Pagbása at Pagsusuri ng

Iba’t Ibang Teksto

Tungo sa Pananaliksik
IKATLONG Markahan—Modyul 8: Week 5

Mga Kaisipang Nakapaloob sa

Tekstong Binasa
Pagbasa at Pagsusuri ng
Iba’t ibang Teksto
Tungo sa Pananaliksik
Mga Kaisipang Nakapaloob sa
Tekstong Binasa

1
 Week

5
Alamin

Ang modyul na ito ay naglalaman ng pagtalakay sa kung paano matutukoy ang

kaisipang nakapaloob sa tekstong binasa. Ito ay may kaugnayan din sa napag-
aralan mo sa naunang modyul. Makatutulong ito sa iyo upang lumawak pa ang
iyong kaalaman iba’t ibang teksto.

Kasanayang Pampagkatuto:
 Naipaliliwanag ang mga kaisipang nakapaloob sa tekstong binasa (F11PS –
IIIf – 92)

Layunin:
 Natutukoy ang mga pangunahin at pantulong na kaisipang nakapaloob sa
tekstong binasa.
 Nakapagbabahagi ng sariling saloobin ukol sa tekstong binasa, at
 Nakabubuo ng pangunahin at mga pantulong na kaisipan gamit ang mga
larawan.

2
 Aralin Mga Kaisipang Nakapaloob
8 sa Tekstong Binasa
Sa modyul na ito ay tatalakayin ang mga kaisipang nakapaloob sa tekstong binasa.
Dito ay pagtutuunan mo ng pansin ang mga paksa at ideya ng teksto. Sa tulong ng
mga gawain ang iyong kaalaman at pananaw ay lalo pang palalawakin.

Balikan

Bago natin simulan ang iyong magiging paglalakbay sa modyul na ito, muli mong
balikan ang iyong natutuhan sa naunang aralin sa pamamagitan ng pagsagot sa
katanungang ito:

1. Ano ang kahalagahan ng mga kaisipang nakapaloob sa iba’t ibang teksto?

2. Paano ito nakatutulong sa pagpapaunlad ng ating sarili, pamilya, komunidad,
bansa at daigdig?

Mga Tala para sa Guro

Halina at ipagpatuloy ang iyong pag-aaral. Alamin mo ang

mga kaisipang nakapaloob sa teksto sa pamamagitan ng
pagsusuri ng tekstong iyong mababasa.

3
 Tuklasin

Gawin Natin!
1. Ano-anong mga salita ang maaaring maiugnay sa salitang “SISTEMA”? Isulat
sa bilog ang mga salitang iyong naiisip.

SISTEMA

2. Matapos punan ang bilog, pumili lamang ng apat na salita na maaaring

gamitin sa isang makabuluhang pangungusap.

3. Ano ang kaisipang iyong nakuha mula sa binuong pangungusap?

4
 Suriin

Sa pagbasa at pag-aaral ng teksto, inaalam natin kung ano ang kaisipan o

mensaheng nais ipahatid ng awtor. Ang kaisipan ng teksto ay binubuo ng
pangunahing kaisipan at pantulong na kaisipan.

Ang pangunahing kaisipan ay ang mensahe na nakapaloob sa isang larawan o

teksto. Ito ang nais ipaunawa ng manunulat sa kaniyang mambabasa. Karaniwan
itong matatagpuan sa unahang bahagi o pamaksang pangungusap ng teksto ngunit
may ilang istilo ang manunulat na ang pamaksang pangungusap ay nasa hulihan,
kung kaya ang pangunahing kaisipan ay maaaring matagpuan sa hulihan ng teksto.
Tandaan! May pagkakataong hindi lantad sa teksto ang pangunahing kaisipan. Ang
pantulong na kaisipan naman ay nagbibigay-linaw sa pangunahing kaisipan.
Nagtataglay ito ng mga mahahalagang impormasyon na nakatutulong sa
mambabasa upang higit na maunawaan ang teksto. Ito ay nagtataglay ng mga
mahahalagang impormasyon tulad ng pangalan, lugar, paglalarawan, datos o
istadistika at iba pa upang pagtibayin ang pangunahing kaisipan.

Basahin ang talata sa ibaba.

Mahilig akong kumain ng gulay. Naniniwala ako na ito’y nakatutulong

upang lumakas ang ating katawan. Ito rin ay nakapagpapalinaw ng mata at
nakapagpapakinis ng kutis. Nakatutulong din ito upang ilayo tayo sa sakit. Kung
kaya, ang pagkain ng gulay ay mahalaga sa tao.

Ano ang pangunahing kaisipan sa talata? Kung sinabi mong “ang pagiging mahalaga
ng gulay sa katawan ng tao,” tama ka! Saan ito makikita? Ito ay nasa katapusan ng
talata. Ang mga unang binanggit na pangungusap ay itinuturing na pantulong na
kaisipan. Makukuha natin ang mga pantulong na kaisipan sa pamamagitan ng
pagbuo ng mga tanong na maaaring mag-ugnay sa naisip mong pangunahing
kaisipan tulad ng ano, sino, saan, kailan, bakit, at paano.

Ang pagtamo ng mga kaisipang nakapaloob sa isang akda ay isang kasanayang

magandang taglayin ng sino mang indibidwal. Kapag natutukoy natin ang kaisipang
nakapaloob mula sa tekstong ating binabasa ay lubos nating nauunawaan ang nais
iparating na mensahe nito.

5
Maaari nating gamitin ang dayagram sa ibaba upang mahimay-himay ang kaisipan
sa tekstong ating binabasa.

PAKSA/PAMAGAT
(Tungkol saan o kanino ang teksto?)

PANGUNAHING KAISIPAN
(Ano ang gustong ipaalam o nais ipaunawa ng sumulat tungkol sa paksa?)

MGA PANTULONG NA KAISIPAN

(Sumasagot sa mga tanong na…)

Ano? Sino? Saan? Kailan? Bakit? Paano?

Pagyamanin

Basahin at unawaing mabuti ang halimbawa ng tekstong naratibo na nasa

ibaba. Pagkatapos ay isagawa ang mga pagsasanay.

BUNGA NG KASALANAN
(ni Cirio H. Panganiban)

Si Virginia, ang babaing madasalin, palasimba at mapagluhod sa mga tabi ng

“Confesionario” ay may 10 taon nang kasal kay Rodin.

Sampung taon. At sa ganyang kahabang panahong kanilang ipinagsama nang

buong tahimik at pagsusunuran, nang buong pag-ibig at katapatang-loob ay hindi
man lamang nag-ugat sa tigang na halaman ni Virginia ang masaganang punla ng
sangkatauhan.

Wala silang anak. Si Virginia ay hindi man lamang nakaramdam kahit minsan
ng matamis na kaligayahan ng pagiging ina.

6
 Nasunod nila ang lahat ng layaw sa daigdig: Mayaman si Virginia, may
pangalan si Rodin, at silang dalawa ay nabubuhay sa kasaganaan. Subali’t
katanghalian na ng kanilang pag-ibig ay hindi pa dumadalaw sa kanilang tahanan
ang anghel, ang magiging mutya ng kanilang tahanan at ang magmamana ng
dakilang pangalan ni Rodin.

Ang panalangin ni Virginia sa Mahal na Birhen na sinasalitan ni Rodin ng

taimtim na pagtawag sa Diyos, ang kanilang ginawang pamimintakasi sa Ubando
alang-alang sa kamahal-mahalang San Pascual at sa kapinu-pinuhang Santa Klara
ay hindi rin nagbigay sa kanila ng minimithing anak.

At sa puso ng nalulungkot na mag-asawa ay nawala na ang pananalig sa

huling kaligayahan.

Nguni’t, ang malaking pagkasulong ng matandang karunungan sa

panggagamot, ay nagbigay ng panibagong pag-asa kay Virginia at kay Rodin.

Nahuhulog na ang Araw ng kanilang pagmamahalan sa kanluran at ang mga

ulap sa dapit-hapon ng buhay ay unti-unti nang nagpapalamlam sa ilaw ng kanilang
pag-ibig. Higit kailanman ay noon naramdaman ng ulilang mag-asawa ang lalong
malaking pananabik na magbunga ang kanilang malinis at kabanal-banalang
pagsisintahan.

Parang hiwaga, matapos ang matiyagang pagpapagamot ang karunungan ng

isang doktor ay lumunas sa sala ng katalagahan. Si Virginia ay nagdalang-tao at
pagkaraan ng mahabang buwan ng kanyang paghihirap, ay sumilang sa liwanag ang
isang maliit na kaluluwang wagas na nagtataglay ng pangalan ni Rodin at ng
pangalan ng kanilang angkan.

O, ang tuwa ni Rodin! Nang sabihin sa kanya na siya ay ama ng isang batang
lalaki ay napalundag siya sa malaking kagalakan; tuluy-tuloy siya sa silid ng mag-
ina at dala palibhasa ng malaking uhaw sa kaluwalhatian matapos mapagbalingan
ng isang tinging punung-puno ng paggiliw ang lanta at maputlang mukha ni
Virginia, ay nilapitan ang kanyang panganay na anak at sa noo ng walang malay na
sanggol ay ikinintal ang kauna-unahang halik ng kanyang pangalawang pag-ibig.

Si Virginia, palibhasa’y madasalin, marupok ang puso at natatakot sa Diyos;

palibhasa’y mahinang-mahina noon ang katawan at mahina rin ang pag-iisip ay
unti-unti nang nag-aalinlangan sa kalinisan ng kanyang pagiging Ina.

Ibig na niyang maniwala na siya’y makasalanan, na ang lalong mabigat na

parusa ng langit ay lalagpak sa kanya, sapagka’t nilabag niya ang katalagahan at
ang kalooban ng Diyos. Sampung taong singkad na ang katalagahan ay nagkait sa
kanila ng anak at 10 taon ding inibig ng Diyos na siya’y huwag maging Ina. At sa
harap ng Diyos at ng katalagahan, para kay Virginia ay kasalanang mabigat ang
dahil sa kasakiman nila sa kaligayahan, dahiIan sa panghihinayang nila sa kanilang

7
kayamanang walang magmamana, ay papangyarihin pa ang karunungan ng isang
hamak na doktor.

Dahil sa ganyang paniniwala ay hinawi na ni Virginia ang pag-ibig sa kanyang

anak. Ang maliit na kaluluwang yaon na larawang ganap ng kanyang kaluluwa at
kapilas ng kanyang puso ay minsan na niyang pinagkaitan ng matamis na katas ng
kanyang dibdib, pinagtiklupan ng duyan sa bisig ng kanyang mga kamay at kusang
pinagdamutan sa halik ang kanyang labi.

At hindi riyan lamang humangga ang kalupitan ng pag-iisip ni Virginia nang

ganap na siyang nahuhulog sa paniniwalang ang kanilang anak ay hindi laman ng
kanilang laman, kundi bula lamang ng mga gamot na pinaghalu-halo ng
karunungan ay nilimot niyang siya ay Ina at wala nang ginawa kundi manalangin
na lamang an altar ng Birhen at humingi ng tawad sa Diyos. At minsan, nang makita
niyang iniiwi ni Rodin ang kanilang anak, ay pinag-apuyan siya ng mata, umigting
ang kanyang mga bagang at matapos sabukayin ang kanyang nalugay na buhok ay
pasisid na inagaw sa mga bisig ni Rodin ang bungang yaon ng kanilang pag-ibig at
ang sabing sinundan ng isang mahabang halakhak na tumataginting.

“Bunga ng kasalanan! Ito ay hindi natin anak...."

Hindi nila anak ang pinaglalaanan ni Rodin ng lahat ng paggiliw, ang hindi
miminsang ipinaghele nito sa kanyang sariling kandungan at inawitan ng matatamis
na kundiman ng kabataan, ang halos gabi-gabi ay pinagpuyatan sa pag-aalaga at
inalo niya ng maraming halik! . . .

Iyan ang sabi ng baliw . . . ni Virginia.

At kinaumagahan noon, si Rodin, matapos magdanas ng isang gabing walang

tulog, balisa ang puso at lumuluha ang kaluluwa, ay sinikatan ng araw sa piling ng
kanyang anak.

Nasa higaan pa si Virginia at sa mga sandaling iyon ay nakita niyang parang

sisiw na sinambilat ni Rodin ang kanilang anak, bukas ang nagsisipanginig na daliri
ng mabangis na amang yaon at ang kanyang mga kukong ganid ay ibinaon sa
malalambot na laman ng sanggol; pagkatapos ay pinapanlisik ang mga matang may
apoy, pinapagngalit ang mga ngiping halimaw at saka walang habag na binigyan ng
isang mariing sakal ang kaawa-awang “bunga ng kasalanan”. Napasigaw nang
malakas si Virginia, tumahip ang dibdib na nagising, at nang imulat niya ang
kanyang mga mata at tuluyan siyang magbangon nagisnan na niyang nakangiti sa
kanya at naglalaro sa mga bisig ni Rodin ang napanaginip niyang anak.

8
 At sa walang malay na ngiti ng sanggol na yaon na parang nakipagngitian sa
kaluluwa ng kanyang Ina ay nagliwanag ang pag-iisip ni Virginia. Sa kanyang puso
ang dating pag-ibig, at Ina palibhasa, ay lumuluha ang dalawang mata sa
kaligayahan na kinandong ang kanyang anak, iniyapos sa kanyang dibdib saka
pinupog ng maraming halik, ng isang libong halik.

“Ito’y aking anak!” nang pagkuwan ay nasabi ni Virginia nang buong paggiliw.

“Oo”. .ang punung-puno ng pananalig na sagot naman ni Rodin, “At ako ang
ama ng batang iyan.” .

At ang mga pisngi nilang mag-asawa ay nagkadampi nang buong init,

samantalang iniuugoy nila sa kanilang mga bisig ang panganay na supling ng
kanilang malinis na pag-ibigan, yaong sa kabaliwan ni Virginia ay tinawag na bunga
ng kasalanan.
Panitikang Pilipino (Interaktibo at Integratibong Talakay), pp. 95-98

Gawain 1
Mula sa binasang teksto, anong pangunahing kaisipan ang nakuha mo mula rito?
Ipaliwanag.

Gawain 2
Ibigay ang mga impormasyon tungkol sa tekstong binasa gamit ang Doughnut
Diagram. Ang pangunahing kaisipan ay isusulat sa butas ng doughnut. Maaaring
magbigay ng pantulong na kaisipan sa pamamagitan ng tanong na ano, sino, saan,
kailan, bakit, at paano.

Pansuportang kaisipan

Pangunahing kaisipan

9
Gawain 3
Mula sa binasang teksto, gamitin ang Modelong ORAS. Ilahad ang iyong opinyon o
reaksyon sa binasang akda. Tukuyin kung anong mga aral ang napulot mo rito at
iugnay mo ang mga ito sa sarili mong kaisipan o karanasan.

Opinyon ay ilahad…

Reaksyon sa paksa ng teksto…

Aral na nakuha…

Sariling kaisipan…

Isaisip

Dugtungan ang pahayag mula sa iyong natutuhan sa aralin.

Natutuhan ko mula sa tekstong binasa ko na

10
 Kailangang alamin ang mga kaisipang nakapaloob sa teksto
sapagkat

Isagawa

Bumuo ng pangunahin at mga pantulong na kaisipang mahihinuha mula sa

mga larawan sa ibaba.

Pangunahing Kaisipan:
______________________________________
______________________________________
______________________________________
Mga Pantulong na Kaisipan:
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
Pangunahing Kaisipan:
______________________________________
______________________________________
______________________________________
Mga Pantulong na Kaisipan:
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________
______________________________________

11
 Tayahin

Basahing mabuti ang bawat tanong. Piliin ang letra ng tamang sagot at isulat
ito sa iyong sagutang papel.

1. Ito ay nagtataglay ng mga mahahalagang impormasyon tulad ng pangalan,

lugar, paglalarawan, datos at iba pa upang pagtibayin ang pangunahing
kaisipan.
A. paksang pangungusap B. pangunahing ideya
C. pansuportang detalye D. pantulong na kaisipan

2. Ito ay tumutukoy sa kung tungkol saan ang teksto.

A. detalye B. ideya C. opinion D. paksa

3. Alin sa sumusunod na salita ang hindi ginagamit bilang pantukoy ng

pantulong na kaisipan?
A. ano B. bakit C. ilan D. sino

4. Ito ay karaniwang matatagpuan sa unahang bahagi o pamaksang

pangungusap ng teksto.
A. paksang pangungusap B. pangunahing kaisipan
C. pantulong na kaisipan D. sumusuportang detalye

5. Alin sa mga pahayag ang pangunahing kaisipan?

A. Napakabait na bata ni Julius.
B. Madaling utusan ang batang iyan.
C. Magalang siyang makipag-usap sa tao.
D. Masunurin siya sa kaniyang magulang.

6. Ito ay tumutukoy sa mensaheng nais ipahatid ng awtor.

A. kaisipan B. pananaw C. saloobin D. tema

7. Sino sa sumusunod na manunulat ang may-akda ng tekstong “Bunga ng

Kasalanan”?
A. Cirio H. Panganiban B. Liwayway Arceo
C. Lualhati Bautista D. Severino Reyes

12
8. Alin sa sumusunod na pahayag ang angkop na pantulong na kaisipan sa
pahayag na ito? “Ang mabait kong mga magulang ay kayamanang ibinigay sa
akin.”
A. Ginagabayan nila ako sa lahat ng desisyon na aking ginagawa.
B. Hindi matatawaran ang kanilang sakripisyo para sa kanilang anak.
C. Lubos na pagmamahal ang ipinadarama sa atin ng ating mga
magulang.
D. Ang magulang ay isa sa pinakamagandang regalo na ipinagkaloob sa
mga anak.

9. Ang sumusunod na pahayag ay tumutukoy sa pantulong na kaisipan,

maliban sa
A. Ito ay itinuturing na sentrong bahagi ng akda.
B. Ito ay nakatutulong upang mapalitaw ang pangunahing kaisipan.
C. Sa tulong nito ay mas nauunawaan ng mambabasa ang diwa ng
teksto.
D. Maaaring bumuo ng mga tanong na may kaugnayan sa pangunahing
kaisipan upang matukoy ang mga ito.

10. Ang sampaguita ay mabangong bulaklak. Gustong-gusto ko ang amoy nito.

Tuwing Linggo ay bumibili nito ang nanay ko sa labas ng simbahan. Ang
sampaguita ay paborito kong bulaklak. Ano ang pangunahing kaisipan ng
pahayag?
A. Paborito ko ang amoy ng sampaguita.
B. Mabangong bulaklak ang sampaguita.
C. Laging bumibili ng sampaguita ang nanay ko.
D. Natatangi ang sampaguita sa lahat ng uri ng bulaklak.

11. Ang mga pahayag ay ukol sa pangunahing kaisipan, maliban sa

A. May mga pagkakataong hindi ito lantad sa teksto.
B. Ito ay nagtataglay ng mga mahahalagang impormasyon.
C. Karaniwan itong matatagpuan sa unahang bahagi ng akda.
D. Ito ay ang mensahe na nais ipahiwatig ng awtor sa mga
mambabasa.

12. Ang mga taong mahilig magbasa ay nakakukuha ng iba’t ibang kaalaman.
Maaari nilang gamitin ang kaalaman na ito sa kanilang mga buhay.
Nalilinang din nito ang bokabularyo ng mambabasa. Ano ang pangunahing
kaisipan na maaaring mahinuha mula sa pahayag?
A. Marami kang natututuhan na salita.
B. Mahalaga sa kalusugan ang pagbabasa.
C. Kawili-wiling gawain ang pagbabasa araw-araw.
D. Mayaman sa kaalaman ang taong mahilig magbasa.

13
 13. Maraming kapangyarihan ng musika ang natuklasan ng mga siyentipiko. Alin
sa sumusunod na pansuportang kaisipan ang hindi angkop sa pahayag?
A. Kayang magpaalis ng stress sa isang tao ang pakikinig nito.
B. Nakapagpapagaan rin ito ng utak tulad ng memorya, emosyon at iba
pa.
C. Nakatutulong ito upang mapalawak ang kaalaman sa iba’t ibang
larangan.
D. Nakagagamot ito ng problema sa puso, depresyon at insomnia o di
pagkatulog.

14. Ang kamatis na napagkakamalang gulay ay isa palang masustansiyang

prutas na nagtataglay ng Bitamina A at C. Ayon sa mga dalubhasa, ang
madalas na pagkain ng kamatis ay nakatutulong upang makaiwas sa kanser
sa bituka (colon cancer). Ano ang pangunahing kaisipan ng pahayag?
A. Ang kamatis ay isang uri ng prutas.
B. Ang kamatis ay nagtataglay ng mga bitamina.
C. Mahalaga sa kalusugan ng tao ang pagkain ng kamatis.
D. Makatutulong ito upang maiwasan ang kanser sa bituka (colon
cancer).

15. Bakit mahalaga ang pagtukoy sa mga kaisipang nakapaloob sa isang teksto?
A. upang lumawak ang ating kaalaman
B. upang makapulot ng magagandang aral
C. upang mabatid ang kahalagahan ng akdang binasa
D. upang malaman ang nais iparating na mensahe ng teksto

Karagdagang Gawain

Kung ikaw ay magiging awtor ng isang teksto, ano-anong mga magagandang paksa
ang nais mong gamitin sa gagawin mong akda? Itala mo ito sa iyong sagutang papel.
Pumili ng isang paksa na nais mong gamitin sa pagbuo ng isang maikling talata.

1.
2.
3.

14
Sanggunian

https://modules.arvicbabol.com/files/FILI112/Lesson%2011%20Paraan%20ng%2
0PagpapahayagKaisipan%20ng%20Teksto.pdf

https://www.google.com/url?sa=i&url=http%3A%2F%2Fisyungnapaguusapan.blog
spot.com%2F2015%2F10%2Fisyu-tungkol-sa-
trapiko.html&psig=AOvVaw3IB08ZcTOZc_bMYFp7fz8C&ust=1590669993109000&
source=images&cd=vfe&ved=0CAIQjRxqFwoTCKjRtISK1OkCFQAAAAAdAAAAABAD

https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.al-
fanarmedia.org%2F2020%2F03%2Fcoronavirus-universities-are-shifting-classes-
online-but-its-not-as-easy-as-it-
sounds%2F&psig=AOvVaw3foPrJn4R18nFRFFkShQOU&ust=1590670387152000&
source=images&cd=vfe&ved=0CAIQjRxqFwoTCNCD35GL1OkCFQAAAAAdAAAAABA
I

Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education - Bureau of Learning Resources (DepEd-BLR)

Ground Floor, Bonifacio Bldg., DepEd Complex

Meralco Avenue, Pasig City, Philippines 1600

Telefax: (632) 8634-1072; 8634-1054; 8631-4985

Email Address: blr.lrqad@deped.gov.ph * blr.lrpd@deped.gov.ph

15