Professional Documents
Culture Documents
Ders 03-Eritrosit Fonksiyonları
Ders 03-Eritrosit Fonksiyonları
2018
ERİTROSİTLERİN
FONKSİYONLARI
Doç. Dr. Ferihan Çetin
Fizyoloji Anabilim Dalı
% 45 % 55
1
26.10.2018
Hematokrit
(Kanın şekilli elemanlarının tüm kana oranı)
Kanın hücresel
elemanlarının toplam
yüzdesine hematokrit (Htc)
denir. Birimi yoktur. %
olarak ifade edilir.
Geriye kalan sıvı ise
plazmadır.
Erkeklerde %42-52
Kadınlarda %35-47
Çocuklarda %35-49
Yenidoğanda %49-54
ERİTROSİTLER
•Hemoglobin
•Oksijen alışverişi
•Asit-baz tamponu
•Çekirdek, mitokondri, ribozom, ER yoktur
•protein sentezi yok
•enerji glikolizden, ancak glikojen deposu
yok
2
26.10.2018
Kanın Görevleri
1) Eritrositlerin esas görevi (Solunum)
3
26.10.2018
c) Eritrositlerde
Karbonik
Anhidraz Enzimi
bulunur.
4
26.10.2018
5
26.10.2018
•Milimetreküpde;
Erkekte: 5.200.000 ± 300.000) (mm³)
Kadında: 4.700.000 ± 300.000) (mm³)
Yeni doğanda yüksek (6-7.000.000/mm³) iki haftada erişkin
düzeyin biraz üstüne düşer.
Eritrosit’in %34’ü Hemoglobindir; Eritrositteki katı
maddelerinin %90’ı proteinlerinin %98’i Hemoglobin’dir.
•Hb yeni doğanda 19g/dl. ilk haftada azalır .1-2 yaşına kadar
böyle devam eder. Erişkinde 14-16g/dl’dir.
6
26.10.2018
Eritrosit tipleri-1
Eritrositler çaplarının uzunluğuna göre üç şekilde isimlendirilir.
Büyük kısmı ortalama 7.5 m çapındadır. Bunlara normosit
denir.
Çapları 6 m (mikronun) altında olanlar mikrosit,
9 mikronun üzerinde olanlar ise makrosit olarak adlandırılır.
Perifer kandaki
eritrositlerin
normal dağılımının
500 eritrosit
üzerinden
incelenmesi
(Price-Jones
eğrisi)
7
26.10.2018
Eritrosit tipleri
Eritrositlerin kalınlığının çap uzunluğuna oranı sferik
indeksi verir. Normalde 2/8= 0.25'dır.
Sferik indeksi 0.25 - 0.34 arasında olan eritrositler
normosit adını verdiğimiz tiptedir.
Sferik indeksi 0.25'ten küçükse eritrositler yassı
görünüşte olup planosit adını alır.
Sferik indeksi 0.4'ten büyükse eritrositler sferosit
denilen kalın küresel tiptedir.
Eritrosit tipleri
8
26.10.2018
Eritrosit tipleri
9
26.10.2018
Sedimentasyon
Pıhtılaşması önlenerek bir tüpte bekletilen kandaki
eritrositlerin çökme hızıdır.
Normalde 0-15 mm/saat kadardır.
Çeşitli enfeksiyon hastalıkları, romatizmal hastalıklar,
kanser vb durumlarda artar.
Gebelik, menstruasyon ve yaşlılık gibi durumlarda
fizyolojik olarak artar.
Sedimentasyon
•Eritrositlerin birim zamanda çökme hızlarıdır. (Westergren
yöntemi ile)
•Çökme hızını plazma faktörleri* belirler.
•Kadında 0-16mm/saat
•Erkekte 0-8mm/saat
•Yenidoğanda 0-2mm/saat
*Sedimentasyonu; Fibrinojen, globulin, haptoglobin,
seruloplazmin, lipoproteinler arttırır; bunlara agglomerinler
denir. Agglomerinler eritrositlerde rulo ve agregat oluşumuna
neden olur.
10
26.10.2018
11
26.10.2018
12
26.10.2018
13
26.10.2018
Eritropoietin-EPO
Plazmanın Alfa-2 globulin fraksiyonunda yer alan bir
glikoproteindir.
Mol ağırlığı ~ 40.000-60.000 dalton.
Biyolojik yarı ömrü 4-6 saattir ancak böbrekten klirensi yavaştır
(0.5 cc/dk).
Akut hipokside plazma seviyesi 12 saat içinde yükselmeye başlar
ve 3. günde maksimuma ulaşır.
Eritropoietin-EPO
Glikoprotein yapıdadır.
Fetus ve yenidoğanda %85 karaciğer ve %15 böbrekte yapılır.
Erişkinde %85 böbrek, %15 karaciğer ve diğer dokularda,
glomus karotikum, makrofajlarda yapılır.
Epinefrin, Norepinefrin, Prostoglandinler EPO’yu uyarır.
14
26.10.2018
Uyaran: Eritrosit
Sayısı azalmasına
eşlik eden hipoksi,
kanın oksijen
içeriğinde azalma
veya doku oksijen
tüketiminde artış
Kanda oksijen
taşınımı artar Kanda oksijen
düzeyi azalır
BÖBREKTEN
EPO SALINIR
Eritropoietin
uyarımı
kemik iliği
15
26.10.2018
Eritropoeze etki
Hipoksi Hiperoksi
Büyüme Hormonu Anti-EPO
Androjenler Östrojenler
ACTH
Steroidler
Tiroksin
HIF
16
26.10.2018
Dokunun oksijenasyonu
azaldığında eritrosit
üretimini arttırmak için
Eritropoietin
mekanizmasının
fonksiyonu
(Guyton)
17
26.10.2018
18
26.10.2018
19
26.10.2018
Demir Metabolizması
Mensturasyon her ay 15mg demir kaybı yaratır
Hamilelik ve Doğumda 900mg demir kaybedilir.
Hızlı büyüyen çocukta yeterli alım yoksa yetmezlik oluşur
Demir eksikliği: anemi, baş ağrısı, çarpıntı, soluk bir
çehre’ye neden olur.
20
26.10.2018
21
26.10.2018
22
26.10.2018
Ferritin
Normalde dolaşımda çok az miktarda bulunur.
Serum Ferritin düzeyi RIA ile ölçülebilir.
Serum Ferritin düzeyi aralığı geniş olmamakla birlikte nadiren
10 μg/dLnin altına düşer.
Ortalama konsantrasyonu =
Kadınlarda 40 μg/dL
Erkeklerde 170 μg/dL
Serum ferritin düzeyleri gebelikte ve demir eksikliği
anemisinde azalır.
Demir eksikliği anemisinde miktarı genellikle 10 μg/dLnin
altında, ortalama 4 μg/dL kadardır
23
26.10.2018
24
26.10.2018
25
26.10.2018
Hepsidin
modülasyonunda
bilinen faktörlerdir.
Aşırı demir birikimi
gibi hastalıklarda
bu belirtilen üç
proteinin
mutasyonu
gösterilmiştir.
26
26.10.2018
Hemoglobinin yapısı
Hemoglobinin yapısı
27
26.10.2018
PLAZMA PROTEİNLERİ
A D I FONKSİYONLARI
Haptoglobulin Hb’i bağlar.
Hemopeksin Hem’i bağlar.
Transferrin Fe’i bağlar, taşır.
Cu’ı bağlar ve taşır, Fe+2 Fe+3
Seruloplasmin
dönüştürür.
C3 Kopleman İmmun sisteme ait enzim proteini.
Plazminojen Fibrinolizise neden olur.
Fibrinojen Kanı pıhtılaştırır.
Protrombin Kanı pıhtılaştırır.
Yağ asitleri, Bilirubin, Tiroksin, Kortizol,
Albumin
Hem, çok sayıda ilaçları bağlar ve taşır.
28
26.10.2018
29
26.10.2018
Hemoglobin sentezi
2 süksinil CoA+ glisin = pirol
4 Pirol Protoporfirin IX
Protoporfirin IX + Fe2+ Hem
Hem + globin Hemoglobin zinciri (α veya β)
2α zinciri + 2β zinciri HEMOGLOBİN A
(GUYTON)
30
26.10.2018
31
26.10.2018
Hemoglobin
•Sentezi bazofilik eritroblast safhasında başlar.
•Protein yapıda,
•Kırmızı pigment-demir içerir.
•100 ml kanda 12-16 mg hemoglobin vardır.
WHO kriterlerine göre Htc değerinin erkeklerde %42nin
altında olması, kadınlarda %37nin altında olması anemi olarak
kabul edilir.
Benzer şekilde kan Hb düzeyi:
Erkekte 13gr/dl’nin
Kadında 12gr/dl’nin altı ANEMİ olarak kabul edilir.
6 ay-6yaş arası çocuklarda 11gr/dl’nin,
6-14 yaşlarında ise 12gr/dl’nin altı ANEMİdir.
32
26.10.2018
Hemoglobin
Günde 6.25g Hb yapılır.
Vücutta toplam 750g Hb vardır
Eritrosit hacminin %34’ü Hb’dir.
2x1011 eritrosit her gün yapılmalıdır.
Her bir eritrosit 26-34pg Hb içerir.
*normokrom – mikrokrom - makrokrom
Her gram Hb 1.34 ml oksijen taşır.
Her bir hem molekülü 1mol O2 bağlar ve 1mol Hb 4 mol O2
bağlar.
33
26.10.2018
Erişkin hemoglobinleri
% 97 Hb A (α2 β2) α zinciri 141 aminoasit
β zinciri 146 aminoasit
% 2,5 Hb A2 (α2 δ2) β zincirinin 10 aminoasidi farklıdır
% 0.5 Hb F (α2 γ2) β zincirinin 37 aminoasidi farklıdır
Hb F molekülünde O2’e afinite HbA’ya oranla yüksek bulunur.
HbF’in bu özelliği molekülde 2,3-DPG’ın bağlanacağı β zincirinin
yokluğundan kaynaklanır.
Hücre içinde 2,3-DPG, O2 yarışması olmadığından kanda
oksihemoglobin düzeyi yüksek kalır.
Örneğin gebe bir kadında hipoksemi sonucu 2,3DPG
konsantrasyonu artacak olursa, HbA molekülleri hızla 2,3 DPG’ı
bağlar. Bu koşullarda molekülden serbestleyen O2 molekülleri
anneden plasenta yoluyla, difüzyonla fetüse geçer ve bebeğin
oksijensiz kalması engellenir.
34
26.10.2018
Hemoglobin Yapısı
•α1β2 ve α2β1 kontakları daha gevşek olup O2’li ve O2’ siz
oluşa göre şekilsel değişime imkan sağlar.
•O2 siz Hb’de β zincirleri arası 7À açılır.
•O2 siz Hb’de hem demiri porfirin düzeyinden 0.6À dışındadır.
35
26.10.2018
Hemoglobin yapımı
Hemoglobin molekülünün oluşumu sırasıyla;
aa. köklerinin peptid bağlarıyla tutunması ile primer yapı,
aa. zincirinin CO ve NH grupları arasında hidrojen bağlarının
gelişmesiyle heliks biçimini alan sekonder yapı,
Bu zincirlerin katlanması ile üç boyutlu ve hidrofobik Van der
Walls kuvvetleri yardımıyla stabilize olan tersiyer yapı,
Bu polipeptid ünitelerinin birleşmesiyle oluşan kuarterner yapı
(oksi ve deoksi Hb) meydana gelir.
Eritrosit metabolizması
Eritrositlerde anaerobik glikoliz sırasında 2 önemli bileşik oluşur
ATP ve 2,3-DPG.
ATP, membranın iki yanında K+ ve Na+ geçişini düzenleyerek
eritrositin biçimini korumada rol oynar.
ATP azalınca eritrosit içine Na+ ve suyun girmesiyle hücre
küresel biçim alır.
Eritrosit membranın özelliği esnek oluşu ve deforme
olabilmesidir. Bu durum ATP ile kontrol edilir.
ATP azalırsa esneklik kaybolur. Hücre zarı yırtılır hale gelir.
36
26.10.2018
37
26.10.2018
Oksi Deoksi
Β zincirleri arasında
2,3-DPG nin bağlanma yeri
38
26.10.2018
Hemoglobin bileşikleri
•Oksijen ile birleşirse = Oksihemoglobin
•Karbondioksit ile birleşirse = Karbaminohemoglobin
•Karbonmonoksit ile birleşirse = Karboksihemoglobin
•Serbest ise = redükte hemoglobin (kanda %3 gr)
•Fe3+ile bağlı ise = Met-Hemoglobin
•Glukoz ile bağlı ise = Glikozile hemoglobin
39
26.10.2018
40
26.10.2018
Hb üretiminde anormallikler-1
İnsanda hemoglobinin kalıtımsal bozukluklarında 2 ana tip
vardır.
1- Anormal polipeptid zincirlerinin üretildiği hemoglobinopatiler,
2- Polipeptid zincir yapılarının normal olduğu fakat globin
genlerindeki kusurlar nedeni ile üretilmediği ya da az miktarda
üretildiği talasemiler.
ve talasemiler sırasıyla ve polipeptidlerin yokluğu ve
azlığı ile tanımlanmaktadır.
α ve β zincirini oluşturan genler kaybolursa Bartz tipi Hb oluşur.
Hb üretiminde anormallikler-2
41
26.10.2018
Hb üretiminde anormallikler-3
42
26.10.2018
Hemoglobin genetik
defektleri; orak hücre
anemisi ve talasemilere
neden olur.
Orak hücre anemisi (HbS); ß
globin zincirindeki 6.aa olan
glutamik asit yerine valin
gelmiştir (nokta mutasyonu).
Daha kırılgan ve daha az
esnek yapıdadırlar.
43
26.10.2018
Eritrosit Membranı
Tüm biyolojik membranlarla aynı özellikte
Kendi membranını sentezleyemez
Aktin ve spektrin direnç kazandırır
Ca+2 varlığında kontraktil özellik
Viskozite değişiklikleri (1/akışkanlık)( belli bir mesafeyi
su 1sn’de geçerse kan 3-4sn’de geçer)
Ankirin, Hb stabilitesi ile ilgilidir
Karbonhidratlar kan gruplarıyla ilgilidir (antijen)
Siyalik asit eritrositlere negatif yük kazandırır
Na+-K+ATPaz ile Ca+2ATPaz aktivitesi vardır
44
26.10.2018
Eritrosit Membranı
Periferik proteinler:
Membranın sitoplazmik iç yüzüne yerleşmişlerdir. Hücrenin
şekilsel özelliğini korurlar. Spektrin ve aktin kaslardaki kontraktil
miyofibriller gibi etkileşebilen kasılıp gevşeyebilen yapılardır.
Spektrin
Ankirin
Aktin
İntegral Proteinler:
Membranda reseptör, antijenik taşıyıcı (glikoforin A ve B),
taşıyıcı enzim, ve kanal proteinlerini oluştururlar.
Band 3
Glikoforin A
Glikoforin B
Eritrosit
Membranı
45
26.10.2018
Eritrosit Membranı
46
26.10.2018
Eritrositlerin Yıkımı
Eritrositlerin dolaşımdaki ömrü120 gün kadardır.
Karaciğer ve dalak makrofajları; yaşlı, anormal ve parçalanmış
eritrositleri fagosite eder.
Yıkım sonucu amino asitler, hemoglobin (demir ve bilirubin
pigmenti) açığa çıkar.
47
26.10.2018
48
26.10.2018
ERİTROSİTLERİN YIKIMI-1
Olgun eritrositlerde çekirdek, mitokondri veya endoplazmik
retikulum olmamasına rağmen, yine de glikozu metabolize
edebilen ve az miktarda adenozin trifosfat ile özellikle
nikotinamid adenin dinükleotid fosfatın redükte formunu
(NADPH) oluşturabilen sitoplazmik enzimleri vardır.
Eritrositlerin yıkımı-2
ATP ve NADPH eritrositlerin yaşamında önemli role
sahiptir.
1- Hücre membranının esnekliğini devam ettirirler,
2- İyonların membrandan geçişini sürdürürler,
3- Hücre hemoglobindeki demiri ferrik form yerine, ferröz formda
tutarlar
4- Eritrositlerdeki proteinlerin oksidasyonunu önlerler.
49
26.10.2018
Eritrositlerin yıkımı-3
Eritrositlerdeki metabolik sistemler zamanla daha az aktif hale
gelir ve yaşamsal olaylar zayıfladığı için hücre daha kırılgan
(frajil) olmaya başlar.
Eritrositlerin yıkımı-4
Hemoglobin önce hem ve globine ayrılır. Sonra hem halkası
açılır ve
1- Kanda transferrinle taşınan demir
2- Dört pirol çekirdeğinden yapılı düz bir zincir (biliverdin)
ortaya çıkar.
Biliverdin, hızla serbest bilirubine indirgenerek yavaş yavaş
makrofajlardan plazmaya salıverilir.
Serbest bilirubin plazma albuminine kuvvetle bağlanarak
karaciğere taşınır.
Serbest bilirubin=indirekt bilirubin=suda çözünmez=
albumine bağlı olarak taşınır. İdrara geçmez. Safra ile
atılmaz.
50
26.10.2018
Eritrositlerin yıkımı-5
Serbest bilirubin birkaç saat içinde karaciğer hücre zarından
absorbe edilir.
Hücre içinde plazma albumininden serbestlenir ve hemen
konjuge olur.
Konjugasyonda ~ % 80'i glukronik asitle birleşerek bilirubin
glukronatı, ~ % 10'u sülfatla birleşerek bilirubin sülfatı
yapar. Geri kalan % 10'u da çeşitli maddelerle birleşir.
Bilirubin bu şekilde hepatositlerden aktif transportla safra
kanalcıklarına ve sonra da barsaklara salgılanır.
Hemoglobin Yıkımı
Yaşlı eritrositlerin makrofajlar
tarafından fagosite edilmesi sonucu
ortaya çıkan Bilirubin, karacigerde
Glukuronid ile birleşerek (Konjuge
Bilirubin) safra yoluyla sindirim
kanalına verilir. Burada feçes
Urobilinojenine dönüşür ve daha
sonra Sterkobilin’e dönüşürek dışkıya
renk verir. Kana geçen Bilirubin ise
idrarla Urobilinojen halinde atılır.
51
26.10.2018
Eritrositlerin yıkımı-6
52
26.10.2018
Eritrosit direnci
%0.9 NaCl izotonik
Hipertonik ortamda büzüşme (plazmoliz),
Hipotonik ortamda şişme (deplazmoliz)
%0,48-0,52 NaCl minimal direnç noktası
%0,33 NaCl maksimal direnç noktası (tüm eritrositlerin
hemolize uğradığı nokta)
•Venöz kanda direnç düşer
53
26.10.2018
HEMOREOLOJİ NEDİR?
Reoloji (akış bilimi) mekanik biliminin bir dalıdır. Maddelerin bir
kuvvetin etkisi altında iken nasıl şekil değiştirdiklerini
(deformasyon) ve aktıklarını inceler.
Bir maddenin şekil değiştirmesini ve akmasını sağlayan
özelliklerine ise o maddenin reolojik özellikleri denir.
Hemoreoloji, plazmanın ve kan hücrelerinin şekil değiştirme
ve akım özelliklerini (kan viskozitesi); kan ile temas eden
damarların akımı etkileyen reolojik özelliklerini; kanın ve
damarların yabancı maddeler ile (ilaçlar, plazma genişleticileri
ve prostetik cihazlar gibi) etkileşimlerini inceler
54