‫محاسبات موتور (‪)Engine Calculation‬‬

‫اصطالحات موتور‪:‬‬

‫‪ .1‬نقطه مرگ باال‪ :Top Dead Center :‬باالترین نقطه قرارگیری پیستون داخل سیلندر‬

‫‪ .2‬نقطه مرگ پایین‪ :Bottom Dead Center :‬پایین ترین نقطه قرارگیری پیستون داخل سیلندر‬

‫‪ .3‬کورس پیستون‪ :Stroke(s) :‬حد فاصله نقطه مرگ باال و پایین‬

‫‪ .4‬حجم مفید سیلندر‪ :Displacement Volume(𝑉𝑠 ) :‬حجمی که پیستون در طول یک کورس طی‬

‫𝑺 ‪𝑽𝒔 = 𝑨.‬‬ ‫میکند‪.‬‬

‫‪ .5‬حجم تراکم‪ Compression Volume(𝑉𝑐 ) :‬یا حجم محفظه احتراق‪ :‬فضای مرده ای که در باالی‬

‫نقطه مرگ باال قرار دارد‪.‬‬

‫𝒄 𝑽 ‪𝑽𝒕 = 𝑽 𝒔 +‬‬ ‫‪ .6‬حجم کل سیلندر‪ :Total Volume(𝑉𝑡 ) :‬حجم تراکم‪ +‬حجم سیلندر‬

‫‪ .7‬حجم مفید موتور‪ :Engine Displacement Volume(𝑉𝑒 ) :‬حجم یک سیلندر × تعداد سیلندرها‬

‫𝒔𝑽 ‪𝑽𝒆 = 𝒌.‬‬

‫‪ .8‬نسبت تراکم‪ :Compression Rate(𝑅𝑒 ) :‬نسبت حجم کل سیلندر به حجم تراکم‬

‫𝒕𝑽‬
‫= 𝒄𝑹‬
‫𝒄𝑽‬

‫‪ .9‬راندمان حجمی موتور‪ :Engine Volume Efficiency :‬کوتاه بودن زمان باز کردن سوپاپ ها و‬

‫شکل محفظه احتراق‪ ،‬مانع پر شدن کامل سیلندر می گردد و مقداری از دود احتراق قبلی در سیلندر‬

‫باقی می ماند‪ .‬در مجموع راندمان حجمی بیش از ‪ 88%‬برای یک موتور مطلوب است‪ .‬راندمان حجمی‬

‫موتور را می توان با بزرگتر نمودن سوپاپ هوا‪ ،‬افزایش مدت زمان باز بودن آن و یا با اضافه کردن‬

‫تعداد سوپاپ های هوا افزایش داد‪ .‬ضمنا با استفاده از سوپر شارژ و یا توربو شارژ‪ ،‬هوای بیشتری به‬
‫داخل سیلندرها وارد می شود‪ .‬گاهی اوقات نیز هوای فشرده شده توسط سوپر شارژ و یا توربو شارژ‪،‬‬

‫ابتدا در داخل اینتر کولر و یا افتر کولر خنک می شود‪ .‬افزایش نسبت تراکم نیز می تواند باعث زیاد‬

‫شدن راندمان حجمی گردد ولی باید توجه داشت که گرم شدن بیش از حد مانیفولد هوا‪ ،‬باعث کاهش‬

‫راندمان حجمی موتور می شود‬

‫‪ .18‬راندمان مکانیکی‪:(Mechanical Efficiency) :‬‬

‫نسبت نیروی موثر وارد بر پیستون به نیروی حاصل از احتراق‬

‫فقط بخشی از نیروی حاصل از احتراق می تواند باعث به حرکت درآمدن پیستون شده و کار مفید‬

‫انجام دهد‪.‬‬

‫‪ .11‬راندمان حرارتی‪:(Heat Efficiency) :‬‬

‫نسبت حرارت مفید به کل حرارت حاصل از احتراق‬

‫فقط قسمتی از حرارت حاصل از احتراق می تواند به کار تبدیل شود و بقیه آن به شکل های مختلف‬

‫تلف می گردد‪.‬‬

‫نکته‪ :‬هرگاه سطح داخلی سیلندر دچار خراشیدگی یا ناصافی (ناشی از شکستن رینگهای پیستون‪ ،‬کربن‬

‫گرفتگی‪ ،‬تغییر شکل ناشی از داغ کردن موتور) شده باشد‪ ،‬داخل سیلندر تراشکاری شده و برتو زده می شود‬

‫و در ضمن حجم مفید سیلندر زیاد می شود‪ .‬نسبت تراکم جدید از رابطه زیر محاسبه می شود‪:‬‬

‫𝟏 ‪𝒅𝟐𝟏 𝑹𝒄𝟏 −‬‬

‫=‬
‫𝟏 ‪𝒅𝟐𝟐 𝑹𝒄𝟐 −‬‬

‫( ‪ 𝑑1‬قطر اولیه سیلندر‪ 𝑑2 ،‬قطر سیلندر بعد از تعمیر موتور‪ 𝑅𝑐1 ،‬نسبت تراکم قبل از تعمیر و ‪ 𝑅𝑐2‬نسبت‬

‫تراکم بعد از تعمیر موتور می باشد‪).‬‬

‫ضمنا اگر کف سر سیلندر نیاز به تراشکاری داشته باشد‪ ،‬با این کار ارتفاع سر سیلندر و ارتفاع محفظه احتراق‬

‫کاهش یافته و در پی آن حجم تراکم نیز کاهش می یابد‪ .‬با کاهش حجم تراکم‪ ،‬نسبت تراکم افزایش می یابد‪.‬‬
 ‫𝑺‬ ‫𝑺‬
‫=𝒉‬ ‫‪−‬‬
‫𝟏 ‪𝑹 𝒄𝟏 − 𝟏 𝑹 𝒄𝟐 −‬‬

‫(𝑆 طول کورس پیستون و ‪ ℎ‬ارتفاع تراشکاری شده از کف سرسیلندر می باشد‪).‬‬

‫مساله ‪ :1‬در یک موتور چهار سیلندر قطر هر سیلندر 𝑚𝑚‪ 98‬و طول کورس پیستون آن 𝑚𝑐‪ 18‬می باشد‪،‬‬

‫مطلوبست‪:‬‬

‫الف) حجم مفید سیلندر را محاسبه نمایید؟‬

‫ب) اگر حجم سیلندر در هنگامی که پیستون در نقطه مرگ باال قرار دارد‪ 68𝑐𝑚3 ،‬باشد‪ ،‬نسبت تراکم چقدر‬

‫است؟‬

‫ج) حجم مفید موتور را حساب کنید؟‬

‫د) اگر در یک تعمیر موتور هر یک از سیلندرها به اندازه 𝑚𝑚‪ 1/2‬تراش و برقو خورده باشد و سرسیلندر آن‬

‫نیز به اندازه 𝑚𝑚‪ 8/5‬تراش داده شده باشد‪ ،‬نسبت تراکم جدید موتور را محاسبه نمایید؟‬

‫‪𝑘=4‬‬

‫‪𝜋𝑑 2 3.14 × 92‬‬

‫𝑚𝑐‪𝐷 = 90𝑚𝑚 = 9‬‬ ‫=𝐴‬ ‫=‬ ‫‪= 63.58𝑐𝑚2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬

‫𝑚𝑐‪𝑆 = 10‬‬

‫‪ 𝑉𝑠 = 𝐴. 𝑆 = 635.8𝑐𝑚3‬حجم مفید سیلندر )الف‬

‫‪𝑉𝑡 𝑉𝑠 + 𝑉𝑐 635.8 + 60‬‬

‫= 𝑐𝑅 )ب‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪= 11.597 ≈ 11.6‬‬
‫𝑐𝑉‬ ‫𝑐𝑉‬ ‫‪60‬‬

‫یعنی نسبت تراکم این موتور (‪ )11.6:1‬است‪.‬‬

‫𝑡𝑖𝑙‪) 𝑉𝑒 = 𝑘. 𝑉𝑠 = 4 × 635.8 = 2543.2𝑐𝑚3 = 2.54‬ج‬

‫𝑚𝑐‪) 𝑑2 = 𝑑1 + 1.2𝑚𝑚 = 90 + 1.2 = 91.2‬د‬

‫‪𝑑12 𝑅𝑐1 − 1‬‬ ‫‪92‬‬ ‫‪11.6 − 1‬‬ ‫‪81‬‬ ‫‪10.6‬‬
‫=‬ ‫=‬ ‫=‬ ‫‪𝑅𝑐2 = 11.88‬‬
‫‪𝑑22 𝑅𝑐2 − 1‬‬ ‫‪9.122‬‬ ‫‪𝑅𝑐2 − 1‬‬ ‫‪83.17 𝑅𝑐2 − 1‬‬

‫این نسبت تراکم‪ ،‬برای مرحله بعد که قرار است سرسیلندر تراشکاری گردد‪ 𝑅𝑐1 ،‬محسوب می شود و نسبت‬

‫تراکم جدید از رابطه زیر محاسبه می شود‪:‬‬

‫𝑚𝑐‪ℎ = 0.5𝑚𝑚 = 0.05‬‬

‫𝑆‬ ‫𝑆‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪10‬‬

‫=‪ℎ‬‬ ‫‪−‬‬ ‫= ‪0.05‬‬ ‫‪−‬‬ ‫‪= 0.87‬‬
‫‪𝑅𝑐1 − 1 𝑅𝑐2 − 1‬‬ ‫‪11.88 − 1 𝑅𝑐2 − 1‬‬ ‫‪𝑅𝑐2 − 1‬‬

‫‪10‬‬
‫= ‪𝑅𝑐2 − 1‬‬ ‫‪𝑅𝑐2 − 1 = 11.49‬‬ ‫‪𝑅𝑐2 = 12.49 ≈ 12.5‬‬
‫‪0.87‬‬

‫نتیجه آنکه تراشکاری داخل سیلندر و هم تراشکاری سطح سرسیلندر‪ ،‬هردو باعث افزایش نسبت تراکم‬

‫می گردند‪.‬‬

‫سرعت پیستون و میل لنگ ( ‪)Piston Velocity crank shaft velocity‬‬

‫پیستون دو کورس (𝑠‪ )2‬را‪ ،‬در هر دور گردش میل لنگ طی می کند‪ ،‬اگر میل لنگ در هر ثانیه 𝑛 دور بزند‪،‬‬

‫سرعت متوسط پیستون‪:‬‬

‫𝒏 ‪𝑽𝒎 = 𝟐𝑺.‬‬
‫‪1‬‬
‫𝑛 سرعت گردش میل لنگ بر حسب دور بر ثانیه ( ) یا 𝑠𝑝𝑅 (‪ )rapid per second‬می باشد‪.‬‬
‫𝑠‬

‫سرعت محیطی میل لنگ که با سرعت ثابتی گردش می نماید ( 𝑡𝑉) برابر است با‪:‬‬

‫𝒏 ‪𝑽𝒕 = 𝝅. 𝑺.‬‬

‫مساله‪ :2‬اگر کورس پیستون ‪ 16‬سانتی متر باشد‪ ،‬سرعت متوسط پیستون و سرعت محیطی میل لنگ را در‬

‫دور 𝑚𝑝𝑅‪ 3888‬حساب کنید‪.‬‬

‫𝑚‪S = 16𝑐𝑚 = 0.16‬‬

‫𝑠𝑝𝑅‪𝑛 = 3000𝑅𝑝𝑚 = 50‬‬

‫𝑠‪𝑉𝑚 = 2𝑆. 𝑛 = 2 × 0.16 × 50 = 16 𝑚⁄‬‬

‫𝑠‪𝑉𝑡 = 𝜋. 𝑆. 𝑛 = 3.14 × 0.16 × 50 = 25.13 𝑚⁄‬‬

‫مساله‪ :3‬حجم مفید یک موتور چهار زمانه‪ ،‬چهار سیلندر ‪ 1388𝑐𝑚3‬است‪ ،‬با فرض اینکه قطر سیلندر آن‬

‫𝑚𝑐‪ 12‬باشد‪ ،‬سرعت متوسط پیستون و سرعت محیطی میل لنگ را در دور 𝑚𝑝𝑅‪ 2788‬حساب کنید؟‬

‫ابتدا باید از روی حجم مفید سیلندر‪ ،‬طول کورس پیستون را بدست آوریم‪:‬‬

‫𝑠𝑉 ‪ 𝑉𝑒 = 𝑘.‬حجم مفید‬ ‫𝑠𝑉 × ‪1300 = 4‬‬ ‫‪𝑉𝑠 = 325𝑐𝑚3‬‬

‫‪2‬‬
‫𝑑𝜋‬ ‫‪3.14 × 122‬‬
‫= 𝑆 ‪ 𝑉𝑠 = 𝐴.‬حجم یک سیلندر‬ ‫𝑆×‬ ‫= ‪325‬‬ ‫𝑆×‬ ‫𝑚𝑐‪𝑆 = 2.88‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫𝑠‪𝑉𝑚 = 2𝑆. 𝑛 = 2 × 0.0288 × 45 = 2.59 𝑚⁄‬‬

‫𝑠‪𝑉𝑡 = 𝜋. 𝑆. 𝑛 = 3.14 × 0.0288 × 45 = 4.07 𝑚⁄‬‬

‫مساله‪ :4‬در یک موتور که نسبت تراکم آن ‪ 18:1‬و حجم تراکم آن ‪ 56 𝑐𝑚3‬است‪ .‬اگر قطر پیستون 𝑚𝑐‪8‬‬

‫و دور موتور 𝑚𝑝𝑅‪ 3888‬باشد‪ ،‬سرعت محیطی میل لنگ را محاسبه نمایید‪.‬‬

‫‪𝜋𝑑 2 3.14 × 82‬‬

‫=𝐴‬ ‫=‬ ‫‪= 50.26𝑐𝑚2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬
‫𝑡𝑉‬ ‫𝑡𝑉‬
‫= 𝑐𝑅‬ ‫= ‪10‬‬ ‫‪𝑉𝑡 = 560c𝑚3‬‬
‫𝑐𝑉‬ ‫‪56‬‬

‫‪𝑉𝑠 = 𝑉𝑡 − 𝑉𝑐 = 560 − 56 = 504c𝑚3‬‬

‫‪𝑉𝑠 = S. A‬‬ ‫‪504 = 50.26 × S‬‬ ‫‪S = 10cm = 0.1m‬‬

‫𝑠‪𝑉𝑡 = 𝜋. 𝑆. 𝑛 = 3.14 × 0.1 × 50 = 15.7 𝑚⁄‬‬

 ‫کار انجام شده توسط موتور‬

‫نیروی وارد بر پیستون در اثر احتراق‪ ،‬بستگی به فشار داخلی سیلندر دارد و در تمامی لحظات ثابت نیست‪.‬‬

‫این نیرو از حاصلضرب فشار متوسط درون سیلندر در مساحت پیستون بدست می آید‪.‬‬

‫𝑨 ‪𝑭𝒎 = 𝑷𝒎 .‬‬

‫مقداری از این نیرو برای غلبه بر نیروهای اصطکاکی تلف می گردد مابقی این نیرو که نیروی موثر( 𝑒𝐹) نام‬

‫دارد‪ ،‬کار انجام می دهد‪.‬‬

‫راندمان مکانیکی موتور‪ ،‬نسبت نیروی موثر به نیروی متوسط وارد بر پیستون است‪.‬‬

‫𝒆𝑭‬
‫=𝜼‬
‫𝒎𝑭‬

‫برای محاسبه کار انجام شده توسط پیستون‪ ،‬کافی است نیروی متوسط وارد بر پیستون را در طول کورس‬

‫پیستون ضرب کنیم‪.‬‬

‫𝑺 ‪ 𝑾𝒊𝒔 = 𝑭𝒎 . 𝑺 = 𝑷𝒎 . 𝑨.‬کار تئوری یک پیستون‬

‫𝑺 ‪ 𝑾𝒆𝒔 = 𝑭𝒆 . 𝑺 = 𝜼. 𝑷𝒎 . 𝑨.‬کار مفید برای یک پیستون )با درنظر گرفتن راندمان مکانیکی(‬

‫کار انجام شده توسط کل موتور در یک دور گردش میل لنگ‪:‬‬

‫𝑺 ‪ 𝑾𝒊 = 𝐤. 𝑷𝒎 . 𝑨.‬کار تئوری موتور‬

‫𝑺 ‪ 𝑾𝒆 = 𝜼. 𝒌. 𝑷𝒎 . 𝑨.‬کار مفید موتور‬

‫مساله‪ :5‬کار مفید یک موتور چهار سیلندر در یک دور گردش میل لنگ 𝑗‪ 1758‬و فشار ناشی از احتراق‬

‫𝑎𝑝𝑘‪ 728‬می باشد‪ .‬اگر قطر پیستون ‪ 11‬سانتی متر و راندمان مکانیکی موتور ‪ 88%‬باشد‪ ،‬طول کورس‬

‫پیستون را محاسبه نمایید‪.‬‬

 ‫‪𝜋𝑑 2 3.14 × 112‬‬
‫=𝐴‬ ‫=‬ ‫‪= 95𝑐𝑚2 = 95 × 10−4 𝑚2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬

‫𝑗‪𝑊𝑒 = 1750‬‬

‫𝑎𝑃 ‪𝑃𝑚 = 720 × 103‬‬

‫‪80‬‬
‫‪𝑘=4‬‬ ‫و‬ ‫=𝜂‬
‫‪100‬‬

‫𝑆 ‪𝑊𝑒 = 𝜂. 𝑘. 𝑃𝑚 . 𝐴.‬‬ ‫𝑚𝑐‪𝑆 = 8‬‬

‫توان موتور (‪)Engine Power‬‬

‫واحد توان وات است و کار انجام شده در واحد زمان را نشان می دهد‪ .‬توان موتور حاصلضرب کار انجام شده‬

‫در تعداد دوران میل لنگ در مدت یک ثانیه محاسبه می گردد‪.‬‬

‫𝒏 ‪ 𝑷𝒊 = 𝒘𝒊 .‬توان تئوری‬ ‫در موتورهای دو زمانه‬ ‫𝒏 ‪𝑷𝒊 = 𝒌. 𝑷𝒎 . 𝑨. 𝑺.‬‬

‫𝟏‬
‫در موتورهای چهار زمانه‬ ‫= 𝒊𝑷‬ ‫𝒏 ‪𝒌. 𝑷𝒎 . 𝑨. 𝑺.‬‬
‫𝟐‬

‫𝒏 ‪ 𝑷𝒆 = 𝒘𝒆 .‬توان مفید‬ ‫در موتورهای دو زمانه‬ ‫𝒏 ‪𝑷𝒆 = 𝜼. 𝒌. 𝑷𝒎 . 𝑨. 𝑺.‬‬

‫𝟏‬
‫در موتورهای چهار زمانه‬ ‫= 𝒆𝑷‬ ‫𝒏 ‪𝜼. 𝒌. 𝑷𝒎 . 𝑨. 𝑺.‬‬
‫𝟐‬

‫‪ ‬در موتورهای دو زمانه با یک دور گردش میل لنگ‪ ،‬یک بار احتراق انجام می شود اما در موتورهای‬

‫چهار زمانه با دو دور گردش میل لنگ‪ ،‬یک بار احتراق انجام می شود‪.‬‬

‫نکته‪ :‬توان تئوری موتور در داخل سیلندرها تولید می شود و توان مفید در خروجی میل لنگ قابل بهره‬

‫برداری است بنا براین راندمان مکانیکی موتور از نسبت این دو برهم بدست می آید‪.‬‬
 ‫𝒆𝑷‬
‫=𝜼‬
‫𝒊𝑷‬

‫نکته‪ :‬واحد اندازه گیری توان موتور اسب بخار(‪ )Horse Power‬است که برابر ‪ 758‬وات می باشد‪.‬‬

‫مساله‪ :6‬اگر در یک موتور دو زمانه تک سیلندر‪ ،‬قطر پیستون ‪ 8‬سانتی متر و طول کورس آن ‪ 18‬سانتی متر‬

‫باشد‪ ،‬در حالتی که مقدار توان تئوری موتور 𝑝𝐻‪ 16‬و دور موتور ‪ 2788‬دور بر دقیقه است‪ ،‬مقدار فشار داخلی‬

‫سیلندر را محاسبه نمایید‪.‬‬

‫‪𝜋𝑑 2 3.14 × 82‬‬

‫=𝐴‬ ‫=‬ ‫‪= 50.24𝑐𝑚2 = 50.24 × 10−4 𝑚2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪𝑘=1‬‬

‫𝑚‪𝑆 = 10𝑐𝑚 = 0.1‬‬

‫𝑠𝑝𝑅‪𝑛 = 2700𝑅𝑝𝑚 = 45‬‬ ‫و‬ ‫𝑤‪𝑃𝑖 = 16𝐻𝑝 = 12000‬‬

‫𝑛 ‪𝑃𝑖 = 𝑘. 𝑃𝑚 . 𝐴. 𝑆.‬‬ ‫‪12000 = 1 × 𝑃𝑚 × 50.24 × 10−4 × 0.1 × 45‬‬

‫‪𝑃𝑚 = 530kp‬‬

‫مساله‪ :7‬توان مفید یک موتور ‪ 6‬سیلندر‪ ،‬چهار زمانه که با راندمان ‪ 75%‬در دور 𝑚𝑝𝑅‪ 2888‬کار می نماید‬

‫و قطر پیستون آن ‪ 12‬سانتی متر‪ ،‬طول کورس پیستون آن ‪ 9‬سانتی متر و فشار متوسط داخل سیلندر‬

‫𝑝𝑘‪ 888‬است را محاسبه نمایید‪.‬‬

‫‪𝑘=6‬‬

‫‪75‬‬
‫=𝜂‬
‫‪100‬‬

‫𝑎𝑃 ‪𝑃𝑚 = 800 × 103‬‬

‫𝑠𝑝𝑅‪𝑛 = 3000𝑅𝑝𝑚 = 50‬‬

‫𝑚‪𝑆 = 9𝑐𝑚 = 0.09‬‬ ‫و‬ ‫𝑚‪𝑑 = 12𝑐𝑚 = 0.12‬‬

‫‪𝜋𝑑 2‬‬ ‫‪3.14×122‬‬

‫=𝐴‬ ‫=‬ ‫‪= 113 × 10−4 𝑚2‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬

‫‪1‬‬
‫𝑛 ‪𝑃𝑒 = 𝜂. 𝑘. 𝑃𝑚 . 𝐴. 𝑆.‬‬ ‫𝑤𝑘‪𝑃𝑒 = 91530𝑤 = 91.53‬‬
‫‪2‬‬

‫‪ 6-3‬گشتاور موتور (‪)Engine Torque‬‬

‫𝑹 ‪𝑴𝒎 = 𝑭.‬‬

‫𝐹‪ :‬نیرویی که توسط شاتون به میل لنگ وارد می شود‪.‬‬

‫𝑅‪ :‬فاصلة نقطه محل اعمال نیروی شاتون تا محور میل لنگ‬

‫از آنجاییکه در موقع قرارگیری پیستون در نقطه مرگ باال‪ ،‬محل اتصال شاتون به میل لنگ به اندازة 𝑅‪ ،‬باالتر‬

‫از محور مرکزی میل لنگ قرار می گیرد و در هنگام قرارگیری پیستون در نقطه مرگ پایین‪ ،‬به اندازة 𝑅 پایین‬

‫تر از محور مرکزی میل لنگ قرار خواهدگرفت‪ ،‬می توان به این نتیجه رسید که طول کورس پیستون دو برابر‬

‫اندازه 𝑅 می باشد‪.‬‬
 ‫𝑺‬
‫𝑹𝟐 = 𝑺‬ ‫و‬ ‫‪𝑴𝒎 = 𝑭.‬‬
‫𝟐‬

‫نکته‪ :‬هر چقدر راندمان حجمی موتور بیشتر باشد‪ ،‬فشار ناشی از احتراق بیشتر بوده و نیروی بیشتری به‬

‫پیستون وارد می شود‪ .‬در نتیجه گشتاور بیشتری در موتور تولید خواهد شد‪.‬‬

‫‪ 7-3‬رابطه گشتاور و توان موتور (‪)Power Torque Relation‬‬

‫𝒕𝑽 ‪𝑷𝒆 = 𝑭.‬‬

‫‪𝑽𝒕 = 𝝅. 𝒔.‬‬

‫𝒏 ‪𝑷𝒆 = 𝑭. 𝝅. 𝒔. 𝒏 = 𝑭. 𝝅. 𝟐𝑹. 𝒏 = 𝟐𝝅. 𝑴𝒎 .‬‬

‫( 𝐹 نیرویی که شاتون به میل لنگ اعمال می کند‪ 𝑉𝑡 ،‬سرعت محیطی میل لنگ و 𝑒𝑃 توان مفید موتور می‬

‫باشد‪ .‬واحد 𝑒𝑃 وات‪ 𝑛 ،‬دور بر ثانیه (𝑝𝑅 ) و 𝑚𝑀 (𝑚 ‪ )𝑁.‬است‪).‬‬

‫اگر توان را بر حسب کیلو وات (𝑤𝑘) و دور را بر حسب (𝑚𝑝𝑅) محاسبه کنیم‪:‬‬

‫𝝅𝟐‬ ‫𝒏 ‪𝑴𝒎 .‬‬

‫= 𝒆𝑷‬ ‫= 𝒏 ‪× 𝑴𝒎 .‬‬
‫𝟎𝟔 × 𝟎𝟎𝟎𝟏‬ ‫𝟎𝟓𝟓𝟗‬

‫نکته‪ :‬توان موتور بستگی به دو عامل گشتاور موتور ( 𝑚𝑀) و دور موتور (𝑛) دارد‪ .‬یک توان مشخص را‬

‫می توان به یک گشتاور زیاد و دور کم و یا توسط یک گشتاور کم و دور زیاد تولید نمود‪.‬‬

‫در منحنی ارتباط توان مفید با گشتاور موتور‪ ،‬تا حدی با افزایش دور موتور‪ ،‬گشتاور موتور و توان مفید آن‬

‫افزایش می یابد‪ ،‬ولی بعد از آن حد‪ ،‬با افزایش دور موتور‪ ،‬صرفا توان مفید موتور افزایش می یابد و گشتاور‬

‫موتور شروع به کاهش می نماید‪.‬‬

 ‫نکته‪ :‬علت کاهش گشتاور‪ ،‬کم شدن راندمان حجمی و افزایش مقدار اصطکاک است‪.‬‬

‫نکته‪ :‬برای اینکه بیشترین گشتاور را روی میل لنگ داشته باشیم‪ ،‬الزم است که موتور‪ ،‬در یک دور بهینه کار‬

‫نماید‪.‬‬

‫مساله‪ :8‬گشتاور یک موتور شش سیلندر و چهار زمانه‪ ،‬در دور 𝑚𝑝𝑅 ‪ ،2865‬برابر 𝑚 ‪ 128𝑁.‬است‪ .‬اگر‬

‫راندمان مکانیکی این موتور ‪ 98%‬باشد‪ ،‬توان تئوری موتور را بر حسب 𝑤𝑘 محاسبه نمایید؟‬

‫‪𝑀𝑚 . 𝑛 120 × 2865‬‬

‫= 𝑒𝑃‬ ‫=‬ ‫𝑤𝑘‪= 36‬‬
‫‪9550‬‬ ‫‪9550‬‬
‫𝑒𝑃‬ ‫‪36‬‬
‫=𝜂‬ ‫= ‪0.9‬‬ ‫𝑤𝑘‪𝑃𝑖 = 40‬‬
‫𝑖𝑃‬ ‫𝑖𝑃‬

‫قانون عمومی گازها‬

‫𝑉𝑃‬
‫همواره مقداری ثابت است‪.‬‬ ‫برای گازی که در یک فضای بسته قرار دارد‪ ،‬نسبت 𝑒𝑡𝑐‪،‬‬
‫𝑇‬

‫تغییر یکی از این کمیت ها بر روی کمیت های دیگر تاثیر گذار است‪ ،‬بطوریکه ارتباط این سه کمیت در دو‬
‫‪𝑃1 𝑉1‬‬ ‫‪𝑃2 𝑉2‬‬
‫دمای ℃ برابر 𝐾‪ 273 °‬است‪.‬‬ ‫=‬ ‫حالت مختلف‬
‫‪𝑇1‬‬ ‫‪𝑇2‬‬

‫𝟑𝟕𝟐 ‪𝑻 = 𝒄 +‬‬

‫فرایند حجم ثابت‪ :‬با افزایش فشار دما نیز افزایش می یابد و بلعکس‪.‬‬

‫فرایند فشار ثابت‪ :‬افزایش درجه حرارت و گرم شدن گاز باعث افزایش حجم و انبساط می گردد‪.‬‬

‫فرایند هم دما‪ :‬افزایش حجم باعث کاهش فشار و بلعکس‪.‬‬

 ‫فرایند آدیابادیک‪:‬‬

‫گاز از لحاظ حرارتی کامال ایزوله و عایق بندی می باشد و در این فرایند اتالف انرژی از طریق انتقال حرارت‬

‫وجود دارد‪.‬‬

‫مساله‪ :9‬هوای داخل یک سیلندر‪ ،‬قبل از مرحلة تراکم در فشار 𝑎𝑝𝑘‪ 95‬دارای حجم ‪ 458𝑐𝑚3‬و دمای‬

‫℃‪ 58‬می باشد‪ .‬در صورتیکه پس از عمل تراکم‪ ،‬حجم هوا به ‪ 68𝑐𝑚3‬و دمای آن به ℃‪ 328‬برسد‪ ،‬فشار‬

‫هوای داخل سیلندر چقدر است؟‬

‫𝑎𝑝 ‪𝑃1 = 95𝑘𝑝𝑎 = 95 × 103‬‬

‫‪𝑉1 = 450𝑐𝑚3 = 450 × 10−6 𝑚3‬‬

‫‪𝑃1 𝑉1‬‬ ‫‪𝑃2 𝑉2‬‬
‫𝐾‪𝑇1 = 50 + 273 = 323°‬‬ ‫=‬ ‫𝑎𝑝𝑘‪𝑃2 = 1308.08‬‬
‫‪𝑇1‬‬ ‫‪𝑇2‬‬

‫‪𝑉2 = 60𝑐𝑚3 = 60 × 10−6 𝑚3‬‬

‫𝐾‪𝑇2 = 320 + 273 = 593°‬‬

‫مساله‪ :11‬در یک موتور که دارای نسبت تراکم ‪ 9‬به ‪ 1‬می باشد‪ ،‬اگر قبل از تراکم‪ ،‬فشار مخلوط هوا و سوخت‬

‫𝑎𝑝𝑘 ‪ 188‬و دمای آن ℃ ‪ 65‬باشد‪ ،‬فشار این مخلوط پس از عمل تراکم در دمای ℃ ‪ 338‬چقدر خواهد‬

‫بود؟‬
𝑉1 9
=
𝑉2 1

𝑃1 = 100𝑘𝑝𝑎
𝑃1 𝑉1 𝑃2 𝑉2
𝑇1 = 65 + 273 = 383°𝐾 = 𝑃2 = 1339.35𝑘𝑝𝑎
𝑇1 𝑇2

𝑇2 = 230 + 273 = 503°𝐾

𝑃2 = ?