Professional Documents
Culture Documents
Filipino
Filipino
Kalagayan: Hindi matitiyak kung gaano na katagal ang pagkakaroon ng Panitikang Pilipino
subalit ang tiyak ay mayroon ng Panitikang Pilipino bago pa man dumating sa Pilipinas ang mga
Kastila noong 1521.
Katangian: Bago pa man din tayo masakop, may panitikan nang maituturing ang ating mga
ninuno at ito ay nagsimula sa pasalitang tradisyon.
Kalagayan: Sinunog ang mga akda sa Filipino at sumulat sila ng mga akdang tiyak na magagamit
nila sa pagpapalaganap ng Kristiyanismo.
Katangian: Tatlong paksa lamang ang kanilang pinairal at pinalaganap – mga paksang
panrelihiyon, pangkagandahang-asal at pangwika.
Kalagayan: Pinagbawalan pa rin silang sumulat o pumaksa sa mga bagay na may kinalaman sa
pamamahala ng mga Amerikano na maaaring makapagpaalab ng damdaming makabayan sa mga
Pilipino at matutong ipaglaban ang kanilang mga karapatan.
DULA
Severino Reyes
Kinikilalang “ama ng makabagong dulang Tagalog” si Severino Reyes. Siya rin ang
tinatawag na “ama ng sarswelang Tagalog”.
Ipinanganak siya sa Sta. Cruz, Maynila noong Pebrero 11, 1961. Nag-aral at nagtapos siya sa
Santo Tomas ng batsilyer sa pilosopiya at letras. Nagsimula siyang magsulat sa Tagalog noong
1902. Ang kanyang dulang RIP na nanuligsa sa moro-moro ay siyang tinutukoy na dahilan ng
panghihina ng moro-moro sa Pilipinas.
Si Severino Reyes din ang unang patnugot ng lingguhang Liwayway kaya tinawag din siya ng
ibang manunulat na “ama ng Liwayway”. Dahilan sa akda niyang “Mga Kuwento ni Lola
Basyang” sa Liwayway, si Severino Reyes ay tinawag na Lola Basyang.
1. Walang Sugat – Kauna-unahan niyang dula at siya rin niyang obra maestro.
2. R.I.P. – Ang dula niyang nanuligsa sa moro-moro.
3. Ang Kalupi – Dula niyang pumapaksa sa banidad at kamunduhan ng mga lalaki.
4. Cablegrama Fatal – Ipinakita sa dulang ito ang kawalang-katarungan ng paglilitis kay
Rizal.
5. Los Martires de la Patria – Ito’y ang dulang pasalubong niya sa mga pensyonadong
Pilipino na galing sa Amerika.
6. Filipinas para los Filipinos – Ipinakikita sa dula ang kabalbalang ugali ng ilang
Amerikano lalo na ang pagtutol ng mga may kapangyarihang makasal sa isang Pilipina
ang isang Amerikano.
7. Puso ng Isang Pilipina – Nangangaral ang dula sa bayan na ang tawag ng pagmamahal sa
bayan ay nasa pagpapakadunong, pagpapakabait, at pagpapakasipag.
8. Bagong Fausto – Pinuna ng dula ang maraming sakit na panlipunan sa Pilipinas.
9. Alma Filipina – Inilalarawan dito ang paglalaban ng kasakiman at kagandahang-asal.
10. Tatlong Babae – Naglalarawan ang dula ng tatlong uri ng babaing Pilipina: ang
makaluma, ang modernista at ang babae sa kinabukasan.
11. Filotea – Nanunuya ang dulang ito sa pagiging panatiko ng tao.
12. Mga Pusong Dakila – Ipinakikita ng dula ang mga pang-akit ng materyalismo sa tao.
13. Opera Italiana – Tinutuya ng dula ang mga Pilipinong mahilig sa mga bagay na dayuhan.
14. Tatlong Bituin – Ipinakita sa dula na hindi lahat ng baylarina ay masama.
15. Minda Mora – Isinadula ang buhay ng isang mora na nakipagsapalaran sa Maynila.
Hermogenes Ilagan
Kilala sa lahat ng dako si Hermogenes Ilagan sa tawag na “Ka Mohing”. Masasabing hindi
lamang siya kapanahon kundi kapantay ni Severino Reyes sa pagsulat ng sarswela.
1. Dalagang Bukid – Ito ang itinuturing pinakatanyag niyang dula. Ito rin ang kanyang obra
maestro.
2. Despues de Dios el Dinero
3. Dalawang Hangal
4. Biyaya ng Pag-ibig
5. Ilaw ng Katotohanan
6. Kagalingan ng Bayan
7. Punyal de Rosas
8. Wagas na Pag-ibig
9. Ang Mangkukulam
10. Ang Buhay Nga Naman
Patricio Mariano
Pinakabata si Julian Cruz Balmaceda sa mga mandudula sa panahong ito. Siya ay gumamit ng
sagisag na “Itang Badbarin” sa kanyang pagsusulat. Mahusay rin siyang makata at dalubwika.
Naging patnugot siya ng Surian ng Wikang Pambansa.
Ipinanganak siya sa Udyong, Bataan noong Enero 28, 1885. Nakadalawang taon lamang siya
sa pagiging abogado.
1. Sugat ng Puso – Unang dulang sinulat niya noong siya ay may 14 na taon lamang.
2. Piso ni Anita – Ito ang dula niyang nagkamit ng unang gantimpala sa timpalak panitik ng
Bureau of Post. Tungkol sa pagtitipid ang paksa nito at may tatlong yugto.
3. Sa Bunganga ng Pating – Ito ay dulang tumutuligsa sa labag sa batas na gawain ng mga
usurero.
4. Higanti ng Patay – Dula itong may dalawang yugto at nagsasaad ng makatarungang
paglalapat ng parusa sa mga nagkakasala.
5. Dahil sa Anak – Dulang katatawanan at nagpapakita na ang pag-ibig ay di-kumikilala sa
salapi.
6. Sankwalatang Abaka (Sino Ba Kayo?) – Dulang katatawanan ng bunga ng mga
pagkakamali.
7. Heneral Gregorio del Pilar
8. Kayamanang Lumilipad
9. Budhi ng Manggagawa
10. Kaaway na Lihim
Aurelio Tolentino
Isinilang sa Guagua, Pampanga noong Oktubre 15, 1868 si Aurelio Tolentino. Hindi naging
sagabal ang pagiging Kapampangan niya sa pagpapaunlad ng panitikang Tagalog. Nagtapos siya
ng batsilyer sa pilosopiya sa UST.
Siya ang unang gumamit ng salitang “dula” upang itumbas sa “drama”. Isang salitang Bisaya
ang dula.
PANULAAN
Lope K. Santos
Si Lope K. Santos ang “Ama ng Balarila ng Wikang Pambansa”. Siya ay isang makata,
nobelista, kuwentista, guro, pulitiko at lider ng manggagawa. Isinilang siya sa Buwayang Bato,
Pasig, Rizal noong Setyembre 25, 1879. Nagtapos siya ng pagkaguro at pagkaabogado. Bilang
dalubwika, siya ang humalili kay Jaime de Veyra na Patnugot ng Surian ng Wikang Pambansa.
Naging patnugot din siya ng sumusunod na mga pahayagan: Ang Mithi, Bayang Pilipino, Ang
Watawat, Lipang Kalabaw, Sampaguita at Mabuhay. Bilang guro, siya ay naging propesor ng
wika sa UP. Bilang pulitiko, siya ay naging gobernador ng Rizal at senador ng ikalabindalawang
purok-senadoryal ng Pilipinas.
Ilan sa ginamit niyang sagisag sa pagsusulat ang mga ito: Sekretang Gala, Verdugo, Lakan-
Dalita, Taga-Pasig, Kulodyo, Gulite, Duktor Lukas, Anak-Bayan, Poetang Peperahin, at iba pa.
Si Jose Corazon De Jesus ang “unang hari ng balagtasan,” ay kumita ng unang liwanag sa Sta.
Maria, Bulacan noong Nobyembre 26, 1896. Nagtapos siya ng bachiller en leyes ngunit hindi
nakasulit sa bar sapagkat nahilig siya sa pagsusulat.
Sampung taon siyang sumulat sa pitak na “Buhay Maynila” sa Taliba at dito niya ginamit ang
sagisag niyang “Huseng Batute.” May 4, 000 tula ang naipalathala niya sa “Buhay Maynila.”
Kinilala rin siyang “makata ng puso” noong 1916. Hindi siya natatalo sa timpalak – panitik na
sinasalihan, naging unang hari ng balagtasan noong 1932. Lumabas din siyang artista sa
tanghalan at sa pelikula.
May 800 tulang liriko at 300 tulang pasalaysay ang naipalathala niya sa iba’t ibang magasin.
Florante Collantes
Isinilang siya sa Dampol, Pulilan, Bulacan noong Oktubre 16, 1896. Naging guro at kawani
sa Bureau of Lands. Bukod sa Tagalog, marunong siya ng Kapampangan, Ilokano at Bisaya.
Bata pa ay nagsimula na siyang tumula. Sumulat siya sa pahayagang Buntot Pagi, Watawat,
Pakakak, Ang Bansa at iba pa. Gumamit siya ng sagisag na “Kuntil Butil” sa pagsulat niya ng
pitak na “Buhay Lansangan”. Siya ang “ikalawang hari ng balagtasan”.
Amado V. Hernandez
Kumita ng unang liwanag noong Setyembre 13, 1903 sa Tundo, Maynila si Amado V.
Hernandez. Mahusay siyang makata, nobelista, mandudula, kuwentista, pulitiko at lider
manggagawa.
1. Isang Dipang Langit – Aklat na binubuo na 170 tula na karamihan ay sinulat niya sa loon
ng Muntinlupa. Pinagkalooban ang aklat na ito ng “Republic Cultural Heritage Award for
Literature” noong 1962.
2. Pilipinas – Aklat ng mga tula na pinagkalooban ng gantimpala sa timpalak panitikan ng
pamahalaang Komonwelt noong 1935.
3. Luha ng Buwaya – nobela
4. Ibong Mandaragit – nobela
5. Bayang Malaya – tulang salaysay/makabagong epiko
6. Muntinglupa – dula
Teodoro Gener
Ildefonso Santos
Ipinanganak siya noong Enero 23, 1899 sa Baritan, Malabon, Rizal. Nagtapos siya ng
pagkaguro at kauna-unahang superbisor ng Pilipino ng Kawanihan ng mga Paaralang Bayan.
1. Sa Hukuman ng Pag-ibig
2. Ang Ulap
3. Ang Guryon
4. Tagailog
5. Simoun
6. Tatlong Inakay
7. Sa Tabi ng Dagat
8. Alamat ng Buho
9. Tanaga
10. Ang Mangingisda
Cirio H. Panganiban
Isanilang siya sa Bukawe, Bulacan noong Agosto 21, 1895. Naging patnugost siya ng Surian
ng Wikang Pambansa noong 1947. Naging propesor ng wikang Tagalog sa FEU.
1. Sa Likod ng Altar
2. Hiwaga ng Buhay
3. Karnabal ng Puso
4. Ang Panday
5. Sa Habang Buhay
NOBELA
Ipinanganak si Valeriano Hernandez at Pena sa San Jose, Bulacan noong Disyembre 12,
1858. Siya si “Tandang Anong” sa mga kakilala at kaibigan, maging sa pinapasukan niyang
pahayagan, Ang Muling Pagsilang.
Isinilang siya sa Sampaloc, Maynila noong Hunyo 1, 1888. Nagtapos siya ng pagkatenedor de
libro, bachiller en artes at abogasya. Naging mamamahayag at naging editor ng Pagkakaisa, Ang
Mithi, Ilang-Ilang at Liwayway. May pitak siya sa Taliba na tinawag niyang “Tilamsik”.
Si Regalado ay makata, mandudula, kuwentista at nobelista. Isa rin siynag guro ng Pilipino sa
CEU. Naging konsehal din siya ng Maynila.
Faustino Aguilar
Si Faustino Aguilar anf tinawag na “Alexander Dumas” ng panitikang Pilipino sapagkat siya
ang sumulat ng kauna-unahang nobelang panlipunan, ang Pinaglahuan.
Deogracias A. Rosario
Macario G. Pineda
Isinilang siya sa Malolos, Bulacan ngunit sa Bigaa, Bulacan maluwat na nanirahan hanggang
sa bawian ng buhay noong 1951. Isa siya sa mga pangunahing manunulat ng mga kuwento ng
katutubong-kulay.
Brigido C. Batungbakal
Sumilang siya sa PUlilan, Bulacan noong Mayo 5, 1910. Naging kabilang siya sa patnugutan
ng Liwayway at kasapi sa “Panitikan”; naging katulong ng patnugutan ng Ngayon, Balita at Ang
Bayan; nagkamit ng unang gantimpala sa timpalak ng maikling katha sa Balita noong 1937;
nagkamot ng gantimpala sa “Commonwealth Award” noong 1940.
Kalagayan: Ang panahon ng mga Hapones ay naging Gintong Panahon naman ng mga maikling
katha at dulang Tagalog sapagkat nabigyan ang maikling katha ng pagkakataon sa Liwayway.
Maikli man ang panahong sinaklaw ng panahong ito, nagkaroon ng kabutihan ang pagbabawal
na gamitin ang wikang Ingles sa mga paaralan.
Katangian: Ang mga maikling katha sa panahong ito ay nagtataglay ng damdaming makabayan.
Nabigyang-diin ang katutubong-kulay sa mga maikling kuwento at ang mga ito ay pumaksa sa
uri ng pamumuhay noon na medyo may kahirapan.
Narciso G. Reyes
Sumilang sa Tundo, Maynila noong ika-6 ng Pebrero 1914. Nag-aral sa Gregorio del Pilar
Elementary School, Torres High School, at sa Pamantasan ng Santo Tomas, na pinagtamuhan
niya ng katibayang “Bachelor of Philosophy and Letters.” Bago nagkadigma ay nagturo ng
Wikang Pambansa sa Ateneo de Manila at ng Ingles sa Pamantasan ng Santo Tomas, bukod sa
naging katulong na Patnugot ng Philippine Commonwealth. Nakatulong sa paghahanda ng isang
Balarila ng Wikang Pambansa para sa mga “high school.”
Liwayway A. Arceo
May dalawampung taong gulang nang sulatin at maipalathala ang kathang kalakip ng aklat na
ito. Bunsong kapatid ni Jesus A. Arceo, na gayong binawian ng buhay sa gulang na dalawampu’t
tatlo taon ay nakapag-iwan ng mga di-malilimot na maikling katha. Nag-aral sa Torres High
School, naging isang tinig sa radio, at pagkatapos ay inangkin ang pelikulang Tagalog.
N. V. M. Gonzales
Isinilang sa Romblon. May dalawampu’t walong taong gulang. Nagsimulang magsulat noong
1933. Ang isa sa kanyang mga kauna-unahang kuwento, ang “Pioneers,” ay ipinahayag ni jose
Garcia Villa na siyang pinakamabuting maikling kathang Pilipino sa Ingles noong 1934. Ang
kanyang nobelang “The Winds of April” ay nagtamo ng tanging gantimpala ng Commonwealth
noong 1940.
Akda ni N. V. M. Gonzales:
Katangian: Ang panitikan sa panahong ito, sa ano mang kaanyuan ay pumaksa sa kahirapang
dinanas ng mga mamamayan, ang ugnayang Pilipinas-Amerika.