Μάθημα:

EDUG-510: Εκπαιδευτική Έρευνα

Ακροατήριο 39
Χειμερινό Εξάμηνο 2020

Τίτλος:
Ο Εκφοβισμός στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής ως παράγοντας συμμετοχής ή μη
σε Φυσικές/Αθλητικές δραστηριότητες στην Ενήλικη ζωή.

Η φοιτήτρια:
Βασιλική Πίκουλα: U204N3635

Καθηγητής: Έλενα Παπαναστασίου

Διδάσκων: Αντώνιος Μπούρας

Δεκέμβριος 2020
 2

Περιεχόμενα

Κεφάλαιο 1 – Το πρόβλημα ........................................................................................................... 3

1.1. Διατύπωση Προβλήματος ...................................................................................................... 3

1.2. Σκοπός της Έρευνας ............................................................................................................... 4

1.3. Ερευνητικά Ερωτήματα.......................................................................................................... 4

1.4. Αναγκαιότητα και Σημαντικότητα της Έρευνας .................................................................... 4

1.5. Οριοθέτηση του Προβλήματος............................................................................................... 5

Κεφάλαιο 2-Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας .................................................................................... 5

2.1. Θεωρητικό Πλαίσιο ................................................................................................................ 5

Κεφάλαιο 3 – Μεθοδολογία της Έρευνας .................................................................................... 9

3.1. Διαδικασία εκτέλεσης έρευνα ................................................................................................ 9

3.2. Μέσα συλλογής δεδομένων.................................................................................................. 10

3.3. Λειτουργικοί Ορισμοί........................................................................................................... 10

3.4. Πληθυσμός – Δείγμα ............................................................................................................ 11

3.5. Στατιστικές Τεχνικές ............................................................................................................ 11

Κεφάλαιο 4 - Αποτελέσματα ........................................................................................................ 12

4.1. Δημογραφικά Αποτελέσματα ............................................................................................... 12

4.2. Αποτελέσματα Πρώτου Ερευνητικού Ερωτήματος ............................................................. 14

4.3. Αποτελέσματα Δεύτερου Ερευνητικού Ερωτήματος ........................................................... 18

4.4. Αποτελέσματα Τρίτου Ερευνητικού Ερωτήματος ............................................................... 19

Κεφάλαιο 5 – Συμπεράσματα ...................................................................................................... 21

Βιβλιογραφία................................................................................................................................. 22

Παράρτημα ..................................................................................................................................... 25
 3

Κεφάλαιο 1 – Το πρόβλημα

1.1. Διατύπωση Προβλήματος

Ο εκφοβισμός και η συστηματική θυματοποίηση ως φαινόμενο, στη πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια

εκπαίδευση, βρίσκεται στο επίκεντρο των επιστημονικών ερευνών τις τελευταίες δεκαετίες. Αυτό το
φαινόμενο ονομάστηκε «bullying» και παρουσιάστηκε πρώτη φορά, με αυτόν τον όρο, στη διεθνή
επιστημονική κοινότητα από τον Olweus (1978,1984). Ο οποίος τον περιέγραψε ως τη συστηματική
θυματοποίηση και τη συμπεριφορά εκφοβισμού που εκδηλώνεται ανάμεσα σε εφήβους και παιδιά ίδιας
ηλικίας. Επίσης ο όρος «bullying» δεν χρησιμοποιείται όταν δύο μαθητές σχεδόν ίσης ψυχικής και
σωματικής δύναμης έρχονται απλά σε διαμάχη μεταξύ τους ή μαλώνουν. Ένας μαθητής θεωρείται θύμα
όταν συνεχόμενα και κατά τη διάρκεια του χρόνου αντιμετωπίζει τις αρνητικές/επιθετικές συμπεριφορές
ενός άλλου μαθητή ή περισσοτέρων. (Olweus, 1993, 1989)

Το φαινόμενο του «bullying», πέρα από το ευρύτερο περιβάλλον του σχολείου, συμβαίνει πολύ
έντονα και στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής. Σύμφωνα με τους Fishburne & Hickson (2005) η Φυσική
Αγωγή είναι ένα μάθημα έτσι σχεδιασμένο ώστε να εφοδιάσει παιδιά και εφήβους με τα απαραίτητα
στοιχεία (ανάπτυξη ικανοτήτων, γνώσεων και συμπεριφορών) που θα τους οδηγήσουν σε έναν υγιεινό
τρόπο ζωής γεμάτο με φυσική δραστηριότητα. Πάραυτα διάφορες έρευνες έδειξαν ότι η συμμετοχή των
μαθητών στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής αλλά και σε εξωσχολικές φυσικές/αθλητικές δραστηριότητες
έχει μειωθεί κατά πολύ τα τελευταία χρόνια (Perler, et al., 2006). Ένας από τους σημαντικότερους λόγους
που εγκατέλειψαν τη φυσική/αθλητική δραστηριότητα, εντός και εκτός του σχολείου, είναι το φαινόμενο
του εκφοβισμού (Carney & Merrell, 2001; Dwyer, et al., 2006; Hills, 2007) Είναι πολύ πιθανό ο μαθητής
που θα πέσει θύμα εκφοβισμού να εγκαταλείψει μια δραστηριότητα που συμβαίνει κατά τη διάρκεια του
μαθήματος προτού αυτή ολοκληρωθεί (Lenskyj & Daalen-Smith, 2006). Επίσης, μαθητές με μειωμένες
αθλητικές ικανότητες πέφτουν συχνά ως θύματα εκφοβισμού, αυτό έχει ως αποτέλεσμα να απέχουν από
το μάθημα της Φυσικής Αγωγής και να τους οδηγεί σε έναν ανθυγιεινό τρόπο ζωής (Cockburn & Clarke,
2002). Ένα επίσης σημαντικό εύρημα είναι ότι μαθητές που έχουν πέσει θύματα εκφοβισμού στο μάθημα
της Φυσικής Αγωγής είναι πολύ πιθανόν να μην ασχοληθούν ποτέ στο μέλλον με οποιαδήποτε αθλητική
δραστηριότητα (Carney & Merrell, 2001).
 4

1.2. Σκοπός της Έρευνας

Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω, σκοπός αυτής της ερευνητικής εργασίας είναι να μελετήσει το
φαινόμενο του εκφοβισμού στο μάθημα της Φυσικής αγωγής και να ερευνήσει κατά πόσο τα θύματα στην
ενήλικη ζωή τους συμμετέχουν σε αθλητικές/φυσικές δραστηριότητες. Πιο αναλυτικά θα ερευνηθεί το
ποσοστό των θυμάτων που παρακινήθηκαν ή αποστασιοποιήθηκαν από τις φυσικές/αθλητικές
δραστηριότητες στην ενήλικη και σχολική ζωή, το ποσοστό των αθλημάτων του μαθήματος της φυσικής
αγωγής που δεν υπάρχει τόσο συμμετοχή λόγω εκφοβισμού και η συσχέτιση του φύλου του θύματος με
τα παραπάνω.

1.3. Ερευνητικά Ερωτήματα

Έτσι έχουμε τα παρακάτω ερευνητικά ερωτήματα:

1. Ο εκφοβισμός που υπέστη κάποιος στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής σε τι ποσοστό τον
παρακίνησε ή τον αποστασιοποίεισε στην ενήλικη ζωή και σχολική του ζωή από τις φυσικές/αθλητικές
δραστηριότητες;
2. Σε τι ποσοστό σχετίζεται το φύλο του θύματος εκφοβισμού που δέχτηκε το ‘θύμα’ με την
ενασχόληση του σε φυσικές/αθλητικές δραστηριότητες στην ενήλικη ζωή και σχολική ζωή;
3. Σε ποια αθλήματα/δραστηριότητες του μαθήματος Φυσικής Αγωγής, κατά μέσο όρο,
παρατηρείται περισσότερο εκφοβισμός; Σε τι ποσοστό οδήγησε το ‘θύμα’ να ασχοληθεί με άλλο
άθλημα που θεωρεί τον εαυτό του ικανό ή τελικά τον απέτρεψε από αθλητικές δραστηριότητες;

1.4. Αναγκαιότητα και Σημαντικότητα της Έρευνας

Ο εκφοβισμός είναι σήμερα ένα από τα πιο σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει η σχολική
κοινότητα, με ποσοστά που κυμαίνονται από 10 έως 35%, ανάλογα με μελέτες που διεξήχθησαν σε
διαφορετικά περιβάλλοντα και χώρες. Ορισμένοι συγγραφείς έχουν συσχετίσει το περιβάλλον του
μαθήματος της Φυσικής Αγωγής (ΦΑ) με επεισόδια εκφοβισμού. Γενικά έχει βρεθεί ότι τα θύματα του
εκφοβισμού έχουν την τάση να αποφεύγουν στο σχολείο πλαίσια που τους κάνουν να αισθάνονται
ευάλωτοι, μεταξύ εκείνων, οι συγγραφείς υπογραμμίζουν, που σχετίζονται με σωματικές δραστηριότητες.
Ως αποτέλεσμα, αυτοί οι μαθητές τείνουν να αντιδρούν και να απομακρύνονται από το μάθημα της ΦΑ,
το οποίο θα εμποδίσει τα θύματα του εκφοβισμού να αποκτήσουν πρόσβαση στα σωματικά, ψυχολογικά
 5

και κοινωνικά οφέλη της σωματικής δραστηριότητας γενικά, αλλά και στα οφέλη που μπορεί να παρέχει
το μάθημα της ΦΑ συγκεκριμένα (Jiménez-Barbero, et al., 2020).

Συμπερασματικά είναι αναγκαίο και σημαντικό να ερευνηθεί, πέρα από τις γενικότερες επιπτώσεις
του εκφοβισμού στο σχολικό περιβάλλον, τις επιπτώσεις που έχει ο εκφοβισμός στο μάθημα της ΦΑ σε
σχέση με την ενασχόληση με τις αθλητικές δραστηριότητες στην παιδική και στην ενήλικη ζωή.

1.5. Οριοθέτηση του Προβλήματος

Στη συγκεκριμένη ερευνητική εργασία, θα αναλύσουμε το σφαιρικό πλαίσιο του σχολικού

εκφοβισμού, τα αίτια και τις επιπτώσεις του, τα ψυχολογικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά του θύτη και
του θύματος, θα αναφερθούμε στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής και στις φυσικές/αθλητικές
δραστηριότητες αλλά και στον εκφοβισμό στο μάθημα της ΦΑ. Τέλος θα προσπαθήσουμε να ερευνήσουμε
τις επιπτώσεις του εκφοβισμού στο μάθημα της ΦΑ σε σχέση με τη συμμετοχή σε φυσικές/αθλητικές
δραστηριότητες στην ενήλικη και σχολική ζωή.

Κεφάλαιο 2-Ανασκόπηση Βιβλιογραφίας

2.1. Θεωρητικό Πλαίσιο

Φυσική Αγωγή και Φυσικές/Αθλητικές Δραστηριότητες

Η φυσική αγωγή δεν είναι μόνο μια δραστηριότητα ή ένα άθλημα, αλλά ένα ακαδημαϊκό θέμα, το
οποίο χρησιμοποιεί τις φυσικές δραστηριότητες ως μέσο για την επίτευξη ενός εκπαιδευτικού
αποτελέσματος, στόχου ή προσδοκίας, όπως αυτό ορίζεται από το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών. Ως
αναπόσπαστο στοιχείο του συνόλου της εκπαίδευσης ενός παιδιού, η φυσική αγωγή συμβάλλει στην
ανάπτυξη και εξέλιξη όλων των παιδιών ανεξαρτήτως, μέσω μιας θετικής εμπειρίας στην κίνηση (Pangrazi
& Gibbons, 2008). Όσο πιο ποιοτικό είναι το μάθημα της φυσικής αγωγής, τόσο προσφέρει την καλύτερη
ευκαιρία σε όλα τα παιδιά, μέσω των καλοσχεδιασμένων σωματικών δραστηριοτήτων, να διατηρούν και
να προωθούν τον ενεργό και υγιή τρόπο ζωής αλλά και να αναπτύσσονται ψυχοκινητικά, γνωστικά και
συναισθηματικά (Lu & De Lisio, 2008).

Η φυσική δραστηριότητα αναφέρεται σε οποιαδήποτε σωματική κίνηση που παράγεται από

σκελετικούς μύες και οδηγεί σε δαπάνη ενέργειας (Pangrazi & Gibbons, 2008). Ένα οργανωμένο παιχνίδι
 6

ή ένα άθλημα θεωρείται επίσης ως φυσική δραστηριότητα (η αθλητική δραστηριότητα) η οποία συνήθως
προγραμματίζεται και διέπεται από ένα επίσημο και βασισμένο σε κανόνες πλάνο το οποίο συνήθως
διαρθρώνεται με ανταγωνιστικό τρόπο (Lu & De Lisio, 2008).

Η σφαιρική εικόνα του σχολικού εκφοβισμού και οι μορφές της.

Το φαινόμενο της εκφοβιστικής συμπεριφοράς τα τελευταία χρόνια βρίσκεται σε μεγάλη έξαρση με
αποτέλεσμα έρευνες σε όλο τον κόσμο να προσπαθούν να αναλύσουν αυτή την πολύπλευρη μορφή βίας
(Στασινός, 2020). Ο σχολικός εκφοβισμός ορίζεται ως ένας συστηματικός και επαναλαμβανόμενος τύπος
επιθετικότητας από τους πιο «ισχυρούς» μαθητές προς έναν πιο αδύναμο μαθητή (Espelage & Swearer,
2010; Olweus, 1993). Πολλοί ερευνητές έχουν ασχοληθεί με το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού ανά
τα χρόνια και καταλήγουν ότι ορίζεται από τέσσερα βασικά στοιχεία. Πρώτον, ο σχολικός εκφοβισμός δεν
συμβαίνει μεταξύ μαθητών που μοιράζονται ίσο ή παρόμοιο βαθμό εξουσίας/δύναμης, αλλά συμβαίνει
όταν ένας πιο ισχυρός δράστης εκφοβίζει ένα ασθενέστερο θύμα. Δηλαδή εξαρτάται από μια ανισορροπία
δύναμης, η οποία μπορεί να δημιουργηθεί από διάφορους παράγοντες, όπως το φυσικό μέγεθος, την
ηλικία, τη δημοτικότητα και την ψυχολογική δύναμη ενός παιδιού (Rigby, 2003; Juvonen, 2005).
Δεύτερον, ο εκφοβισμός είναι σκόπιμος, δηλαδή ένας εκφοβιστής θέλει να προκαλέσει βλάβη ή να
ταλαιπωρήσει τα θύματα του σκόπιμα (Scarpaci, 2006). Τρίτον, ο εκφοβισμός μπορεί να έχει άμεση και
έμμεση μορφή. Η σωματική βία, όπως το σπρώξιμο και τα χτυπήματα, είναι μια μορφή άμεσου
εκφοβισμού. Το ίδιο ισχύει και για τον λεκτικό εκφοβισμό, που περιλαμβάνει το κορόιδεμα, τα πειράγματα
και τον χλευασμό, είτε αυτοπροσώπως είτε μέσω γραπτών μηνυμάτων ή κοινωνικών μέσων δικτύωσης
(cyber bullying). Από την άλλη ο έμμεσος εκφοβισμός έχει κοινωνικό χαρακτήρα και συνεπάγεται τον
εκφοβισμό αποκλείοντας το θύμα από συμμαθητές τους (κοινωνικός αποκλεισμός) για παράδειγμα μέσω
της διάδοσης κακόβουλων φημών (Scarpaci, 2006; Reid, Monsen, & Rivers, 2004). Τέταρτον και τέλος,
ο εκφοβισμός είναι συστηματικός και αποτελείται από ένα συνεχιζόμενο μοτίβο κακοποίησης (Whitted &
Dupper, 2005).

Ο σχολικός εκφοβισμός συνήθως συμβαίνει σε παιδιά που βρίσκονται στα στάδια της παιδικής
ηλικίας και της πρώιμης εφηβείας, δηλαδή περισσότερο στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο. Καθώς τα παιδιά
μεγαλώνουν, οι τύποι εκφοβισμού που χρησιμοποιούν οι εκφοβιστές τείνουν να αλλάζουν, στη παιδική
ηλικία χρησιμοποιούν συχνότερα λεκτικό και σωματικό εκφοβισμό, ενώ από την πρώιμη εφηβεία και
έπειτα είναι πιο πιθανό να παρενοχλήσουν σεξουαλικά τα θύματά τους (σεξουαλικός εκφοβισμός) ή να
χρησιμοποιήσουν λεκτικές εκφράσεις με σεξουαλικά υπονοούμενα (Juvonen, 2005; Carney & Merrell,
2001). Επίσης συχνά, ο εκφοβισμός μεταξύ μεγαλύτερων παιδιών μπορεί να συνεπάγεται κακοποίηση
λόγο καταγωγής ή σεξουαλικού προσανατολισμού (Whitted & Dupper, 2005).
 7

Εκφοβισμός στη Φυσική Αγωγή

Το μάθημα της Φυσικής Αγωγής, είναι ένα μάθημα διαφορετικό από τα άλλα διότι σε αυτό πρέπει να
βρίσκεσαι συνέχεια σε κίνηση και ενεργητικότητα. Αν και στις περισσότερες χώρες η παρακολούθηση
του μαθήματος είναι υποχρεωτική, παρατηρείται ότι ένα μεγάλο ποσοστό των αγοριών και των κοριτσιών
δεν συμμετέχει ενεργά λόγω του φαινομένου του εκφοβισμού (Koezuka, et al., 2006). Λόγοι και μορφές
εκφοβισμού στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής, σύμφωνα με έρευνες, είναι οι παρακάτω:

«Ο ανταγωνισμός στη Φυσική Αγωγή συχνά αποτελεί εκφοβιστικό τρόπο που ‘δοξάζει’ τους
κερδισμένους και να ‘αποδοκιμάζει’ τους χαμένους σε δημόσιο χώρο» (Lenskyj & Daalen-Smith, 2006).

«Η αρνητική ανατροφοδότηση, από μαθητές και εκπαιδευτικούς, σχετικά με τις φυσικές ικανότητες
μειώνει την απόλαυση του μαθήματος της φυσικής αγωγής και αποτελεί και αυτή τρόπο εκφοβισμού» (Hills,
2007).

«Συνήθως οι μαθητές που αισθάνονται λιγότερο ικανοί στο να ολοκληρώσουν μια φυσική
δραστηριότητα, είναι πιο επιρρεπείς στον εκφοβισμό, ενώ διακατέχονται από αμηχανία όταν βρίσκονται στη
διαδικασία εκτέλεσης μιας φυσικής δραστηριότητας» (Hills, 2007).

«Η σωματική μορφή βίας αποτρέπει τους μαθητές από την περαιτέρω συμμετοχή τους, ενώ η λεκτική
μορφή βίας μπορεί να κλιμακωθεί σε φυσικές απειλές, αλλά και σε άλλες μορφές εκφοβιστικών
συμπεριφορών κατά τη διάρκεια μιας φυσικής δραστηριότητας στο μάθημα» (Lenskyj & Daalen-Smith,
2006).

Τα αίτια και οι αρνητικές επιπτώσεις του σχολικού εκφοβισμού.

Τα αίτια του εκφοβισμού σύμφωνα με διάφορους ερευνητές είναι ποικίλα και σχετίζονται με
ατομικούς, κοινωνικούς και οικογενειακούς παράγοντες. Όσον αφορά τον ατομικό παράγοντα, σύμφωνα
με τον Hunt (2007) η εκδήλωση της εκφοβιστικής συμπεριφοράς έχει να κάνει με τη θετική στάση του
ατόμου ως προς τη βία, λόγω ότι τη θεωρεί αποδεκτό μέσο επίλυσης συγκρούσεων και τη μειωμένη ηθική
ανάπτυξη του ατόμου, φυσικά αυτά τα δυο σχετίζονται με το κοινωνικό πλαίσιο και τις αντιλήψεις της
περιοχής του διαμένει ο εκφοβιστής. Όσον αφορά τους οικογενειακούς παράγοντες, σχετίζονται με την
έλλειψη ψυχολογικής στήριξης από την οικογένεια, μη ύπαρξη οικογενειακών δεσμών, γονικές
συγκρούσεις και μη διαχείριση αυτών, ενδοοικογενειακή βία, έλλειψη ορίων στο παιδί από τους γονείς, η
υπερπροστασία και η έλλειψη συναισθηματικής ανταπόκρισης (Lodge, 2014). Τέλος σημαντικό ρόλο στην
εμφάνιση του σχολικού εκφοβισμού έχει το ίδιο το σχολικό περιβάλλον όταν οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί δεν
μπορούν να εντοπίσουν τις εκφοβιστικές συμπεριφορές, αυτό όμως θα το αναλύσουμε παρακάτω.
 8

Τώρα όσον αφορά τις αρνητικές συνέπειες του σχολικού εκφοβισμού, έχει βρεθεί ότι δημιουργεί στα
παιδιά την αίσθηση του μη ασφαλούς σχολικού περιβάλλοντος, ότι βλάπτει την ικανότητα της μάθησης
και συμβάλει στην αδράνεια και στην εγκατάλειψη αυτής. (Scarpaci, 2006; Whitted & Dupper, 2005).
Πέρα από τις επιπτώσεις στο θύμα, ακόμη και οι μαθητές που παρακολουθούν μια εκφοβιστική
συμπεριφορά συχνά στεναχωριούνται και φοβούνται ότι οι ίδιοι θα γίνουν θύματα εκφοβισμού με
αποτέλεσμα αυτά τα συναισθήματα να βλάπτουν την ακαδημαϊκή τους επίδοση (Reid, Monsen, & Rivers,
2004). Ο εκφοβισμός προκαλεί επίσης εξαιρετικά επιβλαβείς επιπτώσεις στα θύματα των εκφοβιστών,
που οι επιπτώσεις αυτές είναι παρόμοιες με αυτές που προκαλούνται από τη γενική κακοποίηση ενός
παιδιού και η ένταση και η επιμονή των επιπτώσεων τείνουν να αυξάνονται όταν ο εκφοβισμός ξεκινά
από μικρή ηλικία (Scarpaci, 2006). Τα θύματα εκφοβισμού υποφέρουν από μειωμένη ψυχολογική ευεξία,
κακή κοινωνική προσαρμογή και ψυχολογική δυσφορία. Πολλά θύματα γίνονται στόχοι επειδή έχουν
χαμηλή αυτοεκτίμηση, όπου αυτή επιδεινώνεται από τον εκφοβισμό (Rigby, 2003). Τα θύματα συνήθως
αντιμετωπίζουν συναισθηματικά προβλήματα όπως άγχος, κατάθλιψη και μοναξιά, συχνότερα από τους
συνομηλίκους τους (Juvonen, 2005; Whitted & Dupper, 2005). Μπορεί επίσης να αναπτύξουν σωματικά
συμπτώματα, όπως προβλήματα ύπνου, χρόνιες κεφαλαλγίες, στομαχόπονο και κόπωση (Brown, Birch,
& Kancherla, 2005). Επίσης ενώ τα περισσότερα θύματα αντιδρούν στον εκφοβισμό με απομάκρυνση από
τους άλλους και υποφέροντας σιωπηλά, ένα υποσύνολο των θυμάτων ανταποδίδουν με βίαιη συμπεριφορά
προς τον εαυτό τους (απόπειρα αυτοκτονίας) αλλά και προς τους εκφοβιστές τους. Δηλαδή, ως ενήλικες,
ορισμένα θύματα αναζήτησαν και δολοφόνησαν εκείνους που τους κακοποίησαν ως παιδιά, αλλά και ως
έφηβοι έκαναν επίθεση με όπλο στο σχολείο (πχ επιθέσεις στην Αμερική) στοχεύοντας τους εκφοβιστές
τους (Carney & Merrell, 2001).

Τέλος υπάρχουν ενδείξεις ότι οι εκφοβιστές υποφέρουν επίσης από τη συμπεριφορά τους. Ωστόσο,
είναι δύσκολο να εξακριβωθεί εάν αυτές οι αρνητικές συνέπειες είναι άμεσα αποτελέσματα εκφοβισμού
ή είναι προϊόντα ψυχολογικών ζητημάτων που οδήγησαν σε εκφοβισμό (Rigby, 2003). Παρ' όλα αυτά, οι
εκφοβιστές έχουν αυτοκτονικές τάσεις, είναι επιρρεπείς στον αλκοολισμό και είναι πολύ πιο πιθανό να
εμπλακούν σε παραβατικές δραστηριότητες, όπως βανδαλισμός, μεταφορά όπλων και να εμπλακούν στο
σύστημα ποινικής δικαιοσύνης (Scarpaci, 2006; Brown, Birch, & Kancherla, 2005).

Ψυχολογικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά εκφοβιστών και των θυμάτων.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά κοινά τόσο των εκφοβιστών όσο
και των θυμάτων. Τα παιδιά που προέρχονται από χαμηλότερο κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο είναι πιο
πιθανό να εκφοβίζουν και να εκφοβίζονται. Το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά των οποίων οι γονείς είναι
διαζευγμένοι, οπισθοδρομικοί, σκληροί ή καταχρηστικοί (Brown, Birch, & Kancherla, 2005). Τα αγόρια
 9

είναι πιο πιθανό να είναι εκφοβιστές και θύματα άμεσων μορφών εκφοβισμού, ενώ τα κορίτσια είναι
συχνότερα δράστες και στόχοι έμμεσων, κοινωνικών μορφών εκφοβισμού. Τα κορίτσια, επίσης είναι
συχνότερα στόχοι σεξουαλικού εκφοβισμού (Scarpaci, 2006; Reid, Monsen, & Rivers, 2004).

Υπάρχουν όμως άλλα χαρακτηριστικά των εκφοβιστών που δεν είναι κοινά με τα θύματα. Οι
εκφοβιστές είναι ευκαιριακοί, επιθετικοί, παρορμητικοί, τείνουν να κυριαρχούν σε άλλους και δεν
φοβούνται να χρησιμοποιήσουν τη βία για να επιτύχουν τους επιθυμητούς σκοπούς. Επιπλέον, οι
εκφοβιστές τείνουν να στερούνται ενσυναίσθησης με τα θύματά τους. Αυτά τα χαρακτηριστικά θα
μπορούσαν να προκύψουν από το γεγονός ότι οι εκφοβιστές είναι πιο πιθανό να έχουν ανατραφεί σε
οικογένειες που χρησιμοποιούν έντονη πειθαρχία ή από γονείς που δεν ανατρέφουν και δεν συμμετέχουν
στη ζωή των παιδιών τους (Carney & Merrell, 2001). Σε αντίθεση με τα θύματά τους, οι εκφοβιστές δεν
υποφέρουν από χαμηλή αυτοεκτίμηση αλλά τείνουν να έχουν μια θετική και διογκωμένη αυτοεικόνα.
Έχουν επίσης κάτω από τα φυσιολογικά επίπεδα άγχους, κατάθλιψης και μοναξιάς σε σύγκριση με τους
συνομηλίκους τους (Juvonen, 2005). Οι εκφοβιστές είναι συνήθως δημοφιλείς σε σύγκριση με άλλους
συνομήλικους τους και με την υπερβολική τους αυτοπεποίθηση έχουν μια στάση που τους βοηθάει στην
εδραίωση της κυριαρχίας τους στην κοινωνική ιεραρχία της ομότιμης ομάδας τους (Juvonen, 2005). Σε
αντίθεση με τους εκφοβιστές, τα θύματα έχουν συνήθως φτωχότερες κοινωνικές δεξιότητες και λιγότερους
φίλους από άλλα μέλη της ομάδας τους (Scarpaci, 2006). Τείνουν να είναι παθητικά, ανήσυχα, αδύναμα
και με χαμηλή αυτοπεποίθηση. Επίσης, συχνά τα θύματα είναι στην εμφάνιση διαφορετικά από τα
αντίστοιχα άτομα, συνήθως έχουν σωματική ή αναπτυξιακή αναπηρία ή διαθέτουν χαρακτηριστικά που
σχετίζονται με μια μειονότητα, όπως διαφορετικό χρώμα δέρματος (Reid, Monsen, & Rivers, 2004).

Κεφάλαιο 3 – Μεθοδολογία της Έρευνας

3.1. Διαδικασία εκτέλεσης έρευνα

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε μέσω ίντερνετ λόγω της πανδημίας Covid19, κατά τη διάρκεια των
μηνών Νοεμβρίου - Δεκεμβρίου 2020. Το ερωτηματολόγιο διαμοιράστηκε σε ενήλικες του φιλικού
περιβάλλοντος αλλά και αναρτήθηκε σε διάφορες ομάδες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Facebook)
ώστε να υπάρξει μεγαλύτερο δείγμα για καλύτερη συλλογή δεδομένων. Το ερωτηματολόγιο που είναι
αναρτημένο στο Παράρτημα αυτής της εργασίας, περιλαμβάνει συστατική επιστολή ώστε να
ενημερώνονται οι ενήλικες για τον σκοπό της έρευνας, για το ότι είναι ανώνυμο και για το ότι αφορά
 10

ενήλικες από 18 εως 45 ετών. Το ερωτηματολόγιο ήταν διαθέσιμο στο διαδίκτυο από τις 23 Νοεμβρίου
2020 έως και τις 4 Δεκεμβρίου 2020. Στη συνέχεια συλλέχθηκαν τα απαντημένα ερωτηματολόγια και
έγινε ο διαχωρισμός του δείγματος των ατόμων που είναι 18 εως 45 ετών. Λόγω ότι στο διαδίκτυο μπορούν
να απαντήσουν όλοι όσοι θα δουν το ερωτηματολόγιο, υπάρχει ρύθμιση για τα άτομα που επιλέγουν την
επιλογή κάτω των 18 ετών και την επιλογή άνω των 45 ετών, να μη μπορούν να συνεχίσουν στο
ερωτηματολόγιο.

3.2. Μέσα συλλογής δεδομένων

Το μέσο που χρησιμοποιήθηκε στην συγκεκριμένη έρευνα είναι το ερωτηματολόγιο, το οποίο

δημιουργήθηκε από την ερευνήτρια, διαδικτυακά στην πλατφόρμα Google Forms 1. Το πρώτο μέρος του
ερωτηματολογίου αφορά τα δημογραφικά χαρακτηριστικά του δείγματος
(ηλικία/φύλο/εκπαίδευση/εργασία). Το δεύτερο μέρος αφορά τη συμμετοχή των ατόμων σε
φυσικές/αθλητικές δραστηριότητες στην ενήλικη και σχολική ζωή τους. Το τρίτο μέρος αφορά τον
εκφοβισμό και τις μορφές του που ενδεχομένως βίωσαν οι ενήλικες ως μαθητές στο μάθημα της Φυσικής
Αγωγής. Τέλος το τέταρτο μέρος αφορά την παρακίνηση ή αποστασιοποίηση από τον αθλητισμό των
ενήλικων που ως μαθητές δέχτηκαν εκφοβισμό στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής. Το ερωτηματολόγιο
περιλαμβάνει 16 ερωτήσεις στο σύνολο του, από τις οποίες οι 3 είναι ερωτήσεις ανοικτού τύπου και οι 13
κλειστού τύπου συμπεριλαμβανομένου και ερωτήσεις όπου οι απαντήσεις είναι με την κλίμακας Likert
(όπου 1=Καθόλου/Διαφωνώ Απόλυτα, όπου 5=Πάρα Πολύ/Συμφωνώ Απόλυτα

3.3. Λειτουργικοί Ορισμοί

Για το πρώτο ερευνητικό ερώτημα που αφορά κατά πόσο τα θύματα εκφοβισμού συμμετείχαν στο
μάθημα της ΦΑ στη σχολική τους ζωή και κατά πόσο συμμετείχαν σε φυσικές/αθλητικές δραστηριότητες
στην ενήλικη ζωή, θα ληφθεί υπόψη ο μέσος όρος των απαντήσεων των ερωτήσεων 6-7-8-9-11 με τη
δημιουργία πινάκων και θα συσχετιστούν μεταξύ τους με τη δημιουργία γραφήματος. Για το δεύτερο
ερευνητικό ερώτημα, που αφορά κατά πόσο σχετίζεται το φύλο του θύματος εκφοβισμού με τα παραπάνω θα
ληφθεί υπόψη πάλι ο μέσος όρος των απαντήσεων των ερωτήσεων 6-7-8-9-11 και θα δημιουργηθούν πίνακας
και διάγραμμα σε σχέση με το φύλο που θα το βρούμε από την ερώτηση 2. Τέλος για το τρίτο ερευνητικό
ερώτημα που αφορά το ποσοστό αποχής από δραστηριότητες του μαθήματος της ΦΑ λόγω εκφοβισμού και

1
https://docs.google.com/forms/u/0/
 11

πως σχετίζεται στο αν παρακίνησε τα άτομα να συνεχίσουν τις δραστηριότητες, θα δημιουργήσουμε

διαγράμματα για τις ερωτήσεις 14-15.

3.4. Πληθυσμός – Δείγμα

Όπως είπαμε και παραπάνω το ερωτηματολόγιο απευθύνεται σε ενήλικες από 18 εως 45 ετών και το
δείγμα είναι τυχαίο. Η ηλικιακή επιλογή έγινε διότι αρχικά είναι πιο εύκολο να θυμηθεί κάποιος τι του
συνέβη κατά τη σχολική του ζωή έως τα 45 του χρόνια αλλά και επειδή ο εκφοβισμός σαν έννοια άρχισε
να κατανοείται από τη δεκαετία του 90 και μετά (Olweus, 1993), οπότε μας ενδιαφέρει το δείγμα που
πήγαινε σχολείο από εκείνη τη δεκαετία και έπειτα. Επίσης το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών της
Φυσικής Αγωγής αλλά και η εκπαίδευση των γυμναστών έχει αλλάξει δραστικά από τη δεκαετία του 90
και έπειτα (Κολοβελώνης, 2005)

3.5. Στατιστικές Τεχνικές

Σε σχέση με την ανάλυση των αποτελεσμάτων έγινε χρήση του Microsoft Excel Office 2016, στο
οποίο είναι καταγεγραμμένες όλες οι απαντήσεις των ερωτήσεων αυτόματα από το διαδικτυακό
ερωτηματολόγιο Google Forms. Στη συνέχεια υπολογίστηκε ο Μέσος όρος και η Τυπική απόκλιση των
ερωτήσεων που είναι σε κλίμακα Likert και δημιουργήθηκαν πίνακες, ενώ οι υπόλοιπες ερωτήσεις
αναλύθηκαν με απλά διαγράμματα.
 12

Κεφάλαιο 4 - Αποτελέσματα

4.1. Δημογραφικά Αποτελέσματα

Διάγραμμα 1

Διάγραμμα 2
 13

Διάγραμμα 3

Διάγραμμα 4

Τα δημογραφικά αποτελέσματα σύμφωνα με τα διαγράμματα 1, 2, 3 και 4 δείχνουν ότι το δείγμα μας

αποτελείται από 56 άτομα, 23 άντρες (41,1%) και 33 γυναίκες (58,9%). Το μεγαλύτερο ποσοστό 35,7%
του δείγματος αποτελείται από άτομα που είναι ηλικίας 24 με 28 ετών, το 64,3% είναι απόφοιτοι
Πανεπιστήμιου/ΤΕΙ και το 41,1% πριν τον Covid19 εργαζόταν πλήρες ωράριο.
 14

4.2. Αποτελέσματα Πρώτου Ερευνητικού Ερωτήματος

Πίνακας 1
Δηλώσεις Εκφοβισμού για όταν ήταν n. Μ.Ο. Τ.Α.
στο Δημοτικό
1.Γενικός Εκφοβισμός 56 2,75 1,32
2.Εκφοβισμός στη Φυσική Αγωγή 56 2,11 1,12

3.Εκφοβισμός στη ΦΑ λόγω εμφάνισης 56 1,78 1,17

4.Εκφοβισμός στη ΦΑ λόγω καταγωγής 56 1,32 0,81

5.Εκφοβισμός στη ΦΑ λόγω μη καλής ένδυσης 56 1,41 0,73

6.Εκφοβισμός στη ΦΑ λόγω ότι θεωρούσε ο γυμναστής 56 1,62 1,00

ότι δεν είναι ικανός/η
7. Εκφοβισμός στη ΦΑ λόγω ότι τα άλλα παιδιά δεν 56 1,91 1,17
θεωρούσαν ότι είναι ικανός
Συνολικός Μ.O. Εκφοβισμού στο Δημοτικό 56 1,88

Πίνακας 2
Δηλώσεις Εκφοβισμού για όταν ήταν n. Μ.Ο. Τ.Α.
στο Γυμνάσιο/Λύκειο
1.Γενικός Εκφοβισμός 56 2,53 1,36

2.Εκφοβισμός στη Φυσική Αγωγή 56 1,89 1,03

3.Εκφοβισμός στη ΦΑ λόγω εμφάνισης 56 1,75 1,09

4.Εκφοβισμός στη ΦΑ λόγω καταγωγής 56 1,28 0,73

5.Εκφοβισμός στη ΦΑ λόγω μη καλής ένδυσης 56 1,44 0,80

6.Εκφοβισμός στη ΦΑ λόγω ότι θεωρούσε ο γυμναστής 56 1,69 0,97

ότι δεν είναι ικανός/ή
7. Εκφοβισμός στη ΦΑ λόγω ότι τα άλλα παιδιά δεν 56 1,85 1,21
θεωρούσαν ότι είναι ικανός/ή
Συνολικός Μ.O. Εκφοβισμού στο Γυμνάσιο/Λύκειο 56 1,78

Στον Πίνακα 1 και 2 βλέπουμε τα αποτελέσματα των απαντήσεων που δόθηκαν σε ερωτήσεις που
είχαν να κάνουν στο εάν τα άτομα είχαν βιώσει εκφοβισμό στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής, αλλά και
μια ερώτηση γενική εκφοβισμού στο σχολείο. Στον Πίνακα 1 βλέπουμε αν τα άτομα έχουν βιώσει
εκφοβισμό κατά τη διάρκεια που φοιτούσαν στο Δημοτικό και στον Πίνακα 2 κατά τη διάρκεια που
φοιτούσαν στο Γυμνάσιο Λύκειο. Σε μια πρώτη εικόνα βλέπουμε ότι από τον Μέσο Όρο των απαντήσεων,
 15

που είχαν να απαντήσουν σε κλίμακα Likert όπου 1=Καθόλου/Διαφωνώ Απόλυτα εως 5=Πάρα
Πολύ/Συμφωνώ Απόλυτα, ότι τα 56 άτομα που απάντησαν έχουν βιώσει κάτω του 2=Λίγο Εκφοβισμό. Σε
κάποιες απαντήσεις όπως την 1, στους Πίνακες 1 και 2 βλέπουμε ότι τα άτομα έχουν υποστεί Λίγο ως
Μέτρια γενικό εκφοβισμό, 2,75ΜΟ στο Δημοτικό και 2,53ΜΟ στο Γυμνάσιο/Λύκειο, με τυπική απόκλιση
όμως πάνω από 1,30 το οποίο θεωρείται υψηλό ποσοστό και σημαίνει ότι κάποια άτομα από το δείγμα
επέλεξαν πάνω από το ΜΟ εκφοβισμού δηλαδή 4=Πολύ/5=Πάρα Πολύ. Στη συνέχεια βλέπουμε ότι οι
επόμενες απαντήσεις από 1 εως 7, στον Πίνακα 1 και 2, που αφορούν τον εκφοβισμό στο μάθημα της
Φυσικής Αγωγής κατά ΜΟ έχουν κάτω από 2=Λίγο, εκφοβισμό που μας δείχνει ότι το δείγμα μας δεν έχει
υποστεί εκφοβισμό στο μάθημα της Φ.Α.

Πίνακας 3
Συμμετοχή σε Αθλητικές/Φυσικές n. Μ.Ο. Τ.Α.
Δραστηριότητες ως Ενήλικες
1.Φυσική Δραστηριότητα – Περπάτημα 1 56 3,14 1,01

2.Φυσική Δραστηριότητα – Περπάτημα 2 56 2,89 1,10

3.Φυσική Δραστηριότητα – Τρέξιμο 1 56 2,03 1,20

4.Φυσική Δραστηριότητα – Τρέξιμο 2 56 1,69 1,06

5.Φυσική Δραστηριότητα – Ποδήλατο 56 2,05 1,25

6.Φυσική Δραστηριότητα- Γυμναστήριο 1 56 2,32 1,36

7.Φυσική Δραστηριότητα – Γυμναστήριο 2 56 1,89 1,24

8.Αθλητική Δραστηριότητα - Γυμναστική Σπίτι 56 2,46 1,29

9.Αθλητική Δραστηριότητα - Ποδόσφαιρό 56 1,64 1,25

10.Αθλητική Δραστηριότητα- Μπάσκετ 56 1,60 1,17

11.Αθλητική Δραστηριότητα- Βόλεϊ 56 1,35 0,92

12.Αθλητική Δραστηριότητα- Μπάτμιτον/Τένις 56 1,35 1,84

13.Αθλητική Δραστηριότητα- Στίβος 56 1,26 0,82

14.Αθλητική Δραστηριότητα - Κολύμβηση/Πόλο 56 1,76 1,15

15.Αθλητική Δραστηριότητα – Χορός 56 1,64 1,11

16.Αθλητική Δραστηριότητα - Πολεμικές Τέχνες 56 1,55 1,09

Συνολικός Μέσος Όρος Συμμετοχής ως ενήλικες 56 1,91

 16

Πίνακας 4
Συμμετοχή σε Φυσικές/Αθλητικές Δραστηριότητες n. Μ.Ο. Τ.Α.
Ως παιδιά
1.Συμμετοχή στο μάθημα της ΦΑ στο Δημοτικό 56 4,17 0,89

2.Συμμετοχή στο μάθημα της ΦΑ στο Γυμνάσιο/Λύκειο 56 3,89 1,03

3.Συμμετοχή στο εξωσχολικές Αθλητικές δραστηριότητες 56 3,44 1,23

στο Δημοτικό
4.Συμμετοχή στο εξωσχολικές Αθλητικές δραστηριότητες 56 3,33 1,35
στο Γυμνάσιο/Λύκειο
Συνολικός Μέσος Όρος Συμμετοχής ως παιδιά 56 3,39

Στον Πίνακα 3 και 4 βλέπουμε τα αποτελέσματα των απαντήσεων που δόθηκαν σε ερωτήσεις που
είχαν να κάνουν με το εάν τα άτομα συμμετείχαν σε φυσικές/αθλητικές δραστηριότητες ως ενήλικες και
ως παιδιά. Στον Πίνακα 3 βλέπουμε αν τα άτομα ασχολούνται με φυσικές/αθλητικές δραστηριότητες στην
ενήλικη ζωή τους και στον Πίνακα 4 αν τα άτομα ασχολούνταν με φυσικές/αθλητικές δραστηριότητες
στην σχολική ζωή τους. Σε μια πρώτη εικόνα βλέπουμε ότι από τον Μέσο Όρο των απαντήσεων, που είχαν
να απαντήσουν σε κλίμακα Likert όπου 1=Καθόλου/Διαφωνώ Απόλυτα έως 5=Πάρα Πολύ/Συμφωνώ
Απόλυτα, ότι τα 56 άτομα που απάντησαν ασχολούνται με τις φυσικές/αθλητικές δραστηριότητες στη
ενήλικη ζωή τους κάτω του 2=Λίγο έως 1=Καθόλου, ενώ στη σχολική ζωή τους ασχολούνται από
3=Μέτρια έως 4=Πολύ. Σε κάποιες απαντήσεις στους Πίνακες 3 και 4 βλέπουμε ότι υπάρχει υψηλή τυπική
απόκλιση πάνω από 1,20 που σημαίνει ότι κάποια άτομα από το δείγμα επέλεξαν πάνω από τον ΜΟ
συμμετοχής σε αθλητικές δραστηριότητες δηλαδή 3=Μέτρια έως 5=Πάρα Πολύ.
 17

Διάγραμμα 5

Τα συνολικά αποτελέσματα του πρώτου ερευνητικού ερωτήματος φαίνονται στο διάγραμμα 5 όπου
δημιουργήθηκε με τους μέσους όρους των Πινάκων 1, 2, 3 και 4. Δυστυχώς το δείγμα μας δε μπορεί να
δώσει απάντηση στο μισό μέρος του πρώτου ερευνητικού μας ερωτήματος που είναι και ο κύριος σκοπός
της έρευνας, δηλαδή κατά πόσο τα θύματα εκφοβισμού συμμετέχουν σε αθλητικές δραστηριότητες στην
ενήλικη ζωή τους ύστερα από εκφοβισμό στη ΦΑ. Αυτό συμβαίνει, όπως βλέπουμε στο διάγραμμα 5, διότι
ο μέσος όρος των ερωτηθέντων απάντησε ότι εκφοβίζεται λίγο εως καθόλου (< 2), αλλά ταυτόχρονα δεν
συμμετέχει σε αθλητικές δραστηριότητες στην ενήλικη ζωή του, δηλαδή πάλι ο μέσος όρος είναι κάτω
του 2. Εδώ μπορούμε να κάνουμε τις εξής υποθέσεις, ή το δείγμα μας δεν ήταν αντιπροσωπευτικό για να
βγάλει τα αποτελέσματα ότι δεν έχει εκφοβιστεί, ή δε σχετίζεται ο εκφοβισμός στη ΦΑ ως παράγοντας
για τη συμμετοχή ή μη σε φυσικές αθλητικές δραστηριότητες στην ενήλικη ζωή, ή ως ενήλικες δεν
θυμόνταν τον εκφοβισμό που βίωσαν ή δεν το θεωρούσαν εκφοβισμό. Για το δεύτερο μισό του
ερευνητικού μας ερωτήματος μπορούμε να πούμε ότι ίσως το χαμηλό ποσοστό εκφοβισμού που βίωνε το
δείγμα μας στη σχολική του ζωή τον έκανε να συμμετέχει πολύ στο μάθημα της ΦΑ αλλά και σε
εξωσχολικές αθλητικές δραστηριότητες. Διότι βλέπουμε ότι ως παιδιά συμμετείχαν σε φυσικές/αθλητικές
δραστηριότητες κατά μέσο όρο από μέτρια έως πολύ (>3).
 18

4.3. Αποτελέσματα Δεύτερου Ερευνητικού Ερωτήματος

Πίνακας 5
Συμμετοχή σε Φυσικές/Αθλητικές Δραστηριότητες n. Μ.Ο Τ.Α.
ως ενήλικες
Άντρες 23 2 0,73

Γυναίκες 33 1,93 0,55

Συμμετοχή σε Φυσικές/Αθλητικές Δραστηριότητες - - -

ως παιδιά
Άντρες 23 3,39 0,48

Γυναίκες 33 3,72 0,37

Συνολικός Μ.Ο Εκφοβισμός στο Δημοτικό - - -

Άντρες 23 1,75 0,33

Γυναίκες 33 1,90 0,44

Συνολικός Μ.Ο Εκφοβισμός στο Γυμνάσιο/Λύκειο - - -

Άντρες 23 1,76 0,41

Γυναίκες 33 1,88 0,45

Διάγραμμα 6
 19

Για τον σχολιασμό των αποτελεσμάτων του δεύτερου ερευνητικού ερωτήματος δημιουργήθηκε ο
Πίνακας 5, ο οποίος περιέχει το Συνολικό Μέσο Όρο των Πινάκων 1, 2, 3 και 4 αλλά αυτή τη φορά το
δείγμα είναι διαχωρισμένο στους άντρες και στις γυναίκες. Για να γίνει κατανοητός ο Πίνακας 5
δημιουργήθηκε το Διάγραμμα 6, όπου παρατηρούμε ότι αν και είναι χαμηλός ο εκφοβισμός που έχει
υποστεί το σύνολο των ατόμων, οι γυναίκες έχουν υποστεί και στις δυο βαθμίδες εκπαίδευσης σε
μεγαλύτερο βαθμό εκφοβισμό στη ΦΑ (αλλά και γενικό εκφοβισμό) από τους άντρες. Συγκεκριμένα οι
γυναίκες 1,90 και 1,88 στα 5, αντίστοιχα των βαθμίδων, ενώ οι άντρες 1,75 και 1,76 στα 5, αντίστοιχα των
βαθμίδων. Δυστυχώς και σε αυτό το ερευνητικό ερώτημα δεν μπορούμε να απαντήσουμε επακριβώς, διότι
το δείγμα δεν έχει υποστεί σχεδόν καθόλου εκφοβισμό, αλλά βλέπουμε ότι οι γυναίκες συμμετείχαν
περισσότερο σε φυσικές/αθλητικές δραστηριότητες στη σχολική ζωή από τους άντρες, 3,72 στα 5 έναντι
3,39 στα 5 στους άντρες. Σε αντίθεση όμως βλέπουμε ότι οι άντρες συμμετέχουν περισσότερο σε
φυσικές/αθλητικές δραστηριότητες στην ενήλικη ζωή με 2 στα 5, έναντι των γυναικών που συμμετέχουν
1,93 στα 5. Τέλος όπως είπαμε, ούτε εδώ μπορούμε να βγάλουμε επακριβώς το αποτέλεσμα του
ερευνητικού ερωτήματος που αφορά το φύλο, λόγω ότι και το ποσοστό του εκφοβισμού είναι χαμηλό
αλλά και το ποσοστό της συμμετοχής σε φυσικές/αθλητικές δραστηριότητες στην ενήλικη ζωή.

4.4. Αποτελέσματα Τρίτου Ερευνητικού Ερωτήματος

Διάγραμμα 7
 20

Διάγραμμα 8

Για τα αποτελέσματα του τρίτου ερευνητικού ερωτήματος δημιουργήθηκαν τα διαγράμματα 7 και 8.

Αναλυτικά διαπιστώθηκε ότι ενώ στους πίνακες και στα διαγράμματα που δημιουργήθηκαν για τα δυο
προηγούμενα ερευνητικά ερωτήματα το ποσοστό του εκφοβισμού στο μάθημα της ΦΑ ήταν πολύ χαμηλό,
το 41,1% του δείγματος απάντησε ότι για λόγους εκφοβισμού δεν συμμετείχε σε συγκεκριμένες
δραστηριότητες του μαθήματος της ΦΑ. Συγκεκριμένα τα άτομα αυτά δεν ήθελαν να συμμετέχουν στο
Χάντμπολ και το Ποδόσφαιρο που καταλαμβάνουν τα μεγαλύτερα ποσοστά 19% το καθένα και στο
Μπάσκετ που έχει τη δεύτερη θέση μη συμμετοχής με ποσοστό 17%. Στη συνέχεια το 41,1% ερωτήθηκε
αν αυτός ο εκφοβισμός τους παρακίνησε ή τον αποστασιοποίεισε από τον αθλητισμό ή στο να αλλάξει
άθλημα στο οποίο θα είναι ικανός. Το μεγαλύτερο ποσοστό 61% λοιπόν απάντησε ότι παρακινήθηκε να
αλλάξει άθλημα και να ασχοληθεί με τον αθλητισμό, η παρακίνηση προήλθε είτε από τον γυμναστή, είτε
από το οικογενειακό περιβάλλον, είτε από τον εαυτό του, ενώ το 39% δεν ήθελε να ασχοληθεί καθόλου
με αθλητικές δραστηριότητες λόγω του εκφοβισμού στα αθλήματα του Διαγράμματος 7.
 21

Κεφάλαιο 5 – Συμπεράσματα
Συμπερασματικά βλέπουμε ότι το φαινόμενο του εκφοβισμού είναι ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα
στη κοινωνία και ότι τα τελευταία χρόνια έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, με επιπτώσεις που ακολουθούν
τα θύματα σε όλη τους τη ζωή. Επίσης είδαμε ότι ο εκφοβισμός στο μάθημα της ΦΑ σύμφωνα με
διάφορους ερευνητές έχει επιπτώσεις στα θύματα, με αποτέλεσμα να μην θέλουν να συμμετέχουν σε
αθλητικές δραστηριότητες ως παιδιά αλλά και να μην ακολουθούν ένα υγιή τρόπο ζωής ως ενήλικες. Στο
ερευνητικό κομμάτι της εργασίας προσπαθήσαμε ανεπιτυχώς να αποδείξουμε ότι ο εκφοβισμός στο
μάθημα της ΦΑ έχει επιπτώσεις όσον αφορά τη συμμετοχή σε Φυσικές/Αθλητικές δραστηριότητες στην
ενήλικη ζωή. Αυτό συνέβη λόγω ότι το δείγμα της έρευνας δεν έχει υποστεί εκφοβισμό οπότε δε
μπορούσαμε να βρούμε την συσχέτιση που θέλαμε. Διαπιστώθηκε όμως ότι τα άτομα αυτά που δεν είχαν
υποστεί εκφοβισμό κατά τη διάρκεια της σχολικής τους ζωής συμμετείχαν με υψηλό ποσοστό σε
αθλητικές δραστηριότητες αλλά και ότι ένα ποσοστό δείγματος που δεν ήθελε να συμμετέχει σε κάποιες
δραστηριότητες του μαθήματος της ΦΑ λόγω εκφοβισμού, παρακινήθηκε να ξεκινήσει κάποια άλλη
αθλητική δραστηριότητα. Τέλος θα ήθελα να επισημάνω ότι είναι σημαντικό η συγκεκριμένη έρευνα να
διεξαχθεί ξανά, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε να συλλεχθεί στοχευμένο δείγμα που έχει βιώσει
εκφοβισμό στο μάθημα της ΦΑ, ώστε να ερευνηθεί με επιτυχία αν τα θύματα συμμετέχουν ή όχι σε
φυσικές/αθλητικές δραστηριότητες ως ενήλικες.
 22

Βιβλιογραφία
Brown, S., Birch, D., & Kancherla, V. (2005). Bullying perspectives: Experiences, attitudes, and
recommendations of 9- to 13-year-olds attending health education centers in the United States.
Journal of School Health, 75, 384–392.

Carney, G., & Merrell, W. (2001). Bullying in schools: Perspectives on understanding and preventing an
international problem. School Psychology International, 22(3), 364-382.

Cockburn, C., & Clarke, G. (2002). Everybody's looking at you!: Girls negotiating the “femininity
deficit” they incur in physical education. Women's Studies International Forum, 25(6), 651-665.

Crothers, L., & Levinson, E. (2011). Assessment of Bullying: A review of methods and instruments.
Journal of Counselling & Development, 82(4), 496-503.

Dwyer, J. M., Kenneth, A. R., Goldenberg, E. R., Fein, A. J., Yoshida, K. K., & Boutilier, M. A. (2006).
Adolescent girls' perceived barriers to participation in physical activity. Adolescence, 41(161),
75-89.

Espelage, D. L., & Swearer, S. M. (2010). Bullying in North American schools. New York: Routledge
Press.

Fishburne, G. J., & Hickson, C. (2005). What is the relationship between physical education and
physical activity? Ottawa: CAHPERD.

Hills, L. (2007). Friendship, physicality, and physical education: an exploration of the social and
embodied dynamics of girls’ physical education experiences. Sport, Education and Society, 12(3),
317-336.

Hunt, C. (2007). The Effect of an Education Program on Attitudes and Beliefs about Bullying and
Bullying Behaviour in Junior Secondary School Students. Child and Adolescent Mental Health,
12(1), 21-26.

Jiménez-Barbero, J., Jiménez-Loaisa, A., González-Cutre, D., Beltrán-Carrillo, V., Llor-Zaragoza, L., &
Ruiz-Hernández, J. (2020). Physical education and school bullying: a systematic review. Physical
Education and Sport Pedagogy, 25(1), 79-100.

Juvonen, J. (2005). Myths and facts about bullying in schools. Behavioral Health Management, 25, 36-
40.
 23

Koezuka, N., Koo, M., Allison, K., Adlaf, E., Dwyer, J., Faulkner, G., & Goodman, J. (2006). The
relationship between sedentary activities and physical inactivity among adolescents: Results from
the Canadian Community Health Survey. Journal of Adolescent Health, 4(39), 515-522.

Lenskyj, H., & Daalen-Smith, C. (2006). "Look at that cow over there": Sexual harassment and shaming
of adolescent girls in high school physical education. In A. Singleto, & E. Varpalotai, Stones in
the Sneaker: Active Theory for Secondary School Physical and Health Educators (pp. 139-154).
London: The AltHouse Press.

Lodge, J. (2014). Children who bully at school. Melbourne: Australian Institute of Family Studies .

Lu, C., & De Lisio, A. (2008). Exploring the relationship between physical education and physical
activity. Teaching and Learning, 4(3), 8-15.

Olweus, D. (1978). Aggression in the Schools: Bullies and Whipping Boys. Washington: DC:
Hemisphere.

Olweus, D. (1984). Aggressors and their victims: Bullying at school. In N. Frude, & H. Gault, Disruptive
Behavior in Schools (pp. 56-57). New York: Wiley.

Olweus, D. (1989). Bully/Victim problems among school children: Basic facts and effects. In K. Rubin,
& D. Pepler, The development and treatment of childhood aggression. New Jersey: Erlbaum.

Olweus, D. (1993). Bullying at school: What we know and what we can do. Oxford: Blackwell.

Pangrazi, R. P., & Gibbons, S. L. (2008). Dynamic physical education for elementary School Children.
Toronto, Ontario: Pearson Education Canada.

Perler, D., Craig, W., Connolly, J., Yuile, A., McMaster, L., & Jiang, D. (2006). A developmental
perspective on bullying. Aggressive Behavior, 32(4), 376-384.

Reid, P., Monsen, J., & Rivers, I. (2004). Psychology's contribution to understanding and managing
bullying within schools. Educational Psychology in Practice, 20, 241-258.

Rigby, K. (2003). Consequences of bullying in schools. Canadian Journal of Psychiatry, 48, 583–590.

Rigby, K. (2008). Children and Bullying. How Parents and Educators Can Reduce Bullying at School.
USA: Blackwell Publishing.

Scarpaci, R. (2006). Bullying: Effective strategies for its prevention. Kappa Delta Pi Record, 42, 170-
174.
 24

Whitted, K., & Dupper, D. (2005). Best practices for preventing or reducing bullying in schools.
Children & Schools, 27,167-175.

Κολοβελώνης, Α. (2005). Η ανάγκη αναμόρφωσης των αναλυτικών προγραμμάτων φυσικής αγωγής.

Σύγχρονες τάσεις και προσεγγίσεις. Ανάκτηση από Ιστότοπος Φυσικής Αγωγής:
http://www.fa3.gr/arthra/8-anamorfosi_anal_progr_fa.htm

Στασινός, Δ. Π. (2020). Συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα. Στο Η ειδική συμπεριληπτική

εκπαίδευση 2027. Η ελκυστική εκδίπλωση της στο νέο ψηφιακό σχολείο με ψηφιακούς
πρωταθλητές (3η εκδ., σσ. 337-404). Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
 25

Παράρτημα

ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ
Αγαπητοί ερωτηθέντες,
Το συγκεκριμένο ερωτηματολόγιο είναι για την εκπόνηση της ερευνητικής μου εργασίας, στα πλαίσια
του μαθήματος «Εκπαιδευτική Έρευνα», του μεταπτυχιακού προγράμματος που παρακολουθώ «Ειδική
Αγωγή και Εκπαίδευση», στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, με τίτλο «Ο Εκφοβισμός στο μάθημα της
Φυσικής Αγωγής ως παράγοντας συμμετοχής ή μη σε Φυσικές/Αθλητικές δραστηριότητες στην Ενήλικη
ζωή».
Σκοπός αυτής της εργασίας είναι να μελετήσει το φαινόμενο του εκφοβισμού στο μάθημα της Φυσικής
αγωγής και να ερευνήσει κατά πόσο τα ‘θύματα’ στην ενήλικη ζωή τους συμμετέχουν σε
αθλητικές/φυσικές δραστηριότητες. Οι ερωτήσεις απευθύνονται σε όλα τα άτομα που είναι ηλικίας 18
με 45 ετών και είναι ανώνυμο. Παρακαλώ να απαντήσετε με ειλικρίνεια.
Πίκουλα Βασιλική *Απαιτείται

1. Ηλικία *
κάτω των 18

18-23

24-28

29-33

34-39

40-45

45αι πάνω
2. Φύλο *
Άρρεν

Θήλυ
 26

3. Εκπαίδευση *
Απόφοιτος Δημοτικού

Απόφοιτος Γυμνασίου

Απόφοιτος Λυκείου/ΕΠΑΛ

Απόφοιτος ΙΕΚ

Απόφοιτος Πανεπιστημίου/ΤΕΙ

Κάτοχος Μεταπτυχιακού/Διδακτορικού

4. Εργασία (πριν τον Covid19) *

Εργαζόμενος (πλήρες ωράριο)

Εργαζόμενος (μειωμένο ωράριο)

Αυτοαπασχολούμενος

Εργαζόμενος (εποχικά)

Άνεργος

Μη οικονομικά ενεργός (φοιτητής, νοικοκυρά, εισοδηματίας)

5. Ασχολείστε με το τομέα του αθλητισμού; *

Επιλέξτε όλα όσα ισχύουν.

Όχι. (Αν επιλέξετε αυτό, μην επιλέξετε κάποιο άλλο) Ναι, είμαι αθλητής.
Ναι, είμαι Γυμναστής.
Ναι, είμαι φοιτητής ΤΕΦΑΑ.
Ναι, έχω παρακολουθήσει σεμινάρια που έχουν να κάνουν με Φυσικές/Αθλητικές Δραστηριότητες.
Ναι, είμαι/ήμουν μέλος σε συμβούλιο αθλητικής ομάδας/συλλόγου/δράσης.
Άλλο:
 27

6. Σημειώστε ποιες από τις αθλητικές/ φυσικές δραστηριότητες κάνετε και πόσο συχνά; (πριν τον
Covid19!!) *
Να επισημαίνεται μόνο μία έλλειψη ανά σειρά.

7. Συμμετείχατε στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής (Γυμναστική) όταν πηγαίνατε στο σχολείο; *
 28

8. Κατά τη διάρκεια της σχολικής σας ζωής, συμμετείχατε σε εξωσχολικές αθλητικές

δραστηριότητες; *
 29

Εκφοβισμός στη σχολική ζωή

9. Επιλέξτε κατά πόσο συμφωνείτε: Όσο ήμουν στο Δημοτικό.... *

Να επισημαίνεται μόνο μία έλλειψη ανά σειρά.
 30

10. Γράψτε εάν θέλετε, έναν άλλο λόγο που ίσως σας έκανε να μην θέλετε να συμμετέχετε στο μάθημα
της Φυσικής Αγωγής (Γυμναστική) στο Δημοτικό.

.………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………
 31

11. Επιλέξτε κατά πόσο συμφωνείτε: Όσο ήμουν στο Γυμνάσιο/Λύκειο.... *

Να επισημαίνεται μόνο μία έλλειψη ανά σειρά.

 32

12. Γράψτε εάν θέλετε, έναν άλλο λόγο που ίσως σας έκανε να μην θέλετε να συμμετέχετε στο μάθημα
της Φυσικής Αγωγής (Γυμναστική) στο Γυμνάσιο/Λύκειο.

………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………
 33

Παρακίνηση/ Αποστασιοποίηση

13. Επιλέξτε σε ποια αθλήματα/δραστηριότητες του μαθήματος της Φυσικής Αγωγής (Γυμναστική)
συμμετείχατε λιγότερο, λόγω ότι δεν θεωρούσατε εσείς ή οι άλλοι (γυμναστής, παιδιά) ότι δεν
είστε ικανός/ή σε αυτά. *
Ή ότι δεν συμμετείχατε τόσο για λόγους εκφοβισμού.

Επιλέξτε όλα όσα ισχύουν.

Ήθελα να συμμετέχω σε όλα. (Αν επιλέξετε αυτό, μην επιλέξετε κάποιο άλλο) Δεν ήθελα να συμμετέχω
τόσο στο Μπάσκετ.
Δεν ήθελα να συμμετέχω τόσο στο Ποδόσφαιρο.
Δεν ήθελα να συμμετέχω τόσο στο Βόλεϊ.
Δεν ήθελα να συμμετέχω τόσο στο Χάντμπολ.
Δεν ήθελα να συμμετέχω τόσο στο Μπάτμιτον.
Δεν ήθελα να συμμετέχω τόσο σε ασκήσεις/διατάσεις κλπ.
Δεν ήθελα να συμμετέχω τόσο σε ομαδικές δραστηριότητες (παιχνίδι) Δεν ήθελα να
συμμετέχω στο χορό.
Άλλο:

14. Η μικρή συμμετοχή σας σε αυτά/ο που επιλέξατε στη προηγούμενη ερώτηση,...
Εάν επιλέξατε στη προηγούμενη ερώτηση «Ήθελα να συμμετέχω σε όλα» μην απαντήσετε σε αυτή την ερώτηση

Επιλέξτε όλα όσα ισχύουν.

με έκανε να μην θέλω να ασχοληθώ με κανένα άθλημα, εκτός/εντός του σχολείου.

(Αν επιλέξετε αυτό, μην επιλέξετε κάποιο άλλο) με παρακίνησε να κάνω κάποια αθλητική δραστηριότητα
που ίσως θα είμαι ικανός,
εκτός/εντός σχολείου.
με παρακίνησε ο γυμναστής του σχολείου να κάνω κάποια αθλητική δραστηριότητα
που ίσως θα είμαι ικανός, εκτός/εντός σχολείου.
με παρακίνησε το οικογενειακό περιβάλλον να κάνω κάποια αθλητική
δραστηριότητα που ίσως θα είμαι ικανός, εκτός/εντός σχολείου.
Άλλο:
 34

15. Πλέον στην ενήλικη ζωή σας, θεωρείτε ότι οι εμπειρίες σας στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής
(Γυμναστική) κατά τη διάρκεια της σχολικής σας ζωής σχετίζονται με το πόσο αθλείστε σήμερα;
* Να επισημαίνεται μόνο μία έλλειψη.

Ναι, θεωρώ ότι η γυμναστική στο σχολείο με απώθησε από την άθληση.

Ναι, θεωρώ ότι η γυμναστική στο σχολείο με έκανε να είμαι θετική ως προς τον αθλητισμό.

Όχι, θεωρώ ότι δεν σχετίζεται το μάθημα της γυμναστικής με το αν αθλούμαι ή όχι σήμερα.

Άλλο:

16. Περιγράψτε αν θέλετε μια αρνητική εμπειρία εκφοβισμού στο μάθημα της γυμναστικής που
βιώσατε.
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………