Quản trị kinh doanh toàn cầu GV: TS.

Đinh Công Khải

Uber: Going Global from Day One

Uber, một công ty kinh doanh xe taxi công nghệ (ride-for-hire) đang gây tranh cãi có trụ sở ở
San Francisco, đã làm một cú ngoạn mục làm gián đoạn hoạt động kinh doanh của các hãng taxi
truyền thống. Từ một khởi đầu vững chắc vào năm 2009, hoạt động kinh doanh của công ty đã lan
rộng rất nhanh trên toàn cầu. Chiến lược của Uber là tập trung vào các khu vực đô thị lớn, phức hợp
trên toàn thế giới. Chiến lược này cho đến nay đã đưa Uber đến khoảng 600 thành phố tại hơn 80
quốc gia. Người ta đồn rằng công ty tư nhân này đã tạo ra doanh thu hàng năm khoảng 10 tỷ đô la.
Cốt lõi trong hoạt động kinh doanh của Uber là một ứng dụng (app) trên điện thoại thông minh
cho phép khách hàng có thể gọi một chuyến taxi một cách thoải mái tại nhà riêng, một nhà hàng hoặc
một ghế ở quầy bar. Ứng dụng hiển thị ô tô đang có trong khu vực, thông báo cho người đi khi xe ô
tô đang trên đường đến, và theo dõi tiến trình của xe trên màn hình bằng công nghệ bản đồ GPS.
Người đi thanh toán qua ứng dụng (app) bằng thẻ tín dụng, vì vậy không cần phải trả bằng tiền mặt.
Tài xế hưởng 80 phần trăm phí và Uber hưởng 20 phần trăm. Giá cho chuyến đi được xác định bởi
Uber bằng cách sử dụng một thuật toán xác định giá để kết nối giữa cầu về chuyến đi với cung xe ô
tô trên đường. Do đó, nếu cầu vượt quá cung, giá cho một chuyến đi sẽ tăng lên, điều này thúc đẩy
người có xe tham gia cung ứng dịch vụ. Uber không sở hữu bất kỳ chiếc xe hơi nào. Tài xế của nó là
những đối tác độc lập với xe riêng của họ. Trên thực tế, Uber là một phiên bản thế kỷ XXI của một
công ty điều phối taxi vô tuyến kiểu cũ. Điều thú vị là những người sáng lập Uber đã có ý tưởng cho
dịch vụ dựa trên ứng dụng vào một đêm tuyết rơi ở Paris khi họ không thể tìm thấy một chiếc taxi.
Trong lịch sử, các thị trường taxi trên toàn cầu đã được quản lý chặt chẽ bởi chính quyền đô thị
với các quy định. Mục đích của các quy định này thường bao gồm: (1) hạn chế nguồn cung taxi để
thúc đẩy nhu cầu đối với các hình thức giao thông công cộng, (2) hạn chế cung taxi để giảm ùn tắc
giao thông, (3) đảm bảo sự an toàn của người đi xe bằng cách chỉ cho phép các xe taxi đã được cấp
phép tham gia vận chuyển hành khách, (4) đảm bảo rằng giá được tính là “công bằng,” và (5) đảm
bảo tỷ suất sinh lợi hợp lý cho chủ sở hữu xe taxi được cấp phép.
Trên thực tế, những hạn chế phổ biến đối với cung xe taxi được cấp phép đã tạo ra sự thiếu hụt
ở nhiều thành phố, khiến việc tìm kiếm một chiếc taxi trở nên khó khăn, đặc biệt là vào những thời
điểm đông đúc. Ở New York, số lượng taxi được cấp phép hầu như không tăng từ 11.787 vào năm
1945 lên đến 13.587 vào năm 2017, mặc dù dân số đã tăng lên đáng kể. Ở Paris, số lượng được cấp
phép là 14.000 vào năm 1937 và chỉ tăng lên 17.137 vào năm 2017, mặc dù cả dân số và số lượng du
khách đến thành phố đã tăng lên rất nhiều. Số lượng taxi ở Milan bị đóng băng từ năm 1974 đến năm
2014, mặc dù Milan có tỷ số taxi trên cư dân thuộc một trong những mức thấp nhất đối với bất kỳ
thành phố lớn nào. Bất cứ khi nào chính quyền đô thị cố gắng tăng số lượng taxi trong thành phố, họ
thường vấp phải sự phản kháng mạnh mẽ của các hãng taxi truyền thống đã thành lập. Khi người Pháp
cố gắng tăng số lượng taxi ở Paris vào năm 2007, một cuộc đình công của các công nhân giao thông
vận tải đã đóng cửa thành phố và buộc chính phủ phải lùi bước.
Chiến lược của Uber là phá vỡ các quy định này, thiết lập dịch vụ của mình trước tiên và sau đó
chống lại nỗ lực của các cơ quan quản lý nhằm đóng cửa dịch vụ. Theo đuổi chiến lược này, Uber
thường sử dụng mạng xã hội để tranh thủ sự ủng hộ của những người lái xe, khiến họ gây áp lực buộc
chính quyền địa phương phải thay đổi quy định của họ và cho phép Uber tiếp tục cung cấp dịch vụ
của mình. Ở nhiều thành phố, chiến lược này đã phát huy tác dụng, ngay cả khi đối mặt với phản đối
từ các công ty taxi truyền thống và tài xế của họ. Ví dụ ở London, khi tài xế taxi truyền thống đình

1
Quản trị kinh doanh toàn cầu GV: TS. Đinh Công Khải

công để gây áp lực cho chính phủ hạn chế Uber, Uber đã báo cáo tăng lượt tải ứng dụng của nó và
hàng nghìn tài xế mới đăng ký vào Uber.
Tuy nhiên, chiến lược đối đầu này không phải lúc nào cũng hiệu quả. Chính quyền Vancouver,
Canada, đã phản ứng trước việc Uber xâm nhập trái phép bằng cách cấm nó hoàn toàn. Chính quyền
địa phương ở Brussels ở Bỉ, Delhi ở Ấn Độ, và một loạt các thành phố khác trên toàn cầu cũng làm
tương tự. Ở Paris, chính phủ đã cố gắng hạn chế Uber bằng cách áp đặt một số hạn chế khiến Uber
khó kinh doanh ở đó. Để làm phức tạp vấn đề, các tài xế Uber ở Paris đã tổ chức thành công đoàn -
điều mà họ không thể làm trong Hoa Kỳ do họ có tư cách là pháp nhân độc lập. Họ đã đình công khi
Uber cố gắng hạ thấp phí chuyên chở. Các cuộc biểu tình tương tự của các tài xế Uber đã xảy ra ở các
thành phố khác. Nhìn chung, chúng ta có cảm giác rằng chiến lược bào mòn dần của Uber không phải
lúc nào cũng hoạt động hiệu quả, đặc biệt là bên ngoài của Hoa Kỳ, nơi người dân địa phương coi
Uber là một kẻ khởi nghiệp hỗn láo kiểu Mỹ ít chú ý đến luật pháp, phong tục và văn hóa của địa
phương. Uber cũng đang chứng kiến sự xuất hiện của các đối thủ địa phương trong một số quốc gia,
chẳng hạn như Ấn Độ và Trung Quốc, nơi các công ty khởi nghiệp sử dụng ứng dụng điện thoại thông
minh và mô hình kinh doanh tương tự như Uber đang đạt được sức hút ngày càng cao. Tại Trung
Quốc, đối thủ địa phương Didi Kuaidi đã huy động được 4 tỷ đô la vốn đầu tư mạo hiểm và tuyên bố
rằng sẽ sớm nó sẽ hoạt động tại hơn 400 thành phố ở Trung Quốc. Didi đã chiếm 90% thị phần ở Bắc
Kinh, nơi công ty có hơn 1 triệu yêu cầu đi xe mỗi ngày.
Nguồn:
Brad Stone, “The $99 Billion Idea: How Uber and Airbnb Fought City Hall, Won Over the
People, Outlasted Rivals, and Figured Out the Sharing Economy,” Bloomberg Business Week,
January 26, 2017; Adi Gaskell, “Study Explores the Impact of Uber on the Taxi Industry,” Forbes,
January 26, 2017; Alyson Shontel, “Uber Is Generating a Staggering Amount of Revenue,” Business
Insider, November 15, 2014; Carmel DeAmicic, “Leaked Doc: Uber Nears $2 Billion in Revenue,”
Recode, August 21, 2015; Kara Swisher, “Uber and Uber Man,” Vanity Fair, December 2014; Nitish
Kulkarni, “Uber Hits Roadblock in India after Being Denied Permission to Operate in Delhi,” Tech
Crunch, September 16, 2015; Brian Solomon, “Uber Seems to Be Getting Its Butt Kicked in China,”
Forbes, December 1, 2015.
Câu hỏi thảo luận tình huống
1. Những lợi ích mà taxi công nghệ đem lại trên thị trường là gì?
2. Có phải chính quyền các thành phố trên khắp thế giới đang làm trái ý công dân của họ hoặc
khách của họ, hoặc cả hai, bằng cách cấm Uber hoàn toàn không hoạt động hoặc hạn chế hoạt động
trong cộng đồng của họ? Lý do của họ là gì?
3. Chiến lược của Uber là phá vỡ các quy định này, thiết lập dịch vụ của mình trước, sau đó
chống lại nỗ lực của các cơ quan quản lý nhằm đóng cửa dịch vụ. Điều này đi cùng với câu nói trước
đây rằng "Làm trước, đặt câu hỏi sau." Đây có phải là cách tiếp cận kinh doanh khả thi trên toàn cầu
về lâu dài?
4. Các công ty như Uber, Lyft (một trong những đối thủ cạnh tranh chính của Uber) và Airbnb
(thị trường trực tuyến cho phép mọi người thuê hoặc cho thuê chỗ ở ngắn hạn) đang đổi mới trong
các lĩnh vực theo truyền thống là rất phức tạp và có quy định chặt chẽ. Mô hình kinh doanh của Uber
có thể được áp dụng trong các ngành khác trên toàn cầu hay trong các ngành liên quan đến lĩnh vực
hoạt động của các bạn hay không?