Professional Documents
Culture Documents
Криминологија
Авторизирани предавања
Скопје,2021
1.Поим за криминологијата
1Гасин,Р.: Цриминологие, Прецис Даллоз, Парис Цедеx,1990; Сеелин, Тх.цитат според Кузнецова,
Н.Ф.:Савремена бурзоаска криминологија,Издателство Московскога универзитета, 1974
Во 1885 година италијанскиот правник Раффаеле Гарофало го употребува
зборот криминологија како наслов на своето истоимено дело. Тој под поимот
криминологија ја подразбира науката која што се занимава со проучувања на
криминалот (злосторството).
На почетокот веќе истакнавме дека определуваwето на поимот на една наука е
нераскинливо поврзано со определуваwето на предметната содржина на
односната наука. Генерално, можеме да ги сублимираме многубројните обиди за
дефинирање на поимот на криминологијата во два основни пристапи: потесните
и пошироките пристапи за дефинирање на поимот на криминологијата.
Според авторите од првиот пристап, криминологијата претставува научна
дисциплина која што се занимава со проучување на криминалот (Гарофало, Емил
Дуркеим). Сауер ја дефинира криминологијата како наука што го проучува
криминалот на поединечните луѓе и културните народи. Според други автори (како
што се Кинберг, Марqуисет, Левассеур, Јамбу-Мерлин, Цуцхе). Ломбросо ја
определува криминологијата како наука за деликтот и деликвентот, а Енрицо
Ферри како наука која што треба да го проучува деликвентот, затоа што
кривичното дело е само индиција на личноста на деликвентот. Повеќе автори
( како што се Еxнер, Сауер, Мезгер, Манхеим,Геердис, Пинател, Кауфман,
Wуртенбергер), ја дефинираат криминологијата како наука која што треба
емпириски да го истражува криминалот и личноста на сторителите на кривични
дела.
Дефинирањето на криминологијата според авторите од потесниот пристап наиде
на остри критики од страна на авторите кои сметаат дека ваквиот начин на
дефинирање е минималистичко и не ги одразува конзистентно сите димензии од
проучувањето на криминалот и другите општествено негативни појави, како и
структурата на правосудните орган и начините за нивно спречување.
Заедничките елементи на сите овие дефиниции од поширокиот пристап е многу
тешко да се издвојат, бидејќи авторите се разликуваат по обемот и содржината на
поимот криминологија. Сепак, неколку основни елементи провејуваат кај повеќето
автори од поширокиот пристап: Криминологијата е наука која што ги проучува
облиците и причините за криминалот и на сите останати општествено
негативни појави, општествената реакција на криминалот, што ја подразбира
нормативно-институционалната структура на правосудството во поширока
смисла (полицијата, јавното обвинителство, судовите), како и установите за
извршување на кривичните санкции и се друго што се однесува на
извршувањето на санкциите.
За споредба ќе издвоиме неколку дефиниции за поимот на криминологијата од
референтни автори кои потекнуваат од поранешните југословенски простори.
Според српскиот криминолог Таховиќ, криминологијата претставува наука која
што го опфаќа целокупното проучување на криминалот, во која што влегуваат како
социолошкото, така и биолошкото и криминално-политичкото учење за
криминалот.
Хрватскиот автор [епарови} ја дефинира криминологијата како наука за
криминалот и сродните негативни општествени појави, која што со научни методи
ги проучува појавните облици, причините за криминалот, како и делотворноста на
начинот на неговото сузбивање заради остварување на општествена самозаштита
од криминалот и другите општествено негативни општествени појави.
За друг хрватски автор, Хорватиѓ криминологијата претставува самостојна
дисциплина во системот на науките, која што со својот систем на методи ги
проучува појавните облици и причините за казнивите однесувања.
Црногорскиот автор Пешиќ, криминологијата ја определува како научна
дисциплина со интердисциплинарен и мултиметодолошки карактер, која што се
занимава со проучување на причините за престапништвото како општетствена
појава со цел за негово спречување и сузбивање.
Според Милутиновиќ, криминологијата е комплексна наука за криминалот која што
се занимава со појавните облици, структурата и развојот на криминалното
однесување (феноменологијата), причините и условите за криманалното
однесување односно како доаѓа до криминалитетот како подинечно однесување,
масовна и општествена појава.
Авторките на учебник по Криминологија, Слободанка Констатиновиќ-Вилиќ и
Весна Николиќ-Ристановиќ, криминологијата ја дефинираат како самостојна,
теориско-емпириска, интердисциплинарна општествена наука за
феноменолошките карактеристики и причините за криминалот како масовна
општетсвена појава и криминалното однесување како поединечна појава, со цел
за негово објаснување и сузбивање.
3.Поделба на криминологијата
6
Според амери~киот политиколог Бентли, екстра-институционалниот пристап зна~И продираwе
И анлизираwе на реалните оп{третсвени процеси, појави И односи, онака како {то тие
навистина се слу~уваат во реалноста, надвор од демаго{ки декларираните полити~ки изјави,
од сувопраните нормативно институционални структури и формално-правните одредби во
уставите, законите И ме|ународните документи, кои {то никога{ не се по~итуваат И
применуваат онака како {то се напи{ани.
Според тоа, во идејно-научната сфера, социолошките дефиниции за
криминалот, кои се базирани на фундаментални криминолошки истражувања,
долготрајни опсервирања и подлабоки квалитативни анализи, имаат две
значајни цели во нивниот реверзибилен однос со науката за кривичното
право. Покрај другите аутпути што ги дава криминологијата, двата основни
аутпути, не само спрема науката за кривичното право, туку и спрема
државните органи, се:
- Инкриминација на оние човекови поведенија кои досега не биле
инкриминирани, а кои врз основа на криминолошко- социолошките
истражувања и анализи се оценети како општетсвено опасни поведенија
(однесувања, дејствија, активности).
- Декриминализација на оние човекови поведенија кои досега биле
инкриминирани, а кои врз основа на криминолошко-социолошките
истражувања и анализи се оценети дека не се повеќе општетсвено опасни
поведенија. Или, со други зборови кажано, оние поведенија што се предвидени
како кривични дела, а времето веќе ги “прегазило“, да се избришат од
Кривичниот законик како кривични дела.
6.Типологија на криминалот
7. Рецидивизам