12 stem c filipino reviewer by taty

ARALIN 1 - BOOK • Hindi malinaw ang estruktura

• Hindi kailangang magkakaugnay ang mga
Akademiya
ideya
Itinuuring na isang institusyon ng kinikilala at - Pananaw:
respetadong mga iskolar, artista, at siyentista na ang • Subhetibo
layunin ay isulong, paunlarin, palalimin at palawakin ang • Sariling opinyon, pamilya, komunidad ang
kaalaman at kasanayang pangkaisipan upang mapanatili pagtukoy
ang mataas na pamantayan ng partikular na larangan. • Tao o damdamin ang tinutukoy
• Nasa una at pangalawang panauhan ang
Tao o ang sarili
pagkakasulat
Isang dinamikong puwersa ng buhay na may kakayahang
Halimbawa ng akademikong gawain:
mag-isip nang kritikal o mapanuri, maging mapanlikha at
malikhain at malayang magbago at makabago. - Pagbasa ang ginagamit ng tekso sa klase
- pakikinig ng lektyur, panonood ng video o
Mapanuring pag-iisip
dokumentaryong
Ang paggamit ng kaalaman, kakayahan, pagpapahalaga - pagsasalita at pakikipagdiskurso sa loob ng klase o
at talino upang epektibong harapin ang mga sitwasyon at isang simposyum
hamon sa buhay-akademiko, at maging sa mga gawaing - pagsulat ng sulatin o pananaliksik
di-akademiko
Halimbawa ng di-akademikong gawain:

- Ang panonood ng pelikula o video upang maaliw o

Katangian ng Akademiko magpapalipas-oras
- pakikipag-usap sa sinoman ukol sa paksang di-
- Layunin: Magbigay ng ideya at impormasyon
akademiko
- Paraan o batayan ng datos: Obserbasyon,
- pagsulat sa isang kaibigan, pakikinig sa radio
pananaliksik, at pagbabasa
- pagbabasa ng komiks, magasin o diyaryo
- Audience: Iskolar, mag-aaral, guro (akademikong
komunidad) Teoryang pangkomunikasyon (Cummins, 1979)
- Organisasyon ng ideya:
- kasanayang di-akademiko (ordinary, pang araw-araw)
• Planado ang ideya
(Basic Interpersonal Communication Skills o BICS)
• May pagakakasunod-sunod ang estruktura ng
mga pahayag - kasanayang akademiko (pang-eskuwelahan,
• Magkkaugnayan ang mga ideya pangkolehiyo) (Cognitive Academic Language
- Pananaw: Proficiency o CALP)
• Obhetibo
- BICS: batay sa mga usapan, praktikal, personal at di-
• Hindi direktang tumutukoy sa tao at
pormal na mga gawain
damdamin kundi sa mga bagay, ideya, facts
• Nasa pangatlong panauhan ang pagkakasulat - CALP: pormal at intektuwal
• Hindi direktang tumutukoy sa tao at
damdamin, at hindi gumagamit ng
pangalawang panauhan

Katangian ng Di-Akademiko

- Layunin: Magbigay ng sariling opinyon

- Paraan o batayan ng datos: Sariling karanasan,
pamilya, at komunidad
- Audience: Iba’t ibang publiko
- Organisasyon ng ideya:
 12 stem c filipino reviewer by taty

ARALIN 2 - BOOK Inuugnay nito ang paksa at mga ideya sa tunay na

nagaganap sa buhay.
Halimbawa ng mga tekstong binabasa pagdating sa
kolehiyo: Mapanuring Pagbasa: Mga Estratehiya

• Panitikan: 1. Maingat
Tekstong pampanitikan (tula, dula, nobela,
Dahil kailangan usisain, busisiin ang mga ebidensiya at
sanaysay, maikling kuwento, teleobela)
suriin kung gaano kalohikal ang teksto at hindi batay sa
Artikulo ng panunuring pampanitikan
haka-haka lamang.
• Pamamahayag o komunikasyong pang-broadcast:
Artikulo sa diyaryo, balita, interbyu, programa, 2. Aktibo
editoryal, datos sa social media, programa sa radio
Dahil habang nagbabasa ay may pagtatala at
at telebisyon
anotasyong ginagawa ang mamababasa upang maging
• Pisika: resulta ng eksperimento, siyentipikong
ang ipinahahayag ang teksto.
report
• Sining: akdang pansining, rebuy ng akdang 3. Replektibo
pansining
Dahil nabibigyang katibayan o patunay ang nabasa
• Antropolohiya: case study sa isang komunidad,
kaugnay ng mga kaalaman at sariling karanasan ng
artikulo/ibro ng pag-aaral sa isang pangkat-etniko
mambabasa.
• Sikolohiya: eksperimento sa laboratoryo, case
study, siyentipikong report 4. Maparaan
• Linguiwistika: analisis ng grammar ng isang wika,
Dahil maaaring gumagamit ng ilang estrtehiya upang
pag-aaral ng diksiyonaryo at bokabularyo ng isang
maunawaang mabuti ang teksto.
wika
- Pre-viewing o Pre-reading (Bago bumasa)
Estruktura ng Tekstong Akademiko
Bubusisiin muna ang sinulat at huling bahagi ng artikulo.
1. Deskripsiyon ng Paksa
- Skimming
Kasama rito mga depinisyon, paglilinaw, at
pagpapaliwanag. Makikita sa simula ng teksto Titingnan ang mga pangunahing bahagi upang
magkaroon ng pangkalahatang kaalaman sa tekstong
2. Problema at Solusyon
binabasa.
Dito tinutukoy ang pamamagitan ng paksang
- Brainstorming
pangungusap ang pinakatema ng teksto at ang puno at
layunin ng paksa, ang gustong patunayan, ipaggilitan, Ito ang talakayan ng grupo upang akapagbigay ng input
isangguni, ilahad at paano ito mauunawaan. ang bawat miyembro at magkaroon ng pangkalahatang
ideya kaugnay ng teksto.
3. Pagkakasunod-sunod o sekwensiya ng mga ideya
Metakognitibong Pagbasa Tungo sa apanuring Pagbasa
Maari itong kronolohikal (panahon) o hierarkikal (ideya)
at Mambabasa
4. Sanhi at Bunga
• Tradisyonal na pananaw
Nagagamit ito para pagbatayan ang mga ebidensiya at
Kung saan matatagpuan na sa teksto ang lahat ng ideya,
katuwiran sa teksto.
impormasyon at kahulugan para sa mambabasa.
5. Pagkokompara
• Pananaw na kognitibo
Kaugnay ito ng pagkakapareho at/o pagkakaiba ng mga
Kung saan may interaksiyon ang mambabasa sa tekso.
datos upang patibayan ang katuwiran.
• Metakognitibong pananaw
6. Aplikasyon

Pangunahing katangian nito ang pag-isip kung ano ang
ginagawa habang nagbabasa.
Proseso ng Metakognitibong Pagbasa
1. Estratehiya
2. Hanapin o tukuyin ang paksang pangungusap
3. Linawin, bigyan-tuon, balik-balikan ang layunin
ng may-akda habang binabasa ang teksto
4. Piliin, busisiin at basahing mabuti ang mga
detalye o ebidensiya
5. Suriin ang paraan ng pagkakasulat
6. Alamin ang gamit ng wika
7. Gumawa ng tuloy-tuloy na mga prediksiyon
kung ano ang susunod na mangyayari batay sa
integrasyon ng mga datos, teksto, etc.
8. Pagsikapang gawan ng buod ang binabasang
teksto
9. Gumawa ng ebalwasyon o kongklusyon batay sa
mga tinutukoy sa teksto, sariling opinyon,
karanasan, datos, impormasyon mula sa labas
ng tekso
Mga responsibilidad at gawain ng mapanuring
mababasa (prolly not included but just in case)
1. Masusi itong binabasa at hinid pahapyaw lamang.
2. Bukas ang isip sa mga ideyang ipinahahayag ng
teksto
3. Tumatanggap ng bagong ideya
4. Bumubo ng sariling ideya
5. Maalam, nagsasaliksik, naghahanap ng paraan
upang maunawaan ang teksto
6. Gumagamit ng wikang rumerespeto
7. Nakatutulong ang pagsusui upang mabahagi sa
pagppapaunlad ng kaalaman
8. Nakagawa ng pagbubuod o sintesis
9. Sinusuri ang teksto mula sa iba’t ibang lente
10. Nabibigyang-pagpapahalaga ang mga ideya
PPT 1
ANG PAGSULAT
Ayon kay Mabilin ( 2012)
Ang pagsulat ay isang pagpapahayag ng kaalamang
kailanman ay hindi maglalaho sa isipan ng mga bumasa
at babasa sapagkat ito ay maaaring magpasalin-salin sa
bawat panahon
12 stem c filipino reviewer by taty
Ayon kay Edwin Mabilin (2012, may-akda ng
Transpormatibong Komunikasyon sa Akademikong
Filipino )
isang pambihirang gawaing pisikal at mental dahil sa
pamamagitan nito ay naipapahayag ng tao ang nais
niya ipahayag sa pamamagitan ng paglilipat ng
kaalaman sa papel o anumang kagamitang maaaring
pagsulatan
isa sa mga makrong kasanayang dapat mahubog sa mga
mag-aaral
Ayon kay Cecilia Austera et.al ,2009, may-akda ng
Komunikasyon sa Akademikong Filipino
Isang kasanayang naglulundo ng kaisipan at
damdaming nais ipahayag ng tao gamit ang
pinakepektibong midyum ng paghahatid ng mensahe,
ang wika
LAYUNIN NG PAGSULAT
1. PERSONAL O EKSPRESIBO
Ang layunin ng pagsusulat ay nakabatay sa pansariling
pananaw, karanasan, naiisip, o nadarama ng manunulat
2. PANLIPUNAN O SOSYAL
Ang layunin ng pagsulat ay ang makipag-ugnayan sa
ibang tao o sa lipunang ginagalawan
KAHALAGAHAN O BENEPISYONG MAKUKUHA SA
PAGSUSULAT
1. Masasanay ang kakayahang mag-organisa ng mga
kaisipan at maisulat ito sa pamamagitan ng
obhetibong paraan
2. Malilinang ang kasanayan sa pagsusuri ng mga
datos na kakailanganin sa isinasagawang
imbestigasyon o pananaliksik
3. Mahuhubog ang isipan ng mga mag-aaral sa
mapanuring pagbasa sa pamamagitan ng pagiging
obhetibo sa paglalatag ng mga kaisipang isusulat
batay sa mga nakalap na impormasyon
4. Mahihikayat at mapapaunlad ang kakayahan sa
matalinong paggamit ng aklatan sa paghahanap ng
mga materyales at mahalaganag datos na
kakailanganin sa pagsulat.
5. Magdudulot ng kasiyahan sa pagtuklas ng mga
bagong kaalaman at pagkakaroon ng pagkakataong
makapag-ambag ng kaalaman sa lipunan
 12 stem c filipino reviewer by taty

6. Mahuhubog ang pagpapahalaga sa paggalang at pangunahing tauhan maging ang kanilang mga
pagkilala sa mga gawa at akda ng kanilang pag-aaral gampanin at mga suliraning kinahaharap
at akademikong pagsisikap 4. Gumamit ng mga angkop na pang-ugnay sa paghabi
7. Malilinang ang kasanayan sa pangangalap ng mga ng mga pangyayari sa kuwentong binubuod
impormasyon mula sa iba’t ibang batis ng kaalaman 5. Wastong gramatika, pagbabaybay, at bantas
para sa akademikong pagsusulat. 6. Isulat ang sangguniang ginamit
GAMIT O PANGANGAILANGAN SA PAGSULAT
Hakbang sa pagsulat ng sinopsis/buod
1. Wika
2. Paksa 1. Basahin ang buong seleksyon/akda at unawaing
3. Layunin mabuti hanggang makuha ang buong kaisipan
4. Pamamaraan ng pagsulat 2. Suriin at hanapin ang pangunahin at di-pangunahing
5. Kasanayang pampag-iisip kaisipan
6. Kaalaman sa wastong pamamaraan ng pagsulat 3. Habang nagbabasa, magtala o magbalangkas
7. Kasanayan sa paghabi ng buong sulatin 4. Isulat sa sariling pangungusap at huwag lagyan ng
KATANGIANG DAPAT TAGLAYIN NG AKADEMIKONG sariling opinyon o kuro-kuro ang isinusulat
PAGSULAT 5. Ihanay ang ideya ayon sa orihinal
6. Basahin ang unang ginawa, suriin, at kung mapapaikli
1. Obhetibo
ito nang hindi mababawasan ang kaisipan ay lalong
2. Pormal
mabisa ang sulatin
3. Maliwanag at organisado
4. May paninindigan 2. Bionote
5. may pananagutan - Ginagamit sa pagsulat ng personal profile ng isang
URI NG PAGSULAT tao
- Tala sa buhay ng isang tao na naglalaman ng buod
1. Malikahing pagsulat ( creative writing) ng kanyang academic career na madalas ay makikita
2. Teknikal na pagsulat ( technical writing ) o mababasa sa mga dyornal, aklat, abstrak ng mga
3. Propesyonal na pagsulat ( professional writing )
sulating papel, web sites, at iba pa (Duenas at
4. Dyornalistik na pagsulat ( journalistic writing )
Sanz,2012, sa aklat na Academic Writing for Health
5. Reperensiyal na pagsulat(referential writing )
Sciences)
6. Akademikong pagsulat ( academic writing )
- Ginagamit sa pagsulat ng resume,bio-data
- “Blog”
PPT 2 - Maipakilala ang sarili sa madla sa pamamagitn ng
pagbanggit ng mga personal na impormasyon
URI NG AKADEMIKONG SULATIN
tungkol sa sarili t maging ng mga nagawa o
1. Sinopsis/buod ginagawa sa buhay

Isang uri ng lagom na kalimitang ginagamit sa mga Mga dapat tandaan sa pagsulat ng bionote
akdang nasa tekstong naratibo tulad ng kuwento,
1. Maikli. Kung resume 200 salita
salaysay, nobela,dula,parabula,talumpati at iba pang
anyo ng panitikan 2. Magsimula sa pagbanggit ng mga personal na
impormasyon o detalye tungkol sa iyong buhay
Mga dapat tandaan sa pagsulat ng sinopsis/buod:
3. Ikatlong panauhan
1. Gumamit ng ikatlong panauhan
4. Simple ang pagkakasulat
2. Isulat batay sa tono ng pagkakasulat ng orihinal na
sipi 5. Basahin muli at isulat ang pinal na sipi
3. Kailangan mailahad o maisama ang mga

3. Memorandum, Adyenda, at Katitikan ng pulong
• MEMORANDUM
Isang kasulatang nagbibigay kabatiran tungkol sa
gagawing pulong o paalala tungkol sa isang mahalagang
impormasyon, gawain, tungkulin, o utos
Sulat ng pagpapaalala
Ayon kay Dr. Darwin Bargo ( 2014 )
Writing in the Discipline
- ang mga kilala at malalaking kompanya at mga
institusyon ay kalimitang gumagamit ng mga colored
stationery para sa kanilang memo.
Halimbawa:
• Puti- ginagamit sa mga pangkalahatang kautusan,
direktiba, o impormasyon
• Pink o rosas – ginagamit para sa request o order
na nanggagaling sa purchasing department
• Dilaw o luntian – ginagamit para sa mga memo na
nanggagaling sa marketing at accounting
department
Uri ng memorandum
1. Memorandum para sa Kahiligan
2. Memorandum para sa Kabatiran
3. Memorandum para sa Pagtugon
• ADYENDA
Nagtatakda ng mga paksang tatalakayin sa pulong
Hakbang sa pagsulat ng Adyenda:
1. Magpadala ng memo
2. Ilahad ang mga kailagang lagda ng mga dadalo
3. Gumawa ng balangkas ng mga tatalakayin
4. Ipadala ang sipi ng adyenda
5. Sundin ang nasabing adyenda sa pagsasagawa
ng pulong
Mga dapat tandaan sa paggamit ng adyenda
12 stem c filipino reviewer by taty
1. Tiyaking ang bawat dadalo sa pulong ay nakatanggap
ng sipi ng adyenda
2. Talakayin sa unang bahagi ng pulong ang higit na
mahahalagang paksa
3. Manatili sa iskedyul ng agenda ngunit maging flexible
kung kinakailangan
4. Magsimula at magwakas sa itinakdang oras
nanakalagay sa adyenda
5. Ihand ang mga kakailanganing dokumento kasama ng
adyenda
• KATITIKAN NG PULONG
Opisyal na tala ng isang pulong
Pormal ,obhetibo,at komprehensibo o nagtataglay ng
mga mahahalagang detalye na tinalakay sa pulong
Nagsisilbing legal na kasulatan ng samahan,
kompanya,organisasyon
Mahahalagang bahagi ng katitikan ng pulong
1. Heading
2. Mga kalahok o dumalo
3. Pagbasa at pagpapatibay ng nagdaang katitikan
ng pulong
4. Action items o usaping napagkasunduan
5. Pabalita o patalastas
6. Iskedyul ng susunod na pulong
7. Pagtatapos
8. Lagda
Mga dapat gawin ng naatasang kumuha ng katitikan ng
pulong:
1. Hangga’t maaari ay hindi participant sa nasabing
pulong
2. Umupo malapit sa tagapanguna/presider ng pulong
3. May sipi ng mga pangalan ng mga dadalo sa pulong
4. Handa sa mga sipi ng adyenda at katitikan ng
nakaraang pulong

5. Nakapokus o nakatuon lamang sa nakatalang adyenda
6. Tiyaking ang katitikan ng pulong na ginagawa ay
nagtataglay ng tumpak at kumpletong heading
7. Gumamit ng recorder kung kinakailangan
8. Itala ang mga mosyon o pormal na suhestyon nang
maayos
9. Itala ang lahat ng paksa at isyung napagdesisyunan ng
koponan
10. Isulat o isaayos agad ang mga datos ng katitikan
pagkatapos ng pulong
Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Katitikan ng Pulong (
Dawn Rosenberg Mckay, editor at may-akda ng The
Everything Practice Interview Book at The Everything
Get-a-job Book)
BAGO ANG PULONG
• Magpasiya kung anong paraan ng pagtatala ng
katitikan ang gagamitin: bolpen at papel, laptop,
recorder
• Tiyakin na ang mga gagamitin ay nasa maayos na
kondisyon
• Gamitin ang adyenda para gawin nang maaga ang
outline o balangkas ng katitikan ng pulong
HABANG ISINASAGAWA ANG PULONG
➢ Ipaikot ang listahan ng mga taong kasama sa pulong
at hayaang lagdaan ito ng bawat isa
➢ Sikaping makilala kung sino ang bawat isa upang
maging madali para sa iyo na matukoy kung sino ang
nagsasalit sa oras ng pulong
➢ Itala kung anong oras nagsimula ang pulong
➢ Itala ang mga mahahalagang idey o puntos
➢ Itala ang mosyon o suhestyon, maging ang pangalan
ng taong nagbanggit nito
➢ Itala at bigyan ng pansin ang mga mosyong
pagbobotohan o pagdedesisyunan pa sa susunod na
pulong
➢ Itala kung anong oras natapos ang pulong
PAGKATAPOS NG PULONG
12 stem c filipino reviewer by taty
o gawin agad ang katitikan ng pulong pagkatapos
na pagkatapos habang sariwa pa sa isip ang
lahat ng tinalakay
o Huwag kalimutang itala ang pangalan ng
samahan o organisasyon, komite, uri ng
pulong( kung lingguhang pulong, buwanan ) at
maging ang layunin
o itala kung anong oras nagsimula at natapos
isama sa listahan ang mga dumalo at nanguna
sa pagpapadaloy ng pulong
o basahing muli ang katitikan ng pulong bago
tuluyang ipasa sa kinauukulan
o para sa huling pagwawasto nito
o Ipasa ang sipi ng katitikan ng pulong sa
kinauukulan o sa taong nanguna sa
pagpapadaloy nito.
Tatlong istilo ng pagsusulat ng katitikan ng pulong:
1. Ulat ng Katitikan- ang lahat ng detalyeng napag-
usapan sa pulong ay nakatala.Maging ang pangalan ng
taong nagsalita o tumalakay ng paksa
2. Salaysay ng Katitikan – isinasalaysay lamang ang mga
mahahalagang detalye ng pulong
3. Resolusyon ng Katitikan – nakasaad lamang ang mga
isyung napagkasunduan. Hindi nakatala ang pangalan ng
mga taong tumalakay at maging ang mga sumang-ayon
dito
PPT 3
Ang Pagsulat ba ay maituturing na pisikal at mental
na gawain? Bakit?
Pisikal
Sa paggamit ng:
> mata
> kamay
Mental
isang ehersisyo ng pagsasatitik ng mga ideya
 12 stem c filipino reviewer by taty

Ayon kay Royo ( 2001 )

Sa pagsulat ay naipaparating ang ating mga
> mithiin
> pangarap
> damdamin
> bungang-isip mga agam-agam

TANDAAN:

Ang pag-iisip at pagsusulat ay kakambal ng utak,

gayundin naman ang kalidad ng pagsulat ay hindi
matatamo kung walang kalidad ang pag-iisip

Ang Pagsulat ay:

> isang paglalakbay ng isip
> paghubog ng damdamin at isipan ng tao

Bakit mahalagang malinang at mahubog sa mga

mag-aaral ang kasanayan sa pagsulat?