3

Araling Panlipunan
Ikaupat nga Markahan-Modyul 7
Mga Tulumanon ug Tulubagon sa
mga Tagdumala sa Lalawigan

Alternative Delivery Mode

Ikaupat nga yunit –Module 7- Mga Tulumanon ug Tulubagon sa mga
Tagdumala sa Lalawigan

Unang Edisyon, 2020

Republika 8293,Seksiyon 176 naghatag nga ang gobyerno sa Pilipinas dili

mahimo nga ang mga mga katungod sa bisan unsa nga artikulo.Pananglitan,ang
pagtugot sa ahensya o opisina sa gobyerno nga nag-andam sa tagsulat
gikinahanglan kung kini matuman.Lakip sa mga butang nga mahimo sa ingon
nga ahensya o opisina mao ang pagtakda sa us aka katugbang nga bayad.

Ang mga artikulo (istorya,pagpili,balak,kanta litrato ,ngalan sa produkto

o ngalan sa brand,tatak o trademark,mga salida sa telebisyon,sine,ug uban
pa)nga gigamit sa kini nga modyul nga naghupot sa ilang mga
katungod.Gisulayan nila nga subayon sila aron makakuha og pagtugot nga
magamit ang materyal.Ang mga publisher ug tagsulat wala nag-angkon nga
tama kana.Ang bisan unsang paggamit gawas sa kini nga module gikinahanglan
pinaagi sa pagtugot sa ilang orihinal nga mga tagsulat.
Walay bahin sa kini na materyal ang mahimo nga pakopya o pag-usab nga
walay pagtugot sa Departamento.
Gipatik sa Departamento sa Edukasyon-Tagbilaran City Division
SDS: Dr. Joseph Irwin A. Lagura

Ang mga Nagtukod sa Pagsulat sa Modyul

Manunulat: Angeles G. Panto
Editor: Dr. Nenita Incog, EPS-Araling Panlipunan
Tigdukiduki: Dr. Neolita Sarabia , EPS-LRMDS
 3
Araling Panlipunan
Ikaupat nga Yunit – Modyul 7:
Ikapitong Semana (Week 7)

Mga Tulumanon ug Tulubagon sa mga

Tagdumala sa Lalawigan
Note:
This material is locally developed by selected writers for educational
purposes only. Although, the writer and the division office have made every
effort to ensure that the information and content in this module are
accurate, the materials still subject for continuous quality assurance for
DEpEd Learning Resources Standards compliance. The circulation of the
learning material shall be limited to public schools within the jurisdiction of
the Division of Tagbilaran City. Reproduction for commercial purposes is
prohibited. Feedback, comments and suggestions are welcome for the
improvement of this learning material.
cid-lrmds
nss-7.18.2020

I
Pagpahibalo
Para sa mga ginikanan:

Kini nga tulun-an sa asignaturang Araling Panlipunan 3 mao ang giya o

paagi sa pagtabang sa atong mga tinun-an nga mahatagan og husto ug dekalidad
nga edukasyon bisan pa man sa mga naagian natong pagsulay karong panahuna
hinungdan sa maong Covid-19 nga pandimeya.

Pinaagi niini nga modyul, gilauman sa mga magtutudlo ug ginikanan

nga mahatagan og dugang kaalam panabot , kahanas ug kadasig sa pagtuon
kabahin sa mga tulumanon ug tulubagon sa mga tagdumala sa lalawigan.

Isip usa ka magtutudlo, gilauman nga hatagan nimo ang mga

estudyante sa paggiya og unsaun kini gamiton nga modyul. Kinahanglan
usab nila nga masundan ug irekord ang ilang pag-uswag samtang gitugutan
sila sa pagdumala sa ilang kaugalingon nga pagkat-on.Dugang pa, gilauman
kanimo ang dugang nga padasig ug paggiya sa estudyante samtang
nagtrabaho ka sa mga kalihokan nga naa sa modyul.

Para sa Estudyante

Kini nga modyul sa Araling Panlipunan 3 bahin sa tagdumala sa atong

komunidad, lalawigan man kini, dakbayan o munisipyo. Gidesenyo aron
matubag ang imong mga panginahanglan.tumong kini nga matabangan ka sa
II
imong pagtuon samtang wala ka sa klase. Nagtinguha usab kini sa paghikaw
kanimo sa hinungdanon nga mga oportunidad sa pagkat-on

Unsa ang Akong Niini nga seksyon, mahibal-an nimo

Makat-onan kung unsa ang kinahanglan nimo nga
makat-onan sa kini na modyul.
Sukda ang imong nakat- Kini usa ka mubo nga ehersisyo o
onan pagribyu aron matabangan ka nga
iasoy ang karon na leksyon sa miaging
leksyon.
Niini nga seksyon, hatagan ka og usa
Pagsusi ka mubo na paghisgot sa
leksyon.nagtinguha kini sa pagtabang
kanimo nga masabtan ang mga bag-
ong konsepto ug kahanas.
Naglangkob kini sa mga pangutana o
butangan ang mga blangko nga parapo
Hinumdumi kini o talata para maproseso ug unsa ang
imong nakat-onan gikan sa leksyon

Buhata kini Naglangkob kini sa trabaho nga

makatabang kanimo paghubad sa bag-
ong kahibalo o kahanas sa tinuod nga
mga kahimtang sa kinabuhi .

Pagsukod sa kahibalo Kini usa ka buluhaton nga gipunting sa

pagtimbang-timbang o pagsukod sa
lebel sa pagkat-on nga nakuha pinaagi
sa nakat-onan nga kompetensiya.
Talamdang tubag Naglangkob kini og husto nga mga
tubag sa tanan nga mga gimbuhaton sa
modyul.

Ang mosunod hinungdanon nga mga pahinumdom alang sa paggamit niini nga
Modyul:

III
1. Gamita kini nga modyul nga adunay pag-amping.Ayaw pagbutang bisan
unsang marka o letra sa bisan unsang bahin sa modyul.

2. Ayaw kalimti ang pagtubag sa mga pahimangno sa dili pa mobalhin sa ubang

mga buluhaton nga gilakip sa modyul.

3. Basaha og maayo ang mga panudlo sa dili pa buhaton ang matag ehersisyo.

4. Makita ang pagkamatinud-anon ug integridad sa pagbuhat sa mga buluhaton

ug sa pagtul-id sa mga tubag.

5. Tapuson ang karon nga buluhaton sa dilin pa moadto sa lain na praktis.

IV
6. Ibalik kini nga modyul sa imong magtutudlo kung mahuman na ang tanan nga
pagbansay.kung naglisud ka sa pagkompleto sa mga buluhaton sa kini nga
modyul, ayaw pagpanuko sa pagkonsulta sa imong magtutudlo .mahimo usab
kang mangayo og tabang sa imong inahan o amahan, o sa imong maguwang na
igsoon o bisan kinsa na kauban nimo sa inyong balay nga mas tiguwang
nimo.hinumdumi kanunay na wala ka mag-inusara.

Naglaum kami, pinaagi sa modyul, masinati nimo ang makahuluganon nga

pagkat-on ug makaangkon og lawom nga pagsabut sa mga buluhaton nga may
katakus.Mahimo nimo Kini!

Unsa Ang Akong Makat-onan

Sa kini na pagtulun-an imong mahibaw-an ang mga alampat nga

nagpaila sa atong lalawigan ug apil na sa atong rehiyon.

Sa niining Pagtulun-an, makalaum nga:

1. Makahatag sa mga tulumanon ug tulubagon sa mga tagdumala sa mga

lalawigan sa gikalangkobang rehiyon.

2. Makasulti bahin sa pagtuman sa mga tagdumala sa ilang tulumanon aron

matubag ang panginahnaglan sa mga membro sa ilang lalawigan sa
gilangkobang rehiyon

1
 Mga Tulumanon ug Tulubagon
Aralin sa mga Tagdumala sa
Lalawigan, Lungsod ug
1 Barangay

Sukda ang Imong Nakat-onan

Isulat ang SAKTO kon kini sakto ug SAYOP kon kini dili sakto.

1. Importante ang mga imprastraktura (mga tulay, sementadong kalsada,

irigasyon, merkado) sa panginabuhi sa tawo.

2. Nakatabang ang irigasyon o patubig sa mga mag-uuma.

3. Dili makatabang ang sementadong kadalanan sa daling pagbyahe sa atong

mga transportasyon.

4. Nahatagan ta og higayon nga palamboon ang panginabuhi tungod kay aduna

nay lugar nga dad-an sa mga produkto nga mao ang atong mga merkado.

Pagsusi

Unsa ang mga tulumanon nga angay buhaton sa mga tagdumala sa

lalawigan? Pinasikad sa Balaod Local Government Code of 1991
mao kini ang pipila ka mga tulumanon sa mga tagdumala sa lalawigan.

Sa Capitolyo nag-opisina ang gobernador, bise-gobernador ug ang mga taga

Sangguniang Panglalawigan:

2
Sa City Hall o sa munisipyo nag opisina ang mayor, bise mayor ug ang mga
membro sa Sangguniang Panglungsod.

3
 Sa barangay hall nag opisina ang barangay kapitan kauban sa iyang mga
opisyales sa barangay.

Gobernador:
1. Siya ang kinatas-ang lider sa lalawigan ug magdumala sa tanang proyekto,
programa, serbisyo ug buluhaton sa lalawigan.
2. Segurohon niya nga mapatuman ang tanang balaod ug ordinansa sa
lalawigan o dakbayan.
3. Nagdumala sa paggamit sa pundo alang sa pagpatuman sa
4. Segurohon niya nga nabuhat base sa balaod ang serbisyong
pangkatilingban.

Bise Gobernador:
1. Siya ang ikaduhang kinatas-ang lider sa lalawigan. 2. Siya ang
presiding officer sa Sangguniang Panlalawigan.
3. Nagpatuman sa tulumanon sa gobernador kon kini mabakante.
4. Katimbang sa gobernador sa pagdumala ug pagpatuman sa mga balaod ug
ordinansa sa lalawigan.

Mayor:

4
1. Siya ang kinatas-ang lider sa syudad o lungsod ug magdumala sa
tanang proyekto, programa, serbisyo ug buluhaton sa syudad o
lungsod..
2. Segurohon niya nga mapatuman ang tanang balaod ug ordinansa sa
Bise Mayor:

Bise Mayor
1. Siya ang ikaduhang kinatas-ang lider sa syudad o lungsod.
2. Siya ang presiding officer sa Sangguniang Panglungsod.
3. Nagpatuman sa tulumanon sa mayor kon mabakante.
4. Katimbang sa mayor sa pagdumalaug pagpatuman sa mga balaod ug
ordinansa sa syudad o lungsod.

Barangay Kapitan ug ang mga Opisyales

1. Gipatuman ang gikinahanglang proyekto aron matubag ang kinatibuk ang
kaayohan sa mga membro sa barangay.

2. Gipatuman ang mga balaod aron maseguro ang kahapsay sa tibook

barangay.

5
 Hinumdumi Kini
Naila nato ang mga lider sa atong komunidad ug ang ilang mga gimbuhaton.
Aduna silay mga tagsa tagsa ka mga tulumanon ug tulubagon sa mga membro
sa komunidad, lalawigan o dakbayan o munisipyo man kini. Importanteng isulti
sa mga membro ang ilang gibati sa pagtuman sa mga tulumanon sa mga lider
aron mapabilin ang ilang pagkamatinud-anon nga ilang serbisyohan ang ilang
nasakopan. Ang ilang mga katungdanan ug tulubagon pinasikad sa balaod Local
Government Code of 1991.

Buhata Kini
Isulat sa graphic organizer ang mga tulumanon sa mga nagdumala sa
lalawigan: Isulat kini sa inyong papel.

Mga Tulumanon sa mga Lider

sa akong Lalawigan

Gobernador: Bise-Gobernador Sangguniang

1. 1. Panglalawigan
2. 2. 1.
3. 3. 2.
3.

6
 Mga Tulumanon sa
Lider sa Barangay

Barangay Kapitan ug mga Opisyales

1.
2.

Pagsukod sa Kahibalo

Idibuho ang _______ kon husto ang gisulti sa pahayag ug

kon sayop .

1. Gobernador ang nagdumala sa usa ka lalawigan.

2. Ang mayor sa lungsod ang nagpatuman sa mga balaod sa lalawigan.
3. Dili na kinahanglan ang tagdumala aron matubag ang panginahanglan sa
lalawigan.
4. Ang barangay kapitan kauban sa iyang mga opisyales ang nagpatuman sa
balaod sa ilang barangay aron maseguro ang kahapsay sa iyang barangay.
5. Ang bise gobernador ang nagpatuman sa tulumanon sa goberndor kon
kini mabakante.

7
 TatTalamdang Tubag

Sukda ang Imong Nakat-onan

1.sakto
2.sakto
3.sayop
4.sakto

Buhata Kini:
Gobernador:
1. Kinatas-ang lider sa lalawigan ug nagdumala sa tanang proyekto,programa ,serbisyo ug buluhaton sa
lalawigan.
2. Nagpatuman sa tanang balaodug ordinansa sa lalawigan
3. Nagdumala sa paggamit sa pondo alang sa pagpatuman sa mga planong kalamboan sa lalawigan.
Bise-gobernador:
1. Ikaduhang kinatas-ang lider sa lalawigan
2. Presiding officer sa sangguniang panlalawigan

3. Nagpatuman sa tulumanon sa gobernador kon kini mabakante

Sangguniang Panlalawigan:
1. Nagpanday og mga balaod.
2 .Motabang sa pagpatuman sa mga proyekto sa distrito
3. Nagpatuman sa tulumanong gitahas sa iya sa konseho o sanggunian.
Barangay Kapitan ug mga opisyales:
1. Gipatuman ang gikinahanglang proyekto aron matubag ang kinatibuk ang kaayohan sa mga membro
sa barangay.
2. Gipatuman ang mga balaod aron maseguro ang kahapsay sa tibook barangay.

Pagsukod sa Kahibalo

1. 3.

2. 4. 5.
8
Reperinsiya
https://www.google.com

Araling Panlipunan 3 Kagamitan ng Mag-aaral Sinugbuanong

Binisaya. Pasig City Philippines: Book Media Press, Inc. 2015

Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Departamento sa Edukasyon-Rehiyon Vll

Address sa Opisina: Dampas, Tagbilaran City, Bohol
Telepono: (038)427-2506, (038) 422-8177, (038) 427- 6718
(038) 544-2147
Email Address: tagbilarancity.division@deped.gov.ph