26.10.

2018

ERİTROSİTLERİN
FONKSİYONLARI
Doç. Dr. Ferihan Çetin
Fizyoloji Anabilim Dalı

A- Kanın Hücresel B- Kanın Sıvı Kısmı

Elementleri (Plazma veya Serum)

% 45 % 55

1
 26.10.2018

Hematokrit
(Kanın şekilli elemanlarının tüm kana oranı)

Kanın hücresel
elemanlarının toplam
yüzdesine hematokrit (Htc)
denir. Birimi yoktur. %
olarak ifade edilir.
Geriye kalan sıvı ise
plazmadır.
Erkeklerde %42-52
Kadınlarda %35-47
Çocuklarda %35-49
Yenidoğanda %49-54

ERİTROSİTLER
 •Hemoglobin
 •Oksijen alışverişi
 •Asit-baz tamponu
 •Çekirdek, mitokondri, ribozom, ER yoktur
 •protein sentezi yok
 •enerji glikolizden, ancak glikojen deposu
yok

2
 26.10.2018

Kanın Fiziksel Özellikleri

Kanın rengi kırmızıdır.
Bu renk, eritrositlerin içinde
bulunan ve Fe içeren
Hemoglobinden
kaynaklanmaktadır.
Hb’nin O2 ile birleşme derecesi
rengini etkiler.
1 gr Hb: 1.34 – 1.39 ml O2
bağlar.

Kanın Görevleri
1) Eritrositlerin esas görevi (Solunum)

a)Eritrositlerin içerisinde, akciğerlerden

dokulara O2 taşıyan Hb bulunur.

3
 26.10.2018

b) Eritrositlerin içerisinde bulunan Hb

mükemmel bir asit-baz tamponudur.

c) Eritrositlerde
Karbonik
Anhidraz Enzimi
bulunur.

4
 26.10.2018

 normal çapı 7-8 μ,

 kalınlık 1-2,5 μ. Merkezde 0.45-1.16 μ, en kalın 2,31-2.85 μ’dur.
 hacmi 78-94 μ³ (normosit), ↓mikrosit, ↑makrosit

5
 26.10.2018

 •Milimetreküpde;
 Erkekte: 5.200.000 ± 300.000) (mm³)
 Kadında: 4.700.000 ± 300.000) (mm³)
 Yeni doğanda yüksek (6-7.000.000/mm³) iki haftada erişkin
düzeyin biraz üstüne düşer.
 Eritrosit’in %34’ü Hemoglobindir; Eritrositteki katı
maddelerinin %90’ı proteinlerinin %98’i Hemoglobin’dir.
 •Hb yeni doğanda 19g/dl. ilk haftada azalır .1-2 yaşına kadar
böyle devam eder. Erişkinde 14-16g/dl’dir.

6
 26.10.2018

Eritrosit tipleri-1
 Eritrositler çaplarının uzunluğuna göre üç şekilde isimlendirilir.
 Büyük kısmı ortalama 7.5 m çapındadır. Bunlara normosit
denir.
 Çapları 6 m (mikronun) altında olanlar mikrosit,
 9 mikronun üzerinde olanlar ise makrosit olarak adlandırılır.

Perifer kandaki
eritrositlerin
normal dağılımının
500 eritrosit
üzerinden
incelenmesi
(Price-Jones
eğrisi)

7
 26.10.2018

Eritrosit tipleri
Eritrositlerin kalınlığının çap uzunluğuna oranı sferik
indeksi verir. Normalde 2/8= 0.25'dır.
 Sferik indeksi 0.25 - 0.34 arasında olan eritrositler
normosit adını verdiğimiz tiptedir.
 Sferik indeksi 0.25'ten küçükse eritrositler yassı
görünüşte olup planosit adını alır.
 Sferik indeksi 0.4'ten büyükse eritrositler sferosit
denilen kalın küresel tiptedir.

Eritrosit tipleri

 Klinikte birbirinden oldukça farklı çapta eritrositlerin

bulunduğu kan tablosuna anizositoz denir. (boyut
olarak varyasyon göstermesi)
 Kan tablosunda şekilleri farklı eritrositlerin
bulunmasına ise poikilositoz denir.

8
 26.10.2018

Eritrosit tipleri

Klinikte farklı şekilde eritrositlere rastlanmaktadır.

Örneğin;
 Elipsoid; elipsi andıranlar,
 Drepanosit; yarım ay veya orağa benzeyenler,
 Rozet şekilli eritrositler; rozet gibi görülen
 Target hücre; içlerinde bazofil tanecikleri içeren
(kurşun zehirlenmesinde) eritrositler.

9
 26.10.2018

Sedimentasyon
Pıhtılaşması önlenerek bir tüpte bekletilen kandaki
eritrositlerin çökme hızıdır.
Normalde 0-15 mm/saat kadardır.
Çeşitli enfeksiyon hastalıkları, romatizmal hastalıklar,
kanser vb durumlarda artar.
Gebelik, menstruasyon ve yaşlılık gibi durumlarda
fizyolojik olarak artar.

Sedimentasyon
 •Eritrositlerin birim zamanda çökme hızlarıdır. (Westergren
yöntemi ile)
 •Çökme hızını plazma faktörleri* belirler.
 •Kadında 0-16mm/saat
 •Erkekte 0-8mm/saat
 •Yenidoğanda 0-2mm/saat
 *Sedimentasyonu; Fibrinojen, globulin, haptoglobin,
seruloplazmin, lipoproteinler arttırır; bunlara agglomerinler
denir. Agglomerinler eritrositlerde rulo ve agregat oluşumuna
neden olur.

10
 26.10.2018

Sedimantasyonu artıran durumlar

 Fizyolojik olarak:
 Menstruasyon,
 gebelik,
 yaşlılık,
 egzersiz,
 Yemek yemek
 Patolojik olarak:
 enfeksiyöz hastalıklar,
 travma,
 anemi,
 malign tümör

11
 26.10.2018

Sedimantasyonu azaltan durumlar

 •Albümin artışı (Albumin/globülin oranında değişme)
 •Defibrine kan
 •Polisitemi
 •Soğuk
 •Poikilositoz (dolaşan kanda farklı biçimlerde eritrosit bulunması)
 •Anizositoz (eritrositlerin çaplarındaki farklılık)
 •Megaloblastik anemi

Eritrosit sedimentasyon hızını arttıran faktörler (ESH)

 Sedimentasyon hızını arttıran proteinlere aglomerinler denir

(fibrinojen, globulin, haptoglobulin, seruloplazmin, lipoproteinlerdir.
Aglomerinler eritrositlerde rulo ve agregat oluşumuna neden olur.
Eritrositlerin yüzey alanı/hacim oranı azaldıkça ya da eritrosit kümesinin
ağırlığı arttıkça eritrosit sedimentasyon hızı artar.
Orak hücre ya da sferositoz gibi şekli bozuk eritrositler küme
oluşturamadıkları için ESH yavaşlar.
İlaçlar ESH’nı azaltabilir. Örn: non steroid anti-inflamatuarlar (NSAİİ),
yüksek dozda asetil salisilik asit, kortizon)
Makrositozda yüzey/hacim oranı düşük olduğundan ertrosit çöküşü daha
hızlı gerçekleşir.

Fizyolojik olarak sedimentasyonu arttıran durumlar:

Menstruasyon
Yaşlılık
Gebelik
Egzersiz

12
 26.10.2018

Eritrosit Yapımı İçin Gerekli Faktörler

 Eritropoietin
 VitB12
 Fe
 Folik Asit
 VitB6
 VitB2
 Cu
 Kobalt
 hormonlar……

Eritrositlerin gelişmesi için gerekli

maddeler
 •Proteinler…
 •Vitaminler
 •Vitamin B12 (siyanokobalamin)—DNA sentezi
 •Vitamin B6 (piridoksin)—Hem sentezi
 •Folik asit—DNA sentezi
 •C vitamini (askorbikasit)—Demir metabolizması
 •E vitamini—Eritrosit direnci
 •Mineraller—Hücre gelişmesi, porfirin sentezi
 •Demir (Fe)
 •Bakır (Cu)
 •Nikel (Ni)
 •Kobalt (Co)

13
 26.10.2018

Eritropoietin-EPO
 Plazmanın Alfa-2 globulin fraksiyonunda yer alan bir
glikoproteindir.
 Mol ağırlığı ~ 40.000-60.000 dalton.
 Biyolojik yarı ömrü 4-6 saattir ancak böbrekten klirensi yavaştır
(0.5 cc/dk).
 Akut hipokside plazma seviyesi 12 saat içinde yükselmeye başlar
ve 3. günde maksimuma ulaşır.

Eritropoietin-EPO
 Glikoprotein yapıdadır.
 Fetus ve yenidoğanda %85 karaciğer ve %15 böbrekte yapılır.
 Erişkinde %85 böbrek, %15 karaciğer ve diğer dokularda,
glomus karotikum, makrofajlarda yapılır.
 Epinefrin, Norepinefrin, Prostoglandinler EPO’yu uyarır.

14
 26.10.2018

Eritropoez hızının düzenlenmesinde eritropoietin

Uyaran: Eritrosit
Sayısı azalmasına
eşlik eden hipoksi,
kanın oksijen
içeriğinde azalma
veya doku oksijen
tüketiminde artış
Kanda oksijen
taşınımı artar Kanda oksijen
düzeyi azalır

BÖBREKTEN
EPO SALINIR

Eritropoietin
uyarımı
kemik iliği

Eritropoietin etki mekanizması

 •cAMP artırır
 •Etkisi blast hücreler üzerine
 •Nükleusa giden sinyal
 •RNA sentezinde artış Hb ve protein sentezi
artışı
 •DNA sentezinde artış EPO duyarlı hücrelerde
artış

15
 26.10.2018

Eritropoeze etki

Hipoksi Hiperoksi
Büyüme Hormonu Anti-EPO
Androjenler Östrojenler
ACTH
Steroidler
Tiroksin
HIF

HIF: (hypoxia inducible factor-1) = Böbrek dokusunun hipoksisi dokuda

HIF-1 seviyesini arttırır.
HIF-1, eritropoietin genini de içeren çok sayıda hipoksi ile uyarılabilir gen
için transkripsiyon faktörü olarak işlev görür.
HIF-1, eritropoietin geninde bulunan bir hipoksi yanıt elemanına
bağlanarak mRNA transkripsiyonunun tetikler ve sonuç olarak EPO
sentezi artar.

16
 26.10.2018

Dokunun oksijenasyonu
azaldığında eritrosit
üretimini arttırmak için
Eritropoietin
mekanizmasının
fonksiyonu
(Guyton)

17
 26.10.2018

 Vitamin B12 ve Folik Asid eritrosit oluşumundaki erken mitotik

bölünmede DNA sentezi için gereklidir.
 Her ikisi de DNA sentezi için şarttır, DNA yapıtaşlarından olan
timidin trifosfat oluşumunda her biri farklı yollarla gereklidir.
 Yokluğunda anormal ya da azalmış DNA’ya ve sonuçta yetersiz
çekirdek olgunlaşması ve yetersiz hücre bölünmesine yol açar.
 Kemik iliğindeki eritroblastik hücreler üreme hızlarının
yavaşlamasına ilaveten makrosit olarak adlandırılan normalden
büyük eritrositler üretirler.
 Makrositler bikonkav disk yerine düzensiz, büyük, oval şekillidir.
Hücre zarları dayanıksızdır.
 Bunlar dolaşıma katıldıktan sonra oksijeni normal olarak
taşıyabilirler, ancak, dayanıksızlıkları nedeniyle yaşam süreleri
kısadır.

B12 vit.’in midede

parietal hücrelerden
salınan intrensek faktör
ile bağlanması ve
ileumda emilmesi.
IF+B12 kompleksi
sindirim sisteminde
membran reseptörlerine
bağlanır ve emilir.
İleal mukozal hücrede IF
ve B12 ayrılır.
B12 transport (taşıyıcı)
bir protein olan
Transkobalamine
bağlanır ve çeşitli
dokulara taşınır (özl
karaciğer ve kemik
iliğine)

18
 26.10.2018

 B12 vit. Sindirim kanalından emildiğinde önce büyük miktarda

KC.de depolanır, kemik iliğinin gereksinimi oldukça yavaş
yavaş salıverilir.
 Normal eritrosit olgunlaşması için gerekli günlük minimum B12
miktarı 1-3µg’dır.
 KC ve diğer vücut dokularındaki depo bu miktarın 1000 katı
kadardır.
 Dolayısıyla, olgunlaşma eksikliği anemisi gelişebilmesi için
B12 vit.emilim bozukluğunun 3-4 yıl sürmesi gerekir.
 Mide mukozasının atrofisi, cerrahi total gastrektomi sonrası
tüm midenin kaybı megaloblastik anemiye neden olur.

 Demir – Oksijenin hemoglobin tarafından taşınabilmesi için

zorunludur
 i. Vücudumuzdaki demirin (Fe) %65’i hemoglobindedir
 ii. Demirin fazlası (ferritin ve hemosiderine bağlı olarak)
karaciğer ve dalakta depolanır.
 iii. Kandaki demir transferrine bağlı olarak bulunur
 iv. Günlük Fe kaybı: erkekte 0.9 mg, kadında 0.7 mg
 v. Kadınlar menstrual döngü ile de Fe kaybederler

19
 26.10.2018

 Demir Metabolizması
 Mensturasyon her ay 15mg demir kaybı yaratır
 Hamilelik ve Doğumda 900mg demir kaybedilir.
 Hızlı büyüyen çocukta yeterli alım yoksa yetmezlik oluşur
 Demir eksikliği: anemi, baş ağrısı, çarpıntı, soluk bir
çehre’ye neden olur.

Demirin emilimi ve depolanması

20
26.10.2018

21
 26.10.2018

Ferritin molekülü demir bağlanmazdan önce apoferritin olarak tanımlanır.

Apoferritin yaklaşık 4500 demir atomunu bağlayabilir. 24 monomer subünite
sahiptir.
Monomerik yapılar merkezde bir boşluk bulunan küremsi küp şeklinde
birleşirler. Subünitler arasındaki kanallar merkezdeki boşluğa açılırlar. Demir
atomları kanallardan geçerek merkezde depolanırlar.

22
 26.10.2018

Ferritinin dış yüzeyinde oksidaz enzimlerle ferrik demir (Fe+3) oluşur. Bu

moleküller hidrolize olduktan sonra polimerize olarak kristalize şekilde merkezde
toplanırlar. Flavin mono nukelotid ve benzeri redüktan enzimler ferritin
molekülünün merkezine difüze olarak demirin serbestlenmesini sağlar.

Ferritin
 Normalde dolaşımda çok az miktarda bulunur.
 Serum Ferritin düzeyi RIA ile ölçülebilir.
 Serum Ferritin düzeyi aralığı geniş olmamakla birlikte nadiren
10 μg/dLnin altına düşer.
 Ortalama konsantrasyonu =
 Kadınlarda 40 μg/dL
 Erkeklerde 170 μg/dL
 Serum ferritin düzeyleri gebelikte ve demir eksikliği
anemisinde azalır.
 Demir eksikliği anemisinde miktarı genellikle 10 μg/dLnin
altında, ortalama 4 μg/dL kadardır

23
26.10.2018

24
 26.10.2018

 Sistemik Regülasyon ve Regülatör Faktörler:

 Tüm organizmada demir dengesi demir up-take’i (alımı),
kullanımı, depolanması arasındaki haberleşme ile kontrol edilir.
 Son yıllarda hepsidin (HAMP) geni ile kodlanır demir
homeostazisinde primer regülatör olarak tanımlanmaktadır.
 Hepsidin hepatositlerden salgılanan ve dolaşım sisteminde
bulunan bir peptiddir.
 Bu molekül hücre yüzeyindeki ferroportini bağlar. Ferroportinin
hücre içine alınarak degradasyonunu sağlar.
 Duodenal enterositlerde hepsidine bağlı ferroportin regülasyonu,
diyetteki demirin absorbsiyonunu azaltma yönündedir.
 Anemik ve hipoksik koşullarda hepsidin yapımı azaltılır.
 Hepsidin demir absorbsiyonunun negatif regülatörü olarak
tanımlanmaktadır.

25
 26.10.2018

Hepsidin
modülasyonunda
bilinen faktörlerdir.
Aşırı demir birikimi
gibi hastalıklarda
bu belirtilen üç
proteinin
mutasyonu
gösterilmiştir.

 Hepsidin sentezinin azalması eritropoez için gerekli demirin

kazanılmasını sağlar.
 Buna karşın hepsidin yapımı inflamasyon, genetik olmayan
demir artışında artar.
 Hepsidin yanıtı demirin yararlılığını minimize eder, patojen
ajanların büyüme ve çoğalmasını engeller, demir birikimini
sınırlandırır.

26
 26.10.2018

Hemoglobinin yapısı

Hemoglobinin yapısı

27
 26.10.2018

PLAZMA PROTEİNLERİ
A D I FONKSİYONLARI
Haptoglobulin Hb’i bağlar.
Hemopeksin Hem’i bağlar.
Transferrin Fe’i bağlar, taşır.
Cu’ı bağlar ve taşır, Fe+2  Fe+3
Seruloplasmin
dönüştürür.
C3 Kopleman İmmun sisteme ait enzim proteini.
Plazminojen Fibrinolizise neden olur.
Fibrinojen Kanı pıhtılaştırır.
Protrombin Kanı pıhtılaştırır.
Yağ asitleri, Bilirubin, Tiroksin, Kortizol,
Albumin
Hem, çok sayıda ilaçları bağlar ve taşır.

 Hb kanda O2, CO2, pH reaksiyonlarının düzenlenmesinde

önemli etkinliği olan bir moleküldür.
 Molekülün ağırlığı 64.450Daltondur.
 Yapısında a.a.lerden oluşan globin zincirleri ile demir içeren hem
molekülleri bulunur.
 4 subunitten oluşur.
 Her bir subunit, 1 hem ve buna bağlı globin zincirini taşır.
 Subünitlerin hem molekülleri tüm yapılarda aynı molekül
özelliğine sahiptir.
 Molekülün merkezinde Fe atomları, atomun çevresinde (=CH)
köprüleriyle birbirine bağlı 4 pirol halkası bulunur.
 Pirol halkaları ayrıca N terminal bölgelerinden, zayıf bağlarla
demir atomuna bağlanmışlardır.
 Globin zincirleri hem molekülüne Fe atomları ve COOH
yapılarıyla bağlantı kurmuşlardır.

28
 26.10.2018

 Hb sentezi kemik ilikte eritrosit ana hücrelerinde başlar.

 Eritrosit oluşumundan bir önceki retikulosit evresinde
tamamlanır.
 Eritrosit hücresinin nukleus ve organelleri bulunmadığından, Hb
sentezi bu hücrede yapılamaz.
 Retikulosit hücresinde ise sitoplazma kalmış artık ribozomlarla
sürdürülür.
 Molekülün hem yapıları mitokondrilerde sentezlenir.
 Sentez olayında Suksinil Co A (Koenzim A) ve glisin molekülleri
kullanılarak öncelikle pirol halkaları oluşturulur.
 4 pirol halkasının birbirine bağlanması ile protoporfirin IX
sentezlenir.
 Protoporfirinin merkez kısmına demir atomlarının bağlanması
sonucu hem molekülü ortaya çıkar.

29
 26.10.2018

Hemoglobin sentezi
 2 süksinil CoA+ glisin = pirol
 4 Pirol Protoporfirin IX
 Protoporfirin IX + Fe2+ Hem
 Hem + globin Hemoglobin zinciri (α veya β)
 2α zinciri + 2β zinciri HEMOGLOBİN A

(GUYTON)

30
26.10.2018

31
 26.10.2018

 Globin zincirleri nukleustan gelen şifrelere göre endoplazmik

retikulum ribozomlarında yapılır.
 Polipeptid zincirlerinin a.a sayıları ve dizilimi yapım organına ve
yaşamın bulunduğu evreye göre farklılık gösterir.
 Her bir globin zinciri bir hem molekülüne bağlanarak O2 taşıma
özelliği kazanır.
 Hem molekülünün tek başına O2 bağlama yeteneği yoktur.
 Kasların yapısında yer alan ve O2 taşıma görevi yapan
miyoglobin molekülü de 1 hem ve 153 a.a’li 1 globin zincirinden
oluşmuş basit bir zincir molekülüdür.

Hemoglobin
 •Sentezi bazofilik eritroblast safhasında başlar.
 •Protein yapıda,
 •Kırmızı pigment-demir içerir.
 •100 ml kanda 12-16 mg hemoglobin vardır.
 WHO kriterlerine göre Htc değerinin erkeklerde %42nin
altında olması, kadınlarda %37nin altında olması anemi olarak
kabul edilir.
 Benzer şekilde kan Hb düzeyi:
 Erkekte 13gr/dl’nin
 Kadında 12gr/dl’nin altı ANEMİ olarak kabul edilir.
 6 ay-6yaş arası çocuklarda 11gr/dl’nin,
 6-14 yaşlarında ise 12gr/dl’nin altı ANEMİdir.

32
 26.10.2018

Hemoglobin
 Günde 6.25g Hb yapılır.
 Vücutta toplam 750g Hb vardır
 Eritrosit hacminin %34’ü Hb’dir.
 2x1011 eritrosit her gün yapılmalıdır.
 Her bir eritrosit 26-34pg Hb içerir.
 *normokrom – mikrokrom - makrokrom
 Her gram Hb 1.34 ml oksijen taşır.
 Her bir hem molekülü 1mol O2 bağlar ve 1mol Hb 4 mol O2
bağlar.

33
 26.10.2018

Erişkin hemoglobinleri
 % 97 Hb A (α2 β2) α zinciri 141 aminoasit
β zinciri 146 aminoasit
 % 2,5 Hb A2 (α2 δ2) β zincirinin 10 aminoasidi farklıdır
 % 0.5 Hb F (α2 γ2) β zincirinin 37 aminoasidi farklıdır
 Hb F molekülünde O2’e afinite HbA’ya oranla yüksek bulunur.
 HbF’in bu özelliği molekülde 2,3-DPG’ın bağlanacağı β zincirinin
yokluğundan kaynaklanır.
 Hücre içinde 2,3-DPG, O2 yarışması olmadığından kanda
oksihemoglobin düzeyi yüksek kalır.
 Örneğin gebe bir kadında hipoksemi sonucu 2,3DPG
konsantrasyonu artacak olursa, HbA molekülleri hızla 2,3 DPG’ı
bağlar. Bu koşullarda molekülden serbestleyen O2 molekülleri
anneden plasenta yoluyla, difüzyonla fetüse geçer ve bebeğin
oksijensiz kalması engellenir.

34
 26.10.2018

Hemoglobin Yapısı
 •α1β2 ve α2β1 kontakları daha gevşek olup O2’li ve O2’ siz
oluşa göre şekilsel değişime imkan sağlar.
 •O2 siz Hb’de β zincirleri arası 7À açılır.
 •O2 siz Hb’de hem demiri porfirin düzeyinden 0.6À dışındadır.

35
 26.10.2018

Hemoglobin yapımı
Hemoglobin molekülünün oluşumu sırasıyla;
 aa. köklerinin peptid bağlarıyla tutunması ile primer yapı,
 aa. zincirinin CO ve NH grupları arasında hidrojen bağlarının
gelişmesiyle heliks biçimini alan sekonder yapı,
 Bu zincirlerin katlanması ile üç boyutlu ve hidrofobik Van der
Walls kuvvetleri yardımıyla stabilize olan tersiyer yapı,
 Bu polipeptid ünitelerinin birleşmesiyle oluşan kuarterner yapı
(oksi ve deoksi Hb) meydana gelir.

Eritrosit metabolizması
 Eritrositlerde anaerobik glikoliz sırasında 2 önemli bileşik oluşur
ATP ve 2,3-DPG.
 ATP, membranın iki yanında K+ ve Na+ geçişini düzenleyerek
eritrositin biçimini korumada rol oynar.
 ATP azalınca eritrosit içine Na+ ve suyun girmesiyle hücre
küresel biçim alır.
 Eritrosit membranın özelliği esnek oluşu ve deforme
olabilmesidir. Bu durum ATP ile kontrol edilir.
 ATP azalırsa esneklik kaybolur. Hücre zarı yırtılır hale gelir.

36
 26.10.2018

Hemoglobinin O2’ ne ilgisi -1

 Hemoglobinin oksijene ilgisi pH, sıcaklık ve eritrosit 2,3-
difosfogliserat konsantrasyonundan etkilenir.
 2,3 DPG, hemoglobine bağlanarak hemoglobinin oksijene
ilgisini azaltır. Böylece O2Hb (oksihemoglobin) oksijenini daha
kolay bırakır.

37
 26.10.2018

Hemoglobinin O2’ ne ilgisi -2

 2,3 DPG deoksi hemoglobinin  zincirleri arasına girer.
 Oksi hemoglobin durumunda ise bu aralık kapanarak 2,3 DPG
hemoglobinden ayrılır.
 2,3 DPG hemoglobini oksijene ilgisini azalmış durumda tutar.
 Dolayısıyla hemoglobinin O2 'ne ilgisi;
1- 2,3 DPG'ın hemoglobine bağlı kaldığı süreye
2- DPG'ın hücre içindeki konsantrasyonuna bağlıdır.

Oksi Deoksi

Β zincirleri arasında
2,3-DPG nin bağlanma yeri

38
 26.10.2018

Hemoglobinin O2’ ne ilgisi -3

 Anne ve fötal hemoglobinin oksijene ilgilerinin farklı oluşunun

nedeni erişkin hemoglobininin daha fazla 2,3 DPG
tutmasıdır.
 Hipoksi, CO2, H+ iyonu ve ısı eritrositlerde 2,3- DPG sentezin
artmasına neden olur. Bu da Hb’nin O2’ne afinitesini azalttığı
için dokulara daha çok O2 serbestlenir.
 Kalp hastalığı ve hipertiroidi de hemoglobinin O2’e ilgisini
azaltır.

Hemoglobin bileşikleri
 •Oksijen ile birleşirse = Oksihemoglobin
 •Karbondioksit ile birleşirse = Karbaminohemoglobin
 •Karbonmonoksit ile birleşirse = Karboksihemoglobin
 •Serbest ise = redükte hemoglobin (kanda %3 gr)
 •Fe3+ile bağlı ise = Met-Hemoglobin
 •Glukoz ile bağlı ise = Glikozile hemoglobin

39
 26.10.2018

Hemoglobinin oksijene afinitesini azaltan

faktörler:
 Isı artışı
 CO2 artışı
 H+ artışı
 2,3-DPG artışı
 O2 azalması

Hemoglobin tayin yöntemleri

 •Gazometrik-Kanın oksijen bağlama kapasitesi
 •Ferrometrik-Kanın demir miktarından
 •Fotoelektrik-methemoglobin
 •Kolorometrik-Renk karşılaştırması ile

40
 26.10.2018

Hb üretiminde anormallikler-1
 İnsanda hemoglobinin kalıtımsal bozukluklarında 2 ana tip
vardır.
1- Anormal polipeptid zincirlerinin üretildiği hemoglobinopatiler,
2- Polipeptid zincir yapılarının normal olduğu fakat globin
genlerindeki kusurlar nedeni ile üretilmediği ya da az miktarda
üretildiği talasemiler.
  ve  talasemiler sırasıyla  ve  polipeptidlerin yokluğu ve
azlığı ile tanımlanmaktadır.
 α ve β zincirini oluşturan genler kaybolursa Bartz tipi Hb oluşur.

Hb üretiminde anormallikler-2

 Anormal hemoglobinlerin üretilmesine neden olan mutant

genler çok yaygın olup insanlarda çok sayıda anormal Hb
tanımlanmıştır.
 Bunlar hemoglobin C, E, I, J, S vb. harflerle gösterilirler.
 Olguların çoğunda anormal hemoglobin, polipeptid
zincirlerinin çatısı yönünden hemoglobin A'dan
farklılaşmıştır.

41
 26.10.2018

Farklı Hb’lerin adlandırılmasında a.a dizilim farkını

bulan kişinin yaşadığı şehrin ismi verilir.

Hb üretiminde anormallikler-3

 Hemoglobin S'de  zincirleri normaldir, fakat  polipeptid

zincirinin 146 aa kalıtlık dizisinde bir glutamik asid, valin amino
asidi ile yer değiştirmiştir.
 Anormal genlerden biri yalnız anne ya da babadan geliyorsa,
kişinin Hb anomalisi heterozigottur.
 Anomali genleri hem anne hem de babadan alınmışsa,
homozigottur.

42
 26.10.2018

 Hemoglobin genetik
defektleri; orak hücre
anemisi ve talasemilere
neden olur.
 Orak hücre anemisi (HbS); ß
globin zincirindeki 6.aa olan
glutamik asit yerine valin
gelmiştir (nokta mutasyonu).
 Daha kırılgan ve daha az
esnek yapıdadırlar.

Hb yapımı için gerekli maddeler-1

 Hemoglobin yapımı için başlıca demir ve amino asitlere
gereksinim vardır.
 Ayrıca bakır, kobalt, nikel ve diğer bazı maddelerin de
hemoglobin sentezinde katalizör ve enzim olarak kullanıldığı
gösterilmiştir.
 Demir, aynı zamanda miyoglobin, sitokrom oksidaz,
peroksidaz ve katalaz gibi maddelerin yapımında da yer alan
çok önemli bir maddedir.

43
 26.10.2018

Hb yapımı için gerekli maddeler-2

 Demirin vücuttaki toplam miktarı ~ 4-5 gramdır.
 %65'i hemoglobin,
 %4'ü miyoglobin,
 %1'i de intrasellüler oksidasyonu kolaylaştıran çeşitli hem
bileşiklerinin yapısında bulunur.
 Geri kalan %30 u ise ferritin ya da hemosiderin halinde
RES ve karaciğer parankim hücrelerinde depo edilir.
 Kanda transferrin halinde taşınır.

Eritrosit Membranı
 Tüm biyolojik membranlarla aynı özellikte
 Kendi membranını sentezleyemez
 Aktin ve spektrin direnç kazandırır
 Ca+2 varlığında kontraktil özellik
 Viskozite değişiklikleri (1/akışkanlık)( belli bir mesafeyi
su 1sn’de geçerse kan 3-4sn’de geçer)
 Ankirin, Hb stabilitesi ile ilgilidir
 Karbonhidratlar kan gruplarıyla ilgilidir (antijen)
 Siyalik asit eritrositlere negatif yük kazandırır
 Na+-K+ATPaz ile Ca+2ATPaz aktivitesi vardır

44
 26.10.2018

Eritrosit Membranı
 Periferik proteinler:
 Membranın sitoplazmik iç yüzüne yerleşmişlerdir. Hücrenin
şekilsel özelliğini korurlar. Spektrin ve aktin kaslardaki kontraktil
miyofibriller gibi etkileşebilen kasılıp gevşeyebilen yapılardır.
 Spektrin
 Ankirin
 Aktin
 İntegral Proteinler:
 Membranda reseptör, antijenik taşıyıcı (glikoforin A ve B),
taşıyıcı enzim, ve kanal proteinlerini oluştururlar.
 Band 3
 Glikoforin A
 Glikoforin B

Eritrosit
Membranı

45
 26.10.2018

Eritrosit Membranı

Glikoforin molekülü, membranda sialik asidi %75 oranında

taşıyan yapıdır.

46
 26.10.2018

Eritrositlerin Yıkımı
 Eritrositlerin dolaşımdaki ömrü120 gün kadardır.
 Karaciğer ve dalak makrofajları; yaşlı, anormal ve parçalanmış
eritrositleri fagosite eder.
 Yıkım sonucu amino asitler, hemoglobin (demir ve bilirubin
pigmenti) açığa çıkar.

47
 26.10.2018

Eritrositlerin yaşam döngüsü

48
 26.10.2018

ERİTROSİTLERİN YIKIMI-1
 Olgun eritrositlerde çekirdek, mitokondri veya endoplazmik
retikulum olmamasına rağmen, yine de glikozu metabolize
edebilen ve az miktarda adenozin trifosfat ile özellikle
nikotinamid adenin dinükleotid fosfatın redükte formunu
(NADPH) oluşturabilen sitoplazmik enzimleri vardır.

Eritrositlerin yıkımı-2
 ATP ve NADPH eritrositlerin yaşamında önemli role
sahiptir.
1- Hücre membranının esnekliğini devam ettirirler,
2- İyonların membrandan geçişini sürdürürler,
3- Hücre hemoglobindeki demiri ferrik form yerine, ferröz formda
tutarlar
4- Eritrositlerdeki proteinlerin oksidasyonunu önlerler.

49
 26.10.2018

Eritrositlerin yıkımı-3
 Eritrositlerdeki metabolik sistemler zamanla daha az aktif hale
gelir ve yaşamsal olaylar zayıfladığı için hücre daha kırılgan
(frajil) olmaya başlar.

 Eritrositlerin 120 günlük yaşamları sonunda frajilitesi çok

arttığında, hücre zarları yırtılır ve serbestlenen Hb bütün vücutta
bulunan doku makrofajları tarafından fagosite edilir.

Eritrositlerin yıkımı-4
 Hemoglobin önce hem ve globine ayrılır. Sonra hem halkası
açılır ve
1- Kanda transferrinle taşınan demir
2- Dört pirol çekirdeğinden yapılı düz bir zincir (biliverdin)
ortaya çıkar.
 Biliverdin, hızla serbest bilirubine indirgenerek yavaş yavaş
makrofajlardan plazmaya salıverilir.
 Serbest bilirubin plazma albuminine kuvvetle bağlanarak
karaciğere taşınır.
 Serbest bilirubin=indirekt bilirubin=suda çözünmez=
albumine bağlı olarak taşınır. İdrara geçmez. Safra ile
atılmaz.

50
 26.10.2018

Eritrositlerin yıkımı-5
 Serbest bilirubin birkaç saat içinde karaciğer hücre zarından
absorbe edilir.
 Hücre içinde plazma albumininden serbestlenir ve hemen
konjuge olur.
 Konjugasyonda ~ % 80'i glukronik asitle birleşerek bilirubin
glukronatı, ~ % 10'u sülfatla birleşerek bilirubin sülfatı
yapar. Geri kalan % 10'u da çeşitli maddelerle birleşir.
 Bilirubin bu şekilde hepatositlerden aktif transportla safra
kanalcıklarına ve sonra da barsaklara salgılanır.

Hemoglobin Yıkımı
Yaşlı eritrositlerin makrofajlar
tarafından fagosite edilmesi sonucu
ortaya çıkan Bilirubin, karacigerde
Glukuronid ile birleşerek (Konjuge
Bilirubin) safra yoluyla sindirim
kanalına verilir. Burada feçes
Urobilinojenine dönüşür ve daha
sonra Sterkobilin’e dönüşürek dışkıya
renk verir. Kana geçen Bilirubin ise
idrarla Urobilinojen halinde atılır.

51
 26.10.2018

Eritrositlerin yıkımı-6

 Barsaklara geçen konjuge bilirubinin yarısı bakteriler

tarafından suda kolay eriyen ürobilinojene çevrilir.
 Ürobilinojenin bir kısmı barsak mukozasından kana absorbe
edilir.
 Bunun büyük bir kısmı karaciğere taşınır. Buradan tekrar
barsağa atılır; ~ % 5'i de böbreklerden idrara geçer.
 Hava ile temas eden idrarda ürobilinojen urobiline oksitlenir.
Feçeste de oksitlenerek sterkobiline çevrilir.

52
 26.10.2018

Eritrosit direnci
 %0.9 NaCl izotonik
 Hipertonik ortamda büzüşme (plazmoliz),
 Hipotonik ortamda şişme (deplazmoliz)
 %0,48-0,52 NaCl minimal direnç noktası
 %0,33 NaCl maksimal direnç noktası (tüm eritrositlerin
hemolize uğradığı nokta)
 •Venöz kanda direnç düşer

53
 26.10.2018

 HEMOREOLOJİ NEDİR?
 Reoloji (akış bilimi) mekanik biliminin bir dalıdır. Maddelerin bir
kuvvetin etkisi altında iken nasıl şekil değiştirdiklerini
(deformasyon) ve aktıklarını inceler.
 Bir maddenin şekil değiştirmesini ve akmasını sağlayan
özelliklerine ise o maddenin reolojik özellikleri denir.
 Hemoreoloji, plazmanın ve kan hücrelerinin şekil değiştirme
ve akım özelliklerini (kan viskozitesi); kan ile temas eden
damarların akımı etkileyen reolojik özelliklerini; kanın ve
damarların yabancı maddeler ile (ilaçlar, plazma genişleticileri
ve prostetik cihazlar gibi) etkileşimlerini inceler

 Hemoreolojinin önemli bir ilgi alanı kan viskozitesidir.

 Viskozite, bir sıvının molekülleri arasındaki iç sürtünme nedeniyle
akıma karşı gösterdiği dirençtir.
 Kanın akıma karşı gösterdiği direnç ise kan viskozitesidir.
 Viskozite akışkanlığın tersidir (viskozite= 1/akışkanlık).

54