Filipino sa Piling Larangan

KASANAYANG AKADEMYA MAPANURING PAG-IISIP

 Pagbasa
 Panonood
 Pakikinig
 Pagsasalita
 Pagsulat
KASANAYANG DI-AKADEMIKO
 Common Sense
 Karanasan
 Kasanayan
CUMMINS (1979)
 Di-Akademiko
 Ordinaryo, Pang-araw-araw
 Basic Interpersonal
Communication Skills (BICS)
 Praktikal, Personal, at Impormal
 Akademiko
 Pang-eskwelahan, Pangkolehiyo
 Cognitive Academic Language
Proficiency (CALP)
 Pormal at Intelektuwal
ESTRUKTURA NG TEKSTONG AKADEMIKO
A. Deskripsyon ng Paksa
Depinisyon, paglilinaw, at
pagpapaliwanag
B. Problema at Solusyon – Pagtukoy sa
tema ng teksto at ang punto at layunin
ng paksa
C. Pagkakasunod-sunod
Kronolohikal (panahon o hierarkikal
(ideya)
D. Sanhi at Bunga – Ebidensya at
katuwiran sa teksto
E. Pagkokompara – Pagkakapareho o
pagkakaiba ng datos
F. Aplikasyon – Tunay na nagaganap sa
buhay
AKADEMIA
 Academie (Pranses)
 Academia (Latin)
 Academeia (Griyego)
 Academos (Baybayin ng Griyego)
 Layunin: ISULONG, PALAWAKIN,
PALALIMIN ang kaalaman at kasanayang
pangkaisipan.
 Dahilan: Mapanatili ang mataas na
pamantayan ng particular na larangan.
 Paggamit ng Kaalaman, Kakayahan,
Pagpapahalaga, at Talino sa pagharap sa
hamon.
AKADEMIKO
 Academique (Pranses)
 Academicus (Medieval Latin > ika-16 na
siglo)
 Nagbibigay-tuon sa pagbasa, pagsulat, at
pag-aaral; kaiba sa praktikal o teknikal na
Gawain.
AKADEMIKO
 Layunin: Magbigay ng
ideya/impormasyon.
 Batayan: Obserbasyon, Pananaliksik,
Pagbasa
 Audience: Iskolar, Mag-aaral, Guro
 Organisasyon: Planado, May
pagkakasunod-sunod ang estruktura,
Magkakaugnay ang ideya
 Pananaw: Obhetibo, Tumutukoy sa
facts/ideya, Pangatlong Panauhan
DI-AKADEMIKO
–
 Layunin: Magbigay ng sariling opinion.
 Batayan: Karanasa, Pamilya, at
Komunidad
 Audience: Publiko
 Organisasyon: Hindi malinaw na
– estruktura at hindi kailangang
magkakaugnay ang ideya.
 Pananaw: Subhetibo, Tumutukoy sa
sariling opinion / pamilya / komunidad.
Una at Pangalawang Panauhan
ESTRUKTURA NG TEKSTONG AKADEMIKO:
AYON SA LAYUNIN
 Tesis – May pinapatunayan
 Problema – Isyu at posibilidad
 Factual Report – Isang ulat na walang
pinapanigan
BABASAHIN: AYON SA KURSO
 Sining – Akdang Pansining, Rebyu ng
Akdang Pansining
 Pisika – Resulta ng Eksperimento,
Siyentipikong Report
 Sikolohiya – Eksperimento sa
Laboratory, Case Study, Siyentipikong
Report, Teksto sa Kolehiyo

1
 Panitikan – Tekstong Pampanitikan,
Artikulo ng Panunuring Pampanitikan
 Pamamahayag – Artikulo sa Diyaryo,
Balita/Report, Interbyu, Programa,
Editoryal, Datos
 Linguistika – Analisis ng Grammar,
Pag-aaral ng Diskyunaryo/Bokabularyo
 Antropolohiya – Case Study sa
komunidad, Artikulo/Libro ng Pag-aaral
sa isang Pangkat-Etniko
MAPANURING PAGBASA:
MGA ESTRATEHIYA
 Maingat – Usisain, busisiin, at suriin
ang mga ebidensya kung gaano kalohikal
ang teksto.
 Aktibo – Pagtala at anotasyon upang
maging malinaw ang pahayag. Pati ang
pagtatanong.
 Replektibo – Naiuugnay sa kaalaman at
sariling karanasan.
 Maparaan – Paggamit ng estratehiya:
 Pre-viewing/Pre-reading – 
Pagtingin sa Pabalat, likod ng
Pabalat (impormasyon)
 Skimming – Pagtingin sa
pangunahin bahagi
 Brainstorming – Talakayan ng
grupo upang makapagbigay ng input
ang miyembro.
METAKOGNITIBONG PAGBASA TUNGO SA
MAPANURING PAGBASA AT MAMBABASA
 Tradisyunal na Pananaw – Nasa
teksto ang lahat ng impormasyon. [Teksto
lamang]
 Pananaw na Kognitibo – Interaksyon
ng mambabasa. Bumubuo ng hipotesis,
sinusuri ang pahayag, at nagbibigay
interpretasyon sa datos. [Kaalaman at
Estratehiya lamang]
 Metakognitibong Pananaw – Tuloy-tuloy, at makinis na daloy ng ideya;
KAALAMAN, ESTRATEHIYA, at
TEKSTO ang gabay.
PROSESO NG METAKOGNITIBONG
PAGBASA
1.) Estratehiya – Ano ang layunin sa
pagbasa ng teksto?
2.) Tukuyin ang Paksang Pangungusap
– Matatagpuan kadalansan sa
introduksyon.
3.) Linawin, bigyang-tuon, at balik-
balikan ang layuning nais ng may-
akda – Ano ang pinapatunayan?
4.) Piliin, busisiin, at basahing mabuti
ang mga detalye/ebidensya – Angkop
/ Kapanipaniwala / Mapagkatiwala
2
5.) Suriin ang paraan ng pagkakasulat
– Organisado, may estilo, usaping
kontradiksyon
6.) Alamin ang gamit ng wika.
7.) Gumawa ng tuloy-tuloy na
prediksyon.
8.) Pagsikapang gawan ng buod.
9.) Gumawa ng ebalwasyon o
kongklusyon.
KATANGIAN NG MAPANURING PAGSUSULAT
 Layunin: Hamon sa konsepto/katwiran
 Tono: IMPERSONAL
 Batayan ng Datos:
 Obhetibo – Pananaliksik; Walang
kinikilingan
 Katotohanan – Tunay na nangyari;
Kailangan ng pruweba/ebidensya
 Balangkas ng Kaisipan
(Framework): Ideyang gusting
patunayan; pagpapaunlad ng argumento
 Perkspektiba: Bagong perspektiba
Target na Mambabasa: Diskursyon
komunidad
ESTRUKTURA AT PROSESO NG
MAPANURING PAGSULAT
1.) Introduksiyon – Tesis o pokus ng pag-
aaral.
 Mahalagang Puntos:
a. Patunay bilang
Pokus/Tesis ng Pag-aaral:
Fact/Opinion, Sanhi at Bunga,
Halaga, Solusyon at Patakaran
b. Paksang Pangungusap –
Nagpapalabas ng argumento at
batayan ng datos.
c. Atensyon sa Simula:
Tanong, Depinisyon,
Impormasyon/Pigura, Sipi
2.) Katawan – (1) Pinauunlad, Organisado,
(2) Malinaw at lohikal ang talata; (3)
Kaayusan ng Talata; (4) Pagbuo ng
Pangunguasap; (5) Paggamit ng angkop
na salita; (6) Pagpapaunlad ng Talata
3.) Konklusyon – Pagbubuod, pagrebyu,
paghahawig (paraphrase), paghamon, o
pagmungkahi/resolusyon.
ETIKA AT PAGPAPAHALAGA SA AKADEMYA
 Etika – Galing sa salitang griyego na
ethos na nangangahulugang “karakter”.
 Ethos – Galing sa salitang ugat na
ethicos na nangangahulugang “moral
na karakter.”
  Hindi ginamitan ng sariling mga
CHARLES NEWTON salita ang mga akdang binuod.
 Ang etika ay tumutugon sa mahalagang 3.) Paghuhuwad ng mga Datos
tanong ng moralidad, konsepto ng  Imbensyon ng Datos
tama at mali, mabuti at masama,  Sadyang di paglagay ng mga Datos
pagpapahalaga at pagbabalewala,  Pagbabago o Modipikasyon ng
pagtanggap at hindi pagtanggap ng Datos
lipunan. 4.) Pagbili ng mga papel o pananaliksik sa
mga lugar ng ilang tindahan sa Metro
GAWAING KAUGNAY NG ETIKA Manila at lagyan ng pangalan saka
ipapasa sa guro.
 Respeto sa kapwa.
5.) Pagsubscribe upang bumili ng artikulo o
 Respeto sa awtoridad.
pagkopya sa mga webstie at ipapasa sa
 Respeto sa nakatatanda, bata, mga guro.
kababaihan, at iba pa. 6.) Pagpapagawa o pagpapabayad sa iba
GAWAING KAUGNAY NG ETIKA SA PILIPINAS upang gawan ng ipapasa sa guro. Ang
(CONSTANTINO & ZAFRA, 2016) gawing ito ay isang gawain ng isang
pandaraya.
 Pagmamano
MGA PAGPAPAHALAGANG INTELEKTWAL AT
 Paggamit ng “po” at “opo” MORAL SA AKADEMYA
 Paghalik sa pisngi
 Pagtawag ng apong o nanay o tatay o ate o A. Kababaang Loob – Huwag angkinin ang
kuya, at iba pa sa mga kamag-anak hindi sa iyo at aminin na hindi sayo ang
 Pagmamano sa Pari matapos ang misa mga ideya o datos.
 Pagmamano sa mga Guro B. Lakas ng loob na harapin at tanggapin ang
ideyang humahamon sa sariling ideya at
PAGPAPAHALAGA [VALUES] pangatwiranan ito.
(CONSTANTINO & ZAFRA, 2016) C. Pakikiisa at Pag-unawa sa karanasan at
kalikasan ng iba – Paggamit ng politically
 Ang mga istandard o batayan, mga ideyal correct na mga salita upang maiwasan
at gawi at mga institusyon gaya ng ang insult at pananakit ng damdamin.
simbahan, pamilya, paaralan, at negosyo. D. Integridad – Pinapahalagahan ang
Ito ay nakatutulong sa pagbabalanse ng katapatan kaugnay ng paraan ng
desisyon. pagkuha, paggamit, at interpretasyon ng
mga datos.
PAGPAPAHALAGANG FILIPINO E. Pagsisikhay – Hindi basta sumusuko sa
1.) Pagmamahal at Katapatan sa Pamilya gitna ng mga pagsubok. Paggamit ng iba’t
2.) Pagpapahalaga sa Edukasyon ibang pamamaraan upang makakuha ng
3.) Hiya o Kahihiyan datos de legal at tapat na paraan.
4.) Pagiging Maparaan F. Paniniwala sa Katuwiran
5.) Pagkamalikhain G. Pagkamakatarungan, katapatan, at
6.) Sikap at Tiyaga pagsunod sa mga alituntunin, may
7.) Utang na Loob matuwid at karampatang pagpapahalaga
8.) Pakikisama sa tao, katuwiran, ideya, at mga Gawain.
9.) Bahala na H. Kamalayang Mapanuri – Pagpapahalaga
10.) Pakikipagkapuwa sa papel ng tao bilang tagapagpaganap
(tagapagpagalaw at actor).
ETIKA AT PAGPAPAHALAGA SA PAGSULAT I. Pag-aatubili – Hindi kailangan madaliin
SA AKADEMIYA kundi bigyan ng sapat na panahong
manaliksik at magsiyasat.
1.) Copyright – Intellectual Property J. Hiya – Ayon kay Dr. De Castro (1998), ito
Code of the Philippines 0 Republic ang mekanismo ng indibidwal at lipunan
Act 8293 upang mapagtugma ang kani-kanilang
2.) Plagiarism mga kalooban… Ang gabay ng indibidwal
 Hindi pagbanggit sa may-akda ng upang maiangkop niya ang kanyang
bahaging sinipi at kinuhanan ng kaisipan sa agos ng panlipunang
ideya. kamalayan.
 Hindi paglagay ng panipi sa hiniram
na direktang salita o pahayag.

3
 PAGSULAT TALUMPATI
(AYON SA PINOY COLLECTION)
 Isang pagpapahayag ng kaalamang
kailanman ay hindi maglalaho sa isipan  Ay isang sining ng pagpapahayag ng
ng mga bumabasa at babasa sapagkat ito kaisipan o opinion ng isang tao tungkol sa
ay maaaring pasalin-salin sa bawat isang paksa na ipinababatid sa
panahon. (Mabelin, 2012) pamamagitan ng pagsasalita sa
entablado.
ABSTRAK  Layon nitong magbigay ng kaalaman o
impormasyon, tumugon, humikayat,
 Isang buod ng pananaliksik, tesis, mangatwiran, at maglahad ng isang
artikulo, disertasyon, rebuy, proceedings, paniniwala.
at papel pananaliksik na naisumite sa  Isa rin itong uri ng komunikasyong
komperensya at iba pang gawain ng may pampubliko kung saan ang isang paksa ay
kaugnay sa disiplina upang mabilis na ipinapaliwanag at binibigkas sa harapan
matukoy ang layunin ng teksto. ng tagapakinig.
ELEMENTO/BAHAGI NG SULATING AKADEMIKO
TATLONG YUGTO SA PAGSULAT NG
1.) Pamagat TALUMPATI
2.) Introduksyon o Panimula
3.) Kaugnay na Literatura 1.) PAGHAHANDA
4.) Metodolohiya
5.) Resulta A. Layunin ng Okasyon – Dapat
6.) Konklusyon malaman ng mananalumpati ang okasyon
na kanyang pagbibigyan ng pahayag
KATANGIAN NG MAHUSAY NA ABSTRAK upang maiakma ang sasabihin.
B. Layunin ng Tagapagtalumpati –
 Binubuo ng 200-250 na salita Dapat malaman ng mananalumpati ang
 Gumagamit ng mga simpleng kanyang layunin. Siya ay maaaring
pangungusap magbigay ng pahayag, magbigay ng
 Walang impormasyong hindi nabanggit impormasyon, magpahayag ng datos, o
sa papel magbigay ng inspirasyon sa madla. Kung
 Nauunawaan ng target na mambabasa siya ang pangunahing tagapagsalita,
dapat tiyakin na maisentro niya ang
SINOPSIS O BUOD talumpati sa tema.
C. Manonood – Dapat na malaman ang uri
 Isang uri ng lagom na kalimitang ng manonood upang maisaalang-alang
ginagamit sa mga akdang nasa tekstong ang istilo na gagawin o paghahanda.
naratibo tulad ng: Maaaring ito ay mga mag-aaral, guro,
 Kwento magulang, kawani ng barangay, opisyal
 Salaysay ng gobyerno, karaniwang mamamayan o
 Nobela mga propesyonal. Dapat na malaman ang
 Dula edad, kasarian, at estado sa buhay ng mga
 Parabola tagapakinig.
 Talumpati D. Tagpuan ng Talumpati – Kabilang
dito ang kondisyon ng lugar (loob/labas,
BANGHAY entablado/lupa, malamig/mainit) at ang
mga kagamitan (projector, kompyuter,
Tagpuan Istorya Tauhan audio player, blackboard). Kabilang din
ang daloy at oras ng programa.

2.) PANANALIKSIK
Problema Solusyon
A. Pagbuo ng Plano – Dapat na malaman
BIONOTE
ang paksa o tema ng okasyon. Ilista ang
mga estratehiya sa pagdedebelop ng tema
 Maituturing ding isang uri ng lagom na
at piliin ang pinakaangkop sa mga
ginagamit sa pagsulat ng personal profile
manonood, okasyon, tema, at layunin
ng isang tao.
nito.

4
B. Pagtitipon ng Materyal – Tipunin ang
mga materyales, datos, at mahahalagang
impormasyon sa mas medaling pagsulat
ng talumpati. Ang mga materyales na
gagamitin ay maaaring nakalimbag
(aklat, artikulo, panitikan) o di-
nakalimbag (panayam, kwento) o audio-
visual (pelikula, musika, larawan).
C. Pagsulat ng Balangkas – Ipangkat ang
mga materyales upang magin organisado
ang pagbuo at pagsulat. Sa pagsulat ng
balangkas nakikita ng manunulat kung
kulang o sapat na ang mga datos na
kanyang nakalap.
3.) PAGSULAT
A. Sumulat gamit ang Wikang
Pabigkas – Ang gagawing pagsulat ay
parang nakikipag-usap sa iyong mga
tagapakinig.
B. Sumulat sa Simpleng Estilo – Iwasan
ang mahahabang pangungusap na hindi
na masabayan ng mga tagapakinig.
Iwasan ang teknikal na salita at gumamit
ng mga abstraktong salita lamang.
Mainam kung ang mga salita ay
gumuguhit ng imahe sa mga tagapakinig.
C. Gumamit ng estratehiya
kumbensyon ng pagpapahayag sa
pagbigkas
 Paggamit ng tayutay
 Paggamit ng kwento
 Pagbibiro
 Paggamit ng konkretong halimbawa
 Paggamit ng paralelismo
 Paggamit ng mga salitang
pantransisyon sa talata
 Pagbibigay ng 3 halimbawa para
maipaliwanag ang ideya
D. Gumamit ng angkop na mga
salitang pantransisyon – Dapat na
bigyan ng hudyat ang talumpati tulad ng
mga sumusunod:
 Una
 Ikalawa
 Ikatlo
 Sa simula
 Sa katapusan
 Pagkatapos
 Kasunod nito
 ATBP.
E. Huwag piliting isulat agad ang
simula at katapusan ng talumpati.
Ang introduksyon ay maaaring
maglaman ng alinman:
 Sipi mula sa akdang pampanitikan
 Anekdota
 Pagbanggit ng paksa/tema at
pagpapaliwanag ng mga susing
konsepto nito
 Pag-iisa-isa sa mga layunin
 Pagtatanong sa tagapakinig
Ang konklusyon ay maaaring maglaman
ng alinman:
 Sipi mula sa isang akdang
pampanitikan o anekdota na
magbibigay-diin sa nilinang na
ideya
 Paglalagom sa mga pangunahing
ideyang dinebelop
 Pagrerebyu sa mga layunin at paano
ito natamo
 Panawagan sa tagapakinig na
gumawa ng pagkilos
PAGREREBISA NG TALUMPATI
1.) Paulit-ulit na pagbasa – Ulit-ulitin ang
pagbasa sa unang draft/borador.
Kailangang matiyak na madulas ang
pagbigkas ng mga salita at pangungusap.
Kung may problema sa pagbigkas ng
tunog (i.e. tunog /s/ o tunog /r/) ay
iwasan ito.
at 2.) Pag-ayon ng estilo ng nakasulat na
talumpati sa paraang pabigkas –
Pakinggan kung may musika/ritmo ang
bagsak ng mga pahayag na nagagawa sa
pag-iiba-iba ang mahahaba at maiikling
pangungusap. Ilagay sa dulo ng
pangungusap ang mga makabuluhang
salita na nais bigyang-diin.
Tiyakin ang haba o tagal ng pagbabasa na
aayon sa itinakdang oras. Gawing mas
maikli nang kaunti kumpara sa ibinigay
na oras.
Panayam/Lektura 45-50 Mins.
Presentasyon ng papel
20-25 Mins.
sa isang kumperensya
Susing Panayam 18-22 Mins.
Pagpapakilala sa
3-4 Mins.
panauhing pandangal
Talumpati para sa isang
5-7 Mins.
Seremonya
PARTE/GINAGAMIT SA/NG ISANG SULATIN
1.) Wika – Dapat ay may interaksyon ang
mambabasa at sa binbasa
 Kaalaman
 Kaisipan
 Damdamin
 Karanasan
 Impormasyon
5
2.) Paksa – Nagbibigay ng tiyak na tema para
sa sulatin
3.) Layunin – Gabay para sa mga taga-basa.
Dapat ay matutunan ng mambabasa. Ang
sulatin ay di-epektibo kung ang layunin ay
hindi nakamit.
4.) Pamamaraan ng Pagsulat
 Pamamaraang Impormatibo
 Pamamaraang Ekspresibo
 Pamamaraang Naratibo
 Pamamaraang Deskriptibo
 Pamamaraang Argumentatibo
5.) Kasanayang Pampag-iisip – Kakayahang
mag-analisa upang masuri ang mga datos
6.) Kaalaman sa Wastong Pamamaraan ng
Pagsulat – Dapat ding isaalang-alang ang
sapat na kaalaman sa wika at retorika.
7.) Kasanayan sa Paghahabi ng Buong
Sulatin – Paglatag ng kaisipan at
impormasyon mula sa panimula
hanggang wakas.

AGENDA

 Isang dokumento na naglalaman ng

listahan ng mga pag-uusap na dapat
talakayin sa isang pagpupulong.

KONSIDERASYON SA PAGBUO NG AGENDA

 Saloobin ng kasamahan at ang nais nilang

matalakay.
 Paksang mahalaga sa buong grupo o
organisasyon.
 Layunin ng bawat paksa.
 Oras na ilalaan sa bawat paksa.

ANG PULONG

 Pagpupulong o pagtitipon ng dalawa o

higit pang indibidwal upang pag-usapan
ang mga bagay-bagay sa pangkalahatang
kapakanan ng organisasyon o grupong
kinabibilangan.

KATITIKAN SA PULONG

 Ang dokumentong nagtatala ng

mahalagang diskrusyon at desisyon.
Ibinabatay ito sa agendang inihanda ng
“tagapangulo ng lupon”.

WALSH (1995)

 The Meeting Manual

LAYUNIN NG AGENDA

 Bigyan ng ideya ang mga kalahok sa mga

paksang tatalakayin at sa mga usaping
nangangailangan ng atensiyon.