong natututuhan
Vergilio Almario 6. Ayon sa kanya, “Kung ano ang wika mo, iyon ang pagkatao mo “.
Teoryang Pooh-pooh 7. Ipinalalagay sa teoryang ito na ang unang mga pananalitang nalikha ay
mga padamdam na nagpapahayag ng biglang sulak at masidhing damdamin
Ritwal 8. Ang teoryang Tarara-boom-de-ay ay mga tunog na mula sa _______ na
naging daan upang magsalita ang tao.
Teoryang Yo-he-ho 9. Ayon sa teoryang ito,Ang wika ay nagmula sa mga ingay na nilikha ng
mga taong magkatuwang sa kanilang pagtatrabaho o puwersang pisikal.
Edward Sapir 10. Ang wika ay isang likas at makataong pamamaraan ng
paghahatid ng mga kaisipan, damdamin at mithii
II. Panuto: Ipaliwanag ang mahalagang ambag ng wika sa tao. (5 pts)
Ang mahalangang ambag ng wika sa tao ay ang pagkakaroon ng komunikasyon at pagkakaisa.
Ang wika ay nagagamit o ginagamit ng tao upang makipag talastasan sa kapwa. Nagagamit rin
ito sa pakikipagkumunikasyon. Dahil ang wika ang daan sa pag kakaisa at pag kakaintindihan
dahil kung mag kakaiba ang ating wika tayo ay hindi mag kakasundo at makaintindihan at
maaring hndi maging payapa an gating mundo.

18 | Pahina
19 | Pahina
 SUBUKIN NATIN!
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na tanong at ilapat ang iyong sagot sa
nakalaang espasyo ng T-Chart. (Maaari ring gawing pasalita ang pagsagot sa
tanong)
Mga Tanong Sagot

Pamamahalagahan ko ang wika sa

1. Paano mo mapahahalagahan ang wika bilang pamamagitan ng pagbigay respeto at paggamit
mahalagang sangkap sa pakikipag -ugnayan at nito ng maayos habang
pakikipagtalastasan ng bawat indibidwal sa nakikipagkomunikasyon sa ibang tao. Ito ay
lipunan. magagamit ko rin sa pagkakaisa ng iba;t ibang
kultura sa ating bansa.

Mahalaga ang wika ng tao, dahil ito ay

sumisimbulo ng ating pagkakaisa at
2. Bakit mahalaga ang wika sa tao? Ano ang pagkakaroon ng ugnayan ng iba;t ibang kultura
mahalagang ambag nito sa pagkakaroon ng sa bansa. Ang mahalagang ambag rin nito para
mapayapang lipunan? magkaroon ng mapayapang lipunan, ay ang
pagkakaroon ng maayos ng komunikasyon ng
Ibang tao.

20 | Pahina
 PAG-ISIPAN MO!
A. Panuto: Pag-isipan mo kung ano ang ipinahihiwatig sa ilustrasyon.

Ang gustong ipahiwatig ng illustrasyon ng ito ay tayo bilang isang indibiduwal ay pumapalibot
sa wika at lipunan. Kung saating makikita ay tayo ay nasa gitna ng lipunan at wika at makikita
rin natin ang mga palaso na nagtuturo na ang tao ay parte ng wika at lipunan. Hindi
magkakaroon ng wika at lipunan kung wala tayong mga tao, Bilang isang tao tayo ay may wika
na ginagamit at pagsasalita at pagkokumunikasyon at nagagamit rin natin ito sa ating lipunan
upang magkaroon ng pagkakaisa ang bawat indibiduwal.

21 | Pahina
B. Panuto: Sumulat ng komposisyon o sanaynay tungkol sa mahalagang papel na ginagampanan
ng wika sa pagtamo ng mapayapang lipunan.

Wika sa pagtamo ng mayapang lipunan

Ano ba talaga ang wika? Saan ba ito nagagamit? At nakakatulong ba ito sa ating lipunan?
Ito ang mga tanong na laging binabanggit ng mga tao kapag naririnig nila ang salitang wika.
Makikita natin sa paligid na maraming ay hindi alam ano ang maitutulong ng ng wika sa lipunan.

Wika ang bahagi ng ating kultura at ang wika bilang kultura ay

koliktibong kaban ng karanasan ng tao sa tiyak na lugar at panahon ng kaniyang kasaysayan. Sa
isang wika makikilala ang bayan ang kanyang kultura at matututuhan niya itong angkinin at
ipagmalakit. Ang lipunan naman ay isang grupo ng mga tao o mamamayan na binibigyan ng
katangian o paglalarawan sa mga buwaran ng mga pagkakaugnay ng bawat indibiduwal na
binabahagi ang iba’t-ibang kultura at mga institusyon. Para saakin ang mahalagang kasangkapan
nito para sa pakikipag-unawaan sa ating kapwa at ito ay biyayang galing sa Diyos upang ipaabot
ng tao ang kanilang iniisip, nadarama, nakikita at nararanasan sa kanilang kapaligirang
ginagalawan. Samakatuwid, ito ay isang daan sa pakikipagsapalaran at pagsulong ng bansa sa
iba’t-ibang aspeto ng buhay.
Bilang pagtatapos, magkakaroon lamang
tayo ng mayapang lipunan kung pinapakinggan lang nila ang mga boses ng tao at hindi
binabalewala. Magkakaroon lang tayo ng mapayapang lipunan kung lahat tayo magtutulungan sa
pamamagitan ng maayos ng pagkukumunikasyon sa bawat tao. Hindi natin dapat balewalain ang
mga salita na nagbibigay ng totong kasagutan sa ating mapayapang lipunan.

22 | Pahina
GAWIN NATIN!
Gawain 1
Panuto: Ipaliwanag ang pagkakaiba at pagkakatulad ng mga sumusunod at bumuo ng Venn
diagram kung kinakailangan. (Para sa pangkatang gawain)

Ang sosyolinggwistika ay epekto ng

lipunan sa wika. Ito ay tumutukoy sa
barayti o pagkakaiba-iba ng paggamit
ng wika batay sa sitwasyong
panlipunan. Habang ang sosyolohiya
naman ay ang pag-aaral ng lipunan,
mga pattern ng mga ugnayang
panlipunan, pakikipag-ugnayan sa
Sosyolinggwista at
Sosyolohiya ng wika lipunan at kultura ng pang-
araw-araw na buhay.

23 | Pahina
 Argot ay isang dalubhasang
bokabularyo o hanay ng idiom ng
ginagamit ng isang partikular na klase o
grupo ng panlipunan, lalo na ang isang
gumaganap sa labas ng batas. Habang
ang balbal na salita naman ay di
pamantayang paggamit ng mga salita sa
isang wika ng isang partikular ng grupo
ng lipunan tinatawag din itong salitang
Argot at Balbal
kanto o salitang kalye.

Ang lingguwistikang pang-

Antropolohikal na linggwistika
at Lingwistikang Antropolohiya
antropolohiya o lingguwistikang
antropolohikal ay pag-aaral ng ugnayan
ng nasa pagitang ng wika kultura at ang
ugnayan ng pagitan ng biyolihiyang
pantao, pagtalos at wika.

Gawain 2
Panuto: Ibigay ang iba pang depinisyon ng mga sumusunod na termino.

Ang jargon ay lupon ng mga salita ng karaniwang naririnig

lamang sa isang eklusibong grupo. Ito ay mga salitang
teknikal ng hindi madaling maunawaan ng mga
Jargon nakakarami, depende na lamang kung siya ay pamilyar o
bahagi sa larangan ng grupo.

24 | Pahina
 Ang etnolinggwistiko ay isang sangay ng linggwistika na
pakapokus sa pag-aaral sa relasyon o koneksyon ng wika at
Etnolinggwistika kultura maging kung paano at ano ang pananaw ng bawat
pangkat-etniko o etnikong grupo.

Ang sosyolohiya ay ang pag-aaral ng lipunan, ito ay mga

pattern ng mga ugnayang panglipunan. Ito rin ay pakikipag-
Sosyolohiya
ugnayan sa lipunan at kultura ng pang-araw-araw ng buhay.

Ang linggwistika o linguistic sa wikang Ingles ay pang-

agham na pag-aaral ng wika, kahulugan ng wika bilang
Linggwistika
konteksto.

Ang Rehistro o Register ng Wika ay ginagamit upang

tumukukoy sa mga barayti ng wika ayon sa gumagamit. Ito
Rehistro ng Wika rin ay may angkop na pananalita at espesyalisadong
terminong dapat gamitin na partikular sa larangan.

Ang Antropolohiya ay ang interdisiplinaryong pag-aaral sa

kung paano nakakaimpluwensya ang wika sa buhay na
Antropolohiya
panlipunan o pakikisalamuha.

Gawain 3
Panuto: Sumulat ng isang sanaysay tungkol sa ugnayan ng tao sa wika at lipunan.

25 | Pahina
Ang ba talaga ang wika? Ano ba talaga ang lipunan? Ano ang kanilang ugnayan? Karamihan ito
ang tanong ng mga tao kapag naririnig nila ang salitang wika at lipunan. Hindi lahat ng tao ay
may idea kung ano ang kanilang impormasya. Marami rin ang nakakalimot sa mga ito.

Ang wika ang isang bahagi ng pakikipagtalasan. Ito ay maaring binubuo ng mga
simbolo, tunog na pagsasalita at iba pang mga uri o kilos at galaw na ginagawa ng isang tao
upang maipahayag ang kaisipan o ideya na nais iparating sa tao o mga tao. Sinasabing epektibo
ang wika kapag mayroong komukikasyong nagaganap. Halimbawa na lamang, may isang lalaki
ang nag tanong sa isang babae, “Anong pangalan mo?” Mas epektibo ang wika kapag ideolihiya,
mga kilos at gawi, iba’t ibang paniniwala at ritwal at iba pang mga bagay na may kinalaman sa
etnisidad at identitad ng isang lipunan sa iba. Upang lumaganap at magpatuloy ang kultura,
kailangan itong maipasa sa mula isang tao tungo sa isa. Hindi maaring umiral ang kultura sa
lipunan nang hindi napapasa at ang pagpapasa nito ay nangangailangan ng wika.

Bilang pagtatapos, mahalaga na maiintindihan pa natin ng mas lalo ang wika

lipunan. Dahil dito natin malalaman kung paano natin ginagamit ang ating mga wika at
kung saan natin ito nakukuha, Mahalaga rin na malaman natin ang wika na ating sinasalita upang
hindi tayo maguluhan kung tayo ay mag komunikasyon sa ibang tao

Kabanatang Pagsusulit
I. Panuto: Isulat ang salitang TAMA sa nakalaang patlang kung ang salitang may
salungguhit ay tugon sa ibinigay na pahayag. At kung ito’y mali, ibigay ang tamang sagot
Heograpikal 1. Ang diyalektal na pagkakaiba ng wika ay nagaganap dahil sa
lugar ng tagagamit nito.
Mikro-sosyolinggwistika 2. Ang etnolingguwistika ay nakatuon sa pagkakaiba-iba ng wika
mula sa lipunan.
TAMA 3. Ang jargon ay set ng mga salita o ekspresyon na nauunawaan
ng mga grupong gumagamit nito na maaaring hindi nauunawaan ng mga taong hindi kasali sa
grupo o hindi pamilyar sa propesyon.

26 | Pahina
Joshua Fishman 4. Nakatuon sa makro-sosyolingguwistika ang ugnayan ng
lipunan. Proponent ng larang na ito sa ugnayan ng wika at lipunan ay ang kilalang iskolar na si
Kaworkski (1997).
Foley (1997) 5. Ang sosyolohiya ng wika ay may kaugnayan din sa
sosyolingguwistika. Kung ang hanap ng larang na ito ay makahanap ng kultural nap ag-unawa sa
likod ng pag-uugali sa wika, ang sosyolingguwistika naman ay tumitingin sa wika bilang
panlipunang institusyon na nagdadala ng panlipunang interaksiyon. (Magracia, 2008).
Underhill (2012) 6. Ayon kay Huffana 2008, sa etnolingguwistika, ugnayan ng
Linggwistika 7. wika at kultura ang tugon ng larang na ito sap ag-aaral ng wika.
Ang sosyolinnuwistika ay pag-aaral ng wika sa mga konteksto ng lipunan nito at ang pag-aaral
ng buhay panlipunan sa pamamagitan ng ekokritisismo.
Wardhaugh (2006) 8. Ayon kay Coupland, ang isang lipunan ay anumang grupo ng
mga tao na magkakasama para sa isang tiyak na layunin o mga layunin.
Baryasyon ng Wika 9. Sa pagitan ng mga tagapagsalita ng anumang wika, mayroong
pagkakaiba-iba sa paraan ng ginagamit nila ang kanilang wika. Ito ay tinatawag na struktural ng
wika.
TAMA 10. Pinutol ni Duranti 2009 ang dimarkasyon nang ginamit niya
ang terminong lingguwistikang antropolohiya upang tukuyin ang pagdulog antropolohikal sap
ag-aaral ng wika.

II. Panuto: Ipaliwanag ang mga sumusunod at magbigay ng halimbawa. (5 pts)

1. Sosyolinggwistika - Ang sosyolinggwistika ay ang epekto ng lipunan sa wika. Ito ay

tumutukoy sa barayti o pagkakaiba-iba ng paggamit ng wika batay sa sitwasyong
panlipunan. Halimbawa, magandang araw po! Kamusta po kayo?

2. Antropolohiya ng Wika – Ang Antropolohiya ng wika ay ang interdisplinaryong pag-

aaral sa kung paano nakakaimpluwensiya ang wika sa buhay na panlipunan o
pakikisalamuha. Halimbawa, pag-aaral sa mga sinaunang kagamitan na nahukay sa mga

27 | Pahina
 kweba sa Palawan.

3. Etnolinggwistika –Ang etnolinggwistika ay nakatuon sa ugnayan ng wika at kultura sa

pag-aaral ng wika. Halimbawa ay Bhutan o Bhuranese.

SUBUKIN NATIN!
Panuto: Magtala ng mga wikang/diyalektong sinasalita ng mga tao sa Lungsod Zamboanga.
Pumili ng mga wikang alam mong isalita o kaya’y wikang ginagamit mo sa mga taong iyong
nakasalamuha. Ipaliwanag kung paano nagkakatulad o kaya’y nagkakaiba ang mga wikang ito.
Isulat sa kahon ang iyong paliwanag.

I. Mga wikang sinasalita sa Lungsod Zamboanga

1.Chavacano 6.Ilocano

2.Tausug 7.Tagalog

3.Bisayan 8.Sama

28 | Pahina
4.Cebuano 9.Yakan

5.Ingles 10.Subanen

II. Pagpapaliwanag

IPALIWANAG

Ang mga wika na aking napili ay Chavacano, Tausug, Ingles, Cebuano,

Bisayan, Yakan, Tagalog, Subanen, Ilocano, at Sama. Ang pagkakatulad
ng mga wikang ito ay sila ay parehong sumisimbolo sa pag
kukumunikasyon at pagkakaintindihan ng bawat indibiduwal. Hindi
lamang sa pagkukumunikasyon kundi sapagsusulit rin. Ang pagkakaiba
naman nga mga wikang ito ay kung saan etniko sila nabibilang o
matatagpuan.
PAG-ISIPAN MO!
Panuto: Ibigay ang iyong opinyon sa mga sumusunod na termino.

29 | Pahina
 Ang aking sariling pagkakaunawa sa Lingua
Franca ay ito ay tumutukoy sa isang ditalyekto
na ginagamit ng dalawang o higit pang mga tao
na may magkaibang pangunahing wika.
Ginagamit rin ito upang magkaroon ng mabilis
at madalingang komunikasyon.
Lingua Franca

Ang diyalekto ay isang natatanging uri wika na

ginagamit sa isang rehiyon o lugar. Nabubuo ng
diyalekto mula sa pangunahing wika at
nagkakaroon ng kawing ang mga grammar o
bokabularyo. Maaring dahil sa lokasyon o
Diyalekto relihiyoso at etniko ay nagkakaroon ng diyalekto.

Ang Speech Community ay isang paraan upang

malaman ang pagkakalilanlan ng mga pangkat
ng taong gumagamit ng tiyak na uri ng wika.
Ang pagiging sangkot ng mga tao sa ganitong 30 | Pahina
sistema ng paggamit at pagkakabuo ng wika ay
tulong upang matukoy ang wikang ginagamit.
 Ang idyolek ay pansariling katangian ng
pagsasalita ng isang wika. Ito ay espisipikong
paraan ng pagsasalita ng isang tao. Ito ay

Idyolek nagbibigay ng marka ng pagkakakilanlan ng isang

tao.

Ang Yufermismo ay ang paggamit ng mga

malumanay o magaan na salita sa halip na gamitin
ang mga salitang maaaring hindi maganda sa
Yufemismo pandinig ng tao

31 | Pahina
GAWIN NATIN!
Gawain 1
Panuto: Batay sa sariling pag-unawa, ipaliwanag ang mga sumusunod:

Ang pag kakaiba ng Bilinggwalismo at ng

Multilinggwalismo ay ang Bilinggwalismo ay
tumutukoy sa taong nakapagsalita ng dalawang
Pagkakaiba ng
wika. Habang ang Multilinggwalismo naman ay
bilinggwalismo at
multilinggwalismo nakakapagsalita ng higit pa sa dalawang wika.

Ang wikang Filipino ay ginagamit sa

pakikipagtalastas o pakikipagkomunikasyon sa
ibang tao sa lipunan. Ang wikang Filipino ay may
tungkuling ginagampanan sa lipunan nan aka
ayon kay santos, etal. Tulad ng binibigkas ang
wikang Filipino ng mga Pilipino, tumutulong sa
panantili ng kulturang Pilipino, sinasalamin ng
wika ang kultura ng tao, inaabot nito ang isip at
Ang wika tungo sa damdamin ng mga Pilipino, at sinisimbolo ng
pagtamo ng
wika ng wikang Filipino ang pagka-Pilipino. Sa
kapayapaan
pamamagitan nito ay matatamo natin ang
kapayapaan sa ating lipunan

32 | Pahina
 Ang gamit ng wikang Filipino sa lipunan ay may
limang tungkulin tulad ng nagbibigay-kaalaman,
nagpapakilala/eskpresib, natuturo/direktib,
Gamit ng wikang estetika/aesthetic, nag-eengayo/phatic,
Filipino sa lipunan

Gawain 2
Panuto: Magbigay ng mga halimbawa ng salitang Taboo sa kolum A at ang katumbas nito sa
salitang yufemismo na nasa kolum B.

Kolum A Kolum B

1. Pagdumi o pagihi Tawag ng kalikasan

2. Walang utak o bobo Ang talino mo

3. Mahirap Kapos palad

4. Mataba Malusog

5. Patay Sumakabilang buhay

33 | Pahina
Gawain 3
Panuto: Mag-isip ng isang senaryo na gamit ang iba’t ibang estruktura ng wika sa pamamagitan
ng pagbuo ng script.
Narrator:Sila James, Dodong, Marco at Pipoy ay nag buong ng plano kung paano mag hahanda ng
inuman na di malalaman ng kanilang kaibigan na si Jason.

Dodong: Pri! Paano paplanuhin ang pag handa ng inuman para sa Kaarawan ni Jason.

Pipoy: Oo nga mga pri, ano kayang maganda plano?

Marco: Meron akong naisip mga pri! Masayang sabi ni Marco.

James: Paano yon pri? Siguraduhin mong malalasing tayo pri ah?

Marco: Ganito gagawin natin mga Pre. Una ihahanda ko ang mesa at mga upuan, tapos aliwin niyo si
Jason pri Dodong

James: Anong klaseng iinumin natin pri?

Marco: Bilihan mo sya ng isang redhorse na maliit

Dodong: Bakit maliit ng pri?

Marco: Para ma-uto natin sya. Masayang sabi ni Marco

Pipoy: Magandang plano yan pri!

Marco: Sige na puntahan nyo na si Joseph na nag maghahanda nako ng gagamitin natin sa inuman

Pipoy: Sige pri pupuntahan na naming si Joseph ng makapaghanda kana pri

Narrator: Pagkatapos nilang bilihan si Joseph ng isang redhorse na maliit at pagkatapos ay pumunta
na sila sa lugar na sinabi ni Marco at nagawa nila ang kanilang plano.

Kabanatang Pagsusulit
I. Panuto: Punan ng nawawalang kataga ang patlang upang mabuo ang diwa ng
pangungusap.

34 | Pahina
 Wikang Filipino 1. May maraming mga posibleng relasyon sa pagitan ng
wika at kultura. Isa na rito ang ________________ na maaaring makaimpluwensiya o kumilala
sa lingguwistikong istruktura at pag-uugali.
Wika 2. Ang _______________ na ginagamit ay sumasalamin sa
kinabibilangang rehiyon, sosyal o etnikong pinagmulan ng mga tao.
Multilinggwalismo 3. Ang ________________ ay ang hiwalay nap ag-uusap sa pagitan ng
mga pangkat sa isang partikular na lugar o bansa.
Dyalekto 4. Ang _____________ ay barayti ng wikang nalilikha ng dimensyong
heograpiko. Ito ay tinatawag ding wikain at ginagamit sa isang partikular na rehiyon.
Idyolek 5. Ang _____________ ay ang pekyulyaridad sa pagsasalita ng isang
indibidwal. Maaaring sa tono, mga salitang gamit o sa estilo ng kanyang pagsasalita atbp.
Yufemismo 6. Ang _____________ ay salita o parirala na panghalili sa salitang taboo
o mga salitang hindi masabi.
Kultura 7. Ang grupo ng mga tao na may iisang wika na ginagamit at hindi
lamang sa pansamantalang pagsasamahan sapagkat kolektibo ang lahat ng kanilang gawi gaya ng
paraan ng pagsasalita, pananamit, pananaw-mundo atbp. Dito nabuo ang _____________.
8. Ayon sa paliwanag ni Wardhaugh (2006), ang ______________ ay
maituturing bilang mga katangian ng wika na ginagamit ng isang pangkat upang makamit ang
pagkakakilanlan ng grupo, at ang pagkakaiba ng grupo mula sa iba pang mga nagsasalita.
Lingua Franca 9. Ang ________________ ay wikang ginagamit ng mga taong may iba-
ibang unang wika upang mapadali ang komunikasyon sa kanilang pagitan.
Lingua Franca 10. Ang ______________ ay bunga ng dalawang lipunan na may mga
wikang hindi magkakalapit o unintelligible languages ngunit kailangan ng pakikipag-ugnayan sa
isa’t isa dahil sa tiyak na limitado o natatanging layunin.

II. Panuto: Isulat ang salitang TAMA kung tama ang isinasaad sa pangungusap at MALI
kung ang pahayag ay mali.
Mali 11. Limitado ang bokabularyo ng pidgin.

35 | Pahina
Tama 12. Ayon kina Zalzman, Stanlaw at Jant, walang kultura sa isang lipunan
na pareho sa lahat ng mga miyembro nito.
Mali 13. Pidgin ang komon o wikang alam ng mga taong may iba’t ibang
sinasalita.
Tama 14. Creole ang wikang napaunlad mula sa paidgin.
Tama 15. Komunikasyon ang isa sa mga manipestasyon sa ugnayan ng wika at
lipunan.

36 | Pahina
37 | Pahina
 SUBUKIN NATIN!
Panuto: Basahin ang mga sumusunod na senaryo at sagutin ang tanong na nasa
ibaba nito. Maaari ring gawing pasalita ang kanilang sagot

Senaryo A.

Bagong salta ka sa isang pamayanan na pinaninirahan ng

mga tao na may kakaibang kultura. Ang kulturang ito ay
wala sa kinagisnan mong kultura.

Panno ka makikitungo sa kanila?

Paano ang iyong paraan upang makuha mo ang
kanilang loob upang kayo ay magkakasundo?

Kung ako ay isang bagong salta sa isang pamayanan na mayroong kakaibang kultura at itong
kulturang ito ay walang kinagisnan kung kultura ang gagawin ko ay oobserbahan ko muna ang
mga taong nakatira dito sa pamayanan na ito, kung ano ang kanilang paraan ng pamumuhay at
iyon ay aking pag aaralan upang hindi ako ang nakakaiba sa kanila.

Senaryo A.

Bagong salita ka sa isang pamayanan na pinaninirahan ng

mga tao na may kakaibang kultura. Ang kulturang ito ay
wala sa kinagisnan mong kultura.

Panno ka makikitungo sa kanila?

Paano ang iyong paraan upang makuha mo ang
kanilang loob upang kayo ay magkakasundo?

38 | Pahina
Kung ako ang nasa kanyang posisyon ang gagawin ko ay magmamasid at pag aralan ang
kanilang kultura upang ipakita na nirerespeto ko ang kanilang kultura. Ako ay makikihalubilo at
makikisalamuha sa mga taong nakapaligid at subukan sabayan ang kanilang kultura.

PAG-ISIPAN MO!
A. Panuto: Mag-isip ng tatlong senaryo na may kinalaman sa pagpapahalaga sa sariling
kultura at kultura ng iba.

1. Senaryo A:
Sa isang pamilya kung saan ang mga bata ay nagmamano at gumagamit ng po at opo ng
nagpapakita bilang respeto sa mas nakakatanda at ito ay patuloy parin na ginagamit at
pinapahalagahan ng mga Pilipino.

2. Senaryo B:
Isang pamilya kung saan sabay sabay na na maghapunan at bago sila kumain ay dapat
sabay sabay muna silang magdasal upang magpasalamat sa may taas sa biyayang binigay
binigay sa kanila. Patuloy parin itong ginagawa at pinapahalagahan nga mga tao sa

39 | Pahina
 kasalukuyan.

3. Senaryo C:
Bayanihan kadalasan makikita ang bayanihan sa mga sasakyang nasisiraan ng gulong.
Ang mga tambay at ang mga taong-bayang na malapit dita agad agad ding tutulungan and
drayber kahit ano pa man ang mangyari maayos lamang ang nasirang sasakyan. O kaya
naman mas kadalasang inilalarawan ito ng paglilipat bahay noon ng mga nasa lalawigan.
Ang mga bahay ay sabay bubuhatin ang mga kalalakihan na sinasabayan pa kung minsan
ng awitin upang di gaanong madama ang kabigatan nito.

B. Panuto: Ibigay ang kahulugan ng Kultura ayon sa iyong sariling opinyon o konsepto.

Ang kultura ang sumisimbolo sa pagkatao

ng bawat isa na bahagi nito at ang kultura
din an gang basihan kung saang grupo o
lipunan ka nabibilang sa kultura din
matututunan ang mga nakabihasnang
paniniwala, kasanayan, at mga tradisyon.

KULTURA

40 | Pahina
GAWIN NATIN!
Gawain 1
Panuto: Ipaliwanag sa sariling ideya ang mga katagang binanggit ng mga awtor sa kanilang
pagpapakahulugan sa kultura.

Ayon kay Hudson (1980) na ang

kultura ay nakakahulugan ang socially
acghieved knowledge na ang ibig
HUDSON (1980)
sabihin nito ay ating natutuhan sa
“Socially achieved lipunan o ating naiakma sa ating
knowledge”
lipunan

Ayon kay Ward Goodenough (2006)

na ang kultura ay maituturing na
patterns of behaviour (way of life) at
patterns for that behaviour (way for
life) na ibig sabihin ay ang kultura
WARD
GOODENOUGH (1980) ang syang paraan ng buhay ng isang
tao at ito rin ang pamamaraan ng
“Patterns of behaviour
(way of life).” pamumuhay ng isang tao.

41 | Pahina
 Ayon kay Leslie White na ang kultura
ang syang nagpapakilala sa isang tao

LESLIE A.WHITE kung ano ang kaniyang paniniwala,

aksyon at iba pang kasangkapan.
“Organisadong
phenomena na
sumasaklaw sa aksyon.”

Gawain 2
PANUTO: Sumulat ng isang sanaysay tungkol sa “Mahal ko, kultura ko”

42 | Pahina
Gawain 3
Panuto: Magtala ng mga bagay na iyong nakagawian bilang bahagi ng inyong Kultura. Ilarawan
at ipaliwanag ito ayon sa sariling saloobin.

Pagmamano- ito’y madalas ginagawa ng mga nakakabata sa kanilang mga magulang o mga
nakakatanda sa kanila. Ito ay isang paraan kung saan kukuhanin ang kamay ng mas
nakakatanda at ilalagay sa noo upang ipakita ang paggalang at pagrespeto.

Paggamit ng “po at opo” na nakakatanda- ito’y simbolo ng pagrespeto sa mga nakakatanda. Sa

bawat pagsagot at pakikipag-usap sa kahit sino ay lagi itong ginagamit dahil isa rin ito sa
paraan ng pagpapakita ng respeto at patuloy pa itong ginagamit.

43 | Pahina
 Pagdiriwang ng Eid tuwing buwan ng Mayo- ito ay nakagawian ng bawat muslim upang
idiwang ang mga sakripisyo na ginawa ng aming propeta. Kami ay may mahaba bukang-
likaw-paglubog ng araw pag-aayuno. Hindi kami maaaring kumain o uminom ng kahit na ano
na hangga’t hindi pa umaabot ng alas sais ng gabi o kung hindi pa namin naririnig ang adhan
o pormal na anunsyo.

Pag aasawa ng higit sa dalawa- ito ay patuloy pa rin na nangyayari dahil sa paniniwala na
hindi masama ang mag asawa ng higit sa dalawa hangga’t sa kaya nya itong suportahan ang
kanyang naging asawa at kanyang mga anak.

Gawain 4
Panuto: Gamit ang Venn diagram, suriin ang mga pagkakaiba, pagkakatulad at kahalagahan ng
pagpreserba ng mga kultura ng mga katutubong pangkat.

Pagkakaiba Kahalagahan
Pagkakatulad
44 | Pahina
 Kabanatang Pagsusulit

I. Panuto: Hanapin sa loob ng kahon ang tamang sagot at ilapat ito sa nakalaang patlang
bago ang bilang.

45 | Pahina
 Hudson (1980) f. kalinangan
Ward Goodenough (2006) g. Salazar (1996)
Timbrea ((2008) h. cognition
Edward B. Tylor i. Donna M.Golnick
Leslie A. White j. kultura
F. Kalinangan 1. Ang salitang kultura ay may katumbas na

E. Leslie A. White 2. Ay nagsabing ang kultura ay isang organisadong phenomena na

sumasaklaw sa paraan ng pag-uugali.
C. Timbrea 3. Ang kultura ay kabuuan ng mga natamong gawain, mga
natutuhang huwaran ng pag-uugali at mga paraan ng pamumuhay sa isang takdang panahon.
B. Ward Goodenough (2006) 4. May kulturang ginagawa o sinusunod dahil iyon ang kinagisnan
ng isang grupo o pangkat.
A. Hudson (1980) 5. Nakuha ang kultura sa mga kasamahan na nasa paligid lamang.
I. Donna M. Golnick 6. Ang kultura ay ginagamit para sa maayos na paraan ng may
kapangyarihan at mga makapangyarihang tao.
G. Salazar (1996) 7. Walang kulturang hindi dala ng isang wika bilang saligan at
kaluluha na siyang bumubuo, humuhubog at nagbibigay-diwa sa kulturang ito.
H. Cognition 8. Ito ay ang pagkaalam sa lahat ng bagay na magbibigay-
patnubay sa tao na pagkilala niya sa kapaligiran at sa ibang tao.
D. Edward B. Tylor 9. Ang kultura ay isang kabuuang kompleks na may malawak na
saklaw.
J. Kultura 10. Ito ay nagpapakilala kung sino at ano tayo.

II. Panuto: Basahin ang senaryo na nasa ibaba. At ibigay ang iyong tugon sa tanong . (5 pts)

Senaryo:

46 | Pahina
 Inatasan ka ng iyong guro na magsagawa ng pananaliksik tungkol sa kultura ng mga
katutubo partikular sa mga katutubong Sama Badjao . Nabatid mo sa iyong sarili na ang kanilang
kultura ay ibang-ibang sa kulturang iyong kinamulatan at nakasanayan.

Ano ang dapat mong gawin upang makuha mo ang kanilang loob na makipag-cooperate
sa datos na iyong kailangan para sa iyong pananaliksik? Magbigay ng 5 paliwanag.

Ang una kong gagawin ay oobserbahan ko kung pano sila makipag usap sa kanilang kasama at
pag aralan ito. Maaari rin akong maghanap ng impormasyon sa internet kung paano
pakitunguhan ang mga katutubo ito. Kailangan kong unawain at intidihin kung ano ang paraan
ng kanilang pag uusap upang makuha ko ang sagot na kalaingan para sa aking pananaliksik.

47 | Pahina
48 | Pahina
 SUBUKIN NATIN!
Panuto: Gumuhit ng icons o graphics na sumusimbolo ng iyong pagkatao.
Sumulat ng maikling talata tungkol sa larawan.

Ito ang napili kong imahe na nagsisimbolo saaking pagkatao, dahil katulad ng isang
punu ,masasabi kong ako ay nagiging matatag kahit ano mang hamon ang aking
kakaharapin ay kaya kung lagpasan at mananatiling matatag sa mga hamon sa buhay.

49 | Pahina
 PAG-ISIPAN MO!
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na tanong sa T-chart.

MGA TANONG SAGOT

 Pagtanaw ng Utang na Loob- Isang kaugalian

nating mga Pilipino ay tumanaw ng utang na loob
kahit an gating pagpagkonsumo ay
naiimpluwensyahan nito.

 Ang bayanihan ay ang “pagiging isang bayan”, ang

kaugaliang ito ay syang di na mawawala sapagkat
1. Ano-anong kultura ang iyong
ito ay parte na ng kultura at pagkatao ng mga
pinaiiral? Pangatwiranan.
Pilipino.

 Ang pagmamano ay isang kaugalian ng mga

Pilipino upang ipakita ang paggalang sa mga
nakakatanda. Karaniwan itong ginagawa bilang
pagbati o bago umalis at pagdating. Maaga itong
itinuturo sa mga bata bilang tanda ng paggalang.

 Ang pagtanaw ng utang na loob- sapagkat nakikita

ko sa aking mga kaibigan ng kung saan na iba ang
kanilang kultura. Nakikita ko ang pagiging totoo at
ang pagtamo ng utang na loob.

2. Alin sa mga kulturang ito ang

inadap mo sa ibang kultura?  Ang bayanihan sapagkat kahit saan man ako
Pangatwiranan. magpunta nakikita ko ang mga tao na
nagtutulungan kahit hindi nila kilala ang isa’t isa.

 Ang pagmamano, katulad sa pagtanaw ng loob

nakikita ko na ang pagmamano ay isa rin sa
patuloy na ginagawa.

50 | Pahina
  Sa pamamagitan ng pagmamalaki ng mga nagawa
ng bawat Pilipino ‘di lang ating bansa pati narin sa
ating mundo.
3. Paano mo pahahalagahan ang
iyong kultura? At maging ang ibang
 Tangkilikin ang sariling atin at paunlarin ito.
kultura?

 Huwag hahayaan mawala at dapat patuloy pa rin

ito.

GAWIN NATIN!
Gawain 1
Panuto: Magtala ng halimbawa ng kulturang iyong nakasanayan o kinagisnan
ayon sa mga sumusunod na komponent;

A. Kulturang Materya at Di-Materyal

Kulturang Materyal Kulturang Di-Materyal

1.Pananamit 1.Edukasyon

2.Pagkain 2.Kaugalian

3.Tirahan 3.Paniniwala

4.Kasangkapan 4.Relihiyon

5.Sandata 5.Pananalita

51 | Pahina
B. Folkways
1.Pag-aayos ng hapag-kainan 3.Pag-mamano sa nakakatanda

2.Paggamit ng ‘po’ at ‘opo’ 4.Pagsama-sama ng pamilya tuwing linggo

C. Valyu
3.Kakayahang umangkop, adaptability, at
1.Pagsunod sa relihiyon
pagkamalikhain

2.Kasipagan 4.Maalaga

D. Paniniwala
1.Naniniawal na isa lang ang Diyos 3.Ang Paniniwala sa Mga Anghel

2.Ang Paniniwala sa Mga Propeta at Sugo ng

4.Ang Paniniwala sa Mga Banal na Kasulatan
Allah

Gawain 2
Panuto: Sumulat ng isang katha na tumutugon sa tanong na: “Paano mo mapatutunayan sa iyong
sarili na dapat pahahangaan at tutularan ng iba ang inyong kultura?”

52 | Pahina
Gawain 3
Panuto: Magbigay ng tig dalawang halimbawa ng senaryo ng mga sumusunod: (Maaaring
gumamit ng extra sheets)
a. Noble savage

53 | Pahina
 -Isang Muslim kung saan ay nakatira isang lugar na napapaligiran ng kristiyano, hindi nya
kinahiya kung ano at kung sino siya
-Isang estudyante sa paraalan ng may kakaibang kulay hindi niya ito ikinakakahiya at ito ay
kaniyang pinagmamalaki kung ano at sino man sya.

b. Etnocentrism

-Sa ibang bansa naniniwala na ang paraan ng tradisyunal na damit, tulad ng may suot na
headscarves at hijabs, ay kakaiba o nakakaiba
-Sa Muslim ang pag aasawa ng higit sa isa ay hindi mali habang sa mga kristiyano naman ay
mali ito

c. Cultural Relativity

-Sa isang lipunan kung saan ang mga kababaihan ay nirerespeto kahit ano pa man ang
kanilang suot.
-Sa paaralan kung saan walang diskriminasyon ang nangyayari kahit iba’t ibang relihiyon,
kutis o pinanggalingan ng isang tao.

d. Xenocentrism

-Mga taong napagsasabay ang mga gagaiwan tulad ng isang Ina kung saan ang mga gawaing
bahay ay nagagawa nya sabay
-Mas gustong gayahin ang pamumuhay ng banyaga kaysa pamumuhay na kinasanayan ng
pilipino

54 | Pahina
e. Polychronic

-Mga taong napagsasabay ang mga gawain tulad ng isang Ina kung saan ang mga gawaing
bahay ay nagagawa nya ng sabay

f. Monochronic

-Pagtatapos ng isang gawain ayon sa oras.

-Hindi pinagsasabay ang lahat ng gawain

g. Individualist

-Isang tao kung saan nakakasakit ng mga damdamin ng tao halimbawa ito ay kaniyang
binastos.
-Isang indibiduwal na nasisiyahan bago ang mga taong iyon ng grupo

h. Collectivist

-Isang tao kung saan binibigyan konsiderasyon ang damdamin ng iba.

-Mas inuuna ang kapakanan ng iba kaysa sa sarili

55 | Pahina
 Kabanatang Pagsusulit

I. Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot. At isulat sa nakalaang patlang ang titik.

D 1. Alin sa mga sumusunod ang halimbawa ng kulturang di-materyal?

A. Pagkain B. sasakyan C. arkitektural na disenyo D. kagalakan
D 2. Ang mga sumusunod ay halimbawa ng kulturang di-materyal maliban lamang
sa isa:
A. Kalungkutan B. kagandahang loob C. kahinhinan D. kakanin
B 3. Ito ay kaugaliang nakikita sa isang sitwasyon na tinitingnan ang magandang
kapakanan ng isang pangkat.
A. Norms B. folkways C. mores D. technicways
C 4. Pakikiangkop ito sa lipunan sa mga pagbabagong dala ng teknolohiya.
A. Batas B. valyu C. technicways D. paniniwala
A 5. Ang unang nagbigay ng kahulugan sa universal pattern of culture.
A. Winsker B. Triands C. Timbreza D. Collins
B 6. Paniniwala ito ng iba na ang kanilang kultura ay tama at nakahihigit sa ibang
kultura.
A. Noble savage B. Etnocentrism C. Cultural relativity D. Xenocentrism
D 7. Dito, tanggap niya kung ano siya.
A. Xenocentrism B. ethnocentrism C. polycheronic D. noble savage
A 8. Iniisip ng isang tao ang kapakanan ng lahat.
A. Collectivist B. Individualist C. Allocentric D. Idiocentric
B 9. Ang mga tao ay paisa-isang gumagawa ng kanilang gawain.
A. Polychromic B. monochromic C. collectivist D. idiocentric
D 10. Nagsasabing, ang katangiang ito na sarili lamang ng isang tao ang mahalaga.
A. Allocentric B. Individualis C. polychromic D. Idiocentric

56 | Pahina
II. Ipaliwanag ang mga sumusunod: (5 pts)

1. Ang kultura ay natutuhan – hindi humihinto ang pananaw na ito sa enumerasyon lamang
ng mga tao, lugar, bagay, pangyayari, konsepto at iba pang sagisag-kulturang Filipino

2. Ang kultura ay ibinabahagi – ibinabahagi ng kultura ay nagbubuklod sa mga tao bilang

isang pagkakilanlan ng kanilang pangkat

3. Ang kultura ay naaadap -ang kultura ay nag-aakomodeyt ng kapaligirang

nagkokondisyon ng isang tao sa likas o teknolohikal ng resorses

57 | Pahina
58 | Pahina
 SUBUKIN NATIN!
A. Panuto: Magtala ng mga Samahan o Organisasyon na iyong
nilahukan mula elementarya hanggang sa kasalukuyan.

1. 6.

2. 7.

3. 8.

4. 9.

5. 10.

B. Panuto: Sa mga naitalang Samahan o Organisasyon, ano ang naging mahalagang ambag nito
sa lipunan o maging sa buong bansa?

Halimbawa: Human Rights Action Center - Napoprotektahan at napangangalagaan nito ang

karapatan ng bawat tao.

Mga Samahan / Organisasyon Mahahalagang Ambag

1.

2.

3.

4.

5.

PAG-ISIPAN MO!

59 | Pahina
Panuto: Sa mga samahan na iyong nilahukan, ano ang iyong natutuhan mula rito? Ano ang
mahalagang ambag nito sa paghubog ng iyong personalidad? Bumuo ng isang repleksiyon
tungkol sa nailahad na tanong.

GAWIN NATIN!

60 | Pahina
Gawain 1
Panuto: Magtala ng mga mahahalagang kontribusyon ng mga sumusunod na Samahan o
Organisasyon at paano ito nakatutulong sa bansa?
Rizalian
-

Gawain 2
Panuto: Bumuo ng timeline tungkol sa mahalagang kasaysayan ni Rizal. Isulat ito sa nakalaang
espasyo.

61 | Pahina
B. Magsaliksik tungkol sa mahalagang ambag ng GOSPEL MINISTRY OF SALVATION sa
lipunan.

62 | Pahina
C. Magsaliksik ng mga mahalagang ambag ng ILAGA: ANG MGA MILITANTENG
KRISTIYANO SA MINDANAO sa pagtamo ng kapayapaan.

63 | Pahina
D. Magsaliksik ng mga mahahalagang ambag ng mga MONCADISTA tungo sa mapayapang
lipunan.

64 | Pahina
E. PHILIPPINE BENEVOLENT MISSIONARIES ASSOCIATION

65 | Pahina
Gawain 3

66 | Pahina
Panuto: Sumulat ng refleksiyon /reaksiyon na tutugon sa tanong na: “Alin sa mga organisasyon
ang sa palagay mo ay may magandang layunin para sa ikabubuti at katiwasayan ng ating bansa?”
Bakit?

Sa aking palagay ang mga lahat ng organisasyong ito ay may magandang layunin
para ikabubuti at katiwasayan ng bansa dahil ang mga organisasyong ito may
malaking maiambag sa ating bansa upang mapapanatili ang kung anong meron
tayo ngayon. Napanatili ang ating kaligtasan at tayo ay maprotektahan. Ang
mga organisasyon ito ay minulat tayo sa kahalagahan ng kung anong meron
tayo at pinatitibay ang ating pananampalataya sa Diyos at ma lalong
pinakalakas ang loob. Isa ito sa mga dahilan kung bakit mas lalong napatatag
ang ating bansa. Lahat ng naiambag ng mga organisasyong ito ay para sa
kabutihan ng bawat isa. Kaya dapat atin itong ipagmalaki at pahalagahan.

Kabanatang Pagsusulit

67 | Pahina
Panuto: Tukuyin ang mga sumusunod na katangian ng mga grupo sa Pilipinas na may
natatanging kultura. Isulat lamang ang titik sa nakalaang patlang bago ang bilang.

A. RIZALIAN

B. GOSPEL MINISTRY OF SALVATION

C. ILAGA : ANG MGA MILITANTENG KRISTYANO

D. MONCADISTA

E. PHILIPPINE BENEVOLENT MISSIONARIES ASSOCIATION

A. RIZALIAN 1. Si Ecleo Sr. ay biniyayaan ng mga “boses” na makapagbabasa at

makasusulat nang mahusay sa Arabik, Hebrew, at Sanskrit.
C. ILAGA 2. Ang Filipinon Crusaders World Army ang kanilang sektong
panrelihiyon.
D. MONCASDISTA 3. Kilala sila sa pagiging magaling sa pagmamasahe at
pagboboluntaryong pagtulong sa pagpapanatili sa kalinisan sa kanilang lugar.
E. PBMA 4. Ang kulturang ito ay nakasuporta sa interpretasyon nila sa Bibliya,
Kaya, lahat ng kanilang ginagawa at pinaniniwalaan ay binatay sa Bibliya.
C. ILAGA 5. Ang organisasyong ito ay may putting palasyong bahay na makikita sa
Barangay Pala-o, Iligan City sa Lanao del Norte.
A. RIZALIAN 6. Nakadamit sila ng puti kaya misteryoso sila sa mga mata ng mga taong
bago pa lamang sila nakita.
C. ILAGA 7. Isa sa kanilang pangunahing adhikain ay ang maprotektahanang mga
kristyanong komunidad sa mga rebelde.
D. MONCADISTA 8. Hindi sila kumakain ng karne ng hayop lalo na yaong may apat nap aa.
D. MONCADISTA 9. Bawal sa kanila ang paglagay ng panlasa sa nilulutong pagkain.
C. ILAGA 10. Ang mga miyembro nito ay may sariling mga sandata para
proteksyonan ang kanilang lider.

68 | Pahina
E.PBMA 11. Ang kilusang ito ay isang kulto.
B. GMOS 12. Sumasamba sila sa tinatawag na “Majesty” na maituturing na
mayaman at may kapangyarihan.
E. PBMA 13. Hindi sila naniniwala sa Holy Trinity.
C. ILAGA 14. Sa ngayon, itinuturing nilang Hari si Filemon o Reambonanza o kilala
sa tawag na Mahal na hari dahil sa pagpasok sa kanya ng espiritu.
D. MONCADISTA 15. Ang kanilang adhikain ay nakasulat sa Bibliya at sa Efra Law

69 | Pahina