LUYỆN TẬP VĂN BẢN VIẾNG LĂNG BÁC

Đề 1: Mở đầu bài thơ tác giả Viễn Phương với giọng tâm tình “Con ở miền
Nam ra thăm lăng Bác”.

a. Hãy chép chính xác 3 câu thơ tiếp theo để hoàn chỉnh khổ thơ.

Trả lời:

Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác

Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng
b. Nêu hoàn cảnh sáng tác của bài thơ, hoàn cảnh đó có liên quan gì tới
nhà thơ.

Trả lời:

Hoàn cảnh sáng tác: Năm 1976, sau khi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước,
đất nước được độc lập thống nhất, lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng vừa được
khánh thành, tác giả ra miền Bắc, đây là lần đầu tác giả ra viếng lăng Bác.

Như vậy mọi cảm xúc chân thành, tha thiết nhất của nhà thơ được thể hiện xúc
động trong bài thơ.

c. Em hãy trình bày ngắn gọn mạch cảm xúc của bài thơ. Từ những hiểu
biết của em về bài thơ, hãy giải thích tác dụng của từ “thăm” trong câu
thơ và cụm từ “giấc ngủ bình yên”.

Trả lời:

Tác giả gói gọn trong một lời thông báo: “Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác”
nhưng lại gợi ra tâm trạng xúc động của những người từ miền Nam sau bao
nhiêu năm mong mỏi bây giờ được ra viếng lăng Bác.

Cách dùng từ xưng hô “con” gần gũi, thân thiết tình thân diễn ra tâm trạng
thăm cha sau nhiều năm mong mỏi. Tác giả sử dụng từ “thăm” để thay cho từ
viếng dù tiêu đề “Viếng lăng Bác”. Từ “thăm” là từ nói giảm nói tránh của tác
giả để giảm đi nỗi đau thương mất mát. Qua đây cũng gợi lên sự yêu thương,
kính mến của tác giả dành cho Bác.

c. Cho câu chủ đề sau: “Khổ thơ đầu tiên của bài Viếng lăng Bác diễn tả
những cảm xúc chân thành, xúc động của nhà thơ khi đến thăm lăng Bác”.

Hãy viết đoạn văn từ 10 – 12 câu theo phương thức tổng – phân – hợp để làm
sáng tỏ ý kiến đó. Đoạn văn có sử dụng phép thế và câu có thành phần phụ chú.

Trả lời:

Khổ thơ đầu tiên của bài Viếng lăng Bác diễn tả những cảm xúc chân thành,
xúc động của nhà thơ khi đến thăm lăng Bác. Câu thơ có tính thông báo “Con ở
miền Nam ra thăm lăng Bác” là lời nói chân thành, xúc động của một người
con khi từ miền Nam ra thăm lăng Bác. Tác giả dùng từ “thăm” để giảm nhẹ
nỗi đau mất mát và như để khẳng định Người còn mãi. Cách xưng hô thân mật
xưng con như người con về thăm cha, thăm nơi Bác nghỉ, nỗi đau như cố giấu
mà giọng thơ vẫn có những điều đau xót, ngậm ngùi. Hình ảnh gây ấn tượng
đầu tiên với Bác chính là hình ảnh hàng tre “xanh xanh”. Trong góc nhìn xúc
động của nhà thơ, hàng tre vừa có cái nhìn thực, vừa là hình ảnh ẩn dụ biểu
tượng cho sức sống kiên định, dũng cảm của dân tộc. Hình ảnh hàng tre “bão
táp mưa sa đứng thẳng hàng” giàu ý nghĩa liên tưởng, mang biểu tượng của
tâm hồn thanh cao, sự quật cường của người Việt.

d. Hãy tìm tên tác phẩm và tác giả cũng có nhà thơ mượn hình ảnh cây tre
để nói tới tình yêu thương, sự đoàn kết gắn bó của người Việt Nam.

Trả lời:

Hình ảnh cây tre cũng nói về sự yêu thương, đoàn kết của người Việt Nam: bài
thơ “Tre Việt Nam” của Nguyễn Duy.

Tác giả nhắc tới hình ảnh cây tre, mượn hình ảnh cây tre để nói tới tình yêu
thương và sự đoàn kết gắn bó của người Việt Nam.

Đề 2: Cho hai câu thơ sau:

Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng

Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ

- Hình ảnh mặt trời nào là ẩn dụ? Hãy phân tích ý nghĩa hình ảnh đó trong việc
thể hiện lòng tình cảm gì của tác giả.

Trả lời:

Hình ảnh ẩn dụ trong bài hình ảnh “mặt trời” – hình ảnh của Bác Hồ. Mặt trời
của thiên nhiên đem tới nguồn sáng, hạnh phúc soi đường cho toàn dân tộc.
Màu sắc “rất đỏ” làm cho câu thơ trở nên thật đẹp, tạo ấn tượng sâu sắc, nói lên
tư tưởng cách mạng, lòng yêu nước nồng nàn của Bác.

Tác giả xây dựng hình ảnh ẩn dụ để nói lên sự vĩ đại của Bác, thể hiện được sự
tôn trọng, kính mến của tác giả và toàn dân đối với Bác – vị lãnh tụ vĩ đại của
dân tộc ta.

Đề 3: Phân tích hai câu thơ:

Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ

Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân

Trả lời:

Hình ảnh “dòng người đi trong thương nhớ” là hình ảnh thực, còn hình ảnh
thực diễn tả hình ảnh những dòng người đi trong sự bồi hồi, xúc động trong
lòng nặng trĩu tiếc thương. Nhịp thơ như trầm xuống, nghẹn ngào.
Hình ảnh ẩn dụ “kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân” là hình ảnh đẹp,
sáng tạo của tác giả thể hiện tấm lòng thành kính của người dân với Bác.

“Bảy mươi chín mùa xuân” là hình ảnh hoán dụ mang ý nghĩa tượng trưng cho
số tuổi của Bác, hình ảnh về cuộc đời đẹp như những mùa xuân đã hòa nhập
vào mùa xuân độc lập, tự do của dân tộc.

Đề 4: Hãy viết đoạn văn thể phân tích khổ thơ sau:

Bác nằm trong giấc ngủ bình yên

Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim
Bác nằm trong lăng giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng trong dịu hiền

Trả lời:

Từ niềm biết ơn thành kính đã chuyển sang niềm xúc động nghẹn ngào khi tác
giả nhìn thấy Bác. Hình ảnh Bác với giấc ngủ bình yên, thanh thản giữa vầng
trăng sáng dịu hiền. Giữa vùng ánh sáng yên bình, trong lành đó, Người đang
ngủ giấc ngủ bình yên. Ánh sáng dịu nhẹ trong lăng gợi lên sự liên tưởng tới
vầng trăng thi vị trong tự nhiên, trong thơ của Bác. Những điều gần gũi, thân
thương trong cuộc sống của người thủa sinh thời. Nhưng trong lòng tác giả
không vì thế mà nguôi ngoai nỗi xót thương vì Người không còn nữa. “Vẫn
biết trời xanh là mãi mãi/ Mà sao nghe nhói ở trong tim”, tác giả Viễn Phương
thấy “nhói trong tim” nỗi đâu mất mát quá lớn, khi đất nước ngày độc lập
không có Bác hiện hữu, đây là sự rung cảm chân thành của nhà thơ. “Trời
xanh” là ẩn dụ cho hình ảnh của Người, tấm lòng của Người còn mãi trong trái
tim của dân tộc ta.

Đề 5: Hình ảnh cây tre trong khổ thơ cuối cùng của bài là sự lặp lại hình
ảnh cây tre trong khổ thơ đầu, em hãy cho biết sự lặp lại như vậy có ý
nghĩa gì?

Trả lời:

Hình ảnh cây tre cuối bài lặp lại theo cấu trúc đối ứng như một sự khẳng định
trung hiếu là phẩm chất cốt lõi của con người trong thời kì đất nước đi lên chủ
nghĩa xã hội. Đó cũng là ấn tượng sâu sắc của tác giả về hình ảnh hàng tre
quanh lăng Bác. Ở đây, hình ảnh cây tre đã mang nét nghĩa mới so với hình
ảnh cây tre ở khổ thơ thứ nhất. Trong phần mở đầu, hình ảnh hàng tre xuất hiện
với dáng đứng thẳng cho dù phải đương đầu với bão táp mưa sa. Thì tới cuối
bài thơ tác giả lại khao khát trở thành cây tre trung hiếu để có thể được đứng
canh gác cho Người, đây chính là ước nguyện chân thành, tha thiết của tác giả
Viễn Phương.
Đề 6: Có một tác phẩm cũng nhắc tới khát vọng muốn trở thành con chim,
trở thành nhành hoa, em hãy chép lại khổ thơ đó, nêu tên tác giả và nhan
đề.

Trả lời:

Tác phẩm “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải có nhắc tới hình ảnh con chim
và nhành hoa, trong khổ thơ:

Ta làm con chim hót

Ta làm một nhành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến

Khổ thơ này diễn tả khát vọng chân thành, giản dị của tác giả Thanh Hải, muốn
được đóng góp, cống hiến cho đời âm thanh, hương thơm vào cuộc sống kì
diệu, muôn màu muôn vẻ ngoài kia. Ở phần mở bài, tác giả phác họa hình ảnh
mùa xuân bằng chi tiết bông hoa và tiếng chim, tới khổ thơ thứ 4 hình ảnh con
chim, nhành hoa tạo sự đối ứng chặt chẽ về ý thơ.

Đề 7: Viết đoạn văn 12 câu theo phương thức quy nạp làm rõ cảm xúc lưu
luyến không muốn rời của tác giả đối với Bác. Đoạn văn có sử dụng câu
cảm thán và thành phần khởi ngữ.

Trả lời:

Mai về miền Nam thương trào nước mắt

Tâm trạng tiếc nuối lưu luyến của nhà thơ trong giây phút chia ly thật xúc
động, mãnh liệt. Dòng cảm xúc “thương trào nước mắt” được diễn tả giản dị
mà sâu lắng. Ước nguyện thành kính của nhà thơ được giãi bày qua khao khát:

Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác

Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây
Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này

Điệp từ “muốn làm” nhấn mạnh khao khát tới cháy bỏng, được ở cạnh, được
đứng canh giấc ngủ yên bình cho Bác đã thôi thúc nhà thơ muốn hóa thân
thành cảnh vật, sự sống xung quanh lăng Người. Tác giả vừa bộc lộ trực tiếp,
vừa bộc lộ gián tiếp tình cảm chân thành của nhà thơ. Điều đặc biệt là hình ảnh
cây tre được lặp lại trong khổ thơ cuối có nhiều nét mới. Hình ảnh cây tre lúc
này ẩn dụ cho lòng thành kính, sự trung thành với lý tưởng cách mạng và Bác.
“Cây tre trung hiếu” cũng chính là phẩm chất của con người Việt Nam, mãi
mãi kiên trung với Bác và lý tưởng cách mạng.

Đề 8: Nhận xét về giọng điệu của bài thơ và cho biết giọng điệu đó được
tạo nên từ những yếu tố nào và có quan hệ như thế nào với cảm xúc của
tác giả?
Trả lời:

Giọng điệu của bài thơ vừa trang nghiêm, sâu lắng vừa tha thiết, đau xót, tự
hào, thể hiện tâm trạng xúc động khi tác giả vào lăng viếng Bác.

Giọng điệu được tạo nên bởi nhiều yếu tố: thể thơ, nhịp điệu, từ ngữ, hình ảnh.
Thể thơ 8 chữ nhưng có đan xen những dòng thơ 7 chữ hoặc 9 chữ. Cách gieo
vần bằng, vần trắc.

Những vần bằng liên tiếp diễn tả dòng cảm xúc dâng trào, các vần trắc thể hiện
nỗi tiếc thương, đau xót.

Nhịp các khổ thơ nhìn chung là nhịp chậm, diễn tả sự trang nghiêm, thành
kính.

Riêng khổ cuối nhịp thơ nhanh hơn với điệp từ muốn làm được lặp lại ba lần,
thể hiện mong ước thiết tha và nỗi lòng lưu luyến của tác giả.

Đề 9
Có ý kiến cho rằng: Khổ thơ thứ nhất của bài thơ “Viếng lăng Bác” là những
cảm xúc bồi hồi xao xuyến của nhà thơ khi đến thăm lăng Bác”.
Hãy viết đoạn văn (10 - 12 câu) Tổng – phân – hợp để làm sáng tỏ ý kiến trên.
Đoạn văn có sử dụng khởi ngữ và thành phần biệt lập (gạch chân và chú thích)?
Hướng dẫn làm bài
Khổ thơ thứ nhất của bài thơ “Viếng lăng Bác” là những cảm xúc bồi hồi xao
xuyến của nhà thơ khi đến thăm lăng Bác. Mở đầu khổ thơ là một lời thông báo
ngắn gọn, giản dị nhưng chứa đựng biết bao điều sâu xa. Cách xưng hô gần gũi,
thân mật của tác giả khiến tình cảm trở nên ấm áp mà vẫn rất mực thành kính,
thiêng liêng. Với biện pháp nói giảm, nói tránh, tác giả dùng từ “thăm” thay cho
từ “viếng” đã khẳng định Bác vẫn còn mãi trong lòng dân tộc. Hình ảnh ẩn dụ
“hàng trê” biểu tượng cho sức sống bền bỉ, kiên cường, bất khuất của con
người, dân tộc Việt Nam. Dường như niềm xúc động và tự hào về đất nước, dân
tộc đã được nhà thơ bộc lộ trực tiếp qua từ cảm thán “Ôi”. Còn hàng tre, đó là
đại diện cho những con người ở mọi miền trên đất nước về đây sum vầy bên
Bác, trò chuyện và bảo vệ giấc ngủ cho Người. Chỉ với một khổ thơ ngắn, Viễn
Phương đã thể hiện những cảm xúc chân thành, thiêng liêng đối với Bác kính
yêu.
Đề 10
Trong bài thơ “Viếng lăng Bác”, Viễn Phương viết:
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ
Hình ảnh “mặt trời” nào là ẩn dụ? Hãy phân tích ý nghĩa hình ảnh ẩn dụ đó
trong việc thể hiện lòng ngưỡng mộ và biết ơn đối với Bác của tác giả?
Hướng dẫn làm bài
Hình ảnh “mặt trời trong lăng” là ẩn dụ. Đây là hình ảnh sáng tạo, độc đáo –
hình ảnh Bác Hồ. Giống như “mặt trời” , Bác Hồ cũng là nguồn sáng, nguồn
sức mạnh. “Mặt trời” – Bác Hồ soi đường dẫn lối cho sự nghiệp cách mạng giải
phóng dân tộc, giành độc lập tự do, thống nhất đất nước. “Mặt trời” – Bác Hồ
tỏa hơi ấm tình thương bao là trong lòng mỗi con người Việt Nam. Cách ví đó
vừa ca ngợi sự vĩ đại, công lao trời biển của Người vừa bộ lộ niềm tự hào của
Viễn Phương nói riêng và toàn dân tộc nói chung.
Đề 11
Cho khổ thơ:
Bác nằm trong giấc ngủ bình yên 
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền
Vẫn biết trời xanh là mãi mãi
Mà sao nghe nhói ở trong tim
1. Người ta thường nói nghe thấy âm thanh nhưng ở đây Viễn Phương lại viết
“Nghe nhói ở trong tim”. Em hãy lí giải điều tưởng chừng vô lí này?
2. Viết đoạn văn theo phương thức quy nạp để phân tích khổ thơ trên?
Hướng dẫn làm bài
1. Câu thơ “Mà sao nghe nhói ở trong tim” là một cách viết lạ, tưởng chừng như
vô lí nhưng lại có lí khi bộc lộ tâm trạng đau xót và tiếc nuối không nguôi trước
sự ra đi của Bác. Sử dụng biện pháp ẩn dụ chuyển đổi cảm giác, Viễn Phương
đã thể hiện cảm xúc đau xót tới đỉnh điểm. “Nhói” là từ ngữ biểu cảm trực tiếp,
biểu hiện nỗi đau đột ngột, quặn thắt. Cách viết ấy đã bộc lộ nỗi đau mất mát ở
tận trong đáy sâu tâm hồn nhà thơ – nỗi đau uất nghẹn tột cùng không thể nói
nên lời.
2. Vào trong lăng, khung cảnh và không khí như ngưng kết cả thời gian, không
gian. Đứng trước Bác, nhà thơ cảm nhận Người đang ngủ trong giấc ngủ bình
yên, trang nghiêm cùng ánh sáng trong trẻo, dịu nhẹ của vầng trăng. Tâm trạng
xúc động của nhà thơ được biểu hiện bằng hình ảnh ẩn dụ “ Vẫn biết trời xanh
là mãi mãi”. Trời xanh – hình ảnh thiên nhiên mà chúng ta hằng ngày vẫn đang
chiêm ngưỡng, nó tồn tại mãi mãi và vĩnh hằng. Nhà thơ muốn nói rằng: Bác
vẫn còn mãi với đất nước, dân tộc. Dù tin như thế nhưng mấy chục triệu trái tim
nhân dân Việt Nam vẫn đau xót và tiếc nuối khôn nguôi trước sự ra đi của Bác.
“Nhói” là từ ngữ biểu cảm trực tiếp, biểu hiện nỗi đau đột ngột, quặn thắt. Cách
viết ấy đã bộc lộ nỗi đau mất mát ở tận trong đáy sâu tâm hồn nhà thơ – nỗi đau
uất nghẹn tột cùng không thể nói nên lời. Cặp quan hệ “vẫn – mà” diễn tả cảm
giác mâu thuẫn, cảm xúc ở trong tim mâu thuẫn với nhận biết “trời xanh là mãi
mãi”. Khổ thơ khép lại nhưng những tình cảm, những cảm xúc chân thành của
nhà thơ trào dâng mạnh mẽ - đó là một tấm lòng chân thành, đáng yêu.

Đề 12
Viết đoạn văn ngắn khoảng 10 câu theo phương thức diễn dịch để làm rõ cảm
xúc lưu luyến, bịn rịn của tác giả đối với Bác khi rời lăng.
Hướng dẫn làm bài
Khổ thơ cuối trong bài thơ là cảm xúc lưu luyến bịn rịn của tác giả đối với Bác
khi rời xa lăng. Nghĩ đến ngày mai về miền Nam, xa Bác, xa Hà Nội, tình cảm
của nhà thơ không kìm nén được mà bộc lộ ra ngoài: “Mai về miền Nam thương
trào nước măt”. Câu thơ như một lời giã biệt, diễn tả tình cảm sâu lắng – một
cảm xúc thật mãnh liệt, luyến tiếc, bịn rịn không muốn xa nơi Bác nghỉ. Mặc dù
lưu luyến, muốn ở mãi bên Bác nhưng Viễn Phương cũng biết rằng đến lúc phải
trở về miền Nam. Và nhà thơ chỉ có thể gửi tấm lòng mình bằng cách muốn hóa
thân , hòa nhập vào những cảnh vật quanh lăng Bác để được ở mãi bên Người.
Điệp ngữ “muốn làm” cùng các hình ảnh đẹp của thiên nhiên: “con chim”, “đóa
hoa”, “cây tre” đã thể hiện ước muốn tha thiết, mãnh liệt của tác giả. Nhà thơ ao
ước hóa thân thành con chim nhỏ cất tiếng hót làm vui lăng Bác, thành đóa hoa
đem hương sắc điểm tô cho vường hoa quanh lăng Bác. Đặc biệt, ước nguyện
làm cây tre để nhập vào hàng tre bát ngát canh giữ giấc ngủ thiên thu của
Người, “Cây tre trung hiếu” là hình ảnh ẩn dụ thể hiện lòng kính yêu, sự trung
thành vô hạn với Bác, nguyện mãi mãi đi theo con đường cánh mạng mà Người
đã đưa đường chỉ lối. Đó là lời hứa thủy chung của riêng nhà thơ và cũng là ý
nguyện chung của đồng bào miền Nam, của mỗi chúng ta với Bác.

Đề 13
Ở hai khổ đầu bài thơ “Viếng lăng Bác”, nhà thơ Viễn Phương viết:
“Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác
Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát
Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng.
Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.
Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ
Kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa xuân…”
Trình bày cảm nhận của em về hai khổ thơ trên, từ đó hãy nêu suy nghĩ của
mình về Bác Hồ kính yêu .
Hướng dẫn làm bài
a. Giới thiệu vấn đề nghị luận:
+ Viễn Phương một trong những cây bút có mặt sớm nhất của lực lượng văn
nghệ giải phóng Miền Nam thời kì chống Mĩ cứu nước.
+ Bài thơ Viếng lăng Bác được viết năm 1976, khi cuộc kháng chiến chống Mĩ
kết thúc thắng lợi, đất nước thống nhất, lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh vừa khánh
thành, tác giả ra miền Bắc thăm lăng Bác Hồ.
+ Đoạn thơ là niềm xúc động thiêng liêng, thành kính, lòng biết ơn và tự hào
khi tác giả vào viếng lăng Bác.
b. Cảm nhận của em về hai khổ thơ:
* Về nội dung:
- Cảm xúc của nhà thơ khi đến viếng lăng Bác (Khổ đầu):
+ “Con ở Miền Nam ra thăm lăng Bác”: lời giới thiệu, lời thông báo đầy xúc
động. Cách xưng hô (con- Bác) thân thương, kính trọng thành kính thiêng liêng
như tình cảm cha con ruột thịt.
+ Hình ảnh “hàng tre bát ngát”, “hàng tre xanh xanh Việt Nam”, “bão táp mưa
sa đứng thẳng hàng”: gợi nhà thơ liên tưởng đến sức sống của dân tộc và tình
cảm của nhân dân đối với Bác.
- Sự tôn kính của nhà thơ đối với Bác khi đứng trước lăng (Khổ hai):
+ “Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng. Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ”.
Hình ảnh thực và hình ảnh ẩn dụ sóng đôi: Mặt trời của vũ trụ , mặt trời của con
người – Bác Hồ. Chỉ sự tôn kính của nhà thơ và của nhân dân dành cho Bác.
+ “Ngày ngày dòng người đi trong thương nhớ. Kết tràng hoa dâng bảy mươi
chín mùa xuân”. Hình ảnh thực (dòng người) và hình ảnh ẩn dụ (tràng hoa) sóng
đôi: Lòng thành kính của nhân dân đối với Bác.
- Nhận xét: Hai đoạn thơ thể hiện lòng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của
nhà thơ và mọi người đối với Bác Hồ khi viếng lăng Bác.
* Nghệ thuật:
- Giọng thơ vừa trang nghiêm, sâu lắng, vừa tha thiết, vừa tự hào thể hiện đúng
tâm trạng xúc động khi vào viếng lăng Bác.
- Hình ảnh trong đoạn thơ có nhiều sáng tạo, kết hợp giữa hình ảnh thực, hình
ảnh ẩn dụ biểu tượng làm cho câu thơ vừa gần gũi, vừa sâu sắc, có ý nghĩa khái
quát và giá trị biểu cảm cao.
c. Nêu suy nghĩ của bản thân về Bác Hồ kính yêu:
Học sinh có thể suy nghĩ theo nhiều cách khác nhau nhưng tất cả những vấn đề
trong bài viết phải được trình bày liền mạch và có tính liên kết, sau đây là một
số gợi ý:
- Suy nghĩ về con người Hồ Chí Minh.
- Suy nghĩ về lối sống giản dị và thanh cao của Bác.
- Suy nghĩ về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh…
d. Khái quát và khẳng định lại vấn đề.
Đề 14
Trong bài thơ “Viếng lăng Bác” Viễn Phương viết : “Kết tràng hoa dâng bảy
mươi chín mùa xuân”.
Dựa trên hiện tượng chuyển nghĩa của từ, từ "mùa xuân" có thể thay thế cho từ
nào? Theo phương thức chuyển nghĩa nào? Việc thay thế từ trên có tác dụng
diễn đạt như thế nào?
Hướng dẫn làm bài
- Mỗi một năm xuân đến, con người lại thêm một tuổi. Cho nên "79 mùa xuân"
cũng được hiểu là 79 tuổi, 79 năm trong một đời người.
- Nếu để từ "tuổi" thì chỉ nói được Bác Hồ  đã sống 79 năm, thọ 79 tuổi, câu thơ
chỉ thuần tuý chỉ tuổi tác.
- Còn dùng từ "Xuân" có nghĩa là: cả cuộc đời Bác là 79 năm cống hiến cho
nhân dân, 79 năm dành cho đất nước để đất nước có sắc xuân. Thêm nữa, kết
"tràng hoa dâng 79 mùa xuân" gợi thêm sắc xuân bên lăng Bác. Và từ "mùa
xuân" như làm cho xúc cảm của câu thơ, âm điệu câu thơ thêm mượt mà, sâu
lắng, thiết tha. Câu thơ hay, ý thơ trở nên đa nghĩa  và  sâu sắc hơn nhiều ->
chuyển nghĩa theo phưong thức ẩn dụ.

Đề 15
Đọc kĩ 2 đoạn văn bản sau đây:
Đoạn 1:
Mai về miền Nam thương trào nước mắt 
Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác 
Muốn làm đóa hoa tỏa hương đâu đây 
Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này 
Đoạn 2:
Ta làm con chim hót 
Ta làm một cành hoa 
Ta nhập vào hòa ca 
Một nốt trầm xao xuyến 

1: Hãy cho biết: Mỗi đoạn thơ nằm trong bài thơ nào? Ai là tác giả?
2: Tại sao các nhà thơ lại ước nguyện được làm: “con chim hót”, “cành hoa”,
“đóa hoa tỏa hương”, “cây tre trung hiếu”, “nốt trầm xao xuyến”? Em hãy nêu
ngắn gọn cách hiểu của em về nét đặc sắc của ít nhất một trong các hình ảnh ấy?
3: So sánh các cụm từ “Muốn làm” với “Ta làm” được các nhà thơ lặp lại trong
2 đoạn thơ, em hãy cho biết đây có phải là hình thức liên kết câu (phép lặp từ
ngữ) trong văn bản không? Vì sao?
4: Từ cách hiểu về thành phần biệt lập cảm thán, em hãy đặt một câu văn có sử
dụng thành phần này để bộc lộ cảm xúc của em sau khi đọc-hiểu 2 đoạn thơ
trên.
5: Tình cảm của 2 tác giả gửi gắm vào 2 bài thơ trên đã khơi gợi nơi người đọc
về một khát vọng được sống có ích, góp phần làm đẹp cho đời. Em hãy viết bài
văn nghị luận ngắn (từ 25 đến 30 dòng) nêu suy nghĩ của em về lẽ sống của tuổi
trẻ Việt Nam ngày nay đối với đất nước.
Hướng dẫn làm bài
1: Hãy cho biết: Mỗi đoạn thơ nằm trong bài thơ nào? Ai là tác giả?
Đoạn 1: Viếng lăng Bác- Viễn Phương
Đoạn 2: Mùa xuân nho nhỏ- Thanh Hải
2: Tại sao các nhà thơ lại ước nguyện được làm: “con chim hót”, “cành hoa”,
“đóa hoa tỏa hương”, “cây tre trung hiếu”, “nốt trầm xao xuyến”? Em hãy nêu
ngắn gọn cách hiểu của em về nét đặc sắc của ít nhất một trong các hình ảnh ấy?
- Nguyện ước của các tác giả về lẽ sống cống hiến, mong ước được hóa thân
vào những hình ảnh nhỏ bé ấy mà dâng hiến cho đời những gì tốt đẹp nhất một
cách khiêm nhường, tự nguyện…
- Ý nghĩa sâu xa của các hình ảnh thơ được sáng tạo bằng nghệ thuật ẩn dụ đặc
sắc… (HS có thể chọn 1 hoặc nhiều hình ảnh để nêu ngắn gọn cách hiểu, miễn
đúng)
3: So sánh các cụm từ “Muốn làm” với “Ta làm” được các nhà thơ lặp lại trong
2 đoạn thơ, em hãy cho biết đây có phải là hình thức liên kết câu (phép lặp từ
ngữ) trong văn bản không? Vì sao?
Đây không phải là hình thức liên kết câu (phép lặp từ ngữ) trong văn bản.
Vì đây chỉ là biện pháp tu từ điệp ngữ trong 1 khổ thơ.
4: Từ cách hiểu về thành phần biệt lập cảm thán, em hãy đặt một câu văn có sử
dụng thành phần này để bộc lộ cảm xúc của em sau khi đọc-hiểu 2 đoạn thơ
trên: (HS có thể chọn một từ cảm thán, cách ngăn với câu bằng dấu phẩy. Vị trí
trước hoặc sau TP chính của câu)
VD: Chao ôi, các nhà thơ có ước mơ thật tuyệt vời!
Hai khổ thơ chứa đựng ước nguyện chân thành, tuyệt quá!
Ôi, thơ hay quá!
5: Tình cảm của 2 tác giả gửi gắm vào 2 bài thơ trên đã khơi gợi nơi người đọc
về một khát vọng được sống có ích, góp phần làm đẹp cho đời. Em hãy viết bài
văn nghị luận ngắn (từ 25 đến 30 dòng) nêu suy nghĩ của em về lẽ sống của tuổi
trẻ Việt Nam ngày nay đối với đất nước.
HS có thể tạo một VB NLXH gồm 1 số ý cơ bản:
- Giải thích về lẽ sống cống hiến (Mỗi con người đều mong muốn được sống có
ích cho xã hội, do đó, ngay từ khi tuổi còn trẻ, phải xây đắp ước mơ từ việc học
tập, rèn luyện để sống có mục đích, có lý tưởng…)
- Lý tưởng và lẽ sống của tuổi trẻ VN là chứa đựng tình yêu đối với cuộc đời, và
khát vọng được hiến dâng những gì tốt đẹp nhất của mình để chung tay xây đắp
quê hương…Niềm hạnh phúc khi sống có ích, góp phần làm đẹp cuộc đời từ
những việc nhỏ (Nêu biểu hiện, ý nghĩa…)
- Phê phán những người lười biếng, sống buông thả, không hoài bão, ước mơ
hoặc thiếu ý chí, tự ti, ích kỉ, ăn bám gia đình, xã hội…
- Rút ra bài học nhận thức để có hướng phấn đấu, rèn luyện của tuổi trẻ VN (trở
thành người có ích cho gia đình và xã hội…)
Đề 16
Viết đoạn văn khoảng 8 câu phân tích hình ảnh hàng tre trong khổ thơ đầu bài
thơ Viếng lăng Bác, trong đoạn có câu văn dùng phần phụ chú (gạch chân chỉ rõ
phần phụ chú đó).
Hướng dẫn làm bài
Đoạn văn có các ý sau:
- Hàng tre bát ngát trong sương là hình ảnh thực, hết sức thân thuộc của làng
quê – hàng tre bên lăng Bác.
- Hàng tre xanh xanh Việt Nam….. là ẩn dụ, biểu tượng của dân tộc với sức
sống bền bỉ, kiên cường.
- Hình ảnh ẩn dụ cũng gợi liên tưởng đến hình ảnh cả dân tộc bên Bác: đoàn kết,
kiên cường, thực hiện lí tưởng của Bác, của dân tộc.
Đề 17
Mở đầu bài “Viếng lăng Bác”, Viễn Phương viết 3 câu đầu khổ 1:
“Đã thấy trong sương hàng tre bát ngát.
Ôi! Hàng tre, xanh xanh Việt Nam
Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng”
và cuối bài, nhà thơ bày tỏ nguyện ước: “Muốn làm cây tre trung hiếu chốn
này”.
Theo em hình ảnh nào là hình ảnh ẩn dụ. Em cảm nhận được từ các hình ảnh ẩn
dụ đó có ý nghĩa sâu xa như thế nào về tình cảm thiêng liêng cao đẹp của nhân
dân với Bác Hồ kính yêu. Viết một đoạn văn làm rõ điều đó và trong đoạn có sử
dụng 1 câu có thành phần phụ chú (gạch chân chỉ rõ)
Hướng dẫn làm bài
- Phân tích hình ảnh ẩn dụ: “ôi hàng tre xanh xanh VN. Bão táp mưa sa đứng
thẳng hàng”.
- Cây tre là biểu tượng của dân tộc VN.
+ Xanh xanh: thể hiện sức sống dẻo dai, bền bỉ. Câu thơ thể hiện h ình ảnh quê
hương, đất nước VN. HÌnh ảnh những con người quây quần, bảo vệ cho giấc
ngủ của Người.
- Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này: Hình ảnh ẩn dụ “cây tre trung hiếu” là
tình cảm của VP cũng như của nhân dân Miền Nam tha thiết muốn ở mãi bên
người.
Hình ảnh giản dị chính là nỗi xúc động của toàn thể nhân dân miền nam trung
hiếu: trung với Đảng, hiếu với dân. Đó vừa là một lời ước nguyện, vừa là một
lời hứa thiêng liêng: DT VN mãi mãi trung thành với con đường CM mà Bác đã
đặt ra.
Đoạn văn mẫu:
Hình ảnh hàng tre bên lăng Bác là một hình ảnh rất đẹp và độc đáo. Trước hết
hàng tre gợi nhớ xóm làng thân thuộc với luỹ tre xanh bao bọc ở mỗi làng quê
Việt Nam. Mặt khác, cây tre từng được coi là biểu tượng của con người Việt
Nam với các đức tính cần cù, nhũn nhặn, hiên ngang, bền bỉ, đoàn kết. Hàng tre
xanh xanh, màu xanh tượng trưng cho sức sống của Việt Nam. Cây tre được
nhân hoá như những con người, như những người chiến sĩ đứng thẳng hàng vừa
làm hàng rào danh dự, vừa canh giữ cho giấc ngủ bình yên mãi mãi của Người.
Mặc cho bão táp, mưa sa, cây tre vẫn đứng thẳng hàng. Đến khổ thơ cuối, cây
tre trở thành cây tre trung hiếu, thể hiện tấm lòng mãi mãi trung thành với sự
nghiệp, với tư tưởng của Bác.
*********