‫اﺣﺪاث ﺑﺎغ‬

‫و‬
‫ﺑﺎﻏﺪارﯼ دراﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬

‫ﺗﺎﻟﻴﻒ‬

‫ﻣﻌﺎون ﺳﺮ ﻣﺤﻘﻖ‬

‫اﻧﺠﻨﻴﺮ ﻋﺒﺪاﻻﺣﺪ " اﺣﺪ "‬

‫(ﺳﺎل ‪1387‬‬

‫‪1‬‬
‫ﺑﺴﻢ اﷲ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﻴﻢ‬

‫‪2‬‬
 ‫ﺷﻨﺎﺳﻨﺎﻣﻪ ﮐﺘﺎب‪:‬‬

‫اﺣﺪاث ﺑﺎغ و ﺑﺎﻏﺪارﯼ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫ﻋﻨﻮان‪:‬‬

‫ﻣﻌﺎون ﺳﺮ ﻣﺤﻘﻖ اﻧﺠﻨﻴﺮ ﻋﺒﺪاﻻﺣﺪ " اﺣﺪ "‬ ‫ﻧﺎم ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ‪:‬‬
‫اول‬ ‫دورﻩ ﭼﺎپ‪:‬‬
‫ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺧﻴﺮﻳﻪ ﻣﺮﺳﯽ ﮐﻮر‬ ‫ﻧﺎﺷﺮ‪:‬‬
‫ﭼﺎپ اول ﻣﺎﻩ )ﺣﻤﻞ( ‪1388‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ اﻧﺘﺸﺎر‪:‬‬
‫)‪ ( 500‬ﺟﻠﺪ‬ ‫ﺗﻴﺮاژ‪:‬‬
‫ﺧﻮد ﻣﻮﻟﻒ‬ ‫رﺳﺎم‪:‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ و ﺧﻮد ﻣﻮﻟﻒ‬ ‫ﮐﻤﭙﻴﻮﺗﺮﮐﺎر‪:‬‬
‫ﭼﺎپ و) ﺻﺤﺎﻓﯽ(‪) :‬ﻣﻄﺒﻌﻪ ﻣﺴﻠﮑﯽ اﻓﻐﺎن(‬

‫ﮐﻠﻴﻪ ﺣﻘﻮق ﺑﺮاﯼ ﻣﻮﻟﻒ ﻣﺤﻔﻮظ اﺳﺖ‬

‫ﻋﮑﺲ روﯼ ﺟﻠﺪ‪ :‬ﺑﺎغ ﺑﺎدام در اﻗﺘﭙﻪ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ وﻟﺴﻮاﻟﯽ ﻗﻠﻌﻪ ذال وﻻﻳﺖ ﮐﻨﺪز‬

‫‪3‬‬
‫اهﺪا ﺑﻪ اﻧﺎﻧﻴﮑﻪ دراﻧﮑﺸﺎف و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎﻏﺪارﯼ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﻘﺶ ﻣﻮﺛﺮداﺷﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬

‫ﻳﮏ ﻏﺬاﯼ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎﻳﺪ داراﯼ ﮐﺎرﺑﻮهﺎﻳﺪرﻳﺖ ‪ ،‬ﭘﺮوﺗﻴﻦ ‪ ،‬ﺷﺤﻢ ‪ ،‬وﻳﺘﺎﻣﻴﻦ ‪ ،‬ﻣﻨﺮال و اﻟﻴﺎف ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻏﺬاهﺎﺋﻴﮑﻪ ازﻣﺤﺼﻮﻻت هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﯼ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴﺂﻳﺪ ﺳﺮﺷﺎر ازاﺟﺰاﯼ ﺿﺮورﯼ ﻏﺬاﯼ اﻧﺴﺎﻧﯽ‬
‫ﻓﻴﺼﺪ ﺣﺠﻢ ﻣﺼﺮف ﻏﺬاﺋﯽ ﺟﻬﺎن از ﺗﻮﻟﻴﺪات هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﯼ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪30‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ‬
‫‪450‬‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺻﺤﯽ ﺟﻬﺎن در ﺑﺎرﻩ ﻣﺘﻮازن ﺑﻮدن ﻏﺬاﯼ ﻣﻮرد ﻣﺼﺮف روزاﻧﻪ ﻓﯽ ﻧﻔﺮرا ﻣﻘﺪار‬
‫ﮔﺮام ﻣﻴﻮﻩ و ﺳﺒﺰﯼ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﮔﺬارﺷﻬﺎ ﺣﺎﮐﯽ ازان اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺼﺮف روزاﻧﻪ‬
‫ﮔﺮام‬ ‫‪200‬‬ ‫ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت و ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت ﻓﯽ ﻧﻔﺮﻣﻤﻠﮑﺖ هﻤﺴﺎﻳﻪ ﻣﺎ‪ ،‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﺑﻄﻮراوﺳﻂ ﮐﻤﺘﺮ از‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .(31)،‬ازﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﻴﺘﻮان ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺣﺪس زد ﮐﻪ ﻣﻴﺰان ﻣﺼﺮف ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت و ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت‬
‫روزاﻧﻪ ﻓﯽ ﻧﻔﺮ ﮐﺸﻮر ﺷﺪﻳﺪا ﺟﻨﮓ زدﻩ ﻣﺎ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺳﻄﺢ ﻧﺎزل ﻣﺼﺮف اﻳﻦ ﺑﺨﺶ از ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﺎﺷﯽ از ﻧﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﻮدن ﺁب و هﻮا‬
‫و اﺷﺘﻐﺎل ﮐﻢ ﻣﺮدم در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت و ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﻳﮏ ﮔﺬارش ادارﻩ ﭘﺮوﮔﺮام‬
‫ﻋﻠﻮم زراﻋﺖ و ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ داﻧﺸﮕﺎﻩ دﻳﻮﻳﺲ ﮐﻠﻴﻔﻮرﻧﻴﺎﯼ اﻳﺎﻻت ﻣﺘﺤﺪﻩ اﻣﺮﻳﮑﺎ)‪ (34‬ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن درﺳﺎل‪ 1975‬ﺑﺎوﺟﻮدﻳﮑﻪ ازﺗﮑﻨﺎﻟﻮژﯼ ﻋﺼﺮﯼ وﮐﺪرهﺎﯼ ﻓﻨﯽ و ﺗﺨﺼﺼﯽ‬
‫ﻓﻴﺼﺪ ﮐﻞ ﻋﻮاﺋﺪ ﺻﺎدراﺗﯽ اش را ازﺣﺎﺻﻼت‬ ‫‪40‬‬ ‫ﻻزم ﺑﺮﺧﻮردارﻧﺒﻮد ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﻮدﮐﻪ‬
‫ﻓﻴﺼﺪ ﮐﻞ ﺳﺎﺣﻪ‬ ‫‪6‬‬ ‫هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﯼ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬درﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﮐﺸﺖ ﺁن درﺁن زﻣﺎن ﺻﺮف‬
‫ﻣﺰروﻋﯽ و ‪ 12‬ﻓﻴﺼﺪ ﮐﻞ ﺳﺎﺣﻪ ﺗﺤﺖ ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﮐﺎﻣﻞ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن را اﺣﺘﻮا ﻣﻴﻨﻤﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻗﻠﻤﯽ‬
‫ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ ﺧﻮد در اﻗﺘﺼﺎد ﺻﺎدراﺗﯽ ﺁن زﻣﺎن اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺰرﮔﯽ ﺳﻬﻢ داﺷﺖ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﻻزم ﺑﻴﺎد ﺁورﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﻳﺪ ﻣﺘﺬﮐﺮﻩ ﺻﺮف ازﺑﺎﺑﺖ ﻓﺮوش ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺗﺎزﻩ و ﺧﺸﮏ و ﺧﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﺎب ﺑﻮد و ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻮاﺋﺪ ﻓﺮوش ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت ﻧﺒﻮد زﻳﺮا ﺻﺪور ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت ﺑﻪ ﺧﺎرج درﺁن زﻣﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻋﻠﺖ ﻋﺪم ﮐﻔﺎﻳﻪ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت داﺧﻠﯽ از ﻃﺮف دوﻟﺖ وﻗﺖ ﺗﺎ ‪ 5‬ﺳﺎل ﻣﻨﻊ ﺑﻮد‪.‬‬
‫از ﻧﮕﺎﻩ ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺬر‪ ،‬ﺳﺎﺣﻪ ﮐﺸﺖ ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت و ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت درﺳﺎل ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ) ‪ ( 1975‬درﺣﺪود‬
‫‪ 232000‬هﮑﺘﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ ‪ 60‬ﻓﻴﺼﺪ ) ‪ 142000‬هﮑﺘﺎر ( ﺁﻧﺮا ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت و ﺧﺴﺘﻪ ﺑﺎب و ﻣﺘﺒﺎﻗﯽ‬
‫‪ 40‬ﻓﻴﺼﺪ ) ‪ 90000‬هﮑﺘﺎر ( ﺁﻧﺮا ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت اﺣﺘﻮا ﻣﻴﻨﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ اﻧﮕﻮر ﮐﺸﻤﺸﯽ ﺑﻪ‬
‫هﮑﺘﺎر ( ﮐﻞ ﺳﺎﺣﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت را درﺑﺮﻣﻴﮕﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﺠﻤﻮع ﺳﺎﺣﻪ‬ ‫‪71000‬‬ ‫ﻓﻴﺼﺪ )‬ ‫‪50‬‬ ‫ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ ﺧﻮد‬
‫‪5‬‬
‫هﮑﺘﺎر(‬ ‫‪13500‬‬ ‫)‬ ‫‪% 15‬‬ ‫هﮑﺘﺎر ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ ﮐﭽﺎﻟﻮ ﻋﻤﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ ﺁن ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ‬ ‫‪90000‬‬ ‫ﺳﺒﺰﻳﮑﺎرﯼ‬
‫ﺳﺎﺣﻪ ﻣﺘﺬﮐﺮﻩ را اﺣﺘﻮا ﻣﻴﮑﺮد‪.‬‬
‫ارﻗﺎم ﻓﻮق ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻗﺒﻞ ازﺟﻨﮓ ﺑﺸﮑﻞ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻣﻴﺸﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻋﻤﺪﻩ ﺁن ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﻮدن ﺁب و هﻮاﯼ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت‬
‫و اﺷﺘﻐﺎل ﺗﻌﺪاد زﻳﺎد ﻣﺮدم در زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺎﻏﺪارﯼ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮﺁن‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن از‬
‫ﻟﺤﺎظ ﻃﻌﻢ و ﻣﺰﻩ از ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺑﺎﻻﺋﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻩ ﺑﺎ وﺟﻮد ﻋﺪم ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت درﺳﺖ و ﻣﻮﺛﺮ در‬
‫ﺣﺼﻪ ﺑﺎزارﻳﺎﺑﯽ ﺁن ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن ﺧﺎرﺟﯽ ﺧﻮﺑﯽ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺟﻨﮓ هﺎﯼ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺳﻪ دهﻪ اﺧﻴﺮ‬
‫ﮐﺸﻮر اﮐﺜﺮﻳﺖ زﻳﺎد ﺑﺎﻏﻬﺎ را از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻩ ‪ ،‬ﭘﻴﺸﻪ ﺑﺎﻏﺪارﯼ را ﺁﺳﻴﺐ ﻓﺮاوان زدﻩ و ﺳﻄﺢ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪات ﺁﻧﺮا ﺑﺸﺪت ﮐﺎهﺶ دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﺟﻨﮓ ﻧﺴﺒﯽ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺻﻠﺢ و ﺛﺒﺎت در‬
‫وﻃﻦ رو ﺑﻪ ﺑﻬﺒﻮد اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﻐﻞ ﺑﺎﻏﺪارﯼ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﺎﻏﺪارﯼ وﻃﻦ ﺑﺘﻮاﻧﺪ از ﻳﮑﻄﺮف‬
‫ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﻮرد ﺿﺮورت اهﺎﻟﯽ ﮐﺸﻮر را ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ و ازﻃﺮف دﻳﮕﺮﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺟﺎﻳﮕﺎﻩ اوﻟﯽ‬
‫ﺧﻮد را در ﺻﺪور اﻣﻮال ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﮐﺸﻮر ﺑﺎزﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎرهﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﺑﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﻋﺼﺮﯼ زﻳﺎد ﺑﺎ درﻧﻈﺮداﺷﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺘﻨﻮع هﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ اﺣﺪاث ﮔﺮدد و ﮐﺎرهﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮ‬
‫ﻣﺒﻨﺎﯼ اﺻﻮل ﻓﻨﯽ و ﮐﺎر ﺑﺮد ﺗﮑﻨﺎﻟﻮژﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬اﺛﺮﻋﻠﻤﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺘﺎ ﺳﯽ ازﻳﻦ‬
‫ﻧﻈﺮ ﺗﺪوﻳﻦ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺗﺪوﻳﻦ اﻳﻦ اﺛﺮازﻣﻨﺎﺑﻊ داﺧﻠﯽ‪ ،‬ﺧﺎرﺟﯽ‪ ،‬اﻧﺘﺮﻧﺘﯽ‪ ،‬ﻧﺸﺮﻳﺎت ﻓﻨﯽ‬
‫ﺳﺎزﻣﺎن ﺧﻮراﮐﻪ وزراﻋﺖ ﺟﻬﺎن و ﮐﺘﺐ درﺳﯽ داﻧﺸﮕﺎﻩ هﺎﯼ ﺷﻴﺮاز‪ ،‬ﺑﻴﺮﺟﻨﺪ و ﭘﺸﺎور‬
‫ﻧﻴﺰاﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ و ﺟﻨﺒﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻮدن اﻧﻬﺎ دراﻓﻐﺎﺳﺘﺎن ﺣﺘﯽ اﻟﻤﻘﺪوردرﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﻴﺪ‬
‫ﻣﻴﺮود ﮐﻪ هﻤﻮﻃﻨﺎن ﮔﺮاﻣﯽ ام اﻳﻦ اﺛﺮرا درﻋﺮﺻﻪ اﺣﺪاث ﺑﺎغ وﺷﻐﻞ ﺑﺎﻏﺪارﯼ ﻣﻔﻴﺪ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮاﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ اﺛﺮﺑﻌﻠﺖ داﻧﺶ ﮐﻢ ﺑﻨﺪﻩ ﺧﺎﻟﯽ ازﺧﻄﺎ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ‬
‫ﺧﻮاﻧﻨﺪﻩ هﺎﯼ ﻋﺎﻟﻴﻘﺪرﻳﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ ﻳﺎﺧﻄﺎهﺎﻳﻢ ﺑﺮﻣﻴﺨﻮرﻧﺪ‪ ،‬ﺻﻤﻴﻤﺎﻧﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﻴﮕﺮدد ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﻮﺷﺰد‬
‫ﻧﻤﻮدن ان ﺑﺮﻣﻦ ﻣﻨﺖ ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﺎن ﻻزم ﺑﻪ ﻳﺎداورﯼ اﺳﺖ ازﻣﺤﺘﺮم اﺣﻤﺪ ﺷﺎﻩ ﺧﺎن ‪،‬‬
‫هﻤﮑﺎرم ﮐﻪ دراﻣﻮرﺗﺎﻳﭗ و ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﯽ ﺷﮑﻠﻬﺎ وﻋﮑﺴﻬﺎ درﻃﻮل ﺗﺪوﻳﻦ اﻳﻦ اﺛﺮ ﻣﺮا ﻳﺎرﯼ زﻳﺎد‬
‫رﺳﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ اﻇﻬﺎر ﺳﭙﺎس ﻧﻤﺎﻳﻢ‪ .‬هﻤﻴﻦ ﻗﺴﻢ ازﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﺤﺘﺮم " ﻣﺮﺳﯽ ﮐﻮر" ﮐﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت و‬
‫ﺗﺴﻬﻴﻼت ﻻزﻣﻪ را دراﺟﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﺎرﻓﺮاهﻢ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ ﻧﻴﺰ ﺳﭙﺎ ﺳﮕﺬار ﺑﺎﺷﻢ‪.‬‬

‫ﻣﻌﺎون ﺳﺮ ﻣﺤﻘﻖ اﻧﺠﻨﻴﺮ ﻋﺒﺪاﻻﺣﺪ " اﺣﺪ "‬

‫ﺣﻤﻞ ‪1388‬‬

‫‪6‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻋﻨﺎوﻳﻦ‬

‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺷﻤﺎرﻩ‬

‫ﺗﻘﺮﻳﻆ‬ ‫‪.1‬‬
‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬ ‫‪.2‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻋﻨﺎوﻳﻦ‬ ‫‪.3‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺟﺪاول‬ ‫‪.4‬‬
‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺷﮑﺎل‬ ‫‪.5‬‬
‫اﺣﺪاث ﺑﺎغ و ﺑﺎﻏﺪارﯼ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ ‫‪.6‬‬

‫اﺣﺪاث ﺑﺎغ ﺟﺪﻳﺪ‬ ‫‪.7‬‬

‫‪ .1‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﻴﻄﯽ‬ ‫‪.8‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﺣﺮارت‬ ‫‪.9‬‬
‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺳﺮدﯼ‬ ‫‪.10‬‬
‫ب‪ .‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺤﻞ‬ ‫‪.11‬‬
‫‪ .1‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺑﺎﻻﯼ ﺣﺮارت‬ ‫‪.12‬‬
‫‪ .2‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻﯼ ﺣﺮارت‬ ‫‪.13‬‬
‫‪ .3‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻴﻼن زﻣﻴﻦ ﺑﺎﻻﯼ ﺣﺮارت‬ ‫‪.14‬‬
‫پ‪ .‬ﺧﺎﮎ‬ ‫‪.15‬‬
‫ﭘﯽ اچ ﺧﺎﮎ‬ ‫‪.16‬‬
‫ت‪ .‬ﻧﻮر‬ ‫‪.17‬‬
‫ث‪ .‬ﺁ ب‬ ‫‪.18‬‬
‫ج ‪ .‬ﺑﺎ د‬ ‫‪.19‬‬
‫‪ .2‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدﯼ‬ ‫‪.20‬‬
‫‪.3‬ﺁﻣﺎدﻩ ﺳﺎﺧﺘﻦ زﻣﻴﻦ‬ ‫‪.21‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﭘﺎﮐﮑﺎرﯼ زﻣﻴﻦ‬ ‫‪.22‬‬
‫ب‪ .‬ﻗﻠﺒﻪ‬ ‫‪.23‬‬
‫پ‪.‬هﻤﻮار ﮐﺎرﯼ‬ ‫‪.24‬‬
‫ت‪ .‬روش اﺑﻴﺎرﯼ‬ ‫‪.25‬‬
‫‪7‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻋﻨﺎوﻳﻦ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺷﻤﺎرﻩ‬
‫ث‪ .‬ﺗﻘﻮﻳﻪ ﺧﺎﮎ‬ ‫‪.26‬‬
‫ج‪ .‬ﮐﺘﺎرﻩ ﮔﻴﺮﯼ‬ ‫‪.27‬‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﮐﺮدن ﺑﺎغ‬ ‫‪.28‬‬
‫روﺷﻬﺎﯼ ﻧﻬﺎل ﺷﺎﻧﯽ‬ ‫‪.29‬‬
‫‪.1‬روش ﻣﺮﺑﻌﯽ‬ ‫‪.30‬‬
‫‪.2‬روش ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﯽ‬ ‫‪.31‬‬
‫‪ .3‬روش ﭘﻨﺞ ﭘﺎﺋﯽ‬ ‫‪.32‬‬
‫‪.4‬روش ﻣﺴﺪﺳﯽ‬ ‫‪.33‬‬
‫‪ .5‬روش ﻣﺜﻠﺜﯽ‬ ‫‪.34‬‬
‫‪ .6‬روش ﮐﺎﻧﺘﻮر ﻳﺎ ﺣﻠﻘﻮﯼ‬ ‫‪.35‬‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻏﺮس‬ ‫‪.36‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﮔﺬارﯼ ﺟﺎﯼ ﻧﻬﺎل‬ ‫‪.37‬‬
‫ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس‬ ‫‪.38‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس‬ ‫‪.39‬‬
‫ﮐﻨﺪن ﭼﻘﻮرﮎ‬ ‫‪.40‬‬
‫ﻏﺮس ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﻣﺜﻤﺮ‬ ‫‪.41‬‬
‫‪ .1‬زﻣﺎن ﻏﺮس ﻧﻬﺎل‬ ‫‪.42‬‬
‫‪ .2‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻏﺮس ﻧﻬﺎل‬ ‫‪.43‬‬
‫ﻧﺎﻏﻪ ﮔﻴﺮﯼ ﻧﻬﺎل هﺎﯼ ﺑﺎغ‬ ‫‪.44‬‬
‫‪ .4‬اﻧﺘﺨﺎب ﻗﺴﻢ وﺗﻬﻴﻪ ﻧﻬﺎل‬ ‫‪.45‬‬
‫‪ .1‬اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻪ‬ ‫‪.46‬‬
‫‪ .2‬ﮔﺮدﻩ اﻓﺸﺎﻧﯽ‬ ‫‪.47‬‬
‫‪ .3‬اوﺻﺎف ﻳﮏ ﻧﻬﺎل ﺧﻮب‬ ‫‪.48‬‬
‫‪ .4‬ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻧﺎم ﺑﻪ اﺻﻞ ﻧﻮع‬ ‫‪.49‬‬
‫‪ .5‬ﻧﻮﻋﻴﺖ زﻳﺮ ﺗﻨﻪ‬ ‫‪.50‬‬
‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﻌﺪ از درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻬﺎل‬ ‫‪.51‬‬

‫‪8‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻋﻨﺎوﻳﻦ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺷﻤﺎرﻩ‬
‫‪68‬‬ ‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﻌﺪ از ﻏﺮس ﻧﻬﺎل‬ ‫‪.52‬‬
‫‪69‬‬ ‫ﺑﺎد ﺷﮑﻦ هﺎ‬ ‫‪.53‬‬
‫‪70‬‬ ‫اﺑﻴﺎرﯼ ﺑﺎغ‬ ‫‪.54‬‬
‫‪71‬‬ ‫‪ .1‬روش ﻏﺮﻗﻪ ﺋﯽ ﻳﺎ ﺗﺸﺘﮑﯽ‬ ‫‪.55‬‬
‫‪72‬‬ ‫‪ .2‬روش ﺟﻮﻳﻪ ﺋﯽ‬ ‫‪.56‬‬
‫‪72‬‬ ‫‪ .3‬روش ﺑﺎراﻧﯽ‬ ‫‪.57‬‬
‫‪73‬‬ ‫‪ .4‬روش ﻗﻄﺮﻩ ﺋﯽ‬ ‫‪.58‬‬
‫‪74‬‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد ﺑﻪ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ‬ ‫‪.59‬‬
‫‪74‬‬ ‫‪ .1‬ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ‬ ‫‪.60‬‬
‫‪77‬‬ ‫‪ .2‬ﮐﻮد ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ‬ ‫‪.61‬‬
‫‪78‬‬ ‫ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ‬ ‫‪.62‬‬
‫‪79‬‬ ‫ﻓﺎﺳﻔﻮرس‬ ‫‪.63‬‬
‫‪80‬‬ ‫ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ‬ ‫‪.64‬‬
‫‪81‬‬ ‫اهﻦ‬ ‫‪.65‬‬
‫‪82‬‬ ‫‪ .1‬ﻧﻘﺶ اهﻦ در ﻧﺒﺎت‬ ‫‪.66‬‬
‫‪82‬‬ ‫‪ .2‬ﻋﻼﻳﻢ ﻗﻠﺖ اهﻦ‬ ‫‪.67‬‬
‫‪82‬‬ ‫‪ .3‬رﻓﻊ ﻗﻠﺖ اهﻦ‬ ‫‪.68‬‬
‫‪84‬‬ ‫ﻣﻘﺪار ﮐﻮد ﻣﻮرد ﺿﺮورت درﺧﺘﺎن ﻣﻴﻮﻩ‬ ‫‪.69‬‬
‫‪84‬‬ ‫ﻃﺮق ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﮐﻮد‬ ‫‪.70‬‬
‫‪84‬‬ ‫‪ .1‬ازﻣﺎﻳﺸﺎت ﺳﺎﺣﻮﯼ‬ ‫‪.71‬‬
‫‪84‬‬ ‫‪ .2‬ﮐﺸﺖ ﮔﻠﺪان‬ ‫‪.72‬‬
‫‪84‬‬ ‫‪ .3‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺧﺎﮎ‬ ‫‪.73‬‬
‫‪84‬‬ ‫‪ .4‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﺒﺎت‬ ‫‪.74‬‬
‫‪85‬‬ ‫‪ .5‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﺸﺎهﺪﻩ وﯼ‬ ‫‪.75‬‬
‫‪85‬‬ ‫ﻣﻘﺪار ﮐﻮد در دورﻩ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻴﺎت درﺧﺖ ﻣﺜﻤﺮ‬ ‫‪.76‬‬
‫‪85‬‬ ‫‪ .1‬ﻣﻘﺪار ﮐﻮد در هﻨﮕﺎم ﻏﺮس ﻧﻬﺎل‬ ‫‪.77‬‬

‫‪9‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻋﻨﺎوﻳﻦ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺷﻤﺎرﻩ‬

‫‪86‬‬ ‫‪ .2‬ﻣﻘﺪار ﮐﻮد در دورﻩ ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﻧﻬﺎل‬ ‫‪.78‬‬

‫‪87‬‬ ‫‪ .3‬ﻣﻘﺪار ﮐﻮد دردورﻩ ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ درﺧﺖ‬ ‫‪.79‬‬
‫‪90‬‬ ‫زﻣﺎن اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد‬ ‫‪.80‬‬
‫‪90‬‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد‬ ‫‪.81‬‬
‫‪91‬‬ ‫‪ .1‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد درهﻨﮕﺎم ﻏﺮس‬ ‫‪.82‬‬
‫‪92‬‬ ‫‪.2‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد در دورﻩ ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﻧﻬﺎل‬ ‫‪.83‬‬
‫‪92‬‬ ‫‪ .3‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد در ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ درﺧﺖ‬ ‫‪.84‬‬
‫‪93‬‬ ‫ﮐﺎﺷﺘﻦ ﻧﺒﺎﺗﺎت در ﺑﻴﻦ ﺑﺎغ ﻧﻮ اﺣﺪاث‬ ‫‪.85‬‬
‫‪95‬‬ ‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‬ ‫‪.86‬‬
‫‪96‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‬ ‫‪.87‬‬
‫‪96‬‬ ‫اهﺪاف ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‬ ‫‪.88‬‬
‫‪96‬‬ ‫درﺟﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‬ ‫‪.89‬‬
‫‪97‬‬ ‫زﻣﺎن ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‬ ‫‪.90‬‬
‫‪97‬‬ ‫‪ .1‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ‬ ‫‪.91‬‬
‫‪98‬‬ ‫‪ .2‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ‬ ‫‪.92‬‬
‫‪99‬‬ ‫اﻧﻮاع ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‬ ‫‪.93‬‬
‫‪99‬‬ ‫‪ .1‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺷﺎخ‬ ‫‪.94‬‬
‫‪106‬‬ ‫‪ .2‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ رﻳﺸﻪ‬ ‫‪.95‬‬
‫‪107‬‬ ‫ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﻧﻬﺎﻻن ﻧﻮﻏﺮس‬ ‫‪.96‬‬
‫‪108‬‬ ‫‪ .1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﮑﻠﺪهﯽ‬ ‫‪.97‬‬
‫‪108‬‬ ‫‪ .2‬اﻧﻮاع ﺷﮑﻠﺪهﯽ‬ ‫‪.98‬‬
‫‪108‬‬ ‫اﻟﻒ‪ .‬ﺷﮑﻞ ﺟﺎﻣﯽ‬ ‫‪.99‬‬
‫‪110‬‬ ‫ب ‪ .‬ﺷﮑﻞ ﭘﻴﺶ ﺁهﻨﮓ ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫‪.100‬‬
‫‪112‬‬ ‫پ ‪ .‬ﺷﮑﻞ هﺮﻣﯽ‬ ‫‪.101‬‬
‫‪112‬‬ ‫‪ .102‬ﺧﻢ ﺳﺎزﯼ ﺷﺎﺧﻪ‬
‫‪113‬‬ ‫‪ .103‬ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﻣﻴﻮﻩ‬
‫‪10‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻋﻨﺎوﻳﻦ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺷﻤﺎرﻩ‬

‫‪113‬‬ ‫‪ .1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ‬ ‫‪.104‬‬

‫‪114‬‬ ‫‪ .2‬زﻣﺎن ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ‬ ‫‪.105‬‬
‫‪114‬‬ ‫‪ .3‬درﺟﻪ ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ‬ ‫‪.106‬‬
‫‪115‬‬ ‫‪ .4‬ﻓﻮاﺋﺪ ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ‬ ‫‪.107‬‬
‫‪116‬‬ ‫‪ .108‬ﺣﺸﺮات‬
‫‪116‬‬ ‫‪ .1‬ﺣﺸﺮﻩ ﭼﻴﭽﮏ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫‪.109‬‬
‫‪117‬‬ ‫‪ .2‬ﭼﻴﭽﮏ ﺳﻨﺠﻮس‬ ‫‪.110‬‬
‫‪119‬‬ ‫‪ .3‬ﮐﺮم ﻣﻐﺰ ﺧﻮر ﺳﻴﺐ‬ ‫‪.111‬‬
‫‪121‬‬ ‫‪ .4‬ﺷﭙﺸﮏ هﺎ‬ ‫‪.112‬‬
‫‪123‬‬ ‫‪ .5‬ﮐﻨﻪ هﺎﯼ ﺗﺎرﺗﻨﮏ‬ ‫‪.113‬‬
‫‪126‬‬ ‫‪ .6‬ﺷﭙﺸﮏ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‬ ‫‪.114‬‬
‫‪127‬‬ ‫‪ .115‬اﻣﺮاض‬
‫‪127‬‬ ‫‪ .1‬ﻣﺮض ﺳﺎﭼﻤﻪ ﺧﻮردﮔﯽ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‬ ‫‪.116‬‬
‫‪128‬‬ ‫‪ .2‬ﻣﺮض ﺗﺎب ﺧﻮردﮔﯽ ﺑﺮگ‬ ‫‪.117‬‬
‫‪129‬‬ ‫‪ .3‬ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ ) ﭘﻮدرﻳﻤﻴﻠﺪﻳﻮ( ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‬ ‫‪.118‬‬
‫‪130‬‬ ‫‪ .4‬ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ ﺳﻴﺐ‬ ‫‪.119‬‬
‫‪131‬‬ ‫‪ .5‬ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ ﺗﺎﮎ‬ ‫‪.120‬‬
‫‪133‬‬ ‫‪ .121‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﺼﺌﻮن ادوﻳﻪ ﺟﺎت زراﻋﺘﯽ‬
‫‪135‬‬ ‫‪ .122‬ﺑﺎزار رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺎﺻﻼت ﺑﺎﻏﯽ‬
‫‪135‬‬ ‫‪ .123‬ﮔﺮوﻩ ﺑﻨﺪﯼ ﺣﺎﺻﻼت ﺑﺎﻏﯽ از ﻧﮕﺎﻩ ذﺧﻴﺮوﯼ‬
‫‪136‬‬ ‫‪ .1‬ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت‬ ‫‪.124‬‬
‫‪136‬‬ ‫‪ .2‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت‬ ‫‪.125‬‬
‫‪136‬‬ ‫اﻟﻒ‪ .‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت رﺳﻴﺪﻩ‬ ‫‪.126‬‬
‫‪136‬‬ ‫ب‪ .‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻧﺎرﺳﻴﺪﻩ‬ ‫‪.127‬‬
‫‪136‬‬ ‫‪ .3‬ﺑﻠﻮغ و رﺳﻴﺪن‬ ‫‪.128‬‬
‫‪137‬‬ ‫اﻟﻒ‪ .‬ﺳﺨﺘﯽ اﻧﺴﺎج‬ ‫‪.129‬‬
‫‪11‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻋﻨﺎوﻳﻦ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺷﻤﺎرﻩ‬

‫‪137‬‬ ‫ب‪ .‬رﻧﮓ زﻣﻴﻨﻪ ﻳﺎ ﻣﺘﻦ‬ ‫‪.130‬‬

‫‪138‬‬ ‫پ‪ .‬رﻧﮓ ﺗﺨﻢ‬ ‫‪.131‬‬
‫‪138‬‬ ‫ت‪ .‬ﺗﻐﻴﺮات در ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺎﻳﺴﺘﻪ‬ ‫‪.132‬‬
‫‪138‬‬ ‫ث‪ .‬ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ ﻣﺤﻠﻮل‬ ‫‪.133‬‬
‫‪138‬‬ ‫ج‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﯽ از ﮔﻞ ﮐﺮدن ﺗﺎ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫‪.134‬‬
‫‪139‬‬ ‫چ‪.‬رﺳﻴﺪن‬ ‫‪.135‬‬
‫‪139‬‬ ‫ح‪ .‬ﭘﻴﺮﯼ‬ ‫‪.136‬‬
‫‪139‬‬ ‫خ‪ .‬ﻣﺮگ‬ ‫‪.137‬‬
‫‪139‬‬ ‫د‪ .‬ﮐﻴﻔﻴﺖ‬ ‫‪.138‬‬
‫‪139‬‬ ‫‪.1‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻇﺎهﺮﯼ‬ ‫‪.139‬‬
‫‪140‬‬ ‫‪ .2‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ‬ ‫‪.140‬‬
‫‪140‬‬ ‫‪ .141‬رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫‪141‬‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﻪ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫‪.142‬‬
‫‪141‬‬ ‫‪ .1‬رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎ دﺳﺖ‬ ‫‪.143‬‬
‫‪144‬‬ ‫‪ .2‬رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ‬ ‫‪.144‬‬
‫‪145‬‬ ‫‪ .145‬ﺁﻣﺎدﻩ ﮐﺮدن ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺮاﯼ ذﺧﻴﺮﻩ ﻳﺎ ﺻﺎدرﮐﺮدن‬
‫‪145‬‬ ‫‪ .1‬درﺟﻪ ﺑﻨﺪﯼ‬ ‫‪.146‬‬
‫‪146‬‬ ‫‪ .2‬ﺷﻔﺎ ﺑﺨﺸﯽ‬ ‫‪.147‬‬
‫‪147‬‬ ‫‪ .3‬ﺳﺒﺰزداﺋﯽ‬ ‫‪.148‬‬
‫‪147‬‬ ‫‪ .4‬ﺳﺮد ﮐﺮدن اوﻟﻴﻪ‬ ‫‪.149‬‬
‫‪148‬‬ ‫‪ .5‬ﺷﺴﺘﻦ ﻣﻴﻮﻩ‬ ‫‪.150‬‬
‫‪149‬‬ ‫‪ .6‬رﻧﮓ ﮐﺮدن ﻣﻴﻮﻩ‬ ‫‪.151‬‬
‫‪149‬‬ ‫‪ .7‬ﺗﺪاوﯼ ذﺧﻴﺮﻩ وﯼ‬ ‫‪.152‬‬
‫‪150‬‬ ‫‪ .8‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻳﺎ ﺑﺎرﺟﺎﻣﻪ ﮐﺎرﯼ‬ ‫‪.153‬‬
‫‪151‬‬ ‫‪ .154‬ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ وﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﻴﻄﯽ ﻣﻮﺛﺮ درﺁن‬
‫‪152‬‬ ‫‪ .1‬ﺣﺮارت‬ ‫‪.155‬‬
‫‪12‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻋﻨﺎوﻳﻦ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺷﻤﺎرﻩ‬
‫‪152‬‬ ‫‪ .2‬رﻃﻮﺑﺖ‬
‫‪154‬‬ ‫‪ .3‬ﮔﺎزات‬ ‫‪.156‬‬
‫‪154‬‬ ‫‪ .4‬ﻧﻮر‬ ‫‪.157‬‬
‫‪154‬‬ ‫‪ .158‬درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاﯼ ذﺧﻴﺮﻩ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺑﺮﮔﺮﻳﺰ‬
‫‪156‬‬ ‫‪ .159‬اﻧﻮاع ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ‬
‫‪156‬‬ ‫‪ .1‬ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ زﻳﺮ زﻣﻴﻨﯽ‬ ‫‪.160‬‬
‫‪156‬‬ ‫‪ .2‬ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‬ ‫‪.161‬‬
‫‪157‬‬ ‫‪ .3‬ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﺗﻬﻮﻳﻪ دار‬ ‫‪.162‬‬
‫‪157‬‬ ‫‪ .163‬روش هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻣﺤﺼﻮﻻت‬
‫‪158‬‬ ‫‪ .164‬ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫‪13‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﺟﺪاول‬

‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺷﻤﺎرﻩ‬

‫درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﺮﮔﺮﻳﺰ و ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺎت ﺳﺮدﯼ ﻣﻮرد‬ ‫‪.1‬‬

‫‪28‬‬ ‫ﺿﺮورت اﻧﻬﺎ‬
‫‪32‬‬ ‫ﺻﻨﻒ هﺎﯼ ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎﮎ‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫‪36‬‬ ‫ﭘﯽ اچ ﺧﺎﮎ و ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺧﻮب رو در ﺁن‬ ‫‪.3‬‬
‫‪51‬‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ درﺧﺘﺎن و ﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎرهﺎ‬ ‫‪.4‬‬
‫‪60‬‬ ‫اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﺮوﺟﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﻮر‬ ‫‪.5‬‬
‫درﺧﺘﺎن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﮔﺮدﻩ اﻓﺸﺎﻧﯽ ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ‬ ‫‪.6‬‬
‫‪65‬‬ ‫و ﺗﻌﺪاد ﮐﻨﺪو هﺎﯼ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺮاﯼ هﺮ هﮑﺘﺎر ﺑﺎغ‪.‬‬
‫اوﺳﻂ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺳﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻬﻢ ﻣﻮاد ﻋﻀﻮﯼ ﺣﻴﻮاﻧﯽ‬ ‫‪.7‬‬
‫‪75‬‬ ‫و ﺑﻘﺎﻳﺎﯼ ﻧﺒﺎﺗﯽ‬
‫ﻣﻘﺪار ﮐﻮد هﺎﯼ ﺣﻴﻮاﻧﯽ و ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﻳﮏ ﻧﻬﺎل ﻣﺜﻤﺮ در‬ ‫‪.8‬‬
‫‪86‬‬ ‫هﻨﮕﺎم ﻏﺮس و ﺑﻬﺎر ﺳﺎل ﻏﺮس ﺁن‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪرا ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ و ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﻳﮏ ﻧﻬﺎل ﻣﺜﻤﺮ در‬ ‫‪.9‬‬
‫‪87‬‬ ‫ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺷﮑﻠﺪهﯽ‬
‫ﻣﻘﺪار ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ و ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻓﯽ ﺟﺮﻳﺐ‬ ‫‪.10‬‬
‫‪89‬‬ ‫درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺣﺎﺻﻠﺪﻩ‬
‫درﺟﻪ ﺣﺮارت و رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاﯼ ﻧﮕﻬﺪارﯼ‬ ‫‪.11‬‬
‫‪155‬‬ ‫ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺑﺮﮔﺮﻳﺰ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻌﺘﺪﻟﻪ‬

‫‪14‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺷﮑﺎل‬

‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺷﻤﺎرﻩ‬

‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻏﺮس ﻧﻬﺎل هﺎﯼ ﻣﺜﻤﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ در زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﻣﻴﻼن‬ ‫‪.1‬‬
‫‪30‬‬ ‫دار ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﻳﺦ زدن ﺷﮕﻮﻓﻪ هﺎ‬
‫‪35‬‬ ‫ﭘﯽ اچ ﻣﺘﺮ‪.‬‬ ‫‪.2‬‬
‫‪43‬‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎغ‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫‪44‬‬ ‫روش ﻣﺮﺑﻌﯽ‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
‫‪45‬‬ ‫روش ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﯽ‪.‬‬ ‫‪.5‬‬
‫‪46‬‬ ‫روش ﭘﻨﺞ ﭘﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫‪.6‬‬
‫‪46‬‬ ‫روش ﻣﺴﺪﺳﯽ‪.‬‬ ‫‪.7‬‬
‫‪48‬‬ ‫روش ﮐﺎﻧﺘﻮر ﻳﺎ ﺣﻠﻘﻮﯼ‪.‬‬ ‫‪.8‬‬
‫‪52‬‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻋﻼﻣﻪ ﮔﺬارﯼ ﺟﺎﯼ ﻧﻬﺎل در هﻨﮕﺎم اﺣﺪاث ﺑﺎغ‪.‬‬ ‫‪.9‬‬
‫‪53‬‬ ‫ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس‬ ‫‪.10‬‬
‫‪53‬‬ ‫ﻋﻮﺿﯽ ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس‬ ‫‪.11‬‬
‫‪54‬‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺷﺎﻧﺪن ﻧﻬﺎل ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس‪.‬‬ ‫‪.12‬‬
‫‪56‬‬ ‫ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﻟﻤﻘﺎﺑﻞ ﺳﻤﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪.13‬‬
‫‪61‬‬ ‫روﺷﻬﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻏﺮس ﮔﺮدﻩ دﻩ و ﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮ‪.‬‬ ‫‪.14‬‬
‫‪62‬‬ ‫روش ﻏﺮس ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﮔﺮدﻩ دﻩ‪.‬‬ ‫‪.15‬‬
‫‪62‬‬ ‫ﺑﺎدام ﻧﻮع اﻣﺮﻳﮑﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫‪.16‬‬
‫‪65‬‬ ‫ﺑﺎدام ﻧﻮع ﻣﺤﻠﯽ ﺷﮑﻮرﺑﺎﺋﯽ‪.‬‬ ‫‪.17‬‬
‫‪71‬‬ ‫ﺁﺑﻴﺎرﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﺑﻪ روش ﻏﺮﻗﻪ ﺋﯽ ﺗﺸﺘﮑﯽ‪.‬‬ ‫‪.18‬‬
‫‪82‬‬ ‫ﻋﻼﻳﻢ ﻗﻠﺖ ﺁهﻦ در ﻧﺒﺎت‪.‬‬ ‫‪.19‬‬
‫‪92‬‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد در اﻃﺮاف درﺧﺖ‪.‬‬ ‫‪.20‬‬
‫‪94‬‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﮐﺎﺷﺘﻦ ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت در ﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎر هﺎﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﻧﻮ اﺣﺪاث‪.‬‬ ‫‪.21‬‬

‫‪15‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺷﮑﺎل‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺷﻤﺎرﻩ‬

‫ﺷﺎﺧﻪ ﮐﺸﺎﻟﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ادﻧﯽ و ﻧﺮﮎ هﺎﯼ ﺑﯽ‬ ‫‪.22‬‬
‫‪101‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‬
‫‪ .23‬ﺷﺎﺧﻪ اﻳﮑﻪ ‪ 30‬اﻟﯽ ‪ 45‬درﺟﻪ زاوﻳﻪ دارد ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﺻﻴﺖ‬
‫‪101‬‬ ‫ﻋﺎﻟﯽ ﻣﻴﻮﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪102‬‬ ‫درﺧﺖ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﻌﺪ از ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‪.‬‬ ‫‪.24‬‬
‫‪102‬‬ ‫درﺧﺖ ﺑﺎﻟﻎ ﻗﺒﻞ از ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‪.‬‬ ‫‪.25‬‬
‫‪103‬‬ ‫ﻧﺤﻮﻩ ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﻧﺤﻮﻩ ﺑﺮش ﻧﺎ ﻣﻄﻠﻮب‪.‬‬ ‫‪.26‬‬
‫‪104‬‬ ‫ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮐﺮدن ﺷﺎخ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺷﺎﺧﭽﻪ ﺟﺎﻧﺒﯽ‪.‬‬ ‫‪.27‬‬
‫‪104‬‬ ‫ﻣﻘﺪار ﻧﻔﻮذ ﻧﻮر در داﺧﻞ درﺧﺖ ﻣﺤﺮوم ازﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‪.‬‬ ‫‪.28‬‬
‫‪105‬‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺣﺬف ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺰرگ‪.‬‬ ‫‪.29‬‬
‫‪108‬‬ ‫ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن ﻧﻮﮎ ﻧﻬﺎل در دورﻩ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺳﺎل اول‪.‬‬ ‫‪.30‬‬
‫‪109‬‬ ‫ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮐﺮدن ﺷﺎﺧﻬﺎ در دورﻩ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺳﺎل دوم‪.‬‬ ‫‪.31‬‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺷﺎﺧﻬﺎ‪ ،‬ﭼﺘﺮهﺎ و ﺧﻢ ﺳﺎزﯼ ﺷﺎﺧﻬﺎدر ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن دوم‬ ‫‪.32‬‬
‫‪110‬‬ ‫و دورﻩ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﻌﺪﯼ‪.‬‬
‫‪116‬‬ ‫‪ .33‬ﺣﻤﻠﻪ ﺣﺸﺮﻩ ﭼﻴﭽﮏ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﺁﻟﻮ‪.‬‬
‫‪117‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺷﺪﻳﺪ ﭼﻴﭽﮏ ﺳﻨﺠﻮس‪.‬‬ ‫‪.34‬‬
‫‪117‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻔﻴﻒ ﭼﻴﭽﮏ ﺳﻨﺠﻮس‪.‬‬ ‫‪.35‬‬
‫‪117‬‬ ‫ﭼﻴﭽﮏ ﺳﻨﺠﻮس و ﭘﻮش ﻣﺤﺎﻓﻈﻮﯼ ﺁن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺎﺛﻴﺮ ادوﻳﻪ‪.‬‬ ‫‪.36‬‬
‫‪121‬‬ ‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺷﭙﺸﮏ ﮔﻼﺑﯽ در ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻤﻮﺋﯽ ﻧﺒﺎت‪.‬‬ ‫‪.37‬‬
‫‪123‬‬ ‫ﮐﻨﻪ ﺗﺎرﺗﻨﮏ ﺳﺒﺰ دو ﺧﺎﻟﻪ ﻧﺒﺎﺗﯽ‪.‬‬ ‫‪.38‬‬
‫‪123‬‬ ‫ﺣﻤﻠﻪ ﺷﮑﺎرﭼﯽ ﺑﺎﻻﯼ ﮐﻨﻪ دو ﺧﺎﻟﻪ‪.‬‬ ‫‪.39‬‬
‫‪126‬‬ ‫ﺷﭙﺸﮏ ﺳﻴﺎﻩ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ روﯼ ﺳﺎﻗﻪ ﻧﻬﺎل‪.‬‬ ‫‪.40‬‬
‫‪126‬‬ ‫ﺳﺎﺣﻪ ﭼﺮب ﺁﻟﻮد ﻧﺎﺷﯽ از ﭼﮑﮏ ﺷﻴﺮﻩ‪.‬‬ ‫‪.41‬‬
‫‪127‬‬ ‫ﻣﺮض ﺳﺎﭼﻤﻪ ﺧﻮردﮔﯽ‪.‬‬ ‫‪.42‬‬

‫‪16‬‬
 ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﺷﮑﺎل‬
‫ﺻﻔﺤﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺷﻤﺎرﻩ‬

‫‪129‬‬ ‫ﻣﺮض ﺗﺎب ﺧﻮرﮔﯽ‪.‬‬ ‫‪.43‬‬

‫‪131‬‬ ‫ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ در ﻧﻮﮎ ﻧﻮدﻩ ﺳﻴﺐ‪.‬‬ ‫‪.44‬‬
‫‪131‬‬ ‫ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ روﯼ ﺑﺮگ ﺳﻴﺐ‪.‬‬ ‫‪.45‬‬
‫‪132‬‬ ‫ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ روﯼ ﻧﻮدﻩ ﺗﺎﮎ‪.‬‬ ‫‪.46‬‬
‫‪132‬‬ ‫ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ روﯼ ﺑﺮگ ﺗﺎﮎ‪.‬‬ ‫‪.47‬‬
‫‪133‬‬ ‫ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ روﯼ اﻧﮕﻮ ر‪.‬‬ ‫‪.48‬‬
‫‪142‬‬ ‫زﻳﻨﻪ و ﺳﻄﻞ ﻳﺎ ﺟﺎﮔﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﭼﻴﻨﯽ‪.‬‬ ‫‪.49‬‬
‫‪145‬‬ ‫ﺳﻴﺐ درﺟﻪ اﻋﻠﯽ‪.‬‬ ‫‪.50‬‬
‫‪145‬‬ ‫ﺳﻴﺐ درﺟﻪ ادﻧﯽ‪.‬‬ ‫‪.51‬‬
‫‪150‬‬ ‫ﭘﺮﮐﺎرﯼ ﺑﻴﺶ از ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮐﺎرﺗﻦ‪.‬‬ ‫‪.52‬‬

‫‪17‬‬
18
19
20
21
22
23
24
 ‫اﺣﺪاث ﺑﺎغ و ﺑﺎﻏﺪارﯼ دراﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺑﺎﻏﺪارﯼ ﻳﮏ ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻢ زراﻋﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬دراﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎد ﻣﺮدم ﻣﺼﺮوف‬
‫ﮐﺎر ﺑﻮدﻩ و از درﺁﻣﺪ ﺁن اﻣﺮار ﻣﻌﻴﺸﺖ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻴﺸﺖ ﺁﻧﻬﺎ ‪ ،‬ﻃﻮرﻳﮑﻪ دﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪،‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﭘﺎﺋﻴﻨﺘﺮ از ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻴﺸﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻳﮏ ﺑﺎﻏﺪار ﺗﻮﻗﻊ ﻣﻴﺮود‪ .‬دﻟﻴﻞ ﻋﻤﺪﻩ ان اﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﮐﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺸﮑﻞ ﺑﺴﻴﺎ ر ﻋﻨﻌﻨﻮﯼ و اﺑﺘﺪاﺋﯽ اﺣﺪاث ﺷﺪﻩ و اﻣﻮر ﺑﺎﻏﺪارﯼ‬
‫ﺷﺎن ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﻋﻨﻌﻨﻮﯼ و ﻏﻴﺮ ﻓﻨﯽ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺣﺎﺻﻠﻴﮑﻪ از ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ اﻧﻬﺎ ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺨﺎرج زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎﻧﺮ ا ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﻤﻮ دﻩ و ﺳﻄﺢ ﻣﻌﻴﺸﺖ ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻬﺒﻮد‬
‫ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻳﮏ ﺑﺎغ ‪ ،‬ﭼﻪ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﻓﺎﻣﻴﻠﯽ ‪ ،‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻳﮏ ﭘﻼن دﻗﻴﻖ و درﺳﺖ و‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻌﻴﺎر هﺎﯼ ﻗﺒﻮل ﺷﺪﻩ ﺑﺎﻏﺪارﯼ اﺣﺪاث ﻣﻴﺸﻮد و اﻣﻮر ﺁن ﺑﺼﻮرت ﻓﻨﯽ و ﺑﺎ ﮐﺎر ﺑﺮد‬
‫ﺗﮑﻨﺎﻟﻮژﯼ ﻋﺼﺮﯼ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﺮدﻩ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻏﺪارﯼ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻳﮏ ﺷﻐﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺮ درﺁﻣﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻏﺪارﯼ را ﻣﻴﺘﻮان ﻓﻦ ﮐﺸﺖ و ﭘﺮورش ﻧﺒﺎﺗﺎت ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻟﻪ اﻳﮑﻪ ﺑﺨﺸﯽ ﻳﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﻴﻮﻩ اﻧﻬﺎ ﺑﻘﺴﻢ‬
‫ﺗﺎزﻩ ﻳﺎ ﭘﺨﺘﻪ ﺧﻮردﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻓﻦ ﮐﺸﺖ وﭘﺮورش اﻧﻬﺎ هﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﺸﺖ وﭘﺮورش‬
‫ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻳﮑﺴﺎﻟﻪ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺑﺴﻴﺎرﯼ از درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﻌﺪ ازﻏﺮس ﺷﺪن ﺑﻤﺜﻞ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻳﮑﺴﺎﻟﻪ‬
‫در ﻃﯽ ﻣﺪت ﻳﮑﺴﺎل ﻳﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ﺁن ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺒﺎر ﻧﻤﯽ ﺁورﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺪت ‪ 4‬ﺗﺎ ‪ 8‬ﺳﺎل را در ﺑﺮ‬
‫ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ ﺑﺮﺳﻨﺪ )‪ .(7‬ﮔﺬﺷﺘﻪ از ان‪ ،‬ﻧﺒﺎﺗﺎت ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ‬
‫درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ‪ ،‬در ﻃﯽ ﻣﺪت ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮﻋﻼوﻩ ﺑﺮاﻳﻨﮑﻪ ﮐﺪام ﺣﺎﺻﻠﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻤﻴﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﻳﮏ‬
‫ﻣﻘﺪار ﭘﻮل دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺿﺮورت دارﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺮورش و ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬از هﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺧﺴﺎرﻩ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻧﺎﺷﯽ از اﺷﺘﺒﺎﻩ درﮐﺎر اﺣﺪاث ﺑﺎغ ﺑﻤﺮاﺗﺐ ﺳﻨﮕﻴﻨﺘﺮ از ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺴﺎرﻩ ﻧﺒﺎﺗﺎت‬
‫ﻳﮑﺴﺎﻟﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا اﺷﺘﺒﺎﻩ در ﮐﺎر ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻳﮑﺴﺎﻟﻪ ﺻﺮف ﺗﺎوان ﻳﮑﺴﺎﻟﻪ دارد ‪ ،‬ﺣﺎﻻﻧﮑﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ‬
‫در ﮐﺎر ﻧﺒﺎﺗﺎت ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺧﺴﺎرﻩ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻟﻪ درﻗﺒﺎل دارد‪ .‬ﺑﻤﻨﻈﻮر اﻧﮑﻪ ﺑﺎﻏﺪاران ﮐﺸﻮر در‬

‫‪25‬‬
 ‫اﺣﺪاث ﺑﺎغ ﻣﺘﺤﻤﻞ هﻤﭽﻮﺧﺴﺎرﻩ هﺎ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻨﮏ در راﺑﻄﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ اﺣﺪاث ﺑﺎغ و ﻧﮕﻬﺪارﯼ‬
‫ﺑﻌﺪ از اﺣﺪاث ان ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻓﻨﯽ اراﺋﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫‪Establishment of new orchard -‬‬ ‫اﺣﺪاث ﺑﺎغ ﺟﺪﻳﺪ‬

‫اﺣﺪاث ﻳﮏ ﺑﺎغ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎﺛﺮ ﻳﮑﯽ ازﻳﻦ دوﺣﺎﻟﺖ ﻧﺎﺷﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ اول ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ اﻳﻦ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ اﺣﺪاث ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ ﺑﺎﻏﯽ ازﻳﮏ ﻣﻴﻮﻩ ﻣﺸﺨﺺ) ﭼﻮن ﺑﺎدام‪ ،‬ﺳﻴﺐ و ﻏﻴﺮﻩ ( داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ان ﺑﺎﻳﺪ زﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭘﻴﺪا ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ دوم ﮐﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮهﻤﮕﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ ،‬زﻣﻴﻦ ﺧﺎص‬
‫وﺟﻮد دارد ﺑﺎﻳﺪ درﺧﺖ ﻣﺜﻤﺮﻳﮑﻪ دران زﻣﻴﻦ و دران ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺗﻮاﻓﻖ ﺧﻮب داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻏﺮس‬
‫ﺷﻮد‪ .‬درهﺮدوﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬اﺣﺪاث ﺑﺎغ ﺟﺪﻳﺪ ﭼﻬﺎرﻣﺮﺣﻠﻪ ذﻳﻞ را درﺑﺮﻣﻴﮕﻴﺮد‪:‬‬
‫‪.1‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﻴﻄﯽ‪،‬‬
‫‪ .2‬ﺑﺮرﺳﯽ ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدﯼ‪،‬‬
‫‪. 3‬اﻣﺎدﻩ ﮐﺮدن زﻣﻴﻦ و ﻏﺮس ﻧﻬﺎل‪.‬‬
‫‪ . 4‬اﻧﺘﺨﺎب اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم ﻧﻬﺎل و ﺗﻬﻴﻪ اﻧﻬﺎ‬

‫‪Environmental factors -‬‬ ‫‪ .1‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﻴﻄﯽ‬

‫ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﻴﻄﯽ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮدن‪ ،‬ﻧﺤﻮﻩ ﻧﻤﻮ و ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ‬
‫اﻧﻬﺎ ﺗﺎ اﻧﺪازﻩ ﺋﯽ از ﺳﺎﻳﺮ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻓﺮق ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ازاﻳﻨﮑﻪ ﺟﺴﺎﻣﺖ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﻌﺪ از ﺑﺎﻟﻎ ﺷﺪن‬
‫ﺧﻴﻠﯽ ﺑﺰرگ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻧﻬﺎ از هﻤﺪﻳﮕﺮدورﻏﺮس ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺗﻐﻴﺮ دادن ﻓﮑﺘﻮرهﺎﯼ ﺗﺸﮑﻴﻞ دهﻨﺪﻩ‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﻧﻤﻮ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻧﻬﺎ ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن ﻏﺮس ﺷﺪﻩ اﮔﺮ ﻧﺎ ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺳﻬﻞ هﻢ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﮐﺸﺖ ازهﻤﺎن اﺑﺘﺪاﯼ ﮐﺎر ﺑﺮاﯼ درﺧﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﻴﻄﯽ ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻧﻤﻮ و ﻣﻘﺪارﺣﺎﺻﻞ درﺧﺖ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﻗﺮارذﻳﻞ اﻧﺪ‪:‬‬
‫ﺣﺮارت‪Temperature -‬‬ ‫اﻟﻒ –‬
‫درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺳﺎﺋﺮ ﻧﺒﺎﺗﺎت‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﻮ و ﺗﻮ ﻟﻴﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻪ ﺣﺮارت ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺿﺮورت‬
‫دارد‪.‬ﺣﺮارت در ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺿﻴﺎﺋﯽ‪ ،‬ﺗﻨﻔﺲ و ﺳﺎﺋﺮ ﺗﻌﺎﻣﻼت ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﻮﺛﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺮارت ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﻗﺮار دارد‪.‬‬ ‫‪35‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪15‬‬ ‫ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﻮﯼ ﺧﻮب اﮐﺜﺮ ﻧﺒﺎﺗﺎت هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﯼ درﺑﻴﻦ‬
‫ﺣﺮارت ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻳﺎ ﮐﻤﺘﺮازﺁن ﮐﻪ دراﻣﺮرﺷﺪ ﭘﻨﺪﮎ ‪ ،‬ﺑﺮگ و ﺷﮕﻔﺘﻦ ﮔﻞ و ﺣﺘﯽ ﻣﻴﻮﻩ دهﯽ‬
‫درﻧﺒﺎﺗﺎت ﺿﺮورﯼ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺮارت ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻠﻨﺪ و ﻳﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺑﻪ ﻧﺒﺎت و ﻳﺎ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺨﺶ هﺎﯼ ﺣﺴﺎس ﺁن ﻧﻈﻴﺮ ﭘﻨﺪﮐﻬﺎﯼ ﮔﻞ ﺻﺪﻣﻪ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﺣﺮارت ﺣﺪ اﻗﻞ و‬
‫‪26‬‬
‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻃﺒﻴﻌﯽ در ﻳﮏ ﻣﺤﻞ اﻣﮑﺎن رﺷﺪ و ﭘﺮورش اﻧﻮاع ﻧﺒﺎﺗﺎت را ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬ﺣﺮارت‬
‫‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص ﺣﺮارت ﺣﺪ اﻗﻞ در زﻣﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻄﻮراﺧﺺ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻨﻨﺪﻩ و ﺳﻌﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ ﺋﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﺑﺮاﯼ رﺷﺪ ﻳﮏ ﻧﺒﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﭘﺎﺋﻴﻨﺘﺮﻳﻦ درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﻴﮑﻪ ﻳﮏ ﻧﺒﺎت ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺁﻧﺮاﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﺑﻨﺎم‬
‫ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻧﺒﺎﺗﺎت‬ ‫‪ Cold hardness‬ﻳﺎ ‪Cold torence‬‬ ‫ﭘﺎﻳﺪارﯼ ﺑﻪ ﺳﺮدﯼ ‪-‬‬
‫ﺣﺮارت ) ‪ ( -2‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺣﺪاﻗﻞ ﺣﺮارت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ زﻧﺪﻩ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا در‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮازان‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻮﺟﻮد در ﺣﺠﺮات ﻧﺒﺎت ﻳﺦ ﻣﻴﺒﻨﺪد وﺑﻪ اﺛﺮ ان ﻧﺒﺎت ﻣﻴﻤﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺒﺎﺗﺎت را‬
‫ﻳﺎد ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت و ﮔﻠﻬﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ و‬ ‫‪Frost tender‬‬ ‫ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﻳﺨﺒﻨﺪﯼ –‬
‫ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻴﮑﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ در ﺣﺮارت ﭘﺎﻳﻨﺘﺮ از ﻳﺨﺒﻨﺪﯼ زﻧﺪﻩ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ ﻳﺨﺒﻨﺪﯼ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫درﺟﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ درﻳﻦ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ ﺗﺎ ) ‪ ( – 12‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑﺮﺧﯽ ﺗﺎ )‪(–21‬‬

‫درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد و ﺗﻌﺪادﯼ هﻢ ﺗﺎ )‪ ( -35‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد را ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﺣﺎﻻت اﻋﻀﺎﯼ ﭼﻮﺑﯽ ﻳﺎ ﺳﻴﺴﺘﻢ رﻳﺸﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ ﻳﺨﺒﻨﺪﯼ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﮔﻠﻬﺎ و ﺑﺮﮔﻬﺎ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ ﻣﺜﻼ ﺳﺮدﯼ دﻳﺮس ﺑﻬﺎرﯼ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺷﮕﻮﻓﻪ هﺎ و ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﺟﻮان را از ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮد‬
‫اﻣﺎ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪﻩ دو ﺑﺎرﻩ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻧﻤﻮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺮدﯼ‪Chilling requirement -‬‬ ‫ﻧﻴﺎز ﺑﻪ‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﺳﺮدﯼ ﺣﺪاﻗﻞ در زﻣﺴﺘﺎن ‪ ،‬ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﻤﻮﺋﯽ ﻧﺒﺎﺗﺎت را ﻣﺤﺪود ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮاﯼ ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻧﺒﻮد ﺳﺮدﯼ ﮐﺎﻓﯽ ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﻮ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻣﺜﻼ ‪ ،‬درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﺮﮔﺮﻳﺰ در ﻃﻮل‬
‫ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن ﺑﺘﻌﺪاد ﻣﻌﻴﻨﯽ از ﺳﺎﻋﺎت هﻮاﯼ ﺳﺮد ﭘﺎﺋﻴﻨﺘﺮ از )‪ (+7‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺿﺮورت‬
‫دارﻧﺪ ﺗﺎ از ﺣﺎﻟﺖ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﻴﺮون اﻣﺪﻩ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻧﻤﻮ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ‬
‫ﺑﺮﮔﺮﻳﺰ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﺪود ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﺸﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺳﺮدﯼ‬
‫ﻻزﻣﻪ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮارد ﭘﻨﺪﮐﻬﺎﯼ ﮔﻞ اﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽ ﺷﮕﻔﻨﺪ و اﮔﺮهﻢ ﺑﺸﮕﻔﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎ‬
‫ﻣﻨﻈﻢ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺛﻤﺮ درﺳﺘﯽ ﺑﺒﺎر ﻧﻤﻴﺎورﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮل زﻣﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺮدﯼ هﻮا ﺿﺮورت دارﻧﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺳﻴﺐ ﻧﻮع )رﻳﺪ‬
‫ﺑﻪ درازﺗﺮﻳﻦ ﻣﺪت‬ ‫)‪(Golden Delicious‬‬ ‫و ﻧﻮع ﮔﻮﻟﺪن دﻟﻴﺸﻴﺰ–‬ ‫‪(Red Delicious‬‬ ‫دﻟﻴﺸﻴﺰ‪-‬‬
‫ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪100‬‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ و اﻧﮕﻮر ﺑﻪ ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺪت زﻣﺎن ﺳﺮدﯼ هﻮا ﺗﺎ‬ ‫‪1000‬‬ ‫ﺳﺮدﯼ هﻮا ﻳﻌﻨﯽ ﺗﺎ‬
‫ﺿﺮورت دارد‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺎت ﺳﺮدﯼ ﻣﻮرد ﺿﺮورت ﻳﮑﺘﻌﺪاد درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﺮﮔﺮﻳﺰ در ﺟﺪول‬
‫)‪ (1‬ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﻳﺎد ﺁورﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ‪ 1000‬ﺳﺎﻋﺖ ﺳﺮدﯼ هﻮا ﺣﺘﻤﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ‬
‫از ﺷﺮوع ﺗﺎ ﺧﺘﻢ ﺁن ﻃﻮرﻣﺴﻠﺴﻞ و ﺑﺪون ﮐﺪام ﺳﮑﺘﮕﯽ واﻗﻊ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ اوﻗﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺳﺮدﯼ هﻮا ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻃﻮل ﻣﺪت ﻣﺘﺬﮐﺮﻩ را ﭘﻮرﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬زﻳﺮا درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺳﺮد ﻃﻠﺐ داراﯼ‬

‫‪27‬‬
‫ﭼﻨﺎن ﻳﮏ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺣﺴﺎﺑﮕﻴﺮ دروﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺪت ﺳﺮدﯼ ﮐﺎر اﻣﺪ ﺧﻮدرا ازﺳﺮدﯼ هﺎﯼ واﻗﻊ‬
‫ﺷﺪﻩ اوﻗﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮدﻩ و ﺑﺤﺴﺎب ﺧﻮد ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺧﺴﺘﻪ ﺳﻨﮕﯽ ﻣﺜﻞ زرداﻟﻮ‪ ،‬اﮐﺜﺮ اﻧﻮاع ﺑﺎدام و ﮔﻴﻼس درﻣﻨﺎﻃﻘﻴﮑﻪ ﺑﺮف ﻧﻤﻴﺒﺎرد‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﺳﺮدﯼ هﻮا ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪،‬‬ ‫‪500‬‬ ‫ﻣﻴﻮﻩ ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻤﻴﺎورﻧﺪ‪ .‬اﻧﻮاع درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮﻳﮑﻪ ﺑﻪ ‪ 300‬اﻟﯽ‬
‫روز هﻢ ذوب ﺷﻮﻧﺪ‬ ‫‪3‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺑﺎر ﺑﺮف ﻣﻴﺒﺎرد وﻟﻮ ﮐﻪ ان ﺑﺮف هﺎ در ﻃﯽ‬ ‫‪3‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪2‬‬ ‫درﺟﺎهﺎﻳﻴﮑﻪ‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.(9).‬‬

‫ﺟﺪول)‪ (1‬درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﺮﮔﺮﻳﺰ و ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺎت ﺳﺮدﯼ ﻣﻮرد ﺿﺮورت ﺁﻧﻬﺎ‪.‬‬

‫ﺷﻤﺎرﻩ ﻣﺎﺧﺬ‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﺳﺎﻋﺎت‬ ‫ﺷﻤﺎرﻩ اﻗﺴﺎم ﻣﻴﻮﻩ‬

‫‪ 800‬اﻟﯽ ‪2000‬‬ ‫ﺳﻴﺐ هﺎﯼ ﻣﺮوﺟﻪ‬ ‫‪1‬‬
‫ﺳﻴﺐ هﺎﺋﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت ﮐﻤﺘﺮﺳﺮدﯼ ﺿﺮورت دارﻧﺪ ‪ 250‬اﻟﯽ ‪500‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 250‬اﻟﯽ ‪900‬‬ ‫زرد ﺁﻟﻮ‬ ‫‪3‬‬
‫)‪(9‬‬
‫‪ 300‬اﻟﯽ ‪1100‬‬ ‫ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‬ ‫‪4‬‬
‫‪ 500‬اﻟﯽ ‪1300‬‬ ‫ﺁﻟﻮﺑﺎﻟﻮ‬ ‫‪5‬‬
‫‪ 500‬اﻟﯽ ‪1500‬‬ ‫ﺁﻟﻮ و ﮔﻴﻼس‬ ‫‪6‬‬
‫‪100‬‬ ‫ﺁﻧﮕﻮر‬ ‫‪7‬‬
‫‪400‬‬ ‫زﻳﺘﻮن‬ ‫‪8‬‬
‫)‪(31‬‬ ‫‪ 400‬اﻟﯽ ‪500‬‬ ‫‪persimmon‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎ ﻟﻮ‪-‬‬ ‫‪9‬‬
‫‪ 200‬اﻟﯽ ‪400‬‬ ‫اﻧﺎر‬ ‫‪10‬‬
‫)‪(4‬‬
‫‪ 100‬اﻟﯽ ‪400‬‬ ‫اﻧﺠﻴﺮ‬ ‫‪11‬‬
‫)‪( 8‬‬ ‫‪ 300‬اﻟﯽ ‪600‬‬ ‫ﺑﺎدام‬ ‫‪12‬‬
‫)‪(10‬‬ ‫‪ 200‬اﻟﯽ ‪1500‬‬ ‫ﻧﺎﮎ‬ ‫‪13‬‬

‫ﺑﻌﻀﯽ اﻧﻮاع زرداﻟﻮ و ﺑﺎدام ﻧﻴﺰ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت ﮐﻤﺘﺮ ﺳﺮدﯼ هﻮا ﺿﺮورت داﺷﺘﻪ و‬
‫در ﺟﺎ هﺎﯼ ﺑﯽ ﺑﺮف هﻢ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺣﺎﺻﻞ دهﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻗﺴﺎم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت در ﺑﺮاﺑﺮ ﺳﺮدﯼ هﻮا ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ دارﻧﺪ‪ .‬درﺧﺘﺎن ﺳﺘﺮوس‬
‫) ﺧﺎﻧﺪان ﻧﺎرﻧﺞ و ﻣﺎﻟﺘﻪ ( درﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺮدﯼ هﻮا ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﮐﻤﺘﺮدارﻧﺪ‪ .‬ازﻳﻨﺮو اﻧﻬﺎ درﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮐﻢ ارﺗﻔﺎع ﮐﺸﻮرﭼﻮن ﻧﻨﮕﺮهﺎر‪ ،‬ﻟﻐﻤﺎن ﮐﻪ زﻣﺴﺘﺎن ﮔﺮﻣﺘﺮ دارﻧﺪ ﺑﺸﮑﻞ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﻣﯽ‬
‫‪28‬‬
‫روﻳﻨﺪ‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﻪ ) ‪ ( - 5‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮاد ﻧﺰول ﮐﻨﺪ‪ ،‬درﺧﺘﺎن ﺳﺘﺮوس ﻣﺘﻀﺮر‬
‫ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﺳﺘﺮوس هﺎ درﻗﻨﺪهﺎرهﻢ ﻣﻴﺮوﻳﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺁﻧﺠﺎﺑﻌﻀﺎ ﺗﺎ ) ‪( -9‬‬

‫درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮاد ﻧﺰول ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎء‪ ،‬وﻻﻳﺖ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺮاﯼ اﺣﺪاث ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﺳﺘﺮوس هﺎ‬
‫ﻳﮏ ﻣﺤﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ )‪ .(7‬درﺧﺘﺎن اﻧﺎر ﺳﺮدﯼ ﺗﺎ ) ‪ ( -12‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﺮدﻩ‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ودرﭘﺎﺋﻴﻨﺘﺮ از ان ﺻﺪﻣﻪ ﻣﻴﺒﻴﻨﺪ‪ .‬درﺧﺘﺎن اﻧﺠﻴﺮ در ﺳﺮدﯼ ) ‪ ( -9‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺗﻤﺎم‬
‫ﺷﺎﺧﻬﺎ ﺑﺸﻤﻮل ﺳﺎﻗﻪ ان ﺗﺎ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺧﺸﮏ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬درﻣﻨﺎﻃﻘﻴﮑﻪ درﺟﻪ ﺳﺮدﯼ هﻮاﯼ زﻣﺴﺘﺎن‬
‫ﺗﺎ) ‪( -12‬‬ ‫( درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﻧﺰول ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﺗﺠﺎرﺗﯽ اﻧﺠﻴﺮ ودرﻣﻨﺎﻃﻘﻴﮑﻪ‬ ‫) ‪- 9‬‬ ‫ﺗﺎ‬
‫درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺳﻘﻮط ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺎغ ﺗﺠﺎرﺗﯽ اﻧﺎراﺣﺪاث ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ دﻳﮕﺮﺣﺮارت ﺑﺎﻻﯼ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺳﺮد زدﮔﯽ ﺑﻬﺎرﯼ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻧﻘﺎط‬
‫ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺑﺎ وﺻﻔﻴﮑﻪ ازﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻣﻮﺳﻢ ﺳﺮﻣﺎﯼ ﻻزم ﺑﺮاﯼ ﭘﺮورش درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﺮﮔﺮﻳﺰ‬
‫ﺑﺮﺧﻮردار اﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮﺑﻪ دﻟﻴﻞ داﺷﺘﻦ ﺳﺮﻣﺎﯼ دﻳﺮرس ﺑﻬﺎرﯼ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻌﺪ از ﺷﮕﻔﺘﻦ ﮔﻠﻬﺎ‬
‫ﻇﻬﻮر ﮐﺮدﻩ و ﺑﺎﻋﺚ ﺳﺮد زدﮔﯽ ﮔﻠﻬﺎ و ﮔﺎهﯽ ﻣﻴﻮﻩ هﺎ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺑﺎﻏﺪارﯼ ﭼﻨﺪان ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮات دﻳﮕﺮﯼ را ﮐﻪ ﺣﺮارت در ﺑﺎﻏﺪارﯼ وارد ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت ازاﺧﺘﻼل رﺷﺪ درﺧﺘﺎن اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﺑﻪ اﺛﺮ ﺗﻔﺎوت درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﻴﻦ ﺷﺐ و روزﺑﻤﻴﺎن ﻣﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎرﻳﺪن ژاﻟﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﮔﻬﺎ و ﻣﻴﻮﻩ‬
‫هﺎ ﺁﺳﻴﺐ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ و ﺑﻪ اﺛﺮ ان ﺑﺎﻏﺪاران ﻣﺘﻀﺮر ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ ﻧﻴﺰﻧﺎﺷﯽ از ﺗﻐﻴﺮات درﺟﻪ ﺣﺮارت‬
‫ﺟﻮ زﻣﻴﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﻞ‪Localility-‬‬ ‫ب ‪ -‬ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﻣﺤﻞ ﻣﺘﺸﮑﻞ از ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع از ﺳﻄﺢ ﺑﺤﺮ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﻴﻼن‬
‫زﻣﻴﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺪرﺟﻪ اول ﺑﺎﻻﯼ درﺟﻪ ﺣﺮارت و ﺑﺪرﺟﻪ دوم ﺑﺎﻻﯼ ﺷﺪت ﻧﻮر‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮ دارد‪ .‬ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎﻻﯼ درﺟﻪ ﺣﺮارت و ﺷﺪت ﻧﻮر ﻣﺤﻞ ﻗﺮارذﻳﻞ اراﺋﻪ‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪Effect of latitude on temperature -‬‬ ‫‪ .1‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺑﺎﻻﯼ ﺣﺮارت‬
‫درﺟﻪ ﺣﺮارت راﺑﻄﻪ ﻣﻌﮑﻮس ﺑﺎ درﺟﻪ ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ دارد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ هﺮﻗﺪرﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ‬
‫زﻳﺎدﺗﺮ از ﺧﻂ اﺳﺘﻮا دورﺗﺮ و ﺑﻪ ﻗﻄﺐ ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮﮔﺮدد ‪ ،‬اوﺳﻂ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺳﺎﻻﻧﻪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‬
‫و زﻣﺴﺘﺎن ﮐﻤﺘﺮ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ در ﻧﻴﻢ ﮐﺮﻩ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻃﻮل‬
‫روزدرﻃﯽ ﻣﺎهﺎﯼ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺷﺪﻩ و ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺗﺤﺖ ﭘﺮورش ازروزهﺎﯼ ﻃﻮﻳﻠﺘﺮ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‬

‫‪29‬‬
‫وﻟﯽ درﻋﻮض ﺷﺪت ﻧﻮرﮐﻤﺘﺮ درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ ان اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺣﺪ اﮐﺜﺮ زاوﻳﻪ ﺗﺎﺑﺶ ﺷﻌﺎع‬
‫اﻓﺘﺎب ﮐﻤﺘﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ در ‪ 31‬ﻣﺎﻩ ﺟﻮزا درﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ‪ 28‬درﺟﻪ ﺣﺪ اﮐﺜﺮ زاوﻳﻪ ﺗﺎﺑﺶ اﻓﺘﺎب‬
‫‪ 87 ،‬درﺟﻪ ﺑﺎﻻﯼ اﻓﻖ اﺳﺖ‪ .‬درﺣﺎﻟﻴﮑﻪ در هﻤﺎن زﻣﺎن درﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ‪ 34‬درﺟﻪ ﺣﺪ اﮐﺜﺮ زاوﻳﻪ‬
‫درﺟﻪ ﺑﺎﻻﯼ اﻓﻖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬ﻟﻬﺬا‪ ،‬هﺮﻗﺪرﮐﻪ‬ ‫‪74‬‬ ‫درﺟﻪ ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫‪40‬‬ ‫درﺟﻪ و درﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ‬ ‫‪79‬‬ ‫ﺗﺎﺑﺶ‬
‫درﺟﻪ ﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺣﺪ اﮐﺜﺮ زاوﻳﻪ ﺗﺎﺑﺶ ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪﻩ و ﺷﺪت ﻧﻮر ﮐﻤﺘﺮﯼ ﺑﻪ روﯼ‬
‫زﻣﻴﻦ ﻣﻴﺘﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫‪ِEffect of altitude on temperature‬‬ ‫‪ .2‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻﯼ ﺣﺮارت ‪-‬‬
‫درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﺎ ارﺗﻔﺎع از ﺳﻄﺢ ﺑﺤﺮ ﻧﻴﺰ راﺑﻄﻪ ﻣﻌﮑﻮس دارد‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ اﮔﺮ ارﺗﻔﺎع از ﺳﻄﺢ‬
‫ﺑﺤﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬درﺟﻪ ﺣﺮارت ﮐﺎهﺶ ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﮔﺎهﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ در‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻤﺎﻟﻴﺘﺮ وﻟﯽ ﮐﻢ ارﺗﻔﺎﻋﺘﺮ ) ﻣﺜﻼ ﮐﻨﺪز ( از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﻮﺑﻴﺘﺮ وﻟﯽ ﻣﺮﺗﻔﻌﺘﺮ ) ﻣﺜﻼ ﮐﺎﺑﻞ (‬
‫ﺑﺎدام‬ ‫زردﺁﻟﻮ‬
‫‪ 100‬ﻣﺘﺮ ارﺗﻔﺎع ‪،‬‬ ‫ﮔﺮﻣﺘﺮﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﮐﺎهﺶ درﺟﻪ ﺣﺮارت در ﺑﺮاﺑﺮاﻓﺰاﻳﺶ هﺮ‬
‫ﺁﻟﻮﺑﺎﻟﻮ‬
‫ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‬
‫ﺁﻟﻮ‬
‫ﻧﺎﮎ‬
‫ﺳﻴﺐ‬

‫ﺳﺎﺣﻪ هﻮاﯼ ﺳﺮد‬

‫ﺷﮑﻞ ) ‪ .( 1‬ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻏﺮس ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﻣﺜﻤﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ در زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﻣﻴﻼن دار ﺑﻤﻨﻈﻮر‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﻳﺦ زدن ﺷﮕﻮﻓﻪ هﺎ در ﺑﻬﺎر‪.(19)،‬‬

‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺷﻤﺎل وﻟﯽ ﮐﻢ ارﺗﻔﺎع )ﻣﺜﻼﮐﻨﺪز( از ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺟﻨﻮب )ﻣﺜﻼﮐﺎﺑﻞ( ﮔﺮﻣﺘﺮﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻴﺰان‬
‫ﮐﺎهﺶ ﺣﺮارت درﻣﻘﺎﺑﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﯽ ‪100‬ﻣﺘﺮارﺗﻔﺎع درهﻮاﯼ ﻣﺮﻃﻮب ‪ 0.6‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد و‬
‫درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺑﻴﺎن واﺿﺤﺘﺮ‪ ،‬درازاﯼ هﺮﮐﻴﻠﻮﻣﺘﺮ اﻓﺰاﻳﺶ‬ ‫‪1.0‬‬ ‫در هﻮاﯼ ﺧﺸﮏ‬
‫ارﺗﻔﺎع‪ ،‬درﺟﻪ ﺣﺮارت درﺷﺮاﻳﻂ اول ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ‪ 6‬درﺟﻪ ودرﺷﺮاﻳﻂ دوم ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ‪10‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد‬
‫ﮐﺎهﺶ ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪ .‬هﺮﻗﺪرﮐﻪ ارﺗﻔﺎع زﻳﺎدﺗﺮ ﮔﺮدد‪ ،‬ﮐﺜﺎﻓﺖ هﻮاﯼ ان ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪﻩ هﻮا ﭘﺎﮎ‬
‫وﺻﺎﻓﺘﺮ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬هﺮﻗﺪرﮐﻪ ﮐﺜﺎﻓﺖ هﻮا زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺣﺮارت ﺷﻌﺎع اﻓﺘﺎب ﺑﻴﺸﺘﺮﺟﺬب ﺷﺪﻩ هﻮا‬
‫ﮔﺮﻣﺘﺮ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .(3) ،‬ﻟﻬﺬا اﻧﺪازﻩ ارﺗﻔﺎع وﻋﺮض اﻟﺒﻠﺪ ﻣﺤﻞ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ درﻣﻘﺪار ﺗﻮﻟﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﭘﺨﺘﻪ‬
‫ﺷﺪن وﮔﻠﺪهﯽ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮاﺛﺮﮔﺬار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا هﺮﻧﻮع ﻣﻴﻮﻩ ﺑﺮاﯼ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﺧﻮد ﺑﺪرﺟﻪ‬
‫ﺣﺮارت ﮐﺎﻓﯽ و ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻌﺘﺪﻟﻪ ﺑﺮاﯼ ﮔﻠﺪهﯽ ﻣﻄﻠﻮب ﺧﻮد ﺑﻪ ﺳﺮدﯼ ﮐﺎﻓﯽ ﺿﺮورت‬

‫‪30‬‬
‫دارد‪.‬هﺮﮔﺎﻩ ﺑﺎغ در ﻳﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ داراﯼ ﺳﺮدﯼ دﻳﺮ رس ﺑﻬﺎرﯼ وﺿﻤﻨﺎ درﻳﮏ ﺳﺎﺣﻪ ﺗﭙﻪ زار‬
‫اﺣﺪاث ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﺮار دادن درﺧﺘﺎن ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ درارﺗﻔﺎﻋﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻣﻴﻦ ﺑﺎغ ﺣﺎﺋﺰ اهﻤﻴﺖ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا در هﻨﮕﺎم ﺷﮕﻮﻓﻪ ‪ ،‬هﻮاﯼ ﺳﺮد اواﺋﻞ ﺑﻬﺎرﯼ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ داﺷﺘﻦ وزن ﺳﻨﮕﻴﻨﺘﺮ در‬
‫ارﺗﻔﺎع ﭘﺎﺋﻴﻨﺘﺮ و هﻮاﯼ ﮔﺮم ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳﺒﮑﺘﺮ ﺑﻮدن وزن ﺧﻮد درارﺗﻔﺎع ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ درﻩ ﻗﺮارﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ‪ ،‬ﺳﻔﺎرﺷﺎت ﻋﻠﻤﺎﯼ ﺑﺎﻏﺪارﯼ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺧﺴﺘﻪ ﺳﻨﮕﯽ ﻣﺜﻞ ﺑﺎدام‪ ،‬زردﺁﻟﻮ‪،‬‬
‫اﻟﻮﺑﺎﻟﻮ‪ ،‬ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‪ ،‬ﮐﻪ زود ﺗﺮ ﮔﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ درارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ و درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺐ‪،‬‬
‫اﻟﻮ و ﻧﺎﮎ ﮐﻪ دﻳﺮﺗﺮ ﮔﻞ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ درﻗﺴﻤﺘﻬﺎﯼ ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮ ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎغ ﻳﺎ درﻩ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺒﮑﻪ در‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ (1‬ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻏﺮس ﺷﻮﻧﺪ‪ .(19)،‬درﻗﺴﻤﺘﻬﺎﯼ هﻤﻮار ﻳﺎ ﮐﻒ درﻩ ﮐﻪ هﻮاﯼ ﺳﺮد‬
‫زﻳﺮ ﺻﻔﺮ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻴﺨﺰد‪ ،‬اﮔﺮ راهﯽ ﺑﺮاﯼ ﺧﺮوج هﻮاﯼ ﻣﺬﮐﻮر وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﺷﺎﻧﺪن‬
‫درﺧﺘﺎ ن ﻣﺜﻤﺮ زود ﮔﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮد دارﯼ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ درﻩ ﺗﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺑﺎﻻﺗﺮﻧﻴﺰ ﺧﺎﻟﯽ از‬
‫ﺧﻄﺮﻳﺦ زدن ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬رﻋﺎﻳﺖ ارﺗﻔﺎع ﻣﺤﻞ ﻏﺮس ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ وﻗﺖ ﮔﻞ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺧﻄﺮ ﻳﺦ‬
‫زدن ﺷﮕﻮﻓﻪ هﺎ ﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ را ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳﺎد ﮐﺎهﺶ دهﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺘﺮﯼ اﻃﺮاف ﺁن‪ ،‬ﺑﺎغ اﺣﺪاث‬ ‫‪23‬‬ ‫در ﺟﺎﻳﻴﮑﻪ ﺟﻨﮕﻞ ﻏﻠﻮﯼ از درﺧﺘﺎن ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﺎ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬زﻳﺮا ﺟﻨﮕﻞ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﻨﺒﻊ ﺳﺮدﯼ ﺑﻮدﻩ و ﺳﺮدﯼ اش ﺑﻪ ﺑﺎغ زﻳﺎن اورﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.(16) ،‬‬
‫هﻤﭽﻨﺎن اﺣﺪاث ﺑﺎغ درﺧﺘﺎن زود ﮔﻞ در درﻩ ﺋﻴﮑﻪ راﻩ ﺧﺮوج هﻮاﯼ ﺳﺮد رﺳﻮﺑﯽ ﻧﺪارد و‬
‫اﮔﺮهﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﺁﻧﺮا ﺟﻨﮕﻠﯽ ازدرﺧﺘﺎن ﻣﺴﺪود ﮐﺮدﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﮏ ﻋﻤﻞ ﻧﺎ درﺳﺖ ﻣﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪.‬زﻳﺮاﺟﻨﮕﻞ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﺎﻧﻊ ﺧﺮوج هﻮاﯼ ﺳﺮد رﺳﻮﺑﯽ ﮔﺮدﻳﺪﻩ و درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ را درﻣﻌﺮض‬
‫ﺧﻄﺮ ﻳﺦ زدن ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬هﻤﻴﻦ ﻗﺴﻢ ﺑﺎﻏﻴﮑﻪ اﻃﺮاف ان ﺗﻮﺳﻂ دﻳﻮار هﺎﯼ ﺑﻠﻨﺪ اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻳﻨﻘﺴﻢ ﺑﺎﻏﻬﺎ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن زﻳﺎد اﺳﺖ ﻧﻴﺰ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪Effects of slope on temperature‬‬ ‫‪ .3‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻴﻼن زﻣﻴﻦ ﺑﺎﻻﯼ ﺣﺮارت ‪-‬‬
‫ﻣﻴﻼن زﻣﻴﻦ ﻧﻈﺮ ﺑﺴﻤﺖ ان ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻻﯼ ﺣﺮارت ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺼﻮرت ﻣﺜﺒﺖ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﯽ اﺛﺮ ﮔﺬار‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﻧﻴﻢ ﮐﺮﻩ ﺷﻤﺎﻟﯽ‪ ،‬ﻣﻴﻼن روﺑﺠﻨﻮب )اﻓﺘﺎب رخ( درﻳﺎﻓﺖ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺣﺪ اﮐﺜﺮﻧﻮر ﺧﻮرﺷﻴﺪ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع زﻣﻴﻨﻬﺎ درﺑﻬﺎر زودﺗﺮﮔﺮم ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬درﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﮔﺮم وﺧﺸﮏ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ و درﺧﺰان‬
‫دﻳﺮﺗﺮﺳﺮد ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬درﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳﻴﺮ‪ ،‬ﺧﻄﺮ ﻳﺦ زدن زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻬﺎ ﮐﻤﺘﺮ وﻟﯽ ﺧﻄﺮ‬
‫ﻳﺦ زدن ﺑﻬﺎرﯼ ) ﺳﺮد زﻧﯽ ﮔﻠﻬﺎ( زﻳﺎدﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬درﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬ﻓﺼﻞ ﻧﻤﻮ ﻃﻮﻻﻧﻴﺘﺮ ﺑﻪ ﻧﺒﺎﺗﺎت‬
‫ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻣﻴﻞ رو ﺑﺸﻤﺎل)ﺳﺎﻳﻪ رخ(‪ ،‬درﺳﺖ ﺑﺮﻋﮑﺲ ﻣﻴﻼن هﺎﯼ رو ﺑﺠﻨﻮب ﻋﻤﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‬
‫و در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺘﺮ ﺑﺮاﯼ ﻏﺮس درﺧﺘﺎن ﺑﺮﮔﺮﻳﺰ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺳﻮدﻣﻨﺪ واﻗﻊ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬ﻣﻴﻼن هﺎﯼ رو‬
‫ﺑﺸﺮق وﻳﺎ رو ﺑﻐﺮب ﻣﻴﺎﻧﻪ هﺮ دو ﻧﻮع ﻣﻴﻼن ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮاﻧﺪ‪ .(4)،‬هﺮﮔﺎﻩ ﻣﻴﻼن رو ﺑﻐﺮب ﺑﺎ‬

‫‪31‬‬
‫ﻣﻴﻼن رو ﺑﻪ ﺷﺮق ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻴﻼن رو ﺑﻐﺮب ﮔﺮﻣﺘﺮاز ﻣﻴﻼن رو ﺑﺸﺮق ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻳﮏ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﻴﻼﻧﻬﺎﯼ رو ﺑﺸﺮق و رو ﺑﻐﺮب ﻳﮏ ﭘﺸﺘﻪ ﺑﻪ اﻣﺘﺪاد ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب‬
‫ﻧﺒﺎت ﭘﺨﺘﻪ در وﻻﻳﺖ ﮐﻨﺪز در ﻣﺎﻩ ﺛﻮر ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮﻟﻒ ﻧﺸﺎن دادﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ درﻃﻮل ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺖ‪،‬‬
‫‪ 17‬ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻴﻼن رو ﺑﻐﺮب ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﻞ رو ﺑﺸﺮق و ﺻﺮف ‪ 7‬ﺳﺎﻋﺖ ﻣﻴﻼن رو ﺑﺸﺮق‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻴﻼن رو ﺑﻐﺮب ﮔﺮﻣﺘﺮ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪.(1) .‬‬
‫‪ُSoil -‬‬ ‫پ– ﺧﺎﮎ‬
‫ﺑﻤﻨﻈﻮر اﻧﺘﺨﺎب ﺟﺎﯼ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎغ ‪ ،‬ﭼﻪ ﻗﺴﻤﻴﮑﻪ درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮاﻳﻂ هﻮا ﺿﺮور اﺳﺖ‪ ،‬هﻤﺎن‬
‫ﻗﺴﻢ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎﮎ ﻧﻴﺰﺿﺮور ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎﮎ را ﻋﻤﺪﺗﺎ – ﺧﻮاص ﻓﺰﻳﮑﯽ‬
‫)ﺟﺴﺎﻣﺘﻬﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ذرات ﺧﺎﮎ ﭼﻮن رس‪ ،‬ﺳﻠﺖ و رﻳﮓ در‬ ‫‪Soil texture‬‬ ‫ﻣﺜﻞ ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎﮎ –‬
‫)ﻧﺤﻮﻩ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻦ ذرات ﺧﺎﮎ درﮐﻨﺎر‬ ‫‪Soil structure‬‬ ‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺧﺎﮎ(‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎﮎ –‬
‫ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ(‪ ،‬ﻋﻤﻖ ﺧﺎﮎ‪ ،‬ﻇﺮﻓﻴﺖ اﺑﮕﻴﺮﯼ ﺧﺎﮎ ‪ ،‬زﻩ دارﯼ ﺧﺎﮎ و ﺧﻮاص ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﺧﺎﮎ ﻣﺜﻞ‬
‫ﺣﺎ ﺻﻠﺨﻴﺰﯼ ﺧﺎﮎ ‪ ،‬ﻧﻤﮑﯽ ﺑﻮدن ﺧﺎﮎ‪ ،‬و ﭘﯽ اچ )‪ (pH‬ﺧﺎﮎ ﮐﻪ هﻤﻪ در ﻧﻤﻮ و اﻧﮑﺸﺎف رﻳﺸﻪ‬
‫هﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮ دارﻧﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺧﺎﮎ ﻳﮏ ﻓﮑﺘﻮر ﻣﻬﻢ ﻃﺒﻌﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ درﮐﺎﻣﻴﺎﺑﯽ وﻳﺎ ﻧﺎﮐﺎﻣﯽ ﻳﮏ‬
‫ﻧﺒﺎت درﻳﮏ ﻣﺤﻞ ﺗﺎﺛﻴﺮ دارد‪ .‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ اﮐﺜﺮ ﻧﺒﺎﺗﺎت هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﯼ ﺧﺼﻮﺻﺎ ﻳﮏ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎد‬
‫درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ دراﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﺎﮐﻬﺎ روﺋﻴﺪﻩ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮﺣﺎﻟﺖ اﻓﺮاط و ﺗﻔﺮﻳﻂ ﻧﻮع ﺧﺎﮎ‬
‫)ﭼﺴﭙﮏ( ﻣﺸﮑﻼت ﺗﻨﻈﻴﻢ اﻣﻮر‬ ‫‪Clay‬‬ ‫دراﺣﺪاث ﺑﺎغ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺧﺎﮎ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻠﯽ‪-‬‬
‫ﺑﺎﻏﺪارﯼ را ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬ﺑﻬﻤﻴﻦ ﻗﺴﻢ‪ ،‬ﺧﺎﮎ ﺑﺴﻴﺎر رﻳﮕﯽ‪ ،‬ﺑﺎﺛﺮ زود ﺿﺎﻳﻊ ﺷﺪن رﻃﻮﺑﺖ و‬
‫زود ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻼت دواﻣﺪار ﮐﻤﺂﺑﯽ ﻧﺒﺎت و ﺿﻌﻴﻔﯽ ﺧﺎﮎ را ﺑﻤﻴﺎن ﻣﯽ‬
‫ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﺮاﯼ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺁورد‪ .‬ﺧﺎﮎ ﻟﻮم و ﻳﺎ ﺳﻠﺘﯽ ﻟﻮم ﮐﻪ ﺗﺮﮐﻴﺐ ذرات ﺷﺎن در ﺟﺪول‬
‫اﮐﺜﺮ ﻧﺒﺎﺗﺎت هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﯼ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺧﻮب درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﻳﮏ ﺧﺎﮎ ﻋﻤﻴﻖ و‬
‫ﺧﻮب زهﮑﺸﯽ ﺷﺪﻩ‪،‬ﻋﺎرﯼ از ﻧﻤﮏ هﺎﯼ اﺿﺎﻓﯽ‪ ،‬وﻟﯽ ﺣﺎوﯼ ﻳﮏ ﻣﻘﺪار ﻣﻮادﻋﻀﻮﯼ ﺿﺮورﯼ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺧﺎﮎ‪.(10)،‬‬ ‫ﺟﺪول )‪ (2‬ﺻﻨﻒ هﺎﯼ ﺑﺎ ﻓﺖ‬
‫ﻓﻴﺼﺪﯼ ذرات‬
‫ﺻﻨﻒ هﺎﯼ ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎﮎ‬
‫رﻳﮓ‬ ‫ﺳﻠﺖ‬ ‫رس‬
‫‪20‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪60‬‬ ‫رﺳﯽ‬
‫‪20‬‬ ‫‪70‬‬ ‫‪10‬‬ ‫ﻟﻮم ﺳﻠﺘﯽ‬
‫‪65‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪10‬‬ ‫ﻟﻮم رﻳﮕﯽ‬
‫‪40‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪20‬‬ ‫ﻟﻮﻣﯽ‬

‫‪32‬‬
‫ﺧﺎﮎ ﺑﺮ ﻋﻼوﻩ اﻳﮑﻪ ﺑﺮاﯼ ﻧﺒﺎت ﻳﮏ ﺗﮑﻴﻪ ﮔﺎﻩ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺗﻬﻴﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺁب و ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ ﺑﺮاﯼ ﺁن‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬هﺮ ﻗﺪرﻳﮑﻪ زﻣﻴﻦ ﺑﺎغ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰ و ﻗﻮﯼ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ هﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﯼ ﺁن ﺑﻪ ﮐﻮد‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﯽ ﮐﻤﺘﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺿﺮورت ﺗﻄﺒﻴﻖ ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ ﻏﺮض ﺣﻔﻆ ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺰﻳﮑﯽ ﺧﻮب ﺧﺎﮎ‬
‫هﻤﻴﺸﻪ ﭘﺎ ﺑﺮ ﺟﺎ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﮐﺜﺮ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ دﻧﺪ ﺷﺪن ﺁب دراﻃﺮاف رﻳﺸﻪ و ﻣﺴﺪود ﺷﺪن راﻩ ﺗﻨﻔﺲ ﺁن‬
‫ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻧﻤﻮ ﮐﺮدﻩ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎء زهﮑﺸﯽ ﺧﻮب ﺧﺎﮎ ﮐﻪ اﻣﮑﺎن هﻮا دار ﺷﺪن ﺧﺎﮎ را ﻓﺮاهﻢ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ و زﻣﻴﻨﻪ رﺷﺪ ﺧﻮب رﻳﺸﻪ را ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﻴﺴﺎزد‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ در ﺧﺎﮐﻬﺎﯼ ﮐﻠﯽ زﻳﺎد ﺿﺮورﯼ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ‪ ،‬ﺧﺎﮎ ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﻣﻬﻤﺘﺮ از ﺧﺎﮎ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ رﻳﺸﻪ درﺧﺘﺎن زﻳﺎد ﺗﺮ‬
‫از ﻗﺴﻤﺖ ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﺧﺎﮎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ازﻳﻨﺮو زﻣﻴﻨﻴﮑﻪ ﺑﺮاﯼ اﺣﺪاث ﺑﺎغ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﺸﻮد‪،‬‬
‫ﺧﺎﮎ ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﺁن ﺑﺎﻳﺪ ازهﺮﮔﻮﻧﻪ ﻗﺸﺮ ﺳﺨﺖ ﻋﺎرﯼ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﺁب ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم ﺁﺑﻴﺎرﯼ و ﻳﺎ وﻗﻮع‬
‫ﺑﺎران در ﺳﺎﺣﻪ رﻳﺸﻪ دﻧﺪ ﻧﮕﺮدد‪ .‬در ﺷﺮاﻳﻄﻴﮑﻪ ﺧﺎﮎ ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﺳﺨﺖ وﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻧﻔﻮذ اب ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫‪3‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪2‬‬ ‫اﮔﺮ ﻧﻬﺎل ﺷﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮد ‪ ،‬ﺁن ﻧﻬﺎل ﮔﺮﭼﻪ در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل اول ﺑﻄﻮر ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺑﺨﺶ ﻧﻤﻮ ﻧﻤﻮدﻩ‬
‫ﺳﺎل ﺣﺎﺻﻞ ﺧﻮب ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻣﺮورزﻣﺎن‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ درﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻮادث ﮐﻢ ﺁﺑﯽ ‪ ،‬ﭘﺮﺑﺎرﺷﯽ وﺳﺮﻣﺎ‬
‫هﺎﯼ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺑﺘﺪرﻳﺞ رو ﺑﻪ ﺿﻌﻒ ﻣﻴﮕﺬارد ودرﻧﻬﺎﻳﺖ اﻣﺮ از ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺮود‪.‬‬
‫ﻏﺮق ﺑﻮدن رﻳﺸﻪ در ﺁب ‪ ،‬در هﻮاﯼ ﺳﺮد دورﻩ اﺳﺘﺮاﺣﺖ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺮاﯼ درﺧﺖ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﺤﻤﻞ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﮕﺮدر هﻨﮕﺎم ﮔﺮﻣﯽ و ﻧﻤﻮﯼ ﻓﻌﺎل ﺁن ﺣﺘﯽ ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﺪ روز هﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺴﺎﺳﺘﺮﻳﻦ دورﻩ ﻧﻤﻮﯼ درﺧﺖ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻏﺮق ﺑﻮدن رﻳﺸﻪ در ﺁب‪ ،‬ﻣﻮﺳﻢ ﺑﻬﺎر هﻨﮕﺎم‬
‫ﺑﺎز ﺷﺪن ﭘﻨﺪﮎ هﺎ و زﻣﺎن ﺷﮕﻮﻓﻪ درﺧﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﻄﺢ ﺁب زﻳﺮ زﻣﻴﻨﯽ در ﻓﺼﻞ ﻧﻤﻮ ‪،‬‬
‫ﺧﺼﻮﺻﺎ وﻗﺖ ﮔﻞ ﻳﮑﯽ از ﻣﻌﻴﺎر هﺎﯼ ﺧﻮب ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺧﺎﮎ ﻣﺴﺎﻋﺪ در اﻧﺘﺨﺎب ﺟﺎﯼ ﺑﺎغ اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﺮ ﮔﺎﻩ ﺁب ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم ﺁﺑﻴﺎرﯼ و ﻳﺎ وﻗﻮع ﺑﺎران ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت ﻳﮏ هﻔﺘﻪ در روﯼ زﻣﻴﻦ دﻧﺪ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﭘﺎﺋﻴﻨﺘﺮاز ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻧﻔﻮذ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬و ﻳﺎ ﺑﻌﺪ‬ ‫‪30‬‬ ‫ﻣﻴﭙﺎﻳﺪ و ﻳﺎ ﺻﺮف ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ‪ 15‬اﻟﯽ‬
‫از ﺷﺮوع ﻧﻤﻮ ﻧﺒﺎت درﺑﻬﺎر ﺑﺮاﯼ ﭼﻨﺪﻳﻦ هﻔﺘﻪ درﻋﻤﻖ ﻳﮏ ﻣﺘﺮﯼ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺁن‬
‫زﻣﻴﻦ ﺑﺮاﯼ اﺣﺪاث ﺑﺎغ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ هﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ ازاﺣﺪاث ﺑﺎغ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﻳﮏ‬
‫ﺳﺮوﯼ ﺑﻤﻨﻈﻮرﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﻄﺢ ﺁب زﻳﺮزﻣﻴﻨﯽ ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎغ ﻳﮏ اﻣﺮ ﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬دراﻧﺠﺎم ﺳﺮوﯼ‬
‫ﺣﻠﻘﻪ ﭼﺎﻩ ﺁب هﺮ ﮐﺪام ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ‪ 1.2‬ﻣﺘﺮ ﻳﺎ‬ ‫‪4‬‬ ‫درﺳﺎﺣﻪ هﺮاﻳﮑﺮ) ‪ 2.5‬ﺟﺮﻳﺐ ( زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺣﻔﺮ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﻣﻪ ﺗﺮاﮐﺘﻮر و ﻳﺎ ذرﻳﻌﻪ دﺳﺖ ﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺁن‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﺁب ﺳﻪ هﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ و‬
‫ﺳﻪ هﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ از ﮔﻞ ﮐﺮدن درﺧﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻌﺪ از وﻗﻮع ﻳﮏ ﺑﺎران ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻬﺎرﯼ و ﻳﺎ‬

‫‪33‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ و‬ ‫‪15‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم ﻳﮏ ﺁﺑﻴﺎرﯼ اﮔﺮ ﺳﻄﺢ ﺁب درﻃﯽ ﻳﮏ ﺳﺎﻋﺖ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ‬
‫ﻳﺎ ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ ‪ 1‬اﻟﯽ ‪ 2‬روز ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ‪ 0.9‬اﻟﯽ ‪ 1.2‬ﻣﺘﺮ ﭘﺎﺋﻴﻨﺘﺮ از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ‪،‬‬
‫ﺁن ﺧﺎﮎ ﺑﺮاﯼ اﺣﺪاث ﺑﺎغ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ درﻃﻮل ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر ﺑﻪ وﻗﻔﻪ هﺎﯼ ‪3‬‬
‫روز ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم ﻳﺎﺑﺪ‪.(16)،‬‬
‫ﻳﮏ ﺷﺎﺧﺺ دﻳﮕﺮﻳﮑﻪ درﺗﺸﺨﻴﺺ ﺧﺎﮎ ﺧﻮب ﻏﺮض اﺣﺪاث ﺑﺎغ‪ ،‬زﻳﺎد ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬هﻤﺎﻧﺎ درﺟﻪ ﻧﻤﻮﯼ درﺧﺘﺎن و وﺟﻮد ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ روﯼ زﻣﻴﻦ ان ﻣﺤﻞ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﮔﻴﺎهﺎن هﺮزﻩ ﻓﺮاوان و درﺧﺘﺎن ﻣﺤﻠﯽ ﻗﻮﯼ ﻋﻼﻳﻢ ﺧﻮب ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﻮدن ﺧﺎﮎ ﺑﺮاﯼ‬
‫اﺣﺪاث ﺑﺎغ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﮔﻴﺎهﺎن هﺮزﻩ ﺿﻌﻴﻒ و ﻧﺎ ﺗﻮان و درﺧﺘﺎن ﻧﻮﮎ‬
‫ﺧﺸﮏ ﺷﺪﻩ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﮐﻢ ﻋﻤﻖ ﺑﻮدن ﺧﺎﮎ ﺳﺎﺣﻪ رﻳﺸﻪ و ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﻮدن ﺁن ﺑﺮاﯼ اﺣﺪاث ﺑﺎغ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻤﺎﯼ هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮ ﻗﻮﯼ ﺑﻮدن ﺧﺎﮎ را در اﺣﺪاث ﺑﺎغ ﭼﻨﺪان ﻣﻬﻢ ﻧﻤﯽ داﻧﻨﺪ‪ .‬اﻧﻬﺎ اﺳﺘﺪﻻل‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ اﮐﺜﺮ ﺧﺎﮐﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎﯼ ﺧﺎﮎ ﺑﺴﻴﺎر رﻳﮕﯽ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺿﺮورﯼ‬
‫درﺧﺖ را ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺎﮎ ﻗﻠﺖ ﻋﻨﺎ ﺻﺮ ﺿﺮورﯼ ﭼﻮن ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ‪ ،‬ﻓﺎﺳﻔﻮرس و ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان ﺑﺎ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﮐﻮدهﺎﯼ ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ اﻧﻬﺎ ﻗﻠﺖ ﺷﺎﻧﺮا ﻣﺮﻓﻮع ﻧﻤﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺎﮎ ﻣﻌﻀﻠﻪ‬
‫ﮐﻤﺒﻮد ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮐﻤﻴﺎب ﭼﻮن اهﻦ ‪ ،‬ﺟﺴﺖ ‪ ،‬ﺑﻮرون ‪ ،‬ﻣﻨﮕﻨﻴﺰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻣﻌﻀﻠﻪ ﻣﺬﮐﻮررا ﻳﺎ‬
‫ازﻃﺮﻳﻖ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﮐﻮد هﺎﯼ اﻧﻬﺎ درﺧﺎﮎ و ﻳﺎ ازﻃﺮﻳﻖ ﭘﺎﺷﻴﺪن ﻣﺤﻠﻮل ﺷﺎن روﯼ ﺑﺮگ وﻳﺎ ﺑﺎ‬
‫ﻋﻼوﻩ ﮐﺮدن ﻣﻮاد ﻋﻀﻮﯼ ﻣﺮﻓﻮع ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫زﻣﻴﻨﻴﮑﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﺎغ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ اﺣﺪاث دو ﺑﺎرﻩ ﺑﺎغ هﻤﺎن ﻣﻴﻮﻩ در هﻤﺎن زﻣﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺜﻼ در ﺟﺎﯼ ﺑﺎغ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‪ ،‬اﺣﺪاث دوﺑﺎرﻩ ﺑﺎغ ﺟﺪﻳﺪ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ درﺳﺖ ﻧﻴﺴﺖ ‪.‬زﻳﺮا ﺑﺎﻏﻴﮑﻪ در دور‬
‫دوم اﺣﺪاث ﻣﻴﺸﻮد ‪ ،‬درﺧﺘﺎن ان ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺨﻮﺑﯽ رﺷﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ ان اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ رﻳﺸﻪ درﺧﺘﺎن‬
‫ﺑﺎغ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮﯼ ﻗﺒﻠﯽ ﻣﻮادﯼ اﻓﺮازﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ رﺷﺪ ﺧﻮب درﺧﺘﺎن ﺷﻔﺘﺎﻟﻮﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫هﻤﭽﻨﺎن اﻳﻦ ﻧﮕﺮاﻧﯽ هﻢ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﻋﻮاﻣﻞ اﻣﺮاض درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﺎز ﻓﺮﺻﺖ‬
‫ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﺟﺪﻳﺪ را ﭘﻴﺪا ﮐﻨﻨﺪ و اﻧﻬﺎرا ﻣﺮﻳﺾ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬

‫– ‪Soil pH‬‬ ‫ﭘﯽ اچ ﺧﺎﮎ‬

‫ﭘﯽ اچ ) ‪( pH‬ﺑﺨﺸﯽ ازﺧﻮاص ﮐﻴﻤﻴﺎ وﯼ)ﺧﺎﮎ‪ ،‬ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ و ﻳﺎ ﻣﺎﻳﻌﺎت( ﺑﻮدﻩ وﭼﮕﻮﻧﮕﯽ‬
‫ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻣﺤﻠﻮل اﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻔﻬﻮم ﺗﻴﺰاﺑﯽ ﻳﺎ ﻗﻠﻮﯼ ﺑﻮدن ﺷﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯽ اچ اراﺋﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬درﺟﻪ‬
‫ﺗﻴﺰاﺑﻴﺖ ﻳﺎ ﻗﻠﻮﻳﺖ ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻮرد ازﻣﺎﻳﺶ ﺑﺎ ﻣﻘﻴﺎس ﭘﯽ اچ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﺷﺪﻩ و ﺗﻮﺳﻂ اﻟﻪ اﯼ ﺑﻨﺎم‬

‫‪34‬‬
‫‪0‬‬ ‫"ﭘﯽ اچ ﻣﺘﺮ" ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬داﻣﻨﻪ ﻣﻘﻴﺎس ﭘﯽ اچ‪ ،‬ﻃﻮرﻳﮑﻪ در ﺷﮑﻞ )‪ (2‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬از‬
‫ﺗﺎ ‪ 14‬ﺗﻐﻴﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﭘﯽ اچ ‪ 7‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻨﺜﯽ ﺑﻮدن ﻣﺤﻠﻮل را ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ درﻳﻦ ﭘﯽ اچ ﻏﻠﻈﺖ‬
‫اﻳﻮن هﺎﻳﺪروﺟﻦ ) ‪ ( H‬ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ اﻳﻮن هﺎﻳﺪروﮐﺴﻴﻞ ) ‪ ( OH‬ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬از ﭘﯽ اچ ‪ 7‬ﺗﺎ )‪(0‬‬
‫ﺗﻴﺰاﺑﻴﺖ ﻣﺤﻠﻮل اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ و از ﭘﯽ اچ ‪ 7‬ﺗﺎ ‪ 14‬ﻗﻠﻮﻳﻴﺖ ﻣﺤﻠﻮل ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻣﻘﻴﺎس ﭘﯽ‬
‫از‬ ‫‪5‬‬ ‫اچ از ﺑﺴﮑﻪ ﺑﺴﻴﻂ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻣﺮدم اﻳﻨﻄﻮر ﺗﺼﻮر ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻋﺪد ﭘﯽ اچ ﻣﺜﻼ‪،‬‬
‫ﻋﺪد دﻳﮕﺮان ﻣﺜﻼ‪ 6 ،‬ﺻﺮف ﺑﻘﺪر ﻳﮏ واﺣﺪ ﻓﺮق ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬درﺣﺎﻟﻴﮑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬زﻳﺮا درﻳﻨﺠﺎ‬
‫ﻣﻘﻴﺎس ﻟﻮﮔﺎرﻳﺘﻤﯽ دﺧﻴﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ دران ﻳﮏ ﻋﺪد ﺗﺎم ازﻋﺪد ﺗﺎم ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد دﻩ ﺑﺎر ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .(36)،‬ﻣﺜﻼ‪ ،‬ﻏﻠﻈﺖ اﻳﻮن هﺎﻳﺪروﺟﻦ ﻣﺤﻠﻮل ﺧﺎﮎ دارﻧﺪﻩ ﭘﯽ اچ ‪ ، 6‬دﻩ ﺑﺎر زﻳﺎدﺗﺮ‬
‫دﻩ‬ ‫‪7‬‬ ‫ازﻏﻠﻈﺖ اﻳﻮن هﺎﻳﺪروﺟﻦ درﻣﺤﻠﻮل ﺧﺎﮐﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ داراﯼ ﭘﯽ اچ ‪ 7‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﯽ اچ‬
‫ﺑﺎرﻗﻠﻮﻳﺘﺮاز ﭘﯽ اچ ‪ 6‬اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ) ‪ ( 2‬ﭘﯽ اچ ﻣﺘﺮ‪ .‬ﻋﻘﺮﺑﮏ ﭘﯽ اچ ﻣﺘﺮ ﻓﻮق ﭘﯽ اچ ﺧﺎﮎ ﻣﻮرد ﺁزﻣﺎﻳﺶ را ‪7‬‬
‫ﻧﺸﺎن دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﯽ اچ ‪ 7‬ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺧﺎﮎ را ﻧﻪ ﺗﻴﺰاﺑﯽ و ﻧﻪ ﻗﻠﻮﯼ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻨﺜﯽ ﻣﻌﺮﻓﯽ‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﺒﺎﺗﻴﮑﻪ در ﺧﺎﮎ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﯽ روﻳﺪ داراﯼ ﻳﮏ ﻣﺤﻴﻂ ﺧﻨﺜﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪).‬ﻣﻮﻟﻒ(‪.‬‬

‫ﭘﯽ اچ ﺧﺎﮎ را ﻣﻴﺘﻮان ﺑﺎ ﻋﻼوﻩ ﻧﻤﻮدن ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮاد ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ درﺧﺎﮎ ﺗﻐﻴﺮداد‪ .‬ﻣﺜﻼ اﮔﺮ ﭘﯽ اچ‬
‫ﺧﺎﮎ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰودن ﺳﻠﻔﺮ و ﻳﺎ ﺗﺮزﻳﻖ ﺗﻴﺰاﺑﻬﺎﯼ ﻓﺎﺳﻔﻴﺘﯽ وﻳﺎ ﺗﻴﺰاب ﮔﻮﮔﺮد درﺧﺎﮎ اﻧﺮا‬
‫ﭘﺎﺋﻴﻦ اورد)‪ .(35‬اﮔﺮ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﺗﻄﺒﻴﻖ ﺳﻨﮓ ﭼﻮﻧﻪ اﻧﺮا ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮد‪ .‬ﭘﯽ اچ ﺧﺎﮎ از ﻣﺤﺪودﻩ‬

‫‪35‬‬
‫‪ 3.5‬ﮐﻪ ﺷﺪﻳﺪا ﺗﻴﺰاﺑﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ‪ 11‬ﮐﻪ ﺷﺪﻳﺪا ﻗﻠﻮﯼ اﺳﺖ ﺗﻐﻴﺮ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﻌﻤﻮﻻ درﺑﻴﻦ ﭘﯽ اچ‬
‫)‪.(10‬‬ ‫اﻟﯽ ‪ 8.5‬رﺷﺪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﭘﯽ اچ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاﯼ رﺷﺪ اﮐﺜﺮ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺑﺎﻏﯽ از ‪ 6‬ﺗﺎ ‪ 7‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬ ‫‪5‬‬

‫ﭘﯽ اچ هﺎﻳﻴﮑﻪ دران درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻬﺘﺮﻧﻤﻮ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ درﺟﺪول )‪ (3‬ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪.(35)،‬‬
‫ﺟﺪول)‪ .(3‬ﭘﯽ اچ ﺧﺎﮎ و ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺧﻮب رو در اﻧﻬﺎ‪ (35)،‬و)ﻣﻮﻟﻒ(‪.‬‬
‫ﻧﺒﺎت روﺋﻴﺪﻧﯽ ﺧﻮب‬ ‫ﻧﻮع و درﺟﻪ ﺗﻌﺎﻣﻞ‬ ‫ﭘﯽ اچ ﺧﺎﮎ‬
‫ﺧﺎﮎ‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫از‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﺳﻴﺒﻬﺎ‬ ‫ﺗﻴﺰاﺑﯽ ﺷﺪﻳﺪ‬ ‫ﮐﻤﺘﺮ ازان‬ ‫‪5.5‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﺗﻴﺰاﺑﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬ ‫‪5.9‬‬ ‫‪5.5‬‬
‫‪-‬‬ ‫اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‬ ‫اﻧﺪﮐﯽ ﺗﻴﺰاﺑﯽ‬ ‫‪6.9‬‬ ‫‪6.0‬‬
‫اﻟﻮ‪ ،‬اﻟﻮﺑﺎﻟﻮ و‬ ‫ﻧﺎﮎ‪ ،‬زرداﻟﻮ‬ ‫ﺧﻨﺜﯽ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪7.0‬‬
‫ﺑﺎدام‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻢ ﻗﻠﻮﯼ‬ ‫‪7.5‬‬ ‫‪7.1‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫اﻧﺪﮐﯽ ﻗﻠﻮﯼ‬ ‫‪8.0‬‬ ‫‪7.6‬‬

‫ﺧﺎﮐﻬﺎﯼ ﺗﻴﺰاﺑﯽ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ داﺷﺘﻦ ﻣﻘﺪار زﻳﺎد اﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻮم و ﻣﻨﮕﻨﻴﺰ ﻣﻨﺤﻞ در اب‪ ،‬اﺛﺮﺳﻤﯽ‬
‫دارد‪ .‬ﺧﺎﮐﻬﺎﯼ ﻗﻠﻮﯼ ﺷﺪﻳﺪ ﻣﻘﺪارﻋﻨﺎﺻﺮﯼ ﻣﺜﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﺴﺖ‪ ،‬ﻣﻨﮕﻨﻴﺰ و ﻓﺎﺳﻔﻮرس)ﺑﺎﺳﺘﺜﻨﺎﯼ‬
‫ﻣﻮﻟﺒﺪﻳﻦ( ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻢ دارد و ﮐﻤﺒﻮدﯼ ﺁﻧﻬﺎ اﮐﺜﺮاوﻗﺎت ﺑﺸﮑﻞ ﻋﻼﻳﻢ ﻗﻠﺖ درﻇﺎهﺮﻧﺒﺎت‬
‫ﺧﺼﻮﺻﺎ دررﻧﮓ ﺑﺮگ ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺧﺎﮎ داراﯼ ﭘﯽ اچ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺤﺮﻳﮏ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺣﻤﻼت‬
‫اﻣﺮاض ﻓﻨﮕﺴﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪. (35) ،‬‬

‫‪Light‬‬ ‫ت ‪ -‬ﻧﻮر‪-‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻧﻮر ﺑﺮاﯼ ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺿﻴﺎﺋﯽ ﻳﮏ اﻣﺮﺣﻴﺎﺗﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﺒﻊ ﻃﺒﻌﯽ ﻧﻮرﺁﻓﺘﺎب اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﻓﺘﺎب ﺑﺮاﯼ ﺻﺤﺖ و ﺳﻼﻣﺘﯽ درﺧﺘﺎن ﻣﻴﻮﻩ ﻧﻴﺰﺑﺴﻴﺎر ﻣﻔﻴﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺁﻓﺘﺎب ‪ ،‬ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﺗﺮ‬
‫ﺷﺪﻩ را زود ﺧﺸﮏ ﻧﻤﻮدﻩ زﻣﻴﻨﻪ ﺗﮑﺜﺮﺳﺮﻳﻊ ﻣﻴﮑﺮوﺑﻬﺎ را ﻣﺤﺪود و اﻣﮑﺎن ﻣﺮﻳﺾ ﮔﺮدﻳﺪن‬
‫درﺧﺘﺎن راﮐﺎهﺶ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬ﺧﻮﺷﺒﺨﺘﺎﻧﻪ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺳﺮﺷﺎرازﻧﻮراﻓﺘﺎب اﺳﺖ‪.‬ازﻳﻨﺮودرﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮاﻳﻦ‬
‫ﮐﺸﻮرازﺑﺎﺑﺖ ﻧﻮرهﻴﭻ ﻧﻮع ﻣﺸﮑﻠﯽ ﻧﺪارد‪.(7).‬‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن دادﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﺳﺘﺜﻨﺎﯼ ﺗﻮت زﻣﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺑﻪ ﮔﻞ ﮐﺮدن ﺧﻮد در ﻣﻘﺎﺑﻞ‬
‫ﻃﻮل روزﺣﺴﺎس ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻃﻮل روز ﺑﺎﻻﯼ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺗﻨﻬﺎ در ﻃﻮﻳﻠﺘﺮ وﻳﺎ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺗﺮﺷﺪن‬
‫‪36‬‬
‫ﻃﻮل ﻣﺪت ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺿﻴﺎﺋﯽ ﻓﯽ روزﻧﺒﺎت ﺗﺎﺛﻴﺮ دارد‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ﻃﻮل روز‪ ،‬ﺷﺪت ﻧﻮر در ﻧﻤﻮ و‬
‫ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ درﺧﺘﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺷﺪت ﻧﻮر اﻧﺮژﯼ ﻧﻮرﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ واﺣﺪﯼ ﺑﻨﺎم ﻟﻮﮐﺲ‬
‫‪ Lux -‬اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺷﺪت ﻧﻮراﻓﺘﺎب درهﻨﮕﺎم ﻇﻬﺮ درارﺗﻔﺎﻋﺎت ﺑﻠﻨﺪ ‪ 130000‬ﻟﻮﮐﺲ‬
‫)ﻳﮏ ﺑﺮ ﭘﻨﺠﺎﻩ(‬ ‫‪1/50‬‬ ‫ﻟﻮﮐﺲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .(10) ،‬ﺷﺪت ﻧﻮر ﻣﻬﺘﺎب ﮐﺎﻣﻞ‬ ‫‪108000‬‬ ‫و در ﺳﻄﺢ ﺑﺤﺮ‬
‫ﻓﺖ ﺷﻤﻊ ﻣﻌﺎدل ‪108.158‬‬ ‫ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ‪20‬‬ ‫ﻟﻮﮐﺲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬ﺑﺮاﯼ ﺧﻮاﻧﺪن‪،‬‬ ‫‪0.2012‬‬ ‫ﻓﺖ ﺷﻤﻊ ﻣﻌﺎدل‬
‫ﻟﮑﺲ ﮐﺎﻓﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ وﻳﮏ ﮔﺮوپ ‪ 40‬واﺗﯽ ﻓﻠﻮروﺳﻨﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ‪ 25‬ﻟﻮﮐﺲ ﻧﻮرﻣﻬﻴﺎ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.(31) ،‬در‬
‫ﻟﻮﮐﺲ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺿﻴﺎﺋﯽ دراﮐﺜﺮ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺗﻮﻗﻒ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ ﺷﺪت ﻧﻮر درﺣﺪود‬ ‫‪4.3‬‬ ‫ﺷﺪت ﻧﻮر‬
‫ﻟﻮﮐﺲ اﺳﺖ ﮐﻪ درﺁن ﻣﻴﺰان ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﻣﺼﺮف ﺑﺮاﺑﺮﺑﻮدﻩ ﻋﻮاﺋﺪ ﺗﺮﮐﻴﺐ‬ ‫‪1080‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪500‬‬

‫ﺿﻴﺎﺋﯽ ﺻﺮﻓﺎ ﺟﺒﺮان ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻣﺼﺎرف ﺗﻨﻔﺲ و ﺳﺎﺋﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﯼ ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ ﻧﺒﺎت ﺷﺪﻩ و ﻣﺤﺾ‬
‫ﺳﺒﺐ زﻧﺪﻩ ﻣﺎﻧﺪن ان ﻣﻴﮕﺮدد و ﮐﺪام ﭘﺒﺸﺮﻓﺘﯽ در ﺟﻬﺖ رﺷﺪ ﻧﺒﺎت ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻤﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺷﺪت‬
‫ﻟﻮﮐﺲ اﺳﺖ‬ ‫‪30000‬‬ ‫ﻧﻮرﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺁﻧﺮا ﺑﻄﻮرﻣﻮﺛﺮﺟﺬب ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ‬
‫ﻟﻮﮐﺲ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬ ‫‪15000 -10000‬‬ ‫ﺣﺎﻻﻧﮑﻪ ﻧﻤﻮﯼ ﺧﻮب ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻧﺒﺎﺗﺎت درﺷﺪت ﻧﻮرﺑﻴﻦ‬
‫ﺗﺎ‬ ‫‪50000‬‬ ‫ﻟﻮﮐﺲ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬ﺷﺪت ﻧﻮر در ﻣﻮﺳﻢ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن از‬ ‫‪1000‬‬ ‫ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺳﺎﻳﻪ ﭘﺴﻨﺪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻟﻮﮐﺲ ﺗﻨﺰل ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺷﺪت ﻧﻮر‬ ‫‪8000‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪3000‬‬ ‫ﻟﻮﮐﺲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ درﻣﻮﺳﻢ زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻪ‬ ‫‪90000‬‬

‫زﻣﺴﺘﺎن اﺛﺮ ﻣﺤﺪود ﮐﻨﻨﺪﻩ در ﻧﻤﻮﯼ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ ﺋﯽ دارد‪ .‬ازﻳﻨﺮو در ﮐﺸﻮر هﺎﯼ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ از‬
‫ﻧﻮر ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺑﺮاﯼ ﺟﺒﺮان ﮐﻤﺒﻮد ﻧﻮر در زﻣﺴﺘﺎن اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺷﺪت ﻧﻮر ﻻزم ﺑﺮاﯼ اﮐﺜﺮ‬
‫ﻟﻮﮐﺲ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﻟﻮﮐﺲ واﺣﺪ ﻣﺘﺮﻳﮏ‬ ‫‪11000 -2000‬‬ ‫ﻧﺒﺎﺗﺎت ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ ﺋﯽ‬
‫ﻧﻮر ﺑﻮدﻩ و ﻣﻘﺪار ‪ 10.0929‬ﻟﻮﮐﺲ ﻣﻌﺎدل ﻳﮏ ﺷﻤﻊ ﻓﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ)‪.(10‬‬
‫ﺗﻐﻴﺮ دادن ﺷﺪت ﻧﻮر در ﺳﻄﺢ ﺑﺎغ ﻏﻴﺮ ﻋﻤﻠﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻮر رﺳﺎﻧﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺪاﺧﻞ درﺧﺖ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺷﮑﻠﺪهﯽ و ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ اﻣﮑﺎﻧﭙﺬﻳﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻬﻢ ﻧﻮر ﺑﺎﻻﯼ ﻣﻴﻮﻩ درﺧﺘﺎن اﻳﺠﺎد رﻧﮓ‬
‫در ﻣﻴﻮﻩ هﺎ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ در ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﺳﻴﺐ اﮔﺮ ﺷﺪت ﻧﻮر در دو ﻳﺎ ﺳﻪ ﻣﺎﻩ اﺧﻴﺮ ﻓﺼﻞ ﻧﻤﻮ‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ رﻧﮓ ﺳﺮخ درﺳﻴﺐ ﺻﻮرت ﻧﻤﻴﮕﻴﺮد و ﻣﻴﻮﻩ رﻧﮓ ﻣﺮﻏﻮب ﭘﻴﺪا ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ‪.‬ﺑﺎﻳﻦ‬
‫دﻟﻴﻞ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻃﻘﻴﮑﻪ ﺧﺰان اﺑﺮﯼ وﻳﺎ ﻏﺒﺎر اﻟﻮد دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺠﺎﯼ ﺳﻴﺒﻬﺎﯼ ﺳﺮخ‪،‬‬
‫اﻧﻮاع زرد وﻳﺎ ﺳﺒﺰﻏﺮس ﮔﺮدﻧﺪ)‪.(4‬‬

‫ﺁب ‪Water -‬‬ ‫ث–‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺎﻋﺪﻩ ﮐﻠﯽ ‪ ،‬هﺮﮔﺎﻩ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻳﯽ زﻳﺎدﺗﺮ از ‪ 700‬ﻣﻠﻴﻤﺘﺮ ﺑﺎران ﺳﺎﻻﻧﻪ ‪ ،‬ﺑﺎ ﺗﻮزﻳﻊ ﻳﮑﺴﺎن‬
‫‪ ،‬داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ان ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺮاﯼ ﭘﺮورش درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﻘﺴﻢ ﻟﻠﻤﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻨﺎﻃﻘﻴﮑﻪ‬

‫‪37‬‬
‫ﻣﻠﻴﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ‪ 3 -1‬ﺑﺎر اﺑﻴﺎرﯼ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺿﺮوراﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪700‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪500‬‬ ‫ﺑﺎران ﺳﺎﻻﻧﻪ اﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻘﻴﮑﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 500‬ﻣﻠﻴﻤﺘﺮ ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ اﺑﻴﺎرﯼ ﻣﺮﺗﺐ درﻃﻮل ﻓﺼﻞ‬
‫از‪500‬‬ ‫ﻧﻤﻮدارﻧﺪ‪ .(4)،‬ﭼﻮن ﻣﻘﺪار ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ اﮐﺜﺮ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺑﺎﻏﮑﺎرﯼ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن از ﻳﮑﻄﺮف ﮐﻤﺘﺮ‬
‫ﻣﻠﻴﻤﺘﺮ و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺗﻮزﻳﻊ ان درﻃﻮل ﻓﺼﻞ ﻧﻤﻮ ﻳﮑﺴﺎن ﻧﻴﺴﺖ‪ ،‬ﻟﻬﺬا‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮدن ﻣﻨﻈﻢ‬
‫اب واﻓﺮ ﺑﻤﻨﻈﻮر اﺑﻴﺎرﯼ درﻃﻮل ﻓﺼﻞ رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﺧﺼﻮﺻﺎ در ﻣﻮﺳﻢ ﮔﺮم و ﺧﺸﮏ در‬
‫هﻨﮕﺎم اﻧﺘﺨﺎب ﺟﺎﯼ ﺑﺎغ در ﻳﮏ ﻣﺤﻞ ﻳﮏ اﻣﺮ ﺿﺮورﯼ اﺳﺖ‪.‬‬
‫اب اﺑﻴﺎرﯼ ﻧﻈﺮ ﺑﻤﻘﺪار ﻧﻤﮏ ﻣﻨﺤﻠﻪ در ان ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻧﻤﮏ درﺧﺎﮎ ﻋﻼوﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻳﺎ اﻧﺮا ازﺧﺎﮎ‬
‫ﺷﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ اﻧﺘﻘﺎل دهﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺎﮎ ﻧﻤﮑﺪارﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻤﮏ ان ﻣﻨﻈﻤﺎ ﺷﺴﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺳﻄﺢ‬
‫ﻧﻤﮏ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺣﻔﻆ ﮔﺮدد‪ .‬درﻏﻴﺮان ﻧﻤﮏ درروﯼ ﺧﺎﮎ ﺗﺠﻤﻊ ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﺤﻴﻂ رﻳﺸﻪ را زﻳﺎدﺗﺮﻧﻤﮑﯽ‬
‫ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﺑﻴﺎرﯼ ﺑﺎﻏﻬﺎ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺗﻮﺳﻂ اب ﮐﺎﻧﺎل ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻨﺎﻃﻘﯽ وﺟﻮد‬
‫دارد ﮐﻪ ﺑﻌﻮض اب ﮐﺎﻧﺎل از اﺑﻬﺎﯼ زﻳﺮ زﻣﻴﻨﯽ ﭼﻮن ﭼﺸﻤﻪ هﺎ‪ ،‬ﮐﺎرﻳﺰ هﺎ و ﻳﺎ ﭼﺎﻩ هﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﭘﯽ اچ ﺧﺎﮐﻬﺎﯼ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﮔﺎن ﭼﻨﻴﻦ اﺑﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫ﮐﻪ اب اﺑﻴﺎرﯼ ﺑﺎغ ﺷﺎن داراﯼ ﻧﻤﮑﻴﺎت اﺿﺎﻓﯽ و ﻣﻀﺮ ﺧﺼﻮﺻﺎ ﺳﻮدﻳﻢ و ﺑﻮران ﻧﺒﺎﺷﺪ زﻳﺮا‬
‫زﻳﺎد ﺑﻮدن اﻧﻬﺎ ﺑﺮاﯼ اﮐﺜﺮ ﻧﺒﺎﺗﺎت هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﯼ ﻣﻀﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪Wind‬‬ ‫ج‪ -‬ﺑﺎد ‪-‬‬

‫ﻣﺎﻩ ﻣﺘﻮاﺗﺮﺗﻨﺪ ﻣﻴﻮزد و در وﻟﺴﻮاﻟﯽ ﻗﻠﻌﻪ ذال وﻻﻳﺖ‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺑﺎد در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن در ﻣﻨﺎﻃﻖ هﺮات‬
‫ﮐﻨﺪزهﻢ ﻃﻮﻓﺎﻧﻬﺎﯼ رﻳﮓ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد‪ .‬وزش دواﻣﺪار ﺑﺎد درﺧﺘﺎن را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎد‬
‫ﮐﺞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺑﺎد‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎد و ﺗﻮزﻳﻊ ﺑﺎد درﻓﺼﻮل ﺳﺎل ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﺑﺎﻻﯼ ﺗﻮاﻓﻖ و‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﻧﺒﺎت درﻣﻨﻄﻘﻪ دارد‪ .‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺎد را ﻣﻴﺘﻮان ﺑﻪ دوﮐﺘﮕﻮرﯼ ﻋﻤﺪﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪ :‬ﻳﮑﯽ‬
‫ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﯽ و دﻳﮕﺮﯼ اﻗﻠﻴﻤﯽ‪ .‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﯽ ﺑﺎد اﻧﺴﺖ ﮐﻪ ذرات ﮐﻼن رﻳﮓ و ﺧﺎﮎ را ﺑﻪ‬
‫روﯼ ﺳﺎﻗﻪ‪ ،‬ﺑﺮگ و ﻣﻴﻮﻩ ﮐﻮﻓﺘﻪ اﻧﻬﺎرا زﺧﻤﯽ و داﻏﺪارﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ و ﺑﺎد هﺎﯼ ﺗﻨﺪ ﺷﺎﺧﻬﺎرا ﻣﻴﺸﮑﻨﺪ‬
‫و ﻣﻴﻮﻩ هﺎرا ﻣﻴﺮﻳﺰاﻧﺪ‪ .‬ﺗﺎﺛﻴﺮ اﻗﻠﻴﻤﯽ ﺑﺎد اﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺎد ﮔﺮم ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻌﺮق ﻧﺒﺎت را ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮدﻩ‬
‫ﺿﺎﻳﻌﺎت اب را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺪهﺪ و ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﻣﻮاﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺎد را ﺧﺸﮏ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎد ﺳﺮد ﺑﺎﺷﺪ ‪،‬‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺗﺎﺑﺶ اﻧﺮﺟﯽ ﺑﻪ اﻧﺴﺎج ﺑﺮگ وﻳﺎ ازاﻧﺴﺎج ﺑﺮگ ﺑﻪ ﺑﻴﺮون را ﮐﺎهﺶ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﺑﺎد رﻃﻮﺑﺖ‬
‫زﻣﻴﻦ را ازﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻩ و ﻧﺒﺎت را زود زود ﺗﺸﻨﻪ ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬ﺑﺎد اﮔﺮ ﺧﺸﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﭘﺬﻳﺮﺷﮕﺎﻩ ﮔﺮدﻩ –‬
‫ﮔﻞ را ﺧﺸﮏ ﻧﻤﻮدﻩ وﻓﻴﺼﺪﯼ ﺟﻮاﻧﻪ زدن ﮔﺮدﻩ را ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻴﺎورد‪ .‬ﺑﺎد درهﻨﮕﺎم ﮔﻞ‬ ‫‪Stigma‬‬

‫ﻣﺎﻧﻊ ﮔﺸﺖ و ﮔﺬار زﻧﺒﻮر هﺎ ﺷﺪﻩ و ﻋﻤﻠﻴﻪ ﮔﺮدﻩ اﻓﺸﺎﻧﯽ را ﻣﺨﺘﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﺣﺎﻻﻧﮑﻪ ﮔﺸﺖ وﮔﺬار‬

‫‪38‬‬
‫اﻧﻬﺎ ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﺑﺨﺼﻮص ﺑﺎدام‪ ،‬ﺳﻴﺐ و ﮔﻴﻼس ﺑﺴﻴﺎر ﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﮐﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎد ﺧﻴﺰ‪ ،‬ﺑﺎغ اﺣﺪاث ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ د ﺑﺤﻴﺚ ﻳﮏ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻢ درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺮﭼﻪ ﺟﻠﻮ ﮔﻴﺮﯼ از وﻗﻮع ﺑﺎد ﻧﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ وﻟﯽ ﺗﺨﻔﻴﻒ ﺗﺎﺛﻴﺮان ﺑﺎﻻﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ اﻣﮑﺎﻧﭙﺬﻳﺮ‬
‫اﺳﺖ و اﻳﻦ اﻣﮑﺎن از ﻃﺮﻳﻖ اﻳﺠﺎد ﺑﺎد ﺷﮑﻦ ﻣﻴﺴﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻣﻮرد ﺑﺎد ﺷﮑﻦ ﺑﻌﺪا ﺻﺤﺒﺖ ﺧﻮاهﺪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪Economical factors -‬‬ ‫‪. 2‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدﯼ‬

‫در ﺗﻮﻟﻴﺪ هﺮ ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ هﺪف ﮐﺴﺐ دراﻣﺪ ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻔﺎد اﺳﺖ‪ .‬در ﮐﻠﻴﻪ اﻣﻮرﻳﮑﻪ‬
‫دران ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﻣﻘﺪارﺗﻮﻟﻴﺪ و ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻌﻘﻴﺐ ﻣﻴﮕﺮدد ﮐﺴﺐ ﻣﻔﺎد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻧﻪ ﺋﯽ‬
‫درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﺿﻤﻦ داﺷﺘﻦ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﺼﺎرف ﺗﻮﻟﻴﺪ را دارا‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺼﻮرت ﮐﻞ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻣﻮﺛﺮرا ﻣﻴﺘﻮان ﺑﺪو دﺳﺘﻪ ﻳﮑﯽ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬارﯼ ﻳﺎ ﻣﺼﺎرف‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ و دﻳﮕﺮﯼ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺎزارﻳﺎﺑﯽ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪ اول از ﻟﺤﺎظ زﻣﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺸﺮﻳﺢ ان درﻳﻨﺠﺎ ﻻزم داﻧﺴﺘﻪ ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ .‬وﻟﯽ در‬
‫ﻣﻮرد ﺑﺎزار ﻳﺎﺑﯽ اﺻﻮل ﮐﻠﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺑﺼﻮرت ﻣﺨﺘﺼﺮاراﺋﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪:‬‬
‫ارزش ﻳﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﺎ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺎرﮐﻴﺖ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﺘﺎع‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪﻩ اﮔﺮ ﺑﺒﺎزار ﻧﺮﺳﺪ‪ ،‬وﻳﺎ ﻣﺸﺘﺮﯼ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺟﺰﺿﺮر ﮐﺪام ﻋﺎﻳﺪﯼ ﺑﻪ‬
‫ﺑﺒﺎر ﻧﺨﻮاهﺪ اورد‪ .‬ازﻳﻨﺮوﻗﺒﻞ از اﺣﺪاث ﺑﺎغ ‪ ،‬درﻣﻮرد ﺑﺎزار ﻓﺮوش ﺣﺎﺻﻼت اﻳﻨﺪﻩ ان ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‬
‫دﻗﻴﻖ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺼﻮرت ﮐﻞ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻼت ﺑﺎﻏﯽ ﺑﺮاﺳﺎس ﻳﮑﯽ ازﻳﻦ ﭼﻬﺎر ﻣﻘﺼﺪ ذﻳﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ -‬ﺻﺪور ﺑﺒﺎزار هﺎﯼ ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﺎزﻩ ﺧﻮرﯼ‪.‬‬
‫ب ‪ -‬ﺻﺪور ﺑﺒﺎزار هﺎﯼ دور ﺑﺮاﯼ ﺗﺎزﻩ ﺧﻮرﯼ‪.‬‬
‫پ ‪ -‬ارﺳﺎل ﺑﻪ ﻓﺎﺑﺮﻳﮑﺎت ﮐﺎﻧﺴﺮو ﺳﺎزﯼ و ﻣﻴﻮﻩ ﺧﺸﮏ ﮐﻦ و‬
‫ت ‪ -‬ﻧﮕﻬﺪارﯼ درذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ و ﺑﻌﺪا ارﺳﺎل ﺑﻪ ﺑﺎزاردر ﻓﺼﻞ ﮐﻤﻴﺎﺑﯽ و ﮔﺮاﻧﯽ ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺣﺼﻮل ﻓﺎﻳﺪﻩ زﻳﺎدﺗﺮ‪ .‬ﭘﺲ ﻳﮏ ﺑﺎﻏﺪار ﺑﺎﻳﺪ اﻧﮕﻮﻧﻪ ﻣﻴﻮﻩ هﺎ را ﺑﺮاﯼ ﺑﺎغ ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮﻋﻼوﻩ ﺳﺎزﮔﺎرﺑﻮدن ﺑﺎﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬ﺑﺎهﺪف ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻴﺰﻣﻮاﻓﻖ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻟﻴﮑﻪ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺑﺎزارﻣﺤﻠﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﺸﻮد ﺿﻤﻦ اﻳﻨﮑﻪ زودرس‪ ،‬اﺑﺪار و ﺧﻮش ذاﻳﻘﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﯼ ارﺳﺎل‬

‫‪39‬‬
‫درﺑﺎزارهﺎﯼ دور دﺳﺖ درﺣﻤﻞ وﻧﻘﻞ اﺳﻴﺐ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺰﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺟﻨﺲ ﺑﻪ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ارﺳﺎل‬
‫ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ﻗﺪرت ذﺧﻴﺮﻩ ﺷﺪن ﺧﻮﺑﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫درﻣﻮرد ﺑﺎزار ‪ ،‬در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﻪ ﻧﮑﺘﻪ اﺗﯽ ﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اول‪ -‬ﻣﻘﺪارﺿﺮورت ﺑﺎزار‪ :‬ﻳﮏ ﺑﺎﻏﺪارﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ درﻣﺎرﮐﻴﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺼﻮل‬
‫ﺿﺮورت اﺳﺖ ‪ ،‬ﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﺸﺘﺮﯼ وﺟﻮد دارد‪.‬زﻳﺮا ﺗﻌﺪاد ﻣﺸﺘﺮﯼ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻬﻤﯽ در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺳﺎﺣﻪ‬
‫ﮐﺸﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دوم‪ -‬ﭘﺴﻨﺪ ﺑﺎزار‪ :‬او ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﺑﺎزار درﻣﻮرد ﮐﺪام ﻧﻮع ﻣﻴﻮﻩ زﻳﺎد اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺳﻮم‪ -‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺎزار‪ :‬ﺑﺎﻏﺪارﺑﺎﻳﺪ اﮔﺎﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ هﺮاﻧﺪازﻩ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺬﮐﻮر زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻬﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﻣﺨﺎرج ﺑﺎزاررﺳﺎﻧﯽ وﻓﻴﺼﺪﯼ ﺗﻠﻔﺎت ﺑﺎﻻ ﻣﻴﺮود‪ .‬ازﻳﻨﺮو اﮔﺮﺑﺎﻏﻬﺎ ﺗﺎ ﺣﺪ اﻣﮑﺎن‬
‫دراﻃﺮاف ﺷﻬﺮهﺎ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮏ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺟﺎت ‪ ،‬ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ هﺎ‪ ،‬ﻓﺎﺑﺮﻳﮑﺎت ﮐﺎﻧﺴﺮوﺳﺎزﯼ‬
‫وﺳﺎﺋﺮﺟﺎهﺎﻳﻴﮑﻪ اﻣﮑﺎﻧﺎت ﻻزﻣﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﺣﺪاث ﺷﻮد ﻣﻔﺎد ﺣﺎﺻﻠﻪ از اﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫زﻣﻴﻦ‪Land prepatation -‬‬ ‫‪ . 3‬اﻣﺎدﻩ ﺳﺎﺧﺘﻦ‬

‫ﺑﻌﺪ از اﻧﺘﺨﺎب ﺟﺎﯼ ﺑﺎغ ‪ ،‬ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ اﻣﺎدﻩ ﮐﺮدن زﻣﻴﻦ ﺑﻤﻨﻈﻮرﻏﺮس ﻧﻬﺎل ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺁﻣﺎدﻩ‬
‫ﮐﺮدن زﻣﻴﻦ ﺑﺎغ ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳﺎد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﻻت ﻗﺒﻠﯽ زﻣﻴﻦ و ﭘﻼن هﺎﯼ ﮐﺎرﯼ ﺑﺎﻏﺪار ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ زﻣﻴﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﺤﺖ ﮐﺸﺖ ﺑﻮدﻩ و ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮﺑﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﮐﺪام‬
‫اﻗﺪام اﺿﺎﻓﯽ دﻳﮕﺮ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ‪ ،‬اﮔﺮﺣﺎﻟﺖ زﻣﻴﻦ ﺧﺮاب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در اﻧﺼﻮرت اﻳﺠﺎب‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﺬﮐﻮر ازﻧﮕﺎﻩ ﻣﺴﺎﺣﺖ‪ ،‬ﺗﻮﭘﻮﮔﺮاﻓﯽ و ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰﯼ ﺧﺎﮎ ﺳﺮوﯼ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ ﺁن ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ ﺗﻄﺒﻴﻖ‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﺁن اﻳﺠﺎد‪ ،‬ﺟﺎﯼ دروازﻩ ﺁن ﺗﺜﺒﻴﺖ و اﻃﺮاف‬
‫زﻣﻴﻦ ﺁن اﺣﺎﻃﻪ ﮔﺮدد و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺁن ﺳﺮﮐﻬﺎﯼ اﺻﻠﯽ و ﻓﺮﻋﯽ‪ ،‬ﭼﺎﻩ ﺁب و ﭼﻘﻮرﯼ ﮐﻤﭙﻮﺳﺖ ‪،‬‬
‫ﺗﺤﻮﻳﻠﺨﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺧﺎﻧﻪ و ﻏﻴﺮﻩ ﻧﻴﺰدﻗﻴﻘﺎ ﭘﻼن ﮔﺮدد‪.‬‬
‫دراﺣﺪاث ﺑﺎغ ﻳﮑﺘﻌﺪاد ﮐﺎر هﺎﯼ ﻣﻘﺪ ﻣﺎﺗﯽ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻴﺰوﺟﻮد دارد ﮐﻪ اﺟﺮاﯼ اﻧﻬﺎ ﻗﺒﻞ ازاﺟﺮاﯼ‬
‫ﮐﺎرهﺎﯼ اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺎغ ﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ ﮐﺎرهﺎﯼ ﻣﺬﮐﻮر ﭘﻴﺸﮑﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﮐﺎر اﺣﺪاث‬
‫ﺑﺎغ ﺑﮕﻮﻧﻪ اﻳﮑﻪ ﻻزم اﺳﺖ اﻧﺠﺎم ﻧﺨﻮاهﺪ ﻳﺎﻓﺖ‪ .‬ﮐﺎرهﺎﯼ ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮاﯼ ﭘﻴﺸﮑﯽ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﭘﺎﮐﮑﺎرﯼ زﻣﻴﻦ – ‪: Cleaning‬‬
‫وﻗﺘﻴﮑﻪ زﻣﻴﻦ ﺑﺎغ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪ‪ ،‬در ﻗﺪم اول ﺑﺎﻳﺪ زﻣﻴﻦ ﻣﺬﮐﻮر از وﺟﻮد ﮔﻴﺎهﺎن هﺮزﻩ ‪ ،‬ﺳﻨﮓ‬
‫ﭘﺎرﻩ هﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻮاد اﺿﺎﻓﯽ ﭘﺎﮎ ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ زﻣﻴﻦ داراﯼ درﺧﺖ ﺑﻮد‪ ،‬درﺧﺘﻬﺎﯼ ﺁن ﺑﺎﻳﺪ ﻗﻄﻊ‬

‫‪40‬‬
‫ﺷﺪﻩ و ﮐﻨﺪﻩ هﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ رﻳﺸﻪ ﮐﻦ ﮔﺮدﻧﺪ ﺗﺎ در ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻧﻮدﻩ هﺎﯼ روﻳﻴﺪﻩ از ﺑﻘﺎﻳﺎﯼ رﻳﺸﻪ هﺎﯼ اﻧﻬﺎ در‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ و رﻃﻮﺑﺖ از ﺧﺎﮎ ﺑﺎ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺎغ رﻗﺎﺑﺖ ﻧﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫‪Plowing‬‬ ‫ب‪ .‬ﻗﻠﺒﻪ –‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﻪ وﺗﺮﻣﻨﺎﺳﺐ ﻋﻤﻴﻖ‬ ‫‪50 – 40‬‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﮎ ﮐﺎرﯼ ‪ ،‬زﻣﻴﻦ ﺑﺎغ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﺮاﮐﺘﻮر‬
‫ﻗﻠﺒﻪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ان ﻣﺎﻟﻪ و ‪ 9‬ﭘﻞ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺧﺎﮎ ﺁن ﺧﻮب ﻧﺮم ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪Leveling‬‬ ‫پ‪ .‬هﻤﻮار ﮐﺎرﯼ –‬
‫ﺟﺎﯼ ﺑﺎغ ﺑﺎﻳﺪ هﻤﻮار ﻳﺎ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ هﻤﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ هﻤﻮار ﻧﺒﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﻓﺮاهﻢ ﺁورﯼ ﺳﻬﻮﻟﺖ‬
‫در هﻤﻮارﮐﺎرﯼ‪ ،‬زﻣﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺑﻼﮎ هﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮔﺮدد ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﺧﻮد زﻣﻴﻦ ﻗﺒﻼ ﺧﻮرد ﺑﻮدﻩ و ﺑﻪ‬
‫ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻗﺎﺑﻞ هﻤﻮارﮐﺎرﯼ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درهﻤﻮارﮐﺎرﯼ‪ ،‬ﺧﺎﮎ ﺑﺎﻳﺪ ازﺟﺎهﺎﯼ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻪ ﺟﺎهﺎﯼ ﭘﺴﺖ اﻧﺘﻘﺎل‬
‫ﻳﺎﺑﺪ ﺗﺎ ﻳﮏ ﻧﺸﻴﺒﯽ اﻧﺪﮎ )ﮐﻤﺘﺮ از ‪ (%2‬ﻏﺮض ﺟﺮﻳﺎن ﻧﻮرﻣﺎل ﺁب و زهﮑﺸﯽ ﺑﻬﺘﺮ روﯼ ﺧﺎﮎ‬
‫ﺑﻮﺟﻮد اﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﺸﻴﺒﯽ زﻣﻴﻦ ازﺣﺪ ‪ % 2‬ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺸﮑﻞ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﺧﺎﮎ و اﻧﺘﻘﺎل ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ‬
‫ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ ﻧﺒﺎت از ﻳﮑﺠﺎ ﺑﺠﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﺑﻤﻴﺎن ﻣﻴﺎﻳﺪ ﮐﻪ درﻳﻨﺼﻮرت اﺗﺨﺎذ ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﮐﻨﺘﺮوﻟﯽ را‬
‫اﻳﺠﺎب ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪا ﭘﻠﻮاﻧﻬﺎ و ﺟﻮﻳﭽﻪ هﺎ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﻧﺸﻴﺒﺪار ﺗﭙﻪ ﺋﯽ اﮔﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻏﺮس ﺣﻠﻘﻮﯼ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺮاﺳﺒﻨﺪﯼ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Irrigation system‬‬ ‫ت‪ .‬روش ﺁﺑﻴﺎرﯼ ‪-‬‬
‫روش ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﺑﺎغ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻼن ﺷﻮد‪ .‬روش ﭘﻼن ﺷﺪﻩ ﺑﻌﻀﯽ وﻗﺖ ﺣﺘﯽ ﻗﺒﻞ از ﺷﺎﻧﺪن ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ اﻳﺠﺎد‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﮔﺮ روش ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﺑﺎغ ﻗﺒﻞ از دﻳﺰاﻳﻦ واﻗﻌﯽ ﺁن ﺑﻪ ﮐﺎﻧﺎل داﺋﻤﯽ ﺁب وﺻﻞ ﺷﻮد‬
‫ﺑﻬﺘﺮﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬
‫ﺧﺎﮎ ‪Soil enrichment -‬‬ ‫ث‪ .‬ﺗﻘﻮﻳﻪ‬
‫ﺗﻘﻮﻳﻪ ﺧﺎﮎ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻼوﻩ ﮐﺮدن ﻣﻮاد ﻋﻀﻮﯼ درزﻣﻴﻦ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎرﺑﻪ دوﻃﺮﻳﻖ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺸﻮد‪ :‬ﻳﮑﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻋﻼوﻩ ﮐﺮدن ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ و دﻳﮕﺮﯼ ﺗﻮﺳﻂ روﻳﺎﻧﻴﺪن ﮐﺪام ﻧﺒﺎت‬
‫ﭘﻠﻴﺪارﻳﮑﺴﺎﻟﻪ ﻟﮕﻴﻮﻣﯽ )ﺷﻔﺘﻞ‪ ،‬ﻣﺸﻨﮓ ﻳﺎ ﻣﺎش( و ﭼﭙﻪ ﮐﺮدن ان درﺧﺎﮎ ﺑﻌﺪ از ﺗﺸﮑﻴﻞ ﭘﻠﯽ‪.‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺗﻘﻮﻳﻪ ﺧﺎﮎ هﻤﺎن ﻃﺮﻳﻘﻪ ﮐﻮد‪ -‬ﺳﺒﺰ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﻳﮏ هﮑﺘﺎر ﮐﻮد ﺳﺒﺰﻳﮑﻪ ﺑﻘﺪر‬
‫ﺗﻦ ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .(10 ) ،‬ﮐﺸﺖ‬ ‫‪20‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺗﻦ وزن ﺟﺴﻢ ﻧﺒﺎﺗﯽ دارد ﻣﻌﺎدل‬ ‫‪50‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪25‬‬

‫ﻧﺒﺎت ﮐﻮد‪ -‬ﺳﺒﺰ ﻧﺘﻨﻬﺎ در ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪن ﺳﻄﺢ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰﯼ ﺧﺎﮎ ﮐﻤﮏ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﯼ ﻋﻮارﺿﺪار ﺧﺎﮎ ازﻗﺒﻴﻞ ﻧﻤﮑﯽ ﺑﻮدن ﺧﺎﮎ ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮاب ﺧﻮاص ﻓﺰﻳﮑﯽ‬
‫ﺧﺎﮎ ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ زهﺪار ﺧﺎﮎ ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﺳﻨﮓ زار ﺧﺎﮎ ﻧﻴﺰ ﻣﻬﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ زرع ﻧﺒﺎت ﺑﺮاﯼ‬

‫‪41‬‬
‫ﮐﻮد ﺳﺒﺰ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ زﻣﻴﻦ ﻋﻮارﺿﺪار اﺳﺖ ‪ ،‬درﺁﻧﺼﻮرت اﺻﻼح ﻧﻤﻮدن ان ﻗﺒﻞ از‬
‫ﻧﻬﺎﻟﺸﺎﻧﯽ ﻏﺮض ﺗﺎﻣﻴﻦ رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ ﻳﮑﺴﺎن ﺗﻤﺎم درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﻳﮏ اﻣﺮ ﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪Fencing‬‬ ‫ج‪ .‬ﮐﺘﺎرﻩ ﮔﻴﺮﯼ –‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺑﺎغ ازﺷﺮﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﯽ ﺳﺮ واﻓﺮاد ﺑﯽ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ‪ ،‬ﺿﺮور اﺳﺖ ﮐﻪ دورادور ان‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺘﺎرﻩ وﻳﺎ دﻳﻮاراﺣﺎﻃﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﮐﺘﺎرﻩ ﺳﻴﻢ ﺧﺎردار و ﻳﺎ ﺟﺎﻟﯽ ﺑﺎ وﺻﻔﻴﮑﻪ ﮔﺮان اﺳﺖ‬
‫ﺑﻬﺘﺮاز ﺳﺎﺋﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢ هﺎﯼ ﻣﺤﺎﻓﻈﺘﯽ ﺧﺼﻮﺻﺎ دﻳﻮار ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﺎﺋﺪﻩ ﮐﺘﺎرﻩ ﺁﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺟﺎﯼ زﻳﺎد را‬
‫ﻧﻤﻴﮕﻴﺮد و ﺑﻪ ﮐﺸﺖ ﺳﺎﻳﻪ ﻧﻤﯽ اﻓﮕﻨﺪ ‪ ،‬ﺟﺮﻳﺎن هﻮا را ﻣﺨﺘﻞ ﻧﻨﻤﻮدﻩ و درﺧﺘﺎن را در ﻣﻌﺮض ﻳﺦ‬
‫زدن ﻗﺮار ﻧﻤﻴﺪهﺪ‪ ،‬زﻳﺮا راﻩ ﺧﺮوج هﻮاﯼ ﺳﺮد رﺳﻮﺑﯽ ﺑﻬﺎرﯼ درروش ﮐﺘﺎرﻩ ﺋﯽ ﺑﺎز و در‬
‫روش دﻳﻮارﯼ ﻣﺴﺪود ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼوﺗﺎ‪ ،‬ﮐﺘﺎرﻩ ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ دﻳﻮار ﮔﻠﯽ ﻣﺤﻠﯽ داراﯼ ﻋﻤﺮ درازﺗﺮ ﻣﯽ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دراﻋﻤﺎر ﮐﺘﺎرﻩ ﻧﺒﺎﻳﺪ ازﭘﺎﻳﻪ هﺎﯼ ﭼﻮﺑﯽ ﻣﺤﻠﯽ وﻳﺎ ﺧﺎرﺟﯽ رﻧﮓ ﻧﺎﺷﺪﻩ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫درﻏﻴﺮ ان ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻪ هﺎ در ﻃﯽ دو ﻳﺎ ﺳﻪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪﯼ ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ از ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﮐﺘﺎرﻩ از ﺳﻴﻢ‬
‫ﺧﺎردارﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻴﻤﻬﺎﯼ ﻣﺬﮐﻮر درﺟﺪار ﭘﺎﻳﻪ هﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﻳﯽ ﻧﺼﺐ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ در ﻧﺰدﻳﮑﯽ‬
‫ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ‪ ،‬ﺑﺎ هﻢ ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ و در ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﯼ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ اﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺗﺪرﻳﺞ از هﻤﺪﻳﮕﺮ دورﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ و‬
‫ﺿﻤﻨﺎ ﺳﻴﻤﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻟﻤﺪار و ﮐﺸﺎﻟﻪ ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮاﯼ ورود ﻏﻴﺮ ﻣﺠﺎز‬
‫اﺷﺨﺎص و اﻓﺮاد در ﺑﺎغ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮ ﮔﻴﺮﯼ از ﮐﺞ ﺷﺪن ﭘﺎﻳﻪ هﺎﯼ ﮐﺘﺎرﻩ ﮐﻨﺠﻬﺎ‬
‫ﯼ ﺑﺎغ‪ ،‬ﻧﺼﺐ ﮐﺮدن دو ﺑﻴﺮﻩ ﻗﻮﯼ دردو ﺟﻨﺎح هﺮ ﻳﮑﯽ از اﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ ﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫اﻃﺮاف ﺑﺎغ دﻳﻮار ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ان ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮازﺣﺪ ﮔﺎوﺑﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ارﺗﻔﺎع ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ ازان‪،‬‬
‫ﻳﮑﯽ ﻣﺎﻧﻊ ﺟﺮﻳﺎن هﻮاﯼ داﺧﻞ ﺑﺎغ ﻣﻴﮕﺮدد و دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻊ ﮐﻨﺎر ﺧﺰﻳﺪن هﻮاﯼ ﺳﺮد رﺳﻮب ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﻬﺎرﯼ ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺳﺒﺐ ﻳﺦ زدن ﺷﮕﻮﻓﻪ هﺎﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫‪Laying out garden‬‬ ‫ﻧﻘﺸﻪ ﮐﺮدن ﺑﺎغ‪-‬‬

‫ﺑﻌﺪ از اﻣﺎدﻩ ﮐﺮدن زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺎغ ﻣﻴﻮﻩ ﻧﻘﺸﻪ ﮐﺸﯽ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬در اﺟﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﺎر‪ ،‬زﻣﻴﻦ ﺑﺎغ از ﻗﻴﺪ‬

‫‪42‬‬
 ‫ﺷﮑﻞ ) ‪ .( 3‬ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎغ ‪.(7)،‬‬
‫‪ .7‬راﻩ دﺧﻮل ﺁب‬ ‫‪ . 1‬دروازﻩ ﺑﺎغ‬
‫‪ .8‬ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺮاﯼ ﮐﺸﺖ ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت‬ ‫‪ .2‬اﻃﺎق ﺑﺎﻏﺒﺎن‬
‫‪. 9‬راﻩ ﭘﻴﺎدﻩ رو‬ ‫‪ . 3‬ﺳﺮﮎ ﭘﻴﺶ روﯼ ﺑﺎغ‬
‫‪ .10‬دﻳﻮار اﺣﺎﻃﻪ ﺑﺎغ‬ ‫‪ . 4‬ﮔﻞ ﺑﺘﻪ هﺎﯼ زﻳﻨﺘﯽ‬
‫‪ . 11‬ﺟﻮﻳﭽﻪ هﺎﯼ ﺁﺑﻴﺎرﯼ‬ ‫‪ . 5‬ﭼﻘﻮرﯼ ﮐﻤﭙﻮﺳﺖ‬
‫‪ .12‬ﭼﻘﻮرﯼ ﺑﺮاﯼ ﻏﺮس ﻧﻬﺎل‬ ‫‪ . 6‬ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﺳﺎﻣﺎن و اﻻت‬
‫‪ . 13‬راﻩ ﺧﺮوج ﺁب‬

‫ﻣﺴﺎﺣﺖ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد و ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎغ روﯼ ﮐﺎﻏﺬ ﺗﺮﺳﻴﻢ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬در ﻧﻘﺸﻪ‪ ،‬ﺟﺎﯼ هﺎﯼ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﺳﺮﮐﻬﺎ‪ ،‬ﭘﻴﺎدﻩ روهﺎ‪ ،‬ﺟﻮﯼ هﺎﯼ ﺁﺑﻴﺎرﯼ‪ ،‬ﺗﺎﻧﮏ ﺁب ‪ ،‬ﺧﻨﺪق ﮐﻤﭙﻮﺳﺖ‪ ،‬دﻓﺘﺮ ﻳﺎ ﺑﻼﮎ ﺑﻮدوﺑﺎش ‪،‬‬
‫ﺗﺤﻮﻳﻞ ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﭘﻤﭗ ﺁب ‪ ،‬ﺑﺎدﺷﮑﻦ و ﻧﻴﺰ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ درﺧﺘﺎن و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎر‬
‫هﺎﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﺗﺜﺒﻴﺖ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻳﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﻘﺸﻪ ﺑﺎغ در ﺷﮑﻞ )‪ (3‬ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻘﺸﻪ‬
‫ﮐﺮدن ﺑﺎغ ﮔﺎم ﻧﺨﺴﺖ درﺟﻬﺖ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺷﻐﻞ ﺑﺎﻏﺪارﯼ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬زﻳﺮا اﺣﺪاث ﺑﺎغ ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ‪ ،‬اﻣﻮر ﺧﺸﺎوﻩ و ﮐﻨﺘﺮول اﻣﺮاض و ﺁﻓﺎت ﺑﺎغ را ﺳﻬﻠﺘﺮﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻣﺪن ﻳﮏ‬
‫ﺑﺎغ ﺻﺤﺘﻤﻨﺪ ودر ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻣﺮ ﺣﺼﻮل ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎ ﮐﻴﻔﻴﺖ را ﻓﺮاهﻢ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬از اﻳﻨﮑﻪ‬
‫ﻧﻘﺸﻪ ﮐﺸﯽ ﺑﺎغ ﻳﮏ ﮐﺎر ﺧﻴﻠﯽ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ ‪ ،‬اﺟﺮاﯼ ﺁن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﺳﺎس ﻳﮏ ﭘﻼن ﺳﻨﺠﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ‬
‫درﺳﺖ ﻋﻤﻠﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در ﻧﻘﺸﻪ ﺟﺎﺑﺠﺎﺋﯽ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻧﻪ ﺋﯽ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد اﻋﻈﻤﯽ‬
‫ﻧﻬﺎل درﻓﯽ واﺣﺪ ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺳﺎﺣﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاﯼ اﻧﮑﺸﺎف درﺳﺖ هﺮ درﺧﺖ‪،‬‬

‫‪43‬‬
‫اﺟﺮاﯼ ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺁزاد ﺑﺎﻏﺪارﯼ و ﺣﺪ اﻋﻈﻤﯽ زﻳﺒﺎﺋﯽ ﺑﺎغ ﻋﻤﻠﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺎغ ﺑﺎ‬
‫ﺳﻬﻞ اﻧﮕﺎرﯼ و ﺑﯽ ﭘﺮواﺋﯽ اﺣﺪاث ﺷﻮد‪ ،‬ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺁن ﭘﺸﻴﻤﺎﻧﯽ و ﺗﺤﻤﻞ ﺧﺴﺎرﻩ ﺟﺒﺮان ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا اﮔﺮاﺷﺘﺒﺎهﻴﮑﻪ درﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺣﺪاث ﺑﺎغ رخ ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬اﺻﻼح ﺁن در‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪﯼ ﻳﺎ ﺑﺴﻴﺎردﺷﻮار اﺳﺖ وﻳﺎ اﺻﻼ ﻧﺎ ﻣﻤﮑﻦ‪ .‬ﺗﻨﻈﻴﻢ اﻗﺘﺼﺎدﯼ اﻣﻮر ﺑﺎغ اﻳﺠﺎب ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‬
‫ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻗﻄﺎر هﺎﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﺑﺎﻳﺪ راﺳﺖ و ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﭼﻮن ﺳﻴﺐ و ﺑﺎدام و‬
‫ﻗﻄﺎر از ﻧﻮع ﮔﺮدﻩ‬ ‫‪4‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪3‬‬ ‫ﮔﻴﻼس ﮐﻪ هﻤﻨﻮع ﺧﻮد را اﻟﻘﺎح ﮐﺮدﻩ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از ﺷﺎﻧﺪن‬
‫ﻗﻄﺎر از ﻧﻮع ﮔﺮدﻩ دﻩ ﻧﻴﺰﻏﺮس ﮔﺮدد‪ .‬اﻧﻮاع درﺧﺘﺎﻧﻴﮑﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﺷﺎن هﻤﺰﻣﺎن‬ ‫‪2‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﮔﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﭘﺨﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ‪ ،‬ﺑﻤﻨﻈﻮر ﻓﺮاهﻢ ﺁورﯼ ﺗﺴﻬﻴﻼت در اﻣﻮرﭼﻴﺪن ﻣﻴﻮﻩ و ﺑﺎر ﺟﺎﻣﻪ ﮐﺎرﯼ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ را‬
‫ﺑﺎﻳﺪ در ﻳﮏ ﮔﺮوپ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎد ﺧﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬درﺧﺘﺎﻧﻴﮑﻪ زﻳﺎدﺗﺮاﺳﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮاﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫اﻧﻬﺎ را دروﺳﻂ ﺑﺎغ ﻗﺮارداد‪ .‬ان ﻧﻮع درﺧﺘﺎﻧﻴﮑﻪ ﺑﻪ اﺑﻴﺎرﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺿﺮورت دارﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪاﻧﻬﺎرا در‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﺳﺮاب ﺟﺎﺑﺠﺎ ﮐﺮد‪.‬‬

‫ﻧﻬﺎﻟﺸﺎﻧﯽ‪Systems of planting in fruit orchard -‬‬ ‫روﺷﻬﺎﯼ هﺎﯼ‬

‫ﻧﻬﺎل هﺎﯼ ﺑﺎغ ﺑﻪ روﺷﻬﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻏﺮس ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬هﺮروش از ﺧﻮد داراﯼ ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻓﻮاﺋﺪ و‬
‫ﻧﻮاﻗﺺ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻳﮏ ﺑﺎﻏﺪارﺣﻴﻦ اﺣﺪاث ﺑﺎغ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻴﻞ و ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﻮد ﻳﮑﯽ از‬
‫اﻧﻬﺎ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮدﻩ و ﺑﺮ اﺳﺎس ﺁن ‪ ،‬ﺑﺎغ را ﻧﻬﺎل ﺷﺎﻧﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎل هﺎﯼ ﻣﺜﻤﺮ در ﺑﺎغ ﺑﻪ‬
‫روش ﻣﺮﺑﻌﯽ ‪ ،‬ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﯽ ‪ ،‬ﻣﺜﻠﺜﯽ ‪ ،‬ﻣﺴﺪ ﺳﯽ ‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﭘﺎﺋﯽ و ﻳﺎ ﮐﺎﻧﺘﻮر‪ ) Contour -‬ﺣﻠﻘﻮﯼ (‬
‫ﺷﺎﻧﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻨﮏ در ﭘﺎﺋﻴﻦ هﺮ ﮐﺪام ﺁن ﺑﺎ ﮐﻤﯽ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺑﻴﺎن ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل‬
‫‪Square system‬‬ ‫روش ﻣﺮﺑﻌﯽ –‬
‫روش ﻣﺮﺑﻌﯽ ﻣﻌﻤﻮل ﺗﺮﻳﻦ روش ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ در‬
‫ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ زﻣﻴﻦ هﻤﻮار اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﮑﻞ)‪ .(4‬درﻳﻦ روش‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ هﺎﯼ ﺑﻴﻦ ﻧﺒﺎت و ﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎر ﺑﺎ هﻢ ﻣﺴﺎوﯼ‬
‫ﺑﻮدﻩ و ﻧﻬﺎل ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﺮﺑﻊ ﻏﺮس ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻣﺎ‬
‫وﺳﻂ ﻣﺮﺑﻊ ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬درروش ﻣﺬﮐﻮر ‪،‬‬
‫ﺑﺎغ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ داﺷﺘﻦ ﻗﻄﺎر هﺎﯼ ﺑﻪ اﻣﺘﺪاد ﺷﻤﺎل‬
‫وﺟﻨﻮب ‪ ،‬داراﯼ ﻗﻄﺎر هﺎﯼ ﺑﻪ اﻣﺘﺪاد ﺷﺮق وﻏﺮب‬
‫ﺷﮑﻞ ) ‪ .( 4‬روش ﻣﺮﺑﻌﯽ‪(31)،‬‬

‫‪44‬‬
‫ﻧﻴﺰﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در روش ﻣﺮﺑﻌﯽ‪ ،‬اﮔﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ در هﻨﮕﺎم ﻏﺮس رﻋﺎﻳﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬درﺧﺘﺎن در ﺣﺪ‬
‫ﻧﻬﺎﻳﯽ رﺷﺪ و ﻧﻤﻮﯼ ﺧﻮد ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻢ ﺳﻄﺢ ﺑﺎغ را ﻣﻴﭙﻮ ﺷﺎﻧﺪ‪ .‬درﻳﻦ روش‪ ،‬ﺻﺒﺢ وﻋﺼﺮ‬
‫درﺧﺘﺎن ﻳﮑﯽ ﺑﺎﻻﯼ دﻳﮕﺮﺳﺎﻳﻪ ﻣﯽ اﻧﺪازﻧﺪ و ﺑﺪﻳﻨﺘﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬اﻳﻦ روش ﺑﺮاﯼ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺴﻴﺮ ﮐﻪ‬
‫داراﯼ ﻧﻮر ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻧﺪ زﻳﺎدﺗﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ اﺳﺖ و اﻣﺎ ﺑﺮاﯼ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺳﻴﺮ و در ﻋﺮض‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﺋﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﮐﻪ از ﺷﺪت ﻧﻮر ﮐﻤﺘﺮﯼ ﺑﺮﺧﻮردار اﻧﺪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬روش ﻣﺮﺑﻌﯽ ﺑﺮاﯼ‬
‫درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﻃﻮﻳﻞ اﻟﻌﻤﺮ ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺐ و ﻧﺎﮎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دﻳﺰاﻳﻦ ﺁن ﺧﻴﻠﯽ ﺳﺎدﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﺟﺮاﯼ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ زراﻋﺘﯽ از ﻗﺒﻴﻞ ﺁﺑﻴﺎرﯼ ‪ ،‬ﻧﺮم ﮐﺎرﯼ ‪ ،‬ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ ‪ ،‬وﺑﺮداﺷﺖ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ وﻏﻴﺮﻩ ﺁن ازدو ﺳﻤﺖ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬روش ﻣﺮﺑﻌﯽ اﺳﺎس ﭘﻼن روﺷﻬﺎﯼ ﭘﻨﺞ ﭘﺎﺋﯽ‬
‫و ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﯽ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﻳﮕﺎﻧﻪ دﻟﻴﻞ ﻋﺪم اﺳﺘﻔﺎدﻩ ازروش ﻣﺮﺑﻌﯽ ﺧﺎﻟﯽ ﻣﺎﻧﺪن وﺳﻂ ﻣﺮﺑﻊ‬
‫هﺎﯼ ﺁن اﺳﺖ‪ .‬دراﻳﻨﺠﺎ ﻻزم ﺑﻴﺎد ﺁورﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ هﺮ ﮔﺎﻩ وﺳﻂ ﻣﺮﺑﻊ هﺎ ﭘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬روش ﻣﺬﮐﻮر‬
‫دﻳﮕﺮ ﺁن روش ﻣﺮﺑﻌﯽ اوﻟﯽ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﮑﻪ روش دﻳﮕﺮﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺁﻧﺮا روش ) ﭘﻨﺞ ﭘﺎﺋﯽ (‬

‫ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل‬ ‫ﻳﺎد ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬

‫‪Rectangular system‬‬ ‫‪ . 2‬روش ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﯽ ‪-‬‬

‫در روش ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﯽ ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ درﺧﺘﺎن روﯼ ﻗﻄﺎر‬
‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎرهﺎ زﻳﺎدﺗﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮدرﻳﻦ‬
‫روش‪ ،‬ﻃﻮل ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﺑﻪ اﻣﺘﺪاد ﺷﺮق و ﻏﺮب ﻗﺮار‬
‫ﮔﻴﺮد‪ ،‬درﺧﺘﺎن در ﺻﺒﺢ و ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ﺳﺎﻳﻪ ﮐﻤﺘﺮﯼ‬
‫روﯼ هﻤﺪﻳﮕﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ وهﺮ درﺧﺖ از ﻧﻮر ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ‬
‫ﺷﮑﻞ ) ‪ ( 5‬روش ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﯽ‪.(31)،‬‬ ‫ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬درﻳﻦ روش‪ ،‬درﺧﺘﺎن در ﺣﺪ اﻋﻈﻤﯽ‬

‫رﺷﺪ ﺧﻮد ﻓﻮاﺻﻞ ﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎر هﺎ را ﭘﺮ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ در ﺑﻴﻦ درﺧﺘﺎن روﯼ ﻗﻄﺎر ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻳﺎد وﺟﻮد دارد‬
‫ﮐﻪ ﻋﺒﻮر و ﻣﺮور وﺳﺎﻳﻞ را در ﺟﻬﺖ ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬روش ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﻨﺎﻃﻖ‬
‫ﺳﺮد ﺳﻴﺮو ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﻮدﻩ وﺳﻔﺎرش ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬درروش ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ‬
‫ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ دو ﺑﺮاﺑﺮﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎرهﺎ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺎﻏﺪاران در وﺳﻂ ﻓﺎﺻﻠﻪ درﺧﺖ روﯼ ﻗﻄﺎر‪،‬‬
‫ﻳﮏ درﺧﺖ زود رس دﻳﮕﺮ ﻣﻴﺸﺎﻧﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ در ﻧﻴﻤﻪ ﻋﻤﺮ ﺣﺎﺻﻠﺪهﻴﺸﺎن اﻧﻬﺎرا از ﻗﻄﺎر ﻣﻴﮑﺸﻨﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻨﮑﺎرﻏﺮض اﺳﺘﻔﺎدﻩ اﻋﻈﻤﯽ از زﻣﻴﻦ در اواﺋﻞ ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ درﺧﺖ ﻋﻤﻠﯽ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬ﻻﮐﻦ روش‬
‫ﻣﺬﮐﻮرﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن داﺋﻤﯽ ﻳﮏ روش ﺧﻮب ﻧﻴﺴﺖ ‪ ،‬زﻳﺮا درﺻﻮرت اﺳﺘﻔﺎدﻩ از روش ﻣﺘﺬﮐﺮﻩ اوﻻ‪،‬‬
‫از زﻣﻴﻦ ﺑﻄﻮر ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﻮد و ﺛﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬درﺧﺘﺎن داﺋﻤﯽ از دو ﺟﻨﺎح هﻤﻴﺸﻪ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻗﺮار‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ واﻳﺠﺎب ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ زﻳﺎد را ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬درروش ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﯽ ﭘﻴﺸﺒﺮد ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﯼ زراﻋﺘﯽ ﺻﺮف‬
‫از ﻳﮑﻄﺮف ﻗﺎﺑﻞ اﺟﺮا ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪45‬‬
 ‫ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎل‬
‫‪Quincunx system‬‬ ‫‪ .3‬روش ﭘﻨﺞ ﭘﺎﺋﯽ ‪-‬‬
‫دراﻳﻦ روش‪ ،‬ﺑﺎغ ﺑﻪ اﺳﺎس روش ﻣﺮﺑﻌﯽ اﺣﺪاث‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬در هﺮ راس هﺮ ﻣﺮﺑﻊ‪ ،‬ﻳﮏ ﻧﻬﺎل از‬
‫ﺟﻨﺲ ﻣﻴﻮﻩ دﻳﺮ ﺛﻤﺮ ﻃﻮﻳﻞ اﻟﻌﻤﺮﻣﺜﻞ ﺳﻴﺐ وﻳﺎ ﻧﺎﮎ‬
‫ﻏﺮس ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻣﮕﺮ وﺳﻂ ﻣﺮﺑﻊ ﮐﻪ درروش ﻣﺮﺑﻌﯽ‬
‫ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﺪ‪ ،‬درروش ﭘﻨﺞ ﭘﺎﺋﯽ ﺧﺎﻟﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ‬
‫ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ ﻧﻬﺎل دﻳﮕﺮ از ﺟﻨﺲ ﻣﻴﻮﻩ‬
‫‪ o‬درﺧﺘﺎن داﺋﻤﯽ‬
‫• درﺧﺘﺎن ﻣﻮﻗﺘﯽ‬ ‫زود ﺛﻤﺮ ﭘﺮ ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﭘﺮﮐﺎرﯼ وﺳﻂ هﺮ ﻣﺮﺑﻊ‬
‫ﺷﮑﻞ ) ‪ .( 6‬روش ﭘﻨﺞ ﭘﺎﺋﯽ‪.(31)،‬‬

‫ﺳﺒﺐ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ روش ﭘﻨﺞ ﭘﺎﺋﯽ ‪ 75‬ﻓﻴﺼﺪﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ روش ﻣﺮﺑﻌﯽ ﻧﻬﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﻓﻴﺼﺪﯼ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻬﺎل در روش ﭘﻨﺞ ﭘﺎﺋﯽ ﺑﺎاﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎغ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﻳﺎد ﺁورﯼ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﺮﺑﻊ هﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ازاﻧﮕﻮﻧﻪ درﺧﺖ ﻣﻴﻮﻩ ﭘﺮﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻔﻮق ﻋﺎﺋﺪ ﺁن‬
‫( دﻳﮕﺮﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮔﺬاﺷﺖ‬ ‫‪Inter crop‬‬ ‫ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ ﻋﺎﺋﺪ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﻴﺎن ﮐﺸﺖ )‬
‫ﮐﻪ درﺧﺘﺎن ﭘﺮ ﮐﻨﻨﺪﻩ هﻤﻴﺸﻪ ﻳﮏ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻨﻔﯽ در رﺷﺪ درﺧﺘﺎن داﺋﻤﯽ ﺑﺎغ داﺷﺘﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬ﺷﮑﻞ ‪.6‬‬
‫– ‪Hexagunal system‬‬ ‫‪ . 4‬روش ﻣﺴﺪﺳﯽ‬
‫اﻳﻦ روش ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روش ﻏﺮس ﻧﻬﺎل ﺑﺎغ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺗﻤﺎم درﺧﺘﺎن از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺴﺎوﯼ‬
‫داﺷﺘﻪ و ﮐﺪام ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺪون اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﻴﻤﺎﻧﺪ‪ .‬درﻳﻦ روش‪ ،‬ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ هﻢ در راس و هﻢ در‬
‫ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺴﺪس ﺷﺎﻧﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬وﻟﯽ درﺧﺖ ﻧﻮع ﻃﻮﻳﻞ اﻟﻌﻤﺮ دﻟﺨﻮاﻩ هﻤﻴﺸﻪ در ﻣﺮﮐﺰ ﻣﺴﺪس‬

‫ﻗﺮارداﺷﺘﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻞ)‪ .(7‬روش ﻣﺴﺪﺳﯽ ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ‬

‫روش ﻣﺮﺑﻌﯽ داراﯼ ﻇﺮﻓﻴﺖ ‪ 15‬ﻓﻴﺼﺪ ﻧﻬﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ روش ﻋﻤﻠﻴﺎت زراﻋﺘﯽ را از ﺳﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫ﻣﯽ ﭘﺬﻳﺮد وﻟﯽ ﺧﻮاهﺎن ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ زﻳﺎد ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻳﮕﺎﻧﻪ ﻣﺸﮑﻠﻴﮑﻪ اﻳﻦ روش داردﺁن ﻋﺒﺎرت ازدﺷﻮار‬
‫ﺑﻮدن دﻳﺰاﻳﻦ و ﻣﺸﮑﻞ ﺑﻮدن ﻓﻬﻤﻴﺪن ﺁن درﺁﻏﺎز ﮐﺎر‬

‫ﺷﮑﻞ ) ‪ ( 7‬روش ﻣﺪﺳﯽ‪.(31)،‬‬

‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪46‬‬
 ‫– ‪Triangular system‬‬ ‫‪ .5‬روش ﻣﺜﻠﺜﯽ‬
‫روش ﻣﺜﻠﺜﯽ‪ ،‬ﻟﻮزﯼ و ﺷﺶ ﮔﻮﺷﻪ هﻢ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬در اﻳﻦ روش ‪ ،‬درﺧﺖ در ‪ 3‬راس)ﺑﻄﻮر‬
‫ﻣﻌﻤﻮل‪ ،‬ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺘﺴﺎوﯼ اﻻﺿﻼع و ﮔﺎهﯽ ﻣﺘﺴﺎوﯼ اﻟﺴﺎﻗﻴﻦ ( ﮐﻪ ﺳﻤﺖ ﻗﺎﻋﺪﻩ ان ﺷﺮﻗﯽ و ﻏﺮﺑﯽ‬
‫راس ﺁن ﺷﺎﻧﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬روش ﻣﺜﻠﺜﯽ‪ ،‬از ﻧﮕﺎﻩ‬ ‫‪4‬‬ ‫درﺧﺖ در‬ ‫‪4‬‬ ‫اﺳﺖ ﻏﺮس ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬در ﻟﻮزﯼ‬
‫ﺳﺎﻳﻪ اﻧﺪازﯼ‪ ،‬ﻣﺸﺎﺑﻪ روش ﻣﺮﺑﻌﯽ اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺗﻔﺎوت اش از روش ﻣﺮﺑﻌﯽ اوﻻ‪ ،‬اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫روش ﻣﺜﻠﺜﯽ ﻗﻄﺎر هﺎﯼ ﺑﻪ اﻣﺘﺪاد ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﻧﺪارد و ﺛﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ ﻓﻮاﺻﻞ‬
‫ﻓﻴﺼﺪ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ دارد‪،‬‬ ‫‪16‬‬ ‫ﻣﺴﺎوﯼ‪ ،‬در ﻓﯽ واﺣﺪ ﺳﺎﺣﻪ روش ﻣﺜﻠﺜﯽ ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ روش ﻣﺮﺑﻌﯽ‬
‫)‪.(4‬‬

‫اﻣﺎ ﻣﻠﮏ )‪ (31‬روش ﻣﺜﻠﺜﯽ را ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺷﺮح ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪:‬‬

‫در روش ﻣﺜﻠﺜﯽ‪ ،‬ﻧﻬﺎل اوﻻ‪ ،‬ﺑﻪ روش ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﯽ ﻏﺮس ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪا‪ ،‬درﻧﻘﻄﻪ ﺗﻘﺎﻃﻊ ﻗﻄﺮهﺎﯼ‬
‫هﺮ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﻳﮏ ﻧﻬﺎل دﻳﮕﺮﻧﻴﺰﻏﺮس ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬اﻳﻦ روش ‪ ،‬ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ روش ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﯽ داراﯼ‬
‫‪ %‬ﻧﻬﺎل ﺑﻴﺸﺘﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻣﻘﺪاراﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺬﮐﻮر واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار اﻓﺰاﻳﺶ‬ ‫‪60‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪50‬‬ ‫ﻇﺮﻓﻴﺖ‬
‫ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎغ اﺳﺖ ﻳﻌﻨﯽ هﺮﻗﺪرﮐﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎغ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬اﻧﺪازﻩ ﻓﻴﺼﺪﯼ اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻬﺎل ان ﻧﻴﺰ‬
‫زﻳﺎدﺗﺮ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫‪Contour system‬‬ ‫‪ . 6‬روش ﮐﺎﻧﺘﻮر ﻳﺎ ﺣﻠﻘﻮﯼ ‪-‬‬

‫ﺗﻤﺎم روش هﺎﺋﻴﮑﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ذﮐﺮ ﮔﺮدﻳﺪ ﺻﺮف در زﻣﻴﻦ هﺎﯼ هﻤﻮار ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ اﺳﺖ و در‬
‫زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﻧﺸﻴﺒﺪار ﮐﺎر ﺑﺮد ﻧﺪارد‪ .‬وﻟﯽ روش ﺣﻠﻘﻮﯼ در زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﺗﭙﻪ زار و داﻣﻨﻪ ﮐﻮﻩ هﺎ‬
‫ﺧﻴﻠﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ زﻣﻴﻦ هﺎ ﺗﻤﺎم درﺧﺘﺎن ﻣﺮﺑﻮط ﻳﮏ ﻗﻄﺎر ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﻗﺘﻀﺎﯼ ﺁب‬
‫ﮔﻴﺮﯼ زﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻴﻦ ارﺗﻔﺎع ﺧﺎﮎ ﻏﺮس ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺗﻘﻠﻴﻞ ﮔﺮﻳﺰ ﺁب و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از‬
‫ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﺧﺎﮎ‪ ،‬ﻳﮏ ﭘﻠﻮان ﮐﻢ ارﺗﻔﺎع درﻃﻮل ﻗﻄﺎر درﺧﺘﺎن اﻳﺠﺎد ﻣﻴﮕﺮدد ﻳﺎ در ﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎرهﺎﯼ‬

‫‪47‬‬
 ‫درﺧﺘﺎن‪ ،‬ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻓﺮﺷﯽ روﻳﺎﻧﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬درﻳﻦ روش‪ ،‬ﺑﺪﻳﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻣﻮر ﺁﺑﻴﺎرﯼ و ﮐﺸﺖ و‬
‫ﮐﺎر زراﻋﺘﯽ ﺑﻪ دور ﮐﻤﺮﺗﭙﻪ ‪ ،‬ﻣﻮازﯼ ﺑﻪ‬
‫ﻗﻄﺎر درﺧﺘﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬درﻳﻦ روش‪،‬‬
‫ﻗﻄﺎر هﺎ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ در ﺳﺮاﺳﺮ ﻃﻮل ﺧﻮد‬
‫از هﻤﺪﻳﮕﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺴﺎوﯼ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫زﻳﺮا ﻗﻄﺎرهﺎ درﺟﺎهﺎﯼ ﭘﺮﻧﺸﻴﺐ ﺑﺎ‬
‫هﻤﺪﻳﮕﺮﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ و درﺟﺎهﺎﯼ ﮐﻢ ﻧﺸﻴﺐ از‬
‫هﻤﺪﻳﮕﺮ دورﺗﺮ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﺟﺎهﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﻗﻄﺎرﺣﺘﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ‬
‫ﺋﯽ زﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﻗﻄﺎرﺟﺪﻳﺪﯼ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ﺷﮑﻞ ) ‪ ( 8‬روش ﮐﺎﻧﺘﻮر ﻳﺎ ﺣﻠﻘﻮﯼ ) ‪.( 16‬‬

‫درﺑﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺟﺎﯼ ﺷﻮد‪.‬ﺷﮑﻞ)‪ .(8‬در ﺟﺎهﺎﯼ ﭘﺮ ﻧﺸﻴﺐ ﻻزم ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ ازﻃﻮل‬
‫ﻗﻄﺎرﺣﺬف ﺷﻮد ﺗﺎ از ﺗﺮاﮐﻢ زﻳﺎد درﺧﺘﺎن درﻳﮏ ﻣﺤﻞ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻨﺘﺮﺗﻴﺐ در روش‬
‫ﺣﻠﻘﻮﯼ ) ﮐﺎﻧﺘﻮر( ‪ ،‬ﻓﯽ هﮑﺘﺎر زﻣﻴﻦ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺗﻌﺪاد درﺧﺘﺎن ﻓﯽ هﮑﺘﺎر زﻣﻴﻦ هﻤﻮار‬
‫درﺧﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻘﺺ روش ﮐﺎﻧﺘﻮر‪ ،‬ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ از اهﻤﻴﺖ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺁن ﺑﮑﺎهﺪ‪.‬اﮔﺮزﻣﻴﻦ ﭘﺮﻧﺸﻴﺐ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺎﺣﻪ هﺮﻗﻄﺎرﮐﺎﻧﺘﻮرﺗﺮاﺳﺒﻨﺪﯼ – ‪ Terrace‬ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫در ﻧﻘﺸﻪ ﮐﺸﯽ روش ﮐﺎﻧﺘﻮر‪ ،‬ﮔﺎم ﻧﺨﺴﺖ‪ ،‬ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺗﺼﻤﻴﻢ درﻣﻮرد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪ اﻗﻞ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو‬
‫ﻗﻄﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺪاﻗﻞ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺘﺬﮐﺮﻩ ﻧﻈﺮﺑﻪ ﺟﻨﺲ و ﻧﻮع درﺧﺖ ﻣﺜﻤﺮﻓﺮق ﻣﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻣﺜﺎل ﺣﺪ‬
‫اﻗﻞ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﻴﻦ دو درﺧﺖ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ از ‪ 4.5‬اﻟﯽ ‪ 5.5‬ﻣﺘﺮ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو درﺧﺖ ﺳﻴﺐ از‬
‫ﻣﺘﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﻈﺮﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﮑﺎن درﺧﺖ و ﺧﻮاﺳﺖ ﺷﺨﺺ ﺑﺎﻏﺪار ﻧﻴﺰ‬ ‫‪9‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪7.5‬‬

‫ﻓﺮق ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اوﻟﻴﻦ ﻗﻄﺎر روش ﺣﻠﻘﻮﯼ ازﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ زﻣﻴﻦ ﺑﺎغ ﺷﺮوع ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ازﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ‪،‬‬
‫ﺧﻂ ﻗﻄﺎر ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺁﻟﻪ ﻟﻴﻮل‪) Level -‬ﺁﺑﺘﺮازو( و راد‪ ) Rod -‬ﭘﺎﻳﻪ درﺟﻪ دار( اﻧﺠﻨﻴﺮﯼ ﺑﺪوﺳﻤﺖ‬
‫ﺗﺎ ﺁﺧﺮ ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎغ ﮐﻪ درﺧﺖ ﺷﺎﻧﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﺗﻤﺪﻳﺪ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺧﻂ ﻗﻄﺎر ﺑﺎ ﻧﺼﺐ ﺁﻟﻪ ﻟﻴﻮل در ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﻣﺘﺮﯼ ﻣﺴﻴﺮ ﻗﻄﺎرﺑﺎ ﮐﻮﺑﻴﺪن ﻣﻴﺦ هﺎﯼ ﭼﻮﺑﯽ درزﻣﻴﻦ ﻋﻼﻣﻪ ﮔﺬارﯼ‬ ‫‪15‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪7.5‬‬ ‫هﺎﯼ هﺮ‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﮔﺎم ﺑﻌﺪﯼ ﺑﺴﻮﯼ ﺟﻠﻮ‪ ،‬ﺑﺎز ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﺪاﻗﻞ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎر اول و ﻗﻄﺎر دوم در ﺣﺼﻪ‬
‫ﺗﻨﺪ ﺗﺮﻳﻦ ﻧﺸﻴﺒﯽ ﺧﻂ دوم در زﻳﺮ ﻗﻄﺎر اول ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬ازﻳﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﺑﮑﻤﮏ ﺁﻟﻪ هﺎﯼ ﻣﺬﮐﻮراﻧﺠﻨﻴﺮﯼ‪،‬‬
‫ﻗﻄﺎر ﺑﻪ ﺳﻤﺖ هﺎﯼ ﭼﭗ و راﺳﺖ ﺗﻤﺪﻳﺪ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﻗﻄﺎر هﻤﺠﻮار دو‬
‫ﭼﻨﺪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻗﻄﺎر ﺟﺪﻳﺪ ﺣﻠﻘﻪ وﯼ دﻳﮕﺮ در ﺑﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ اﺣﺪاث ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اوﺳﻂ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬

‫‪48‬‬
‫ﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎرروش ﮐﺎﻧﺘﻮر ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎر روش ﻣﺮﺑﻌﯽ زﻣﻴﻦ هﻤﻮار زﻳﺎدﺗﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻓﻠﻬﺬا‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪن اوﺳﻂ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ درﺧﺘﺎن روﯼ ﻗﻄﺎر ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪن اوﺳﻂ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ‬
‫دوﻗﻄﺎر درروش ﮐﺎﻧﺘﻮر ﻣﻄﻠﻮب ﺗﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﮐﺎر از ﮐﺎهﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺗﻌﺪاد‬
‫درﺧﺘﺎن ﻓﯽ هﮑﺘﺎرروش ﮐﺎﻧﺘﻮر ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﻌﺪاد درﺧﺘﺎن ﻓﯽ هﮑﺘﺎر زﻣﻴﻦ هﻤﻮارﻳﮑﻪ درﺧﺘﺎن ان‬
‫ﺑﻪ روش ﻣﺮﺑﻌﯽ ﺷﺎﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬درﺟﺎﯼ ﭘﺮﻧﺸﻴﺒﻴﮑﻪ دوﻗﻄﺎرﺑﺎهﻢ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬درﺧﺘﺎن داﺧﻞ ﻗﻄﺎر ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻤﯽ از هﻤﺪﻳﮕﺮ دورﺗﺮ ﺷﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ وﺳﺎﻳﻂ ﻣﺎﺷﻴﻨﯽ‬
‫از ﻣﻴﺎن ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﺣﺮﮐﺖ ﻣﻨﮑﺴﺮﯼ ﻋﺒﻮر ﮐﺮدﻩ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‪ .‬درروش ﺣﻠﻘﻮﯼ‪ ،‬راﻩ ﺑﺎغ درﻣﺤﻠﻴﮑﻪ اﺣﺘﻤﺎل‬
‫ﺗﺠﻤﻊ و ﮔﺮﻳﺰ ﺁب ﻓﺮﺳﺎﻳﻨﺪﻩ ﺧﺎﮎ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺤﻞ ﻃﺒﻌﺎ ﭘﻠﻮان ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺳﺮ‬
‫ﺗﭙﻪ و هﻤﭽﻨﺎن ﺗﺮاس ﮐﻼن ﺑﻴﻦ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺟﺎﺋﻴﮑﻪ رﻓﺖ و ﺁﻣﺪ ﻣﻮﺗﺮهﺎﯼ ﺑﺎرﺑﺮﯼ‬
‫ﺑﺎغ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎر هﺎﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﻗﺪرﯼ وﺳﻴﻌﺘﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ وﺳﺎﻳﻂ‬
‫ﻧﻘﻠﻴﻪ ﻣﺬﮐﻮر از ﺑﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﺁزاداﻧﻪ ﻋﺒﻮر و ﻣﺮور ﮐﺮدﻩ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ‪.‬‬

‫– ‪Planting distance‬‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻏﺮس‬

‫درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﺮاﯼ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺣﺪ اﮐﺜﺮ رﺷﺪ و ﺗﻮﻟﻴﺪ زﻳﺎدﺗﺮﻳﻦ وﻣﺮﻏﻮﺑﺘﺮﻳﻦ ﺣﺎﺻﻞ ‪ ،‬ﻧﻴﺎز ﻣﻨﺪ‬
‫درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻮر ﮐﺎﻓﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﯼ اﻳﺠﺎب ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ دروﻗﺖ ﻏﺮس‪ ،‬ﺑﻴﻦ درﺧﺘﺎن ﻣﺠﺎور‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻘﺘﻀﯽ ﺋﻴﮑﻪ ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻮدﻩ و اﻧﺪازﻩ اﻧﻬﺎ دررﺷﺪ ﻧﻬﺎﻳﯽ درﺧﺖ‬
‫ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد رﻋﺎﻳﺖ ﮔﺮدد‪.‬اﻣﺎ اﻧﺪازﻩ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻔﺎوت ﻣﺜﻞ ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﻠﻴﻤﯽ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰﯼ‬
‫ﺧﺎﮎ ‪ ،‬ﻣﻴﺴﺮ ﺑﻮدن ﺁب اﺑﻴﺎرﯼ‪ ،‬ﮐﺎر ﺑﺮد روش ﺷﮑﻠﺪهﯽ و ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ درﺧﺖ و ﻃﺮﻳﻘﻪ‬
‫ﻧﺮﻣﮑﺎرﯼ زﻣﻴﻦ و ﻧﻮع زﻳﺮﺗﻨﻪ درﺧﺖ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪ .‬دﻗﺖ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺬارﯼ ﺑﻴﻦ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﻮدن ﻋﻤﺮﺁﻧﻬﺎ ﺣﺎﺋﺰ اهﻤﻴﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮدرهﻨﮕﺎم ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺬارﯼ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻻزم‬
‫رﻋﺎﻳﺖ ﻧﺸﺪﻩ و درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺰدﻳﮏ هﻤﺪﻳﮕﺮﻏﺮس ﺷﻮﻧﺪ ‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﺮﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎهﺶ‬
‫ﻣﻘﺪارﺣﺎﺻﻞ وﭘﺎﺋﻴﻦ اﻣﺪن ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻣﻴﻮﻩ ﺑﺎغ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬درﺧﺘﺎن ﮐﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ درﺧﺘﺎن ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫دارﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ ﻧﻤﻮ ﻧﻤﻮدﻩ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎد ﺁﺳﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺿﻤﻨﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺳﺎﺋﺮ‬
‫اﻣﻮرﺑﺎغ ﻣﺜﻞ دوا ﭘﺎﺷﯽ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ وﭼﻴﺪن ﻣﻴﻮﻩ ﺁن ﻧﻴﺰ ﺑﻤﺸﮑﻼت ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻋﻼوﻩ‬
‫ﺑﺮان‪ ،‬روﺷﻨﯽ اﻓﺘﺎب درﻗﺴﻤﺖ داﺧﻠﯽ درﺧﺖ درﺳﺖ ﻧﻔﻮذ ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ وﺟﺮﻳﺎن هﻮا در ﺑﻴﻦ ﺑﺎغ‬
‫ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺻﻮرت ﻧﻤﻴﮕﻴﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ زﻣﻴﻨﻪ ﺧﻮﺑﯽ را ﺑﺮاﯼ ﺗﮑﺜﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻣﺮاض و‬
‫ﺁﻓﺎت ﻧﺒﺎﺗﯽ ﻧﻴﺰ ﻓﺮاهﻢ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪49‬‬
‫از ﻧﮕﺎﻩ ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮏ ﺷﺎﻧﺪن ﻧﻬﺎل ﻣﻮﺟﺐ ازدﻳﺎد ﺗﻌﺪاد درﺧﺘﺎن ﻓﯽ واﺣﺪ ﺳﺎﺣﻪ و‬
‫ﺣﺼﻮل ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺸﺘﺮﺣﺎﺻﻞ دراواﻳﻞ دورﻩ ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف ‪ ،‬دورﺗﺮ‬
‫ﺷﺎﻧﺪن ﻧﻬﺎل ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻤﺘﺮ ﺷﺪن ﺗﻌﺪاد درﺧﺘﺎن ﻓﯽ واﺣﺪ ﺳﺎﺣﻪ و ﺗﺎﺧﻴﺮ درﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ اﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫وﻟﯽ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ان ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ ﺣﺎﺻﻞ درﺧﺘﺎن ﮐﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎء‪ ،‬ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ ﺧﻮاهﺎن‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﺎﺻﻞ زودﺗﺮ اﻧﺪ ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺎ ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ ﺷﺎﻧﺪن و اﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﺎغ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻳﮏ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ‬
‫ﮔﺬارﯼ ﻃﻮﻳﻞ اﻟﻤﺪت ﻧﮕﺮﻳﺴﺘﻪ ﻃﺎﻟﺐ ﺣﺎﺻﻞ دﻳﺮﺗﺮ وﻟﯽ ﺑﺎ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺗﺮاﻧﺪ ﺑﺪ ﻳﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دورﺗﺮ‬
‫ﺷﺎﻧﺪن درﺧﺘﺎن را ﺗﺮﺟﻴﻊ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﻋﻼوﻩ ﻓﺎﺻﻠﻪ‪ ،‬ﻗﻄﺎرهﺎﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻣﺘﺪاد ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب ﺗﻨﻈﻴﻢ ﮔﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ازﻳﮑﻄﺮف‬
‫درﺧﺘﺎن ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﻧﻮراﻓﺘﺎب ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ ﺷﻮﻧﺪ و ازﻃﺮف دﻳﮕﺮ اﻣﮑﺎن رﻓﺖ اﻣﺪ ﮐﺎرﮔﺮان‬
‫و وﺳﺎﻳﻞ ﻣﺎﺷﻴﻨﯽ ﻓﺮاهﻢ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻧﺪازﻩ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد درﺧﺘﺎن ﻓﯽ واﺣﺪ ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎغ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﻳﮏ ﺑﺎﻏﺪار ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻗﺎدرﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد درﺧﺘﺎن ﻣﻮرد ﺿﺮورت ﺑﺎغ ﺧﻮد را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ وﺗﺨﻤﻴﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﺟﺮاﯼ اﻳﻨﮑﺎر‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺑﺎﻏﺪارﻳﮏ اﻣﺮﺿﺮورﯼ اﺳﺖ‪ .‬در ﺻﻮرت ﻣﻌﻠﻮم ﺑﻮدن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻧﻬﺎل و ﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎر‬
‫درﺳﻴﺴﺘﻢ ﻏﺮس ﻣﺮﺑﻌﯽ ﻳﺎ ﻣﺴﺘﻄﻴﻠﯽ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺧﻴﻠﯽ اﺳﺎن اﺳﺖ‪ .‬در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اوﻻ‪ ،‬ﺳﺎﺣﻪ اﺷﻐﺎﻟﯽ‬
‫ﻳﮏ درﺧﺖ ﺑﺎ ﺿﺮب زدن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻧﻬﺎل و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎر ﺑﺪﺳﺖ اوردﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪا‪ ،‬ﺗﻌﺪاد‬
‫ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎغ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺎﺣﻪ اﺷﻐﺎﻟﯽ ﻳﮏ درﺧﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬درﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻌﺪاد ﺗﻘﺮﻳﺒﯽ‬
‫ﻧﻬﺎل ﺑﺎغ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﻓﺮﺿﺎ ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎغ ﭘﻮرﻩ ﻳﮏ ﺟﺮﻳﺐ )‪2000‬ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ( زﻣﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫‪2‬‬
‫(‬ ‫) ‪2000M‬‬ ‫ﺳﺎﺣﻪ ﻳﮏ ﺟﺮﻳﺐ‬
‫= ‪------------------------------------------‬‬ ‫ﺗﻌﺪاد ﻧﻬﺎل ﻓﯽ ﺟﺮﻳﺐ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﻄﺎر ﺗﺎ ﻗﻄﺎر ‪ X‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﻬﺎل ﺗﺎ ﻧﻬﺎل ﺑﻪ ﻣﺘﺮ‬

‫ﻣﺘﺮ ﺷﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻧﻬﺎل ﻓﯽ ﺟﺮﻳﺐ ﺁن ﭼﻨﻴﻦ‬ ‫‪5‬‬ ‫ﻣﺜﻼ اﮔﺮ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ ﺑﻪ روش ﻣﺮﺑﻌﯽ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪:‬‬
‫‪2000M2‬‬
‫_____ _______ = ‪ 80‬ﻧﻬﺎل در ﻓﯽ ﺟﺮﻳﺐ‬
‫‪5M X 5M‬‬
‫ﺷﺎد روان داﮐﺘﺮ ﺷﻴﺮزاد ﻣﺘﺨﺼﺺ ﺑﺎﻏﺪارﯼ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ) ‪ ( 7‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ درﺧﺖ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ‬
‫ﻗﻄﺎردرﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺸﻮررا در ﺟﺪول ‪ 2‬ﻧﺸﺎن دادﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪50‬‬
 ‫ﻗﻄﺎرهﺎ‪.( 7 )،‬‬ ‫ﺟﺪول) ‪ .( 4‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ درﺧﺘﺎن و ﺑﻴﻦ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ) ﻣﺘﺮ ( ﺑﻴﻦ‬
‫اﻗﺴﺎم ﻣﻴﻮﻩ‬
‫ﻗﻄﺎر‬ ‫درﺧﺖ‬
‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫ﺳﻴﺐ‬
‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻧﺎﮎ‬
‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫ﺑﺎدام‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫زردﺁﻟﻮ‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‬
‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫ﺁﻟﻮ و ﺁﻟﻮﭼﻪ‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺑﻬﯽ‬
‫‪15‬‬ ‫‪15‬‬ ‫ﭼﺎرﻣﻐﺰ‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫ﮔﻴﻼس‬
‫‪4‬‬ ‫‪2‬‬ ‫اﻧﮕﻮر‬
‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫ﭘﺴﺘﻪ‬
‫‪8‬‬ ‫‪7‬‬ ‫اﻟﻮ‪Persimmon -‬‬ ‫ﺧﺮﻣﺎ‬

‫اﻣﺎ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﺑﺎﻏﺪارﯼ ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﻧﺎﮎ‪ ،‬ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‪ ،‬زردﺁﻟﻮ‪ ،‬ﺑﺎدام‬
‫و ﮔﻴﻼس ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻋﻤﻮﻣﯽ از ‪ 6.5‬ﺗﺎ ‪ 8‬ﻣﺘﺮ را ﺳﭙﺎرش ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ ‪.(31)،‬‬

‫‪Marking of sapling site‬‬ ‫ﻋﻼﻣﻪ ﮔﺬارﯼ ﺟﺎﯼ ﻧﻬﺎل‪-‬‬

‫در ﻋﻼﻣﻪ ﮔﺬارﯼ ﺟﺎﯼ ﻧﻬﺎل ‪ ،‬اوﻻ زﻣﻴﻦ ﺑﺎغ از ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﺪﻩ و ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺘﺮﻳﻦ ﺧﻂ ﺣﺎﺷﻴﻪ‬
‫ان اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺷﮑﻞ زﻣﻴﻦ ﻣﺬﮐﻮرﻓﺮﺿﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺷﮑﻞ )‪ (9‬ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺧﻂ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺳﻤﺖ ﻏﺮﺑﯽ‬
‫ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ ﺧﻄﻮﻃﺤﻮاﺷﯽ ﺳﻤﺘﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮان ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺘﺮ ﺗﻠﻘﯽ ﺷﺪﻩ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﻌﺪا‪ ،‬ﺑﺎﻧﺪازﻩ‬
‫ﻧﺼﻒ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻏﺮس دوراز ﺧﻂ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﮑﻤﮏ ﺗﺎر رﺟﻪ‪ ،‬ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻟﻒ ‪ ،‬ب ﻣﻮازﯼ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻂ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﻣﺘﺬﮐﺮﻩ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬درﻳﮏ اﻧﺘﻬﺎﯼ ﺧﻂ اﻟﻒ ‪ ،‬ب ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬ﻣﺜﻼ‪ ،‬در اﻧﺘﻬﺎﯼ‬
‫ﺟﻨﻮﺑﯽ درﻧﻘﻄﻪ ت ان‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﻏﺮس اوﻟﻴﻦ ﻧﻬﺎل ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﻧﺼﻒ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻏﺮس دورازﺧﻄﺤﺎﺷﻴﻪ‬
‫ﺟﻨﻮﺑﯽ ﺁن ﺑﺎ ﮐﻮﺑﻴﺪن ﻳﮏ ﻣﻴﺦ ﭼﻮﺑﯽ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬دراﻳﻦ ﺣﺎﺷﻴﻪ‪ ،‬ﺧﻂ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ت ‪ ،‬ث ﺗﻮﺳﻂ‬
‫‪51‬‬
‫ﺗﺎررﺟﻪ ﻃﻮرﯼ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ درﻧﻘﻄﻪ ت ان ﻳﮏ زاوﻳﻪ ﻗﺎ ﻳﻤﻪ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺁﻧﮑﻪ ﻳﻘﻴﻦ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﮐﻨﺞ ت ﻳﮏ زاوﻳﻪ ﻗﺎ ﻳﻤﻪ اﺳﺖ ‪ ،‬در روﯼ ﺧﻂ اﻟﻒ و ب‪ 6 ،‬ﻣﺘﺮ دورﺗﺮازﻧﻘﻄﻪ‬
‫‪8‬‬ ‫ت در ﻧﻘﻄﻪ ج ﻳﮏ ﻣﻴﺦ ﮐﻮﺑﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﺎز ﻧﻘﻄﻪ ت ﻣﺒﺪاء ﻗﺮاردادﻩ ﺷﺪﻩ روﯼ ﺧﻂ رﺟﻪ دوم‬

‫ﺷﮑﻞ ) ‪ ( 9‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻋﻼﻣﻪ ﮔﺬارﯼ ﺟﺎﯼ ﻧﻬﺎل در هﻨﮕﺎم اﺣﺪاث ﺑﺎغ‪)،‬ﻣﻮﻟﻒ(‪.‬‬

‫ﻣﺘﺮ دورﺗﺮ از ﻧﻘﻄﻪ ت‪ ،‬ﻧﻘﻄﻪ د ﻧﺸﺎﻧﯽ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻧﻮﮎ ﺷﺮﻗﯽ ﺗﺎررﺟﻪ دوم ﺑﻪ ﺳﻤﺖ هﺎﯼ راﺳﺖ و‬
‫ﻣﺘﺮ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺜﻠﺜﻴﮑﻪ ﺑﺪﻳﻨﺘﺮﺗﻴﺐ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﭼﭗ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﺣﺮﮐﺖ دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ وﺗﺮ ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺘﺸﮑﻠﻪ ﭘﻮرﻩ‬
‫ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﻳﮏ ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﻳﻢ اﻟﺰاوﻳﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻣﺠﻤﻮع ﻣﺮﺑﻌﺎت دو ﺿﻠﻊ ﻗﺎﻳﻢ ﺁن ﻣﺴﺎوﯼ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮﺑﻊ وﺗﺮ ﺁن اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ‪:‬‬
‫‪102‬‬ ‫=‬
‫‪82 + 62‬‬
‫ﻳﺎ ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ‪ 100 = 64 + 36 :‬اﺳﺖ‬
‫وﻳﺎ ﺑﺎ ﻗﺮار دادن راس زاوﻳﻪ ﻗﺎﻳﻤﻪ ﻳﮏ "ﮐﺞ " ﺧﻴﺎﻃﯽ ﻳﺎ راس ﻳﮏ ﻣﺜﻠﺚ ﻗﺎﺋﻤﻪ اﻟﺰاوﻳﻪ ﮐﻼن‬
‫ﻣﻌﻤﺎرﯼ در ﻧﻘﻄﻪ ت و اﻧﻄﺒﺎق دادن ﺗﺎرهﺎﯼ رﺟﻪ ﺑﻪ دو ﺿﻠﻊ ﻗﺎﺋﻢ ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺬﮐﻮرﻧﻴﺰﻣﻴﺘﻮان ﮐﻨﺞ‬
‫ت را ﻗﺎﻳﻤﻪ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪا‪ ،‬ﺗﺎررﺟﻪ دوم ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﻪ ﺿﻠﻊ ت ‪ ،‬د ﻣﺜﻠﺚ ﻣﺬﮐﻮر ﺗﺎ ﺁﺧﺮ زﻣﻴﻦ ﺑﺎغ‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺁن‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺟﺎﯼ دﻗﻴﻖ هﺮ ﻧﻬﺎل ﻃﻮل ﺧﻂ رﺟﻪ اول ﮐﻪ ﺑﻪ‬
‫‪52‬‬
 ‫اﻣﺘﺪاد ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب واﻗﻊ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺁﻏﺎز از ﻧﻘﻄﻪ ت‪ ،‬ﺑﻔﺎﺻﻠﻪ هﺎﯼ ﭘﻨﺞ ‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﻣﺘﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ وهﺮ‬
‫ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺎ ﮐﻮﺑﻴﺪن ﻳﮏ ﻣﻴﺦ ﻋﻼﻣﻪ ﮔﺬارﯼ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫هﻤﭽﻨﺎن ﻃﻮل ﺧﻂ رﺟﻪ دوم ﮐﻪ ﺑﻪ اﻣﺘﺪاد ﺷﺮق و ﻏﺮب واﻗﻊ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺷﺮوع از ﻧﻘﻄﻪ ت‬
‫ﺑﻔﺎﺻﻠﻪ هﺎﯼ ﺷﺶ ‪ ،‬ﺷﺶ ﻣﺘﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ و هﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﺎ ﻓﺮو ﺑﺮدن ﻳﮏ ﻣﻴﺦ ﻧﺸﺎﻧﯽ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻻزم‬
‫ﺑﻴﺎد ﺁورﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻃﻮﻳﻞ ﺷﺶ ﻣﺘﺮﯼ ﺑﺨﺎﻃﺮﯼ روﯼ ﺧﻂ ﺑﻪ اﻣﺘﺪاد ﺷﺮق وﻏﺮب ﻗﺮار‬
‫دادﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ از ﺳﺎﻳﻪ اﻧﺪازﯼ درﺧﺘﺎن درهﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ و ﻋﺼﺮ روﯼ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﺷﻮد‪ .‬از‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﻣﺸﮑﻞ ﺳﺎﻳﻪ اﻧﺪازﯼ درﺑﺎﻻﯼ ﺧﻂ ﺑﻪ اﻣﺘﺪاد ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬ﺑﻨﺎء ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﻏﺮس ﮐﻮﺗﺎﻩ ﭘﻨﺞ ﻣﺘﺮﯼ ﺑﻴﻦ درﺧﺘﺎن ﺑﺎﻻﯼ اﻳﻦ ﺧﻂ ﺗﻌﻴﻦ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم ﮐﺎرهﺎﯼ ﻓﻮق‬
‫اﻟﺬﮐﺮ‪ ،‬دوﺧﺎدﻩ ﭼﻮﺑﯽ ﻳﺎ ﻓﻠﺰﯼ راﺳﺘﻴﮑﻪ ﻳﮑﯽ ﺁن ﺑﻄﻮل ‪ 6‬ﻣﺘﺮ) ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﻧﻬﺎل ( ودﻳﮕﺮﯼ‬
‫ﺑﻄﻮل ‪ 5‬ﻣﺘﺮ ) ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﻗﻄﺎر( ﺑﺎﺷﺪ ﺗﻴﺎر ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ ﻳﮏ ﻧﻮﮎ ﺧﺎدﻩ ‪ 5‬ﻣﺘﺮﻩ در‬
‫ﺗﻤﺎس ﻣﻴﺦ دوم ﻗﻄﺎر اول و ﻳﮏ ﻧﻮﮎ ﺧﺎدﻩ ‪ 6‬ﻣﺘﺮﻩ در ﺗﻤﺎس ﻣﻴﺦ اول ﻗﻄﺎر دوم ﺁوردﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻼﻗﯽ دو ﻧﻮﮎ دﻳﮕﺮ ﺧﺎدﻩ هﺎﯼ ﻣﺬﮐﻮر ﮐﻪ ﻧﻘﻄﻪ م اﺳﺖ دﻗﻴﻘﺎ ﺟﺎﯼ ﻣﻴﺦ دوم ﻗﻄﺎردوم‬
‫درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺎﯼ ﻣﻴﺦ هﺎﯼ ﺳﻮم ‪ ،‬ﭼﻬﺎرم اﻟﯽ اﺧﻴﺮ ﻗﻄﺎر دوم ﺑﻬﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﻌﺪ از ﺧﻼﺻﯽ ﻗﻄﺎر دوم ‪ ،‬ﺟﺎﯼ هﺎﯼ ﻣﻴﺨﻬﺎﯼ ﻗﻄﺎر ﺳﻮم‪ ،‬ﭼﻬﺎرم و ﺧﻼﺻﻪ ﺟﺎﯼ‬
‫ﺗﻤﺎم ﻧﻬﺎل هﺎﯼ ﺑﺎغ ﺑﻬﻤﻴﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﻋﻼﻣﻪ ﮔﺬارﯼ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ‪ ،‬ﮐﺎرﻋﻼﻣﻪ ﮔﺬارﯼ ﺟﺎﯼ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﺎغ ﺑﺴﻬﻮﻟﺖ و ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﭘﻴﺸﺒﺮد اﻳﻦ‬
‫ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮏ ﺗﻴﻢ ﭘﻨﺞ ﻧﻔﺮﯼ ﻧﻴﺎز دارد‪.‬زﻳﺮا دو ﻧﻔﺮ ان ﻧﻮﮎ هﺎﯼ ﺧﺎدﻩ هﺎ را ﺑﻪ ﻣﻴﺨﻬﺎﯼ ﻗﺒﻠﯽ‬
‫ﭼﺴﭙﻴﺪﻩ ﻧﮕﻬﻤﻴﺪارد‪ .‬دو ﻧﻔﺮدﻳﮕﺮ ﺁن هﺮ دو ﻧﻮﮎ دﻳﮕﺮ ﺧﺎدﻩ هﺎ را ﺑﺎ هﻤﺪﻳﮕﺮ وﺻﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ و‬
‫ﻧﻔﺮ ﭘﻨﺠﻢ در ﻧﻘﻄﻪ اﺗﺼﺎل ﻧﻮﮐﻬﺎﯼ ﺧﺎدﻩ هﺎ ﻣﻴﺦ ﮐﻮﺑﻴﺪﻩ ﻋﻼﻣﻪ ﮔﺬارﯼ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪Planting board‬‬ ‫‪ .1‬ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس –‬
‫ﺟﺎﯼ ﻏﺮس ﻧﻬﺎل ﺑﺎ درﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ درﺧﺖ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎر ﺑﺎ ﻧﺼﺐ ﻳﮏ ﻣﻴﺦ‬
‫ﻧﺸﺎﻧﯽ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬وﻟﯽ در هﻨﮕﺎم ﮐﻨﺪن ﭼﻘﻮرﮎ‪ ،‬ﻣﻴﺦ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺮ داﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد و ﻧﻘﻄﻪ ﻧﺸﺎﻧﯽ‬
‫ازﺑﻴﻦ ﻣﻴﺮود و ﺑﻪ اﺛﺮ ﺁن ﻧﻬﺎل اﮐﺜﺮا ﺑﻴﺠﺎ از ﺟﺎﯼ اﺻﻠﯽ ﻏﺮس ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺳﺒﺐ‬
‫ﮐﺞ ﺷﺪن ﻗﻄﺎردرﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮ ﮔﻴﺮﯼ از ﮐﺞ ﺷﺪن ﻗﻄﺎر‪،‬‬

‫ﺷﮑﻞ ) ‪ (10‬ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس‪.(9)،‬‬ ‫از وﺳﻴﻠﻪ ﺋﯽ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ اﻧﺮا‬

‫ﺑﻨﺎم ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس ﻳﺎد ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬ﺗﺨﺘﻪ‬
‫ﻣﺬﮐﻮرﺗﺨﺘﻪ اﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﻮل ﺁن ‪120‬‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (11‬ﻋﻮﺿﯽ ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس‪)،‬ﻣﻮﻟﻒ( ‪.‬‬
‫‪53‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﻮدﻩ و دو اﻧﺠﺎم و وﺳﻂ ﺁن‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ و ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺁن‬ ‫‪15‬‬ ‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ‪،‬ﻋﺮض ﺁن‬
‫اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﻃﺮ‬ ‫)‪(10‬‬ ‫زاوﻳﻪ دار ﻣﺜﻞ ﺣﺮف ‪ V‬ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺁن در ﺷﮑﻞ‬
‫ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﺨﺘﻪ ﺋﯽ ﺑﻪ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻓﻮق ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻏﺪار ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ از ﻳﮏ ﭼﻮب‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻃﻮل و در وﺳﻂ ﺧﻮد‬ ‫‪120‬‬ ‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻗﻄﺮ و‬ ‫‪3‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪2.5‬‬ ‫ﻋﺎدﯼ راﺳﺘﻴﮑﻪ در ﺣﺪود‬
‫ﻳﮏ ﻧﺸﺎﻧﯽ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻮض ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻞ )‪.(11‬‬

‫‪: Method of using planting board -‬‬ ‫‪ .2‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس ﻧﻬﺎل‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ ﺟﺎﯼ ﻧﻬﺎل ﺑﺎ ﮐﻮﺑﻴﺪن ﻣﻴﺦ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﮐﻨﺪن ﭼﻘﻮرﮎ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻴﮕﺎﻩ وﺳﻂ ﺗﺨﺘﻪ‬
‫ﻏﺮس‪ ،‬ﺑﺎﻻﯼ ﻣﻴﺨﻴﮑﻪ ﺟﺎﯼ ﻧﻬﺎل را‬
‫ارا ﺋﻪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﻗﺮار دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد و‬
‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺁن دو ﻋﺪد ﻣﻴﺦ دﻳﮕﺮ در دو‬
‫ﺧﺎﻟﻴﮕﺎهﻴﮑﻪ ﺑﺪو اﻧﺠﺎم ﺗﺨﺘﻪ ﻣﺬﮐﻮر‬
‫و ﺟﻮد دارد ﮐﻮﺑﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬در هﻨﮕﺎم‬
‫ﮐﻨﺪن ﭼﻘﻮرﮎ‪ ،‬ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس ﺑﺮداﺷﺘﻪ‬
‫ﺧﺎﮎ ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ‬ ‫ﺧﺎﮎ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ‬
‫ﺷﺪﻩ و ﻣﻴﺦ وﺳﻄﯽ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‬
‫ﻧﻬﺎل‬ ‫ﭼﻘﻮرﮎ‬ ‫ﺁن‬ ‫ودرﺟﺎﯼ‬
‫ﺣﻔﺮﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬وﻟﯽ دوﻋﺪد ﻣﻴﺦ ﺟﺎﻧﺒﯽ‬
‫ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس ﺗﺎ ﺗﮑﻤﻴﻞ اﻣﻮر ﻏﺮس‬
‫ﻧﻬﺎل از ﺟﺎﻳﺸﺎن ﺑﻴﺠﺎ ﻧﻤﻴﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (12‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺷﺎﻧﺪن ﻧﻬﺎل ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس‪)،‬ﻣﻮﻟﻒ(‬
‫ﺑﻬﺎر زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﻧﻬﺎل ﻏﺮس ﻣﻴﮕﺮدﻳﺪ‪،‬‬

‫ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس دوﺑﺎرﻩ در ﺑﻴﻦ ﺁن دو ﻣﻴﺦ ﻧﻬﺎدﻩ ﻣﻴﺸﻮد و ﻧﻬﺎل دروﺳﻂ ﺟﺮﯼ ﺗﺨﺘﻪ ﻣﺬﮐﻮرﻗﺮار دادﻩ‬
‫ﺷﺪﻩ ﻏﺮس ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬ﺷﮑﻞ)‪ .(12‬اﻳﻦ ﮐﺎر ﻣﻮﺟﺐ ﺧﻮب راﺳﺖ ﺷﺪن ﻗﻄﺎرهﺎﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﮔﺮ ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان از ﭼﻮب ﻋﻮﺿﯽ ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس ﮐﻪ در ﺷﮑﻞ‬
‫)‪ (11‬ﻧﺸﺎن دادﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﺤﻴﺚ ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫‪54‬‬
 ‫‪Digging of pits -‬‬ ‫ﮐﻨﺪن ﭼﻘﻮرﮎ‬
‫ﭼﻘﻮرﮎ درﺟﺎﯼ ﻣﻴﺨﻴﮑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻏﺮس ﻧﻬﺎل را اراﺋﻪ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻨﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻗﺒﻞ از اﻳﻨﮑﻪ ﻣﻴﺦ‬
‫ﻣﺬﮐﻮر ﻏﺮض ﺣﻔﺮﭼﻘﻮرﮎ ازﺟﺎﻳﺶ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ دور ﻣﻴﺦ ﺑﺎ ﻧﻮﮎ ﺑﻴﻞ ﺑﻪ وﺳﻌﺖ دهﻦ‬
‫ﭼﻘﻮرﮎ ﻧﺸﺎﻧﯽ ﺋﯽ ﺑﺸﮑﻞ داﻳﺮﻩ درروﯼ زﻣﻴﻦ ﻃﻮرﯼ اﻳﺠﺎد ﻣﻴﮕﺮدد ﮐﻪ ﻣﻴﺦ ﻣﺮﮐﺰاﻧﺮا ﺗﺸﮑﻴﻞ‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺸﺎﻧﯽ ﮐﻤﮏ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻘﻮرﮎ درﺳﺖ درﺟﺎﯼ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮﺣﻔﺮﮔﺮدد‪ .‬درهﻨﮕﺎم‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ درﻳﮏ ﺳﻤﺖ وﺧﺎﮎ ﻃﺒﻘﻪ ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ‬ ‫‪30‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪20‬‬ ‫ﺣﻔﺮﭼﻘﻮرﮎ‪ ،‬ﺧﺎﮎ‬
‫درﺳﻤﺖ دﻳﮕﺮ ﭼﻘﻮرﮎ ﻗﺮاردادﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻋﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺧﺎﮎ ﮔﺬارﯼ در ﮐﻠﻴﻪ ﭼﻘﻮرﮐﻬﺎ رﻋﺎﻳﺖ‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻳﻨﮑﺎر از اﺷﺘﺒﺎﻩ ﮐﺮدن ﭘﺮﮐﻨﻨﺪﻩ ﭼﻘﻮرﮎ دراﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺧﺎﮎ ﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻪ ﻋﻮض ﻃﺒﻘﻪ‬
‫دﻳﮕﺮﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪار ﭼﻘﻮرﮎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻟﺸﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬زﻳﺮا ﺟﺪارﻟﺸﻢ ﻣﺎﻧﻊ ﻧﻔﻮذ رﻳﺸﻪ در ﺧﺎﮎ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫وﺳﻌﺖ ﭼﻘﻮرﮎ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﮎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﮎ ﺧﻮب ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﻘﻮرﮎ‬
‫ﺻﺮف ﺑﻪ ﻗﺪرﯼ ﮐﻪ رﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﻧﻬﺎل ﺑﺘﻮاﻧﺪ دران ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺟﺎﯼ ﺷﻮد ﮐﻨﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف‪،‬‬
‫اﮔﺮﺣﺎﻟﺖ ﺧﺎﮎ ﻗﻨﺎﻋﺘﺒﺨﺶ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬درﻳﻨﺼﻮرت ﺟﻬﺖ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻤﻮ درﻣﺮاﺣﻞ اول‬
‫رﺷﺪ ﻧﻬﺎل‪ ،‬هﺮﭼﻪ ﮐﻼﻧﺘﺮوﻋﻤﻴﻘﺘﺮﮐﻨﺪن ﭼﻘﻮرﮎ ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬وﺳﻌﺖ ﭼﻘﻮرﮎ‬
‫ﻣﺘﺮﺳﻔﺎرش ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬در ﺧﺎﮐﻬﺎﯼ داراﯼ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ‪،‬‬ ‫‪1X1X1‬‬ ‫درهﻤﭽﻮﺣﺎﻻت اﮐﺜﺮا ﺑﻪ اﺑﻌﺎد‬
‫ﮐﻨﺪن ﭼﻘﻮرﮎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ‪ 60‬در‪ 60‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ و ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ‪ 50‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫روز ﻗﺒﻞ ازﻏﺮس ﻧﻬﺎل ﺣﻔﺮ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻔﻴﺪ ﺗﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺣﻔﺮ وﻗﺘﻴﻨﻪ‬ ‫‪20‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪15‬‬ ‫اﮔﺮ ﭼﻘﻮرﮐﻬﺎ‬
‫ﭼﻘﻮرﮐﻬﺎ ازﻳﮑﻄﺮف درهﻨﮕﺎم ﺗﺮاﮐﻢ ﮐﺎردر ﺑﻬﺎرﺑﺮاﯼ ﺑﺎﻏﺪار وﻗﺖ ﮐﻤﺎﻳﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ وازﻃﺮف‬
‫دﻳﮕﺮﺧﺎﮎ ﭼﻘﻮرﮐﻬﺎ ﺗﺎ زﻣﺎن ﻏﺮس ﻧﻬﺎل ﺑﻪ اﺛﺮ ﺗﺎﺑﺶ ﺷﻌﺎع اﻓﺘﺎب و وﻗﻮع ﺑﺎد و ﺑﺎران ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﺑﻬﺘﺮ ﮐﺴﺐ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﮐﻨﺪن ﺑﺴﻴﺎر وﻗﺘﻴﻨﻪ ﭼﻘﻮرﮎ هﻢ ﭼﻨﺪان ﺳﻮدﻣﻨﺪ داﻧﺴﺘﻪ‬
‫ﻧﻤﻴﺸﻮد‪.‬زﻳﺮا ﮐﻨﺪن ﺑﺴﻴﺎر وﻗﺘﻴﻨﻪ ﺳﺒﺐ ﺳﺨﺖ ﺷﺪن روﯼ ﺧﺎﮎ ﭼﻘﻮرﮎ هﺎ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫–‪Planting of fruit trees‬‬ ‫ﻏﺮس ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﻣﺜﻤﺮ‬

‫‪ .1‬زﻣﺎن ﻏﺮس ‪Time of planting -‬‬

‫ﺑﻌﺪ از ﮐﻨﺪن ﭼﻘﻮرﮎ ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﻏﺮس ﻧﻬﺎل ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎل ﺑﺎﻳﺪ در ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر در هﻨﮕﺎم ﺧﻮاب‬
‫زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﺮگ ﮐﺮدن ﻏﺮس ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻏﺮس ﻧﻬﺎل ‪ 15‬روز ﻗﺒﻞ از ﺑﺮگ ﮐﺮدن‬

‫‪55‬‬
 ‫ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد ﻣﻔﻴﺪﺗﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻣﺸﺎهﺪات ﻧﺸﺎن دادﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﺮس ‪ 15‬روزﻗﺒﻞ ازﭘﻴﺪاﻳﺶ‬
‫ﺑﺮگ ﻧﻤﻮﯼ ﺧﻮﺑﺘﺮﯼ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﻬﺎل ﺑﻪ ﻣﺠﺮد ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪن از ﻗﻮرﻳﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮد‪ .‬ﻧﻬﺎل‬
‫ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ازﻗﻮرﻳﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ در ﻣﻌﺮض هﻮاﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﺳﺮد ﻗﺮار ﮔﻴﺮد زﻳﺮا رﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﻟﭻ درهﻮاﯼ‬
‫) ‪ ( -6‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﻳﺦ ﺑﺴﺘﻪ از ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺮود‪ .‬ﻧﻬﺎل ﺑﺎﻳﺪ اﮐﺜﺮﻳﺖ رﻳﺸﻪ هﺎﺧﺼﻮﺻﺎ رﻳﺸﻪ‬
‫هﺎﯼ ﺑﺎرﻳﮏ را ﺑﺎ ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ رﻳﺸﻪ هﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﺛﺮﺗﺎﺑﺶ ﺷﻌﺎع ﺁﻓﺘﺎب و وزش ﺑﺎد‪،‬‬
‫ﺧﺸﮏ ﻧﮕﺮدد‪ .‬در هﻨﮕﺎم اﻧﺘﻘﺎل ﻧﻬﺎل‪ ،‬ﺑﻤﻨﻈﻮرﺟﻠﻮ ﮔﻴﺮﯼ ازﺧﺸﮏ ﺷﺪن رﻳﺸﻪ هﺎ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ رﻳﺸﻪ‬
‫هﺎ ﺑﺎ ﺑﻮرﻩ ارﻩ ﻣﺮﻃﻮب ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ درﺑﻮﺟﯽ ﻳﺎ ﻳﮏ ﺗﮑﻪ ﭘﻼﺳﺘﻴﮏ ﭘﻴﭽﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻳﮏ ﺷﺐ ﻗﺒﻞ ازﻏﺮس در ﺑﻴﻦ ﻳﮏ ﺣﻮﺿﭽﻪ ﻳﺎ ﺑﻴﻠﺮ ﺁب ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ رﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻘﺪر‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﺁب ﺟﺬب ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻧﺘﻘﺎل ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﺗﻤﺎم ﭼﻘﻮرﮐﻬﺎ از ﺣﻮﺿﭽﻪ اب ﺑﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎغ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻳﮑﺒﺎرﻩ‬
‫اﻧﺠﺎم ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻬﺎل هﺮ ﭼﻘﻮرﮎ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮑﻪ ﻳﮑﻪ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬در ﻏﻴﺮ ان‪ ،‬رﻳﺸﻪ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ‬
‫ﺧﺸﮏ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫‪Method of planting -‬‬ ‫‪ .2‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻏﺮس ﻧﻬﺎل‬

‫ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻴﺸﺘﺮ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ‪ ،‬اﻳﺠﺎب ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ رﻳﺸﻪ‬
‫هﺎﯼ اﻧﻬﺎ در ﻣﻮﻗﻊ ﻏﺮس ﺑﺎ ﻳﮏ ﻗﻴﭽﯽ ﺗﻴﺰ ﺷﺎﺧﻪ‬
‫ﺑﺮﯼ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬در ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ رﻳﺸﻪ اوﻻ‪ ،‬رﻳﺸﻪ هﺎﯼ‬
‫زدﻩ‪ ،‬زﺧﻤﯽ وﺷﮑﺴﺘﻪ دور ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺛﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬ﻧﻮﮎ‬
‫√‬ ‫‪X‬‬
‫رﻳﺸﻪ هﺎﯼ اﺻﻠﯽ ﻗﻄﻊ ﻣﻴﺸﻮد ﺗﺎ ﻧﺒﺎت ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬

‫ﺳﻤﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎد‬

‫رﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺗﺤﺮﻳﮏ ﮔﺮدد‪ .‬ﺛﺎﻟﺜﺎ‪ ،‬ﻧﻮﮎ رﻳﺸﻪ هﺎ‬
‫ﺳﻤﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎد‬
‫ﮐﻪ اﮐﺜﺮا درهﻨﮕﺎم ﮐﺸﻴﺪن ﻧﻬﺎل از ﻗﻮرﻳﻪ ﻧﺎﺻﺎف‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ .(13‬ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﻟﻤﻘﺎﺑﻞ‬ ‫ﺑﺮﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ اﺛﺮ ان زود ﺑﻪ اﻣﺮاض ﻗﺎرﺟﯽ و‬
‫ﺳﻤﺖ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎدﺑﺎﺷﺪ‪)،‬ﻣﻮﻟﻒ(‬

‫ﺑﮑﺘﺮﻳﺎﻳﯽ ﻣﺼﺎب ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺻﺎف ﻗﻄﻊ ﻣﻴﮕﺮدد و ﻣﺤﻞ اﻳﻦ ﻗﻄﻊ ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﺗﺮ ﻣﻴﻢ ﮔﺮدﻳﺪﻩ و‬
‫ازﻧﻔﻮذﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺮض زا و ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ ﺷﺪن ﺟﻠﻮ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬هﻤﭽﻨﺎن‪ ،‬رﻳﺸﻪ هﺎﺋﻴﮑﻪ ﺑﺎ هﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ و‬
‫ﮐﻠﻮﻟﻪ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺁزاد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ هﺮ ﮐﺪام ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﺟﻪ و زﻳﺮ‬
‫ﺧﺎﮎ ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ از ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻧﻬﺎل درﭼﻘﻮرﮎ‪ ،‬ﻣﻘﺪارﮐﻮدﻳﮑﻪ ﺑﺮاﯼ ﻳﮑﻨﻬﺎل ﺿﺮورت‬
‫اﺳﺖ در زﻳﺮ ﭼﻘﻮرﮎ ﻋﻼوﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ ) .‬ﺑﻄﺮﻳﻘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد در هﻨﮑﺎم ﻏﺮس ﻧﻬﺎل ﻣﺮاﺟﻌﻪ‬
‫ﺷﻮد(‪ .‬ﻧﻬﺎل وﻗﺘﻴﮑﻪ در ﭼﻘﻮرﮎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس در ﺑﻴﻦ دو ﻣﻴﺨﻴﮑﻪ ﻗﺒﻼ ﮐﻮﺑﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ‬

‫‪56‬‬
‫ﻗﺮار دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد و ﻧﻬﺎل ﺑﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻮدﯼ در ﮐﻨﺞ ﺧﺎﻟﻴﮕﺎﻩ و ﺳﻄﯽ ﺗﺨﺘﻪ ﻃﻮرﯼ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ‬
‫ﮔﺮﻩ ﭘﻴﻮﻧﺪ ان از ﺗﺨﺘﻪ ﻏﺮس ﺑﺎﻧﺪازﻩ ‪ 10‬اﻟﯽ ‪ 15‬ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻞ )‪ .(13،12‬ﮐﺎر‬
‫ﻏﺮس ﻧﻬﺎل ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ ﺗﻴﻢ ﺳﻪ ﻧﻔﺮﯼ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﺑﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ :‬ﻳﮑﯽ ﻧﻬﺎل را در ﺟﺮﯼ وﺳﻂ ﺗﺨﺘﻪ‬
‫ﻏﺮس ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻮد ﻣﺤﮑﻢ ﻣﯽ ﮔﻴﺮد‪ ،‬دوﻣﯽ رﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﺁﻧﺮا درﭼﻘﻮرﮎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ و‬
‫ﺳﻮﻣﯽ ﺑﺎ ﺧﺎﮎ ﭼﻘﻮرﮎ را ﭘﺮ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﭘﺮ ﮐﺮدن ﭼﻘﻮرﮎ ‪ ،‬اول از ﺧﺎﮎ ﻃﺒﻘﻪ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ و‬
‫ﺑﻌﺪا از ﺧﺎﮎ ﻃﺒﻘﻪ ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﭼﻘﻮرﮎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬دﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﮐﺎراﻧﺴﺖ ﮐﻪ ‪ 20‬اﻟﯽ ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽ‬
‫ﻣﺘﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﺧﺎﮎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ ﻃﺒﻘﻪ ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﺁن داراﯼ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ ﻧﺒﺎﺗﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮدﻩ و‬
‫ﺑﺮاﯼ رﺷﺪ ﻧﻬﺎل ﻣﻔﻴﺪﺗﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎل در ﭼﻘﻮرﮎ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻘﺪرﯼ ﻋﻤﻴﻖ ﮔﻮر ﺷﻮد ﮐﻪ ﻗﺒﻼﺑﻪ ان ﻋﻤﻖ‬
‫درﻗﻮرﻳﻪ ﻗﺮارداﺷﺖ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ زﻳﺮﺧﺎﮎ ﻗﺒﻠﯽ ﻧﻬﺎل درﻗﻮرﻳﻪ‪ ،‬ازروﯼ رﻧﮓ روﺷﻦ ﭘﻮﺳﺖ ان‬
‫ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻋﻤﻖ ﭼﻘﻮرﮎ ﺑﻌﺪ از اﻓﺰودن ﮐﻮد و اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺧﺎﮎ ﺑﺎﻻﯼ ان‬
‫هﻨﻮز هﻢ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮏ ﻣﻘﺪارﺧﺎﮎ ﻧﺮم دﻳﮕﺮ از روﯼ زﻣﻴﻦ ﮔﺮد و ﻧﻮاح ﭼﻘﻮرﮎ ﺗﺎ‬
‫وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﭼﻘﻮرﮎ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻋﻤﻖ ﺁن ﺑﻪ درﺟﻪ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ازدﺳﺘﻴﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ واﻧﺪاﺧﺘﻦ ﭼﻨﺪ ﺑﻴﻞ ﺧﺎﮎ ﺑﺎﻻﯼ رﻳﺸﻪ ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ ﻧﻬﺎل ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﺪ ﺟﺪﮐﻪ ﻋﻤﻮدﯼ ﻣﺤﮑﻢ و‬
‫‪80‬‬ ‫ﻣﺘﻮاﺗﺮدادﻩ ﺷﻮد ﺗﺎ ﻳﮏ ﻣﻘﺪار ﺧﺎﮎ ﻧﺮم در ﺑﻴﻦ رﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﺁن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﮔﺮدد‪ .‬وﻗﺘﻴﮑﻪ‬
‫ﻓﻴﺼﺪ ﭼﻘﻮرﮎ ازﺧﺎﮎ ﭘﺮﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎﯼ ﺑﺎﻻﯼ ﺧﺎﮎ ﭼﻘﻮرﮎ ﻓﺸﺎر وارد ﺷﻮد ﺗﺎ ﺧﺎﻟﻴﮕﺎﻩ‬
‫هﺎﯼ ﮐﻼن هﻮاﺋﯽ ﺁن از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود و ﺧﺎﮎ ﺑﺎ رﻳﺸﻪ هﺎ‪ ،‬ﺧﻮب ﺗﻤﺎس ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬درﺧﺎﮎ هﺎﯼ‬
‫رﻳﮕﯽ و ﻳﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺸﮏ ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﻧﻬﺎل در ﺑﺎغ ﻋﻤﻴﻘﺘﺮازﻗﻮرﻳﻪ ﻏﺮس ﺷﻮد ﺗﺎ‬
‫رﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﺁن ﺑﻪ اﺛﺮ ﻓﺮاراﻧﺪﮎ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎﮎ ﺧﺸﮏ ﻧﮕﺮدد‪.‬‬
‫هﻤﭽﻨﺎن ﻧﻬﺎﻟﻴﮑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺧﻮب رﻳﺸﻪ ﻧﺪارد و در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎد ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻗﻮﯼ ﻳﺎ ﻓﺸﺎر وزن ﻣﻴﻮﻩ ﻗﺎﻳﻢ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻋﻤﻴﻖ ﮔﻮر ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺸﺮﻃﻴﮑﻪ ﻗﺴﻤﺖ‬ ‫‪40‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪30‬‬ ‫اﺳﺘﺎد ﺷﺪﻩ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ‬
‫ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻪ ﺁن زﻳﺮ ﺧﺎﮎ ﻧﺸﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻗﺴﻤﺖ ﻣﺬﮐﻮر زﻳﺮ ﺧﺎﮎ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺛﺮان اوﻻ‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻪ ان زود‬
‫ﺑﻪ ﻣﺮض ﻓﻮت رات ﻣﺒﺘﻼ ﻣﻴﺸﻮد و ﺛﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﮔﻮرﺷﺪﻩ ﺑﺎﻻﺗﻨﻪ ﺑﻪ ﻣﺮور زﻣﺎن‪ ،‬ﺧﻮد رﻳﺸﻪ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬رﻳﺸﻪ دار ﺷﺪن ان ﺳﺒﺐ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻪ ﻧﻬﺎل ‪ ،‬هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﺧﺎﺻﻴﺘﯽ را ﮐﻪ در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ زﻳﺮ ﺗﻨﻪ ﮐﺴﺐ ﮐﺮدﻩ اﺳﺖ ازدﺳﺖ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻪ ﺳﻴﺒﻴﮑﻪ ﻗﺪش در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎ زﻳﺮﺗﻨﻪ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻗﺪ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ ‪ ،‬درﺻﻮرت رﻳﺸﻪ دار ﺷﺪن ‪ ،‬ﮐﻮﺗﺎهﯽ‬
‫ﻗﺪش را از دﺳﺖ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬روﯼ دﻻﻳﻞ ﻓﻮق ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻌﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در هﻨﮕﺎم ﺷﺎﻧﺪن ﻧﻬﺎل ﮔﺮﻩ ﭘﻴﻮﻧﺪ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﺷﮑﻠﻬﺎﯼ)‪12‬و‪ .(13‬اﮔﺮ‬ ‫‪15‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺁن ازﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻻاﻗﻞ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺑﺎد ﺧﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬در هﻨﮕﺎم ﺷﺎﻧﺪن ﻧﻬﺎل ‪ ،‬ﺳﺎﻗﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻤﯽ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ اﻣﺪ ﺑﺎد ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪57‬‬
‫هﻤﭽﻨﺎن اﮐﺜﺮﻳﺖ رﻳﺸﻪ هﺎ و ﻧﻴﺰ ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽ ﺣﺼﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎد ﻗﺮاردادﻩ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﮑﻞ‬
‫)‪ .(13‬اﻳﻦ اﻣﺮ از ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﭘﻴﻮﻧﺪ و ﭼﭙﻪ ﺷﺪن درﺧﺖ ﺑﻪ اﺛﺮ ﻓﺸﺎر وزش ﺑﺎد ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ و اﮔﺮ ﺧﻄﺮ ﺑﺎد زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﮏ ﭘﺎﻳﻪ ﭼﻮﺑﯽ ﺑﺎﻳﺪ در ﭘﻬﻠﻮﯼ ﻧﻬﺎل ﻓﺮوﺑﺮدﻩ ﺷﻮد و ﻧﻬﺎل‬
‫درﺁن ﺑﺴﺘﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻌﺪ ازﻏﺮس ﮐﺮدن‪ ،‬ﻧﻬﺎل ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻮرا ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﮔﺮدد‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ ﺑﻌﺪ از اﻧﺠﺎم‬
‫اﻣﻮرﻏﺮس ﮐﺪام ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ ﺑﻪ وﻗﻮع ﭘﻴﻮﺳﺖ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﻢ ﺁن اﮐﺘﻔﺎ ﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﻧﻬﺎل ﺑﺎﻳﺪ ﺣﺘﻤﺎ ﺁﺑﻴﺎرﯼ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬وﻗﺘﻴﮑﻪ زﻣﻴﻦ ﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺿﺮورﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﻧﻬﺎﻟﺸﺎﻧﯽ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬اﮔﺮ ﺟﻮﻳﻪ هﺎﯼ اﺑﻴﺎرﯼ‬
‫ﺑﺎغ هﻨﻮزﻧﺎﺗﮑﻤﻴﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان اﺑﻴﺎرﯼ را ﺗﻮﺳﻂ ﺳﻄﻞ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻧﻪ ﺋﯽ اﻧﺠﺎم‬
‫ﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﺎﮎ دورادور ﻧﻬﺎل ﺑﺎ اب ﺧﻮب ﺗﺮ ﺷﻮد‪ .‬اﺟﺮاﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ دو ﺳﻄﻞ ﺁب‬
‫ﺿﺮورت دارد‪ .‬ﺑﻤﻨﻈﻮراﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺑﻬﺘﺮازاب ﻣﺬﮐﻮر ‪ ،‬در اﻃﺮاف ﻧﻬﺎل ﻳﮏ ﺣﻮﺿﭽﻪ داﻳﺮوﯼ‬
‫ﻃﻮرﯼ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ اب داﺧﻞ ﺣﻮﺿﭽﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﻗﻪ ﻧﻬﺎل ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﻤﺎس ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﺗﻤﺎس ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ‪ ،‬ﺧﺎﮎ اﻃﺮاف ﺳﺎﻗﻪ ﻧﻬﺎل‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ در ﺧﺴﺘﻪ ﺳﻨﮕﻴﻬﺎ‪ ،‬از ﺳﻄﺢ اب‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺑﻼ‬ ‫‪70‬‬ ‫ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬درﺧﺘﻢ ﮐﺎرﻏﺮس‪ ،‬ﻧﻬﺎل ﺑﻪ ارﺗﻔﺎع‬
‫درﻧﮓ ﻗﻄﻊ ﻣﯽ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﮑﻞ) ‪.(28‬‬

‫‪planting of missing pits -‬‬ ‫ﻧﺎﻏﻪ ﮔﻴﺮﯼ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﺎغ‬

‫ﺗﻤﺎم ﻧﻬﺎﻟﻬﺂﺋﻴﮑﻪ در ﻳﮏ ﺑﺎغ ﻏﺮس ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﺪﻩ اﯼ ازاﻧﻬﺎ ﻧﭽﺴﭙﻨﺪ و ﻧﺎﻏﻪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺎهﺎﯼ ﻧﺎﻏﻪ ﺷﺪﻩ اﻳﺠﺎب ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ در ﺳﺎل ﺑﻌﺪﻧﺎﻏﻪ ﮔﻴﺮﯼ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎﻟﻴﮑﻪ در ﻧﺎﻏﻪ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﮑﺎر‬
‫ﺑﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ هﻤﺠﻨﺲ و هﻤﻨﻮع ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺑﺎغ ﺑﻮدﻩ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻧﺒﺎت و اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ‬
‫ﻗﻄﺎر اﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰدرﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﺑﺎ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬اﮔﺮ ﻧﺎ ﻏﻪ ﮔﻴﺮﯼ در ﺳﺎل دوم اﺣﺪاث ﺑﺎغ‬
‫ﻋﻤﻠﯽ ﺷﻮد ﺑﻬﺘﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ و اﮔﺮدرﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪ ﺑﺘﺎﺧﻴﺮﺑﻴﺎﻓﺘﺪ‪ ،‬درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﺧﻮرد و ﮐﻼن ﺑﺎر اﻣﺪﻩ‬
‫ﻧﺎﻳﮑﺴﺎﻧﯽ ﺑﻤﻴﺎن ﻣﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﻧﻬﺎل درﺳﺎل اول ‪ ،‬در ﺻﻮرت ﻋﺪم ﮐﺪام ﻧﻘﺺ در ﺧﻮد‬
‫ﻧﻬﺎل‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪﻧﺎﺷﯽ از ﺧﺮاﺑﯽ ﺟﺎﯼ ﻧﻬﺎل ﻳﺎ ﺧﺮاﺑﯽ ﺣﻔﻆ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ وﻳﺎ ﺧﺮاﺑﯽ هﺮدو ﺗﻮام ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫هﺮﮔﺎﻩ ﺣﻔﻆ و ﻣﺮاﻗﺒﺖ ان ﺧﻮب اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ ﺳﺒﺐ ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﺁن ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻧﺎﺷﯽ‬
‫ازﺧﺮاﺑﯽ ﺟﺎﯼ ﻧﻬﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دراﻳﻨﺼﻮرت ﺟﺎﯼ ﻧﻬﺎل را ﺑﺎﻳﺪ وﺳﻴﻌﺘﺮ و ﻋﻤﻴﻘﺘﺮ ازﺳﺎل ﻗﺒﻞ ﺣﻔﺮ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ و ﭼﻘﻮرﮎ ﺁﻧﺮا ﺑﺎ ﺧﺎﮎ ﺧﻮب و ﺗﺎزﻩ ﮐﺪام ﺟﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﭘﺮﮐﺮد و ﻧﻬﺎل را ﻃﺒﻖ‬
‫دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ ﻏﺮس ﻧﻬﺎل ﻏﺮس ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ ازﻏﺮس‪ ،‬ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﺪ ﻧﻬﺎل را ﮐﻮﺗﺎﻩ و ﺑﺴﺘﺮ ﺁﻧﺮا‬
‫ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﮐﺮد‪ .‬اﮔﺮﻧﻬﺎل هﺎﯼ ﻏﺮس ﺷﺪﻩ ﺳﺎل ﺑﻌﺪﯼ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﭘﺮورش ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ازﺳﭙﺮﯼ ﺷﺪن‬
‫ﭼﻨﺪ ﺳﺎل‪ ،‬ﮐﺪام ﻓﺮق ﻇﺎهﺮﯼ درﺑﻴﻦ درﺧﺘﺎن هﺮدوﺳﺎل درﻣﻴﺎن ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد‪.‬‬

‫‪58‬‬
 ‫‪Selection and provision of sapling‬‬ ‫ﻧﻬﺎل ‪-‬‬ ‫‪ .4‬اﻧﺘﺨﺎب ﻗﺴﻢ و ﺗﻬﻴﻪ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻗﺴﻢ ﻣﻴﻮﻩ ﺑﺎغ ﻳﮑﯽ از ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﻬﻢ اﺣﺪاث ﺑﺎغ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ازاﻳﻨﮑﻪ ﻣﻴﻮﻩ اﻳﻨﺪﻩ ﺑﺎغ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺲ وﻇﻴﻔﻪ ﺑﺎﻏﺪاراﺳﺖ ﮐﻪ درهﻤﺎن اﺑﺘﺪاﯼ ﭘﻼن اﺣﺪاث ﺑﺎغ ﺑﺎ دﻗﺖ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﮕﻴﺮد‬
‫ﮐﻪ ﭼﻪ ﻗﺴﻢ ﻣﻴﻮﻩ را ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺎغ ﻧﻤﺎﻳﺪ وﭼﻪ ﻗﺴﻢ را ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮﺗﻌﺪاد ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﻣﻮرد ﺿﺮورت زﻳﺎد‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮد ﺑﺎﻏﺪار اﻧﻬﺎراﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻴﻞ ﺧﻮد روﻳﺎﻧﺪﻩ ﺿﺮورت ﺧﻮدرا ﺧﻮد ﻣﺮﻓﻮع‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﻳﺎ ﺑﺎﻏﺪارازﻋﻬﺪﻩ ﭘﺮورش اﻧﻬﺎ ﺑﺮاﻣﺪﻩ ﻧﺘﻮاﻧﺪ‪ ،‬اﻧﮕﺎﻩ او‬
‫ﻣﺠﺒﻮر اﺳﺖ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎرا ﺧﺮﻳﺪارﯼ ﮐﻨﺪ‪ .‬درﺧﺮﻳﺪارﯼ ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻏﺪار ﻗﻮرﻳﻪ ﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻣﻨﻄﻘﻪ را از ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﮐﺮدﻩ راﺟﻊ ﺑﻪ ﮐﻴﻔﻴﺖ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻴﺖ و ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﮐﺴﺐ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺣﺎﺻﻠﻪ ‪ ،‬او ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮑﻤﻘﺪار ﭘﻮل را ﮐﻨﺎر ﺑﮕﺬارد ﺗﺎ در ﻣﻮﻗﻊ ﺧﺮﻳﺪارﯼ‬
‫ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ ﺑﻤﺸﮑﻞ ﻋﺪم ﭘﻮل ﻣﻮاﺟﻪ ﻧﮕﺮدد‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﻗﺖ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻗﻮرﻳﻪ اواﺧﺮ ﻣﺎﻩ ﺳﻨﺒﻠﻪ و اواﻳﻞ ﻣﺎﻩ‬
‫ﻣﻴﺰان ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬ﮔﺮﭼﻪ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ درﻳﻦ وﻗﺖ ﺧﻮب ﺳﺒﺰ ﺑﻮدﻩ و درﺣﺎل ﻧﻤﻮ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ ‪ ،‬وﻟﯽ اﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﺎﻟﻎ ﺑﻮدﻩ وﺑﮑﻤﺎل رﺷﺪ ﺧﻮد رﺳﻴﺪﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺑﺎﺛﺮ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻌﻠﻮم ﺷﻮد ﮐﻪ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﭼﻨﺪ ﻗﻮرﻳﻪ‬
‫ﻣﺤﺪود ﺑﻬﺘﺮاز ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﺳﺎﺋﺮ ﻗﻮرﻳﻪ ﺟﺎت اﺳﺖ‪ ،‬ﺧﺮﻳﺪارﯼ ﺑﺎﻳﺪ از ﻗﻮرﻳﻪ ﻳﯽ ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻩ ﺷﻮد‬
‫ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ان در ﻋﺮﺿﻪ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﻣﻄﻤﺌﻴﻦ داراﯼ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺧﻮب اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺷﺪﻩ‬
‫ازﻗﻮرﻳﻪ ﺟﺎت ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺷﺪﻩ ﺑﺪﺳﺖ اﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ از ﻣﻨﺎﺑﻊ دﻳﮕﺮ ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻤﻴﮑﻪ در اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع ﻣﻴﻮﻩ ﻳﮏ ﺑﺎغ ﻧﻘﺶ دارﻧﺪ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪:‬‬

‫‪Selection of scion varieties -‬‬ ‫‪ .1‬اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع ﺑﺎﻻﺗﻨﻪ‬

‫اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻪ – ‪ scion‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع ﻣﻴﻮﻩ ﺑﺎغ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ هﻤﻴﻦ ﺑﺎﻻﺗﻨﻪ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁورد و ﺣﺎﺻﻼت ﺑﺎغ را ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻪ ﺑﺎ در‬
‫ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻧﻮع ﺑﺎغ ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﺑﺎزار‪ ،‬ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻌﻀﯽ اﻣﺮاض و‬
‫ﺁﻓﺎت و ﺿﺮورت ﮔﺮدﻩ دهﯽ وﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﻌﻀﯽ اﻗﺴﺎم ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻧﺎم ﻳﮑﺘﻌﺪاد ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﺮوﺟﻪ ﻣﺨﺘﻠﻔﻴﮑﻪ ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻪ درﺧﺘﺎن اﮐﺜﺮ ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﮐﺸﻮررا ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‬
‫در ﺟﺪول )‪ (5‬اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎغ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ دارد‪ .‬هﺮﮐﺪام ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺧﻮاص و ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺧﻮد از ﻧﻮع دﻳﮕﺮ ﻓﺮق ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫اﻧﻮاع ﺑﺎﻏﻬﺎ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪:‬‬

‫‪59‬‬
 ‫‪Commercial garden‬‬ ‫اﻟﻒ‪ .‬ﺑﺎغ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ‪-‬‬
‫ﻳﮏ ﺑﺎغ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت زﻳﺎدﻩ ﺗﺮ از ﻣﻘﺪار ﻣﻮرد ﺿﺮورت ﺑﺎزار ﻣﺤﻠﯽ را ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﻣﺘﺬﮐﺮﻩ در ﮔﺮد و ﻧﻮاح ﻣﺎرﮐﻴﺖ در ﻣﻨﺎﻃﻘﻴﮑﻪ ﺧﺎﮎ ﺧﻮب ‪ ،‬اﻗﻠﻴﻢ ﻣﺴﺎﻋﺪ و ﺁب‬
‫واﻓﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ اﺣﺪاث ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻌﻤﻮﻻ داراﯼ ﺗﺴﻬﻴﻼت ﺧﻮب اﻧﺘﻘﺎﻻﺗﯽ ﺗﺎ‬
‫ﻣﺮاﮐﺰ ﺷﻬﺮﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺼﺎرﻓﺎت ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ ﺣﺎﺻﻼت اﻳﻦ ﻧﻮع ﺑﺎغ ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ ﺳﺎﺋﺮ ﺑﺎﻏﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻧﺎزل ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﺻﺮف ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﺧﻮب ﭘﺮ ﺣﺎﺻﻞ و ﺑﺎ ﮐﻴﻔﻴﺖ را در ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫وﺳﻴﻊ ﮐﺸﺖ و ﺑﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ هﺎﯼ ﺑﺎزار هﺎﯼ ﺑﺰرگ داﺧﻠﯽ و ﺧﺎرﺟﯽ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﻴﮕﻮﻳﺪ‪.‬‬

‫ب‪ .‬ﺑﺎغ ﻣﺎرﮐﻴﺖ هﺎﯼ ﻣﺤﻠﯽ‪: Local market garden -‬‬

‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﺑﺎﻏﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺿﺮورﻳﺎت ﻣﺎرﮐﻴﺘﻬﺎﯼ ﻣﺤﻠﯽ را ﻓﺮاهﻢ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﻣﺬﮐﻮر داراﯼ‬
‫ﺳﺎﺣﺎت ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮدﻩ و اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت را ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬ﺣﺎﺻﻼت ﭼﻨﻴﻦ ﺑﺎﻏﻬﺎ در‬
‫زﻣﺎﻧﻬﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ و ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮﻋﺮﺿﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﮐﺸﻮر‪)،‬ﻣﻮﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺟﺪول )‪.(5‬اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﺮوﺟﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫ﻧﺎﮎ‬ ‫ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‬ ‫ﺁﻟﻮ‬ ‫ﺳﻴﺐ‬ ‫زردﺁﻟﻮ‬ ‫ﺑﺎدام‬
‫ﺑﻠﺨﯽ‬ ‫ﺟﻮزاﺋﯽ‬ ‫ﺁﻟﻮﯼ ﻓﺎرﻣﻮﺳﺎ‬ ‫رﻳﺪ دﻟﻴﺸﻴﺰ‬ ‫اﻣﻴﺮﯼ‬ ‫ﺳﺘﺎرﺑﺎﺋﯽ‬

‫ﻳﺦ ﻧﺎﮎ‬ ‫ﺳﺮﻃﺎﻧﯽ‬ ‫اﻟﻮﯼ زرد هﻨﺪﯼ‬ ‫ﮔﻮﻟﺪن دﻟﻴﺸﻴﺰ‬ ‫ﺷﮑﺮﭘﺎرﻩ‬ ‫ﮐﻔﻤﺎل‬

‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺻﺎدﻗﯽ‬ ‫اﺳﺪﯼ‬ ‫ﮐﻼﻳﻤﮑﺲ‬ ‫دﺑﻞ رﻳﺪ دﻟﻴﺸﻴﺰ‬ ‫ﺗﺮﮐﯽ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺣﺪﯼ‬

‫ﺛﻤﺮﻗﻨﺪﯼ‬ ‫ﺳﻨﺒﻠﻪ ﺋﯽ‬ ‫ﺁﻟﻮﯼ ﺗﺎﺟﮑﯽ‬ ‫رﺧﺶ )ﻣﺤﻠﯽ(‬ ‫ﭼﺎرﻣﻐﺰﯼ‬ ‫ﺧﻴﺮاﻟﺪﻳﻨﯽ‬

‫ﺑﻴﺮﯼ ﺑﺎﺳﮏ‬ ‫ﺑﺸﻘﺎﺑﯽ‬ ‫ﺳﺎﻧﺘﺎروزا‬ ‫ﺷﻘﺸﻘﻪ )ﻣﺤﻠﯽ(‬ ‫ﻗﻴﺴﯽ‬ ‫ﻗﻤﺒﺮﯼ‬

‫ﻧﺠﻮ‬ ‫اﻟﺒﺮﺗﺎ‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻳﻠﻮ دﻟﻴﺸﻴﺰ‬ ‫ﺳﻔﻴﺪﮎ‬ ‫ﻗﺎرﯼ ﺑﺎﺋﯽ‬

‫ﺳﺮخ ﻓﺮاﻧﺴﻮﯼ‬ ‫هﻠﺒﺮﺗﺎ‬ ‫‪-‬‬ ‫ﺟﻨﺘﺎن‬ ‫ﺟﻮرس‬ ‫ﺷﮑﻮرﺑﺎﺋﯽ‬

‫‪-‬‬ ‫ﻧﮑﺘﺎرﻳﻦ‬ ‫‪-‬‬ ‫ﺳﺘﺎرﮐﻴﻨﮓ‬ ‫ﺳﺮدارﻧﺒﯽ ﺟﺎﻧﯽ‬ ‫ﮐﺎرﻣﻴﻞ)اﻣﺮﻳﮑﺎﺋﯽ(‬

‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻣﻴﺮزاﻳﯽ‬ ‫ﻧﻨﭙﻴﺮﻳﻞ)اﻣﺮﻳﮑﺎﺋﯽ(‬

‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻣﻴﺸﻦ)اﻣﺮﻳﮑﺎﺋﯽ(‬

‫ﻧﻮت‪ :‬درﺧﺘﺎن ‪ 7‬ﻧﻮع اول اﻟﺬﮐﺮ ﺑﺎدام و زردﺁﻟﻮ در ﺳﺎل ‪ 2007 ) 1386‬م ( در ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﺑﺎدام ﺑﺎﻏﺪاران وﻻﻳﺎت ﮐﻨﺪز‪،‬‬
‫ﺳﻤﻨﮕﺎن و در ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ زردﺁﻟﻮﯼ ﺑﺎﻏﺪاران وﻻﻳﺎت وردﮎ و ﭘﺮوان ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺘﺨﺼﻴﺼﻦ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﻌﺎون ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺮاﯼ‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن )‪ (GPAF‬ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﯽ و ﭘﻨﺪﮐﺸﺎن ﻏﺮض ﺗﮑﺜﻴﺮﺑﺎﻻﯼ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ‪ 24‬ﻗﻮرﻳﻪ ﺗﺤﺖ ﺣﻤﺎﻳﻪ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﺮﺳﯽ ﮐﻮر ) ‪MC‬‬

‫‪60‬‬
‫( و ﭼﻨﺪ ﻗﻮرﻳﻪ اﻓﺮاد دﻳﮕﺮ در وﻻﻳﺎت ﮐﻨﺪز ‪ ،‬ﺗﺨﺎر ‪ ،‬ﺑﻐﻼن ﭘﻴﻮﻧﺪ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﺳﺎل‪1387‬ﭘﺮوﺳﻪ ﻣﺬﮐﻮر درﺑﺎﻻﯼ‬
‫‪ 10‬ﻗﻮرﻳﻪ زﻳﺮﭼﺘﺮ ﮐﻤﮑﻬﺎﯼ ﻣﺮﺳﯽ ﮐﻮرو ﭼﻨﺪ ﻗﻮرﻳﻪ اﻧﻔﺮادﯼ ﺗﮑﺮار ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪Home garden‬‬ ‫پ‪ .‬ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﺧﺎﻧﮕﯽ ‪-‬‬

‫ﺑﻌﻀﯽ دهﺎﻗﻴﻦ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ‪ ،‬ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت و ﻧﺒﺎﺗﺎت زﻳﻨﺘﯽ ﻣﻮرد ﺿﺮورت ﺧﻮد را در ﺑﺎغ ﺧﻮد‬
‫‪Kitchen Garden‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺳﺎﺣﻪ اﻳﻦ ﺑﺎغ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻧﺮا" زراﻋﺖ ﺧﺎﻧﮕﯽ ‪-‬‬
‫" ﻣﻴﮕﻮﻳﻨﺪ‪ .‬زراﻋﺖ ﺧﺎﻧﮕﯽ ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﺎﻧﯽ را درﺑﺮﻣﻴﮕﻴﺮد ﮐﻪ ﻏﺮض ﺗﺎﻣﻴﻦ اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت روزﻣﺮﻩ ﺧﻮد‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ دارﻧﺪ‪.‬‬

‫‪Pollination‬‬ ‫‪ – 2‬ﮔﺮدﻩ اﻓﺸﺎﻧﯽ ‪-‬‬

‫ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت از ﻧﮕﺎﻩ ﻋﺎﻣﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮدﻩ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫دﺳﺘﻪ اول‪ :‬ﺷﺎﻣﻞ ﺧﺮﻣﺎ و اﻧﺠﻴﺮهﺎﯼ ﺧﺴﺘﻪ داراﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ اﻧﻬﺎ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻄﻮر ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻣﻘﺪار‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻤﯽ ﻣﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻏﺮض ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺎﺻﻞ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﺮدﻩ اﻓﺸﺎﻧﯽ اﻧﻬﺎ ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ اﻧﺴﺎن‬
‫ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪ دوم‪ :‬درﺑﺮ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﭼﻬﺎر ﻣﻐﺰ‪ ،‬ﭘﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻮت و اﻧﺎر ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺮدﻩ اﻓﺸﺎﻧﯽ اﻧﻬﺎﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎد‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ازﻳﻨﺮو‪ ،‬درهﻨﮕﺎم ﻏﺮس‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻃﻮل ﻗﻄﺎراﻳﻦ ﻧﻮع درﺧﺘﺎن ﺑﺎﻟﻤﻘﺎﺑﻞ ﺳﻤﺖ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎد ﻗﺮار دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪ ﺳﻮم‪ :‬ﻋﺒﺎرت ازﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻴﺐ ﺑﺎب و ﺧﺴﺘﻪ ﺳﻨﮕﻴﻬﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺮدﻩ اﻓﺸﺎﻧﻴﺸﺎن‬
‫ﺑﻌﻠﺖ ﭼﺴﭙﮏ ﺑﻮدن ﮔﺮدﻩ اﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺒﻮرﻋﺴﻞ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫در دﻧﻴﺎﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎﺗﯽ ﻳﺎﻓﺖ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﮐﻪ درﺧﺘﺎن ﺷﺎن ﺑﺎ وﺻﻔﻴﮑﻪ ﺧﻮب ﮔﻞ‬

‫ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ وﮔﻠﻬﺎﻳﺸﺎن ﺁﻟﻪ ﺗﺬﮐﻴﺮ و ﺗﺎﻧﻴﺚ هﻢ دارﻧﺪ‪،‬‬

‫وﻗﺘﻴﮑﻪ درﻳﮏ ﺑﺎغ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ اﻳﻦ ﻗﺴﻢ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ‪،‬‬
‫ﺻﺮف ازﻳﮏ ﻧﻮع ﺑﺼﻮرت ﺧﺎﻟﺺ ﻏﺮس ﺷﻮد‪،‬‬
‫درﺧﺘﻬﺎﯼ ان ﭼﻨﺪان ﻣﻴﻮﻩ ﺑﻮﺟﻮد ﻧﻤﻴﺂورد‪ .‬دﻟﻴﻞ ﺁن‬
‫ﺷﮑﻞ ) ‪ .(14‬روﺷﻬﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻏﺮس ﮔﺮدﻩ دﻩ و ﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮ‬ ‫اﻳﻦ ﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮدﻩ ﮔﻞ ان ﻗﺎدر ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﻠﻬﺎﯼ‬

‫‪61‬‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﻧﻮع ﺧﻮد را اﻟﻘﺎح ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﻴﻮﻩ ﺑﻮﺟﻮد ﺑﻴﺎورد‪ .‬ازﻳﻦ ﺳﺒﺐ اﻳﻦ ﻗﺴﻢ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺑﻨﺎم‬
‫ﻣﺴﻤﯽ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬درﺧﺘﺎن ﺧﻮد‪ -‬ﺑﯽ‪ -‬ﺑﺮ در اﻟﻘﺎح‬ ‫‪self -unfruitful‬‬ ‫درﺧﺘﺎن )ﺧﻮد‪ -‬ﺑﯽ ﺑﺮ( ‪-‬‬
‫ﺷﺪن ﮔﻠﻬﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﻪ ﮔﺮدﻩ ﮔﻞ ﻧﻮع دﻳﮕﺮهﻤﺎن‬
‫ﻣﻴﻮﻩ ﮐﻪ هﻤﺰﻣﺎن ﮔﻞ ﮐﻨﺪ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ اﻟﻘﺎح ﮐﺮدن‬
‫ﮔﻞ هﺎﯼ ﻧﻮع ﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮ را ﻧﻴﺰ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫اﺣﺘﻴﺎج دارد‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﻧﺒﺎت ﺳﻴﺐ در ﻧﻈﺮ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ در ﻳﮏ ﺑﺎغ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺺ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ‬
‫ﺳﻴﺐ ﻧﻮع " رﻳﺪ دﻟﺸﻴﺰ" ﻏﺮس ﺷﻮد‪ ،‬وﻗﺘﻴﮑﻪ‬
‫اﻧﻬﺎ ﺑﺰرگ ﺷﺪﻧﺪ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺪرﺳﺘﯽ ﻣﻴﻮﻩ ﺑﻮﺟﻮد‬
‫ﮔﺮدﻩدﻩدﻩ‬
‫ﮔﺮدﻩ‬ ‫ﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮ‬ ‫ﺁورﻧﺪ ‪ ،‬زﻳﺮا ﻧﻮع ﻣﺬﮐﻮر ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﮔﻞ ﺧﻮد را‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ .(15‬روش ﻏﺮس ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﻧﻮع‬ ‫ﺑﻴﻦ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺧﻮد اﻟﻘﺎح ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬وﻟﯽ وﻗﺘﻴﮑﻪ در‬
‫ﮔﺮدﻩ دﻩ‪.(4)،‬‬
‫ﻗﻄﺎر درﺧﺘﺎن ﺁن ‪ ،‬ﻳﮏ ﻳﺎ دو ﻗﻄﺎر ﺳﻴﺐ ﻧﻮع‬
‫" ﮔﻮﻟﺪن دﻟﻴﺸﻴﺰ" ﮔﻨﺠﺎﻧﻴﺪﻩ ﺷﻮد‪ ،‬درﺧﺘﺎن ﺳﻴﺐ‬
‫ﻧﻮع رﻳﺪ دﻟﻴﺸﻴﺰ ﻗﺎدر ﻣﻴﮕﺮدد ﮐﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﺑﻮﺟﻮد‬
‫ﺑﻴﺎورد‪ .‬دﻟﻴﻠﺶ اﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻴﺐ ﻧﻮع ﮔﻮﻟﺪن‬
‫دﻟﻴﺸﻴﺰ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻧﻮع رﻳﺪ دﻟﻴﺸﻴﺰ را ﺑﺨﻮﺑﯽ اﻟﻘﺎح‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬درﻳﻨﺠﺎ ﻻزم ﺑﻴﺎداورﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫درﺧﺖ ﺳﻴﺐ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ داراﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﻳﮏ‬
‫ﺧﺎﺻﻴﺖ اﺳﺖ ﺑﻠﮑﻪ درﺧﺘﺎن ﺑﺎدام وﮔﻴﻼس‬
‫)ﻣﻮﻟﻒ(‬ ‫ﺷﮑﻞ) ‪ .( 16‬ﺑﺎدام ﻧﻮع اﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ‬ ‫ﻧﻴﺰهﻤﻴﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ را دارا ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻟﻬﺬا‬
‫وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﺬﮐﻮر اﺣﺪاث‬
‫ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ دو ﻧﻮع ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﻬﺎ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﻮدﻩ وﺑﺮﺣﺴﺐ اﻗﺘﻀﺎﯼ اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﺸﻮد ﺑﺎﻳﺪ از‬ ‫‪pollenizer‬‬ ‫ﺷﺎن‪ ،‬ﻧﻬﺎﻟﺸﺎﻧﯽ ﺷﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻮﻋﻴﮑﻪ ﺑﺤﻴﺚ ﻧﻮع ﮔﺮدﻩ دﻩ –‬
‫ﻃﺮﻳﻖ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﺑﻪ اﺛﺒﺎت رﺳﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻮع ﻣﺬﮐﻮر ﻳﮏ ﭘﻮﻟﻨﺎ ﻳﺰرﺧﻮب ﺑﻮدﻩ و ﻗﺎدر ﺑﻪ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ درﺑﻌﻀﯽ ﻣﻮارد ﻳﮑﻨﻮع ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻧﻮع‬ ‫‪Receipant‬‬ ‫ﺑﺎرورﮐﺮدن ﻧﻮع ﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮ‪-‬‬
‫‪Cross incompitable‬‬ ‫دﻳﮕﺮﯼ را ﺑﺎرور ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﺖ را ﺑﻨﺎم ﮐﺮاس اﻳﻨﮑﻤﭙﺘﻴﺒﻞ ‪-‬‬
‫ﻳﺎدﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﮐﺮاس اﻳﻨﮑﻤﭙﺘﻴﺒﻠﺘﯽ در ﻧﺒﺎت ﺑﺎدام وﺟﻮد دارد‪ .‬دراﻧﻮاع ﺑﺎدام اﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ‪ ،‬ﺑﺎدام ﻧﻮع‬
‫ﻳﮏ ﭘﻮﻟﻨﺎﻳﺰر )ﮔﺮدﻩ دﻩ( ﺧﻮب‬ ‫– ‪Nonpariel‬‬ ‫ﺑﺮاﯼ ﺑﺎدام ﻧﻮع ﻧﻨﭙﺮﻳﻞ‬ ‫‪Carmel‬‬ ‫ﮐﺎرﻣﻴﻞ ‪-‬‬

‫‪62‬‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ ﺑﺎﻏﺪاران ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ .(8) ،‬هﺮدو ﻧﻮع ﺑﺎدام ﻣﺬﮐﻮر ﻗﺒﻞ ازﺳﺎﻟﻬﺎﯼ‬
‫دراﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن وارد وﺑﻌﺪ ازﻣﻄﺎﻟﻌﻪ درﺳﺘﻴﺸﻦ هﺎﯼ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﯽ درﺑﻌﻀﯽ ﻧﻘﺎط ﮐﺸﻮر ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫‪1350‬‬

‫ﮐﻨﺪز وﺗﺎﻟﻘﺎن ﺗﺮوﻳﺞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﻧﻮﻋﻴﮑﻪ ﺑﺤﻴﺚ ﭘﻮﻟﻨﺎﻳﺰر اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﺸﻮد اﮔﺮ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﻴﺘﺮ ﺑﺸﮕﻮﻓﺪ وﭼﻨﺪﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺨﺘﻠﻒ را اﻟﻘﺎح ﮐﺮدﻩ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﻳﮏ ﭘﻮﻟﻨﺎﻳﺰرﺧﻮب داﻧﺴﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫درﮔﺮدﻩ اﻓﺸﺎﻧﯽ ﻏﻴﺮﺧﻮدﯼ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ ﺑﺎدام ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤﺎم اﻧﻮاع ان )ﺧﻮد‪ -‬ﺑﯽ‬
‫ﺑﺮ( اﺳﺖ ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻮدن درﺧﺘﺎن ﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮ و ﮔﺮدﻩ دﻩ ان ﺑﺎ هﻤﺪﻳﮕﺮﻧﻴﺰﻳﮏ اﻣﺮﻣﻔﻴﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫زﻳﺮاهﺮ ﻗﺪرﻳﮑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﻋﻤﻞ ﮔﺮدﻩ اﻓﺸﺎﻧﯽ درﮔﻠﻬﺎﯼ ﺁﻧﻬﺎ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬درﻏﻴﺮ ﺁن‪ ،‬ﻋﮑﺲ ﻗﻀﻴﻪ ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬هﺮﮔﺎﻩ روﯼ ﮐﺪام ﻣﻠﺤﻮﻇﯽ‬
‫ﺗﺼﻤﻴﻢ ﺑﺮﻳﻦ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻧﻮاع ﮔﺮدﻩ دﻩ وﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮاز هﻢ دورﺗﺮﻏﺮس ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬درﻳﻨﺼﻮرت ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫اﻟﯽ ‪26‬ﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .(16)،‬ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺑﺎرورﯼ درﺧﺘﺎن ﺧﻮد‪ -‬ﺑﯽ‪ -‬ﺑﺮ‪،‬‬ ‫‪24‬‬ ‫ﺑﻴﻦ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ از‬
‫روﺷﻬﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻏﺮس وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﻌﻀﯽ ازاﻧﻬﺎ در ﺷﮑﻞ)‪ (14‬اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫هﻤﺴﻮﻳﻪ ﺑﻮدن ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻣﻴﻮﻩ ﻧﻮع ﮔﺮدﻩ دﻩ و ﻧﻮع ﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮ ﻧﻴﺰ ﺣﺎﻳﺰ اهﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا در‬
‫ﺻﻮرت ﺗﺴﺎوﯼ ﺳﻮﻳﻪ‪ ،‬ﮐﺜﺮت ﺗﻌﺪاد درﺧﺖ ﮔﺮدﻩ دﻩ درﺑﺎغ ﮐﺪام ﮐﺮاهﻴﺘﯽ ﻧﺪارد و اﺳﺘﻔﺎدﻩ ازهﺮ‬
‫ﻧﻮع روش ﻏﺮس ﺟﺎﻳﺰ ﺷﻤﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻣﺎ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﻗﻀﻴﻪ ﺑﺮﻋﮑﺲ اﺳﺖ ‪ ،‬ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻴﻮﻩ ﻧﻮع‬
‫ﮔﺮدﻩ دﻩ ازﻣﻴﻮﻩ ﻧﻮع ﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮ ادﻧﯽ ﺗﺮ اﺳﺖ ‪ ،‬در ﺁﻧﺼﻮرت ﺣﻀﻮرهﺮﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﮐﻤﺘﺮ درﺧﺘﺎن‬
‫ﻧﻮع ﮔﺮدﻩ دﻩ در ﺑﺎغ ﻣﻔﻴﺪ ﺗﺮ ﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﺘﺎﺳﯽ ازﻳﻦ ﻧﻈﺮ ﻣﻴﺘﻮان ﮔﻔﺖ ‪ ،‬روش ﻏﺮﺳﻴﮑﻪ‬
‫در ﺷﮑﻞ )‪ (15‬اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ ازﺳﺎﺋﺮ روﺷﻬﺎﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا در روش ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬اﻟﻘﺎح ﮔﻠﻬﺎﯼ‬
‫‪ 8‬درﺧﺖ ﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮ ﺻﺮف ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ درﺧﺖ ﮔﺮدﻩ دﻩ و ان هﻢ در وﺳﻂ ﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮهﺎ ﺑﺎ ﺣﺪ‬
‫اﻋﻈﻤﯽ ﻧﺰدﻳﮑﯽ ﺑﻪ اﻧﻬﺎ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.(4) ،‬‬

‫ﺑﺎ وﺻﻔﻴﮑﻪ در ﺑﺎدام‪ ،‬ﺑﺮوز ﺧﺎﺻﻴﺖ ﭘﺪرﯼ در ﻣﻴﻮﻩ ﺑﻪ اﺛﺮ ﺗﻠﻘﻴﺢ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪ ،‬اﮔﺮ درﺧﺖ ﮔﺮدﻩ‬
‫دﻩ از ﻧﻮع ﻣﻐﺰ ﺗﻠﺦ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﺣﺎﺻﻠﻪ روﯼ درﺧﺖ ﻣﻐﺰ ﺷﺮﻳﻦ‪ ،‬ﺗﻠﺦ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﻟﻬﺬا در‬
‫ﺑﺎدام اﻧﺘﺨﺎب درﺧﺖ ﮔﺮدﻩ دﻩ ﻳﮏ اﻣﺮ ﻣﻬﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.(4)،‬‬
‫در درﺧﺘﺎن ﺧﻮد‪ -‬ﺑﯽ ﺑﺮ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﮔﺮدﻩ از ﻳﮏ ﻧﻮع ﺑﻪ ﻧﻮع دﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺣﺎﺋﺰ اهﻤﻴﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اهﻤﻴﺖ ان در ﺧﺼﻮص درﺧﺘﺎن ﺑﺎدام ‪ ،‬ﺳﻴﺐ و ﮔﻴﻼس زﻳﺎدﺗﺮ ﻣﺤﺴﻮس اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا ﮔﺮدﻩ‬
‫اﻓﺸﺎﻧﯽ اﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﭼﺴﭙﻨﺪﻩ ﺑﻮدن ﮔﺮدﻩ ﺷﺎن ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎد ﺻﻮرت ﻧﻤﻴﮕﻴﺮد ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺸﺮات‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪ .‬ﭼﻮن درﺧﺖ ﺑﺎدام ﻳﮏ درﺧﺖ زود ﮔﻞ ﺑﻮدﻩ ودر ﺑﻬﺎر ﻣﻌﻤﻮﻻ زودﺗﺮازﺷﺮوع‬
‫ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﯼ ﻋﺎدﯼ اﮐﺜﺮ ﺣﺸﺮات اﻧﺘﻘﺎل دهﻨﺪﻩ ﮔﺮدﻩ ﮔﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﮔﻠﻬﺎﯼ ان ﺑﺪون ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﺣﺸﺮات و ﺑﺪون درﻳﺎﻓﺖ ﮔﺮدﻩ ‪ ،‬دورﻩ ﺷﮕﻮﻓﻪ ﺧﻮد راﻃﯽ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬درﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬درﺧﺖ ﺑﻨﺎﺑﺮﻋﺪم‬

‫‪63‬‬
‫ﮔﺮدﻩ اﻓﺸﺎﻧﯽ ﮐﻢ ﺑﺎر و ﮐﻢ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎرﻣﻴﺎﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن دادﻩ اﺳﺖ هﺮ وﻗﺘﻴﮑﻪ از زﻧﺒﻮر‬
‫ﻋﺴﻞ ﻣﻨﺤﻴﺚ ﻋﺎﻣﻞ ﮔﺮدﻩ اﻓﺸﺎﻧﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪ ،‬درﻣﻘﺪار ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎدام اﻓﺰاﻳﺶ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺋﯽ ﺑﻌﻤﻞ اﻣﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ازﻳﻨﺮو ﺑﺎﻏﺪاران ﻓﻨﯽ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ درﺧﺘﺎن ﺑﺎﻏﺸﺎن ﮔﻞ ﻧﻤﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺪاد‬
‫ﻻزﻣﻪ ﮐﻨﺪوهﺎﯼ زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ را ﺑﺮﺣﺴﺐ اﻗﺘﻀﺎﯼ ﺟﻨﺲ ﻣﻴﻮﻩ ﺷﺎن ﺑﻪ ﮐﺮاﻳﻪ ﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪ واﻧﻬﺎ را‬
‫در ﻣﺤﻞ اﻓﺘﺎب رخ ﻃﻮر ﭘﺮاﮔﻨﺪﻩ در ﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎرهﺎﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎﻏﺸﺎن ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد‬
‫ﮐﻨﺪوهﺎﯼ ﻻزﻣﻪ ﻓﯽ هﮑﺘﺎردرﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮﻣﺘﺪاول ﮐﺸﻮر درﺟﺪول ‪ 6‬اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﺬﮐﺮ‬
‫ﺷﺪ ﮐﻪ زﻧﺒﻮرهﺎﯼ ﻋﺴﻞ در روز هﺎﯼ ﺑﺎراﻧﯽ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺑﺎد ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻮزد و ﻳﺎ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ درﺟﻪ‬
‫ﺣﺮارت هﻮا از‪ 18‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﭘﺎﺋﻴﻨﺘﺮﺑﺎﺷﺪ از ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺎز ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﯽ ﺑﺎ‬
‫روزهﺎﯼ ﺷﮕﻮﻓﻪ درﺧﺘﺎن ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺗﺼﺎدف ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬دﺧﺎﻟﺖ اﻧﺴﺎن و ﮔﺮدﻩ اﻓﺸﺎﻧﯽ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺗﮑﺎن دادن ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ ﮔﻠﺪاردرﺧﺖ ﮔﺮدﻩ دﻩ ﻣﻨﺎﺳﺐ‪،‬ﺑﺎﻻﯼ درﺧﺘﺎن ﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮﺑﺎغ ﺑﺮاﯼ‬
‫‪.(4)،‬‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺣﺎﺻﻞ اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻻزﻣﯽ ﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد‬
‫ﻏﺮض هﺮﭼﻪ ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ ﮐﺮدن ﮔﺮدﻩ ﺑﻪ ﻧﻮع ﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮ و ﻧﻴﺰ ﻃﻮﻻﻧﻴﺘﺮ ﮐﺮدن ﺣﻀﻮر ﮔﺮدﻩ در‬
‫ﻣﻴﺎن ﺷﮕﻮﻓﻪ هﺎﯼ درﺧﺘﺎن ﻧﻮع ﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺎﻏﺪاران ﻓﻨﯽ ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ ﺷﮕﻮﻓﻪ دارﻧﻮع ﮔﺮدﻩ دﻩ‬
‫رادرﺧﺮﻳﻄﻪ هﺎﯼ ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﯽ ﭘﺮ از اب در ﺟﺎﯼ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﺎﺧﺴﺎرﻩ درﺧﺘﺎن ﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮ درﺧﺘﯽ ﺑﻨﺎﺑﺮ دﻟﻴﻠﯽ‪ ،‬از ﮔﺮدﻩ ﻧﻮع ﮔﺮدﻩ دﻩ ﻣﺤﺮوم ﺑﻮدﻩ و ﺑﻪ اﺛﺮ ان ﺣﺎﺻﻞ درﺳﺘﯽ ﺑﺎر‬
‫ﻧﻤﻴﺎورد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮏ ﻳﺎ دو ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺎﻻﻳﯽ ان ازﭘﻨﺪﮎ ﻧﻮع ﮔﺮدﻩ دﻩ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﮔﺮدد ﺗﺎﮔﺮدﻩ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز‬
‫ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮان درﺧﺖ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫دراﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﻧﻮاع ﺑﺎداﻣﻴﮑﻪ ﺑﺤﻴﺚ ﻧﻮع ﮔﺮدﻩ دﻩ وﻳﺎ ﻧﻮع ﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﺼﻮرت ﻋﻠﻤﯽ‬
‫هﻨﻮز ﺗﺸﺨﻴﺺ و ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻧﺸﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬دﻟﻴﻞ ﻋﻤﺪﻩ ﻋﺪم اﺟﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﺎر ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن در‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﻣﺘﺸﮑﻞ از درﺧﺘﺎن دو ﻳﺎ ﺳﻪ ﻧﻮع ﺑﺎدام ﺧﺎص وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ و‬
‫ﺧﺎﺻﻴﺖ اﻧﮑﻤﭙﺘﻴﺒﻠﺘﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻨﻘﻴﺼﯽ را هﻢ در ﻣﻘﺪار ﺣﺎﺻﻞ ﻇﺎهﺮا ﺑﻤﻴﺎن ﻧﻴﺎوردﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺁﻧﭽﻪ در‬
‫ﻣﺤﻴﻂ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ ﺑﻮدﻩ اﻳﻦ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ هﻤﻪ ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﺑﺎدام از ﺟﻴﻨﻮﺗﺎﻳﭙﻬﺎﯼ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ درﺧﺘﺎن ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﻨﺎم "ﻣﺮوﺟﻪ" ﻣﻤﻠﻮو ﻣﺘﺸﮑﻞ ﺑﻮدﻩ و اﻧﻮاع ﮔﺮدﻩ دﻩ و ﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮ‪ ،‬در‬
‫ﮐﻨﺎر هﻢ ﻧﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و ﻳﮑﯽ دﻳﮕﺮ را ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﻣﺘﻤﺎدﯼ ﺑﺎرور ﮐﺮدﻩ و ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻮرﻣﺎل‬
‫ﺑﻪ ﺑﺎر ﺁوردﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﺻﺮف از ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ‬
‫ﺧﺎﺻﻴﺖ اﻧﮑﻤﭙﺘﻴﺒﻠﺘﯽ ﺑﻤﻴﺎن اﻳﺪ و ﺑﻪ اﺛﺮ ﺁن ﻣﻘﺪارﺣﺎﺻﻞ ﺗﻨﻘﻴﺺ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ اﻧﻮاع‬

‫‪64‬‬
‫ﺟﺪول‪ .6‬درﺧﺘﺎن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪ ﮔﺮدﻩ اﻓﺸﺎﻧﯽ ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺒﻮرﻋﺴﻞ و ﺗﻌﺪاد ﮐﻨﺪوهﺎﯼ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺁﻧﻬﺎ‬
‫‪.(10)،‬‬ ‫ﺑﺮاﯼ هﺮهﮑﺘﺎر ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎغ‬
‫ﺗﻌﺪاد ﮐﻨﺪوﯼ‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﺣﺸﺮات ﮔﺮدﻩ اﻓﺸﺎن ﻣﻬﻢ‬
‫زﻧﺒﻮر در‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎﺛﺮ‬
‫اﻗﺴﺎم‬
‫هﮑﺘﺎر ﺑﺮاﯼ‬ ‫ﮔﺮدﻩ اﻓﺸﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﻴﻮﻩ‬
‫ﮔﺮدﻩ اﻓﺸﺎﻧﯽ‬ ‫زﻧﺒﻮرﻋﺴﻞ‬ ‫زﻧﺒﻮر هﺎﯼ وﺣﺸﯽ‬ ‫ذرﻳﻌﻪ‬
‫ﻣﻮﺛﺮ‬ ‫ﺣﺸﺮات‬

‫‪3 -1‬‬ ‫زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ‬ ‫زﻧﺒﻮرهﺎﯼ وﺣﺸﯽ‬ ‫‪+‬‬ ‫ﺳﻴﺐ‬

‫‪10 -6‬‬ ‫زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪+‬‬ ‫ﺑﺎدام‬

‫‪3 -2‬‬ ‫زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ‬ ‫ﺑﺮﺧﯽ زﻧﺒﻮر هﺎﻳﻮﺣﺸﯽ‬ ‫‪+‬‬ ‫زردﺁﻟﻮ‬

‫‪3 -1‬‬ ‫زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ‬ ‫ﺣﺸﺮات‬ ‫‪+‬‬ ‫ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‬

‫‪4 -3‬‬ ‫زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ‬ ‫و ﺳﺎﺋﺮ ﺣﺸﺮات‬ ‫‪+‬‬ ‫ﺁﻟﻮ‬

‫‪-‬‬ ‫ﺳﺨﺖ ﺑﺎﻟﭙﻮﺷﺎن‪ ،‬زﻧﺒﻮر هﺎ‬ ‫ﺳﺨﺖ ﺑﺎﻟﭙﻮﺷﺎن‬ ‫‪+‬‬ ‫اﻧﺎر‬

‫‪-‬‬ ‫زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ‬ ‫_‬ ‫‪+‬‬ ‫ﺑﻬﯽ‬

‫‪4 -3‬‬ ‫زﻧﺒﻮرﻋﺴﻞ‪ ،‬ﺳﺎﺋﺮ ﺣﺸﺮات‬ ‫ﺳﺎﺋﺮ ﺣﺸﺮات‬ ‫‪-‬‬ ‫ﻧﺎﮎ‬

‫‪6 -3‬‬ ‫زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ‬ ‫_‬ ‫‪+‬‬ ‫ﮔﻴﻼس‬

‫ﮔﺮدﻩ دﻩ و ﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮ و رﻋﺎﻳﺖ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻏﺮس ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮدن ﺳﻄﺢ ﺣﺎﺻﻞ ﻓﯽ درﺧﺖ‬
‫ﻳﮏ اﻣﺮ ﺿﺮورﯼ ﺷﻐﻞ ﺑﺎﻏﺪارﯼ ﺑﺎدام ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺮار اﻃﻼع‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت درم‪z‬ورد‬
‫ازﻃﺮف ﭘﺮوژﻩ اﻧﮑﺸﺎف‬ ‫‪2007‬‬ ‫ﺗﺸﺨﻴﺺ اﻧﻮاع ﮔﺮدﻩ دﻩ وﮔﺮدﻩ ﮔﻴﺮﺑﺮاﯼ اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر در ﺳﺎل‬
‫ﻧﺒﺎﺗﺎت ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻟﻪ هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﯼ ﻳﻌﻨﯽ)‪ (PHDP‬در ﺷﺶ وﻻﻳﺖ ﮐﺎرﯼ از اﻧﺠﻤﻠﻪ وﻻﻳﺎت ﮐﻨﺪز‬
‫وﺳﻤﻨﮕﺎن ﺁﻏﺎز ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﻃﺒﻴﻌﯽ‪ ،‬زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ دو ﻧﻮع ﻣﺨﺘﻠﻒ درﺟﻮار ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﺑﺪون دﺧﺎﻟﺖ ﻧﻮع ﺳﻮﻣﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﺧﻮب ﺑﺒﺎر ﺑﻴﺎ‬
‫ورﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﺮﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻳﮏ دﻟﻴﻞ ﺧﻮب ﺑﺮاﯼ ﺗﻮاﻓﻖ‬
‫اﻧﻬﺎ در زﻣﻴﻨﻪ اﻟﻘﺎح ﺗﻠﻘﯽ ﮔﺮدد‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﭘﺮﺑﺎر اﻣﺪن‬
‫دو ﻧﻮع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎدام ﻳﮑﯽ ﻧﻮع ﻣﺤﻠﯽ "ﺷﮑﻮرﺑﺎﻳﯽ"‬
‫)‪(16‬‬ ‫ﺷﮑﻞ)‪ (17‬و دﻳﮕﺮﯼ ﻧﻮع )اﻣﺮﻳﮑﺎﻳﯽ(‪ ،‬ﺷﮑﻞ‬
‫ﺷﮑﻮرﺑﺎﻳﯽ‪) ،‬ﻣﻮﻟﻒ(‬ ‫ﺷﮑﻞ )‪ .(17‬ﺑﺎدام ﻧﻮع ﻣﺤﻠﯽ‬
‫‪65‬‬
‫در ﺣﻮﻳﻠﯽ رﺣﻴﻢ اﷲ ﻧﺎم ﺑﺎﺷﻨﺪﻩ ﻗﺮﻳﻪ ﺳﺮاﻳﺴﻨﮓ ﺗﺎﻟﻘﺎن درﺟﻮار ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ و دورازﺳﺎﺋﺮ اﻧﻮاع‬
‫درﺳﺎل ‪ 1386‬را ﻣﻴﺘﻮان ﻧﺎﺷﯽ ازﺗﻮاﻓﻖ هﺮدو ﻧﻮع ﻣﺘﺬﮐﺮﻩ درزﻣﻴﻨﻪ اﻟﻘﺎح داﻧﺴﺖ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت‬
‫ﺑﻌﺪﯼ هﻢ ﻧﺸﺎن دهﺪ ﮐﻪ اﻧﻬﺎ در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻗﻠﻴﻤﯽ و ﻣﺤﻴﻄﯽ هﻤﺰﻣﺎن ﮔﻞ ﮐﺮدﻩ و ﺑﺎزهﻢ‬
‫ﭘﺮﺣﺎﺻﻞ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان اﻧﻬﺎ را اﻧﻮاع ﺗﻮاﻓﻘﺪار داﻧﺴﺘﻪ دراﻳﻨﺪﻩ در ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﺑﺎدام ﮐﻨﺎر ﻳﮑﺪ‬
‫) ‪ 2000‬م (‬ ‫‪1379‬‬ ‫ﻳﮕﺮﻏﺮس ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﻳﺎداورﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎدام ﻧﻮع ﺷﮑﻮرﺑﺎﻳﯽ در ﺳﺎل‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪﻩ از ﺷﻬﺮ" اﻳﺒﮏ" وﻻﻳﺖ ﺳﻤﻨﮕﺎن از ﺑﺎغ اﻧﺠﻨﻴﺮ ﻣﻌﺮاج اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻪ ﺗﺎﻟﻘﺎن اﻧﺘﻘﺎل و‬
‫دراﻧﺠﺎ ﺗﮑﺜﻴﺮ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﻮرد اوﺻﺎف ﺑﺎدام ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﺮگ درﺧﺖ ﺑﺎدام‬
‫ﻣﺬﮐﻮر ﺟﻼدار‪ ،‬ﺧﺴﺘﻪ ان ﺳﻔﻴﺪ ‪ ،‬ﻗﺸﺮ ﭼﻮﺑﯽ ان ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺳﺨﺖ وﺟﺴﺎﻣﺖ ﻣﻴﻮﻩ ان ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وزن ﻣﺬﮐﻮر را‬ ‫‪% 71.8‬‬ ‫ﮔﺮام ﺗﺨﻤﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﮐﻪ‬ ‫‪1.6‬‬ ‫وزن وﺳﻄﯽ ﻓﯽ داﻧﻪ ﺧﺴﺘﻪ ﻣﻐﺰدار ان‬
‫ﻣﻐﺰ و ‪ 28.2‬ﻓﻴﺼﺪ دﻳﮕﺮ اﻧﺮا وزن ﻗﺸﺮ ﭼﻮﺑﯽ ان ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻴﻮﻩ اﻳﮑﻪ ﻏﺮض اﺣﺪاث ﺑﺎغ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﮕﺮدد ﺑﺎﻳﺪ داراﯼ اوﺻﺎف ذﻳﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫• ﭘﺮ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﺗﻮاﻓﻖ ﺧﻮب داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• از رﻧﮓ ﻣﺮﻏﻮب ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• در زﻣﺎﻧﯽ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• ﻣﺰﻩ و ﮐﻔﻴﺖ ﺧﻮب داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• اﮔﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺤﻠﯽ وﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻮدن ان درﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺎزار ﻣﻄﺮح ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮع ﭘﺮﺗﻘﺎﺿﺎﯼ‬
‫ﺁن اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدد‪.‬‬
‫• ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺧﻮب ﻗﻄﯽ ﺳﺎزﯼ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺎزﻩ ﺁن دﻳﺮ ﭘﺎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺧﻮب اﻧﺘﻘﺎﻻﺗﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• هﻢ درﺧﺖ و هﻢ ﻣﻴﻮﻩ ان در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻣﺮاض و ﺁﻓﺎت و ﮐﻢ ﺁﺑﯽ ﻣﻘﺎوم ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• ﺟﺴﺎﻣﺖ ﻣﻴﻮﻩ ﺁن ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﺑﺎزار ﺑﺎ ﺷﺪ‪.‬‬
‫• درﺧﺖ ان زود ﺛﻤﺮ و ﺗﻴﺰﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• اﮔﺮ ﺧﺸﮏ ﮐﺮدﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺧﻮب ﺧﺸﮏ ﺷﺪن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪66‬‬
 ‫‪Characteristics of good quality sapling‬‬ ‫‪ - 3‬اوﺻﺎف ﻳﮏ ﻧﻬﺎل ﺧﻮب ‪-‬‬
‫ﻧﻬﺎﻟﻴﮑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﺸﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻪ ان ﻳﮑﺴﺎﻟﻪ و رﻳﺸﻪ ان دو ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮدﻩ و داراﯼ ﻧﻤﻮ ﺧﻮب ‪،‬‬
‫ﺗﻨﻪ ﺻﺎف وﺳﺎﻟﻢ و رﻧﮓ ﺷﻔﺎف ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ زﻳﺮ ﺗﻨﻪ ﺁن ﻧﻴﺰ ﻳﮏ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮدﻩ و ﺟﺴﺎﻣﺖ ﻧﻬﺎل ﺑﻘﺪر‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺰرگ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎل ﺑﺎ رﻳﺸﮥ دو ﺳﺎﻟﻪ و ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻪ ﻳﮏ ﺳﺎﻟﻪ هﻢ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻼن‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻧﻬﺎل ﺑﻌﻀﯽ اﻗﺴﺎم ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﭼﻮن ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ و زرداﻟﻮ درﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺗﺮﻧﻤﻮ‪،‬‬
‫درﻣﺪت ﻳﮑﺴﺎل ﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎرﮐﻼن ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﮐﺜﺮﻳﺖ رﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﺧﻮرد ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ درهﻨﮕﺎم ﮐﺸﻴﺪن‬
‫از ﻗﻮرﻳﻪ ﻗﻄﻊ ﻣﻴﺸﻮد و اﻣﮑﺎن ﭼﺴﭙﻴﺪن اﻧﺮا درﺟﺎﯼ اﺻﻠﯽ ﮐﻢ ﻣﻴﺴﺎزد و ﺿﻤﻨﺎ ﮐﺸﻴﺪن ان‬
‫ازﻗﻮرﻳﻪ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ و ﺣﻤﻞ وﻧﻘﻞ ان دﺷﻮار و ﭘﺮﺧﺮچ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎل ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺎﺣﺐ رﻳﺸﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺑﺎرﻳﮏ زﻳﺎد و ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﭘﻨﺪﻳﺪﻩ‪ ،‬ﮔﺮﻩ داروﻏﻴﺮ ﻧﻮرﻣﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻨﻴﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻬﺎل‬
‫ﺣﺘﻤﺎﻣﺮﺿﯽ اﺳﺖ وﻗﺎﺑﻞ ﻏﺮس ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬رﻳﺸﻪ هﺎ ﯼ ﻧﻬﺎل ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻳﺦ زدﻩ ‪ ،‬زﻳﺎد زﺧﻤﯽ و ﺷﮑﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻮدﻩ و ازاﻧﺪازﻩ ﻧﻮرﻣﺎل ﮐﻼن ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎل ﺑﺎﻳﺪ دﻳﺮﻣﺎﻧﺪﻩ و ﭘﮋﻣﺮدﻩ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬ﮔﺮﻩ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﻧﻬﺎل ﺑﺎﻳﺪ ‪15‬‬

‫اﻟﯽ ‪ 20‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ ازﺗﺎج ﻧﻬﺎل ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮدن ﺁن در ﮐﻨﺘﺮول ﻣﺮض ) ﻓﻮت رات‬
‫‪ ( Foot rot -‬ﮐﻪ از ﺗﻤﺎس ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺳﺎﻗﻪ ﺑﻪ ﺁب ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ ﮐﻤﮏ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﺤﻞ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫هﻤﻮار و ﺑﺪون درز ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮ‪ -‬ﺗﻨﻪ و ﺑﺎﻻ‪ -‬ﺗﻨﻪ ﻧﻬﺎل درﺣﺼﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﮕﻮﻧﻪ ﺋﯽ ﺑﺎ هﻢ ﺟﻮش‬
‫ﺧﻮردﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺛﺮ وارد ﺷﺪن ﻳﮏ ﻣﻘﺪار ﺗﮑﺎن و ﻳﺎ ﺿﺮﺑﻪ ازهﻤﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﻧﮕﺮدد‪ .‬هﻢ رﻳﺸﻪ‬
‫و هﻢ ﺳﺎﻗﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ازهﺮﮔﻮﻧﻪ ﺑﻴﻤﺎرﯼ و ﻋﻼﻳﻢ ﺁﻓﺖ زدﮔﯽ ﭘﺎﮎ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪True-to-type‬‬ ‫‪ - 4‬ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻧﺎم ﺑﻪ اﺻﻞ ﻧﻮع ‪-‬‬

‫در اﻧﺘﺨﺎب ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻪ ‪ ،scion -‬ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ ﻧﺎم ﻧﻬﺎل ﺑﻪ اﺻﻠﻴﺖ ﻧﻮع ﻣﻴﻮﻩ ان ﺧﻴﻠﯽ ﻣﻬﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا‬
‫در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن زﻳﺎد واﻗﻊ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﻧﻬﺎﻟﻴﮑﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻧﺎم ﺁن اﻧﺘﺨﺎب وﻏﺮس ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻌﺪ از‬
‫ﮔﺬﺷﺖ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎل وﭘﺲ از ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﺪن ﻣﻴﻮﻩ ﺁن ﺑﺮﻣﻼ ﺷﺪﻩ ﮐﻪ ﻧﻬﺎل ﺑﺪﺳﺖ اﻣﺪﻩ ‪ ،‬ﻧﻬﺎل ﻧﻮع‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻧﺒﻮدﻩ و ﺑﻌﻮض ﺁن ﭼﻨﺎن ﻧﻬﺎﻟﯽ ﺑﺪﺳﺘﺮس وﯼ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﺁن هﻴﭻ‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻘﺘﯽ ﺑﻪ ان ﻧﺎم ﻧﺪارد‪ .‬ﻏﺮض ﺟﻠﻮ ﮔﻴﺮﯼ از وﻗﻮع هﻤﭽﻮ وﻗﺎﻳﻊ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎﻏﺪار‬
‫ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﻣﻮرد ﺿﺮورت ﺧﻮد را ﺧﻮد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ و اﮔﺮ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﮐﺎر ﺑﺮاﯼ وﯼ ﻣﻘﺪور ﻧﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻬﺎل هﺎ را ﺑﺎﻳﺪ از ﻳﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻄﻤﺌﻴﻦ و ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد ﺧﺮﻳﺪارﯼ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪67‬‬
 ‫‪Type of rootstock‬‬ ‫‪ – 5‬ﻧﻮﻋﻴﺖ زﻳﺮ ﺗﻨﻪ ‪-‬‬
‫در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﻣﺜﻤﺮ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻴﺖ زﻳﺮﺗﻨﻪ هﻢ ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻢ دارد‪ .‬زﻳﺮاﺑﻌﻀﯽ اﻧﻮاع زﻳﺮﺗﻨﻪ‬
‫ﺑﻌﻠﺖ داﺷﺘﻦ ﻳﮏ ﻳﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﻔﻴﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﻮاﻓﻖ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ اﻧﻮاع ﺧﺎﮎ ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﻌﻀﯽ از اﻣﺮاض و ﺁﻓﺎت و ﻳﺎ ﮐﻢ ﺁﺑﯽ و ﻏﻴﺮﻩ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ و در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﭘﻴﻮﻧﺪﯼ‬
‫ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬زﻳﺮﺗﻨﻪ هﺎ‪ ،‬ﺑﺮﻋﻼوﻩ داﺷﺘﻦ ﺻﻔﺎت ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ‪،‬داراﯼ ﺗﺎﺛﻴﺮدرﺑﺎﻻﯼ‬
‫ﻳﮏ ﻳﺎ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭼﻮن ﻗﻮﻩ رﺷﺪ‪ ،‬ارﺗﻔﺎع ﻗﺪ‪ ،‬درﺟﻪ ﺑﺎرﮔﻴﺮﯼ‪ ،‬ﻃﻮل ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﺳﺮﻋﺖ‬
‫ﺛﻤﺮﮔﻴﺮﯼ وﻏﻴﺮﻩ ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻪ ﺧﻮد ﻧﻴﺰﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻳﮏ زﻳﺮ ﺗﻨﻪ اﺻﻼح ﺷﺪﻩ ﺧﺎرﺟﯽ ﺳﻴﺐ‬
‫) ﻣﺎﻟﻨﮓ ﻳﺎ ﻏﻴﺮ ﻣﺎﻟﻨﮓ( ﺑﺎﻻﯼ ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻪ ﻧﻮع دﻳﮕﺮﺳﻴﺐ ﺗﺎﺛﻴﺮﺧﺎص ﺧﻮد را دارد‪ .‬اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫رواﺑﻂ زﻳﺮﺗﻨﻪ ﺑﺎ ﺑﺎﻻﺗﻨﻪ ﺑﻪ اﺛﺮﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻋﻠﻤﯽ و ﺗﺠﺎرب ﻋﻤﻠﯽ زﻳﺎد ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫اﻗﺴﺎم زﻳﺮ ﺗﻨﻪ ﺑﺎ ﺑﻌﻀﯽ ازاﻗﺴﺎم ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻪ ﺳﺎزش ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ زﻳﺮ ﺗﻨﻪ زردﺁﻟﻮ ﺑﺎ ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻪ ﺑﺎدام‬
‫ﺗﻮاﻓﻖ ﻧﺪارد‪ .‬اﮔﺮ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎ هﻢ ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﭘﻴﻮﻧﺪ ﺷﺎن ﻧﻤﻮ ﻣﻴﮑﻨﺪ وﻟﯽ درﺳﺖ ﺑﺎ هﻢ ﺟﻮش ﻧﻤﯽ‬
‫ﺧﻮرد‪ .‬ﺑﻪ اﺛﺮ وارد ﺷﺪن اﻧﺪﮎ ﻓﺸﺎر و ﻳﺎ ﺿﺮﺑﻪ از هﻢ ﺟﺪا ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ و هﻤﭽﻨﺎن زﻳﺮ ﺗﻨﻪ ﺳﻴﺐ‬
‫ﺑﺎ ﺑﺎﻻﺗﻨﻪ ﻧﺎﮎ ﮔﺮﭼﻪ ﺑﺎ هﻢ ﺧﻮب ﺟﻮش ﻣﻴﺨﻮرﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﻌﺪ هﺎ ﺳﺎزش ﻧﮑﺮدﻩ ﺛﻤﺮﻩ درﺳﺘﯽ ﺑﺒﺎر‬
‫ﻧﻤﯽ ﺁورﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ دﻻﻳﻞ ﻓﻮق‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﻴﻦ ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻬﺎل‪ ،‬ﺑﺮ ﻋﻼوﻩ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺋﺮ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت‪ ،‬ﺑﻪ ﻧﻮﻋﻴﺖ زﻳﺮ ﺗﻨﻪ ﻧﻬﺎل ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺟﻪ ﺷﺪﻩ و ﭼﻨﺎن ﻳﮏ زﻳﺮ ﺗﻨﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺑﺎﻻ ﺗﻨﻪ ﺧﻮد ﻋﻤﺮﯼ ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﻮدﻩ و داﻳﻢ ﺛﻤﺮﺧﻮب ﺑﻪ ﺑﺎر ﺑﻴﺎورد‪.‬‬

‫‪Care of plants at arrival‬‬ ‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﺑﻌﺪ از درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻬﺎل ‪-‬‬

‫ﺑﻌﺪ از درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻬﺎل ‪ ،‬اوﻟﻴﻦ ﭼﻴﺰﻳﮑﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ‪ ،‬ﭼﮏ ﮐﺮدن ﻧﻮع ﻧﻬﺎل ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﻧﻬﺎل و‬
‫درﺟﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻧﻬﺎل ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪا‪ ،‬ﻧﻬﺎل هﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ ﭼﻮﻧﻪ و ﺳﻠﻔﺮ ﺷﺪﻩ درﺳﺎﻳﻪ ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت‬
‫ﺳﺎﻋﺖ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﺷﻮد‪ .‬رﻳﺸﻪ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﺮﮔﺮﻳﺰﻗﺒﻞ ازﻏﺮس ﺷﺪن ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫‪48‬‬

‫درﺁب ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺁﺑﺮا دروﺟﻮد ﺧﻮد ﺧﻮب ﺟﺬب ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬درهﻨﮕﺎم اﻧﺘﻘﺎل‪ ،‬اﮔﺮ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﻧﻬﺎل‬
‫ﺑﻤﻨﻈﻮر اﻳﺠﺎد ﺳﻬﻮﻟﺖ درﺑﺎرﮔﻴﺮﯼ ﻗﻄﻊ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺷﮑﻞ دهﯽ ﻳﺎ ﺗﺮﻳﻨﻨﮓ ﺁن در‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪Post planting care‬‬ ‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ ﻧﻬﺎل ﺑﻌﺪ از ﻏﺮس ‪-‬‬

‫ﻧﻬﺎل ﺑﻌﺪ ازاﻳﻨﮑﻪ ﻏﺮس ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻓﻮرا ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﮔﺮدد‪ .‬زﻳﺮا اﺑﻴﺎرﯼ ﻣﺬﮐﻮر از ﻳﮑﻄﺮف رﻃﻮﺑﺖ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻧﻬﺎل را ﺑﻤﻮﻗﻊ ﻓﺮاهﻢ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ و از ﻃﺮف دﻳﮕﺮﺗﻤﺎس رﻳﺸﻪ هﺎ را ﺑﺎ ﺧﺎﮎ ﺑﻬﺒﻮد‬

‫‪68‬‬
‫ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ و زﻣﻴﻨﻪ ﺟﺬب اب وﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ ازﺧﺎﮎ را ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬اﮔﺮﺳﻴﺴﺘﻢ اﺑﻴﺎرﯼ ﺑﺎغ‬
‫هﻨﻮزﺗﮑﻤﻴﻞ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺑﻴﺎرﯼ ﻧﻬﺎﻻن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺳﻄﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﺗﻌﺪاد زﻳﺎد ﻧﻬﺎﻻن ﻧﻮﻏﺮس‬
‫ﺑﻌﺪ ازﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﻣﻌﻤﻮﻻﺣﺎﻟﺖ ﻋﻤﻮدﯼ ﺧﻮد را ازدﺳﺖ دادﻩ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺳﻮ ﻣﻴﻼن ﭘﻴﺪا ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻌﺪ ازاﺑﻴﺎرﯼ اول‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻧﻬﺎﻻن ﻳﮑﺒﺎر ازﻧﻈﺮ ﮔﺬارﻧﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪ و اﻧﻬﺎﻳﻴﮑﻪ ﻣﺎﻳﻞ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ ،‬راﺳﺖ‬
‫و ﻋﻤﻮد ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ و ﺑﺤﺎﻟﺖ اوﻟﯽ ﺷﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﻧﻬﺎل ﺑﺤﺎﻟﺖ ﻣﺎﻳﻞ رهﺎ ﺷﻮد‪ ،‬در‬
‫ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﻧﻬﺎل ﻣﺬﮐﻮر اوﻻ‪ ،‬ﻳﮏ ﺑﻐﻠﻪ رﺷﺪ ﻧﻤﻮدﻩ ﺷﺎخ و ﺑﺎل ﻧﺎ ﻣﺘﻮازن ﮐﺴﺐ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺛﺎﻧﻴﺎ‬
‫‪ ،‬ازﺳﻤﺖ روﺑﻪ اﺳﻤﺎن ﺳﺎﻗﻪ ﺧﻮد ﻧﺮﮐﻬﺎﯼ ﻋﻤﻮدﯼ زﻳﺎدﯼ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻴﺎورد ﮐﻪ ﺧﺎﺻﻴﺖ‬
‫ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﻤﻴﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫– ‪Windbreaks‬‬ ‫ﺑﺎدﺷﮑﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﺎد ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺎ رﻳﺨﺘﺎﻧﺪن ﺑﺮﮔﻬﺎ و ﻣﻴﻮﻩ هﺎ و ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺷﺎخ و ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎ ﺑﻪ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﺻﺪﻣﻪ‬
‫زﻳﺎد ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺻﺪﻣﻪ اﻧﺮا ﻣﻴﺘﻮان ﺑﺎ اﻳﺠﺎد ﺑﺎد ﺷﮑﻨﻬﺎ ﺗﺎ اﻧﺪازﻩ ﺋﯽ ﮐﺎهﺶ داد‪ .‬دراﻳﺠﺎد‬
‫ﺑﺎدﺷﮑﻦ ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ازﭼﻨﺎن ﻧﻮع درﺧﺘﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ازﭘﺎﯼ ﺗﺎ ﻓﺮق ﭘﺮﺑﺮگ ﺑﻮدﻩ و‬
‫درﻣﺤﻴﻂ ﺑﺎدﺧﻴﺰ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﻮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻏﺮس ﭼﻨﻴﻦ درﺧﺘﺎن درﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎد از ﺷﺪت ﺑﺎد ﻣﻴﮑﺎهﺪ و‬
‫ﺧﺴﺎرﻩ اﻧﺮا ﮐﻢ ﻣﻴﺴﺎزد‪.‬اﮔﺮ ﺑﺎد ﺷﮑﻦ دوﺳﺎل ﻗﺒﻞ ازاﺣﺪاث ﺑﺎغ اﺣﺪاث ﮔﺮدد‪،‬ﻣﻔﻴﺪﻳﺖ ان ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺑﺎغ ﺑﻴﺸﺘﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬درﺧﺘﺎن ﺑﺎد ﺷﮑﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﻧﺪازﻩ ﻣﻨﺎﺳﺐ دورازدرﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﻏﺮس ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻧﺪازﻩ‬
‫دورﯼ اﻧﻬﺎ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع درﺧﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ درﺧﺘﺎن ﺑﺎدﺷﮑﻦ و درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ‬
‫هﻤﺎن ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻓﯽ ﻣﺎﺑﻴﻦ درﺧﺘﺎن ﺧﻮد ﺑﺎغ ﻳﮏ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ درﺑﻴﻦ‬
‫ﺗﺎ‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻣﺘﺮ و ﺑﻔﺎﺻﻠﻪ‬ ‫‪1.5‬‬ ‫درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ و درﺧﺘﺎن ﺑﺎد ﺷﮑﻦ ﺟﻮﯼ ﺋﯽ ﺑﻌﺮض ﻳﮏ ﻣﺘﺮ ‪ ،‬ﺑﻌﻤﻖ –‬
‫‪ 5‬ﻣﺘﺮ دورﺗﺮ از درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﻧﻴﺰﺣﻔﺮ ﮔﺮدد‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﺮدرﺑﻬﺒﻮد وﺿﻊ ﺑﺎغ ﻣﻮﺛﺮﺗﻤﺎم ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬زﻳﺮا‬
‫ﺟﻮﯼ ﻣﺬﮐﻮرﻣﺎﻧﻊ ﻋﺒﻮر رﻳﺸﻪ هﺎﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎد ﺷﮑﻦ در ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎغ ﺷﺪﻩ و ﻧﻤﻴﮕﺬارد ﮐﻪ رﻳﺸﻪ‬
‫هﺎﯼ اﻧﻬﺎ در ﮔﺮﻓﺘﻦ اب و ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ ﺑﺎ رﻳﺸﻪ هﺎﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ رﻗﺎﺑﺖ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻨﻄﻘﻪ‬
‫ﻣﺘﺮﯼ ﺑﺎدﺷﮑﻦ اوﻟﯽ ﻣﻴﺘﻮان ﺑﺎد ﺷﮑﻦ‬ ‫‪200‬‬ ‫داراﯼ زﻣﻴﻦ واﻓﺮ و هﻢ ﺑﺎد زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬درﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫دوﻣﯽ را ﻧﻴﺰاﺣﺪاث ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻮع درﺧﺘﻴﮑﻪ ﺑﻤﻨﻈﻮر اﺣﺪاث ﺑﺎد ﺷﮑﻦ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ داراﯼ اوﺻﺎف اﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪:‬‬
‫‪ -‬درﺷﺮاﻳﻂ اﻗﻠﻴﻤﯽ وﻣﺤﻴﻄﯽ ﻣﺤﻞ ﺗﻮاﻓﻖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪،‬‬
‫‪ -‬در ﺑﺮاﺑﺮ اﻣﺮاض و اﻓﺎت ﻣﻘﺎوم ﺑﺎﺷﺪ ‪،‬‬
‫‪ -‬ﻧﻤﻮﯼ ﺳﺮﻳﻊ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬

‫‪69‬‬
 ‫‪ -‬داراﯼ ﻗﺪ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ وﻟﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ‪ 15‬ﻣﺘﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ‪،‬‬
‫‪ -‬ﺑﺮگ ﻏﻠﻮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ‪،‬‬
‫‪ -‬در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮﻩ ﺗﺨﺮﻳﺒﯽ ﺑﺎ د ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﻌﻨﯽ اﻧﺤﻨﺎ ﭘﺬﻳﺮﺑﻮدﻩ و زود ﺷﮑﻦ‬
‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬رﻳﺸﻪ ﺧﻮب و ﻋﻤﻴﻖ وﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﺟﻤﻊ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬اﮔﺮدرﺧﺖ ﺑﺎدﺷﮑﻦ ازﺟﻨﺲ ﻋﺎﻳﺪاﺗﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬درهﻨﮕﺎم اﻳﺠﺎد ﺑﺎدﺷﮑﻦ‪ ،‬ﭼﻪ ﻗﺴﻤﻴﮑﻪ درﻟﻮﺣﻪ هﺎﯼ ﺗﮑﻪ ﺋﯽ اﻋﻼﻧﺎت ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﻏﺮض‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﻧﻴﺮوﯼ ﺗﺨﺮﻳﺒﯽ ﺑﺎد اﻳﺠﺎد ﻳﮏ ﺗﻌﺪاد ﺳﻮراﺧﻬﺎ در ﺗﮑﻪ ﺿﺮورﯼ اﺳﺖ ﺗﺎ ﻳﮏ‬
‫اﻟﯽ‬ ‫‪30‬‬ ‫ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎد از اﻧﻬﺎ ﻋﺒﻮر ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬هﻤﺎن ﻗﺴﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻳﮑﺘﻌﺪاد ﮔﺬرﮔﺎﻩ هﺎ ﻏﺮض ﻋﺒﻮر‬
‫‪ %‬ﺑﺎد ازﺑﻴﻦ درﺧﺘﺎن ﺑﺎد ﺷﮑﻦ ﻧﻴﺰﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬درﻏﻴﺮان‪ ،‬ﺑﺎدﺷﮑﻦ‪ ،‬ﺑﺎد را‬ ‫‪40‬‬

‫ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻌﻮض ﻓﺎﻳﺪﻩ ﺿﺮرﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫ﺑﺎد ﺷﮑﻦ ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﺎغ ﻓﻮاﺋﺪ ذﻳﻞ را دارا ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ‪:‬‬
‫‪ -‬ﺑﺎدﺷﮑﻦ ﻗﻮﻩ ﺗﺨﺮﻳﺐ ﺑﺎد‪ ،‬ﺧﺴﺎرﻩ اﻓﺘﺎب ﺳﻮﺧﺘﮕﯽ وﺻﺪﻣﻪ ﺧﻨﮏ زدﮔﯽ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ را ﮐﻢ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﺎدﺷﮑﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﯽ را از ﻃﺮﻳﻖ ﮐﺎﺳﺘﻦ ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﺧﺎﮎ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎد و اﻳﺠﺎد ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺿﺮﺑﺎت ذرات رﻳﮓ ﻧﺎﺷﯽ ازﺑﺎد ﺷﺪﻳﺪ را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻴﺒﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫‪ -‬ﺑﺎدﺷﮑﻦ ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻦ ﺗﺒﺨﻴﺮات ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﺎد ﮔﺮم ‪ ،‬ﺗﻌﺮق ﻧﺒﺎت را ﮐﺎهﺶ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬
‫ﻻﮐﻦ ﺑﺎد ﺷﮑﻦ داراﯼ ﺑﻌﻀﯽ ﺿﺮرهﺎ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ و اﻧﻬﺎ ﻗﺮار ذﻳﻞ اﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ −‬ﺑﺎد ﺷﮑﻦ ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺎغ را ﺳﺮدﺗﺮ ﻣﻴﺴﺎزد‪،‬‬
‫‪ −‬ﺑﺎد ﺷﮑﻦ ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﻧﺰدﻳﮏ ﺧﻮدرا زﻳﺎدﺗﺮ در ﻣﻌﺮض اﻣﺮاض ‪ ،‬اﻓﺎت و ﺳﺎﻳﻪ ﻗﺮار دادﻩ‬
‫ﮐﻤﻴﺖ و ﮐﻴﻔﻴﺖ اﻧﻬﺎ را ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻴﺎورد‪.‬‬
‫‪ −‬ﺑﺎد ﺷﮑﻦ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮج ﺧﻨﮏ هﺎﯼ ﺑﻬﺎرﯼ ﺧﻮد ﺑﻪ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﺎغ ﺻﺪﻣﻪ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪.‬‬

‫‪Irrigation of orchard -‬‬ ‫ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﺑﺎغ‬

‫درﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺴﺎﻋﺪ‪ ،‬رﻳﺸﻪ درﺧﺘﺎن ﺑﺴﻴﺎر ﻋﻤﻴﻖ ﻧﻔﻮذ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬در ﺟﻬﺖ اﻓﻘﯽ ﻧﻴﺰ ﻧﻈﺮ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎﮎ و ﻧﻮع درﺧﺖ ﺑﻪ هﺮ ﺳﻤﺖ ‪ 1.5‬ﺗﺎ ‪ 3‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻌﺎع ﺷﺎخ هﺎ و ﻳﺎ ﺳﺎﺣﻪ ﭼﮑﮏ‬
‫ﺁب ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ درﺧﺖ ﭘﺨﺶ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻣﺎ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻧﺸﺎن دادﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺶ زﻳﺎد رﻳﺸﻪ‬
‫هﺎﯼ ﻓﻌﺎل در ﺳﺎﺣﻪ ﺳﺎﻳﻪ اﻧﺪاز درﺧﺖ ﺗﺎ ﻋﻤﻖ ‪ 60‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮﯼ زﻣﻴﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ دارﻧﺪ‪ .‬ﻟﻬﺬا‬
‫‪70‬‬
 ‫زﻧﺠﻴﺮﯼ‬ ‫ﺷﺎﻧﻪ ﺋﯽ‬

‫ﺷﮑﻞ ) ‪ (18‬اﺑﻴﺎرﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﺑﻪ روش ﻏﺮﻗﻪ ﺋﯽ ﺗﺸﺘﮑﯽ‪ 4)،‬و‪.(31‬‬

‫درﺧﺖ ﻣﻘﺪاراﻋﻈﻢ ﺁب و ﻣﻮادﻏﺬاﺋﯽ ﮐﺎرﺁﻣﺪ ﺧﻮد را از اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁورد‪.(4)،‬‬

‫ﺟﺎهﺎﻳﻴﮑﻪ از ﻣﻘﺪار ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺎرﻧﺪﻩ ﮔﯽ ) ‪ 700‬ﻣﻠﻴﻤﺘﺮ( ﺑﺮﺧﻮردارﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺁب ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز درﺧﺘﺎن‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻣﺮوز دردﻧﻴﺎ از‪ 4‬روش ﻣﺸﻬﻮر ﺁﺑﻴﺎرﯼ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ‬
‫ﺑﻴﻤﻮرد ﻧﺨﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ درﺑﺎرﻩ هﺮﮐﺪام اﻧﻬﺎ ﻳﮏ ﮐﻤﯽ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت اراﺋﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪Basin or flood irrigation‬‬ ‫‪ .1‬روش ﻏﺮﻗﻪ ﺋﯽ ﻳﺎ ﺗﺸﺘﮑﯽ‪-‬‬

‫در اﻳﻦ ﻧﻮع ﺁﺑﻴﺎرﯼ‪ ،‬ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎغ ﺑﻪ ﮐﺮد هﺎﯼ داراﯼ ﭼﻨﺪ درﺧﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ودرهﺮﺑﺎرﺁﺑﻴﺎرﯼ ﮐﺮدهﺎﯼ‬
‫ﻣﺬﮐﻮرازﺁب ﭘﺮﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬اﻳﻦ ﻧﻮع اﺑﻴﺎرﯼ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن زﻳﺎد ﻣﺮوج اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺰﻳﺖ هﺎﯼ ﺁﺑﻴﺎرﯼ‬
‫ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬ﻋﺪم ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﯼ ﺑﻪ هﻤﻮار ﮐﺎرﯼ زﻣﻴﻦ وﻋﺪم ﺿﺮورت ﺑﻪ وﺳﺎﻳﻞ ﻋﺼﺮﯼ‬
‫ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﮐﻪ هﺮ دو ﭘﺮﻣﺼﺮف هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ اﺑﻴﺎرﯼ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻣﺘﺬﮐﺮﻩ داراﯼ‬
‫ﻣﻌﺎﻳﺒﯽ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ :‬اوﻻ‪ ،‬اﻳﻨﮑﻪ ﺑﺎز دهﯽ ﻣﺼﺮﻓﯽ ﮐﻢ دارد ﻳﻌﻨﯽ ﻣﻘﺪار ﺁﺑﻴﮑﻪ دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﻣﻬﻢ ﺁن ﺑﺪون اﻳﻨﮑﻪ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ درﺧﺖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد ﻋﻤﻴﻘﺎ درزﻣﻴﻦ ﻓﺮو رﻓﺘﻪ وازدﺳﺘﺮﺳﯽ‬
‫رﻳﺸﻪ هﺎ ﺧﺎرج ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺛﺎﻧﻴﺎ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﻘﺪارﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ ﻧﺒﺎﺗﯽ ﭘﺮارزش ﺧﺎﮎ را ازﺳﺎﺣﻪ دﺳﺘﺮﺳﯽ‬
‫رﻳﺸﻪ ﺑﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ اﻧﺘﻘﺎل دادﻩ ﺿﺎﻳﻊ ﻣﻴﺴﺎزد و زﻣﻴﻦ را ﺑﺪﻳﻨﻮﺳﻴﻠﻪ ﺿﻌﻴﻒ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺛﺎﻟﺜﺎ‪ ،‬درﺧﺘﺎن‬
‫ﺑﺎغ هﺎﯼ ﺟﻮان ﺧﺼﻮﺻﺎ اﻧﻮاع ﺧﺴﺘﻪ ﺳﻨﮕﯽ هﺎ ﻣﺜﻞ زردﺁﻟﻮ‪ ،‬ﺑﺎدام و ﺁﻟﻮﭼﻪ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ وﺟﻮد‬
‫‪71‬‬
‫ﻣﺒﺘﻼ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻏﺮض ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از‬ ‫‪soil born‬‬ ‫ﺗﻤﺎس ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺳﺎﻗﻪ ﺑﻪ ﺁب ﺑﻪ اﻣﺮاض ﺧﺎﮐﺰا‪-‬‬
‫ﺷﻴﻮع اﻣﺮاض ﻣﺬﮐﻮر ﺳﭙﺎرش اﻧﺴﺖ ﮐﻪ در دورادور ﺳﺎﻗﻪ درﺧﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮏ ﺣﻮﺿﭽﻪ ﺗﻴﺎر ﮐﺮدﻩ‬
‫ﺷﻮد و ﺧﺎﮎ اﻃﺮاف ﺳﺎﻗﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﮔﺮدد ﺗﺎ ﺁب ﺑﻪ ﺳﺎﻗﻪ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺗﻤﺎس ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ‬
‫وﻗﺘﻴﮑﻪ درﺧﺖ ﺑﺰرگ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺳﺎﺣﻪ ﺣﻮﺿﭽﻪ ﺁن ﻧﻴﺰﺑﺎﻳﺪ وﺳﻌﺖ دادﻩ ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﺑﻨﺎم‬
‫ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﺗﺸﺘﮑﯽ ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻧﻮع ﺗﺸﺘﮑﯽ ﻧﻈﺮ ﺑﻄﺮﻳﻘﻪ اﺗﺼﺎل ﺷﺎن ﺑﺎﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ دو ﻧﻮع‪ :‬ﻳﮑﯽ‬
‫ﺷﺎﻧﻪ ﺋﯽ و دﻳﮕﺮﯼ زﻧﺠﻴﺮﯼ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬ﺷﮑﻞ‪ .(18) ،‬ﻻزم ﺑﻪ ﻳﺎدﺁورﯼ اﺳﺖ درﺟﺎهﺎﯼ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺸﺖ ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت در ﺑﻴﻦ ﺑﺎغ ﻣﺮوج اﺳﺖ ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﻧﻮع زﻧﺠﻴﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﺑﺎﻏﺪاران ﻣﻔﻴﺪ وﻟﯽ ازﻧﮕﺎﻩ‬
‫ﺳﺮاﻳﺖ ﻣﺮض ﻣﻀﺮﭘﻨﺪاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﭼﺮا ﮐﻪ در اﻳﻦ روش ‪ ،‬درهﺮ ﺟﻮﻳﻪ ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﺻﺮف ﻳﮏ‬
‫درﺧﺖ و ان هﻢ ﺳﺮاﺑﺘﺮﻳﻦ ان ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ از ﺁب ﺗﺎزﻩ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺘﺒﺎﻗﯽ ﺗﻤﺎم درﺧﺘﺎن ﺟﻮﻳﻪ‬
‫ﻣﺬﮐﻮر ﭼﻨﺎن ﺁﺑﯽ را درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ هﺮﻗﺪر ﻓﺎﺻﻠﻪ درﺧﺖ از ﻣﻨﺒﻊ ﺁب ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺼﻴﺐ‬
‫ﺁن ﭘﺎﻳﺎن اب ﺗﻌﺪاد ﺑﻴﺸﺘﺮ درﺧﺘﺎن ان ﺟﻮﻳﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪Farrow irrigation‬‬ ‫‪ . 2‬روش ﺟﻮﻳﻪ ﺋﯽ –‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ وﺑﻪ ﻋﺮض‬ ‫‪15‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪10‬‬ ‫دراﻳﻦ روش‪ ،‬در دو ﺳﻮﯼ ﻗﻄﺎر درﺧﺘﺎن‪ ،‬دو ﺟﻮﻳﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻖ‬
‫‪ 25‬ﺗﺎ ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﺗﻴﺎر و ﺁب ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﮐﻤﺘﺮ درﺁﻧﻬﺎ هﺪاﻳﺖ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﺪﻳﻨﺘﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬رﻃﻮﺑﺖ ﺑﻪ‬
‫رﻳﺸﻪ ازﻃﺮﻳﻖ ﻧﻔﻮذ ﺗﺪرﻳﺠﯽ ﺁب هﻢ ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻮدﯼ وهﻢ ﺑﺼﻮرت اﻓﻘﯽ ﻣﻴﺴﺮﻣﻴﺸﻮد‪.‬ﺑﺎزدﻩ‬
‫ﻣﺼﺮﻓﯽ اﻳﻦ روش ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ روش ﻏﺮﻗﻪ ﺋﯽ زﻳﺎدﺗﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ از اﻳﻦ روش اﻳﺠﺎب ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‬
‫ﮐﻪ زﻣﻴﻦ ﺑﮑﻠﯽ ﺻﺎف و هﻤﻮار ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دراﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺎﻏﺪاران درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﺧﻮد را ﺑﺸﮑﻞ‬
‫ﺟﻮﻳﻪ ﺋﯽ ﻧﻴﺰ ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ ﺟﻮﻳﻪ و ﺁن هﻢ ﺻﺮف از ﻳﮏ ﺳﻤﺖ ﻗﻄﺎر‬
‫درﺧﺘﺎن ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬ﻋﺒﻮراب ازﻳﮏ ﺳﻤﺖ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺻﺮﻓﺎ ﻳﮏ ﺳﻤﺖ درﺧﺖ را ﺁﺑﻴﺎرﯼ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ و ﺳﻤﺖ دﻳﮕﺮ ﺁن واﺿﺢ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺸﻨﻪ و از ﺁب ﺑﯽ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻏﺮض ﺟﺎرﯼ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺁب ازﻧﻬﺮ اﺻﻠﯽ ﺑﻪ ﺟﻮﻳﻪ هﺎ و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻘﺪار ﺁن‪ ،‬از ﺳﻴﻔﻮن هﺎﯼ اﻟﻤﻮﻧﻴﻤﯽ‬
‫وﻳﺎ ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﯽ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬درﺁﺑﻴﺎرﯼ ﺟﻮﻳﻪ ﺋﯽ‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﻤﺮ و ﺟﺴﺎﻣﺖ درﺧﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﺘﻌﺪاد ﺟﻮﻳﻪ هﺎ در هﺮﺳﻮﯼ ﻗﻄﺎردرﺧﺘﺎن ﺑﮕﻮﻧﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ ﮐﻪ هﻨﮕﺎم ﺣﺪ اﮐﺜﺮرﺷﺪ درﺧﺘﺎن‬
‫ﺗﻤﺎم ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎغ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﻮﻳﻪ هﺎﯼ ﻣﻮازﯼ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ و ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪Sprinkle irrigation‬‬ ‫‪ . 3‬روش ﺑﺎراﻧﯽ ‪-‬‬
‫در اﻳﻦ روش‪ ،‬ﺁﺑﻴﺎرﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻓﻮارﻩ هﺎﯼ ﭼﺮﺧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻞ هﺎﯼ ﺧﺎص وﺻﻞ اﻧﺪ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﺎزدﻩ ﻣﺼﺮﻓﯽ اﻳﻦ روش ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ ﺳﺎﻳﺮ روش هﺎﯼ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻮدﻩ و ﺳﺮ ﺑﻪ‬
‫ﻓﻴﺼﺪ ﻣﻴﺰﻧﺪ‪ .‬ﻣﺰﻳﺖ هﺎﯼ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﻋﺒﺎرت از ﻋﺪم اﺣﺘﻴﺎج ﺑﻪ هﻤﻮار ﮐﺎرﯼ زﻣﻴﻦ‪،‬‬ ‫‪80‬‬

‫‪72‬‬
‫ﻣﻴﺴﺮ ﺳﺎﺧﺘﻦ اﻣﮑﺎن ﺗﻄﺒﻴﻖ ﮐﻮد هﺎﯼ ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ وادوﻳﻪ ﺟﺎت زراﻋﺘﯽ ﺿﻢ ﺁب اﺑﻴﺎرﯼ و در‬
‫ﺣﺎﻻت ﺧﺎص‪ ،‬ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ازﻳﺦ زدن درﺧﺘﺎن ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪Trikle ( drip irrigation) -‬‬ ‫‪ . 4‬روش ﻗﻄﺮﻩ ﺋﯽ‬
‫در اﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ ﺁﺑﻴﺎرﯼ‪ ،‬ﺁب ذرﻳﻌﻪ ﭘﻤﭗ هﺎﯼ ﻣﺨﺼﻮص‪ ،‬در ﻧﻞ هﺎﯼ ﭘﻼﺳﺘﮑﯽ ﺣﺎوﯼ ﺳﻮراخ‬
‫هﺎﯼ ﺑﺎرﻳﮏ و اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﻳﺮﯼ ﮐﻪ درﻃﻮل هﺮﻗﻄﺎر روﯼ زﻣﻴﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﺟﺮﻳﺎن ﭘﻴﺪا‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ و ازﻃﺮﻳﻖ ﻗﻄﺮﻩ ﭼﮑﺎن هﺎﯼ ﻣﺨﺼﻮص ﮐﻪ درﻃﻮل ﻧﻞ ﻣﻮﻗﻴﻌﺖ دارﻧﺪ ﺑﺼﻮرت ﻗﻄﺮﻩ‬
‫ﭼﮑﻴﺪﻩ و ﺧﺎﮎ اﻃﺮاف درﺧﺖ راﻣﺮﻃﻮب ﻧﮕﻬﻤﻴﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺗﻌﺪاد ﻗﻄﺮﻩ ﭼﮑﺎن درهﺮ ﻧﻬﺎل ﻧﻮﻏﺮس‬
‫ﺗﺎ ‪ 4‬ﻋﺪد اﻓﺰودﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬ ‫‪3‬‬ ‫در اﺑﺘﺪاء ﻳﮏ ﻋﺪد‪ ،‬ﺑﻌﺪا‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﺴﺎﻣﺖ ﻧﺒﺎت ﺑﺘﺪرﻳﺞ از‬
‫ﻓﻴﺼﺪ دارد و ازهﻤﻮارﮐﺎرﯼ ﺧﺎﮎ ﺑﯽ ﻧﻴﺎزﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬ ‫‪95‬‬ ‫روش ﺑﺎزدﻩ ﻣﺼﺮﻓﯽ زﻳﺎد ﺗﺎ‬
‫ﻣﺼﺎرف اﻳﺠﺎد ﺁن ﺑﺎﻻﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ازاﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ در ﺧﺎﮎ هﺎﯼ ﺷﻮر و ﻳﺎ ﺑﺮاﯼ ﺁب هﺎﯼ ﺳﻨﮕﻴﻦ‬
‫و ﺷﻮر‪ ،‬ﺑﺴﺮﻋﺖ ﺷﻮرﯼ ﺧﺎﮎ را ﺑﺎﻻ ﻣﻴﺒﺮد‪ .‬ﺑﻤﻨﻈﻮرﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از اﻓﺰاﻳﺶ ﻧﻤﮏ ﺧﺎﮎ و‬
‫ﻣﺴﺪود ﺷﺪن ﭼﮑﺎﻧﻨﺪﻩ هﺎ در اﺛﺮ رﺳﻮب ﻧﻤﮏ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺪازﻩ ﭼﮑﺎﻧﻨﺪﻩ هﺎ را ﮐﻼﻧﺘﺮازﺣﺪ ﻣﻌﻤﻮل‬
‫ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ ﻳﮑﻤﻘﺪار ﺁب ﺣﺮﮐﺖ ﻋﻤﻘﯽ ﭘﻴﺪا ﮐﺮدﻩ ﻋﻼوﻩ ﺑﺮ ﻧﻔﻮذ درﺣﺼﻪ ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﺧﺎﮎ‪ ،‬ﻧﻤﮑﻴﺎت‬
‫اﺿﺎﻓﯽ را ﺷﺴﺘﻪ هﻤﺮاﯼ ﺧﻮد از ﻃﺒﻘﺎت ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﺑﻴﺮون ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ درﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻤﻮ ﺑﻪ دﻓﻌﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﺿﺮورت دارد ‪ ،‬ﻣﺜﻼ‪:‬‬

‫اﻟﻒ ‪ -‬درﺧﺘﺎن ﺑﺮﮔﺮﻳﺰ‪:‬‬

‫ﻧﻬﺎل ﻧﻮ ﻏﺮس ﺑﻤﺠﺮد ﺷﺎﻧﺪن ‪،‬‬ ‫‪.1‬‬

‫ﻧﻬﺎل ‪ 1‬اﻟﯽ ‪ 2‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ وﻗﻔﻪ هﺎﯼ ‪ 7‬اﻟﯽ ‪ 10‬روز و‬ ‫‪.2‬‬

‫‪30‬‬ ‫روز و در زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻪ وﻗﻔﻪ هﺎﯼ‬ ‫‪20‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪15‬‬ ‫درﺧﺘﺎن ﺣﺎﺻﻠﺪﻩ درﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ وﻗﻔﻪ هﺎﯼ‬ ‫‪.3‬‬

‫اﻟﯽ ‪ 40‬روز اﺑﻴﺎرﯼ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮد اﺑﻴﺎرﯼ ﺧﺰاﻧﯽ ﻣﻬﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫زﻳﺮاﺧﺸﮏ ﺑﻮدن زﻣﻴﻦ ﺑﺎغ درﺧﺘﺎﻧﺮادرﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺮدﯼ زﻣﺴﺘﺎن ﺑﺴﻴﺎراﺳﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮ ﻣﯽ‬
‫ﺳﺎزد‪.‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ درﺳﺮدﯼ ﮐﻢ ﺳﺎﺑﻘﻪ زﻣﺴﺘﺎن ﺳﺎل ‪ ،1386‬ﺗﺎﮎ هﺎﯼ اﻧﮕﻮرﻳﮑﻪ زﻣﻴﻦ هﺎﻳﺸﺎن‬
‫ﺧﺸﮏ ﺑﻮدﻧﺪ ازﺑﻴﻦ رﻓﺘﻨﺪ وازاﻧﻬﺎﺋﻴﮑﻪ اﺑﻴﺎرﯼ ﺷﺪﻩ واز رﻃﻮﺑﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﺧﺎﮎ ﺑﺮﺧﻮردار‬
‫ﺑﻮدﻧﺪ زﻧﺪﻩ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮدر ﺗﺎﮐﺴﺘﺎﻧﻬﺎﯼ دو ﻃﺮف ﺷﺎﻩ راﻩ ﺳﺎﻟﻨﮓ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻤﺎﻟﯽ‬
‫ﺧﻮﺑﺘﺮ ﻣﺸﻬﻮد ﺑﻮد‪.‬‬
‫ب ‪ -‬درﺧﺘﺎن هﻤﻴﺸﻪ ﺳﺒﺰ ) ﺳﺘﺮوس هﺎ (‪:‬‬
‫ﻧﻬﺎل ﻧﻮ ﻏﺮس ﺑﻪ وﻗﻔﻪ هﺎﯼ ‪ 2‬اﻟﯽ ‪ 3‬روز‪،‬‬ ‫‪.1‬‬

‫‪73‬‬
 ‫ﻧﻬﺎل ‪ 1‬اﻟﯽ ‪ 2‬ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻪ وﻗﻔﻪ هﺎﯼ ‪ 3‬اﻟﯽ ‪ 4‬روز و‬ ‫‪.2‬‬

‫‪15‬‬ ‫روز و در زﻣﺴﺘﺎن ﺑﻪ وﻗﻔﻪ هﺎﯼ‬ ‫‪10‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪7‬‬ ‫درﺧﺘﺎن ﺣﺎﺻﻠﺪﻩ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺑﻪ وﻗﻔﻪ هﺎﯼ‬ ‫‪.3‬‬

‫اﻟﯽ ‪ 20‬روز ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪.(37)،‬‬

‫‪Application of fertilizer in orchard trees -‬‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد ﺑﻪ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ‬

‫دادن ﮐﻮد در رﺷﺪ وﺳﻄﺢ ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﻧﻘﺶ ﺧﻴﻠﯽ ارزﻧﺪﻩ دارد‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﮐﺎردر‬
‫اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﺎﺳﺘﺜﻨﺎﯼ ﺗﺎﮐﺴﺘﺎﻧﻬﺎﯼ ﺷﻤﺎﻟﯽ و ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﺳﻴﺐ و زرداﻟﻮﯼ ﺣﻮزﻩ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺷﺎدروان‬
‫داﮐﺘﺮ وﮐﻴﻞ ﻣﺜﻞ ﮐﺎﺑﻞ ‪ ،‬وردﮎ‪ ،‬ﻣﻴﺪان‪ ،‬و ﺑﺨﺸﯽ از ﻟﻮﮔﺮدردﻳﮕﺮ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﯼ ﮐﺸﻮرﺧﺼﻮﺻﺎ‬
‫ﺻﻔﺤﺎت ﺷﻤﺎل ﭼﻨﺪان ﺻﻮرت ﻧﻤﻴﮕﻴﺮد‪.‬زﻳﺮا ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤﺎم ﺑﺎﻏﺪاران اﻳﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ ازﺗﺎﺛﻴﺮﻣﺜﺒﺖ‬
‫ﮐﻮدﺑﺎﻻﯼ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ اﻃﻼع ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﻌﻠﺖ ان ﺑﺪرﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﺧﻮد ﮐﻮد اﺳﺘﻌﻤﺎل‬
‫ﻧﻤﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ هﻢ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬اﻧﻬﺎ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻓﻨﯽ ﺗﻄﺒﻴﻖ اﻧﺮا ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻧﻤﻴﺪاﻧﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن‬
‫ﻧﻘﺶ ﮐﻮد درازدﻳﺎد ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻬﻢ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎﻏﺪاران ازﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﺑﻨﻔﻊ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ‬
‫ﮐﺎروﻗﺘﯽ ﺗﺤﻘﻖ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻓﻨﯽ ﺑﺪﺳﺘﺮس اﻧﻬﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ‬
‫اﻧﮑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺑﺮاﯼ اﻧﻬﺎ ﻣﻴﺴﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻨﮏ درذﻳﻞ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﭼﻨﺪﯼ درﻳﻦ ﺧﺼﻮص اراﺋﻪ‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ دو ﻗﺴﻢ ﮐﻮد دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ :‬ﻳﮑﯽ ﺁن ﮐﻮد ﻋﻀﻮﯼ ﻳﺎ ﺣﻴﻮاﻧﯽ و دﻳﮕﺮ ﺁن ﮐﻮد‬
‫ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪Animal manure -‬‬ ‫‪ . 1‬ﮐﻮد )ﭘﺎروﯼ( ﺣﻴﻮاﻧﯽ‬

‫ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺪﻓﻮع ﺣﻴﻮاﻧﺎت وﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﻤﺎم اﺟﺰاﯼ ﻏﺬاﯼ ﻳﮏ‬
‫ﻧﺒﺎت را دارا اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت و ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻘﺪار زﻳﺎد ﮐﻮد‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﯽ درزﻣﻴﻦ ﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻦ واﺿﺢ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﻤﺎم ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺿﺮورﯼ‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ وﻳﺎ ﮐﺪام ﻣﻨﺒﻊ دﻳﮕﺮﻣﻮاد ﻋﻀﻮﯼ ﻣﻬﻴﻴﺎ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﺒﺎﺗﺎت هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﯼ ﺧﻮب‬
‫ﺻﺤﺘﻤﻨﺪ ﺑﺎر اﻣﺪﻩ زﻳﺎد ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﺪهﻨﺪ و ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺣﺎﺻﻠﺸﺎن ﻧﻴﺰ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬اﻳﻦ ﻧﻘﺶ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ ﮐﻮد‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﯽ در ﺑﻬﺒﻮد ﮐﻤﻴﺖ و ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ اﻳﻦ اﻣﺮرا ﺿﺮورﯼ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ درﻣﻮرد ﻣﻨﺎﺑﻊ ﮐﻮد‬
‫ﻋﻀﻮﯼ ﻧﻴﺰ ﻳﮏ اﻧﺪازﻩ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت اراﺋﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ﺟﻬﺖ ﻓﺮاهﻢ اورﯼ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت‪ ،‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬

‫‪74‬‬
‫اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺟﺪول‬ ‫‪7‬‬ ‫ﻣﻮاد ﻋﻀﻮﯼ ﺗﻮام ﺑﺎ ﻓﻴﺼﺪﯼ ﺳﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻬﻢ اﻧﻬﺎ درﺟﺪول‬
‫ﻣﺬﮐﻮراﻳﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻣﻨﻌﮑﺲ ﻣﻴﺴﺎزد ﮐﻪ ازﺟﻤﻠﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻮاد ﻋﻀﻮﯼ ﻣﻨﺪرج ان‪ ،‬ادرار از‬

‫ﺟﺪول‪ .7‬اوﺳﻂ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺳﻪ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻬﻢ ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ و ﺑﻘﺎﻳﺎﯼ ﻧﺒﺎﺗﯽ‪.(31)،‬‬

‫ﻓﻴﺼﺪ )ﺑﺮاﺳﺎس ﺧﺸﮏ ﺷﺪﻩ اﺟﺎﻗﯽ(‬ ‫ﻣﻮاد‬
‫ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ‬ ‫ﻓﺎﺳﻔﻮرس‬ ‫ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ‬
‫‪1.40‬‬ ‫‪0.56‬‬ ‫‪1.91‬‬ ‫‪ .1‬ﻣﺪﻓﻮع ﺣﻴﻮاﻧﺎت و اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ‪ :‬ﻓﻀﻠﻪ ﮔﺎ و‬
‫‪7.78‬‬ ‫‪0.05‬‬ ‫‪9.74‬‬ ‫ادرار ﮔﺎ و‬
‫‪0.92‬‬ ‫‪0.79‬‬ ‫‪1.87‬‬ ‫ﭘﺸﻘﻞ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‬
‫‪12.31‬‬ ‫‪0.10‬‬ ‫‪9.90‬‬ ‫ادرار ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ‬
‫‪2.41‬‬ ‫‪1.72‬‬ ‫ﻣﻮاد ﻏﺎﻳﻄﻪ اﻧﺴﺎن ‪7.24‬‬
‫‪4.86‬‬ ‫‪1.57‬‬ ‫‪17.14‬‬ ‫ادرار اﻧﺴﺎن‬
‫‪0.86‬‬ ‫‪1.26‬‬ ‫‪4.00‬‬ ‫ﻓﻀﻠﻪ ﻣﺮغ‬
‫‪0.68‬‬ ‫‪0.21‬‬ ‫‪0.80‬‬ ‫ﭘﺎروﯼ زﻳﺮﭘﺎﯼ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ‪Farm yard manure‬‬ ‫‪.2‬‬
‫‪1.06‬‬ ‫‪0.11‬‬ ‫‪0.49‬‬ ‫ﮐﺎﻩ ﮔﻨﺪم‬ ‫‪ .3‬ﺑﻘﺎﻳﺎﯼ ﻧﺒﺎﺗﺎت‪:‬‬
‫‪1.38‬‬ ‫‪0.10‬‬ ‫‪0.58‬‬ ‫ﮐﺎﻩ ﺷﺎﻟﯽ‬

‫ﻧﮕﺎﻩ ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ ﻧﺒﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻏﻨﯽ ﺗﺮازﺳﺎﻳﺮﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﻮدﻩ و ﺳﺮﺷﺎرازﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ و ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻏﻨﺎﻣﻨﺪﯼ ادرارازﻋﻼﻳﻢ ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻋﻨﺎﺻﺮان ﺑﺎﻻﯼ ﻧﻤﻮﯼ ﻧﺒﺎت درﻣﺰرﻋﻪ ﻧﻴﺰﺑﺨﻮﺑﯽ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺎن اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ‪ ،‬زﻳﺎد دﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ هﺮزﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﺣﻴﻮاﻧﯽ درﺳﺎﻳﻪ درﺧﺘﯽ ﺑﺮاﯼ ﻣﺪﺗﯽ‬
‫ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺪون ﺁﻧﮑﻪ ﭘﺎروﯼ ﺁن درﺧﺎﮎ اﻓﺰودﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ان درﺧﺖ‬
‫درﻃﯽ ﻣﺪت ﮐﻤﯽ رﻧﮓ ﺳﺒﺰﺗﻴﺮﻩ ﻣﺮﻏﻮب ﭘﻴﺪاﮐﺮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﭘﻴﺪا ﺷﺪن ﭼﻨﻴﻦ رﻧﮓ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻧﺎﺷﯽ از‬
‫ﻧﻔﻮذ ادرار درﺧﺎﮎ و ﺟﺬب ﺷﺪن ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺁن ﺗﻮﺳﻂ رﻳﺸﻪ هﺎﯼ درﺧﺖ ﻣﺬﮐﻮرﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎد‬
‫اور ﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ادراردرﺑﻬﺒﻮد وﺿﻊ ﻧﺒﺎت اﻳﻦ ﻣﻔﮑﻮرﻩ را ﺑﻤﻴﺎن ﻣﯽ اورد ﮐﻪ اﮔﺮادرار اﻃﺮاح‬
‫ﺷﺪﻩ در ﺗﺨﻠﻴﻪ ﮔﺎﻩ هﺎ ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﻧﻞ ﺑﻪ ﺑﺸﮑﻪ هﺎ ﺟﻤﻊ اورﯼ ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ زﻣﻴﻦ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ‬
‫ﺧﺎﮎ ان زﻣﻴﻦ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰ ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻧﻴﺰﺗﺎ اﻧﺪازﻩ اﯼ ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮﺣﺠﻢ ان‬ ‫‪5‬‬ ‫ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ادرار ﺑﺼﻮرت ﺧﺎﻟﺺ درﺧﺎﮎ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﻴﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ‬
‫دراب ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﮕﺮدد ‪.(40)،‬‬
‫‪75‬‬
‫ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ در هﻨﮕﺎم اﺣﺪاث ﺑﺎغ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻌﺪ ازهﻤﻮار ﮐﺎرﯼ و ﻗﺒﻞ از ﻗﻠﺒﻪ ﻧﻤﻮدن زﻣﻴﻦ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻦ ﻓﯽ‬ ‫‪40‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫ﻣﻘﺪار‪10‬‬ ‫درﻧﻈﺮداﺷﺖ ﻣﻮاد ﻋﻀﻮﯼ ﻣﻮﺟﻮد درﺧﺎﮎ و ﻧﻮع ﻣﻴﻮﻩ از ﻗﺮار‬
‫ﺗﻦ ﻓﯽ ﺟﺮﻳﺐ( اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬وﻟﯽ درﻳﻦ اواﺧﺮﺑﻌﻀﯽ هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﻳﺴﺘﻬﺎ‬ ‫هﮑﺘﺎر)‪8 -2)،(4‬‬

‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻘﺪار‪10 - 5‬ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام ﮐﻮد ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ ﺧﺎﮎ را در هﻨﮕﺎم ﻏﺮس هﺮ ﻧﻬﺎل‬
‫ﭘﺎﻳﻨﺘﺮازرﻳﺸﻪ درﭼﻘﻮرﮎ ﺳﭙﺎرش ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ ﻣﻮرد اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﻏﻴﺮان‪ ،‬ﻧﺒﺎت از ﺁن ﺑﺪرﺳﺘﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﮐﺮدﻩ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺗﻤﺎم‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮﻣﻮادﻋﻀﻮﯼ در زﻧﺠﻴﺮﻩ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮل هﺎﯼ ان ﺗﻮﺳﻂ راﺑﻄﻪ هﺎﯼ ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﺑﺎ هﻢ وﺻﻞ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺗﺎ وﻗﺘﻴﮑﻪ راﺑﻄﻪ هﺎ ﯼ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ اﺛﺮ ﭘﻮﺳﻴﺪن ﮐﻮد ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎت ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ از‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﺁن اﺳﺘﻔﺎدﻩ درﺳﺖ ﮐﺮدﻩ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ اﺛﺮ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺁن ﺧﺴﺎرﻩ ﻓﺮاوان ﻣﯽ‬
‫ﺑﻴﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺗﻄﺒﻴﻖ ﮐﻮد ﻧﺎﭘﻮﺳﻴﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻘﺪارزﻳﺎد ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺧﻮد ﺧﺎﮎ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻴﮑﺮوﺑﻬﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﻤﻮدن ﻣﻮاد ﻋﻀﻮﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺷﺪﻩ و ﺳﺒﺐ دﭼﺎر ﺷﺪن درﺧﺖ ﺑﻪ‬
‫ﻗﻠﺖ ﺷﺪﻳﺪ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮان‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد ﺗﺎزﻩ اﻣﺮاض و اﻓﺎت ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻧﺒﺎﺗﯽ را‬
‫ازدﻳﺎد ﻣﻴﺒﺨﺸﺪ و ﮔﻴﺎﻩ هﺮزﻩ ﺑﺎغ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬هﻤﭽﻨﺎ ن ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ ﮐﻪ در ﺑﺎغ ﺗﻄﺒﻴﻖ‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺎرﯼ ازوﺟﻮد ﺗﺨﻢ هﺎ و ﻻروا هﺎﯼ ﺣﺸﺮات ﻣﻀﺮﻩ ﺧﺼﻮﺻﺎ ﻻرواﯼ‬
‫ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ‬ ‫‪Grab warm‬‬ ‫ﻗﺎﻧﻐﻮزﮎ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻻرواﯼ ﻣﺬﮐﻮر ﮐﻪ ﮔﺮب وارم ‪-‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻀﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﮐﺮم ﻣﺬﮐﻮر ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ رﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﻧﻬﺎل هﺎﯼ ﺧﻮرد و ﻧﻮ‪ -‬ﻏﺮس را ﻗﻄﻊ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ ﺧﺸﮏ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ درﺧﺘﺎن ﺑﺎﻟﻎ وﺣﺎﺻﻠﺪﻩ ﻧﻴﺰ ﺁﺳﻴﺐ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ‬
‫داراﯼ ﻣﻮاد زﻳﺎد ﻏﺬاﯼ ﻧﺒﺎﺗﯽ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ در ﺑﻬﺒﻮد ﺧﻮاص ﻓﺰﻳﮑﯽ ﻳﻌﻨﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎﮎ و‬
‫ﺑﺎﻓﺖ ﺧﺎﮎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﺛﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ ﻓﻮاﺋﺪ ذﻳﻞ را دارا اﺳﺖ‪.‬‬
‫• ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺧﺎﮎ را ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ و از ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪن ﮐﻠﻮﺧﻬﺎﯼ ﮐﻼن ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫• ﻗﻮﻩ ﺟﺬب ﺁب را در ﺧﺎﮎ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬
‫ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻧﮕﻬﺪارﯼ رﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎﮎ را ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻴﺒﺮد‪.‬‬ ‫•‬
‫• ﺣﺮارت ﺧﺎﮎ را ﺗﺎ اﻧﺪازﻩ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻬﻤﻴﺪارد‪.‬‬
‫• ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺿﺮورﯼ را ﺑﺮاﯼ ﻧﺒﺎت ﺑﻴﺸﺘﺮﻣﻬﻴﺎ ﻣﻴﺴﺎزد‪.‬‬
‫• ﺑﺎهﻮا دار ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﺎﮎ‪ ،‬اﻧﮑﺸﺎف و ﺗﻮﺳﻌﻪ رﻳﺸﻪ هﺎ را درزﻣﻴﻦ ازدﻳﺎد ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻏﺮض ﺗﻘﻮﻳﻪ ﺧﺎﮎ‪ ،‬در ﺑﺴﺎ ﻣﻮارد از ﮐﻮد ﺳﺒﺰاز ﻃﺮﻳﻖ ﮐﺎﺷﺘﻦ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻳﮑﺴﺎﻟﻪ ازﺧﺎﻧﺪان ﻟﮕﻴﻮم ‪-‬‬
‫‪ Leguminosae‬ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻧﺼﺐ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ هﻮا درﺧﺎﮎ اﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺰاﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬هﺮﮔﺎﻩ اﻳﻦ‬
‫‪76‬‬
‫ﻧﺒﺎﺗﺎت دراﺧﻴﺮ ﻓﺼﻞ ﻧﻤﻮ درزﻣﻴﻦ ﭼﭙﻪ ﺷﺪﻩ وﺑﺎ ﺧﺎﮎ ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬ازﻳﮑﻄﺮف ﻣﺜﻞ ﮐﻮد‬
‫ﺣﻴﻮاﻧﯽ ﺧﻮاص ﻓﺰﻳﮑﯽ ﺧﺎﮎ را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻴﺒﺨﺸﺪ و ازﻃﺮف دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ازاد ﮐﺮدن ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﻧﺼﺐ‬
‫ﺷﺪﻩ ﺧﻮد در ﺧﺎﮎ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰﯼ ﺧﺎﮎ را ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻴﺒﺮد‪.‬‬

‫‪Chemical fertilizer -‬‬ ‫‪ . 2‬ﮐﻮد ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ‬

‫رﺷﺪ ﺳﺮﻳﻊ ﻧﻔﻮس ﺑﺸﺮﯼ و ﮐﺎهﺶ ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰﯼ ﻃﺒﻌﯽ زﻣﻴﻦ هﺎﯼ ﻣﺰروﻋﯽ‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد هﺎﯼ‬
‫ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ را ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺗﻘﻮﻳﻪ ﺧﺎﮎ و ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮدن ﺳﻄﺢ ﺣﺎﺻﻞ ﻓﯽ واﺣﺪ ﺳﺎﺣﻪ زﻣﻴﻦ ﺿﺮورﯼ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﮐﻮد هﺎﯼ ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﺑﺮاﯼ ﻧﺒﺎت‪ ،‬هﻤﺎن ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺿﺮورﯼ را ﻣﻬﻴﺎ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﮐﻮد هﺎﯼ‬
‫ﻋﻀﻮﯼ ﺁﻧﻬﺎ را ﻣﻬﻴﺎ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﮐﻮد ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ‪ ،‬ﺑﺮ ﺧﻼف ﮐﻮد ﻋﻀﻮﯼ‪ ،‬ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ ﻧﺒﺎت را‬
‫ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﻤﻮدﻩ و اﺛﺮات ﺁﻧﺮا ﺑﻌﺪ از ﺗﻄﺒﻴﻖ زودﺗﺮ ﻇﺎهﺮ ﻣﻴﺴﺎزد‪.‬‬
‫ﻋﻨﺼﺮ ﺿﺮورﯼ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻠﻴﻤﻪ ﺿﺮورﯼ از‬ ‫‪16‬‬ ‫ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﻮ و اﻧﮑﺸﺎف ﻳﮏ ﻧﺒﺎت‬
‫ﺁن ﺟﻬﺖ ﺑﺮ ﺁﻧﻬﺎ اﺗﻼق ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ هﺮﮔﺎﻩ ﻗﻠﺖ ﻳﮑﯽ ازﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺬﮐﻮر در ﻳﮏ ﻧﺒﺎت روﻧﻤﺎ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺑﺨﺶ ﻧﻤﻮﯼ ﺟﺴﻤﯽ و ﻣﺜﻠﯽ ﺁن ﻧﺒﺎت ﻧﺎﻣﻤﮑﻦ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻧﻘﺶ هﺮﻋﻨﺼﺮ‬
‫ﺿﺮورﯼ و ﻋﻼﻳﻢ ﻗﻠﺖ ﺁن ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﺸﺨﺼﻪ هﻤﺎن ﻋﻨﺼﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬رﻓﻊ ﻗﻠﺖ ﺁن ﺻﺮف ﺑﺎ ﻣﻬﻴﺎ‬
‫ﺷﺪن هﻤﺎن ﻋﻨﺼﺮ اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ ﻧﻪ ﺑﺎ ﮐﺪام ﻋﻨﺼﺮ دﻳﮕﺮ‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ‪ 16‬ﻋﻨﺼﺮ ﺿﺮورﯼ ﻣﺘﺬﮐﺮﻩ ‪ 9 ،‬ﻋﻨﺼﺮ ﺁن ﻣﺜﻞ ﮐﺎرﺑﻦ ) ‪ ،( C‬هﺎﻳﺪروﺟﻦ ) ‪،( H‬‬

‫اوﮐﺴﻴﺠﻦ ) ‪ ،( O‬ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ) ‪ ،( N‬ﻓﺎﺳﻔﻮرس ) ‪ ،( P‬ﭘﻮﺗﺎﺷﻴﻢ ) ‪ ،( K‬ﮐﻠﺴﻴﻢ ) ‪ ،( Ca‬ﻣﮑﻨﻴﺰﻳﻢ‬

‫) ‪ ( Mg‬و ﺳﻠﻔﺮ) ‪ ( S‬ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺑﻤﻘﺪار ﻧﺴﺒﺘﺎ زﻳﺎد اﺧﺬ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬از اﻳﻨﺮو ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻨﺎم ﻋﻨﺎﺻﺮ‬
‫ﻋﻤﺪﻩ – ‪ Major element‬ﻳﺎ ﭘﺮ ﻣﺼﺮف ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪7 .‬ﻋﻨﺼﺮ دﻳﮕﺮ ﺁن ﻣﺜﻞ اهﻦ ) ‪ ،( Fe‬ﺟﺴﺖ‬
‫( ﮐﻪ‬ ‫) ‪Cl‬‬ ‫( و ﮐﻠﻮرﻳﻦ‬ ‫‪Mo‬‬ ‫(‪ ،‬ﻣﻮﻻﺑﺪﻳﻨﻴﻢ )‬ ‫) ‪Cu‬‬ ‫(‪ ،‬ﻣﺲ‬ ‫)‪B‬‬ ‫(‪ ،‬ﺑﻮران‬ ‫) ‪ ،( Zn‬ﻣﻨﮕﻨﻴﺰ) ‪Mn‬‬

‫‪trace‬‬ ‫ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﻤﺘﺮاﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﺑﻨﺎم ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮐﻢ ﻣﺼﺮف و ﻳﺎ ﮐﻤﻴﺎب ‪-‬‬
‫ﻣﺴﻤﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎﯼ ﮐﺎرﺑﻦ‪ ،‬هﺎﻳﺪروﺟﻦ و ﺁﮐﺴﻴﺠﻦ ﮐﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮﻏﻴﺮ‬ ‫‪Micro element‬‬

‫ﻣﻌﺪﻧﯽ اﻧﺪ از ﺁب و هﻮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻣﺘﺒﺎﻗﯽ هﻤﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺿﺮورﯼ ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺑﺼﻮرت‬
‫ﮐﻠﯽ از ﺧﺎﮎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ ﻣﺤﻠﻮل ﺁﻧﻬﺎ روﯼ ﺑﺮﮔﻬﺎ ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ ﺷﻮد‪.‬‬
‫از ﺟﻤﻠﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺿﺮورﯼ ﺷﺎﻧﺰدﻩ ﮔﺎﻧﻪ ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ‪ 3 ،‬ﻋﻨﺼﺮ ﻳﻌﻨﯽ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ‪ ،‬ﻓﺎﺳﻔﻮرس و‬
‫در ﻣﺠﻤﻮع ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﺋﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ‪ ،‬از ﺧﺎﮎ ﺑﻤﻘﺪار زﻳﺎد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ و ﺧﺎﮎ‬ ‫– ‪NPK‬‬ ‫ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ‬
‫ازﺁﻧﻬﺎ زودﺗﺮﺗﻬﯽ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬از اﻳﻨﺮو‪ ،‬دهﻘﺎﻧﺎن درهﺮﻧﻮﺑﺖ ﺑﺬر ﻣﺠﺒﻮر اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻼوﻩ ﻧﻤﻮدن ﻳﮏ‬
‫ﻣﻘﺪار ﮐﻮد هﺎﯼ اﻧﻬﺎ در ﺧﺎﮎ‪ ،‬ﺟﺎﯼ ﺧﺎﻟﯽ ﺁﻧﻬﺎ را ﭘﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬درﻏﻴﺮ ﺁن دهﻘﺎﻧﺎن ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ از‬

‫‪77‬‬
‫زﻣﻴﻦ ﺧﻮد ﺣﺎﺻﻞ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺑﺨﺶ ﺑﺪﺳﺖ ﺁورﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﺼﺮف ‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮد هﺎﯼ‬
‫اﻧﻬﺎ ﺷﺪﻳﺪا ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺎ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن درﻣﺠﻤﻮع‪ ،‬ﮐﻮد هﺎﯼ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻨﺪار و ﻓﺎﺳﻔﻮرس دار‬
‫ﺑﺤﻴﺚ ﮐﻮد هﺎﯼ ﻣﻬﻢ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ زﻳﺎد ﺑﻤﺼﺮف ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻣﺼﺮف ﺁﻧﻬﺎ از اﺑﺘﺪاﯼ رواج ﺷﺎن‬
‫ﺗﺎ ﮐﻨﻮن در ﮐﺸﻮر رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ازﺟﻤﻠﻪ ﮐﻮدهﺎﯼ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﻣﺬﮐﻮر‪،‬‬
‫ﮐﻮد ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ دارهﻢ ازﻧﮕﺎﻩ ﻣﻘﺪاراﺳﺘﻌﻤﺎل وهﻢ ازﻧﮕﺎﻩ ﺗﮑﺮاراﺳﺘﻌﻤﺎل ﭘﺮﻣﺼﺮﻓﺘﺮﻳﻦ و‬
‫ﮐﺜﻴﺮاﻻﺳﺘﻌﻤﺎل ﺗﺮﻳﻦ ﮐﻮدهﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬اﻣﺎ ﮐﻮد ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ دار در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻤﻘﺎ ﻳﺴﻪ ﮐﻮد هﺎﯼ‬
‫ﻓﺎﺳﻔﻮرس دار و ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ دار ﺑﻪ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ ﺧﻴﻠﯽ ﮐﻢ ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ ﺁن اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻋﻠﻤﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﮐﻮد هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ را در اواﺋﻞ ﺗﺮوﻳﺞ ﮐﻮد در ﮐﺸﻮر زﻳﺎدﺗﺮﺑﺎﻻﯼ ﻏﻠﻪ ﺟﺎت‬
‫ﺧﺼﻮﺻﺎ ﮔﻨﺪم ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﻇﻬﺎر داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ درازدﻳﺎد ﺣﺎﺻﻞ داﻧﻪ‬
‫ﮔﻨﺪم‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد هﺎﯼ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻨﺪار و ﻓﺎﺳﻔﻮرﺳﺪار ﻣﻮﺛﺮ‪ ،‬وﻟﯽ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ دار ﻧﺎ‬
‫ﺁﻧﺮا ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ درﺧﺎﮐﻬﺎﯼ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ذﮐﺮ ﮐﺮدﻧﺪ‬ ‫ﻣﻮﺛﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ ﻧﺎ ﻣﻮﺛﺮﻳﺖ‬
‫واﺳﺘﻌﻤﺎل اﻧﺮادرﻧﺒﺎت ﮔﻨﺪم ﻏﻴﺮ ﺿﺮورﯼ داﻧﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﺳﺎس اﻳﻦ در ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﮐﻮد ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ دار از‬
‫اﻗﻼم وارداﺗﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺣﺬف ﺷﺪ‪ .‬ﺗﻨﻬﺎ ﮐﻮد هﺎﯼ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻨﺪار و ﻓﺎﺳﻔﻮرﺳﺪار ﺑﺤﻴﺚ ﮐﻮد هﺎﯼ‬
‫ﻣﻬﻢ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﻋﺮض وﺟﻮد ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻨﺘﺮﺗﻴﺐ ﮐﻮد ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ دارﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺎﻏﺪاران ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺳﺎﺋﺮ دهﻘﺎﻧﺎن ﮐﺸﻮر ﻧﺎ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﺣﺎﻻ هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﻳﺴﺘﻬﺎﯼ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻧﻘﺶ‬
‫ﺁﻧﺮادرﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮدن ﺳﻄﺢ ﺣﺎﺻﻼت ﻧﺒﺎﺗﺎت هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﯼ ﻣﻬﻢ داﻧﺴﺘﻪ و اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺁﻧﺮا ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن‬
‫در ﻓﯽ‬ ‫)‪(12‬‬ ‫ﻣﺜﻤﺮ اﮐﻴﺪا ﺳﻔﺎرش ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﻼﺧﻴﻞ ﺧﺎﮎ ﺷﻨﺎس ﮐﺸﻮر و هﻤﺮاهﺎﻧﺶ‬
‫ﺟﺮﻳﺐ ﺑﺎغ اﻟﻮ‪ ،‬ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ و ﻳﺎ زرداﻟﻮ ﻣﻘﺪار ‪ 25‬ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام و ﺑﺮاﯼ ﺑﺎغ ﺳﻴﺐ وﻳﺎ ﻧﺎﮎ ﻣﻘﺪار ‪20‬‬

‫ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام ﮐﻮد ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ دار ﻣﺜﻞ ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ ﺳﻠﻔﻴﺖ و ﻳﺎ ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ ﮐﻠﻮراﻳﺪ ﺳﭙﺎرش ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﺻﻮف اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد ﭘﺘﺎﺷﻴﻤﺪاررا ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮاﯼ ﻧﺒﺎﺗﺎت‬
‫ﮔﻨﺪم ‪ ،‬ﺷﺎﻟﯽ‪ ،‬ﭘﺨﺘﻪ‪ ،‬ﺳﺎﻳﺒﻴﻦ ‪ ،‬رﺷﻘﻪ وﻳﺎ ﻟﺒﻠﺒﻮ از ﻗﺮار ‪ 25‬ﮐﻴﻠﻮ ﮔﺮام ﻓﯽ ﺟﺮﻳﺐ ﻧﻴﺰ ﺳﻔﺎرش‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ ‪.‬‬
‫‪Nitrogen‬‬ ‫ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ –‬
‫ﻋﻨﺼﺮ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﻮﯼ درﺧﺖ ﺧﻴﻠﯽ ﺿﺮورﯼ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻨﯽ ﻧﻤﻮﯼ‬
‫ﺟﺴﻤﯽ درﺧﺖ را ﺗﻘﻮﻳﻪ ﻧﻤﻮدﻩ و ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻧﻮدﻩ هﺎ را در ﺁن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ازﻳﻦ ﺳﺒﺐ درﺧﺘﺎن‬
‫ﺟﻮان ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ درﺧﺘﺎن ﻣﺴﻦ ﺑﻤﻘﺪار ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮐﻮد ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻨﯽ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﮐﻮد ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻨﯽ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﻧﻬﺎ دراﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ازﻧﻤﻮ ﺷﺎن ﻣﻬﻴﺎ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻧﻬﺎل ﺑﺎ ﻳﮏ وﺿﻊ ﺑﻬﺘﺮ وارد ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﺑﺎرﮔﻴﺮﯼ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬

‫‪78‬‬
‫ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ درﺧﺎﮎ ﺑﻪ اﺛﺮﻧﺼﺐ ﺑﻴﻮﻟﻮﺟﻴﮑﯽ ‪ ،‬ﻋﻼوﻩ ﺷﺪن ﻣﻮاد ﻋﻀﻮﯼ واﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ‬
‫ﺣﻀﻮر ﭘﻴﺪا ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺣﻀﻮرش درﺧﺎﮎ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪن ‪ ،‬ﻣﺼﺮف ﺷﺪن ‪ ،‬هﻮا ﮐﺮدن‪-‬‬
‫‪ volatization‬و اب ﺑﺮدن‪ run-of -‬از ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺮود‪.‬‬
‫( اﺧﺬ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫) ‪NH4‬‬ ‫( و اﻣﻮﻧﻴﻢ‬ ‫) ‪NO3‬‬ ‫ﻧﺒﺎﺗﺎت ‪ ،‬ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﺧﻮد را ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﺸﮑﻞ ﻧﺎﻳﺘﺮﻳﺖ‬
‫اﻣﻮﻧﻴﻢ ﺑﻪ اﺛﺮ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﺪن ﻣﻮاد ﻋﻀﻮﯼ – ﮐﻮد هﺎﯼ ﺣﻴﻮاﻧﯽ و ﺑﻘﺎﻳﺎﯼ ﻧﺒﺎﺗﯽ – ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻌﺪا اﻣﻮﻧﻴﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﮑﺘﺮﻳﺎ ﺑﻪ ﻧﺎﻳﺘﺮﻳﺖ ‪ ،‬ﺷﮑﻠﻴﮑﻪ ﻧﺒﺎت ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺁﻧﺮا ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺗﺮﺟﻴﻊ ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻳﻮرﻳﺎ ﮐﻪ ﻳﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ اﺳﺖ اﮔﺮ ﺑﺸﮑﻞ ﻣﺤﻠﻮل روﯼ ﻧﺒﺎت اﻓﺸﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮد ﻣﻤﮑﻦ‬
‫اﺳﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺟﺬب ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﮕﺮ و ﻗﺘﻴﮑﻪ در ﺧﺎﮎ ﻋﻼوﻩ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺮاﺣﻞ زﻳﺎدﯼ را ﻃﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺑﻪ ﻧﺎﻳﺘﺮﻳﺖ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ ﺋﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﺁن اﮐﺴﻴﺠﻦ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺘﻪ‬
‫‪NO‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪N2O‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪N2‬‬ ‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار زﻳﺎد ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﺑﻪ اﺛﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪن ﻧﺎﻳﺘﺮﻳﺖ ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﮔﺎزﯼ‬
‫ﺿﺎﻳﻊ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ ﻳﻮرﻳﺎ در روﯼ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﻟﭻ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬در هﻨﮕﺎم هﺎﻳﺪروﻟﻴﺰ ﺷﺪن ﻣﻘﺪار‬
‫زﻳﺎد ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﺁن ﺑﺸﮑﻞ اﻣﻮﻧﻴﺎ در هﻮا ﻓﺮار ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬ﺑﺮﻋﮑﺲ‪ ،‬اﮔﺮ ﻳﻮرﻳﺎ ) ‪( NH2 – CO - NH2‬‬

‫در ﺧﺎﮎ ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺮدد‪ ،‬ﮐﻮد ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ هﺎﻳﺪروﻻﻳﺰ ﺷﺪﻩ ﺑﻪ اﻣﻮﻧﻴﻢ ﮐﺎرﺑﻮﻧﻴﺖ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﻣﺮﮐﺐ ﻣﺬﮐﻮر ﻏﻴﺮ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻮرا ﺑﻪ اﻣﻮﻧﻴﺎ و ﮐﺎرﺑﻦ‬ ‫] )‪[ (NH4)2 CO3‬‬

‫داﯼ وﮐﺴﺎﻳﺪ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻣﻮﻧﻴﺎ و ﻳﺎ اﻣﻮﻧﻴﻢ ﺁزاد ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ذرات ﮐﻠﻮﺋﻴﺪﯼ ﺧﺎﮎ ﺟﺬب‬
‫ﮔﺮﻳﺪﻩ ﺑﻌﺪا ﺑﻪ ﻧﺎﻳﺘﺮﻳﺖ ﺗﻐﻴﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻠﺖ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﻣﻮﺟﺐ زرد ﺷﺪن و ﺧﻮرد ﺷﺪن ﺑﺮﮔﻬﺎ‪ ،‬ﺿﻌﻴﻔﯽ ﻧﻤﻮ و ﮐﺴﺮ ﻣﻘﺪار ﺣﺎﺻﻞ‬
‫درﺧﺖ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻗﻠﺖ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ در ﺳﺎﺋﺮ درﺧﺘﺎن ﺧﺼﻮﺻﺎ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﺮﮔﺮﻳﺰ ﺑﺎﻋﺚ زود‬
‫رﻳﺨﺘﻦ ﺑﺮﮔﻬﺎ در ﺧﺰان ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺮﺧﻼف‪ ،‬ﺗﻄﺒﻴﻖ واﻓﺮ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﺳﺒﺐ ﻧﻤﻮ زﻳﺎد ﺟﺴﻤﯽ و ﮔﻮﺷﺘﯽ ﺷﺪن ﺗﻨﻪ ﺑﻌﻀﯽ درﺧﺘﺎن‬
‫ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺗﻄﺒﻴﻖ زﻳﺎد ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ در ﺳﻴﺘﺮوس هﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﺧﻮرد ﺑﺴﻴﺎر ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬در ﺳﻴﺐ ﻣﻮﺟﺐ دﻳﺮ رﺳﯽ ﻣﻴﻮﻩ و ﮐﻮﺗﺎهﯽ ﻋﻤﺮ ذﺧﻴﺮوﯼ ﺁن ﺑﻌﺪ از‬
‫رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﺸﻮد‪.(31) ،‬‬
‫ﻓﺎﺳﻔﻮرس ‪Phasphorus-‬‬

‫ﻓﺎﺳﻔﻮرس دوﻣﻴﻦ ﻋﻨﺼﺮﻋﻤﺪﻩ ﻣﻬﻢ ﻏﺬاﻳﯽ ﻧﺒﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻓﺎﺳﻔﻮرس در اﻧﺴﺎج ﻧﺒﺎت ﺑﻪ ‪0.05‬‬

‫اﻟﯽ ‪ % 1.00‬ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار در ﺗﺨﻢ زﻳﺎدﺗﺮ و در ﺑﺮگ و رﻳﺸﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬اﺳﺘﻌﻤﺎل‬
‫ﮐﻮد ﻓﺎﺳﻔﻮرس دار ﺳﺒﺐ ﻧﻤﻮﯼ ﺟﺴﻤﯽ رﻳﺸﻪ هﺎ و ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺟﺬب ﺁب و ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ‬
‫درﺧﺖ ﺷﺪﻩ و ﺑﺎﻋﺚ ﻗﻮﯼ ﺷﺪن ﺳﺮﻳﻊ ﺁن ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫‪79‬‬
‫ﻧﺒﺎﺗﺎت‪ ،‬ﻓﺎﺳﻔﻮرس را هﻢ ﺑﺸﮑﻞ ) ‪ ( H2PO4‬و هﻢ ﺑﺸﮑﻞ ) ‪ ( HPO4‬ﺟﺬب ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮﺟﺬب‬
‫ﺷﮑﻞ ‪ H2PO4‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻧﺤﻼﻟﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮﺁن زﻳﺎدﺗﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻻزم ﺑﺘﺬﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﺟﺬب هﺮ دو‬
‫ﺷﮑﻞ ﻓﺎﺳﻔﻮرس واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ‪ pH‬ﺧﺎﮎ اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در‪ pH‬ﭘﺎﺋﻴﻨﺘﺮ از ‪ ، 5‬ﻓﺎﺳﻔﻮرس ﺑﺸﮑﻞ‬
‫در‪7.1 pH‬‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﺒﺎت ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬در‪ 5.0 pH‬اﻟﯽ ‪ 7.0‬ﻣﻘﺪار ﺟﺬب ‪ H2PO4‬ﺑﻴﺸﺘﺮ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﺟﺬب هﺮ دو ﺷﮑﻞ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺑﺎ هﻢ ﻣﺴﺎوﯼ و در ‪ pH‬ﺑﻠﻨﺪﺗﺮاز ‪ ، 8‬ﺻﺮف ﺟﺬب‬ ‫‪8.0‬‬ ‫اﻟﯽ‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .(31) ،‬درﺧﺎﮐﻬﺎﯼ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺣﺎﻟﺖ اﺧﻴﺮاﻟﺬﮐﺮزﻳﺎدﺗﺮﺣﮑﻤﻔﺮﻣﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‬ ‫‪HPO4‬‬

‫زﻳﺮا ‪ pH‬ﺧﺎﮐﻬﺎﯼ ﺁن اﮐﺜﺮا ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ 8‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﺣﺮﮐﺖ اﻳﻮن ﻓﺎﺳﻔﻴﺖ درﺧﺎﮎ ﻣﺜﻞ ﺣﺮﮐﺖ اﻳﻮن ﻧﺎﻳﺘﺮﻳﺖ ﺳﺮﻳﻊ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻴﻠﯽ ﺑﻄﯽ ﺑﻮدﻩ‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ درﺟﺎﯼ ﺧﻮد ﺑﺤﺎﻟﺖ ﺳﮑﻮن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪.‬اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻓﺎﺳﻔﻮرس اﻳﺠﺎب‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﮐﻮد هﺎﯼ ان ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻣﺜﻞ ﮐﻮد ﻳﻮرﻳﺎ در روﯼ زﻣﻴﻦ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ درﺧﺎﮎ‬
‫ﺑﮕﻮﻧﻪ ﺋﯽ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷﻮد ﮐﻪ ﺗﻤﺎس رﻳﺸﻪ ﺑﻪ ﺁن ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪ .‬ﮐﻮد ﻓﺎﺳﻔﻮرﺳﺪارﮐﻴﻔﻴﺖ ﻣﻴﻮﻩ‬
‫هﺎﯼ ﺳﺘﺮوس وﺳﻴﺐ را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻴﺒﺨﺸﺪ‪ .‬از اﻳﻨﮑﻪ ﻓﺎﺳﻔﻮرس در ﺑﺪن ﻧﺒﺎت ﻣﺘﺤﺮﮎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻼﻳﻢ‬
‫ﻗﻠﺖ ﺁن ﻣﺜﻞ ﻋﻼﻳﻢ ﻗﻠﺖ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ‪ ،‬زود ﺗﺮ در ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﭘﻴﺮ ﺑﻤﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬و ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ دﭼﺎر‬
‫ﻗﻠﺖ ﻓﺎﺳﻔﻮرس وﺳﻴﻌﺎ ﻣﻴﺮﻳﺰﻧﺪ‪ .‬ﻗﻠﺖ ﻓﺎﺳﻔﻮرس ﻧﻤﻮﯼ درﺧﺖ را ﺑﻄﯽ ﻧﻤﻮدﻩ و ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ درﺧﺘﺎن‬
‫ﺑﺮﮔﺮﻳﺰ را ﺑﺎرﻳﮏ و ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﺷﮑﻞ ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬ﻣﻴﻮﻩ هﺎ ﻗﺒﻞ از ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﻧﺮم ﻣﻴﺸﻮد و ﻣﻘﺪار‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬در ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ هﺎ زود ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪﻩ و از داﺧﻞ ﻧﺼﻮارﯼ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺟﺴﺎﻣﺖ‬
‫)‪.(31‬‬ ‫ﻣﻴﻮﻩ ﺧﻮرد ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻗﺒﻞ از ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﻌﻤﻮﻻ از درﺧﺖ ﻣﻴﺎﻓﺘﺪ‪،‬‬
‫ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ‪Potacium-‬‬

‫ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻋﻨﺼﺮ ﻋﻤﺪﻩ ﻣﻬﻢ ﻏﺬاﺋﯽ ﻧﺒﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻨﺼﺮ ﻣﺬﮐﻮر ﺟﺰ ﻣﺘﺸﮑﻠﻪ هﻴﭻ ﻳﮑﯽ از‬
‫ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻋﻀﻮﯼ ﻧﺒﺎت ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬از اﻳﻨﺮو ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ ﺑﻌﺪ ازﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﻧﺒﺎت زود ﺁزاد ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻳﻦ‬
‫اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮاد ﻋﻀﻮﯼ ﻳﮏ ﻣﻨﺒﻊ ﺿﻌﻴﻒ ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬درﺧﺎﮎ ﻣﻘﺪار‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﯽ ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻴﺸﺘﺮ از ﻣﻘﺪار ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ و ﻓﺎﺳﻔﻮرس اﺳﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺷﮑﻞ ان ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪ‬
‫ﻳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻧﺒﺎت ﺑﻪ اﺳﺎﻧﯽ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ اﻳﮑﻪ ﺑﻘﺴﻢ ﮐﻮد در ﺧﺎﮎ‬
‫ﻋﻼوﻩ ﻣﻴﮕﺮدد ﺁن ﻧﻴﺰ ﺑﮑﻨﺪﯼ ﺑﺮاﯼ ﻧﺒﺎت ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺮﮐﺖ ﻋﻤﻮدﯼ ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ ﺑﺴﻴﺎرﺑﻄﯽ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ در ﺳﺎل ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .(31) ،‬ﺑﺪﻳﻦ ﻋﻠﺖ ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ از ﺧﺎﮎ ﺑﺎ ﺁﺳﺎ‬ ‫‪5‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪3‬‬ ‫ﺑﻮدﻩ و در ﺣﺪود‬
‫ﻧﯽ ﺷﺴﺘﻪ ﻧﻤﻴﺸﻮد و اﻳﻦ اﻣﺮ اﻳﺠﺎب ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ان ﻧﻴﺰ ﻣﺜﻞ ﮐﻮد ﻓﺎﺳﻔﻮرﺳﺪار ﺑﺎﻳﺪ در‬
‫داﺧﻞ ﺧﺎﮎ در ﺳﺎﺣﻪ رﻳﺸﻪ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد ﻧﻪ ﻣﺜﻞ ﮐﻮد ﻳﻮرﻳﺎ در روﯼ زﻣﻴﻦ‪.‬‬

‫‪80‬‬
‫‪K2O‬‬ ‫ﻧﺒﺎﺗﺎت‪ ،‬ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ را ﺑﺸﮑﻞ اﻳﻮن ﻋﻨﺼﺮﯼ ‪ K+‬اﺧﺬ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ در ﮐﻮد ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺸﮑﻞ‬
‫ﺿﺮب ﺷﻮد‪ ،‬ﻓﻴﺼﺪﯼ ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ ﺧﺎﻟﺺ ﺁن‬ ‫‪0.83‬‬ ‫ﮐﻮد ﺑﺎ ﻋﺪد‬ ‫‪K2O‬‬ ‫اراﺋﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬هﺮ ﮔﺎﻩ ﻓﻴﺼﺪﯼ‬
‫ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .‬در داﺧﻞ ﻧﺒﺎت‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ درﺣﺎل ﮔﺮدش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻤﻘﺪار ﻓﺎﺳﻔﻮرس ﺁن ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫ﻓﻴﺼﺪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪2.0‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪1.0‬‬ ‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪارﻣﺘﻮﺳﻂ ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ درﻧﺒﺎﺗﺎت هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﯼ‬
‫ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ‪ ،‬ﻓﺎﺳﻔﻮرس و ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺟﺰﻣﺘﺸﮑﻠﻪ ﮐﺪام ﻣﺮﮐﺐ ﻋﻀﻮﯼ‬
‫ﻧﺒﺎت ﭼﻮن ﭘﺮوﺗﻴﻦ‪ ،‬ﺷﺤﻢ و ﺳﻠﻮﻟﻮز ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﮑﻪ وﻇﻴﻔﻪ ﺁن ﺻﺮف ﮐﺘﻠﻴﺴﺘﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ‬
‫در ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺿﻴﺎﺋﯽ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻮاد ﻗﻨﺪﯼ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻮاد ﭘﺮوﺗﻴﻨﯽ وﻏﻴﺮﻩ ﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ ﮐﻴﻔﻴﺖ و ﻋﻤﺮ ذﺧﻴﺮوﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﭼﻮن ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‪ ،‬اﻧﮕﻮر و ﺳﻴﺐ را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪.‬ﭘﺨﺘﻪ‬
‫ﺷﺪن ﻳﮑﺴﺎن ﺑﺎدﻧﺠﺎن روﻣﯽ و ﺳﻴﺐ را ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ دروﺟﻮد ﻧﺒﺎت ﻳﮏ ﻋﻨﺼﺮ‬
‫ﻣﺘﺤﺮﮎ اﺳﺖ‪ ،‬ﻋﻼﻳﻢ ﻗﻠﺖ ﺁن در ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﻣﺴﻦ زودﺗﺮ ﺑﻤﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﻋﻼﻳﻢ ﻗﻠﺖ ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ‬
‫ﺑﺸﮑﻞ رﻧﮓ ﺑﺎﺧﺘﮕﯽ و ﻟﮑﻪ هﺎ درﺣﺎﺷﻴﻪ ﺑﺮگ ازﻧﻮﮎ ﺷﺮوع و ﺑﻄﺮف ﻣﺮﮐﺰ ﺁن ﺑﻪ ﺷﮑﻞ‬
‫ﺣﺮف ” ‪ " v‬ﺳﺮﭼﭙﻪ ﻇﺎهﺮ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬درﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪﯼ‪ ،‬ﺣﺼﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﻴﻤﻴﺮد‪ .‬ﭘﻴﺪا ﮐﺮدن ﺷﮑﻞ‬
‫ﻧﺎوﻩ‪ ،‬ﮐﺎﺳﻪ و ﺗﺎب ﺧﻮردﮔﯽ ﺑﺮﮔﻬﺎ و ﺗﻐﻴﺮ ﺷﮑﻞ رگ ﺑﺮگ وﺳﻄﯽ ﺑﺮگ درﺧﺘﺎن ﺑﺮﮔﺮﻳﺰ هﻤﻪ‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﻗﻠﺖ ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.(31) ،‬‬
‫در اﻳﻨﺠﺎ ﻻزم ﺑﻴﺎد ﺁورﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﻄﺒﻴﻖ ﮐﻮد ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ دار ﺑﻪ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﭼﻨﺪان‬
‫رواج ﻧﺪارد‪ .‬دﻟﻴﻞ ﺁن ﻋﺪم ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻣﻮرد ﺗﺎﺛﻴﺮ اﻳﻦ ﮐﻮد ﺑﺎﻻﯼ ﺣﺎﺻﻼت ﻧﺒﺎﺗﺎت هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﯼ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﺎ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ و ﻋﺪم ﺁﮔﺎهﯽ دهﻘﺎﻧﺎن و ﺑﺎﻏﺪاران از ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻣﺜﺒﺖ ﺁن ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻃﻮرﻳﮑﻪ ﻗﺒﻼ ذﮐﺮ ﺷﺪ‪ ،‬ﺧﺎﮐﻬﺎﯼ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮐﻢ ﺑﻮدن ﻣﻘﺪارﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ ﺳﺎﻻﻧﻪ داراﯼ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬درهﻤﭽﻮﺧﺎﮐﻬﺎ ﺑﻌﻀﯽ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﮐﻢ‬ ‫‪8‬‬ ‫ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮاز‬ ‫‪pH‬‬ ‫ﺧﻮاص اﻟﻘﻠﯽ ﺑﻮدﻩ و ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﻣﺼﺮف ﻣﺜﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﻣﺲ‪ ،‬ﺟﺴﺖ و ﻣﻨﮕﻨﻴﺰﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺤﺎﻟﺖ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﻗﻠﺖ اﻧﻬﺎ‬
‫دروﺟﻮد درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﺸﮑﻞ ﻋﻼﻳﻢ ﻇﺎهﺮ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻣﺎ ان ﻋﻼﻳﻢ را ﻣﻴﺘﻮان ﺑﺎ ﭘﺎﺷﻴﺪن‬
‫ﻣﺤﻠﻮﻟﻬﺎﯼ ﻳﮏ ﻓﻴﺼﺪﻩ اﻧﻬﺎ ﺑﺎﻻﯼ ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻋﻼج ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫اهﻦ ‪Iron-‬‬

‫اهﻦ در ﻣﺘﺎﺑﻮﻟﻴﺴﻢ ﻧﺒﺎت‪ ،‬در ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻠﻮروﻓﻴﻞ‪ ،‬ﺗﻨﻔﺲ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺿﻴﺎﺋﯽ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﯼ اﻧﺰاﻳﻤﯽ ﺑﮑﺎر‬
‫ﻣﻴﺮود‪ .‬اهﻦ در ﻧﻘﺎط ﺟﻮان و ﻧﻤﻮﻳﯽ ﻳﮏ ﻧﺒﺎت ﺿﺮورﯼ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪81‬‬
 ‫‪Iron role in plant-‬‬ ‫‪ .1‬ﻧﻘﺶ اهﻦ در ﻧﺒﺎت‬
‫ﺗﺎ ‪1500‬ﺣﺼﻪ درﻣﻠﻴﻮن ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اهﻦ ﻋﻤﻮﻣﺎ در ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت‬ ‫از‪100‬‬ ‫ﻣﻘﺪارﻧﻮرﻣﺎل اهﻦ درﻧﺒﺎت‬
‫ﺣﺼﻪ درﻣﻠﻴﻮن ﮔﺬارش ﺷﺪﻩ‬ ‫‪1200‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪500‬‬ ‫ﺑﺮﮔﯽ ﻣﺜﻞ ﭘﺎﻟﮏ و ﮐﺎهﻮ زﻳﺎدﺗﺮ ﺑﻮدﻩ و ﻧﻮرم ان ﺑﻪ‬
‫ﺣﺼﻪ درﻣﻠﻴﻮن ﻗﺮار دارد‪.‬‬ ‫‪100‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪40‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ در ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت درﺧﺘﯽ‪ ،‬ﻣﻘﺪاراهﻦ در ﻣﺤﺪودﻩ‬
‫اهﻦ درﺧﺎﮐﻬﺎﯼ اﻟﻘﻠﯽ ﮐﻤﺘﺮﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ اﺳﺖ‪.(31).‬‬

‫‪ .2‬ﻋﻼﻳﻢ ﻗﻠﺖ ﺁهﻦ‪-‬‬

‫‪Symptom of Iron defeceincy‬‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﻗﻠﺖ اهﻦ اﺑﺘﺪا در ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻘﺎط‬
‫ﻧﻤﻮﻳﯽ ﻇﺎهﺮ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﮔﻮﻳﺎﯼ اﻧﺴﺖ‬
‫ﮐﻪ اهﻦ در ﻧﺒﺎت ﻧﺎ ﻣﺘﺤﺮﮎ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻼﻳﻢ‬
‫ﻗﻠﺖ اهﻦ اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﺑﻮدﻩ و ﺑﺴﻬﻮﻟﺖ ﻗﺎﺑﻞ‬

‫ﺷﮑﻞ ) ‪ .( 19‬ﻋﻼﻳﻢ ﻗﻠﺖ اهﻦ در ﻧﺒﺎت‪.(21)،‬‬

‫ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻼﻳﻢ ﻗﻠﺖ اهﻦ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎ‬
‫ﮐﻢ رﻧﮓ ﺷﺪن ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﺟﻮان اﻏﺎز ﻣﻴﺸﻮد‬
‫و ﺑﻌﺪا ﺑﺮﮔﻬﺎ زرد ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬وﻟﯽ رگ ﺑﺮﮔﻬﺎ ﺳﺒﺰ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧﻨﺪ‪ .‬درﺣﺎﻻت ﺷﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﮐﺎﻣﻼ زرد ﺷﺪﻩ و ﺣﺘﯽ ﺑﮑﻠﯽ ﺳﻔﻴﺪ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ وﺑﻪ اﺛﺮ ان ﺑﺮﮔﻬﺎازﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدﯼ ﺧﻮردﺗﺮﺷﺪﻩ ودر‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ اﻣﺮﻧﻘﻄﻪ ﻧﻤﻮﻳﯽ ﻧﺒﺎت ﻣﻴﻤﻴﺮد وﻧﻤﻮ ﺗﻮﻗﻒ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫اهﻦ‪Correcting iron defeceincy-‬‬ ‫‪ .3‬رﻓﻊ ﻗﻠﺖ‬

‫اﻟﻒ‪ .‬ﻗﺒﻞ ازاﻗﺪام در رﻓﻊ ﻗﻠﺖ اهﻦ‪ ،‬زﻣﻴﻦ ﺑﺎغ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﻮد ﮐﻪ اﻳﺎ زﻣﻴﻦ ﻣﺬﮐﻮر زهﺪاراﺳﺖ‬
‫ﻳﺎﺧﻴﺮ‪ .‬اﮔﺮزهﺪارﺑﻮد‪ ،‬اوﻻ زهﺪارﯼ ان ﺑﺎﻳﺪ اﺻﻼح ﺷﻮد و ﺑﻌﺪا ﻧﻤﮏ زﻣﻴﻦ ازﻃﺮﻳﻖ اﺑﻴﺎرﯼ‬
‫ﺷﺴﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﺷﺴﺘﺸﻮ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ ﺗﻘﺴﻴﻢ اوﻗﺎت ﻣﻮﺛﺮ اﺑﻴﺎرﯼ اﻧﺠﺎم ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺎﮎ ﺳﻮدﻳﻢ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻮدﻳﻢ ان ﺑﺎ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﮔﭻ ﺗﻌﻮﻳﺾ ﮔﺮدد‪.‬ﺗﻌﻮﻳﺾ ﺑﺎﮔﭻ ﺑﺸﺮﻃﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﻴﺼﺪﯼ‬
‫ﮐﻠﺴﻴﻢ ﮐﺎرﺑﻮﻧﻴﺖ ﺧﺎﮎ از ‪ %15‬ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ اﮔﺮﺑﻠﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻮض ﮔﭻ‪ ،‬ازﭘﻮدر ﺳﻠﻔﺮ و ﻳﺎ ﺗﻴﺰ‬
‫اب ﮔﻮﮔﺮد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪82‬‬
‫ب‪ .‬ﮐﻴﻔﻴﺖ اب اﺑﻴﺎرﯼ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻌﻠﻮم ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﺑﺎﯼ ﮐﺎرﺑﻮﻧﻴﺖ اب ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮاز ‪200‬ﺣﺼﻪ‬
‫درﻣﻠﻴﻮن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮازان ﺑﻴﺸﺘﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﺳﺒﺐ ﺗﺠﻤﻊ ﺳﻨﮓ ﭼﻮﻧﻪ دررﻳﺸﻪ ﻧﺒﺎت ﺷﺪﻩ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﺿﻌﻴﻔﯽ درﺧﺖ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫)‪ (21‬و‬ ‫پ‪ .‬ﻣﺮﮐﺐ ﮐﻠﻴﺖ ‪ Chlate -‬اهﻦ ﻣﺜﻞ " ﺳﮑﻮﻳﺴﺘﺮﻳﻦ" ﻳﺎ " ﻓﻴﺮﻳﭙﻠﮑﺲ"‬

‫)‪ (4‬و )‪ (31‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮔﺮدد‪،‬‬ ‫)‪Fe-ethylene diamine tetra acetic acid (EDTA‬‬

‫زﻳﺮا ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺮاﯼ رﻓﻊ ﻗﻠﺖ اهﻦ ﻣﻮﺛﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺳﺘﻌﻤﺎل ان ﻗﺮار اﺗﯽ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ .1‬ﺗﻄﺒﻴﻖ در ﺧﺎﮎ‬
‫ﮔﺮام‬ ‫‪ 25‬اﻟﯽ ‪50‬‬ ‫اﻟﻒ‪ .‬ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن اﻧﻮاع اﺻﻼح ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ ﺳﻴﺐ از ﻗﺮار ﻣﻘﺪار‬
‫ﮐﻠﻴﺖ در ﻓﯽ درﺧﺖ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ اﻧﺪازﻩ ﻗﻠﺖ ان ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺮام ﮐﻠﻴﺖ درﻓﯽ درﺧﺖ ﺑﺎ‬ ‫‪ 50‬اﻟﯽ ‪100‬‬ ‫ب‪ .‬ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن اﻧﻮاع ﻣﺤﻠﯽ ازﻗﺮار ﻣﻘﺪار‬
‫درﻧﻈﺮ داﺷﺖ اﻧﺪازﻩ ﻗﻠﺖ ان اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺑﺎغ‪ ،‬ﭼﻬﺎر هﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ از ﺷﮕﻔﺘﻦ ﮔﻞ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻴﺸﻮد و ‪ 3‬هﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﮑﺮارﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺗﺎﮐﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺗﻄﺒﻴﻖ اول ﻳﮏ هﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ ازﮔﻞ و ﺗﻄﺒﻴﻖ دوم ﺳﻪ هﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻄﺒﻴﻖ اول‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫پ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﻗﻮرﻳﻪ‪ ،‬ازﻗﺮار‪ 10‬ﮔﺮام ﮐﻠﻴﺖ اهﻦ درﻓﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺻﻮرت ﺗﻄﺒﻴﻖ ان ﭼﻨﻴﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اول ﮐﻠﻴﺖ در اب ﺧﻮب ﺣﻞ ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪا‪ ،‬در‬
‫ﭘﻬﻠﻮﯼ ﻗﻄﺎر ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ ﺟﺮ زدﻩ ﺷﺪﻩ و ﻣﺤﻠﻮل ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻮﻟﻪ اﻓﺘﺎﺑﻪ در ان ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺗﻄﺒﻴﻖ در ﺧﺎﮎ ﺑﺨﺎﻃﺮرﻓﻊ ﻗﻠﺖ اهﻦ ﺑﺴﻴﺎرﻗﻨﺎﻋﺖ ﺑﺨﺶ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻣﺤﻠﻮﻟﭙﺎﺷﯽ در ﺑﺮگ‬
‫در ﻳﮏ ﻟﻴﺘﺮ اب ﻣﻘﺪار ﻳﮏ ﮔﺮام ﺳﮑﻮﻳﺴﺘﺮﻳﻦ ﻳﺎ ﻓﻴﺮﻳﭙﻠﮑﺲ ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﻠﻴﻠﻴﺘﺮ ﮔﻠﻴﺴﻴﺮﻳﻦ وﻳﺎ‬
‫ﮔﺮام ﻳﻮرﻳﺎﻋﻼوﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎهﻢ ﺧﻮب ﻣﺨﻠﻮط‬ ‫‪10‬‬ ‫ﻳﮏ ﮔﺮام ﺻﺎﺑﻮن ﭘﻮدرﯼ ) ﻣﺜﻼ ﺻﺮف( و‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻨﺎﺳﺐ دادﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻮرد ﺿﺮورت ﺗﻴﺎر ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻣﺤﻠﻮل‬
‫ﻣﺘﺬﮐﺮﻩ ﺗﺎﺳﺮﺣﺪ ﭼﮑﻴﺪن اب ازﺑﺮگ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ‪ ،‬روﯼ ﺑﺮﮔﻬﺎ اﻓﺸﺎﻧﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد و ﺑﻌﺪا ﻗﻮرﻳﻪ‬
‫ﻓﻮرا اﺑﻴﺎرﯼ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .( 21).‬ﻳﺎ ﺑﻌﻮض ﮐﻠﻴﺖ ‪ ،‬ﻓﻴﺮس ﺳﻠﻔﻴﺖ ﻳﻌﻨﯽ ﻧﻤﮏ اهﻦ روﯼ ﺑﺮگ‬
‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ ﻣﻴﮕﺮدد وﻳﺎ ﺣﺘﯽ ﻣﻴﺦ ﺑﻪ ﺗﻨﻪ درﺧﺖ ﮐﻮﺑﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪.(31) .‬‬

‫‪83‬‬
‫ﻣﻴﻮﻩ – ‪Amount of needed fertilirzer for fruit trees‬‬ ‫ﻣﻘﺪار ﮐﻮد ﻣﻮرد ﺿﺮورت درﺧﺘﺎن‬
‫ﻃﺮق ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﮐﻮد‪:‬‬
‫ﻳﮏ درﺧﺖ ﻣﺜﻤﺮﺑﺨﺎﻃﺮ رﺷﺪ ﺧﻮب وﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺑﺨﺶ ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﻪ ﻳﮏ ﻣﻘﺪارﻋﻨﺎﺻﺮﻏﺬاﺋﯽ‬
‫ﻧﻴﺎزدارد ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪﻩ اﻧﺮا ﻣﻌﻤﻮﻻ ﮐﻮد ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ ﮐﻮد‪ ،‬ﻣﺮﺑﻮط ﭼﻪ ﻧﻮع ﻋﻨﺼﺮ و‬
‫ﭼﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻠﻤﺎﯼ رﺷﺘﻪ اﻧﺮا ﺗﻌﻴﻴﻦ و ﺳﻔﺎرش ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻧﻬﺎ در اﺟﺮاﯼ اﻳﻨﮑﺎر‪ ،‬ازﻃﺮﻳﻘﻪ‬
‫هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﺎرﻣﻴﮕﻴﺮﻧﺪﮐﻪ اﻳﻨﮏ در ذﻳﻞ هﺮﮐﺪام ان ﺑﺼﻮرت ﻓﺸﺮدﻩ اراﺋﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪ .1‬ازﻣﺎﻳﺸﺎت ﺳﺎﺣﻮﯼ ‪Field trails -‬‬

‫ازﻣﺎﻳﺸﺎت ﺳﺎﺣﻮﯼ ازﻃﺮﻳﻖ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻘﺎدﻳﺮﻣﻌﻴﻦ ﻣﻮادﻏﺬاﻳﯽ ﺑﺎﻻﯼ ﻧﺒﺎت ﻣﻮردﻧﻈﺮﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ‬
‫ﻣﻔﻴﺪﻳﺖ وﻳﺎ ﻣﻀﺮﻳﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮاﻧﻬﺎ ﺑﺎﻻﯼ ان ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻳﮏ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻮدﻩ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻬﺎﯼ ﻧﻬﺎﻳﯽ ﺳﺎﻳﺮﻃﺮق ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ازﻣﺎﻳﺸﺎت ﺳﺎﺣﻮﯼ ارﺗﺒﺎﻃﺎت‬
‫ﮐﻤﯽ ﺑﻴﻦ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ و ﺣﺎﺻﻞ را ﻣﻴﺴﺮﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬وﻟﯽ ﺗﺎﺛﻴﺮﻋﻴﻦ ازﻣﺎﻳﺶ درﻣﺤﻼت ﻣﺨﺘﻠﻒ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﮐﺸﺖ ﮔﻠﺪان ‪Pot culture-‬‬

‫اﻳﻦ ازﻣﺎﻳﺶ ﺑﻤﻨﻈﻮررﻓﻊ ﺗﻔﺎوت وﺳﻴﻊ ﺧﺎﮎ و دﻳﮕﺮ ﻣﺸﮑﻼت ازﻣﺎﻳﺸﺎت ﺳﺎﺣﻮﯼ ﺻﻮرت‬
‫و دﻳﮕﺮﯼ ﮐﺸﺖ در‬ ‫‪Hydropanic‬‬ ‫ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬درﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ دوﺗﺨﻨﻴﮏ ﻳﮑﯽ ﮐﺸﺖ درﻣﺤﻠﻮل –‬
‫رﻳﮓ وﻳﺎ ﺟﻐﻞ ﺑﮑﺎر ﺑﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬درﮐﺸﺖ ﮔﻠﺪان ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻣﻮادﻏﺬاﻳﯽ وﺳﻂ هﺎﯼ ﮐﺸﺖ دﻗﻴﻘﺎ‬
‫ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮﮐﻴﺐ را ﻣﻴﺘﻮان ﺣﺴﺐ اﻟﺨﻮاهﺶ ﺑﻐﻠﻈﺖ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻴﺎر ﻧﻤﻮد‪.‬اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻋﻼﻳﻢ ﻗﻠﺖ ﻋﻨﺎﺻﺮ و ﻧﻘﺶ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﻬﺎ درﻧﺒﺎت ﺑﮑﺎر ﻣﻴﺮود‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺧﺎﮎ ‪Soil analysis-‬‬

‫ﺧﺎﮎ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻬﻢ ﻏﺬاﯼ ﻣﻌﺪﻧﯽ ﻧﺒﺎت اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﺧﺎﮎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ رهﻨﻤﻮﻧﯽ در‬
‫ﺗﻬﻴﻪ ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ ﺑﺮاﯼ ﻧﺒﺎت ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻻﮐﻦ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﺛﺮﻋﻮاﻣﻠﯽ ﭼﻮن درﺟﻪ اﻧﺤﻼﻟﻴﺖ‪ ،‬ﻗﺎﺑﻞ‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺑﻮدن و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺟﺬب‪ ،‬ﮔﻤﺮاﻩ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧﻴﺰﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺷﺎﻳﺪﻋﻨﺎﺻﺮﺑﻤﻘﺪار ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاﯼ ﻧﺒﺎت‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﻣﺜﻞ ﭘﯽ اچ ﺧﺎﮎ ﺑﺮاﯼ ﻧﺒﺎت ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .4‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻧﺒﺎت ‪Plant analysis-‬‬

‫درﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ اﺟﺰاﯼ ﻧﺒﺎت ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬درﺳﻴﺐ اﮔﺮﺑﺮگ وﺳﻄﯽ ﻧﻮدﻩ ﻧﻮﮎ درﺧﺖ دروﺳﻂ‬
‫ﻣﺎﻩ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮﯼ ﺷﺪﻩ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ارﻗﺎم ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﺒﺎت ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﻣﻴﺎﻳﺪ‪ .‬درﺗﺎﮎ اﻧﮕﻮر‪ ،‬ازﻗﺎﻋﺪﻩ ﻧﻮدﻩ ﺑﺎﻻ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﺮگ ﺳﻮم ﻧﻴﺰ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺧﻮب ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬در‬

‫‪84‬‬
‫ﺳﺘﺮوس‪ ،‬اﮔﺮ ﺑﺮگ ‪ 4‬ﺗﺎ ‪ 7‬ﻣﺎهﻪ هﺎﯼ ﻧﻮﮎ ﺷﺎﺧﻪ‪ ،‬ﭼﻪ دراﺑﺘﺪاﯼ ﺑﻬﺎر و ﭼﻪ در ﺧﺰان اﺧﺬ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ درﺳﺖ ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎزﻧﺒﺎت ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽ اﻳﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ ﻋﻮاﻣﻠﻴﮑﻪ ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ﺗﻐﻴﺮات ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از زﻳﺮﺗﻨﻪ‪ ،‬ﻧﻮع ﻧﺒﺎت‪ ،‬ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﮐﻮد‪ ،‬ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﺑﺎردرﺧﺖ و ﭘﺮوﮔﺮام ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻗﺒﻞ ازهﺮﮔﻮﻧﻪ ﺳﻔﺎرﺷﺎت ﺑﺮﻣﺒﻨﺎﯼ ﺗﺠﺰﻳﻪ‪،‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ ﺑﺎﻳﺪ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﺸﺎهﺪﻩ وﯼ ‪Visual methods of diagnosis-‬‬ ‫‪.5‬‬

‫درﻳﻨﻄﺮﻳﻘﻪ‪ ،‬ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ ﻣﻮرد ﺿﺮورت‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻋﻼﻳﻢ ﺧﺎص ﻗﻠﺖ ﻳﮏ ﻳﺎ دو ﻋﻨﺼﺮ‬
‫درﻧﺒﺎت ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻗﻠﺖ هﺮ ﻳﮑﯽ ازﻋﻨﺎﺻﺮﺳﺒﺐ ﻧﻤﻮ و اﻧﮑﺸﺎف ﻏﻴﺮﻃﺒﻴﻌﯽ اﮐﺜﺮا‪ ،‬ﺑﻘﺴﻢ‬
‫رﻧﮓ ﺑﺎﺧﺘﮕﯽ ﻳﺎ ازﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﻧﺒﺎت ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﮐﺎرﺑﺮد اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﻋﻼﻳﻢ‬
‫ﻗﻠﺖ ﻋﻨﺎﺻﺮﺧﺎص ‪ ،‬ﻣﻬﺎرت و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﻣﻴﺨﻮاهﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻋﻼﻳﻢ ﻣﺸﺎﺑﻪ را‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ وﻗﺖ ﺣﻤﻠﻪ اﻣﺮاض و ﺣﺸﺮات ﺑﻪ دﺷﻮارﯼ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻓﺰودﻩ و ﮐﺎر ﺗﺸﺨﻴﺺ‬
‫راﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ ﻣﻐﻠﻘﺘﺮ ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬ﺑﻌﺪاز ﻇﺎهﺮﺷﺪن ﻗﻠﺖ ‪ ،‬ﺗﺪاوﯼ اﮐﺜﺮا ﺑﻴﻔﺎﻳﺪﻩ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬زﻳﺮا‬
‫ﺗﺎ ﻇﻬﻮرﻋﻼﻳﻢ ﻗﻠﺖ‪ ،‬ﺻﺪﻣﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺑﻪ ﻧﺒﺎت وارد ﺷﺪﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .(31).‬اﻣﺎ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد ﮐﻪ اﻣﮑﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪارﮐﻮد ﻣﻮرد ﺿﺮورت از ﻃﺮﻗﻴﮑﻪ درﻓﻮق ذﮐﺮﮔﺮدﻳﺪ‬
‫هﻨﻮزدرﮐﺸﻮرﻣﻴﺴﺮﻧﻴﺴﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ اﻳﺠﺎب ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻤﺮﺣﻠﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﻧﺎﭼﺎر‬
‫ازﺳﻔﺎرﺷﺎت ﮐﻮد هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﻳﺴﺘﻬﺎﯼ ﮐﺸﻮراﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﮐﻮد اوﻟﻴﻪ ﺋﻴﮑﻪ در اﺑﺘﺪاﯼ ﮐﻮد‬
‫دهﯽ ﺑﻪ ﻳﮏ درﺧﺖ ﻧﻮﻏﺮس ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﻧﻴﺰﻋﻴﻦ ﻣﻘﺪارﺗﻄﺒﻴﻖ ﻧﻤﻴﮕﺮدد ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ هﺮﺳﺎل ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻤﺮﺣﻠﻪ ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ اﺳﺎﺳﯽ ان اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ اﻧﮑﻪ اﻳﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ ﺑﺎﻏﺒﺎن واﺿﺢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻳﻨﮏ ﺗﻐﻴﺮاﺗﻴﮑﻪ درﻣﻘﺪار ﮐﻮد ﺑﺎﺛﺮ رﺷﺪ درﺧﺖ ﺑﻤﻴﺎن‬
‫ﻣﻴﺎﻳﺪ در ذﻳﻞ اراﺋﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﻘﺪارﮐﻮد در دورﻩ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻤﻮﻳﯽ درﺧﺖ‬

‫‪Amount of fertilizer durning planting -‬‬ ‫‪ .1‬ﻣﻘﺪار ﮐﻮد در هﻨﮕﺎم ﻏﺮس ﻧﻬﺎل‬
‫وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻳﮏ ﻧﻬﺎل ﻣﺜﻤﺮ ﺑﻤﻨﻈﻮر اﺣﺪاث ﺑﺎغ در ﻳﮏ زﻣﻴﻦ ﻏﺮس ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬در واﻗﻴﻌﺖ اﻣﺮ‬
‫ﻧﻮزاد ﺁن درﺧﺖ ﺑﺪﻧﻴﺎ ﻣﻴﺂﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮزاد ازهﻤﺎن ﻟﺤﻈﻪ ﺷﺮوع زﻧﺪﮔﯽ اش ﻳﻌﻨﯽ هﻨﮕﺎم ﻏﺮس در‬

‫‪85‬‬
‫‪ .‬ﻣﻘﺪار ﮐﻮد هﺎﯼ ﺣﻴﻮاﻧﯽ و ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﻳﮏ ﻧﻬﺎل ﻣﺜﻤﺮ در هﻨﮕﺎم ﻏﺮس و ﺑﻬﺎر ﺳﺎل‬ ‫‪8‬‬ ‫ﺟﺪول‬
‫ان‪)،‬ﻣﻮﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﻏﺮس‬
‫ﻣﻘﺪارﮐﻮد ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ در ﻓﯽ ﻧﻬﺎل ﺑﻪ ﮔﺮام‬

‫ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ ﮐﻴﻠﻮ‬

‫در ﻣﻮﺳﻢ ﺑﻬﺎر‬

‫ﮔﺮام ﻓﯽ درﺧﺖ‬
‫در هﻨﮕﺎم ﻏﺮس‬
‫ﻳﻮرﻳﺎ در ﻣﺮﺣﻠﻪ‬ ‫زﻣﺎن اﺳﺘﻌﻤﺎل‬

‫ﺳﻠﻔﻴﺖ ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ‬

‫ﺳﻠﻔﻴﺖ ﺟﺴﺖ‬

‫ﺳﻠﻔﻴﺖ ﺁهﻦ‬
‫ﻓﺎ ﺳﻔﻴﺖ‬

‫دوم ﺳﻮم‬ ‫اول‬

‫درهﻨﮕﺎم ﻏﺮس ﻧﻬﺎل در‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪100 - 50‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪10 -5‬‬ ‫ﭼﻘﻮرﯼ ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮ از رﻳﺸﻪ‬

‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﻬﺎرزﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﻧﻮدﻩ هﺎ‬
‫‪ 10 –7‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﺷﺪﻧﺪ‬
‫‪0‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺎر دوم ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ هﻔﺘﻪ‬

‫‪30‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ﺑﺎر ﺳﻮم ﻧﻴﺰ ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ‬
‫هﻔﺘﻪ‬

‫ﻧﻮت‪ :‬ﺑﻌﺪ از ﺧﺘﻢ ﻣﺎﻩ اﺳﺪ ﮐﻮد ﻳﻮرﻳﺎ دﻳﮕﺮاﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﮔﺮام ﺳﻠﻔﻴﺖ ﺟﺴﺖ‬ ‫‪50‬‬ ‫ﮔﺮام ﺳﻠﻔﻴﺖ ﺁهﻦ‪،‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ﺑﺎغ‪ ،‬ﻗﺮار ﺳﻔﺎرﺷﺎت هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﻳﺴﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫)‪ 50 ،(38‬اﻟﯽ ‪ 100‬ﮔﺮام ﮐﻮد ﻓﺎﺳﻔﻴﺖ دار )‪ (11‬و ﻣﻘﺪار ‪ 10 – 5‬ﮐﻴﻠﻮ ﮔﺮام ﮐﻮد ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ ﺣﻴﻮاﻧﯽ‬
‫ﮔﺮام ﮐﻮد ﻳﻮرﻳﺎ ﻧﻴﺰ ﺿﺮورت دارد‪ .‬ﻣﮕﺮ ﻋﻼوﻩ‬ ‫‪100‬‬ ‫ﻧﻴﺎز دارد‪ .‬ﻧﻬﺎل ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ‬
‫ﮔﺮام‬ ‫‪40‬‬ ‫ﮐﺮدن ﺁن در ﭼﻘﻮرﯼ ﺣﻴﻦ ﻏﺮس ﻣﺠﺎز ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ در ﻣﻮﺳﻢ ﺑﻬﺎر هﻤﺮاﯼ ﻣﻘﺪار‬
‫ﮐﻮد ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ ﺳﻠﻔﻴﺖ هﻤﺰﻣﺎن اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﺸﻮد‪.‬ﮐﻮد هﺎﯼ ﻣﻮرد ﺿﺮورت ﻳﮑﻨﻬﺎل درهﻨﮕﺎم ﻏﺮس‬
‫ان در ﺟﺪول )‪ (8‬ذﮐﺮ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪Amount of frtilizer in training years -‬‬ ‫‪ .2‬ﻣﻘﺪار ﮐﻮد در ﺳﺎ ﻟﻬﺎﯼ ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﻧﻬﺎل‬
‫دورﻩ ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﻳﺎ ﺗﺮﻳﻨﻨﮓ درﺧﺖ در واﻗﻴﻌﺖ اﻣﺮ دورﻩ ﻧﻤﻮﯼ ﺟﺴﻤﯽ ﺁن ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ و اﻳﻦ دورﻩ در‬
‫اﮐﺜﺮ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﻌﺪ از ﻏﺮس ﻣﺪت ‪ 3‬اﻟﯽ ‪ 5‬ﺳﺎل را در ﺑﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮد ﺗﺎ ﺑﻤﺮﺣﻠﻪ ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ‬
‫اﺳﺎﺳﯽ ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬در ﻃﻮل اﻳﻦ دورﻩ درﺧﺖ هﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﻋﻴﻦ ﻣﻘﺪارﮐﻮد را ﺑﺼﻮرت ﺛﺎﺑﺖ درﻳﺎﻓﺖ‬
‫ﻧﻤﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ هﺮﺳﺎل ﻣﻘﺪار ﺁن ﺁﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﻬﺎل ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ هﺮ ﺳﺎل ﺑﺰرﮔﺘﺮ‬

‫‪86‬‬
 ‫ﺟﺪول‪ . 9‬ﻣﻘﺪار ﮐﻮد هﺎﯼ ﺣﻴﻮاﻧﯽ و ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﻳﮏ ﻧﻬﺎل ﻣﺜﻤﺮ در ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﺁن‪ 2)،‬و ﻣﻮﻟﻒ(‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﮐﻮد ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ در ﻓﯽ ﺟﺮﻳﺐ‬ ‫ﻋﻤﺮ‬

‫ﻣﻘﺪارﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ‬
‫ﺑﻪ ﮐﻴﻠﻮ ﮔﺮام در‬
‫ﻓﯽ درﺧﺖ )‪.(2‬‬
‫ﺑﻪ ﮐﻴﻠﻮ ﮔﺮام‬ ‫درﺧﺖ‬ ‫ﻧﻮع‬
‫ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ‬ ‫)ﺳﺎل(‬ ‫درﺧﺖ‬
‫ﻓﺎﺳﻔﻴﺖ‬ ‫ﻳﻮرﻳﺎ‬
‫ﺳﻠﻔﻴﺖ‬ ‫)‪(2‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪ 1‬ﺳﺎﻟﻪ‬

‫‪6‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪ 2‬ﺳﺎﻟﻪ‬
‫‪9‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪ 3‬ﺳﺎﻟﻪ‬
‫‪12‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪ 4‬ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫ﺳﻴﺐ و‬
‫‪15‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪ 5‬ﺳﺎﻟﻪ‬ ‫ﻧﺎﮎ‬
‫‪18‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪42‬‬ ‫‪35‬‬ ‫‪ 6‬ﺳﺎﻟﻪ‬
‫‪10‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪ 2‬ﺳﺎﻟﻪ‬
‫‪15‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪ 3‬ﺳﺎﻟﻪ‬
‫‪20‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪ 4‬ﺳﺎﻟﻪ‬
‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪ 1‬ﺳﺎﻟﻪ‬
‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪ 2‬ﺳﺎﻟﻪ‬
‫ﺑﺎدام‬
‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪60‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪ 3‬ﺳﺎﻟﻪ‬
‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪ 4‬ﺳﺎﻟﻪ‬
‫ﻧﻮت‪ :‬در ﺟﺪول ﻓﻮق ﻣﻘﺪار ﮐﻮد ﺑﺎغ ﺑﺤﺴﺎب ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام ﻓﯽ ﺟﺮﻳﺐ ﺳﻔﺎرش ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﻏﺮض ﺗﻌﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﮐﻮد‬
‫ﻓﯽ درﺧﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪار ﮐﻮد ﻓﯽ ﺟﺮﻳﺐ ﺑﺎﻻﯼ ﺗﻌﺪاد ﻧﻮرﻣﯽ درﺧﺘﺎن ﺁن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻳﻮرﻳﺎ ﺑﻌﺪ ازﻳﻦ ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﺗﻌﺪاد ﻧﻮﺑﺘﻬﺎﯼ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻧﻴﺰ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﻣﻴﺸﻮد و ﺑﻤﻘﺪار ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮐﻮد ﻧﻴﺎز ﭘﻴﺪا ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬اﻳﻦ ﻣﻘﺪار اﺿﺎﻓﯽ ﮐﻮد از ﻣﻴﺎن ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻋﻤﺪﻩ ﻏﺬاﺋﯽ‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ‪ ،‬ﻓﺎﺳﻔﻮرس و ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ ﻣﻌﻤﻮﻻﺻﺮف ازﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻓﺎﺳﻔﻮرس و‬
‫ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ ﻣﻮﺟﻮد درﺧﺎﮎ ﺑﺮاﯼ ﺑﺮﺁوردﻩ ﮐﺮدن اﺣﺘﻴﺎﺟﺎت درﺧﺖ ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ‬
‫اﺳﺎﺳﯽ اش ﮐﺎﻓﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺁﻧﮑﻪ زﻣﻴﻦ از ﻧﮕﺎﻩ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺬﮐﻮرﮐﻤﺒﻮدﯼ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻋﻼوﻩ ﮐﺮدن ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﮎ‪ ،‬ﺑﺎﻏﺪاران ﻳﮏ ﻓﻮرﻣﻮل ﮐﻠﯽ و ﺑﺴﻴﺎر ﺗﻘﺮﻳﺒﯽ دارﻧﺪ و ازﺁن در‬
‫ﻣﻮاﻗﻊ ﻻزم اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس اﻳﻦ ﻓﻮرﻣﻮل‪ ،‬ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻣﻴﺰان رﺷﺪ‪ ،‬درهﺮ ﺳﺎل ‪ 60‬اﻟﯽ‬
‫‪ 90‬ﮔﺮام ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﺧﺎﻟﺺ ﺗﺎ ﺣﺪ اﮐﺜﺮ ‪ 500‬اﻟﯽ ‪ 1000‬ﮔﺮام درﻣﻘﺎﺑﻞ اﻓﺰاﻳﺶ هﺮﺳﺎل ﺳﻦ در ﻓﯽ‬
‫‪87‬‬
‫ﮔﺮام‬ ‫‪60‬‬ ‫درﺧﺖ دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻨﺘﺮﺗﻴﺐ ﻳﮏ درﺧﺖ ﻗﺪ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮐﻢ رﺷﺪ درﺑﺮاﺑﺮهﺮﺳﺎل ﺳﻦ ﺧﻮد‬
‫ﮔﺮام و‬ ‫‪90‬‬ ‫ﮔﺮام و ﻳﮏ درﺧﺖ ﻗﻮﯼ و ﭘﺮ رﺷﺪ درﻣﻘﺎﺑﻞ هﺮﺳﺎل ﺳﻦ ﺧﻮد‬ ‫‪500‬‬ ‫و ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﺎ‬
‫ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪1000‬ﮔﺮام ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ درﺳﺎل درﻳﺎﻓﺖ ﺧﻮاهﺪ ﮐﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪ ازرﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ رﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪار‬
‫ﻳﺎ ‪ 3‬ﻧﻮﺑﺖ ﺑﺪرﺧﺖ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﮔﺮام ﺛﺎﺑﺖ ﺧﻮاهﺪ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ در‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪،‬‬ ‫‪500‬‬ ‫ﮐﻮد درﻳﺎﻓﺘﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﻟﺘﺮﺗﻴﺐ ﺑﻪ‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻴﮕﺮدد‪.(4).‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﮐﻮد هﺎﻳﺮاﮐﻪ هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﻳﺴﺖ هﺎﯼ ﮐﺸﻮرﺑﺎ درﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎﮎ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن دردورﻩ‬
‫ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﻳﮏ ﺗﻌﺪاد درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮﻣﺮوﺟﻪ ﮐﺸﻮر ﺳﻔﺎرش ﻧﻤﻮدﻩ اﻧﺪ درﺟﺪول ‪ 9‬اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪Amount of fertilizer for yielding trees -‬‬ ‫‪ .3‬ﻣﻘﺪار ﮐﻮد ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺣﺎﺻﻠﺪﻩ‬
‫ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﯼ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮﺣﺎﺻﻠﺪﻩ ﺑﻪ ﮐﻮد‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﯼ درﺧﺘﺎن ﻧﺎﺑﺎﻟﻎ وﻏﻴﺮﺣﺎﺻﻠﺪﻩ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا درﺧﺘﺎن ﺑﺎﻟﻎ وﺣﺎﺻﻠﺪﻩ ﺑﺮﻋﻼوﻩ ﺋﻴﮑﻪ ﻧﻤﻮ ﺟﺴﻤﯽ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﻣﻴﻮﻩ ﻧﻴﺰ ﺑﺒﺎر ﻣﯽ‬
‫ﺁ ورﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮع و ﻣﻘﺪارﮐﻮدهﺎﻳﻴﮑﻪ ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ ﺟﺮﻳﺐ زﻣﻴﻦ ﺑﺎغ ﻳﮑﺘﻌﺪاد ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﺘﺪاول ﮐﺸﻮر‬
‫در دورﻩ ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﻳﺴﺖ هﺎ ﺳﻔﺎرش ﺷﺪﻩ در ﺟﺪول ‪ 10‬اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﮐﻮد هﺎﻳﺮا ﮐﻪ هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﻳﺴﺘﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ درﺧﺖ ﺳﻔﺎرش ﻧﻤﻮدﻩ‬
‫اﻧﺪ ﺑﺪان ﻣﻌﻨﯽ ﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ هﺮ درﺧﺖ ﻣﻘﺪار ﮐﻮد اﺳﺘﺤﻘﺎﻗﯽ ﺧﻮد را ﺑﺪون ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺖ ﻣﮑﻤﻞ ﺣﺘﻤﺎ‬
‫اﻧﺮا در ﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬زﻳﺮا از ﻧﮕﺎﻩ ﻧﻤﻮ ﻳﮏ درﺧﺖ از درﺧﺖ دﻳﮕﺮ ﻓﺮق ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎﻏﺪار‬
‫ﻣﺠﺮب و ﺁﮔﺎﻩ ﻣﻴﺪاﻧﺪ ﮐﻪ در ﺑﺎغ ﺧﻮد ﮐﺪام درﺧﺖ ﻧﻤﻮ زﻳﺎد و ﮐﺪام درﺧﺖ ﻧﻤﻮ ﮐﻢ دارد و‬
‫ﺑﺎﻏﺪار ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ درﺟﻪ ﻧﻤﻮﯼ درﺧﺘﺎن ﺧﻮد ﻣﻘﺪار ﮐﻮد هﺎﯼ ﺳﻔﺎرش‬
‫ﺷﺪۀ هﺮ ﻳﮏ از ﺁﻧﻬﺎ را ﮐﻤﺘﺮ و ﻳﺎ زﻳﺎدﺗﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬ﻣﺜﻼ وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺑﺎﻏﺪار ﻣﻴﺒﻴﻨﺪ درﺧﺖ داراﯼ ﻧﻮدﻩ‬
‫هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر دراز اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻴﻔﻬﻤﺪ ﮐﻪ درﺧﺖ ﻧﻴﺎزﭼﻨﺪان ﺑﻪ ﮐﻮد ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻨﯽ ﻧﺪارد و ﺑﺎﻏﺪارازﺗﻄﺒﻴﻖ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ دران ﺧﻮد دارﯼ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻧﮑﻪ ﺑﺪاﻧﻴﻢ ﻳﮏ درﺧﺖ ﻗﻮﯼ ﺧﻮب داراﯼ ﭼﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت اﺳﺖ ‪ ،‬اﻳﻨﮏ در ذﻳﻞ ﻳﮏ‬
‫ﮐﻤﯽ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت درزﻣﻴﻨﻪ اراﺋﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪:‬‬

‫‪88‬‬
 ‫ﺟﺪول‪ .10‬ﻣﻘﺪار ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ و ﮐﻮد هﺎﯼ ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻓﯽ ﺟﺮﻳﺐ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺣﺎﺻﻠﺪﻩ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺪار ﮐﻮد ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ‬

‫ﻣﻘﺪارﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ ﺑﻪ ﮐﻴﻠﻮ‬

‫ﺗﻌﺪاد ﺗﻘﺮﻳﺒﯽ درﺧﺖ ﻓﯽ ﺟﺮﻳﺐ‬

‫ﮔﺮام در ﻓﯽ درﺧﺖ‬
‫در ﻓﯽ ﺟﺮﻳﺐ ﺑﻪ‬
‫ﮐﻴﻠﻮ ﮔﺮام‬ ‫ﻋﻤﺮ‬ ‫ﻧﻮع‬
‫ﻧﺤﻮﻩ و زﻣﺎن ﺗﻄﺒﻴﻖ‬
‫درﺧﺖ‬ ‫درﺧﺖ‬

‫ﻓﺎﺳﻔﻴﺖ‬
‫ﺳﻠﻔﻴﺖ‬
‫ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ‬

‫ﻳﻮرﻳﺎ‬
‫‪ 30‬ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام ﻳﻮرﻳ ﺎ هﻤ ﺮاﯼ ﺗﻤ ﺎم ﻣﻘ ﺪار ﭘﺘﺎﺷ ﻴﻢ‬ ‫‪-‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪ 7‬ﺳﺎﻟﻪ و‬ ‫ﺳﻴﺐ و‬
‫ﺳﻠﻔﻴﺖ در ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ﻳﺎ اواﻳﻞ ﺑﻬﺎر ‪ 3‬ﻳﺎ ‪ 4‬هﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ‬ ‫ﺑﺎﻻ ﺗﺮ‬ ‫ﻧﺎﮎ‬
‫ازﺑ ﺎز ﺷ ﺪن ﮔ ﻞ ‪ 60‬ﺳ ﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘ ﺮ دور ﺗ ﺮ از‬ ‫از ﺁن‬
‫ﺳﺎﻗﻪ در ﺟﺮﯼ هﺎﯼ داﺋﺮوﯼ ﺑ ﻪ ﻋﻤ ﻖ ‪ 10‬و ﺑ ﻪ‬ ‫‪80‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪-40‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪ 5‬ﺳﺎﻟﻪ و‬ ‫ﺁﻟﻮ‪،‬‬
‫ﻋﺮض ‪ 10‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ و ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮدورﺗ ﺮ‬ ‫‪60‬‬ ‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از‬ ‫ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ و‬
‫از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮﺗﻄﺒﻴﻖ و ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻣﺘﺒ ﺎﻗﯽ ﮐ ﻮد‬ ‫ﺁن‬ ‫زردﺁﻟﻮ‬
‫ﻳﻮرﻳ ﺎ در ﻧﻴﻤ ﻪ ﻣ ﺎﻩ ﺟ ﻮزا ﺗﻄﺒﻴ ﻖ و ﺁﺑﻴ ﺎرﯼ‬ ‫)اﻣﻴﺮﯼ و‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪.(9) ،‬‬ ‫ﻗﻴﺴﯽ(‬
‫ﻳﮏ رﺑﻊ ﺁن در ﺧﺰان ﺑﻌﺪ از ﺁﺑﻴﺎرﯼ اﺧﻴﺮﯼ‪،‬‬ ‫‪80‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪)100‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪ 5‬ﺳﺎﻟﻪ و‬ ‫ﺑﺎدام‬
‫رﺑﻊ دوم ﺁن درﺑﻬﺎر ﺑﻌﺪ از ﻗﺎﺑﻞ ﮐﺎر ﺷﺪن زﻣﻴﻦ‬ ‫‪(9‬‬ ‫ﺑﺎﻻﺗﺮ از‬
‫و ﻧﺼﻒ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﺁن ﺑﻌﺪ از ﮔﻞ ﮐﺮدن درﺧﺖ‬ ‫ﺁن‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻴﺸﻮد‪.(9) ،‬‬

‫‪ 25‬ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام ﻳﻮرﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﻘﺪار ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ ﻗﺒﻞ از‬ ‫‪-‬‬ ‫‪25‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪-40‬‬ ‫‪30‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻠﺪﻩ‬ ‫ﭼﻬﺎرﻣﻐﺰ‬
‫ﮔﻞ ﮐﺮدن و ‪ 15‬ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام ﻳﻮرﻳﺎ دﻳﮕﺮ در اﺧﻴﺮ‬ ‫‪50‬‬
‫ﻣﺎﻩ ﺛﻮر ﻳﺎ اواﻳﻞ ﺟﻮزا اﺳﺘﻌﻤﺎل و ﺁﺑﻴﺎرﯼ‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪11)،‬و ‪.(12‬‬

‫ﻳﮏ درﺧﺖ ﻣﺜﻤﺮ ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ ﺳﻴﺐ‪ ،‬زﻣﺎﻧﯽ ﺧﻮب ﻗﻮﯼ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ داراﯼ ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ زﻳﺎد و‬
‫ﮐﻼن ﺗﻮام ﺑﺎرﻧﮓ ﺳﺒﺰ ﺗﻴﺮﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻮدﻩ هﺎﯼ ﺁن ﭼﺎق و ﻃﻮﻳﻞ ﺑﻮدﻩ وﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﻴﻮﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﻨﻈﻢ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺟﺴﺎﻣﺖ ﻣﻴﻮﻩ و ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺁن ﻗﻨﺎﻋﺖ ﺑﺨﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دردرﺧﺘﺎن ﺑﺎﻟﻎ و ﺣﺎﺻﻠﺪﻩ ‪،‬‬
‫‪30‬‬ ‫ﻃﻮل ﻧﻮدﻩ هﺎﯼ ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻧﻮﮎ ﺷﺎﺧﻬﺎ ﯼ ان ﺣﺪ اﻗﻞ ‪ 25 – 15‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮاﻳﻦ ﻃﻮل ﺑﻪ‬
‫‪ 36 -‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮﺑﺮﺳﺪ ﺑﻬﺘﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬دردرﺧﺘﺎن ﺟﻮان ﻏﻴﺮﺣﺎﺻﻠﺪﻩ ﺳﻴﺐ ‪ ،‬ﻃﻮل ﻧﻮدﻩ هﺎﯼ ﻣﺬﮐﻮر‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ و دردرﺧﺘﺎن ﺟﻮاﻧﺘﺮﺣﺘﯽ ﺑﻴﺸﺘﺮازﺁن ﻧﻴﺰﺑﻮدﻩ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ‪ .‬اﻧﺪازﻩ ﻧﻤﻮﯼ‬ ‫‪76 – 36‬‬

‫و ﺗﻌﺪاد ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﻻﯼ ﺁن ﻧﻴﺰ ﺷﺎﺧﺺ هﺎﯼ ﺧﻮب‬ ‫‪spur‬‬ ‫ﺷﺎﺧﭽﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﮔﻴﺮ ﭘﻴﺦ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪-‬‬
‫ﻗﻮﯼ ﺑﻮدن درﺧﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮدرﺧﺘﯽ ﺳﭙﺮهﺎﻳﺶ ﺑﺎﻧﺪازﻩ ½ اﻟﯽ ¾ اﻧﭻ ) ‪ 1.9 -1.3‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ(‬

‫‪89‬‬
‫ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺮگ ﺻﺤﺘﻤﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ان درﺧﺖ ﻳﮏ درﺧﺖ‬ ‫‪12‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪6‬‬ ‫ﻧﻤﻮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ وهﺮ ﮐﺪام ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﻗﻮﯼ ﺧﻮب داﻧﺴﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.(17 )،‬‬

‫‪Time of application‬‬ ‫ﮐﻮد ‪-‬‬ ‫زﻣﺎن اﺳﺘﻌﻤﺎل‬

‫ﻏﺮض اﺳﺘﻔﺎدﻩ اﻋﻈﻤﯽ از ﮐﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اﮔﺎهﺎﻧﻪ ﺗﺼﻤﻴﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ اﻧﺮا اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﮐﻮد ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻨﯽ ﺑﺎﻳﺪ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺟﺬب ان ﺗﻮﺳﻂ درﺧﺖ ﺑﺤﺪ اﻋﻈﻤﯽ ﺻﻮرت‬
‫ﮔﻴﺮد‪ .‬درﻏﻴﺮ ان ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺷﺪﻩ دراﺛﺮ ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪن ازﺑﻴﻦ ﻣﻴﺮود‪ .‬ﻻﮐﻦ ﮐﻮد ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻨﯽ‬
‫ﺋﻴﮑﻪ ﺑﻘﺴﻢ ﻣﻮاد ﻋﻀﻮﯼ ) ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ ( اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺳﻌﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ان وﻗﺘﺮ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد ﺗﺎ ﻣﻮاد ﻋﻀﻮﯼ ان ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺷﺪﻩ و ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﺣﺎﺻﻠﻪ درهﻨﮕﺎم ﺿﺮورت ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ درﺧﺖ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻪ اﺛﺮ ﻣﺸﺎهﺪات ﻣﻌﻠﻮم ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﮐﻪ ﻗﻠﺖ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ در درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ‬
‫در ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر ﺑﻌﺪ از ﺧﺘﻢ ﮔﻞ ﺑﺮوز ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻏﺮض ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺑﻤﻮﻗﻊ ﻋﻨﺼﺮﻣﺬﮐﻮرﺑﻪ درﺧﺖ ‪،‬‬
‫هﻔﺘﻪ ﻗﺒﻞ از ﺑﺎزﺷﺪن ﮔﻞ درﺑﻬﺎر‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪3‬‬ ‫ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﻣﻮرد ﺿﺮورت درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﺑﺎﻳﺪ ﻻاﻗﻞ‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ﮔﺮدد‪.‬درﻃﯽ اﻳﻦ ﻣﺪت ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﮐﻮد ﺑﺎﺛﺮرﻃﻮﺑﺖ ﺧﺎﮎ ﺧﻮب ﺣﻞ ﮔﺮدﻳﺪﻩ وﺑﻪ وﺟﻮد‬
‫ﻧﺒﺎت ﺟﺬب و ﺑﻌﺪا ﺑﻪ ﻧﻮدﻩ هﺎ و ﭘﻨﺪﮐﻬﺎ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪.‬اﻳﻦ اﻣﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ اﻧﮑﺸﺎف ﻳﺎﻓﺘﻦ وﮐﻼن‬
‫ﺷﺪن وﻗﺘﻴﻨﻪ ﺑﺮﮔﻬﺎ ‪ ،‬ﻧﻤﻮﯼ ﺧﻮب ﻧﻮدﻩ هﺎ ‪ ،‬ﺑﺎرﮔﻴﺮﯼ ﺧﻮب درﺧﺘﺎن و ﮐﻼن ﺷﺪن ﺳﺮﻳﻊ ﻣﻴﻮﻩ هﺎ‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪ .(31) ،‬در ﺻﻮرت وﻗﻮع ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ زﻳﺎد‪ ،‬ﻏﺮض ﺗﻼﻓﯽ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ ازﺧﺎﮎ ‪،‬‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻳﮑﻤﻘﺪار ﮐﻮد ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻨﯽ دﻳﮕﺮ ‪ ،‬هﻢ ﺑﺮاﯼ ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت و هﻢ ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺿﺮورﯼ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬ﻻﮐﻦ ﺑﺮاﯼ ﻋﻨﺎﺻﺮﯼ ﭼﻮن ﻓﺎﺳﻔﻮرس ‪ ،‬ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ وﭼﻨﺪﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ دﻳﮕﺮﻳﮑﻪ ﺣﺮﮐﺘﺸﺎن در‬
‫ﺧﺎﮎ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻄﯽ ﺑﻮدﻩ و ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ درﺟﺎﯼ ﺧﻮد ﺳﺎﮐﻦ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬زﻣﺎن ﺗﻄﺒﻴﻖ‬
‫اﻧﻬﺎ ﭼﻨﺪان ﻣﻬﻢ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻃﺮﻳﻘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ دردورﻩ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻴﺎت درﺧﺖ ﻣﺜﻤﺮ‬
‫‪Method of chemical fertilizer application -‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ در ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪن ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ ﺁن ﻧﻘﺶ ارزﻧﺪﻩ دارد‪ .‬در‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد هﻤﻴﺸﻪ ﺳﻌﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎس ﮐﻮد ﺑﺎ رﻳﺸﻪ ﻧﺒﺎت ﺑﻬﺒﻮد ﻳﺎﻓﺘﻪ و اﻣﮑﺎن‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪن ﻣﻘﺪاراﻋﻈﻤﯽ ﮐﻮد ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺒﺎت ﻓﺮاهﻢ ﺷﻮد‪ .‬اﻧﺘﺨﺎب ﻃﺮﻳﻘﻪ درﺳﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد‬
‫ﻧﻈﺮﺑﻪ ﺟﻨﺲ ﻧﺒﺎت‪ ،‬ﻣﻮﺳﻢ ﺳﺎل‪ ،‬ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ وﺣﺠﻢ ﺿﺮورت ﻧﺒﺎت ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻮم دو ﻃﺮﻳﻘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد وﺟﻮد دارد‪ :‬ﻳﮑﯽ در ﺧﺎﮎ و دﻳﮕﺮﯼ ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ در‬
‫روﯼ ﺑﺮگ‪ .‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد در ﺧﺎﮎ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪90‬‬
 ‫‪Banding‬‬ ‫ﺑﺼﻮرت ﺧﻄﯽ –‬ ‫‪.1‬‬

‫هﻤﺮاﯼ ﺗﺨﻢ‬ ‫‪(a‬‬

‫ﭘﻬﻠﻮﯼ ﺗﺨﻢ‬ ‫‪(b‬‬

‫در اﻃﺮاف درﺧﺖ‬ ‫‪(c‬‬

‫‪Broadcasting‬‬ ‫ﺳﺎﭼﻤﻪ اﯼ‪-‬‬ ‫‪.2‬‬

‫‪Fertigations‬‬ ‫هﻤﺮاﯼ ﺁب ﺁﺑﻴﺎرﯼ –‬ ‫‪.3‬‬

‫‪Foliar Spray‬‬ ‫ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ روﯼ ﺑﺮگ –‬ ‫‪.4‬‬

‫درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﻧﻈﺮ ﺑﺪاﺷﺘﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻧﻤﻮﻳﯽ و ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ ﻣﺘﻔﺎوت از ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻳﮑﺴﺎﻟﻪ ‪ ،‬ﻳﮑﯽ‬
‫ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ زﻣﻴﻦ ﺻﺮف ﻳﮏ اﺻﻠﻪ ان‬ ‫‪50‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪20‬‬ ‫از دﻳﮕﺮ ﺧﻮد ﺑﺴﻴﺎر دور و درﺳﺎﺣﻪ‬
‫‪400‬‬ ‫ﻏﺮس ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻟﻬﺬا‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎغ ﺑﻤﺜﻞ ﻳﮏ ﻣﺰرﻋﻪ ﮔﻨﺪم ﮐﻪ درهﺮ ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ ان از‬
‫ﺧﻮﺷﻪ ﻣﻴﺮوﻳﺪ زﻳﺮﭘﻮﺷﺶ ﻳﮑﻨﻮاﺧﺖ ﮐﻮد ﻗﺮار ﻧﻤﻴﮕﻴﺮد ﺑﻠﮑﻪ ﺻﺮف اﻃﺮاف‬ ‫‪500‬‬ ‫اﻟﯽ‬
‫درﺧﺖ ﻳﻌﻨﯽ ﺳﺎﺣﻪ ﻧﻔﻮذ رﻳﺸﻪ ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ودر ﺳﺎﺣﻪ ﺑﻴﺮون ازان ﮐﻮد‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻧﻤﻴﮕﺮدد‪ .‬دراﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد ﺑﺎغ ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﻘﺪار ﮐﻮد ﺑﺮروﯼ ﺟﺮﻳﺐ ﺳﻔﺎرش ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ان ﻣﻘﺪار ﺑﺎﻻﯼ ﺗﻌﺪاد درﺧﺘﺎن ﻓﯽ ﺟﺮﻳﺐ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﮔﺮدﻳﺪﻩ و ﺳﻬﻢ هﺮ درﺧﺖ ﺟﺪا ﺟﺪا در ﺳﺎﺣﻪ‬
‫ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اش اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬ﺷﮑﻞ)‪ .(20‬وﻟﯽ درﺑﺎﻏﻴﮑﻪ درﺧﺘﺎن ان ﺑﻮﺟﻪ ﺧﻮب ﻧﻤﻮ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ و رﻳﺸﻪ هﺎﯼ اﻧﻬﺎ ﺗﻤﺎم ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎﻏﺮا ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﮐﻮد اﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ‬
‫ﺑﺼﻮرت ﺳﺎﭼﻤﻪ اﯼ درﮐﻞ ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎغ ﻋﻠﯽ اﻟﺴﻮﻳﻪ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﮔﺮدد‪.‬اﻳﻨﮏ ﻃﺮﻳﻘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد‬
‫درﻳﮏ درﺧﺖ در دورﻩ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻤﻮﻳﯽ ان در ذﻳﻞ ﻋﻠﻴﺤﺪﻩ ﻋﻠﻴﺤﺪﻩ اراﺋﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫‪Fertilizer application during palnting -‬‬ ‫‪ . 1‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد در هﻨﮕﺎم ﻏﺮس‬

‫ﮔﺮام ﺳﻠﻔﻴﺖ ﺟﺴﺖ‪،‬‬ ‫‪50‬‬ ‫ﮔﺮام ﺳﻠﻔﻴﺖ ﺁهﻦ‪،‬‬ ‫‪50‬‬ ‫در هﻨﮕﺎم ﻏﺮس ﻧﻬﺎل‪ ،‬ﺑﺮوﻳﺖ ﺟﺪول‪ ،8‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ‬
‫ﺑﻴﻞ ﺧﺎﮎ ﺧﻮب‬ ‫‪3‬‬ ‫‪100 -50‬ﮔﺮام ﮐﻮد ﻓﺎﺳﻔﻴﺖ دار‪10 -5 ،‬ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام ﮐﻮد ﭘﻮﺳﻴﺪﻩ ﺣﻴﻮاﻧﯽ و‪ 2‬ﻳﺎ‬
‫در ﭘﻬﻠﻮﯼ هﺮﭼﻘﻮرﮎ ﺑﺎ هﻢ ﻣﺨﻠﻮط ﮔﺮدﻳﺪﻩ و در ﭼﻘﻮرﯼ رﻳﺨﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪا ﺑﺎﻻﯼ ﻣﺨﻠﻮط‬
‫ﮐﻮد هﺎﯼ ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬ﻳﮑﻤﻘﺪار ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﺎﮎ ﻋﻼوﻩ ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺑﺎ ﭘﺎ ﻓﺸﺎر دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﺗﺎﺧﻮب ﺗﺨﺘﻪ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬دﻟﻴﻞ ﻋﻼوﻩ ﮐﺮدن ﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪ ازﺧﺎﮎ هﻤﺎن اﻳﺠﺎد ﺣﺎﻳﻞ ﺑﻴﻦ ﮐﻮد ورﻳﺸﻪ ﺑﻤﻨﻈﻮراﺟﺘﻨﺎب‬
‫از ﺗﻤﺎس ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ اﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬در ﻏﻴﺮ ان ﮐﻮد‪ ،‬ﻧﻬﺎل ﻧﻮﻏﺮس را ﺳﻮﺧﺘﺎﻧﺪﻩ ﺧﺸﮏ‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬در ﭘﺮ ﮐﺮدن ﭼﻘﻮرﯼ اوﻻ‪ ،‬از ﺧﺎﮎ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﺑﻌﺪا‪ ،‬ازﺧﺎﮎ ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ‬
‫ازﺗﮑﻤﻴﻞ ﮐﺎرﻏﺮس‪ ،‬ﻧﻬﺎل ﺑﻼ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺗﻤﺎم اﺳﺘﺤﻘﺎق ﮐﻮد ﻳﻮرﻳﺎﯼ ﻳﮑﺴﺎﻟﻪ ﻧﻬﺎل‬

‫‪91‬‬
‫ﻧﻮﻏﺮس هﻤﻪ ﻳﮑﺒﺎر اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﻴﮕﺮدد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﻻﯼ ﺗﻌﺪاد ﻣﺮاﺣﻞ ﺁن ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪﻩ هﺮﺗﻘﺴﻴﻢ ﺟﺪا‬
‫ﺟﺪا ﺑﻤﻮﻗﻊ اش اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﮔﺮ ﺧﺎﮎ رﻳﮕﯽ ﺑﺎﺷﺪ ‪ ،‬ﮐﻮد ﻳﻮرﻳﺎﯼ ان ﺑﻪ ‪ 3‬اﻟﯽ ‪ 4‬ﻣﺮﺣﻠﻪ و‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻳﻮرﻳﺎﯼ ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ﺁن هﻤﺮاﯼ ﮐﻮد‬ ‫‪3‬‬ ‫اﮔﺮ ﻏﻴﺮ رﻳﮕﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪ ‪ 2‬اﻟﯽ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻃﻮﻳﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ‬ ‫‪10‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪7‬‬ ‫ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ ﺳﻠﻔﻴﺖ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﻧﻮدﻩ هﺎﯼ ﻧﻬﺎل ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ دورﺗﺮ از ﺳﺎﻗﻪ ﻧﻬﺎل ﻃﻮرﺣﻠﻘﻮﯼ در زﻣﻴﻦ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﺪﻩ زﻳﺮ‬ ‫‪15‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪10‬‬ ‫اﻧﺪازﻩ‬
‫روز ) ﺳﻪ هﻔﺘﻪ( ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ دوم و ﺳﻪ هﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ دﻳﮕﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ﺁن‬ ‫‪21‬‬ ‫ﺧﺎﮎ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻧﻬﺎﻟﻴﮑﻪ ﺿﻌﻴﻔﺘﺮاﺳﺖ ﻣﻘﺪار ﻳﻮرﻳﺎﯼ ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺮاﻳﺶ دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﻳﺎد اورﯼ‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻮد ﻳﻮرﻳﺎ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻻن ﺑﺎغ ﺑﺎﻳﺪ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﺎﮎ زﻣﻴﻦ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﺮﻃﻮب ﺑﻮدﻩ‬
‫اﻟﯽ ‪ 5‬روز ﺑﻌﺪ ازاﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد‬ ‫‪3‬‬ ‫وﮐﺎردران ﺑﺴﻬﻮﻟﺖ اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻩ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‪ .‬زﻣﻴﻦ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﮔﺮدد‪ .(9) ،‬ﺑﺮاﯼ ﻧﻬﺎل ﺑﻌﺪ از ﺧﺘﻢ ﻣﺎﻩ ا ﺳﺪ ﮐﻮد ﻳﻮرﻳﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻤﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫‪Fertilizer application in training period-‬‬ ‫‪ . 2‬ﻃﺮﻳﻘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد درﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺷﮑﻠﺪهﯽ‬

‫ﻃﺮﻳﻘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد در ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﻧﻬﺎل ﻃﻮرﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ اوﻻ ﻣﻘﺪارهﺮﻧﻮع ﮐﻮد ﻳﮏ‬
‫ﻧﻬﺎل ﺑﺮوﻳﺖ ﺟﺪول‪ 9‬ﺑﺮاﺳﺎس ﻋﻤﺮﻧﻬﺎل ﺑﺪﺳﺖ اوردﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪاﮐﻮدﺣﻴﻮاﻧﯽ ان درﻣﻮﺳﻢ‬
‫ﺗﻴﺮﻣﺎﻩ ﺑﺼﻮرت ﻣﮑﻤﻞ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬ﺑﻪ ﺗﻌﻘﻴﺐ ان ﮐﻮد ﻳﻮرﻳﺎﯼ ﻣﺮﺣﻠﻪ اول هﻤﺮاﻩ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﻘﺪار ﮐﻮد ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ ﻳﮑﺠﺎ در اواﻳﻞ ﺑﻬﺎراﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﺸﻮد وﮐﻮد ﻳﻮرﻳﺎﯼ ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪﯼ ﺁن هﺮﮐﺪام ﺑﻪ‬
‫هﻔﺘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻻزم ﺑﻴﺎداورﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﮐﻮدهﺎ درﺳﺎﺣﻪ ﭼﮑﮏ ﺁب‬ ‫‪3‬‬ ‫وﻗﻔﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ ﻧﻬﺎل ﭘﺎش دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ ﺑﻴﻞ زﻳﺮ ﺧﺎﮎ ﻣﻴﮕﺮدد و ﺑﺪﻧﺒﺎل ان ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬

‫ﺣﺎﺻﻠﺪﻩ‪Fertilizer application in yielding trees-‬‬ ‫‪ . 3‬ﻃﺮﻳﻘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد در درﺧﺘﺎن‬

‫درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﺎﻟﻎ در ﺑﻮﺟﻮد ﺁوردن ﻣﻴﻮﻩ ‪ ،‬ﺗﻤﺎم‬
‫ﭘﻨﺪﮐﻬﺎﯼ ﺳﺎ ل ﺁﻳﻨﺪﻩ ﺧﻮد را ﭼﻪ ﺑﺮﮔﯽ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ‬
‫ﮔﻠﯽ از هﻤﺎ ن اواﺧﺮ ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر ﺗﺎ اواﺧﺮ ﻓﺼﻞ‬
‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺳﺎل ﻧﻤﻮ‪ ،‬ﻧﻄﻔﻪ ﮔﺬارﯼ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺪﻳﺪ ﺗﺮﻳﻦ زﻣﺎن ﻧﻴﺎز ﻳﮑﺪرﺧﺖ ﻣﺜﻤﺮ ﺣﺎﺻﻠﺪﻩ‬
‫ﺑﻪ ﮐﻮد‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ‪ ،‬هﻨﮕﺎم ﮔﻞ ﺁن‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬وﺟﻮد ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ دران هﻨﮕﺎم ‪ ،‬ﭘﺮوﺳﻪ‬
‫ﻣﺤﻞ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﮐﻮد‬ ‫ﺷﮕﻔﺘﻦ ﮔﻞ‪ ،‬ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﻮﻩ و اﻧﮑﺸﺎف ﻣﻴﻮﻩ درﺧﺖ‬
‫ﺷﮑﻞ) ‪ (20‬ﻃﺮﻳﻘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد در اﻃﺮاف درﺧﺖ)‪.(10‬‬
‫‪92‬‬
‫را ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻧﻤﻮدﻩ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺷﺎ ﻧﺮا ﺗﺤﺮﮎ ﻣﯽ ﺑﺨﺸﺪ‪ .‬ﻃﺮﻳﻘﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن‬
‫ﺣﺎﺻﻠﺪﻩ ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﻧﺎﮎ‪ ،‬ﺁﻟﻮ‪ ،‬ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ ﻳﺎ زردﺁﻟﻮ اﻧﺴﺖ ﮐﻪ ازﺟﻤﻠﻪ ‪ 50‬ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام ﮐﻮد ﻳﻮرﻳﺎﯼ ﺳﻔﺎرش‬
‫ﮐﻴﻠﻮ ﮔﺮام ان ﺑﺎ ﺗﻤﺎم ﻣﻘﺪار ﮐﻮد ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ و ﮐﻮد ﺣﻴﻮاﻧﯽ‬ ‫‪30‬‬ ‫ﺷﺪﻩ ﻓﯽ ﺟﺮﻳﺐ ‪ ،‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ اول ‪،‬‬
‫ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام‬ ‫‪20‬‬ ‫ان در ﺧﺰان ﻳﺎ در اواﻳﻞ ﺑﻬﺎر ﻗﺒﻞ از ﮔﻞ ﮐﺮدن درﺧﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﺸﻮد وﻣﺘﺒﺎﻗﯽ‬
‫ﮐﻮد ﻳﻮرﻳﺎﯼ دﻳﮕﺮ ان در وﺳﻂ ﻣﺎﻩ ﺟﻮزااﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﮕﺮدد‪).(11) ،‬ﺟﺪول‪ .(10‬در اﺟﺮاﯼ اﻳﻦ‬
‫ﮐﺎر‪ ،‬اوﻻ ﻣﻘﺪار ﮐﻮد ﻓﯽ ﺟﺮﻳﺐ ﺑﺎﻻﯼ ﺗﻌﺪاد درﺧﺘﺎن ان ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪا اﺳﺘﺤﻘﺎق هﺮدرﺧﺖ‬
‫ﺟﺪا ﺟﺪا در ﺳﺎﺣﻪ ﻧﻤﻮﻳﯽ اش اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫در اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد درﺧﺘﺎن ﺣﺎﺻﻠﺪﻩ ﺑﺎدام ‪ ،‬ﮐﻮد ﻳﻮرﻳﺎﯼ ﺳﻔﺎرش ﺷﺪﻩ ﻓﯽ ﺟﺮﻳﺐ ان ﻧﻴﺰ ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫ﺗﻌﺪاد درﺧﺘﺎن ان ﺷﺪﻩ و ﺑﻌﺪا ﻣﻘﺪار ﮐﻮد هﺮ درﺧﺖ ﻗﺮار ﺳﻔﺎرش ﺷﺎدروان داﮐﺘﺮ وﮐﻴﻞ ‪(9) ،‬‬
‫ﺑﻪ ‪ 4‬ﺣﺼﻪ ﻣﺴﺎوﯼ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬رﺑﻊ اول ﺁن درﺧﺰان ﺑﻌﺪ از ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺁﺑﻴﺎرﯼ‪ ،‬رﺑﻊ دوم ﺁن در‬
‫اواﻳﻞ ﺑﻬﺎرهﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ زﻣﻴﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﮐﺎر ﺷﺪ و ﻧﺼﻒ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﺁن ﺑﻌﺪ ازﮔﻞ ﮐﺮدن درﺧﺘﺎن دراواﻳﻞ‬
‫ﻣﺎﻩ ﺛﻮراﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد ﺑﻪ درﺧﺘﺎن درﺳﺎﺣﻪ رﻳﺰش ﺁب ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ ﺁن در ‪ 2‬ﻳﺎ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ و ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 30‬ﺳﺎﻧﺘﯽ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ و ﺑﻪ ﻋﻤﻖ ‪ 5‬اﻟﯽ‬ ‫‪10‬‬ ‫‪ 3‬ﺟﺮﯼ ﺋﻴﮑﻪ ﺑﻌﺮض‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ دورﺗﺮ ازﺳﺎﻗﻪ درﺧﺖ‬ ‫‪60‬‬ ‫ﻣﺘﺮ دور از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ داﻳﺮوﯼ ﺣﻔﺮ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫دراواﻳﻞ ﺑﻬﺎر ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎ ﺧﺎﮎ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻧﺎﮔﻔﺘﻪ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ داﻳﺮﻩ اﺳﺘﻌﻤﺎل‬
‫ﮐﻮد ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ وﺳﻌﺖ ﺳﺎﺣﻪ درﺧﺖ ﻧﻴﺰ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻞ )‪ .(20‬اﻟﺒﺘﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع اﺳﺘﻌﻤﺎل‬
‫ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﭘﺎﺷﮑﯽ ان ﻣﻮﺛﺮﺗﺮﺑﻮدﻩ و از ﺿﺎﻳﻊ ﺷﺪن ﮐﻮد ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺑﻪ اﺛﺮ‬
‫ﮐﺎر ﺑﺮد اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺗﻤﺎس ﮐﻮد ﺑﺎ ﺧﺎﮎ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪن ﮐﻮد ﺑﺸﮑﻞ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﮐﺎهﺶ ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪.‬اﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺧﺼﻮﺻﺎ ﺑﺮاﯼ ﮐﻮد هﺎﯼ ﭘﺘﺎﺷﻴﻤﺪار وﻓﺎﺳﻔﻮرﺳﺪارﮐﻪ درﺧﺎﮐﻬﺎﯼ اﻟﻘﻠﯽ ﺑﻪ‬
‫اﺳﺎﻧﯽ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬درﺟﺎاﻳﮑﻪ ﮐﻮد ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻨﯽ ﺑﻪ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ‬
‫ﺿﺎﻳﻊ ﻣﻴﮕﺮدد‪ ،‬اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺧﻄﯽ ﺁن در ﻧﺰدﻳﮏ رﻳﺸﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻠﻨﺪ رﻓﺘﻦ ﺟﺬب ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﺗﻮﺳﻂ‬
‫رﻳﺸﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬

‫‪Intercropping‬‬ ‫ﮐﺎﺷﺘﻦ ﻧﺒﺎﺗﺎت د رﺑﻴﻦ ﺑﺎغ ﻧﻮاﺣﺪاث ‪-‬‬

‫وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻳﮏ زﻣﻴﻦ ﺑﻤﻨﻈﻮر اﺣﺪاث ﺑﺎغ ﻧﻬﺎﻟﺸﺎﻧﯽ ﺷﺪ‪ ،‬اﮔﺮ ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﭼﻮن ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ ﺧﺎﮎ ‪،‬‬
‫ﻣﺠﺒﻮرﻳﺖ اﻗﺘﺼﺎدﯼ و ﻳﺎ ﮐﺪام ﻋﺎﻣﻞ دﻳﮕﺮ در ﻣﻴﺎن ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ هﻴﭻ ﻧﻮع ﻧﺒﺎﺗﯽ در ﺑﻴﻦ‬
‫درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﮐﺎﺷﺘﻪ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ زﻣﻴﻦ ﻣﺬﮐﻮر ﭘﺎﮎ و ﺻﺎف ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﻳﮏ ﺳﺎﺣﻪ‬
‫ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﻐﺬﻳﻪ رﻳﺸﻪ هﺎ و ﻧﻤﻮﯼ ﺳﺎﻟﻢ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺎ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ﻳﮏ اﻧﺪازﻩ‬
‫‪93‬‬
‫زﻣﻴﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﺬرﺧﻮب درﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎرهﺎﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ازﻳﮑﻄﺮف وﻋﺪم ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ ﻧﻬﺎﻻن ﻧﻮ‬
‫ﻏﺮس ان ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻌﺪﯼ از ﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺎﻏﺪاران را ﺑﺮان ﺑﺮ ﻣﯽ اﻧﮕﻴﺰد ﮐﻪ‬
‫ﻏﺮض ﺣﺼﻮل ﻳﮑﻤﻘﺪار ﻋﺎﺋﺪ ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ اﺳﺎﺳﯽ‪ ،‬در ﺑﻴﻦ ﺑﺎغ ﺑﻪ‬
‫ﮐﺸﺖ ﺑﻌﻀﯽ اﻧﻮاع ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت و ﻳﺎ ﮐﺪام ﻧﺒﺎت زود رس دﻳﮕﺮ ﻣﺒﺎدرت ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻳﮏ ﺑﺎﻏﺪار‬

‫ﺟﻮﯼ‬

‫ﺷﮑﻞ ) ‪ (21‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﮐﺎﺷﺘﻦ ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت در ﺑﻴﻦ ﻗﻄﺎر هﺎﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﻧﻮاﺣﺪاث‪.(7)،‬‬

‫ﺑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﮐﺎرﯼ ﻣﺒﺎدرت ﻣﻴﻮرزد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ وﯼ ازﭼﻨﺎن ﻧﻮع ﻧﺒﺎﺗﯽ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﻳﺶ ﻋﺎﻳﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮﯼ‬
‫ﺑﺒﺎر ﺑﻴﺎورد وهﻢ ﻧﺒﺎت ﻣﺬﮐﻮر درﮔﺮﻓﺘﻦ اب و ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ اززﻣﻴﻦ ﺑﺎ ﻧﺒﺎت اﺻﻠﯽ ﺑﺎغ ﻳﻌﻨﯽ‬
‫ﻧﻬﺎل رﻗﺎﺑﺖ ﺟﺪﯼ ﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻴﮑﻪ داراﯼ ﭼﻨﻴﻦ اوﺻﺎف اﻧﺪ ﻋﺒﺎرت از ﺑﻌﻀﯽ اﻧﻮاع ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت‬
‫و ﺑﻌﻀﯽ ﻧﺒﺎﺗﺎت زود رس دﻳﮕﺮﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ رﻗﻴﺐ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ واﻗﻊ ﻧﻤﻴﺸﻮﻧﺪ و‬
‫اﮔﺮ واﻗﻊ هﻢ ﺷﻮﻧﺪ ﺑﺴﻬﻮﻟﺖ ﻣﻴﺘﻮان ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ اﻧﻬﺎ ﭘﺎﻳﺎن داد‪ .‬ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﻴﮑﻪ ﺑﻤﻨﻈﻮرﮐﺎﺷﺘﻦ درﺑﻴﻦ ﺑﺎغ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﻋﺒﺎرت ازﭘﻴﺎز‪ ،‬ﺧﺮﺑﻮزﻩ ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻮز‪ ،‬ﺗﺮاﺋﯽ ‪ ،‬ﺑﺎدرﻧﮓ‪ ،‬ﺷﺒﺪرﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬رﺷﻘﻪ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬اﻣﺎ ﭼﻮن رﻳﺸﻪ ان ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻋﻤﻴﻖ درزﻣﻴﻦ ﻓﺮو ﻣﻴﺮود درﺟﺎﻳﺌﻴﮑﻪ اب واﻓﺮ‬
‫ﻣﻴﺴﺮﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﺎﺷﺘﻦ ان ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺼﺮف ﺷﺪن اب ازﻋﻤﻖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﺎﮎ ﺷﺪﻩ ﺳﺒﺐ ﺗﺸﻨﮕﯽ‬
‫زﻳﺎدﺗﺮﻧﻬﺎﻻن ﺑﺎغ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻧﺒﺎﺗﺎﺗﯽ ﭼﻮن ﮔﻨﺪم ‪ ،‬ﭘﺨﺘﻪ ‪ ،‬ﺟﻮارﯼ ‪ ،‬ﻧﻴﺸﮑﺮ‪ ،‬ﺑﺎﺟﺮﻩ ‪ ،‬ﺑﺎدﻧﺠﺎن‬
‫روﻣﯽ‪ ،‬ﮐﭽﺎﻟﻮ و ﺑﺎﻣﻴﻪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﺬب ﮐﺮدن ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ و اب زﻳﺎد ازﺧﺎﮎ‪ ،‬ﺑﺎ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ رﻗﺎﺑﺖ‬
‫ﺟﺪﯼ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﺮاﯼ ﮐﺸﺖ درﺑﻴﻦ ﺑﺎغ ﻣﻨﺎﺳﺐ داﻧﺴﺘﻪ ﻧﻤﻴﺸﻮﻧﺪ از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﺬﮐﻮر ﻧﺒﺎﺗﺎت‬
‫ﺑﺎدﻧﺠﺎن روﻣﯽ و ﮐﭽﺎﻟﻮ ﺑﺮ ﻋﻼوﻩ داﺷﺘﻦ رﻗﺎﺑﺖ در زﻣﻴﻨﻪ ﻓﻮق‪ ،‬در زﻣﻴﻨﻪ ﭘﻴﺪاﻳﺶ و رﺷﺪ‬
‫‪94‬‬
‫ﻧﻴﻤﺘﻮد در ﺧﺎﮎ ﻧﻴﺰ ﻣﺴﺎﻋﺪت ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ازﻳﻨﺮو از ﮐﺎﺷﺘﻦ هﺮ دو ﻧﺒﺎت ﻣﺬﮐﻮر در ﺑﻴﻦ ﺑﺎغ‬
‫اﺟﺘﻨﺎب ﮔﺮدد)‪ .(41‬ﮐﺎﺷﺘﻦ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻗﺪ ﺑﻠﻨﺪ هﻢ درﺑﻴﻦ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ درﺑﻴﻦ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﻧﻮ‬
‫ﻏﺮس‪ ،‬ﻧﻴﺰ ﻣﺠﺎز ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺑﺮﻋﻼوﻩ داﺷﺘﻦ رﻗﺎﺑﺖ درﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ و‬
‫اب از زﻣﻴﻦ‪ ،‬درﮔﺮﻓﺘﻦ ﻧﻮراز ﻓﻀﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ رﻗﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮدﻩ و ﺑﺎﻻﯼ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ اﻧﻬﺎ ﺗﺎﺛﻴﺮ‬
‫ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺠﺎ ﻣﻴﮕﺬارد‪.‬هﻤﭽﻨﺎن ﮐﺎﺷﺘﻦ ﻧﺒﺎت در ﺑﻴﻦ ﺑﺎغ‪ ،‬ازﻧﮕﺎﻩ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﻏﺪاردر ﭘﺮورش ﻧﺒﺎت ﺑﻪ‬
‫ﻧﻔﻊ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﻧﻮﻏﺮس ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻧﺒﺎت ﮐﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﻴﻦ ﺑﺎغ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ زودﺗﺮﻋﺎﻳﺪ دادن‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫ﻣﺤﺮاق ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﻏﺪار ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎﻏﺪار را ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻻزم ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﺼﺮوف ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ‬
‫ﮐﻪ ﻧﺒﺎت اﺻﻠﯽ ﺑﺎغ اﻧﺪ ‪ ،‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ دﻳﺮ ﻋﺎﻳﺪ دادن از ﻣﺤﺮاق ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺎﻏﺪار ﮐﻨﺎر ﻣﺎﻧﺪﻩ ﻃﻮر ﺷﺎﻳﺪ‬
‫و ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺮورش ﻧﻤﯽ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺒﺎﺗﺎت ﮐﺎﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ در ﺑﻴﻦ ﺑﺎغ اﮐﺜﺮا زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺼﺎب ﺷﺪن درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ را ﺑﻪ اﻣﺮاض و اﻓﺎت‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ زود زود ﻓﺮاهﻢ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮ اﻳﺠﺎب ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﻏﺪارﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﺸﺖ‬
‫ﺑﻴﻦ ﺑﺎغ ﺑﻪ ﻻﻧﻪ و ﻣﻴﺰﺑﺎن ﻋﺎﻣﻼن اﻣﺮاض و اﻓﺎت ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﺎغ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﮕﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻣﻮرد اﺑﻴﺎرﯼ ﻣﺰارع ﺑﻴﻦ ﺑﺎغ ﻗﺎﺑﻞ ﻳﺎد اورﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﯼ ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت و درﺧﺘﺎن‬
‫ﺑﺎغ ﺑﻪ اب از ﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ء هﺮﻣﺰرﻋﻪ داﺧﻞ ﺑﺎغ ‪ ،‬اب ﻣﻮرد ﺿﺮورت ﺧﻮد را‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ازدهﻨﻪ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ ﺧﻮد درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺰارع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎغ‪ ،‬هﻤﻪ ازﻳﮏ دهﻨﻪ‬
‫واﺣﺪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮدﻩ و ﺑﻪ اﺛﺮ ان ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ در هﺮ ﺑﺎر اﺑﻴﺎرﯼ ﻃﻮر ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ اﺑﻴﺎرﯼ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪Inter croping‬‬ ‫از ﮐﻠﻴﻪ اﻇﻬﺎرات ﻓﻮق ﻣﻴﺘﻮان ﭼﻨﻴﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﮐﺎﺷﺘﻦ ﻧﺒﺎﺗﺎت درﺑﻴﻦ ﺑﺎغ‬
‫ﭼﻨﺪان ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﺎغ ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ازﻳﻨﺮو ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻴﺰﯼ ﮐﺎﺷﺘﻪ ﻧﺸﻮد‪ .‬وﻟﯽ وﻗﺘﻴﮑﻪ‬
‫روﯼ ﻣﻠﺤﻮﻇﯽ ﮐﺎﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻧﻬﺎﻟﻬﺎ ﺑﻔﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺳﭙﺮدﻩ ﺷﺪﻩ ودر اﻣﺮ ﭘﺮورش ﺳﺎﻟﻢ اﻧﻬﺎ‬
‫ﮐﻮﺗﺎهﯽ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫‪Prunning‬‬ ‫ﺑﺮﯼ ‪-‬‬ ‫ﺷﺎﺧﻪ‬

‫اﮔﺮ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺑﺎﻏﯽ‪ ،‬ﺧﺎﺻﺘﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎﻟﻪ هﺎﯼ ﭼﻮﺑﯽ‪ ،‬در ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﺤﻴﻄﯽ ﺑﺪون ﻣﺪاﺧﻠﻪ دﺳﺖ‬
‫ﺑﺎﻏﺒﺎن رﺷﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ازﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺑﻪ ﭼﻨﺎن درﺧﺘﺎن ﭘﺮ ﺷﺎخ و ﺟﻨﮕﻠﯽ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺸﻮﻧﺪ ﮐﻪ از‬
‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﺟﻬﺎت ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬دراﻳﻦ ﻗﺴﻢ درﺧﺘﺎن‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ هﺎ ﻳﮑﯽ ﺑﺎ دﻳﮕﺮ ﭘﻴﭻ ﺧﻮردﻩ وﺟﻮد‬
‫ﻳﮏ ﺷﺎخ ﺑﺮ ﻧﻤﻮﯼ ﺷﺎخ دﻳﮕﺮﻣﺨﻞ واﻗﻊ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻋﻼوﺗﺎ‪ ،‬ﺑﻪ اﺛﺮ ﭘﺮﺷﺎخ و ﺑﺮگ ﺑﻮدن‪،‬‬
‫ﻧﻮرﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻘﺪرﮐﺎﻓﯽ ﺑﺪاﺧﻞ ﺷﺎﺧﻪ هﺎ ﻧﻔﻮذ ﮐﻨﺪ‪ .‬ﺑﺎﺛﺮ ان ﺑﺮﮔﻬﺎ‪ ،‬ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺧﺸﮏ ﺷﺪﻩ‬
‫از ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪ .‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻞ و ﻣﻴﻮﻩ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖ هﺎﯼ ﺑﻴﺮوﻧﯽ درﺧﺖ ﺷﺪﻩ و ﻣﻘﺪار ﺣﺎﺻﻞ‬
‫‪95‬‬
‫ﮐﺎهﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از وﻗﻮع ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬درﺧﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ و ﺑﻪ ﻃﺮز‬
‫ﻣﻄﻠﻮب ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻟﻬﺬا ﺿﺮور اﺳﺖ ﮐﻪ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﻮد ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﭼﻴﺴﺖ و ﺑﻪ ﭼﻪ‬
‫ﻣﻨﻈﻮراﺟﺮا ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‪:‬‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﻋﺒﺎرت از ﻗﻄﻊ ﮐﺎﻣﻞ ﻳﺎ ﻗﺴﻤﯽ ﺷﺎخ‪ ،‬رﻳﺸﻪ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮگ‪ ،‬ﮔﻞ و ﻣﻴﻮﻩ ﻧﺒﺎت اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ ﻏﺮض زﻳﺮ ﺗﺎ ﺛﻴﺮ ﺁوردن وﺳﻤﺖ دادن ﻃﺮز رﺷﺪ و ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ ان ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﺷﺎﺧﻪ‬
‫ﺑﺮﯼ ﻳﮑﯽ از ﮐﺎر هﺎﯼ ﻣﻬﻢ ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﺑﻘﻪ ﺁن ﺑﻪ ‪ 3000‬ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از اﻣﺮوز ﺑﺮ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﺑﺮﯼ‪Objective of prunning-‬‬ ‫اهﺪاف ﺷﺎﺧﻪ‬

‫‪ . 1‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺑﺨﺎﻃﺮ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﻣﺨﻞ‪ ،‬ﻣﺮﻳﺾ‪ ،‬ﺁﻓﺖ زدﻩ ‪ ،‬ﺧﺸﮏ ﺷﺪﻩ و‬
‫ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد ﺗﺎ ﺻﺤﺖ و ﺳﻼﻣﺘﯽ ﻧﺒﺎت ﺗﺎﻣﻴﻦ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ . 2‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺑﻤﻨﻈﻮرﺗﺎﻣﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاﯼ ورود هﻮا و ﻧﻮر ﺑﺪاﺧﻞ ﺷﺎﺧﻪ هﺎ و ﺷﺎﺧﭽﻪ‬
‫هﺎ و ﮐﺎﺳﺘﻦ ﺑﻴﺮوﺑﺎرﻣﺤﻼت ﻣﺰدهﻢ درﺧﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺸﻮد ﺗﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮو ﺑﺎ ﮐﻔﻴﺖ ﺗﺮﺑﺪﺳﺖ اﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ . 3‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺑﺨﺎﻃﺮ دادن ﺷﮑﻞ ﺧﺎص در ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ درﺧﺖ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد ﮐﻪ اﻳﻦ ﮐﺎر‬
‫ﺧﺼﻮﺻﺎ در ﺑﺎﻏﺪارﯼ ﺑﻤﻨﻈﻮر زﻳﺒﺎ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﺎغ و ﺑﺎﻏﭽﻪ داراﯼ اهﻤﻴﺖ ﺧﺎص ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ . 4‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺗﻌﺎدل ﺑﻴﻦ ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎ و رﻳﺸﻪ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ درهﻨﮕﺎم ﻧﻬﺎل ﺷﺎﻧﯽ‬
‫ﻋﻤﻠﯽ ﻣﻴﺸﻮد ﺗﺎ زﻣﻴﻨﻪ ﺑﺮاﯼ رﺷﺪ اوﻟﻴﻪ ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ و ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ اﻣﻴﺰﺗﺮ ﻧﺒﺎت ﻓﺮاهﻢ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ . 5‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺣﻴﺎت درﺧﺘﺎن ﺳﺎﻟﺨﻮردﻩ از ﻃﺮﻳﻖ دور ﻧﻤﻮدن ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﻣﺴﻦ‬
‫و واداﺷﺘﻦ درﺧﺖ ﺑﺘﻮﻟﻴﺪ ﺷﺎخ هﺎﯼ ﻧﻮ‪ ،‬ﻏﺮض ارﺗﻘﺎﯼ ﻗﺪرت ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ . 6‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﻠﻮ ﻳﺎ ﻋﻘﺐ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ ﻧﺒﺎت و ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻞ و اﻳﺠﺎد ﺗﻮازن‬
‫ﺑﻴﻦ ﻧﻤﻮﯼ ﺟﺴﻤﯽ و ﻣﻘﺪار ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ و ارﺗﻘﺎﯼ ﮐﻔﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻋﻤﻠﯽ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪ . 7‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺑﻤﻘﺼﺪ ﻣﺤﺪود ﮐﺮدن رﺷﺪ و ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻧﻤﻮدن ﻗﺪ ﻧﺒﺎت ﺑﺮاﯼ ﺁﺳﺎن ﮐﺮدن ﻋﻤﻠﻴﺎت‬
‫ﻣﺜﻞ دوا ﭘﺎﺷﯽ‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ ﭼﻴﻨﯽ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﻳﻬﺎﯼ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ و اﻳﺠﺎد زﻳﺒﺎﺋﯽ دردرﺧﺖ اﺟﺮا ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬

‫‪Degree of pruning need‬‬ ‫درﺟﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ‪-‬‬

‫درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮﻣﺨﺘﻠﻒ هﻤﻪ ﺑﻪ ﻳﮏ ﻗﺴﻢ و ﺑﻪ ﻋﻴﻦ درﺟﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﻧﻤﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از‬
‫اﻗﺴﺎم اﻧﻬﺎ از ﻗﺴﺎم دﻳﮕﺮﺷﺎن ﻣﺘﻔﺎوت ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬اﻳﻦ اﻣﺮﺳﺒﺐ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ درﺧﺘﺎن‬
‫ﻣﺜﻤﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻧﮕﺎﻩ ﻧﻴﺎز ﻣﻨﺪﯼ ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺑﻪ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ ذﻳﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪96‬‬
‫دﺳﺘﻪ اول ﺷﺎﻣﻞ درﺧﺘﺎن ﺳﺘﺮوس اﻧﺪ ﮐﻪ دردوران ﺣﻴﺎت ﺷﺎن ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﺸﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﻓﻘﺪان ان ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺼﻮرت ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺷﮑﻞ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺒﺎر ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪ دوم ﻋﺒﺎرت از درﺧﺘﺎن ﻧﺎﮎ ‪ ،‬ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﺑﺎدام‪ ،‬ﮔﻴﻼس و ﭼﻬﺎر ﻣﻐﺰ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ در ﭼﻨﺪ ﺳﺎل‬
‫اول ﻧﻤﻮ ﺗﺤﺖ ﺗﺮﻳﻨﻨﮓ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬وﻟﯽ وﻗﺘﻴﮑﻪ رﺷﺪ ﻧﻤﻮدﻩ ﺑﻤﺮﺣﻠﻪ ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ ﮐﺎﻣﻞ رﺳﻴﺪﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺷﺎن ﺑﻪ ﺣﺪ اﻗﻞ ﺗﻨﺰﻳﻞ دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫دﺳﺘﻪ ﺳﻮم در ﺑﺮ ﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎﺗﯽ ﻣﺜﻞ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‪ ،‬اﻧﺠﻴﺮ و اﻧﮕﻮراﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﻋﻼوﻩ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‬
‫ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺷﮑﻠﺪهﯽ‪ ،‬درزﻣﺎن ﺑﻠﻮغ و ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ ﺷﺎن ﻧﻴﺰهﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﺟﻮان ﻣﻘﺪارﺣﺎﺻﻞ ﺷﺎن اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬

‫– ‪Time of pruning‬‬ ‫زﻣﺎن ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‬

‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ واﻗﻌﺎ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ هﺮ وﻗﺖ ﺳﺎل ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺑﯽ ﻣﻮﻗﻊ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺼﻮر‬
‫ﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬درﺧﺖ را ﺗﻠﻒ ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ اﻧﺠﺎم ﻧﺎ درﺳﺖ ﻣﺘﺪاوم ان ﻧﺒﺎت راﻣﺘﻀﺮر و ﺿﻌﻴﻒ‬
‫ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮاﺳﺎﻧﯽ ﮐﺎرﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮاﻧﺠﺎم ﮔﺮدد ﺑﻠﮑﻪ وارد ﺷﺪن ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﺻﺪﻣﻪ‬
‫ﺑﻪ درﺧﺖ ﻣﺪ ﻧﻈﺮﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻮم‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ زﻣﺎن ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ اﮐﺜﺮﻳﺖ درﺧﺘﺎن اواﺧﺮ‬
‫ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن و اواﻳﻞ ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع ﻧﻤﻮﯼ ﻧﺒﺎت ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬اﻟﺒﺘﻪ درﻳﻦ ﻧﻴﺰ اﺳﺘﺜﻨﺎاﺗﯽ‬
‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻋﻨﺪاﻟﻤﻮﻗﻊ ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺧﻮاهﺪ ﺷﺪ‪ .‬درﺧﺖ اﺳﻴﺐ دﻳﺪﻩ ازﻃﻮﻓﺎن وﻳﺎ ﻧﺒﺎﺗﯽ ﺑﺎ اﻋﻀﺎﯼ‬
‫ﻣﺮدﻩ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ازﺑﺮوزاﻣﺮاض و اﻓﺎت و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺸﮑﻼت ﻧﺎﺷﯽ ازاﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ هﺮﭼﻪ‬
‫زودﺗﺮ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺷﻮد‪ .‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﻋﻤﺪﺗﺎ در دو ﻣﻮﻗﻊ ﺳﺎل ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﻳﮑﯽ ﺁن در‬
‫زﻣﺎن اﺳﺘﺮاﺣﺖ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ و دﻳﮕﺮ ﺁن در دورﻩ ﻧﻤﻮﯼ ﻓﻌﺎل ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﻧﺒﺎت‪ ،‬زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ درﺧﺖ‬
‫داراﯼ ﺑﺮگ‪ ،‬ﮔﻞ و ﻣﻴﻮﻩ اﺳﺖ اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬درﻣﻮرد ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ هﺎﯼ هﻢ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ و هﻢ‬
‫ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺑﺎﻳﺪ درﻧﻈﺮداﺷﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ وﻟﻮدرهﺮﻣﻮﻗﻊ ﺳﺎل اﺟﺮا ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﺒﺐ‬
‫ﺑﺘﺎﺧﻴﺮاﻓﺘﻴﺪن ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ درﺧﺘﺎن ﺟﻮان و ﮐﺴﺮ ﻣﻘﺪارﺣﺎﺻﻞ درﺧﺘﺎن ﺣﺎﺻﻠﺪﻩ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻟﻬﺬا‪،‬‬
‫درﺗﻤﺎم اﻧﻮاع ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺣﺘﯽ اﻟﻮﺳﻊ ﮐﻮﺷﺶ ﺷﻮد ﮐﻪ ازﺣﺪ ﻣﻌﻴﻨﻪ ان ﻋﺪول ﻧﺸﻮد وﺑﺎ رﻋﺎﻳﺖ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل‪ ،‬اﻋﻀﺎﯼ ﻧﺒﺎت ﺻﺮﻓﺎ ﺑﻪ ﻗﺪرﻻزم ﺑﺎ اﺣﺘﻴﺎط ﻗﻄﻊ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪Winter pruning‬‬ ‫‪ -1‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ –‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ را ﺑﻨﺎم ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺳﻴﺎﻩ هﻢ ﻳﺎد ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬درﺟﺎﻳﻴﮑﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارت زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ‬
‫ﭘﺎﺋﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﻮر ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺗﺎ ﺳﭙﺮﯼ ﺷﺪن ﺷﺪﻳﺪ ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻮﺳﻢ ﺳﺮدﯼ ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺗﻘﻠﻴﻞ‬
‫ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺻﺪﻣﻪ ﺳﺮدﯼ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻗﻄﻊ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺘﺎﺧﻴﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ در‬

‫‪97‬‬
‫زﻣﺎﻧﯽ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد ﮐﻪ ﻧﺒﺎت ﺑﺪون ﺑﺮگ ﺑﻮدﻩ و درﺣﺎل ﺧﻔﺘﮕﯽ ﺑﺴﺮﻣﻴﺒﺮد‪ .‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ در‬
‫ﻣﻮﺳﻢ زﻣﺴﺘﺎن رواج ﺑﻴﺸﺘﺮ دارد‪ .‬زﻳﺮا دراﻳﻦ ﻣﻮﺳﻢ اول‪ ،‬اﻳﻨﮑﻪ ﺷﺎﺧﻪ هﺎ ﻓﺎﻗﺪ ﺑﺮگ ﺑﻮدﻩ و‬
‫ﺳﺎﺣﻪ ﮐﺎر ﻣﮑﻤﻞ ﻗﺎﺑﻞ روﻳﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺁن ﻋﺪﻩ ﺷﺎﺧﻪ هﺎﻳﻴﮑﻪ در ﺧﻮر ﺣﺬف ﮐﺎﻣﻞ و ﻳﺎ ﺟﺰﺋﯽ اﻧﺪ‬
‫ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﯽ ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دوم‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺐ اﻳﻨﮑﻪ درﺧﺖ درﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮاب اﺳﺖ از ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ اﺳﻴﺐ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﺒﺎت ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﺴﻴﺎردﻳﺮ ﻋﻤﻠﯽ ﮔﺮدد‪ .‬زﻳﺮا ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺑﻌﺪ از ﺷﺮوع ﻧﻤﻮﯼ ﻧﺒﺎت‬
‫ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﻳﻦ زﻣﺎن ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪.‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻧﺒﺎت درﻳﻦ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﻘﺪار زﻳﺎد ﻣﻮاد‬
‫ﻏﺬاﺋﯽ ذﺧﻴﺮﻩ وﯼ ﺳﺎﻗﻪ ورﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﻤﻮﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﻤﺼﺮف ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﻗﺒﻞ ازهﺬﻓﺸﺎن ﺗﻼﻓﯽ ﮔﺮدد‪ .‬درﻋﺪم ﺗﻼﻓﯽ‪ ،‬ﻧﺒﺎت ﺑﻪ ﮐﻮﺗﺎهﯽ‬
‫ﺷﺪﻳﺪ ﻗﺪ ﻣﺒﺘﻼﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻳﻦ ﻳﮏ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﺘﺪاول درﻋﺮﺻﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ)‪ .(35‬از ﺷﺎﺧﻪ‬
‫ﺑﺮﯼ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ زﻳﺎدﺗﺮدرﻣﻮرد ﺷﮑﻠﺪهﯽ درﺧﺘﺎن ﺟﻮان و ﻧﻮﻏﺮس اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‬
‫زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻗﺪام درﺟﻬﺖ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ اﺻﻠﯽ درﺧﺖ ﺁﻳﻨﺪﻩ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻴﺸﻮد و‬
‫درﺣﻘﻴﻘﺖ اﺳﺎس ﺷﮑﻞ ﺁﻳﻨﺪﻩ درﺧﺖ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ازﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫ﺷﮑﻠﺪهﯽ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﻳﻬﺎﯼ ﻧﻮع دﻳﮕﺮﯼ ﻣﺜﻞ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﻣﺮﻳﺾ‪ ،‬ﺁﻓﺖ زدﻩ وﺷﮑﺴﺘﻪ ﻧﻴﺰ‬
‫وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﻧﻬﺎ را ﻗﺒﻞ از ﺑﻴﺪار ﺷﺪن ﻧﺒﺎت ﻋﻤﻠﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺷﺎﺧﻪ هﺎ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻻﻧﻪ و ﺳﺮ ﭼﺸﻤﻪ اﻧﺘﺸﺎر ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﺁﻓﺎت و اﻣﺮاض ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫‪Summer pruning‬‬ ‫‪ -2‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ –‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺳﺒﺰ هﻢ ﻳﺎدﻣﻴﺸﻮد‪ .‬درﻳﻦ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺣﺬف ﮔﻠﻬﺎ و ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ‬
‫اﺿﺎﻓﯽ ﮐﻪ ﮐﻼ ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻋﻼوﺗﺎ‪ ،‬از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﺑﻴﺦ ﺟﻮش هﺎ‪-‬‬
‫و اﻳﺠﺎد زﺧﻢ ﺑﺎﻻﯼ ﭘﻮﺳﺖ‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﻧﻮﮎ ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﺗﻨﺪ‪ -‬رﺷﺪ‬ ‫‪water spouts‬‬ ‫‪ ،suckers‬ﻧﺮﮎ هﺎ ‪-‬‬
‫و ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺑﺘﻪ هﺎﯼ زﻳﻨﺘﯽ و دورﻧﻤﻮدن ﺑﺮﮔﻬﺎ ﻧﻴﺰ درﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﭼﻮن ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‬
‫ﻧﻤﻮ هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺑﻤﺼﺮف رﺳﻴﺪن ﻣﻮاد زﻳﺎد ﺳﺎﺧﺖ ﻧﺒﺎت ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬از‬
‫ﺷﮑﻞ ﮔﻴﺮﯼ ﺳﻮء درﺧﺘﺎن ﺟﻠﻮ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻻزم ﺑﻴﺎد ﺁورﻳﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﺮﭼﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﻤﻠﻴﺎت ﻓﻮق‬
‫اﻟﺬﮐﺮ ﺑﻨﺎم ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ ﻣﺴﻤﯽ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻮع ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان ﺁﻧﻬﺎ را از‬
‫اواﻳﻞ ﺑﻬﺎر ﺗﺎ اواﺧﺮ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اﻧﺠﺎم داد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ در اواﺧﺮ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺼﻮرت ﻣﺤﺪود اﻧﺠﺎم ﮔﺮدد‪ .‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ وﺳﻴﻊ ﺷﺎﻳﺪ ﺳﺒﺐ ﺗﺤﺮﻳﮏ ﻧﻤﻮﯼ ﺟﺪﻳﺪ در ﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﻧﺒﺎﺗﺎت ﮔﺮدد‪ .‬ﻧﻤﻮﯼ ﻧﺎ وﻗﺘﯽ ان اﺣﺘﻤﺎﻻ ﺗﺎ رﺳﻴﺪن ﻣﻮﺳﻢ ﺳﺮﻣﺎ ﻓﺮﺻﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاﯼ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪن‬
‫ﭘﻴﺪا ﻧﮑﻨﺪ وﺧﺎم ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬ﻧﻮدﻩ هﺎ ﺑﻪ اﺛﺮ ﺳﺮﻣﺎ ﻣﺘﻀﺮر و ﻳﺎ ﺗﻠﻒ ﮔﺮدد)‪.(34‬‬

‫‪98‬‬
 ‫‪Types of pruning‬‬ ‫اﻧﻮاع ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ –‬
‫هﺮﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﯼ ﻳﮏ هﺪف ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺁن هﺪف ﻣﻴﺘﻮان اﻋﻀﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻧﺒﺎت ﻣﺜﻞ ﺷﺎخ‪ ،‬رﻳﺸﻪ‪ ،‬ﺑﺮگ‪ ،‬ﮔﻞ و ﻳﺎ ﻣﻴﻮﻩ را ﺑﺼﻮرت ﮐﺎﻣﻞ و ﻳﺎ ﻗﺴﻤﺎ ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮد‪ .‬دور‬
‫ﻧﻤﻮدن هﺮ ﻳﮑﯽ از اﻳﻦ اﻋﻀﺎ ﺑﺎﻻﯼ ﻧﺸﻮو ﻧﻤﻮ و ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ درﺧﺖ د رهﻤﺎن ﺳﺎل و ﮔﺎهﯽ هﻢ‬
‫در ﺳﺎل هﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﺗﺎﺛﻴﺮﺧﺎص ﺑﺠﺎ ﻣﻴﮕﺬارد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب زﻣﺎن واﻧﺪازﻩ‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ در ﻣﻴﺰان ﺷﺪت و ﺿﻌﻒ ﺗﺎﺛﻴﺮات ان ﻣﺪاﺧﻠﻪ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫‪Branch pruning‬‬ ‫‪ .1‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺷﺎخ –‬
‫درﻣﻴﺎن اﻋﻀﺎﯼ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻳﮏ درﺧﺖ ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﻪ و ﺗﺮﺗﻴﺐ رﺷﺪ اﻧﻬﺎ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻗﺪرت ﺗﺤﻤﻞ درﺧﺖ درﺑﺮاﺑﺮﻓﺸﺎرهﺎﯼ ﻧﺎﺷﯽ از وزن ﻣﻴﻮﻩ‪ ،‬ﺑﺮف و ﻳﺨﻬﺎﯼ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ و‬
‫وزش ﺑﺎد ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻋﻼوﻩ ﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﻧﺤﻮﻩ ﻗﺮارداﺷﺘﻦ ﺷﺎﺧﻪ هﺎ و وﺳﻌﺖ زاوﻳﻪ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﺎﺳﺎﻗﻪ‬
‫و ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ اﺻﻠﻴﺘﺮ ﺗﺎ ﺣﺪ زﻳﺎدﯼ ﺑﺎﻻﯼ ﻗﺪرت ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ درﺧﺖ وﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺁن درﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪﺟﻮﯼ ﻧﻴﺰﺗﺎﺛﻴﺮﮔﺬارﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮدﻻﻳﻞ ﻣﺘﺬﮐﺮﻩ‪ ،‬درﻣﻮﻗﻊ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‪ ،‬درﺧﺖ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺳﺮا ﭘﺎ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﮑﻞ و ﺟﺴﺎﻣﺖ ﻧﻬﺎﻳﯽ ان در ذهﻦ ﺧﻮب ﻣﺠﺴﻢ ﮔﺮدد و ﺑﻌﺪا درزﻣﻴﻨﻪ‬
‫اﻗﺪام ﻋﻤﻠﯽ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﻳﮏ درﺧﺖ ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻮم ﺑﺪو دﺳﺘﻪ ﻳﮑﯽ ﺑﺎرﮔﻴﺮ و دﻳﮕﺮﯼ ﻏﻴﺮ ﺑﺎرﮔﻴﺮ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻴﺸﻮد‪:‬‬
‫‪fruiting branch‬‬ ‫و ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﺎرﮔﻴﺮ ‪-‬‬ ‫‪spurs‬‬ ‫ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﺑﺎرﮔﻴﺮ ﻋﺒﺎرت ازﭘﻴﺨﮑﻬﺎ ‪-‬‬
‫) ﮔﻠﺪار و ﻣﻴﻮﻩ دار( اﻧﺪ‪.‬‬
‫‪water‬‬ ‫ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﻏﻴﺮﺑﺎرﮔﻴﺮﻋﺒﺎرت ازﺑﻴﺦ ﺟﻮﺷﻬﺎ – ‪ ،suckers‬ﻧﺮﮎ هﺎ ) ﻧﻮدﻩ هﺎﯼ ﻟﺸﻢ وﮔﻮﺷﺘﯽ‬
‫) ﺑﯽ ﮔﻞ و ﺑﯽ ﻣﻴﻮﻩ ( ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬هﺮدو‬ ‫ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻏﻴﺮﺑﺎرﮔﻴﺮ‪non fruiting-‬‬ ‫‪ (sprouts-‬و‬
‫دﺳﺘﻪ ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ‪ ،‬ازرﺷﺪ ﭘﻨﺪﮎ هﺎﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻏﻴﺮﺑﺎرﮔﻴﺮ ﺑﻤﻴﺎن ﻣﯽ ﺁﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ ازﻧﺒﺎﺗﺎت‪،‬‬
‫ﻣﺜﻼﺗﺎﮎ اﻧﮕﻮر‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﻮ‪ ،‬داراﯼ اﻏﺎزﻩ هﺎﯼ ﮔﻞ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻧﺒﺎت ﻣﺬﮐﻮر درﺑﻬﺎرﺷﺮوع‬
‫ﺑﻪ ﻧﻤﻮ ﻧﻤﻮد‪ ،‬اﻳﻦ اﻏﺎزﻩ هﺎ در ﻧﻮدﻩ هﺎﯼ ﺟﺪﻳﺪ رﺷﺪ ﻧﻤﻮدﻩ ﻣﻴﺸﮕﻮﻓﻨﺪ و ﻣﻴﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫درﺑﻌﻀﯽ دﻳﮕﺮﻣﺜﻞ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‪ ،‬درﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺳﺎل ﻧﻤﻮ‪ ،‬درﭘﻨﺪﮐﻬﺎﯼ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺁﻧﻬﺎ ﺳﺮاﻏﺎزﻩ هﺎﯼ ﮔﻞ‬
‫ﺑﻤﻴﺎن ﻣﻴﺎﻳﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ازﺳﭙﺮﯼ ﺷﺪن زﻣﺴﺘﺎن‪ ،‬درﺑﻬﺎرﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﮔﻞ و ﻣﻴﻮﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫درﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺷﺎخ ﻏﻴﺮﺑﺎرﮔﻴﺮ‪ ،‬ﻗﺎﻋﺪﻩ اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻠﻴﻪ ﺑﻴﺦ ﺟﻮش هﺎ و ﻧﺮﮐﻬﺎ ﻳﻴﮑﻪ درﻃﻮل‬
‫ﻓﺼﻞ ﻧﻤﻮ ﺑﻤﻴﺎن اﻣﺪﻩ و ﺑﺘﺪرﻳﺞ رﺷﺪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬از هﻤﺎن اﺑﺘﺪاﯼ ﻇﻬﻮرازﺑﻴﺦ ﻗﻄﻊ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ‬
‫درﺣﺎﻻت اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﯽ ﻣﻴﺘﻮان اﻳﻦ ﺷﺎﺧﻬﺎ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮدﻩ و از ﺑﻴﺦ ﺟﻮﺷﻬﺎ ﺑﺤﻴﺚ زﻳﺮ ﺗﻨﻪ ﭘﻴﻮﻧﺪ واز‬

‫‪99‬‬
‫ﻧﺮﮐﻬﺎ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺳﺮﺑﺮﯼ و ﻣﺠﺒﻮر ﮐﺮدن اﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﺎﺧﭽﻪ زدن و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻨﺪﮎ ﮔﻞ ﺑﻪ ﺻﻔﺖ‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺎرﮔﻴﺮ و ﻳﺎ ﺷﺎﺧﭽﻪ ﭘﻴﺨﮑﺪار اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﻏﻴﺮ ﺑﺎرﮔﻴﺮرا ﻧﻈﺮﺑﻪ‬
‫و‬ ‫‪heading back‬‬ ‫ﻣﻮﻗﻴﻌﺖ ﺷﺎن‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان در دورﻩ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻧﺒﺎت ﺑﺪو ﻃﺮﻳﻖ‪ :‬ﻳﮑﯽ ﺳﺮزﻧﯽ –‬
‫دﻳﮕﺮﯼ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮدارﯼ )ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ – ‪ ،( thinning out‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻧﺒﺎت ﮐﻪ ﺑﻪ اﺛﺮ ﺷﺎﺧﻪ‬
‫ﺑﺮﯼ ﺗﻌﺪادﯼ ازﺷﺎﺧﻪ هﺎ و ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺁن ﺗﻌﺪادﯼ ازﭘﻨﺪﮐﻬﺎﯼ ﺧﻮد را ﺑﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬درﺑﻬﺎرﺗﻤﺎم ﻗﻮت‬
‫ﺧﻮد را درراﻩ رﺷﺪ ﭘﻨﺪﮐﻬﺎﯼ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﺧﻮد ﻣﺼﺮف ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ و ﺑﺪﻳﻨﺘﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﭘﻨﺪﮐﻬﺎﻳﻴﮑﻪ درﺷﺮاﻳﻂ‬
‫– ‪latent bud‬‬ ‫ﻋﺎدﯼ ﻧﻤﻮ ﻧﮑﺮدﻩ و درﺣﺎل اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪﻧﺪ وﻳﺎﺑﺸﮑﻞ ﭘﻨﺪﮐﻬﺎﯼ ﻧﻬﻔﺘﻪ‬
‫درﻣﻴﺎﻣﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬اﻳﻦ اﻣﺮﺳﺒﺐ ﺑﻤﻴﺎن ﺁﻣﺪن ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ زﻳﺎد و ﻏﻠﻮﺷﺪن درﺧﺖ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫درهﻤﭽﻮﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﺪادﯼ ازاﻳﻦ ﺷﺎﺧﻪ هﺎ ﺣﺬف ﺷﻮﻧﺪ و ﺁﻧﻬﺎﻳﻴﮑﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮﮎ‬
‫ﺷﺎن ﻗﻠﻢ ﺷﺪﻩ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮔﺮدﻧﺪ ﺗﺎ از ﻧﻤﻮﯼ ﺳﺮﻳﻊ و ﺧﺎدﻩ ﺋﯽ ﺷﺪن ﺷﺎن ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﺷﻮد و ﻋﻼوﺗﺎ‪،‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﻮ ﺳﺎل ﺑﻌﺪﯼ ﺗﻌﺪاد ﮐﺎﻓﯽ ﭘﻨﺪﮎ ﺑﺎﻻﯼ ﻧﺒﺎت ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﺑﺎرﮔﻴﺮ‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻄﻮل ﻋﻤﺮﺁﻧﻬﺎ دارد‪.‬ﻣﺜﻼ ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﻋﺎدﯼ ﺑﺎر ﮔﻴﺮﻳﮑﻪ‬
‫اﺿﺎﻓﻪ ﺗﺮاز ﻳﮏ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻞ و ﻣﻴﻮﻩ ﻧﻤﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﺁﻧﻬﺎ درزﻣﺴﺘﺎن ﺳﺎل ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ ﺷﺎﺧﻪ‬
‫ﺑﺮﯼ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺨﮑﻬﺎ درﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﻃﻮل ﻋﻤﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ دارﻧﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ درزردﺁﻟﻮ ﭼﻬﺎر ﺳﺎل‪ ،‬درﺳﻴﺐ دﻩ‬
‫ﺗﺎ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل‪ ،‬در ﮔﻴﻼس دﻩ ﺗﺎ دوازدﻩ ﺳﺎل و درﻧﺎﮎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﺗﺎ ﺑﻴﺴﺖ ﺳﺎل ﻋﻤﺮدارﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺁن ﻣﻴﻤﻴﺮﻧﺪ‪ .(4) ،‬در اﻳﻦ وﻗﺖ ﭘﻴﺨﮑﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ازﻃﺮﻳﻖ ﻗﻄﻊ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﺣﺎﻣﻞ ﺷﺎن ﺑﺘﻮﻟﻴﺪ ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ‬
‫ﻧﻮ ﻣﺠﺒﻮر ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ هﺮﺷﺎخ ﺑﻌﺪ ازﭼﻨﺪ ﺳﺎل‪ ،‬ﺑﺤﻴﺚ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﺣﺎﻣﻞ ﭘﻴﺨﮑﻬﺎﯼ ﺟﻮان ﺑﺎر‬
‫ﮔﻴﺮﭘﺎ ﺑﻪ ﻋﺮﺻﻪ وﺟﻮد ﺑﮕﺬارﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‪ ،‬ﺑﻤﻨﻈﻮر دادن ﻗﻴﺎﻓﻪ ﺧﻮب و ﺷﮑﻞ ﻣﻄﻠﻮب و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﻧﻤﻮ ﻧﺎ درﺳﺖ و‬
‫ﺑﺘﺎﺧﻴﺮ اﻓﺘﺎدن ﺑﺎرﮔﻴﺮﯼ و ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺣﺎﺻﻞ ﺳﺎل ﺑﻌﺪ درﺧﺖ ‪ ،‬رﻋﺎﻳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﺁﺗﯽ ﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬در هﻨﮕﺎم دور ﻧﻤﻮدن ﮐﺎﻣﻞ ﻳﮏ ﺷﺎخ‪ ،‬ﺻﺮﻓﻨﻈﺮاز ﻗﻄﺮﺁن‪ ،‬ارﻩ ﮐﺎرﯼ ﺑﺎﻳﺪ از ﭘﺎﺋﻨﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﺣﺼﻪ ان ﻣﻮازﯼ ﺑﻪ ﮐﻨﺪﻩ ﻳﺎ ﺷﺎﺧﻪ اﺻﻠﯽ ﺑﮕﻮﻧﻪ ﺋﯽ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﻳﮏ ﻗﺴﻤﺖ ﺷﺎخ ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻩ‬
‫در ﺑﺮ ﺳﺎﻗﻪ و ﻳﺎ ﺷﺎﺧﻪ اﺻﻠﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ واﮔﺮﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪﯼ ان ﻧﺒﺎﻳﺪ از‪ 3‬ﻣﻠﻴﻤﺘﺮﺗﺠﺎوزﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻗﻄﻌﻴﮑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد ﺑﺎﻳﺪ ﻟﺸﻢ و ﺻﺎف ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻗﻄﻊ ﻟﺸﻢ ان ﺳﺒﺐ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ زﺧﻢ ذرﻳﻌﻪ‬
‫زودﺗﺮ اﻟﺘﻴﺎم ﻳﺎﻓﺘﻪ و راﻩ هﺎﯼ دﺧﻮل ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ اﻣﺮاض‬ ‫‪callus‬‬ ‫ﭘﻮﺷﺶ ﭘﻴﻨﻪ ﺋﯽ‪-‬‬
‫ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﯽ ﻣﺴﺪود ﺷﻮد‪ .‬ارﻩ ﮐﺎرﯼ ﻧﺎدرﺳﺖ ﻗﺴﻤﺘﯽ ازﺷﺎﺧﻪ ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻩ را ﺑﺸﮑﻞ ﮐﻮت ﺑﻨﺪ روﯼ‬
‫ﺗﻨﻪ درﺧﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﮕﺬارد‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﻣﺬﮐﻮر ﭼﻮن ازﺟﺎدﻩ اﻧﺘﻘﺎﻻت ﺷﻴﺮﻩ درﺧﺖ ﺑﻴﺮون‬

‫‪100‬‬
‫ﻗﺮار ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ ﻣﻴﻤﻴﺮد و ﻣﻮرد هﺠﻮم ﺷﺪﻳﺪ اﻧﻮاع ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻗﺎرچ هﺎ و ﺑﺎﮐﺘﺮﻳﺎ هﺎﯼ‬
‫واﻗﻊ ﺷﺪﻩ دﭼﺎر ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﯽ ﻣﻴﮕﺮدد و اﻳﻦ ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﯽ ﺑﻌﺪا ﺑﺘﻨﻪ درﺧﺖ‬ ‫‪Saprophyte‬‬ ‫ﮔﻨﺪﻩ رو ‪-‬‬
‫ﺳﺮاﻳﺖ ﻧﻤﻮدﻩ و درﺧﺖ را درﻃﯽ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﭘﻮﮎ و ﮐﺎواﮎ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬اﮔﺮ ﺷﺎخ ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻧﯽ ﻣﺮﺑﻮط‬
‫درﺧﺖ ﻣﺴﻦ ﺑﻮدﻩ و داراﯼ ﻗﻄﺮ ﺑﻴﺶ از‪ 5‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﭼﺴﭗ ﻗﺎرچ‬
‫ﮐﺸﺪار ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮد ﺗﺎ زﺧﻢ ﺑﺴﺮﻋﺖ اﻟﺘﻴﺎم ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻗﺴﻤﺖ هﺎﯼ وﺳﻄﯽ ﻣﻘﻄﻊ ﮐﻪ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺗﺮﻣﻴﻢ‬
‫ﻧﺪارد ازﮔﺰﻧﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﮑﺮوب هﺎ ﻣﺼﺌﻮن ﺑﻤﺎﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﺴﭗ ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺳﻄﺢ ﻣﻘﻄﻊ ﺑﺎ ﻣﺤﻠﻮل‬
‫ﺁﻟﻮدﻩ ﺷﺪﻩ و ﺳﻄﺢ ان ﺑﺎ ﮔﻞ رس ﻓﻮرا ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩ‬ ‫‪(Cuso4‬‬ ‫ﻳﮏ ﻓﻴﺼﺪﻩ ﻧﻴﻞ ﺗﻮﺗﻴﺎ ) ﺳﻠﻔﻴﺖ ﻣﺲ‪-‬‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫ب ‪ -‬اﮔﺮﻳﮏ درﺧﺖ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ ﺳﻴﺐ‪ ،‬در ﻃﯽ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ان راﺳﺖ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻨﺪ‪ ،‬ﭘﺮﺷﺎخ و ﻋﻤﻮدﯼ ﻧﻤﻮﻧﻤﻮدﻩ ﺑﺼﻮرت ﻳﮏ درﺧﺖ ﺟﻨﮕﻠﯽ ﺑﺎر ﻣﻴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻞ )‪ .(25‬هﻤﭽﻮ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ در ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﺻﻔﺤﺎت ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر زﻳﺎد ﺑﻤﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬درﺧﺘﯽ ﺑﺎ وﺿﻊ ﻓﻮق‪ ،‬اوﻻ‪،‬‬

‫ﺷﮑﻞ) ‪ .( 22‬ﺷﺎﺧﻪ ﮐﺸﺎﻟﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ‬ ‫ﺷﮑﻞ)‪ .( 23‬ﺷﺎﺧﻪ ﻳﻴﮑﻪ ‪ 30‬اﻟﯽ ‪ 45‬درﺟﻪ زاوﻳﻪ‬
‫ادﻧﯽ و ﻧﺮﮎ هﺎﯼ ﺑﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪.(22)،‬‬ ‫دارد ﺻﺎﺣﺐ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻋﺎﻟﯽ ﻣﻴﻮﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.(22)،‬‬

‫اﻳﻨﮑﻪ ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﺑﻠﻨﺪ ان ﺑﺎﻻﯼ ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﭘﺎﺋﻴﻨﯽ اش ﺳﺎﻳﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﻧﻬﺎراازﺳﺎﺧﺘﻦ‬
‫ﮐﺎرﺑﻮهﺎﻳﺪرﻳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﭘﻨﺪﮐﻬﺎﯼ ﮔﻠﯽ ﺑﺴﻴﺎرﻣﻮﺛﺮاﺳﺖ ﻣﺤﺮوم ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬ﺛﺎﻧﻴﺎ‪،‬اﻳﻨﮑﻪ‬
‫ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ درﺧﺖ ﻣﺬﮐﻮر اﮐﺜﺮا ﻋﻤﻮد اﺳﺖ و ﺷﺎخ ﻋﻤﻮد ﺑﻌﻠﺖ ﻓﻘﺪان ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺧﺎﺻﻴﺖ‬
‫ﺑﺎرﮐﻴﺮﯼ ﺧﻮﺑﯽ ﻧﺪارد و ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ درﺳﺖ ﻣﻴﻮﻩ ﺑﻮﺟﻮد ﺑﻴﺎورﻧﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻞ‪ .25‬ﭼﻨﻴﻦ درﺧﺖ‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ان ﻧﺒﺎﻳﺪ هﻤﻪ ﻳﮑﺒﺎرﻩ‬ ‫)‪.(24‬‬ ‫ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﺠﺪﻳﺪ ﺣﻴﺎت ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﮑﻞ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﻳﺪ درﻃﯽ ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﻣﺘﻮاﻟﯽ) ﻣﺜﻼ از‪ 3 -2‬ﺳﺎل( اﻧﺠﺎم ﮔﺮدد ﺗﺎ درﺧﺖ‬
‫ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺷﮑﻞ واﻧﺪازﻩ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﻮد را ﺑﺪﺳﺖ اورد‪.‬‬
‫‪101‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮﮐﻤﺘﺮﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺷﺎﺧﻪ‬ ‫‪20‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫از‪15‬‬ ‫ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ ﻳﮑﺴﺎﻟﻪ ﺋﻴﮑﻪ ﻃﻮل ﻧﻮدﻩ ﺷﺎن‬
‫ﺑﺮﯼ ﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ ﻣﺬﮐﻮردرﺳﺎل اﻳﻨﺪﻩ ﭘﻴﺨﮑﻬﺎﯼ زﻳﺎدﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬درﻣﻮﻗﻊ‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﮑﺘﻪ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ داﺷﺖ ﮐﻪ زاوﻳﻪ ﺑﻴﻦ ﺷﺎﺧﻪ و ﺗﻨﻪ و ﻳﺎ ﺷﺎﺧﻪ اﺻﻠﯽ هﺮ‬
‫ﻗﺪرﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﺋﻴﻤﻪ ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺁن ﺷﺎخ ﻗﻮﻳﺘﺮ ﺑﻮدﻩ و رﺷﺪ ﺧﻮﺑﺘﺮ داﺷﺘﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬ﺷﺎﺧﻪ ﺋﯽ ﺑﺎ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ زاوﻳﻪ درﻣﻘﺎﺑﻞ وزن ﻣﻴﻮﻩ و ﻓﺸﺎرهﺎﯼ ﻧﺎﺷﯽ ازﺑﺎد و ﺑﺮف ﻧﻴﺰ ﻣﻘﺎوﻣﺘﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮان‪،‬‬
‫در ﻣﻮﻗﻊ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ در ﻗﺪﻣﻪ اول ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺎﺧﻬﺎﺋﯽ ﺣﺬف ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻗﻪ و ﻳﺎ ﺷﺎﺧﻪ اﺻﻠﯽ ﺧﻮد‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ (24‬درﻏﺖ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﻌﺪ از ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‪(22) ،‬‬ ‫ﺷﮑﻞ )‪ ( 25‬درﺧﺖ ﺑﺎﻟﻎ ﻗﺒﻞ از ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮ‪.(22)،‬‬

‫زاوﻳﻪ ﺗﻨﮕﺘﺮ دارﻧﺪ و ﺑﻪ اﺛﺮﺁن ﺿﻌﻴﻔﺘﺮ اﻧﺪ‪.‬اﻧﺪازﻩ زاوﻳﻪ ﺑﻴﻦ ﺷﺎخ وﺳﺎﻗﻪ وﻳﺎ ﺷﺎﺧﻪ اﺻﻠﯽ ﻧﺘﻨﻬﺎ‬
‫ﺑﺎﻻﯼ ﻗﺪرت ﺗﺤﻤﻞ ﺷﺎخ ﺗﺎﺛﻴﺮدارد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎﻻﯼ ﻣﻴﺰان ﺑﺎرﮔﻴﺮﯼ ان ﺷﺎخ ﻧﻴﺰاﺛﺮﮔﺬارﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﺧﻴﮑﻪ ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻮدﯼ و ﻳﺎ ﻣﺘﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻋﻤﻮدﯼ ﺗﻮام ﺑﺎ ﻧﻤﻮﯼ ﻗﻮﯼ روﯼ درﺧﺖ ﻗﺮار دارد‪،‬‬
‫ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ ﺟﺎﻧﺒﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﺧﻴﮑﻪ ﺷﺎﺧﭽﻪ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﭼﻴﺰﯼ ﺑﻨﺎم ﮔﻞ‬
‫ﻧﻤﻴﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﮔﻞ ﻧﺪاﺷﺖ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻴﻮﻩ هﻢ ﻧﻤﻴﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻞ )‪.(25‬‬
‫ﺷﺎﺧﻴﮑﻪ ﺑﺎ ﺳﺎﻗﻪ اﺻﻠﯽ ‪ 30‬اﻟﯽ ‪ 45‬درﺟﻪ زاوﻳﻪ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪهﺪ‪ ،‬ﻧﺘﻨﻬﺎ ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺑﻮﺟﻮد‬
‫ﻣﻴﺎورد ﺑﻠﮑﻪ ﭘﻨﺪﮐﻬﺎﯼ ﮔﻠﯽ ﻧﻴﺰﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﻮدﻩ درﺧﺖ را زودﺗﺮﺳﺮﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﺎورد‪ ،‬ﺷﮑﻞ )‪.(23‬ﺷﺎﺧﻪ‬
‫ﺋﻴﮑﻪ از ﺧﻂ اﻓﻘﯽ ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮ ﻧﺰول ﮐﺮدﻩ و ﺑﻪ زﻳﺮﮐﺸﺎل ﻣﻴﺸﻮد ﺷﮑﻞ ‪ ،22‬ازﺳﻄﺢ رو ﺑﻪ اﺳﻤﺎن‬
‫ﺧﻮد ﻧﺮﮎ هﺎﯼ زﻳﺎد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﻮدﻩ و ﻣﻘﺪار ﻧﺎﭼﻴﺰﺣﺎﺻﻞ ﺗﻮام ﺑﺎ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻴﺎورد‪،‬‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺎﺧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ازﺣﺼﻪ اﻓﻘﯽ و ﻳﺎ ﻗﺮﻳﺐ ﺑﻪ اﻓﻘﯽ ان ﻗﻄﻊ ﮔﺮدد‪.‬اﮔﺮ ﺷﺎﺧﯽ ﻗﺎدرﻧﻴﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﻤﺖ‬
‫ﺑﻴﺦ و ﻧﻮﮎ ﺧﻮد را درﻧﻤﻮﻳﺶ ﻇﺎهﺮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬اﻳﻦ ﮔﻮﻳﺎﯼ اﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﺎخ ﻣﺬﮐﻮر ازدﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ اب‬
‫‪102‬‬
‫و ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ ﭼﻨﺪان ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﺑﺎ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺎﺧﻪ‬
‫هﺎ دﻳﺮ ﻳﺎ زودﺧﺸﮏ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫پ ‪ -‬در ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﻣﻨﺸﻌﺐ دو ﺷﺎﺧﻪ ﺋﯽ‪ ،‬دو ﺷﺎﺧﻪ ﺋﻴﮑﻪ ﻗﻄﺮ ﻳﮑﯽ ﺁن از دﻳﮕﺮش ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻗﻮﻳﺘﺮ از ﺁن دوﺷﺎﺧﻪ ﺋﯽ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﻗﻄﺮ هﺮ دوﺷﺎخ ان ﺑﺎ هﻢ ﻣﺴﺎوﯼ اﻧﺪ‪ .‬ﻟﻬﺬا‪ ،‬در ﺷﺎﺧﻪ‬
‫ﺑﺮﯼ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ دو ﺷﺎﺧﻪ ﺋﯽ‪ ،‬ﺳﻌﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻳﻦ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ دو ﺷﺎﺧﻪ ﺋﻴﮑﻪ ﻗﻄﺮﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﺷﺎن ﺑﺎ هﻢ‬
‫ﻣﺴﺎوﯼ اﻧﺪ ﺣﺬف و دو ﺷﺎﺧﻪ ﺋﻴﮑﻪ ﻗﻄﺮﺷﺎﺧﻬﺎﻳﺸﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺪ ﺣﻔﻆ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ت – درزﻣﺎن ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺪرﺳﺘﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮاﻟﺘﻴﺎم ﺳﺮﻳﻊ‪ ،‬ﺟﺎﯼ ﻗﻄﻊ ﺑﺎﻳﺪ ﻟﺸﻢ‬
‫و ﺻﺎف اﻧﺠﺎم ﮔﺮدد‪ .‬دراﻧﺠﺎم ﭼﻨﻴﻦ ﻗﻄﻊ‪ ،‬ﺧﻮب ﺗﻴﺰ ﺑﻮدن وﺳﺎﻳﻞ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫درﻣﺤﻞ ﻗﻄﻊ‪ ،‬ازﺷﺎﺧﻪ ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﭼﻴﺰﯼ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ‪.‬درﺻﻮرت ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪن ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ،‬درﻳﻦ ﻣﺤﻞ‬
‫ﻣﺮش رو ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ‪ Die back-‬ﺑﻤﻴﺎن ﻣﻴﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫درزﻣﺎن ﺳﺮزﻧﯽ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﻃﻮﻳﻞ ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ 1/3 ،‬ﺗﺎ ‪ 1/2‬ﺣﺼﻪ ﻃﻮل ﺷﺎخ ﻗﻄﻊ ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ‬
‫ﻗﻄﻊ ﺑﺎﻳﺪ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮏ ﭘﻨﺪﮎ و ﻳﺎ ﻳﮏ ﺷﺎﺧﭽﻪ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻗﺮار داﺷﺘﻦ ﭘﻨﺪﮎ‬
‫ﺟﻮارﻗﻄﻊ درﻧﺤﻮﻩ رﺷﺪ ﺷﺎﺧﻪ و ﺷﮑﻞ درﺧﺖ زﻳﺎد ﻣﻮﺛﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻌﻨﯽ اﻳﻦ ﺁن اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮﭘﻨﺪﮎ‬
‫ﻣﺬﮐﻮردرﻗﺴﻤﺖ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﺷﺎﺧﻪ ﻣﻮﻗﻴﻌﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﺷﺪ ﺁن ﭘﻨﺪﮎ ﻣﻨﺠﺮﺑﻪ ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﺷﺎﺧﻪ روﺑﻪ‬
‫ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻﻣﻴﮕﺮدد و اﮔﺮﭘﻨﺪﮎ درﻗﺴﻤﺖ ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﺷﺎﺧﻪ ﻗﺮارداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬رﺷﺪ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬
‫درﺟﻬﺖ اﻓﻘﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ درﻧﻈﺮداﺷﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺤﻞ ﻗﻄﻊ درﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ و ﻧﻮع‬
‫ﺳﺮزﻧﯽ ان‪ ،‬ﻗﻴﺎﻓﻪ و اﻧﺪازﻩ ﮔﺴﺘﺮش ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ درﺧﺖ را ﻣﻴﺘﻮان ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮول ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻳﻌﻨﯽ‬
‫اﮔﺮﻣﻘﺼﺪ ﺟﻤﻊ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ درﺧﺘﯽ ﻣﺜﻞ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﻃﺒﻌﯽ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﮔﺴﺘﺮدﻩ‬
‫دارد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻨﺪﮐﻬﺎ درﻗﺴﻤﺖ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف‪ ،‬اﮔﺮهﺪف ﮔﺴﺘﺮش ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ‬
‫درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺐ و ﻧﺎﮎ ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻧﻤﻮﯼ ﻋﻤﻮدﯼ دارﻧﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻨﺪﮐﻬﺎ در ﻗﺴﻤﺖ‬
‫ﺗﺤﺘﺎﻧﯽ ﺷﺎﺧﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬ ‫‪1.0‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪0.5‬‬ ‫ﺷﺎﺧﻴﮑﻪ ﻗﻄﻊ ﻣﻴﺸﻮد اﮔﺮ ﭼﻮﺑﯽ ﻳﮑﺴﺎﻟﻪ ﺑﻮدﻩ و ﺑﻪ ﻗﻄﺮ‬

‫ﺷﮑﻞ ) ‪ .(26‬اﻟﻒ ﻧﺤﻮﻩ ﻣﻄﻠﻮب و ب ‪ ،‬پ‪ ،‬ت و ث ﻧﺤﻮﻩ ﺑﺮش ﻧﺎ ﻣﻄﻠﻮب در ﺳﺮزﻧﯽ ﺷﺎﺧﻪ ﻳﮑﺴﺎﻟﻪ را ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ‪.(10)،‬‬
‫‪103‬‬
‫درﺣﺪود ﻧﻴﻢ اﻧﭻ )‪ 1.27‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ( ﺑﺎﻻﺗﺮاز ﭘﻨﺪﮎ ﻣﻮازﯼ ﺑﻪ ﻃﻮل ﻧﻤﻮﯼ ﭘﻨﺪﮎ ﻣﺎﻳﻞ ﻗﻄﻊ ﺷﻮد‪.‬‬
‫هﻤﭽﻨﺎن درهﺬف ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﻋﻤﻮدﯼ‪ ،‬ﻗﻄﻊ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺼﻮرت ﻣﺎﻳﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ﺑﺮش از ﺗﺠﻤﻊ‬
‫اب در ﺳﺎﺣﻪ ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻩ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ وﺑﻪ زود اﻟﺘﻴﺎم ﻳﺎﻓﺘﻦ زﺧﻢ ﻧﺎﺷﯽ از ﺑﺮش ﮐﻤﮏ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫اﮔﺮﻗﻄﻊ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﭘﻨﺪﮎ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﭘﻨﺪﮎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻣﻴﻤﻴﺮد و اﮔﺮﺑﺴﻴﺎر دور اﻧﺠﺎم‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻮب ﺑﺎﻻﺋﯽ ان ﺧﺸﮏ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫اﮔﺮ ﻗﻄﻊ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺷﺎﺧﭽﻪ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ ،‬زاوﻳﻪ ﺑﻴﻦ ﺷﺎﺧﭽﻪ ﺟﺎﻧﺒﯽ وﺷﺎخ هﺬف‬
‫ﺷﺪﻧﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮاز‪ 45‬درﺟﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺎﺧﻴﮑﻪ درﭘﻬﻠﻮﯼ ﺷﺎخ هﺬف ﺷﺪﻧﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﺸﻮد ﻗﻄﺮان‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻻ اﻗﻞ ﺑﺎﻧﺪازﻩ ﻧﺼﻒ ﻗﻄﺮ ﺷﺎخ ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﺋﯽ ﻗﻄﻊ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮﻳﻦ ﭘﻨﺪﮎ وﻳﺎ ﭘﻨﺪﮐﻬﺎﯼ ﻣﺤﻞ ﻗﻄﻊ ان ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﺪﻳﺪ‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ .( 27‬ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮐﺮدن ﺷﺎخ ﺑﻪ ﻳﮏ ﺷﺎﺧﭽﻪ ﺟﺎﻧﺒﯽ ) ‪( 34‬‬

‫ﻧﻤﻮﺋﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﭘﻨﺪﮎ اﻧﺘﻬﺎﺋﯽ ﻧﺒﺎت‬

‫‪ 70‬اﻟﯽ ‪ 100‬ﻓﻴﺼﺪ‬ ‫ﺣﺬف ﺷﺪ‪ ،‬ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮﻳﻦ ﭘﻨﺪﮎ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﻣﺤﻞ ﻗﻄﻊ‬

‫‪< 70 %‬‬ ‫ﺑﺪرﺟﻪ ﺋﯽ ﻧﻤﻮ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ درﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدﯼ اﻳﻦ‬

‫ﻗﺴﻢ ﻧﻤﻮرا ﻧﻤﻴﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮﻳﻦ ﭘﻨﺪﮎ ﺑﻪ‬
‫‪< 30 %‬‬
‫ﻣﺤﻞ ﻗﻄﻊ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻤﻮﺋﯽ ﻧﻮﮐﯽ ﻣﺒﺪل ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻳﺎدﺁورﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻬﺮ اﻧﺪازﻩ ﺋﻴﮑﻪ ﻳﮏ‬
‫ﺷﺎخ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻤﻮدﯼ ﺗﺮداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺒﻴﮑﻪ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺷﻴﺮﻩ ﻧﺒﺎﺗﯽ درﺁن ﺳﻬﻠﺘﺮوﺳﺮﻳﻌﺘﺮﺟﺎرﯼ‬
‫ﺷﮕﻞ) ‪ .(28‬ﻣﻘﺪار ﻧﻔﻮذ ﻧﻮر درداﺧﻞ درﺧﺖ‬
‫ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻧﻤﻮﯼ ﺳﺮﻳﻌﺘﺮوزﻳﺎدﺗﺮ ﺧﻮاهﺪ داﺷﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺮوم از ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ )‪.(22‬‬
‫‪104‬‬
‫اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺼﻮﺻﺎ در ﻧﺮﮐﻬﺎ ﮐﻪ هﻤﻪ اﻧﻬﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻋﻤﻮدﯼ رﺷﺪ ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺻﺪق ﻣﯽ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﺎ درﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻣﻄﻠﺐ ﻓﻮق ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﺋﯽ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺷﻮد‪ ،‬واﺿﺢ ﻣﻴﮕﺮدد ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد رﺷﺪ‬
‫ﭘﻨﺪﮐﻬﺎ درﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺋﯽ ﺷﺎخ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺳﻄﺢ زﻳﺮﻳﻦ ان ﻣﻌﻤﻮﻻ زﻳﺎدﺗﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت رﺷﺪ‪،‬‬
‫هﺮﻗﺪرﻳﮑﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﺣﺎﻣﻞ ﭘﻨﺪﮎ هﺎﺣﺎﻟﺖ‬
‫اﻓﻘﻴﺘﺮداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺪﮐﻬﺎ‬
‫در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻﺋﯽ ﺷﺎخ ﺑﻴﺸﺘﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻟﻬﺬا‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺤﻞ ﻗﻄﻊ ﺑﺮﻋﻼوﻩ هﺪاﻳﺖ ﻧﺤﻮﻩ‬
‫رﺷﺪ ﻧﺒﺎت‪ ،‬در درﺟﻪ رﺷﺪ ﺁن ﻧﻴﺰ اﺛﺮ ﮔﺬار‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ث ‪ -‬دردرﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ‪ ،‬ﻏﺮض ﺣﺼﻮل‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻓﺮاوان و ﻣﺮﻏﻮب ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮرﮐﺎﻓﯽ‬
‫وارد ﺗﻤﺎم ﻧﻘﺎط‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ هﺎﯼ‬
‫دروﻧﯽ درﺧﺖ ﮔﺮدد‪ .‬اﻣﺎﻃﻮرﻳﮑﻪ درﺷﮑﻞ‬

‫ﺷﮑﻞ)‪ .(29‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺣﺬف ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺰرگ‪:‬‬ ‫)‪ (28‬دﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻳﮏ درﺧﺖ دﺳﺖ ﻧﺎ‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺑﺴﺘﻦ ﺷﺎﺧﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﺣﺬف ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻪ‬
‫ﺧﻮردﻩ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻮرﯼ را ﺑﺪرﺳﺘﯽ‬
‫دﻳﮕﺮ و اﻧﺠﺎم ﺳﻪ ﺑﺮش ﻻزﻣﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫اﻋﺪاد اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ‪.(4)،‬‬ ‫درﻳﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬ﺑﺮاﯼ ﻗﺎدر ﻧﻤﻮدن درﺧﺖ ﺑﻪ‬
‫درﻳﺎﻓﺖ هﻤﭽﻮ ﻧﻮر‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ درهﻨﮕﺎم ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺗﻮﺳﻂ دور ﻧﻤﻮدن ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ زاﻳﺪ‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ هﺎﯼ‬
‫ﭘﺎﺋﻴﻨﯽ درﺧﺖ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﻻزم و ﻣﺘﻌﺎدل ﺑﺎزﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ زاﻳﺪ ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮدﮐﻪ‬
‫ﺑﻄﻮرﻣﺎﻳﻞ وﮐﺞ درﺑﻴﻦ ﺷﺎﺧﻪ هﺎ ﻧﻤﻮ ﻧﻤﻮدﻩ ﺳﺎﻳﻪ اﻓﮕﻨﯽ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ و ﺿﻤﻨﺎ ﻧﻤﻮﯼ ﺳﺎﺋﺮ ﺷﺎﺧﻬﺎ را‬
‫اﺧﻼل ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ج ‪ -‬اﮐﺜﺮ ﺁﻓﺎت و اﻣﺮاض‪ ،‬درروﯼ ﻳﺎ داﺧﻞ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﺧﺸﮏ درﺧﺖ زﻣﺴﺘﺎن را ﺳﭙﺮﯼ ﻣﯽ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮاﻳﺠﺎب ﻣﯽ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ درهﻤﻪ ﻓﺼﻮل ﺳﺎل ﺧﺼﻮﺻﺎ در زﻣﺴﺘﺎن ﮐﻠﻴﻪ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ‬
‫ﺧﺸﮑﻴﺪﻩ‪ ،‬ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻗﻄﻊ ﺷﻮﻧﺪ و ﺣﺮﻳﻖ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎرﺧﺎﺻﺘﺎ درﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺁﻓﺎﺗﯽ ﻣﺜﻞ اﻧﻮاع‬
‫ﭼﻮب ﺧﻮاران‪ ،‬ﭘﻮﺳﺖ ﺧﻮاران و ﻗﺎﻧﻐﻮزﮎ هﺎﯼ ﺷﺎخ دراز ﺣﺎﺋﺰ اهﻤﻴﺖ ﻓﺮاوان ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫د ‪ -‬درﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‪ ،‬ﺗﻮازن ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ درﺧﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮدرﺧﺘﯽ درﻳﮏ ﺳﻤﺖ ﺷﺎخ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ و درﺳﻤﺖ دﻳﮕﺮ ﺷﺎخ ﮐﻤﺘﺮداﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬از ﺳﻤﺖ ﭘﺮﺷﺎخ ﺑﺎﻳﺪ زﻳﺎدﺗﺮﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ از‬
‫رﺷﺪ ﻳﮑﺠﺎﻧﺒﻪ و ﮐﺞ ﺷﺪن درﺧﺖ در اﻳﻨﺪﻩ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﺑﻌﻤﻞ اﻳﺪ‪.‬‬

‫‪105‬‬
‫ذ ‪ -‬درهﻨﮕﺎم ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‪ ،‬ﮔﺎهﯽ ﺿﺮورت ﻣﯽ اﻓﺘﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﮐﻼن و ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻧﻴﺰﻗﻄﻊ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﻗﻄﻊ ﭼﻨﻴﻦ ﻳﮏ ﺷﺎخ ﭘﺲ ازﺁﻧﮑﻪ ﻋﻤﻖ ﺑﺮش درﻧﻴﻤﻪ ﻗﻄﺮ ﮐﻨﺪﻩ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺛﺮ وزن زﻳﺎد ﺳﻤﺖ‬
‫ﻧﻮﮎ ﺷﺎخ ‪ ،‬ﺑﻘﻴﻪ ﺑﺮش اﮐﺜﺮا ﺑﮕﻮﻧﻪ ﺋﯽ ﻣﻴﺸﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺗﻨﻪ ﭘﺎرﻩ ﺷﺪﻩ و درﺧﺖ ﺷﺪﻳﺪا‬
‫زﺧﻤﯽ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﻤﻨﻈﻮرﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ورود ﭼﻨﻴﻦ ﺟﺮاﺣﺖ‪ ،‬ﺿﺮوراﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎخ ﮐﻼن و‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ واردرﻃﯽ ‪ 3‬ﺑﺮش ﺑﺪﻳﻦ ﺷﺮح ﻗﻄﻊ ﺷﻮد‪ :‬ﺑﺮش اول ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻌﻤﻖ ‪ 1/3‬ﺗﺎ ﻧﺼﻒ‬
‫ﻗﻄﺮﺷﺎﺧﻪ از زﻳﺮ ﺑﻪ ﺑﺎ ﻻ ‪ 10‬اﻟﯽ ‪ 15‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ دورﺗﺮ از ﺗﻨﻪ درﺧﺖ در زﻳﺮ ﺷﺎﺧﻪ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻌﺪا‪ ،‬ﺑﺮش دوم از ﺳﻤﺖ ﻧﻮﮎ ﺑﺎﻧﺪازﻩ ‪ 5‬ﻳﺎ ‪ 6‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ دورﺗﺮ از ﺑﺮش اوﻟﯽ‬
‫ﻣﮕﺮ از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﻤﻠﯽ ﮔﺮدد‪ .‬درﺑﺮش ﺳﻮم‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﺷﺎخ ﮐﻪ دﻳﮕﺮﮐﻮﺗﺎﻩ‪،‬‬
‫ﺳﺒﮏ وﻋﺎرﯼ از ﺧﻄﺮ زﺧﻤﯽ ﮐﺮدن درﺧﺖ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻮازﯼ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺳﺎﻗﻪ از ﺗﻨﻪ‬
‫درﺧﺖ ﻃﯽ ﻳﮏ ﺑﺮش ﺟﺪا ﮔﺮدد‪ .‬دروﻗﺖ ارﻩ ﮐﺮدن ﮐﻮﺷﺶ ﺷﻮد ﮐﻪ از ﺷﺎﺧﻪ ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻩ ﮐﺪام‬
‫ﺣﺼﻪ اﺿﺎﻓﯽ ﺑﺮوﯼ ﺳﺎﻗﻪ درﺧﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ و اﮔﺮﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺣﺪ اﮐﺜﺮ ﺑﻠﻨﺪﯼ ان ﺑﺎﻳﺪ از ‪ 3‬ﻣﻠﻴﻤﺘﺮ‬
‫ﺗﺠﺎوزﻧﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ ﺳﻘﻮط ﺷﺎخ ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻧﯽ ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﭘﺎﺋﻴﻨﯽ وﻳﺎ ﺑﻪ ﮐﺪام داﺷﺘﻪ زﻳﺮ درﺧﺘﯽ‬
‫اﺳﻴﺐ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﻗﻄﻊ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺎخ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺎ رﻳﺴﻤﺎن ﺑﻪ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﺑﺎﻻﺋﯽ ﺑﺴﺘﻪ ﮔﺮدد و ﺑﻌﺪا ﺑﺎ‬
‫اﺣﺘﻴﺎط ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﭘﺎﺋﻴﻦ اوردﻩ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﮑﻞ )‪.(29‬‬

‫– ‪Root pruning‬‬ ‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ رﻳﺸﻪ‬

‫ﮐﻤﮏ رﻳﺸﻪ ﺑﻪ رﺷﺪ ﻧﺒﺎت ازدو ﻃﺮﻳﻖ ﻳﮑﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺬب اب ﺑﺼﻔﺖ ﻧﻴﺮوﯼ ﻣﺤﺮﮐﻪ و دﻳﮕﺮﯼ‬
‫از ﻃﺮﻳﻖ هﺎرﻣﻮﻧﻬﺎﯼ ﺧﺎص از ﮔﺮوﻩ ﺟﺒﺮﻳﻠﻴﻦ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﺮﻗﺮار ﺑﻮدن ﻣﻮازﻧﻪ ﺑﻴﻦ ﺣﺠﻢ‬
‫رﻳﺸﻪ و ﺣﺠﻢ ﺷﺎخ وﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎ ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﻮ و ﺣﺎﺻﻠﺨﻴﺰﯼ ﻧﺒﺎت ﺿﺮورﯼ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮاﻳﻦ ﻣﻮازﻧﻪ‬
‫ﺑﺎﺛﺮﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺷﺪﻳﺪ وﻳﺎ ﺣﻤﻠﻪ اﻓﺎت واﻣﺮاض ﺑﻨﻔﻊ رﻳﺸﻪ ﺑﻬﻢ ﺑﺨﻮرد‪ ،‬ﻧﺒﺎت ﻧﻮدﻩ هﺎﯼ زﻳﺎد ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ ان ﺑﺘﺎﺧﻴﺮﻣﻴﺎﻓﺘﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻼف‪ ،‬اﮔﺮﮐﻔﻪ ﻣﻮازﻧﻪ ﺑﻌﻠﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺷﺪ ﻣﺤﺪود‬
‫رﻳﺸﻪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺛﺮﻧﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﻮدن ﺧﺎﮎ و ﮐﻢ ﺁﺑﯽ وﻳﺎ ﺣﻤﻠﻪ اﻣﺮاض و ﺁﻓﺎت ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎ ﺳﻨﮕﻴﻦ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬رﺷﺪ ﻧﺒﺎت ﮐﺎهﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ و درﻋﻮض‪ ،‬ﻧﺒﺎت زودﺗﺮﺳﺮﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﺂﻳﺪ و ﻓﻴﺼﺪﯼ ﺗﺒﺪﻳﻠﯽ ﮔﻞ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻴﻮﻩ ﻧﻴﺰارﺗﻘﺎ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ازاﻳﻦ ﻋﻤﻠﮑﺮد‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ازﻗﺪﻳﻢ اﻻﻳﺎم ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ رﻳﺸﻪ‪،‬‬
‫ﺟﺴﺎﻣﺖ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮﺧﻮد را ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮول ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺁﻧﻬﺎ را درﻣﺤﺪودﻩ دﻟﺨﻮاﻩ ﺧﻮد ﺣﻔﻆ‬
‫ﻣﻴﮑﺮدﻧﺪ واﻳﻦ روش اﮐﻨﻮن درﻋﺮﺻﻪ ﺗﺠﺎرﯼ درﻣﻮرد ﺳﻴﺐ ﺟﻨﺒﻪ ﻋﻤﻠﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ اﺟﺮا‬
‫ﻣﻴﺸﻮد‪ :‬ﺑﻮﺳﻴﻠﻪ ﮐﺎرد هﺎﯼ ﻣﺨﺼﻮص‪ ،‬رﻳﺸﻪ هﺎﯼ درﺧﺘﺎن در ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن ﻗﻄﻊ و ﺑﺪون وارد‬
‫ﺷﺪن ﮐﺪام اﺳﻴﺐ ﺑﻪ ﺣﺎﺻﻼت ﺳﺎل ﺑﻌﺪ‪ ،‬رﺷﺪ درﺧﺘﺎن ﻣﺤﺪود ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬دراﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻋﻤﻠﻴﻪ‬
‫‪106‬‬
‫رﻳﺸﻪ ﺑﺮﯼ درﺧﺘﺎن‪ ،‬دروﻟﺴﻮاﻟﯽ ﺧﻠﻢ روﯼ اﻧﺎرو در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺎﮐﺰار روﯼ ﺗﺎﮐﻬﺎﯼ اﻧﮕﻮر‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺎﻏﺪاران ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ رﻳﺸﻪ‪ ،‬هﻨﮕﺎم ﻏﺮس ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ درﺧﺘﺎن ﭼﻮﺑﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ درﺧﺘﺎن ﺳﻴﺐ ﺑﺎب‪ ،‬ﺧﺴﺘﻪ ﺳﻨﮕﻴﻬﺎ‬
‫و ﺳﻴﺘﺮوس هﺎ درﺟﺎﯼ داﻳﻤﯽ ﺷﺎن ﻧﻴﺰ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻗﺪرت ﺗﺤﻤﻞ وﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ درﺑﺮاﺑﺮﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ رﻳﺸﻪ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ وﺗﻔﺎوت ان‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺳﺘﻌﺪاد درﺧﺖ ﺑﺮاﯼ ﺗﻮﻟﻴﺪ رﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﻓﺮﻋﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﺮﭘﻴﻤﺎﻧﻪ ﺋﻴﮑﻪ اﺳﺘﻌﺪاد‬
‫درﺧﺖ در زﻣﻴﻨﻪ ﻣﺬﮐﻮر زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻬﻤﺎن ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ان در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ رﻳﺸﻪ‬
‫زﻳﺎد و ﺁﺳﻴﺒﺶ ﺑﺪرﺧﺖ ﮐﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ ازﻧﺒﺎﺗﺎت‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ ﭘﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ رﻳﺸﻪ هﺎﯼ ﻓﺮﻋﯽ‬
‫زﻳﺎدﯼ ﺑﻮﺟﻮد ﺁورد‪.‬ازﻳﻨﺮو‪ ،‬ﻧﺒﺎت ﻣﺬﮐﻮردرﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﻄﻊ ﺷﺪن رﻳﺸﻪ و ﺑﻴﺠﺎ ﮔﺮدﻳﺪن ازﺟﺎﯼ‬
‫اﺻﻠﯽ ﺧﻮد زﻳﺎد ﺣﺴﺎس ﺑﻮدﻩ و ازاﻳﻦ ﻋﻤﻞ ﺳﺨﺖ اﺳﻴﺐ ﻣﻴﺒﻴﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ درﮐﺸﺖ و‬
‫ﮐﺎرﻧﺒﺎت ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬ﺗﺨﻢ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ درزﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺟﺎﯼ اﺻﻠﯽ ﻧﺒﺎت ﮐﺎﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد وﻳﺎ اﻳﻨﮑﻪ اوﻻ‪،‬‬
‫درﺧﺮﻳﻄﻪ ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﯽ ﺑﺬر و ﺑﻌﺪاز ﺳﺒﺰﺷﺪن ﺗﺨﻢ وﺑﻌﺪ ازﻳﮏ اﻧﺪازﻩ ﮐﻼن ﺷﺪن ﺑﺘﻪ ‪ ،‬ﺑﺪون دﺳﺖ‬
‫زدن ﺑﻪ ﺳﻴﺴﺘﻢ رﻳﺸﻪ ‪ ،‬وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از دور ﻧﻤﻮدن ﺧﺮﻳﻄﻪ ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﯽ ازاﻃﺮاف رﻳﺸﻪ ‪ ،‬ﻧﺒﺎت ﻣﻌﻪ‬
‫ﺧﺎﮎ درزﻣﻴﻦ ﻏﺮس ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫ﻏﺮس‪:Tree training -‬‬ ‫ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﻧﻬﺎﻻن ﻧﻮ‬

‫ﺷﮑﻠﺪهﯽ وﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﻪ زراﻋﺘﯽ درﺣﻔﻆ ﻗﻮت وﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ درﺧﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ازاﻳﻦ ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺑﺮاﯼ هﺮﺑﺎﻏﺪارﻳﮏ اﻣﺮﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻣﺸﺎهﺪات ﺳﺎﺣﻮﯼ‪ ،‬ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ‬
‫‪ ،‬ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﻠﻴﻪ ﻣﺬﮐﻮردراﮐﺜﺮ ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻃﻮرﻳﮑﻪ اﻳﺠﺎب ﻣﻴﮑﻨﺪ ﺻﻮرت‬
‫ﻧﻤﻴﮕﻴﺮد و درﺧﺘﺎن ﺑﺎغ ﺑﺪون ﻣﺪاﺧﻠﻪ دﺳﺖ ﺑﺎﻏﺒﺎن ﻧﻤﻮ ﻧﻤﻮدﻩ ﺧﻮد رو و ﺟﻨﮕﻠﯽ ﺑﺎرﻣﯽ اﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫درﺧﺘﯽ ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ وﺿﻊ ﻣﺴﻠﻤﺎ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺒﺎر ﺑﻴﺎورد و ﺣﺎﺻﻠﻴﺮا هﻢ ﮐﻪ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻴﺎ‬
‫ورد‪ ،‬ازﮐﻴﻔﻴﺖ ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﺑﺮﺧﻮردارﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ وﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﺻﻼت ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﯼ درﺳﺘﯽ ﻧﻴﺰﺑﻔﺮوش‬
‫ﻧﻤﻴﺮﺳﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ رهﺎﻳﯽ ازﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻬﺎﻻن ﺑﺎغ ﺑﻌﺪ ازﻏﺮس ﺷﺪن ﺣﺘﻤﺎ ﺗﺤﺖ‬
‫ﺗﺮﻳﻨﻨﮓ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻩ ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻌﺪاز ﻃﯽ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬درﺧﺘﺎن ﺑﺮﺣﺴﺐ اﻗﺘﻀﺎﯼ ﺟﻨﺲ‬
‫ﻣﻴﻮﻩ ﺷﺎن ﻋﻨﺪاﻟﻤﻮﻗﻊ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻢ ﻳﺎ ﺑﻴﺶ ﻧﻴﺰدﺳﺘﮑﺎرﯼ و ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرهﺎﯼ‬
‫ﻣﺬﮐﻮرﻧﻴﺎز ﺑﻪ داﻧﺶ ﻓﻨﯽ‬
‫دارد‪ .‬ﺑﻤﻨﻈﻮر رﻓﻊ اﻳﻦ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪﯼ ‪ ،‬اﻳﻨﮏ در ذﻳﻞ ﻳﮏ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻓﻨﯽ در زﻣﻴﻨﻪ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫‪107‬‬
 ‫‪: Deffination of training -‬‬ ‫‪.1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺷﮑﻠﺪهﯽ‬
‫ﺷﮑﻠﺪهﯽ‪ ،‬ﺑﻄﻮرﮐﻠﯽ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ ازدادن ﺷﮑﻞ ﺧﺎص‬
‫ﺑﻪ ﻳﮏ درﺧﺖ ﺟﻮان از ﻃﺮﻳﻖ ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن و ﺧﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ‬
‫ﻧﻮدﻩ هﺎ و ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎ وﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﻤﻮدن درﺧﺖ‬
‫ﺑﻤﻨﻈﻮرهﺎﯼ ﻣﻌﻴﻦ ﻣﺜﻞ ﺑﺎز ﮐﺮدن وﺳﻂ ﺗﺎج ان ﺑﺨﺎﻃﺮ‬
‫ورود ﻧﻮر ﺑﻴﺸﺘﺮ‪ ،‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ارﺗﻔﺎع وﭘﻬﻨﺎﯼ اﻓﻘﯽ درﺧﺖ‪،‬‬
‫ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ اﺻﻠﯽ وارﺗﻘﺎء ﻗﺪرت ﺗﺤﻤﻞ اﻧﻬﺎ در‬
‫ﺑﺮاﺑﺮﻓﺸﺎرهﺎﯼ ﻧﺎﺷﯽ از وزن ﻣﻴﻮﻩ‪ ،‬ﺑﺮف‪ ،‬و ﻳﺨﻬﺎﯼ‬
‫زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ‪ ،‬ازدﻳﺎد ﺑﺨﺸﻴﺪن ﭘﺎﻳﺪارﯼ درﺧﺖ درﻣﻘﺎﺑﻞ ﻗﻮﻩ‬
‫ﺷﮑﻞ)‪.(30‬ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن ﻧﻮﮎ ﻧﻬﺎل در‬
‫ﺑﺎد و ﻏﻴﺮﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬اﻳﻦ دورﻩ دراﮐﺜﺮﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت از‪ 3‬اﻟﯽ‬
‫دورﻩ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺳﺎل اول‪.(22)،‬‬

‫ﺳﺎل اول ﺑﻌﺪ ازﻏﺮس را درﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻗﺒﻞ ازاﺟﺎزﻩ ﻳﺎﻓﺘﻦ ﻧﻬﺎل ﺑﻪ ﺑﺎر ﮔﻴﺮﯼ اﺳﺎﺳﯽ اش‬ ‫‪5‬‬

‫ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪.(22).‬‬

‫‪Types of training-‬‬ ‫‪ .2‬اﻧﻮاع ﺷﮑﻠﺪهﯽ‬

‫درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺑﻪ اﺷﮑﺎل ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ در ذﻳﻞ ﺳﻪ ﺷﮑﻞ ﻣﻬﻢ ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﮐﻪ‬
‫ﭘﻴﺮاﻳﺶ هﻢ ﺧﻮاﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ اراﺋﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪: Open center or vase system‬‬ ‫اﻟﻒ‪ .‬ﺷﮑﻞ ﺟﺎﻣﯽ ‪-‬‬
‫اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﻨﺎم ﺷﮑﻞ ﮔﻠﺪاﻧﯽ ﻳﺎ ﻣﻴﺎﻧﺒﺎز هﻢ ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺷﮑﻞ ﻣﺬﮐﻮرازﻧﮕﺎﻩ ﻃﺮزﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ و‬
‫ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﺷﺒﻴﻬﻪ ﺷﮑﻞ ﭘﻴﺸﺎهﻨﮓ ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻔﺎوﺗﺶ اﻳﻨﺴﺖ ﮐﻪ در وﻗﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ( در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ‬ ‫‪15‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫ﮐﻤﺘﺮ)‪10‬‬ ‫اﺻﻠﯽ ﺷﮑﻞ ﺟﺎﻣﯽ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻋﻤﻮدﯼ ﺑﻴﻦ ﺷﺎﺧﻬﺎ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻨﯽ ﻣﺘﺮﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬ ‫‪30‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫ﻣﺬﮐﻮراز‪20‬‬ ‫ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺣﺎﻻﻧﮑﻪ در ﺷﮑﻞ ﭘﻴﺸﺎهﻨﮓ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ از اﻳﻨﮑﻪ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﺷﮑﻞ ﺟﺎﻣﯽ رﺷﺪ ﮐﺮدﻩ ﺑﺰرگ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻓﯽ ﻣﺎﺑﻴﻦ اﻧﻬﺎ ﭘﺮ ﮔﺮدﻳﺪﻩ‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮﻳﺎ هﻤﻪ ﺷﺎﺧﻬﺎ ازﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺎﻗﻪ ﻣﻨﺸﻌﺐ ﮔﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﺷﮑﻞ‬
‫ﺟﺎﻣﯽ زﻳﺎدﺗﺮ ﺑﺮاﯼ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ و اﻟﻮﯼ ﺟﺎﭘﺎﻧﯽ ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت ﺑﺮاﯼ ﺑﻌﻀﯽ اﻗﺴﺎم ﺳﻴﺐ و ﺑﺎدام ﺑﮑﺎر‬
‫ﺑﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻓﺎﻳﺪﻩ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ‪ ،‬ﺑﺎز ﺑﻮدن وﺳﻂ ﺗﺎج و ورود ﻧﻮرﮐﺎﻓﯽ ﺑﺪاﺧﻞ درﺧﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫هﻤﭽﻨﺎن ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﻮدن ﻗﺪ درﺧﺖ و ﺑﺎﺛﺮان اﺳﺎن ﺷﺪن ﻋﻤﻠﻴﻪ هﺎﯼ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ‪ ،‬ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ‪،‬‬

‫‪108‬‬
‫ﻣﺤﻠﻮﻟﭙﺎﺷﯽ و ﻣﻴﻮﻩ ﭼﻴﻨﯽ ﻣﺰﻳﺘﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻘﺺ ﻋﻤﺪﻩ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ اﻧﺴﺖ ﮐﻪ هﻤﻪ‬
‫ﺷﺎﺧﻪ هﺎ در ﻳﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺗﻨﻪ اﺗﺼﺎل ﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺑﻌﻠﺖ ﺗﺮاﮐﻢ اﻧﻬﺎ در ﻳﮏ ﻣﺤﻞ هﻤﻴﺸﻪ اﻳﻦ ﺧﻄﺮ وﺟﻮد‬
‫دارد ﮐﻪ ﺑﺎﺛﺮ وزن ﻣﻴﻮﻩ و ﺳﺎﺋﺮ ﻓﺸﺎر هﺎ‪ ،‬ﺳﺎﻗﻪ درز ﻧﻤﻮدﻩ ﭼﺎﮎ ﺷﻮد و درﺧﺖ از ﺑﻴﻦ ﺑﺮود‪.‬‬
‫ﻧﻘﺺ دﻳﮕﺮ اﻳﻦ ﺷﮑﻞ اﻧﺴﺖ ﮐﻪ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻞ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ ﺑﻌﻠﺖ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ زﻳﺎد ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺎز‬
‫ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ وﺳﻂ ﺗﺎج ﻣﻘﺪار ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪.(4).‬‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺷﮑﻠﺪهﯽ در ﺷﮑﻞ ﺟﺎﻣﯽ ﻗﺮار اﺗﯽ اﺳﺖ‪:‬‬
‫در ﺳﺎل اول‪ ،‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻧﻬﺎل‪ ،‬ﻣﺜﻼ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‪ ،‬ﺑﻤﺠﺮدﻳﮑﻪ ﻏﺮس ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺎﻃﺮﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﭘﺴﺖ و‬
‫اﻳﺠﺎد ﺗﻮازن ﻧﻤﻮ ﺑﻴﻦ رﻳﺸﻪ وﺷﺎخ‪،‬‬
‫‪70‬‬ ‫ﺑﻼ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻗﺪ ان ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ‬
‫ﻗﻴﭽﯽ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬هﺮﻧﻮدﻩ ﻳﻴﮑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮﻧﻤﻮ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ از ﺑﻴﺦ‬ ‫از‪70‬‬

‫ﻗﻄﻊ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫در ﺳﺎل دوم ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﺷﺎخ ﺧﻮب‬
‫ﺑﺎﻻﯼ ﺳﺎﻗﻪ‪ ،‬ﻏﺮض ﺗﺸﮑﻴﻞ ﭼﻮﮐﺎت‬
‫اﺳﺎﺳﯽ اﻳﻨﺪﻩ درﺧﺖ اﻧﺘﺨﺎب و‬
‫ﻣﺘﺒﺎﻗﯽ هﻤﻪ ازﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ ﺑﺎﻳﺪ داراﯼ‬
‫ﺧﻮاص ذﻳﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫زاوﻳﻪ ﺑﻴﻦ ﺷﺎخ وﺳﺎﻗﻪ‬ ‫اﻟﻒ‪-‬‬
‫ﺷﮑﻞ)‪.( 31‬ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮐﺮدن ﺷﺎﺧﻬﺎ در‬ ‫درﺧﺖ ﺑﺎﻳﺪ وﺳﻴﻊ ) ‪ 45‬درﺟﻪ ( ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دورﻩ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺳﺎل دوم‪.(22)،‬‬

‫ب‪ -‬ﺷﺎﺧﻬﺎ ﺑﻪ دورﺳﺎﻗﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﺎﻳﺪ ﻃﻮرﯼ واﻗﻊ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﺳﺎﻗﻪ را ﺑﻪ ﭼﻬﺎرﺣﺼﻪ‬
‫ﻣﺴﺎوﯼ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮﻓﺎﺻﻠﻪ‬ ‫‪15‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪10‬‬ ‫ج‪ -‬درﻃﻮل ﺳﺎﻗﻪ درﺧﺖ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻬﺎ ازﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ‬
‫ﻋﻤﻮدﯼ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬ﺑﻤﻨﻈﻮراﻧﮑﻪ هﺮﺷﺎخ‪،‬ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺑﻮﺟﻮد ﺑﻴﺎورد‪ ،‬ﻧﻮﮎ هﺮﺷﺎخ‬
‫ﻣﺴﺎوﻳﺎﻧﻪ ﺑﺎﻳﺪ هﺮﺳﺎل ﻗﻄﻊ ﮔﺮدد ﺗﺎﺷﺎﺧﻬﺎﺗﺴﻠﻂ ﻣﺴﺎوﻳﺎﻧﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬اﮔﺮﺷﺎخ ﻧﻤﻮﯼ ﻣﺘﻮﺳﻂ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮏ ﺛﻠﺚ ﻃﻮل و اﮔﺮ ﻧﻤﻮﯼ ﻗﻮﯼ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻤﺘﺮ ازدو ﺛﻠﺚ ﺁن ﻗﻴﭽﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪109‬‬
‫ﻃﻮل هﺮﺷﺎخ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ ﻳﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮع ﺷﺎﺧﻬﺎ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻤﺎم ﺗﻨﻪ درﺧﺖ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﻳﻴﮑﻪ در اﻃﺮاف ﺷﺎﺧﻬﺎ ﻣﻴﺮوﻳﻨﺪ‪ ،‬اﮔﺮزﻳﺎد اﻧﺒﻮﻩ ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎﻗﻪ ﺷﻮﻧﺪ درﻏﻴﺮان ﺑﺤﺎل‬
‫ﺧﻮد رهﺎﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫در ﺳﺎل ﺳﻮم ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ هﺮ ﮐﺪام ﺑﺘﻌﺪاد ‪ 2‬و ﻳﺎ ‪ 3‬ﺷﺎ ﺧﭽﻪ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻗﻮﯼ و ﭼﻨﺪ‬
‫ﺷﺎﺧﭽﻪ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﺿﻌﻴﻒ ﺑﻮﺟﻮد ﺧﻮاهﻨﺪ اورد‪ .‬ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪﻩ ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺳﺮ زﻧﯽ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﺗﺎ‬
‫ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﮐﻮﭼﮏ ﻣﻴﻮﻩ ﮔﻴﺮدر ﻃﻮل ﺗﻨﻪ ﺷﺎﺧﻬﺎ ﯼ ﺧﻮد ﺑﻮﺟﻮد ﺁور ﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ‬
‫ﺟﺎﻧﺒﯽ ﮐﻪ ﻗﻮﻳﺘﺮاﻧﺪ‪ ،‬اﮔﺮﺟﺎﯼ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﺮاﯼ اﺧﺬ ﻧﻮر و رﺷﺪ ﺑﻌﺪﯼ ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺣﻔﻆ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‬
‫در ﻏﻴﺮ ان ﻗﻄﻊ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺿﻌﻴﻔﺘﺮ ﻏﺮض ﻣﻴﻮﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺸﺮوط ﺑﺮ اﻳﻨﮑﻪ اﻳﻨﻬﺎ هﻢ‬
‫ﺟﺎﯼ ﮐﺎﻓﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ؛ اﮔﺮ ﻓﺎﻗﺪ‬
‫ﺟﺎﯼ ﺑﻮد ﻧﺪ ‪ ،‬از ﺗﻌﺪادﺷﺎن ﮐﺎﺳﺘﻪ‬
‫ﻣ ﻴﺸﻮد ‪ .‬ﺑ ﺎﻳ ﺪ ﻣ ﺘﺬﮐ ﺮ ﺷﺪ ﮐ ﻪ ا ﻳ ﻦ‬
‫ﮐ ﺎر ه ﺎ ﺑ ﻪ ﮔ ﻮﻧ ﻪ ﻳ ﯽ ﭘ ﻴﺶ ﺑ ﺮد ﻩ‬
‫ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﻤﺮور زﻣﺎن ‪ ،‬درﺧﺖ‬
‫از ﻳﮏ ﻃﺮف ﺻﺎﺣﺐ ﻳﮏ ﺷﮑﻞ‬
‫ﺧ ﻮب ﺷﻮد و ا ز ﻃ ﺮف د ﻳ ﮕﺮ‬
‫دراﻣﺘﺪاد ﺳﺎﻗﻪ ﺧﻮد ﻧﻪ ﺟﺎﯼ ﻟﭻ‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ وﻧﻪ ﭼﻨﺎن ﭘﺮﺷﺎخ ﺷﻮد‬
‫ﮐ ﻪ ﺑ ﺮا ﯼ ﻣ ﻴﻮﻩ ه ﺎﯼ ﺧ ﻮد ﺳﺎﻳ ﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ ) ‪ .(32‬ﻧﻤﺎﻳﺶ ﺷﺎﺧﻬﺎ‪ ،‬ﭼﺘﺮهﺎ و ﺧﻢ ﺳﺎزﯼ ﺷﺎﺧﻬﺎ ‪ ،‬در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‬ ‫ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫دوم و دورﻩ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﻌﺪﯼ‪ 22) ،‬و ﻣﻮﻟﻒ(‬

‫ﻣﺘﻐﻴﺮ‪Modified leader system -‬‬ ‫ب‪ .‬ﺷﮑﻞ ﭘﻴﺶ ﺁهﻨﮓ‬

‫اﻳﻦ ﺷﮑﻞ ﺑﻨﺎم ﺷﻠﺠﻤﯽ ﻧﻴﺰﻣﺴﻤﯽ ﺑﻮدﻩ و ﺑﺮاﯼ ﺷﮑﻠﺪهﯽ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮﻣﺜﻞ ﺳﻴﺐ‪ ،‬زردﺁﻟﻮ‪ ،‬ﺁﻟﻮ‪،‬‬
‫ﺑﺎدام‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎﻟﻮ‪ ،‬ﭼﺎرﻣﻐﺰ و ﭘﺴﺘﻪ ﺑﻤﻨﻈﻮر ﻣﺤﺪود ﮐﺮدن ارﺗﻔﺎع درﺧﺖ و ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﻧﻤﻮدن ﺗﺎج ﺁن‬
‫ﺑﮑﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬روش ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ در ﺑﺴﻴﺎرﯼ ازﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﻴﺐ زاردﻧﻴﺎ ﭘﺴﻨﺪﻳﺪﻩ ﺗﺮﻳﻦ‬
‫ﺷﮑﻞ ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن ﺳﻴﺐ ﮐﻪ داراﯼ ﻧﻤﻮﯼ ﻗﻮﯼ و ﺻﺎﺣﺐ زﻳﺮﺗﻨﻪ ﻧﻮع ﺳﺘﻨﺪرد و ﻣﻴﺎﻧﻪ ﻗﺪ ﭼﻮن‬
‫اﻧﺪ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺷﮑﻞ درواﻗﻴﻌﺖ اﻣﺮ‪،‬‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻳﺎ ام‬ ‫‪25‬‬ ‫‪ ،‬ام‬ ‫‪111‬‬ ‫‪ ،‬ﻣﺎﻟﻨﮓ‬ ‫‪106‬‬ ‫ﻣﺎﻟﻨﮓ‬

‫‪110‬‬
‫ﺗﺮﮐﻴﺒﯽ ازدوﺷﮑﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﻌﻨﯽ ﺷﮑﻞ هﺮﻣﯽ و ﺷﮑﻞ ﺟﺎﻣﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﮑﻞ ﭘﻴﺸﺎهﻨﮓ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻪ‬
‫هﻴﭻ ﻳﮑﯽ ازﺷﺎﺧﻪ هﺎ اﺟﺎزﻩ ﻧﻤﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻒ ﭘﻴﺸﺎهﻨﮕﯽ دواﻣﺪار رااﺧﺘﻴﺎر ﻧﻤﻮدﻩ و ازدﻳﮕﺮان‬
‫ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﮔﺮدد‪ .‬اﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮﻗﻔﯽ درﺣﺎل ﮐﺴﺐ ﺷﺪن اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﻮرا ﻧﻮﮎ ان ﺷﺎخ ﻗﻄﻊ‬
‫ﮔﺮدﻳﺪﻩ و ﺑﻪ ﺗﺴﻠﻄﺶ ﺧﺎﺗﻤﻪ دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﻪ اﺛﺮ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺷﮑﻠﺪهﯽ‪ ،‬ﭼﻨﺎن ﻳﮏ درﺧﺖ ﺑﻤﻴﺎن‬
‫ﻣﻴﺎﻳﺪ ﮐﻪ داراﯼ ﺳﺎﻗﻪ ﭘﻴﺶ اهﻨﮓ ﺑﺪون ﺗﺴﻠﻂ ﻧﻮﮎ‪ ،‬ﺣﺼﻪ ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ ﻣﺪورﺑﺎز‪ ،‬ﻗﺪ ﮐﻮﺗﺎﻩ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ دارﺧﻮب‪ ،‬اﺳﺘﺨﻮاﻧﺒﻨﺪﯼ ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪ ﺗﻮام ﺑﺎ ﺗﻮزﻳﻊ درﺳﺖ اﻋﻀﺎﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﮔﻴﺮدرﮐﻞ ﺑﺪﻧﻪ‬
‫درﺧﺖ ‪ ،‬ﺧﺎﺻﻴﺖ ﻣﻴﻮﻩ ﮔﻴﺮﯼ زﻳﺎد و ﺗﺤﻤﻞ اﺳﺎن وزن ﻣﻴﻮﻩ وﺳﺎﻳﺮ ﻓﺸﺎر هﺎﯼ ﺧﺎرﺟﯽ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻳﻦ ﻧﻮع ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﻗﺮارذﻳﻞ اراﺋﻪ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪:‬‬
‫دورﻩ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺳﺎل اول‪:‬‬
‫ﻧﻬﺎل ﺑﻤﺠﺮدﻳﮑﻪ ﺷﺎﻧﺪﻩ ﺷﺪ‪ 80 ،‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮﺑﻠﻨﺪﺗﺮ از ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﻗﻄﻊ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬در ﻃﻮل ﻓﺼﻞ ﻧﻤﻮ‬
‫‪ ،‬ﻧﻬﺎل ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻮﻗﻔﻪ هﺎﯼ ‪ 4‬اﻟﯽ ‪ 6‬هﻔﺘﻪ ﭼﮏ ﺷﺪﻩ و اﻃﻤﻨﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﻧﻮدﻩ ﻧﻮﮎ‬

‫ﺳﺎﻗﻪ ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻮدﻩ هﺎﯼ ﭘﺎﻳﻴﻨﯽ ان ﻗﻮﻳﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ دﻳﺪﻩ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻮدﻩ دوم ‪ ،‬ﺳﻮم ﻳﺎ ﭼﻬﺎرم‬
‫ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮ از ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻳﺪا ﺑﺎ ﻧﻮدﻩ ﻧﻮﮎ ﺳﺎﻗﻪ ﻧﻬﺎل رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪،‬ﺳﺮان ﻧﻮدﻩ ﭘﺮاﻧﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻮدﻩ هﺎﺋﻴﮑﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ ﺑﺎﻳﺪ زاوﻳﻪ ﺑﻴﻦ اﻧﻬﺎ وﺳﺎﻗﻪ اﺻﻠﯽ ﻓﺮاﺧﺘﺮ ﻳﻌﻨﯽ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﻗﺎﺋﻤﻪ‬
‫‪3‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﻓﺮاخ ﻧﺒﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﮔﻴﺮا ﻳﺎ ﮐﺪام وﺳﻴﻠﻪ دﻳﮕﺮ ﻓﺮاخ ﮐﺮدﻩ ﺷﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪا ﺑﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺘﻌﺪاد‬
‫‪ 4 -‬ﻧﻮدﻩ ﻓﺎﺻﻠﻪ دار ﺧﻮب دراﻃﺮاف ﺳﺎﻗﻪ اﺻﻠﯽ ﺑﺤﻴﺚ ﭼﺘﺮ اول اﻧﺘﺨﺎب ﮔﺮدد‪.‬ﺷﮑﻞ ‪.32‬‬
‫دورﻩ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺳﺎل دوم‪:‬‬
‫درﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ درﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺳﺎل اول ﮐﺪام ﻋﻤﻠﻴﻪ ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﺻﻮرت ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮدﻩ هﺎﺋﻴﮑﻪ‬
‫زاوﻳﻪ ﺗﻨﮓ و رﺷﺪ ﻋﻤﻮدﯼ دارﻧﺪ ازﺑﻴﺦ ﺣﺬف و ازﺑﻘﻴﻪ‪ 2 ،‬ﻳﺎ ‪ 5‬ﺷﺎﺧﻪ ﺋﻴﮑﻪ ﺑﺎ ﺗﻨﻪ زاوﻳﻪ ﻓﺮاﺧﺘﺮ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ‬ ‫‪30‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪20‬‬ ‫و ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻘﺎﺋﻤﻪ داﺷﺘﻪ و دراﻃﺮاف ﺳﺎﻗﻪ اﺻﻠﯽ واﻗﻊ ﺷﺪﻩ ازﻳﮑﺪﻳﮕﺮ‬
‫ﻣﺘﺮﻓﺎﺻﻠﻪ ﻋﻤﻮدﯼ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻌﻨﻮان ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ اﺻﻠﯽ اﻳﻨﺪﻩ درﺧﺖ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮﺑﻴﺸﺘﺮﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻧﻮﮐﺸﺎن ﻗﻠﻢ ﺷﺪﻩ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﮔﺮدﻧﺪ ﺗﺎ‬ ‫از‪30‬‬ ‫ﻃﻮل ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ‬
‫ﺑﻨﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻨﺸﻌﺐ ﺷﺪﻩ ﭼﻮﮐﺎت ﺑﻨﺪﯼ درﺧﺖ را ﺗﺸﮑﻴﻞ دهﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ اﮔﺮﺧﻴﻠﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫اﻳﻦ ﻋﻤﻞ را ﺑﻪ اﻳﻨﺪﻩ ﻣﻮﮐﻮل ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻻﮐﻦ درهﺮﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﮐﻪ ﺑﺤﻴﺚ ﭼﺘﺮاول‬
‫ﺑﻤﻨﻈﻮرﺷﮑﻠﺪهﯽ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻴﺸﻮد هﻴﭽﮕﺎﻩ از‪ 5‬ﺗﺠﺎوز ﻧﻤﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﭘﻨﺪﮎ ﻣﺠﺎور ﻧﻘﻄﻪ ﻗﻄﻊ ﻧﻈﺮﺑﻪ رﻗﻢ ﻣﻴﻮﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ درﺧﺖ زﻳﺮ ﮐﺎر‪،‬‬
‫ﺳﻴﺐ وﻳﺎ ﻧﺎﮎ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﻨﺪﮎ ﻣﺠﺎور ﻗﻄﻊ ﺑﺎﻳﺪ درزﻳﺮ ﺷﺎﺧﻪ اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑﻪ اﺛﺮ ﻧﻤﻮﯼ ان‬
‫درﺧﺖ ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ﭘﻴﺪا ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬درﻳﻦ ﻧﻮع ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﻮﺷﺶ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﻮر ﻣﺮﮐﺰﯼ درﺧﺖ‬

‫‪111‬‬
‫اﻟﯽ‬ ‫‪60‬‬ ‫درﻃﻮل ﺗﻤﺎم دورﻩ ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﻤﻮدﯼ داﺷﺘﻪ ازﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎخ ﭼﺘﺮ اول ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ‬
‫‪ 75‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻧﻤﻮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫دورﻩ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺳﺎل ﺳﻮم‪:‬‬
‫ﺷﺎخ درﻃﻮل ﺳﺎﻗﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺷﺎخ اول ﭼﺘﺮدوم‬ ‫‪4‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪3‬‬ ‫ﺑﻤﻨﻈﻮر اﻳﺠﺎد ﭼﺘﺮ دوم‪،‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ( ازﺷﺎخ ﺑﺎﻻﻳﯽ ﭼﺘﺮ اول‬ ‫‪90‬‬ ‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ) در اﻧﻮاع رﻧﮕﻪ‬ ‫‪75‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪60‬‬ ‫ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازﻩ‬
‫ﺳﺎﻗﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺑﻠﻨﺪﺗﺮﻧﻤﻮ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ازﻧﻘﻄﻪ اﺗﺼﺎل هﺮدوﭼﺘﺮﺑﻪ ﺑﺎﻻﻃﻮل ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ هﻢ ﭼﺘﺮاول و‬
‫هﻢ ﭼﺘﺮدوم ﺑﺎﻧﺪازﻩ ﻧﺼﻒ و ﻳﺎ دوﺛﻠﺚ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺗﻤﺎم ﻧﻮدﻩ هﺎﻳﻴﮑﻪ ﻧﻤﻮﯼ ﻋﻤﻮدﯼ دارﻧﺪ از‬
‫ﺷﺎﺧﻪ ﺋﻴﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﻤﺴﺎزﯼ ﻧﻴﺎز دارد‪ ،‬اﻳﻦ ﮐﺎردرﻣﻨﺎﻃﻖ ﺳﺮدﺗﺮ‬ ‫ﺷﮑﻞ)‪.(32‬‬ ‫ﺑﻴﺦ ﺑﺎﻳﺪ ﻗﻴﭽﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻳﺪ در اواﺧﺮ ﻣﺎﻩ اﺳﺪ ودرﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺮﻣﺘﺮﺑﺎﻳﺪ در اواﺳﻂ ﻣﺎﻩ ﺳﻨﺒﻠﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﺮدد‪.(22) .‬‬

‫– ‪Central leader system‬‬ ‫پ‪ .‬ﺷﮑﻞ هﺮﻣﯽ ) ﭘﻴﺶ ﺁهﻨﮓ ﻣﺮﮐﺰﯼ(‬

‫اﻳﻦ ﻧﻮع ﺷﮑﻞ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﻤﻮﯼ ﻃﺒﻌﯽ درﺧﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬ﺷﮑﻞ ﻣﺬﮐﻮرﮐﻪ زﻳﺎدﺗﺮ ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن ﺑﺰرگ‬
‫ﺑﮑﺎر ﻣﻴﺮود ﺑﺮاﯼ‬ ‫)‪(4‬‬ ‫و درﺧﺘﺎن زﻳﻨﺘﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﻨﺎر وﮐﺎج‬ ‫)‪(7‬‬ ‫ﻣﻴﻮﻩ ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺐ و ﭼﺎرﻣﻐﺰﻣﺤﻠﯽ‬
‫درﺧﺖ اﺟﺎزﻩ ﻣﻴﺪهﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﺧﻪ ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺁن از ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﻓﺮﻋﯽ اش ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮ رﺷﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬دراﻳﻦ‬
‫ﺷﮑﻞ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﺣﺬف ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﺑﺎهﻢ ﭼﺴﭙﻴﺪﻩ وﻧﺰدﻳﮏ هﻤﺪﻳﮕﺮ و ﻗﻄﻊ ﺷﺎﺧﻪ‬
‫هﺎﯼ ﭘﺎﺋﻴﻨﯽ ﺗﻨﻪ ﺗﺎ ارﺗﻔﺎع دﻟﺨﻮاﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬دراﻳﻦ ﺷﮑﻞ هﻤﻴﺸﻪ ارﺗﻔﺎع ﺷﺎﺧﻪ‬
‫ﻣﺮﮐﺰﯼ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ ﭘﻴﺶ ﺁهﻨﮓ درﺧﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬درﺧﺘﺎﻧﻴﮑﻪ ﺑﺪﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺷﮑﻠﺪهﯽ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ازاﻳﻨﮑﻪ‬
‫ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﺑﺎﻻﻳﯽ ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﭘﺎﻳﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﺟﻮاﻧﺘﺮو ﺑﻪ اﺛﺮان ﮐﻮﺗﺎﻩ ﺗﺮاﻧﺪ‪ ،‬درﺧﺖ ﺷﮑﻞ‬
‫هﺮﻣﯽ ﻳﺎ ﻣﺨﺮوﻃﯽ را ﺑﺨﻮد ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬درﻳﻦ ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺒﻴﮑﻪ ارﺗﻔﺎع درﺧﺖ ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ ﻗﻄﺮﺗﺎج ﺁن‬
‫زﻳﺎدﺗﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﺎر ﮐﺮدن ﺑﺎ ﭼﻨﻴﻦ درﺧﺖ ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮهﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺎ وﺻﻔﻴﮑﻪ درﺧﺖ‬
‫ﺷﻔﺘﺎﻟﻮﯼ ﭘﻴﺮاﻳﺶ ﺷﺪﻩ ﺑﺸﮑﻞ هﺮﻣﯽ ﻗﻮﯼ ﺗﺮﻳﻦ و ﭘﺮﺣﺎﺻﻠﺘﺮﻳﻦ درﺧﺖ درﺗﺠﺮﺑﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮﻣﻌﻤﻮﻻ ازان ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﻴﺸﻮد‪ .‬ﻓﺎﺋﺪﻩ ﺷﮑﻞ هﺮﻣﯽ هﻤﺎﻧﺎ ﺑﻮﺟﻮد ﺁﻣﺪن‬
‫ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﻗﻮﯼ اﺳﺖ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﻘﺺ ﺁن ﺳﺎﻳﻪ اﻓﮕﻨﯽ دروﻧﯽ اﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﻳﻦ اﻣﺮﺳﺒﺐ ﺿﻌﻴﻔﯽ ﺳﺎﻗﻪ‬
‫ﻣﺮﮐﺰﯼ ﺷﺪﻩ درﻧﻬﺎﻳﺖ اﻣﺮ ﻣﻨﺘﺞ ﺑﻪ ﮐﻮﺗﺎهﯽ ﻋﻤﺮ درﺧﺖ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫‪Binding of branch‬‬ ‫ﺧﻢ ﺳﺎزﯼ ﺷﺎﺧﻪ‪-‬‬

‫ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﺸﺎن دادﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ هﺮ ﮔﺎﻩ ﺷﺎﺧﻪ ﺋﯽ ﺑﻪ اﺛﺮﮐﺎرﺑﺮد وزﻧﻪ دراﻧﺘﻬﺎﯼ ﺁن ﺑﻄﺮف زﻣﻴﻦ ﺧﻢ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﺷﻮد‪ ،‬ﻧﻠﻬﺎﯼ اﺑﮑﺶ ﻣﻮﺟﻮد زﻳﺮﭘﻮﺳﺖ ان ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎرﻧﺎﺷﯽ ازﺧﻤﻴﺪﮔﯽ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ ﺧﺮوج‬

‫‪112‬‬
‫ﺷﻴﺮﻩ ﭘﺮوردﻩ ان ﺑﻤﺸﮑﻼت ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﻧﻤﻮﻳﺶ ﻣﺤﺪود ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷﺎﺧﻪ ﻣﺬﮐﻮر اﮔﺮ‬
‫ﻧﺎ ﺑﺎرورﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎرورﻣﻴﮕﺮدد و اﮔﺮﺑﺎرورﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻘﺪارﺣﺎﺻﻞ ﺁن اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﺠﺮﺑﻪ‬
‫ﻓﻴﺼﺪ را درﮐﻞ ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺪﮐﻬﺎ‬ ‫‪67‬‬ ‫ﺧﻢ ﺳﺎزﯼ ﺑﺎﻻﯼ درﺧﺘﺎن ﺣﺎﺻﻠﺪﻩ ﺳﻴﺐ ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ هﺎﯼ ‪ 47‬ﺗﺎ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﺰاﻳﺶ را درﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺪﮐﻬﺎﯼ ﮔﻠﯽ درﺑﺎﻻﯼ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﺧﻢ ﺷﺪﻩ ﻧﺸﺎن دادﻩ اﺳﺖ‪ .‬و‬ ‫‪5‬‬ ‫و‪ 3‬ﺗﺎ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺳﻪ ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﻘﺪاراﻓﺰاﻳﺶ ﺣﺎﺻﻞ ارﻗﺎم ﻣﺨﺘﻠﻒ‪ ،‬ﺑﻪ ‪ 1.5‬ﺗﺎ ‪ 4‬ﺑﺮاﺑﺮرﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ .(4) ،‬در ﺧﻢ‬
‫ﮐﺮدن ﺷﺎخ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ وﻗﺖ هﻨﮕﺎﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﻮﯼ ﻧﺒﺎت ﻧﺰدﻳﮏ ﺗﻮﻗﻒ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ وﻗﺖ درﻣﻨﺎﻃﻖ‬
‫ﺳﺮد ﺳﻴﺮ‪ ،‬در اواﺧﺮ ﻣﺎﻩ اﺳﺪ و در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﮔﺮم در اواﺳﻂ ﻣﺎﻩ ﺳﻨﺒﻠﻪ ﻣﺼﺎدف ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫)‪.(7‬‬

‫ﻣﻴﻮﻩ‪Fruit thinning -‬‬ ‫ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ‬

‫ﺑﻴﺸﺘﺮدرﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮزﻳﺎدﻩ ازﺣﺪ ﺗﻮان ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ ﺧﻮد‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮﺗﻤﺎم ﮔﻠﻬﺎﯼ ﺁن هﺎ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬درﺧﺖ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﻐﺬﻳﻪ درﺳﺖ ﺁﻧﻬﺎ ﻧﺸﺪﻩ و ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﺷﺎن ﺧﻮرد و ﻧﺎ‬
‫ﻣﺮﻏﻮب ﺑﺎرﻣﻴﺂﻳﻨﺪ و ﺿﻤﻨﺎ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ درﺧﺖ دﭼﺎرﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ ﻣﺘﻨﺎوب ﮔﺮدد و ﺣﺘﯽ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ‬
‫ان ﺑﺸﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﻬﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮔﻠﻬﺎ و ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﺟﻮان درﺧﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎﻗﻪ ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻣﺜﺎل‪،‬‬
‫درﺳﻴﺐ اﮔﺮﺗﻨﻬﺎ ﭘﻨﺞ ﻓﻴﺼﺪ از ﮔﻠﻬﺎ و در ﺁﻟﻮﺑﺎﻟﻮ و ﮔﻴﻼس ﮐﻪ داراﯼ ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎرﺧﻮرد اﻧﺪ‪،‬‬
‫‪ 25‬ﺗﺎ ‪ 30‬ﻓﻴﺼﺪ ﮔﻠﻬﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬درﺧﺖ ﻗﺎدرﺧﻮاهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺁﻧﻬﺎ را ﺧﻮب ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻧﻤﻮدﻩ‬
‫ﺑﻪ ﺣﺠﻢ ﻣﻌﻴﺎرﯼ ﺷﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎﻳﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﭼﻴﺴﺖ ؟ و ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ اﺟﺮا‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪ .1‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﻣﻴﻮﻩ – ‪Deffination of thinning‬‬

‫ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﻋﺒﺎرت از ﻋﻤﻞ ﺣﺬف ﻳﮑﻤﻘﺪارﮔﻞ و ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ اﺿﺎﻓﯽ ﺟﻮان درﺧﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺗﻌﺪاد ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮوش وﮐﺎهﺶ دادن ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻣﻴﻮﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﺘﻨﺎوب ﺁن‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫درﺧﺘﺎن ﺑﻌﻀﯽ ازﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﺜﻞ اﻟﻮﺑﺎﻟﻮ‪ ،‬ﮔﻴﻼس‪ ،‬ﺑﺎدام‪ ،‬ﺳﺘﺮوﺳﻬﺎ ﺿﺮورت ﺑﻪ ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ‬
‫ﻧﺪارﻧﺪ و ﻣﻴﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻤﺎم ﻣﻴﻮﻩ هﺎﻳﺮاﮐﻪ ﺑﻌﺪازرﻳﺨﺘﻦ ﻃﺒﻌﯽ ﮔﻞ ﺑﺎﻻﻳﺸﺎن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬رﺷﺪ دهﻨﺪ‬
‫وﺑﺜﻤﺮ ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ زرد اﻟﻮ و اﻟﻮ ﮔﺮﭼﻪ ﺗﻌﺪاد ﻣﻴﻮﻩ هﺎﻳﺸﺎن ﮐﻤﺘﺮ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ ﮐﻼﻧﺘﺮ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﮐﻤﮏ زﻳﺎدﯼ ﺑﻪ ﮐﻼن ﺷﺪن ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﻟﻬﺬا‪ ،‬اﻳﻦ ﻧﺒﺎﺗﺎت را‬
‫اﮐﺜﺮا ﺗﺎﻗﻪ ﻧﻤﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺐ ‪ ،‬ﻧﺎﮎ‪ ،‬اﻟﻮﺧﺮﻣﺎ و اﻧﮕﻮرﺑﻪ ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﻋﮑﺲ‬
‫اﻟﻌﻤﻞ ﻣﺜﺒﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮان ﺑﺎﻳﺪ اﻧﻬﺎ ﺣﺘﻤﺎ ﺗﺎﻗﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.(4)،‬‬

‫‪113‬‬
‫درﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﻣﻴﻮﻩ ‪ ،‬هﻤﺎ ﻧﻘﺪرﻣﻴﻮﻩ دردرﺧﺖ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ان درﺧﺖ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮﻋﻼوﻩ‬
‫ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ ‪ ،‬ﻳﮏ ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ‪ ،‬ﮐﺎرﺑﻮهﺎﻳﺪرﻳﺖ ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﻮﯼ ﺧﻮب ﻧﻮدﻩ‬
‫هﺎ‪ ،‬ﺳﭙﺮهﺎ و ﭘﻨﺪﮐﻬﺎﯼ ﺳﺎل اﻳﻨﺪﻩ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﻣﻴﻮﻩ هﺎ راﻣﻴﺘﻮان ازﻃﺮﻳﻖ ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﮔﻠﻬﺎﯼ درﺧﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺑﻌﻀﯽ ادوﻳﻪ ﺟﺎت‬
‫ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﻣﺜﻞ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ اﮐﺴﻴﻦ ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺘﻬﺎﯼ ‪ 50 – 10‬ﺣﺼﻪ درﻣﻠﻴﻮن و اﺗﻔﻮن ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺘﻬﺎﯼ ‪- 20‬‬
‫‪ 300‬ﺣﺼﻪ در ﻣﻠﻴﻮن ﻧﻴﺰ اﻧﺠﺎم داد‪ .‬اﻣﺎ اﻧﺠﺎم اﻳﻦ ﮐﺎر اﻳﻦ ﺧﻄﺮرا درﺑﺮدارد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ازﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ‬
‫ﮔﻞ ‪ ،‬اﮔﺮدرﺟﻪ ﺣﺮارت هﻮاﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ﺳﻘﻮط ﮐﺮدﻩ و ﮔﻠﻬﺎرا ﻣﺘﻀﺮر ﺳﺎزد‪ ،‬اﻧﮕﺎﻩ ﻣﻴﻮﻩ هﺎ ﺑﻴﺶ ازﺣﺪ‬
‫ﺗﺎﻗﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻩ وﻣﻘﺪارﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎغ ﺑﺸﺪت ﮐﺎهﺶ ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﺧﻮد ﻣﻴﻮﻩ درﺧﺖ ﻣﺼﺌﻮن ﺗﺮ‬
‫ازﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﮔﻠﻬﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬درﻃﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﺳﻴﺐ‪ ،‬درهﺮﺧﻮﺷﻪ ﺻﺮف ﻳﮏ داﻧﻪ ودر ﺣﺪ اﻋﻈﻤﯽ‬
‫دو داﻧﻪ ﮐﻼﻧﺘﺮﻳﻦ‪ ،‬ﺧﻮش ﺷﮑﻠﺘﺮﻳﻦ)ﮔﺮد( و ﻣﻌﺮوض ﺑﻪ اﻓﺘﺎب ان ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫‪Time of thinning -‬‬ ‫‪ .2‬زﻣﺎن ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ‬
‫هﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ ازرﻳﺨﺘﻦ ﮔﻠﺒﺮﮔﻬﺎ و رﻳﺨﺘﻦ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻣﻴﻮﻩ هﺎ وﻣﺸﺎهﺪﻩ‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪3‬‬ ‫ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﺳﻴﺐ‬
‫ﺷﺪن ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﺑﺎﻗﻴﻤﺎﻧﺪﻩ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬اﮔﺮاﻳﻦ ﮐﺎردرزﻣﺎن ﺧﻮردﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﻳﻌﻨﯽ هﻨﮕﺎ ﻣﻴﮑﻪ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮﺑﺎﺷﺪ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﻣﻮﺛﺮﻳﺖ ﺁن درﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺷﺪن ﻣﻴﻮﻩ هﺎ‬ ‫‪1.5‬‬ ‫ﻗﻄﺮ ﻣﻴﻮﻩ هﺎ ﮐﻤﺘﺮاز‬
‫‪2.5‬‬ ‫هﻔﺘﻪ ازﺷﮕﻔﺘﻦ ﮔﻞ و ﺗﺠﺎوزﻗﻄﺮﻣﻴﻮﻩ از اﻧﺪازﻩ‬ ‫‪8‬‬ ‫زﻳﺎد ﺗﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﺳﭙﺮﯼ ﺷﺪن‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ‪ ،‬ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﮐﺪام ﺗﺎﺛﻴﺮﯼ درﮐﻼن ﺷﺪن ﻣﻴﻮﻩ ﻧﺪارد‪ .‬زﻳﺮاﺧﻮردﯼ و ﮐﻼﻧﯽ ﻣﻴﻮﻩ‬
‫ﯼ ﮐﻼن ﺑﺼﻮرت ﻃﺒﻴﻌﯽ‬
‫درﺑﺎﻻﯼ درﺧﺖ ﻗﺒﻞ ازﺗﺎﻗﻪ ﮐﺮدن ﻣﻌﻠﻮم ﺷﺪﻩ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﻴﻮﻩ هﺎ ِ‬
‫ﺗﺜﺒﻴﺖ ﮔﺮدﻳﺪﻩ و ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ اﻳﺠﺎد ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻴﻞ ﺗﺎﻗﻪ ﮐﻨﻨﺪﻩ دﻳﮕﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺎﻗﻪ‬
‫ﮐﺎرﯼ درﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﺧﺴﺘﻪ ﺳﻨﮕﯽ ﺧﺼﻮﺻﺎ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ ﻧﻴﺰﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﻣﺬﮐﻮر‬
‫ﺗﺎﻗﻪ ﻧﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ درﺧﺘﺎن ﺁﻧﻬﺎ دﻳﺮﻳﺎ زود ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻣﺮاض ﻣﺒﺘﻼ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ و‬
‫ﻧﻴﺰﻋﻤﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ اﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪:Degree of thinning‬‬ ‫‪ .3‬درﺟﻪ ﻳﺎ ﺷﺪت ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ‪-‬‬
‫‪17 - 14‬‬ ‫ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺪرﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺎﻗﻪ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬درﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺳﻴﺐ ﺑﺎب‪ ،‬در ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮﯼ ﺷﺎخ ﻳﮏ داﻧﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬در ﻣﺤﺪودﻩ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬هﺮداﻧﻪ ﺳﻴﺐ‬
‫اﻟﯽ‬ ‫‪15‬‬ ‫ﺑﺮگ ﻣﺘﻮﺳﻂ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .(31) ،‬اﻣﺎ در ﺳﻄﺢ ﺗﺠﺎرﯼ ﻓﺎﺻﻠﻪ‬ ‫‪40‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪30‬‬ ‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺘﻌﺪاد‬
‫ﺑﺮگ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪ .(38).‬در ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺧﺴﺘﻪ ﺳﻨﮕﯽ‪،‬‬ ‫‪30‬‬ ‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﻣﻴﻮﻩ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ‬ ‫‪20‬‬

‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮﯼ ﺷﺎخ ﻳﮑﺪاﻧﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ در‬ ‫‪30‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪20‬‬ ‫ﻣﺜﻼ ﺳﻔﺘﺎﻟﻮ‪ ،‬در ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺬﮐﻮر‪ ،‬هﺮﻣﻴﻮﻩ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺘﻌﺪاد ‪ 50‬اﻟﯽ ‪ 70‬ﻗﻄﻌﻪ ﺑﺮگ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ زرداﻟﻮ‬

‫‪114‬‬
‫ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﻧﺎﮎ و ﺷﻔﺘﺎﻟﻮدرﺑﺮاﺑﺮﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﻧﺸﺎن ﻧﻤﻴﺪهﺪ‪ ،‬اﮔﺮدر وﻗﺖ‬
‫ﭘﺮﺑﺎرﯼ ﺗﺎﻗﻪ ﻧﮕﺮدد‪ ،‬ﺧﻄﺮ ﺷﮑﺴﺘﻦ ﺷﺎﺧﻬﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬درﭼﻨﻴﻦ ﺻﻮرت ﻣﻴﻮﻩ ان ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎﻗﻪ‬
‫‪10‬‬ ‫ﮔﺮدد‪ .‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ درزرداﻟﻮ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮏ ﻣﻴﻮﻩ ازﻣﻴﻮﻩ دﻳﮕﺮﺑﻪ اﻧﺪازﻩ‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زرداﻟﻮهﺎ ﺋﻴﮑﻪ ﻧﺰدﻳﮑﺘﺮازان واﻗﻊ ﺑﺎﺷﻨﺪ دور ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﺪت‬
‫ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ درﺣﺎﻻت ذﻳﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪:‬‬
‫‪ .1‬وﻗﺘﻴﮑﻪ درﺧﺖ ﭘﻴﺮ ﺷﺪﻩ و ﻣﻴﻮﻩ هﺎﻳﺶ ﺧﻮرد ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ .2‬درﺧﺖ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻤﻮﻳﯽ ﻧﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﺜﻞ‪ ،‬ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ و ﺿﻌﻴﻔﯽ ﺧﺎﮎ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪ .3‬درﺧﺖ ﻧﻤﻮﯼ ﺟﺴﻤﯽ ﺿﻌﻴﻒ ﻧﺎﺷﯽ ازاﻣﺮاض ﻓﻨﮕﺴﯽ وﻳﺎﺣﻤﻠﻪ ﺣﺸﺮات داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﻣﻴﻮﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﺘﻨﺎوب اﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻗﺒﻞ از ﺳﺎﻟﻴﮑﻪ درﺧﺖ ﻣﻴﻮﻩ زﻳﺎد ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ان ﺛﻘﻴﻠﺘﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪ .2‬ﻳﮏ اﺑﻴﺎرﯼ اﺿﺎﻓﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻨﺪﮐﻬﺎﯼ ﮔﻠﯽ ﻧﻴﺰ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻣﻘﺪار ﺑﻴﺸﺘﺮ ﮐﻮد‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻨﯽ‪ ،‬ﻗﺒﻞ ازﺳﺎل ﭘﺮﮔﻴﺮﯼ ﺑﻤﻨﻈﻮرﺗﻮﻟﻴﺪﺑﺮﮔﻬﺎﯼ‬
‫ﺳﺒﺰ‪ ،‬ﮐﻼن وﺻﺤﺘﻤﻨﺪ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻣﻴﮕﺮدد‪.(38).‬‬
‫‪Advantage of thinning -‬‬ ‫‪ .4‬ﻓﻮاﺋﺪ ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﻣﻴﻮﻩ‬
‫ﺗﺎﻗﻪ ﮐﺎرﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﻓﻮاﺋﺪ زﻳﺎد دارد و ﺁﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪:‬‬
‫‪ (1‬ﺣﺎﺻﻼت ﺳﺎﻻﻧﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﺮوش درﺧﺖ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﺟﺴﺎﻣﺖ ﻣﻴﻮﻩ را زﻳﺎد ﻣﻴﺴﺎزد‪.‬‬
‫‪ (3‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ ﻣﺘﻨﺎوب درﺧﺖ راﮐﺎهﺶ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬
‫‪ (4‬رﻧﮓ ﻣﻴﻮﻩ را ﺑﻬﺒﻮد ﻣﻴﺒﺨﺸﺪ‪.‬‬
‫‪ (5‬ﻣﺰﻩ ﻣﻴﻮﻩ را ﺑﺎﻻ ﻣﻴﺒﺮد‪.‬‬
‫‪ (6‬از ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ درﺧﺖ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ (7‬ﻣﺼﺎرف ﺑﺎر ﺟﺎﻣﻪ ﮐﺎرﯼ و ذﺧﻴﺮﻩ وﯼ را ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬
‫‪ (8‬ﻧﻔﻮذ ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ و ﭘﻮدرﭘﺎﺷﯽ را دراواﺧﺮ ﻓﺼﻞ ﻧﻤﻮﺋﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻴﺴﺎزد‪.‬‬
‫‪ (9‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺗﻤﺎم اﻣﻮررﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ را ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﺼﺎرف ﺑﻌﺪﯼ را ﮐﺎهﺶ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫‪115‬‬
 ‫– ‪Insects‬‬ ‫ﺣﺸﺮات‬

‫‪ .1‬ﺣﺸﺮﻩ ﭼﻴﭽﮏ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪: Scale insect -‬‬

‫ﺣﺸﺮﻩ ﭼﻴﭽﮏ ﻣﺎﻧﻨﺪ داراﯼ اﻧﻮاع و اﻗﺴﺎم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ دراﻳﻨﺠﺎ ﻧﻮﻋﻴﮑﻪ اﮐﺜﺮدرﺧﺘﺎن‬
‫ﻟﻴﻤﻮ‪،‬ﺳﻨﺘﺮﻩ‬ ‫ﻣﺎﻟﺘﻪ‪،‬‬ ‫ازﻗﺒﻴﻞ‬ ‫ﺳﺘﺮوس‬
‫وﭼﮑﻮﺗﺮﻩ‪ ،‬درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮﺑﺮﮔﺮﻳﺰﭼﻮن‬
‫زردﺁﻟﻮ‪ ،‬ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‪ ،‬ﺁﻟﻮ‪،‬ﺁﻟﻮﺑﺎﻟﻮ‪ ،‬ﺑﺎدام‪ ،‬ﭼﺎرﻣﻐﺰ‬

‫ﺷﮑﻞ ) ‪ (33‬ﺣﻤﻠﻪ ﺣﺸﺮﻩ ﭼﻴﭽﮏ ﻣﺎﻧﻨﺪﺑﻪ ﺷﺎﺧﻪ اﻟﻮ )ﻣﻮﻟﻒ(‪.‬‬

‫ﻧﺎﮎ و اﻧﺠﻴﺮ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮارﻣﻴﺪهﺪ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ درﺑﻬﺎرهﻮاﮔﺮم ﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻧﻮزاد هﺎ اززﻳﺮ ﺳﭙﺮ ﭼﺴﭙﻨﺎﮎ ﺟﻨﺲ ﻣﺎدﻩ ﺑﺎﻟﻎ اﻳﻦ ﺣﺸﺮﻩ ﺑﻴﺮون ﺁﻣﺪﻩ روﯼ ﺑﺮﮔﻬﺎ و ﺷﺎﺧﻬﺎ‬
‫ﻣﻴﺨﺰﻧﺪ وﺑﻌﺪازﻣﺴﺘﻘﺮ ﺷﺪن درﺟﺎﯼ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﻤﮑﻴﺪن ﺷﻴﺮﻩ درﺧﺖ اﻏﺎز ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ هﺎ ﺟﻨﺲ‬
‫هﺎﯼ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺑﺎهﻢ ﺟﻔﺖ ﺷﺪﻩ ﺑﺎر دوم ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺴﻞ ﻣﻴﭙﺮدازﻧﺪ‪ .‬ﮐﻨﺘﺮول اﻳﻦ ﺣﺸﺮﻩ زﻣﺎﻧﯽ‬
‫ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺁﻣﻴﺰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻧﻮزادان ﺁن روﯼ ﺑﺮﮔﻬﺎ و ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ درﺧﺖ درﺣﺎﻟﺖ ﺧﺰﻳﺪن ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺎدﻟﻪ‬
‫در هﻨﮕﺎم اﺳﺘﺮاﺣﺖ درﺧﺘﺎن ﺧﺼﻮﺻﺎ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﭘﻨﺪﮎ هﺎﯼ ﮔﻞ ﻗﺪرﯼ ﻣﺘﻮرم ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ اﮔﺮ‬
‫ﺗﻴﻞ ﭘﺎراﻓﻴﻦ ‪ Paraffin oil‬و ﻳﺎ ﺗﻴﻞ ﻋﺎﻟﯽ ﺑﺎﻏﺪارﯼ ‪ Horticulture super oil‬ﺑﺎﻻﯼ درﺧﺘﺎن ﭘﺎﺷﻴﺪﻩ‬
‫ﺷﻮد‪ ،‬اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭼﻴﭽﮏ هﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﻮل ﭼﻴﭽﮏ ﺳﻨﺠﻮس ‪ ،‬ﮐﻨﻪ هﺎ ‪ ،‬ﺷﺒﺸﮏ هﺎ ‪ ،‬ﺗﺨﻤﻬﺎﯼ‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﺣﺸﺮاﺗﻴﮑﻪ زﻣﺴﺘﺎن را ﺑﺎﻻﯼ درﺧﺖ ﺳﭙﺮﯼ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ از ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪ .‬ﻣﮕﺮ ﺗﻴﻞ ﭘﺎﺷﯽ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﺑﻌﺪ از ﺗﻮﻗﻒ ﺑﺎران ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد زﻳﺮا ﻣﻮﺛﺮﻳﺖ ﺁن در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬درﺧﺘﺎﻧﻴﮑﻪ ﮐﻢ‬
‫ﺁب اﻧﺪ ﺗﻴﻞ ﭘﺎﺷﯽ دراﻧﻬﺎ ﺗﺠﻮﻳﺰ ﻧﻤﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻻﻳﻢ ﺳﻠﻔﺮدرهﻨﮕﺎم اﺳﺘﺮاﺣﺖ درﺧﺘﺎن واﺳﺘﻌﻤﺎل ادوﻳﻪ ﻣﻠﺘﺎﻳﻦ ﺑﻌﺪازرﻳﺨﺘﻦ ﮔﻞ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ﺣﺸﺮﻩ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ را دردرﺧﺘﺎن ﺧﺴﺘﻪ ﺳﻨﮕﯽ ﮐﻨﺘﺮول ﮐﻨﺪ‪.‬درﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ ﺣﻤﻠﻪ ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻴﺘﻮان درﺧﺘﺎن را ﺑﻌﺪ ازﭘﺎﻧﺰدﻩ روزﺑﺎردﻳﮕﺮدوا ﭘﺎﺷﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﻳﺎد اورﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺴﻞ دوم‬
‫ﭼﻴﭽﮏ ﻣﻌﻤﻮﻻ درﺧﺰان ﺑﺮوز ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺁن دراﻳﻦ ﻣﻮﺳﻢ ﻧﻴﺰ ﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪116‬‬
 ‫‪San Jose Scale‬‬ ‫‪. 2‬ﭼﻴﭽﮏ ﺳﻨﺠﻮس ‪-‬‬
‫ﺣﺸﺮﻩ ﭼﻴﭽﮏ ﺳﻨﺠﻮس ﻳﮏ ﺣﺸﺮﻩ ﺳﭙﺮدار ﭼﺸﻨﺪﻩ ﺷﻴﺮﻩ ﻧﺒﺎت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﻗﻪ ‪ ،‬ﺷﺎﺧﻪ‪ ،‬ﺑﺮگ و‬

‫ﺷﮑﻞ ) ‪(34‬ﺣﻤﻠﻪ ﺷﺪﻳﺪ ﭼﻴﭽﮏ‬ ‫ﺷﮑﻞ ) ‪(35‬ﺣﻤﻠﻪ ﺧﻔﻴﻔﺘﺮ ﭼﻴﭽﮏ‬

‫ﺳﻨﺠﻮس)ﻣﻮﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺠﻮس )ﻣﻮﻟﻒ(‪.‬‬

‫ﻣﻴﻮﻩ درﺧﺘﺎن ﺳﻴﺐ ‪ ،‬ﻧﺎﮎ ‪ ،‬اﻟﻮ‪ ،‬ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‪ ،‬ﺳﻨﺠﺪ و ﺑﺘﻪ هﺎﯼ ﻣﺮﺻﻞ را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار دادﻩ وﺑﻪ‬
‫اﻧﻬﺎ ﺧﺴﺎرﻩ ﺑﺴﻴﺎر وارد ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺣﺸﺮﻩ ﻣﺬﮐﻮرﺑﺪرﺧﺘﺎن اﻟﻮ‪ ،‬اﻟﻮﺑﺎﻟﻮ‪ ،‬اﻧﺠﻴﺮ‪ ،‬ﭘﺴﺘﻪ‪ ،‬ﻟﻴﻤﻮ و ﺑﻴﺪ‬
‫ﻧﻴﺰ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﺧﺴﺎرﻩ اش ﺑﺪرﺧﺘﺎن ﻣﺬﮐﻮرﮐﻤﺘﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺸﺮﻩ ﺷﻴﺮﻩ ﻧﺒﺎت را ﻣﻴﻤﮑﺪ‬
‫وهﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ ﻣﮑﻴﺪن ان‪ ،‬زهﺮ ﺑﺪرﺧﺖ اﻓﺮازﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﺣﺸﺮﻩ روﯼ ﭘﻮﺳﺖ درﺧﺖ‬
‫ﮐﻤﺘﺮﺑﺎﺷﺪ‪،‬ﺷﮑﻞ )‪، (35‬اﻳﻨﺤﺎﻟﺖ ﺻﺮف ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺮاﺑﯽ ﻣﻴﻮﻩ وﮐﺎهﺶ ﻗﻮﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪﯼ درﺧﺖ‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﺣﺸﺮﻩ زﻳﺎد ﺑﻮدﻩ وروﯼ ﭘﻮﺳﺖ درﺧﺖ را ﺑﮑﻠﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻞ )‪،(34‬‬
‫درﻳﻨﺼﻮرت درﺧﺖ ﺑﺎﺛﺮ ﺷﮑﺎف‬
‫ﺷﺪن ﭘﻮﺳﺖ و ﺿﺎﻳﻊ ﮔﺮدﻳﺪن ﺷﻴﺮﻩ‬
‫اش از ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺮود‪ .‬ﻧﻬﺎﻟﻬﺎﯼ ﻧﻮ‬
‫ﻏﺮس و ﺟﻮان ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ درﺧﺘﺎن ﭘﻴﺮ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و‬
‫در ﻃﯽ ‪ 2‬ﻳﺎ ‪ 3‬ﺳﺎل ﺑﻌﺪ از ﻣﺼﺎب‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (36‬ﭼﻴﭽﮏ ﺳﻨﺠﻮس و ﭘﻮش ﻣﺤﺎﻓﻈﻮﯼ ﺁن در‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺎﺛﻴﺮ ادوﻳﻪ‪.(20)،‬‬
‫‪117‬‬
‫ﺷﺪن از ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪ .‬ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﻣﺼﺎب ﺑﻪ اﻓﺖ ﻣﺬﮐﻮر ﻟﮑﻪ دار ﺑﻮدﻩ ﻓﺎﻗﺪ ﺑﺎزار ﻓﺮوش ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫از اﻳﻨﮑﻪ ﺗﺨﻢ ﭼﻴﭽﮏ ﺳﻨﺠﻮس ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﺑﻤﺸﺎهﺪﻩ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ اﺳﺖ‪ ،‬ﻟﻬﺬا ﻣﻴﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺣﺸﺮﻩ ﻣﺎدﻩ‬
‫اﻳﻦ اﻓﺖ ﭼﻮﭼﻪ ﺑﺎر ﻣﻴﺎورد‪ .‬ﭼﻮﭼﻪ هﺎﯼ ﻧﻮزاد اهﺴﺘﻪ اهﺴﺘﻪ ﺧﺰﻳﺪﻩ ﺧﻮد را درﺟﺎﯼ ﻣﻄﻠﻮب‬
‫درﺧﺖ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﭼﻮن اﻳﻦ ﻧﻮزادان ﻣﻴﺨﺰﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺑﺮان اﻧﻬﺎ درﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ از زﻧﺪﮔﯽ ﺷﺎن ﺑﻨﺎم‬
‫روز درﺗﻨﻪ‬ ‫‪2‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺧﺰﻧﺪﮔﺎن )‪ (Crawlers‬ﻳﺎد ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬ﺧﺰﻧﺪﮔﺎن ﻣﺬﮐﻮر ﺧﻮد را درﻃﯽ‬
‫درﺧﺖ ﺧﻮب ﻣﺴﺘﻘﺮﻣﻴﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪازﻣﺴﺘﻘﺮﺷﺪن ﮐﺎﻣﻞ‪ ،‬اﻧﻬﺎ ﺷﺮوع ﺑﻤﮑﻴﺪن ﺷﻴﺮﻩ ﻧﺒﺎت ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻧﺒﺎل ان ﻧﻮزادان ﺑﻪ ﺗﺮﺷﺢ ﻣﺎدﻩ ﻣﻮﻣﯽ ﭼﺴﭙﻨﺎﮎ ﻏﺮض ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻳﮏ ﭘﻮش ﻣﺤﺎﻓﻈﻮﯼ ﺑﺪن ﮐﻪ‬
‫روز ﺑﺪرازا ﻣﻴﮑﺸﺪ‪ .‬ﺳﭙﺮ‬ ‫‪20‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪18‬‬ ‫ﺳﭙﺮ هﻢ ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد اﻏﺎزﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﭙﺮ ﻣﺬﮐﻮر‬
‫ﺣﺸﺮﻩ ﻣﺎدﻩ ﺑﺸﮑﻞ داﻳﺮوﯼ ﺑﻤﺜﻞ ﺳﺮﺳﻨﺠﺎق ﺑﻮدﻩ و رﻧﮕﺶ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬دروﺳﻂ‬
‫ﺳﭙﺮﻣﺬﮐﻮر ﻳﮏ ﺑﺮاﻣﺪﮔﯽ ﻧﻴﺰ ﺑﻤﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.‬وﻟﯽ ﺷﮑﻞ ﺳﭙﺮﺟﻨﺲ ﻣﺬﮐﺮدراز اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﺗﻔﺎوت‬
‫ﺷﮑﻞ ﺳﭙﺮ‪ ،‬ﻳﮏ ﻋﻼﻣﺖ ﻓﺎرﻗﻪ ﺧﻮب درﺗﻔﮑﻴﮏ هﺮدوﺟﻨﺲ اﻳﻦ ﺣﺸﺮﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻃﻮل ﻗﻄﺮﺑﺪن‬
‫ﻣﻠﻴﻤﺘﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺣﺸﺮﻩ ﻣﺎدﻩ ﺑﺎﻟﻎ‪ ،‬ﻏﺮض ﺟﻠﺐ ﺣﺸﺮﻩ‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻣﻠﻴﻤﺘﺮوازﻣﺬﮐﺮان‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺣﺸﺮﻩ ﻣﻮﻧﺚ‬
‫ﺑﺎرﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺴﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬ ‫‪7‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪6‬‬ ‫ﻧﺮﻓﻴﺮاﻣﻮن ﺟﻨﺴﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺣﺸﺮﻩ ﻣﺎدﻩ اﻳﻦ اﻓﺖ ﺳﺎﻻﻧﻪ‬
‫ﺣﺸﺮﻩ درﻃﻮل ﺳﺎل ازاواﻳﻞ ﺣﻤﻞ ﺗﺎ اواﻳﻞ ﺟﺪﯼ ﻓﻌﺎل ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻣﺴﺘﺎن ﮔﺬراﻧﯽ را ﻧﻮزادان اﺟﺮا‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪.(6) ،‬‬
‫ﮐﻨﺘﺮول‪:‬‬
‫درﺧﺖ ﻣﺼﺎب ﺑﺎﻳﺪ درﺧﻮاب زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ اش دوا ﭘﺎﺷﯽ ﮔﺮدد ﺗﺎ ازﻃﻐﻴﺎﻧﯽ ﺷﺪن ان ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ‬
‫ﺑﻌﻤﻞ اﻳﺪ‪ .‬درﻏﻴﺮان‪ ،‬ﺗﻠﻒ ﺷﺪن درﺧﺖ ﻣﺼﺎب از‪ 2‬ﺗﺎ ‪ 3‬ﺳﺎل دﻳﮕﺮﺣﺘﻤﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﻓﺮﺻﺖ‬
‫دواﭘﺎﺷﯽ ﺑﻨﺎﺑﺮ ﮐﺪام دﻟﻴﻠﯽ از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ دواﭘﺎﺷﯽ در دورﻩ ﺧﺰﻧﺪﮔﯽ ﺣﺸﺮﻩ‬
‫ﻳﻌﻨﯽ ﻗﺒﻞ ازﺗﺸﮑﻴﻞ ﺳﭙﺮﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬زﻳﺮا دوا ﭘﺎﺷﯽ دردورﻩ ﻣﺬﮐﻮرﻧﻴﺰ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻮﺛﺮ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ دوا ﭘﺎﺷﯽ ﺧﺎرج ازﻳﻦ دورﻩ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻘﻴﻨﺎ ازان دواﭘﺎﺷﯽ ﮐﺪام ﻓﺎﻳﺪﻩ ﺋﯽ ﺑﺪﺳﺖ‬
‫ﻧﻤﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﭼﺮاﮐﻪ ﺳﭙﺮﻣﺬﮐﻮرﺑﻌﺪ از ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻧﺶ ﺣﺸﺮﻩ را از ﺗﺎﺛﻴﺮهﺮﮔﻮﻧﻪ دواﭘﺎﺷﯽ ﺑﺼﻮرت‬
‫ﻗﻄﻌﯽ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻞ)‪.(36‬ﺑﺮاﯼ ﮐﻨﺘﺮول ﺣﺸﺮﻩ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﻴﺘﻮان از ﻃﺮق ذﻳﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻧﻤﻮد )‪.(21‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﻃﺮﻳﻘﻪ زراﻋﺘﯽ ‪:‬‬
‫‪ . 1‬در هﻨﮕﺎم اﺳﺘﺮاﺣﺖ درﺧﺘﺎن‪ ،‬ﺳﺎﺣﻪ اﻓﺖ دار ﺑﺎغ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺷﺪﻩ و اﻓﺖ ان ﺑﻤﻮﻗﻊ ﮐﻨﺘﺮول‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪118‬‬
 ‫‪ . 2‬اﮔﺮﻋﺪم ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ وﻋﺪم ﮐﻨﺘﺮول ﮔﻴﺎهﺎن هﺮزﻩ ﻋﺎﻣﻞ ﻧﺮﺳﻴﺪن دوا در ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﯼ ﺑﺎﻻﺋﯽ و‬
‫ﭘﺎﺋﻴﻨﯽ درﺧﺖ ﺷﺪﻩ و ﺑﺎﻋﺚ ﻇﻬﻮروﻗﺖ ﺑﯽ وﻗﺖ اﻓﺖ درﺑﺎغ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺬﮐﻮر از‬
‫ﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻩ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﮐﻨﺘﺮول ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ اﻓﺖ ﺑﻄﻮر ﻣﻮﺛﺮﻋﻤﻠﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ . 3‬ﺗﺤﺮﮐﺎت ﺣﺸﺮﻩ ﻧﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺼﺐ ﺗﻠﮏ ﻓﻴﺮاﻣﻮن درارﺗﻔﺎع ‪ 2‬ﻣﺘﺮدرﺳﻤﺘﻬﺎﯼ ﺷﻤﺎل و ﺷﺮق‬
‫درﺧﺖ و ﭼﮏ ﻧﻤﻮدن ان هﻔﺘﻪ ﺋﯽ دو ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﻋﺪﺳﻴﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﮐﺎرﺑﺮد ﻋﺪﺳﻴﻪ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮﯼ ﺗﺠﻮﻳﺰﻣﻴﮕﺮدد ﮐﻪ ﺟﻨﺲ ﻣﺬﮐﺮ ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻮرد ﺑﻮدﻩ و دﻳﺪﻧﺶ ﺑﺪون ان دﺷﻮار ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ب‪ .‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺑﻴﻮﻟﻮﺟﻴﮑﯽ‪:‬‬
‫دﺷﻤﻨﺎن ﻃﺒﻴﻌﯽ‬ ‫‪Chilcorus orbus‬‬ ‫ﻓﺎﻟﺒﻴﻨﮑﻬﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ ‪ Cybocfebaphalus californicus‬و‬
‫اﻳﻦ ﺣﺸﺮﻩ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻐﺬﻳﻪ ﺑﺎﻻﯼ اﻧﻬﺎ در ﮐﻨﺘﺮول اﻓﺖ ﮐﻤﮏ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫پ‪ .‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ‬
‫‪ . 1‬ادوﻳﻪ ﺑﻮردﻳﻮ ﻣﮑﺴﭽﺮ و ﻳﺎ ﻻﻳﻤﺴﻠﻔﺮدرهﻨﮕﺎم زﻣﺴﺘﺎن وﻗﺘﻴﮑﻪ ﭘﻨﺪﮐﻬﺎﯼ درﺧﺖ اﻧﺪﮐﯽ ﻣﺘﻮرم‬
‫ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺤﻠﻮﻟﭙﺎﺷﯽ ﺷﻮد‪ .‬در ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺧﺼﻮﺻﺎ هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﺗﻌﺪاد زﻳﺎد‬
‫ﻧﻮزادان ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎﻳﺪ ادوﻳﻪ )ﻓﺎﺳﻔﻮ ﻣﻴﺪان( ‪ 0.7 – 0.5‬ﻓﻴﺼﺪﻩ ﺑﺎﻻﯼ درﺧﺘﺎن اﺳﺘﻌﻤﺎل‬
‫ﮔﺮدد‪.‬ﻳﺎ‪،‬‬
‫‪1.5‬‬ ‫‪ . 2‬ﺑﻘﺪر ‪ 5‬ﻳﺎ ‪ 6‬ﺑﺎر رﻗﻴﻖ ﺷﺪﻩ ادوﻳﻪ ﺗﺮﮐﻴﺒﯽ ) ‪ 27‬ﻟﻴﺘﺮ دﻳﺰل ‪ 6 +‬ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام ﮐﺎﭘﺮ ﺳﻠﻔﻴﺖ و‬
‫ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام ﭼﻮﻧﻪ اب ﻧﺎرﺳﻴﺪﻩ( در زﻣﺴﺘﺎن ﺑﺎﻻﻳﯽ درﺧﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺤﻠﻮﻟﭙﺎﺷﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫از ‪3 -2‬‬ ‫‪ . 3‬ﭘﺎﺷﻴﺪن ادوﻳﻪ دﻳﺎزﻳﻨﻮن از ﻗﺮار ‪ 1.5‬ﺳﯽ ﺳﯽ در ﻓﯽ ﻟﻴﺘﺮ اب و ﺗﮑﺮار ان ﺑﻌﺪ‬
‫هﻔﺘﻪ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ اﻳﻦ اﻓﺖ را ﮐﻨﺘﺮول ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫‪Codling moth‬‬ ‫‪ . 3‬ﮐﺮم ﻣﻐﺰ ﺧﻮر ﺳﻴﺐ ‪-‬‬

‫اﻳﻦ ﺣﺸﺮﻩ ﻣﻀﺮﺗﺮﻳﻦ ﺣﺸﺮﻩ ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﺑﻮدﻩ ﮐﻪ دردوران ﻻروا ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﺧﺴﺎرﻩ را ﺑﻪ ﻣﻴﻮﻩ و‬
‫‪20‬‬ ‫ازﺁﻧﻄﺮﻳﻖ ﺑﻪ ﺑﺎﻏﺪار وارد ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرﻩ ﺁن درﺟﺎهﺎﻳﻴﮑﻪ دواﭘﺎﺷﯽ ﻧﮕﺮدﻳﺪﻩ اﺳﺖ از‬
‫ﻓﻴﺼﺪ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬اﻣﺎ درﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت درﺑﻌﻀﯽ ﺟﺎهﺎ ﻋﻠﯽ اﻟﺮﻏﻢ دواﭘﺎﺷﯽ ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﺧﺴﺎرﻩ‬ ‫‪95‬‬ ‫ﺗﺎ‬
‫دﻟﻴﻞ ان اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺸﺮﻩ‬ ‫ﻣﻴﺸﻮد‪14)،‬و‪(15‬‬ ‫اﻟﯽ ‪ 10‬ﻓﻴﺼﺪ ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎهﺪﻩ‬ ‫‪5‬‬ ‫ﺣﺸﺮﻩ ﻣﺬﮐﻮراز‬
‫داﻧﻪ ﺗﺨﻢ‬ ‫‪ 85‬اﻟﯽ‪95‬‬ ‫ﺑﺎر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺴﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬درهﺮﺑﺎر‬ ‫‪3‬‬ ‫ﻣﺘﺬﮐﺮﻩ در ﻃﯽ ﻓﺼﻞ ﻧﻤﻮ ‪ 2‬ﻳﺎ‬
‫و ﺑﺎﻻﯼ ﺷﮕﻮﻓﻪ‬ ‫‪Spurs‬‬ ‫ﻣﻴﮕﺬارد‪.‬ﺣﺸﺮﻩ ﺗﺨﻢ ﮔﺬارﯼ ﺧﻮد را در ﺑﻴﺦ ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ ﭘﻴﺦ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪-‬‬
‫روزﺑﻌﺪ از ﺗﺨﻤﮕﺬارﯼ‪ ،‬از ﺗﺨﻢ ﺑﻴﺮون ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ اﺳﺮع وﻗﺖ‬ ‫‪10‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪5‬‬ ‫هﺎاﻧﺠﺎم ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﮐﺮﻣﻬﺎ‬
‫ﺧﻮد را ﺑﺪاﺧﻞ ﻣﻴﻮﻩ رﺳﺎﻧﺪﻩ و ﺑﺨﻮردن ﻣﻐﺰﺁن ﺁﻏﺎز ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺳﻮراخ ﮐﺮدن ﻣﻴﻮﻩ و ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪن‬
‫دهﻦ ﺳﻮراخ ﺑﺎ ﺑﻮرﻩ ﺑﺮﻣﻪ ﻳﮑﯽ ازﻋﻼﻳﻢ ﺑﺎرزﺗﺸﺨﻴﺺ اﻳﻦ ﺁﻓﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﮐﺮم داﺧﻞ ﻣﻴﻮﻩ‬
‫‪119‬‬
‫ﺷﺪ‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮول ﺁن دﻳﮕﺮﻣﺸﮑﻞ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻣﻴﻮﻩ ﺑﺤﻴﺚ ﻳﮏ ﭘﻮش ﻣﺤﺎ ﻓﻈﻮﯼ ﻋﻤﻞ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ازﻳﻨﺮو ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ورود ﮐﺮم ﺑﺪاﺧﻞ ﻣﻴﻮﻩ ﺑﺮﺿﺪ ﺁن ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﺷﻮد‪ .‬درﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻋﻠﻴﻪ ان‪،‬‬
‫ﻓﻬﻤﻴﺪن زﻣﺎن دﻗﻴﻖ ﺑﺮﺁﻣﺪن ﮐﺮم از ﺗﺨﻢ ﻳﮏ اﻣﺮﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎﻻﯼ درﺧﺖ ﻣﻌﻠﻮم‬ ‫ﻓﻴﺮوﻣﻮن‪Pheromone‬‬ ‫زﻣﺎن ﺗﺨﻤﮕﺬارﯼ ﺣﺸﺮﻩ اﮐﺜﺮا ﺗﻮﺳﻂ ﺁوﻳﺨﺘﻦ ﺗﻠﮏ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ درﺗﻠﮏ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﺎدﻩ ﺋﯽ ﺗﻌﺒﻴﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮﯼ ﺣﺸﺮﻩ ﻣﺎدﻩ‬
‫ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﻮﯼ‪ ،‬ﭘﺮواﻧﻪ هﺎﯼ ﻧﺮرا ﺑﺴﻮﯼ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬هﺮزﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﭘﺮواﻧﻪ هﺎﯼ ﻧﺮدر‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ﺗﻠﮏ ﻣﺬﮐﻮر ﮔﻴﺮ اﻓﺘﺎد‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮم ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﺣﺸﺮﻩ ﺗﺨﻤﮕﺬار در ﻣﺤﻴﻂ ﺑﺎغ ﻇﺎهﺮ ﺷﺪﻩ و‬
‫ﻋﻨﻘﺮﻳﺐ ﺗﺨﻤﮕﺬارﯼ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ و ﺑﻌﺪ از ‪ 10‬روز ﮐﺮﻣﻬﺎ از ﺗﺨﻢ ﺑﺮاﻣﺪﻩ ﺑﻤﻴﻮﻩ هﺎ ﺣﻤﻠﻪ ور ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺑﺮان ﺑﻌﺪ از ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﭘﺮواﻧﻪ‪ 10 ،‬روز ﺑﻌﺪ ﺑﺎغ ﺑﺎﻳﺪ دوا ﭘﺎﺷﯽ ﺷﻮد‪.‬ﻣﮕﺮزﻣﻴﻨﻪ ﻓﻬﻤﻴﺪن وﻗﺖ‬
‫ﻇﻬﻮر ﮐﺮم هﺎﯼ ﻧﻮزاد ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺗﻠﮏ ﻣﺘﺬﮐﺮﻩ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻓﻘﺪان وﻳﺎ ﮐﻤﻴﺎﺑﯽ ان در ﺑﺎزار ﺑﺮاﯼ‬
‫ﺑﺎﻏﺪاران ﮐﺸﻮر ﻓﺮاهﻢ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬هﺮﮔﺎﻩ ﺳﻮراخ ﺷﺪن ﻣﻴﻮﻩ ﻣﻌﻴﺎر ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﮐﺮم ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫زﻣﺎن ﺑﺮاﯼ ﮐﻨﺘﺮول ﮐﺮم هﺎﯼ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎ وﻗﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ زﻣﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎﯼ ﺣﻔﺎﻇﻪ‬
‫ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺑﺮاﯼ دواﭘﺎﺷﯽ ﺳﭙﺎرش ﻧﻤﻮدﻩ اﻧﺪ هﻤﺎﻧﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻤﻮﺋﯽ ﺧﻮد ﻧﺒﺎت ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻋﻠﻤﺎ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻓﻴﺼﺪ‬ ‫‪80‬‬ ‫وﻗﺖ دواﭘﺎﺷﯽ را‪ ،‬وﻟﻮﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﮐﺮم هﺎ دراﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﻧﺪﮎ هﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ازرﻳﺨﺘﻦ‬
‫ﮔﻞ درﺧﺘﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻧﻤﻮدﻩ اﻧﺪ‪.‬ﺑﺎﻏﺪار ﺑﺎﻳﺪ درﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺎغ ﺧﻮد را ﺣﺘﻤﺎ دواﭘﺎﺷﯽ ﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﻣﺠﺎدﻟﻪ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﯽ‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﺑﻤﻨﻈﻮر از ﺑﻴﻦ ﺑﺮدن ﻻرواهﺎ و ﭘﻴﻮﭘﺎ هﺎ ‪ ،‬ﺗﺴﻤﻪ ﺋﯽ ازﺑﻮﺟﯽ ﺗﺎرﯼ را ﺑﻪ ادوﻳﻪ ﺿﺪ ﮐﺮم‬
‫ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮاز ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ ﺑﻪ دورﺳﺎﻗﻪ درﺧﺖ‬ ‫‪50‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪40‬‬ ‫ﺳﻮراخ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻏﻮﻃﻪ دادﻩ‬
‫ﺑﺴﺘﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ ازدو اﻟﯽ ﺳﻪ هﻔﺘﻪ اﻧﺮا ﺗﺠﺪﻳﺪ ﮐﻨﻴﺪ و ﮐﻬﻨﻪ را ﺑﺴﻮزاﻧﻴﺪ‪ .‬اﮔﺮ دوا ﻣﻴﺴﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﻻﻳﻪ ﭼﻴﻨﺪارﻳﮏ ﮐﺎرﺗﻦ را ﺑﻪ دور ﺳﺎﻗﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪ از‪ 3‬ﻳﺎ ‪ 4‬روزاﻧﺮاﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﮐﻨﻴﺪو اﮔﺮ ﮐﺮم‬
‫داﺷﺖ‪ ،‬ﮐﺮﻣﻬﺎرا ازﺑﻴﻦ ﺑﺮدﻩ ﮐﺎﻏﺬ را دوﺑﺎرﻩ ﺑﺴﺘﻪ ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ وﻳﺎ اﻧﺮا ﺗﺠﺪﻳﺪ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ‬
‫ﮐﻪ اﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﺧﻮرد و ﻳﺎ ﺟﻮان ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ و ﮐﻨﺘﺮول ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻗﻄﻌﯽ ﮐﺮﻣﻬﺎﯼ‬
‫ﺳﻮراخ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ب‪ .‬ﻋﻠﻒ هﺎﯼ هﺮزﻩ و ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﮐﺮﻣﺪاررا ازﺑﺎغ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﻧﻤﻮدﻩ درﺧﺎﮎ دﻓﻦ ﮐﻨﻴﺪ‪ .‬در ﻏﻴﺮ‬
‫ﺁن ﮐﺮم هﺎ ﺧﻮد را درﺟﺎﯼ اﻣﻦ رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺑﺘﮑﻤﻴﻞ دورﻩ ﺣﻴﺎت ﺧﻮد ﻣﻴﭙﺮدازﻧﺪ)‪.(26‬‬
‫‪ . 2‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ‪:‬‬
‫در ﻣﻮﻗﻊ ﻣﻨﺎﺳﺐ ادوﻳﻪ ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪120‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬داﻧﺘﻴﺎل ﻃﺒﻖ هﺪاﻳﺖ ﻟﻴﺒﻞ ﺟﺪار ﺑﻮﺗﻞ ﺑﻌﺪ ازرﻳﺨﺘﻦ ﮔﻞ دواﭘﺎﺷﯽ ﺷﻮد‪ .‬دواﭘﺎﺷﯽ ﺑﻪ وﻗﻔﻪ‬
‫هﺎﯼ دﻩ ‪ ،‬دﻩ روز ‪ 2‬ﻳﺎ ‪ 3‬ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ب‪ .‬زوﻟﻮن ‪ 1.5 EC 35‬ﺳﯽ ﺳﯽ در ﻓﯽ ﻟﻴﺘﺮ ﺁب‪ ،‬دو هﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ ﺗﮑﺮار ﮔﺮدد‪.‬‬
‫ﺳﯽ ﺳﯽ در ﻓﯽ ﻟﻴﺘﺮ ﺁب ‪ ،‬دو هﻔﺘﻪ ﺑﻌﺪ از رﻳﺨﺘﻦ ﮔﻞ ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺑﻌﺪ‬ ‫‪1.5 EC 40‬‬ ‫پ‪ .‬ﻟﺮزﺑﺎن‬
‫ازهﺮ‪ 15‬روزﺗﮑﺮارﮔﺮدد‪.‬‬
‫ت‪ .‬از دواﭘﺎﺷﯽ ﻣﮑﺮر ﻋﻴﻦ دوا ﻏﺮض ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺣﺸﺮﻩ ﺧﻮد دارﯼ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ .4‬ﺷﺒﺸﮏ هﺎ ‪: Aphids -‬‬

‫ﺷﺒﺸﮏ هﺎ ﺣﺸﺮات ﮐﻮﭼﮑﯽ اﻧﺪ ﮐﻪ‬

‫ﺷﻴﺮﻩ ﻧﺒﺎت راازﺑﺮگ و ﺳﺎﺣﻪ ﻧﻤﻮﺋﯽ‬
‫اﻧﺘﻬﺎﺋﯽ ﻧﻮدﻩ هﺎ ﻣﮑﻴﺪﻩ و ﺑﻪ ﻣﻴﻮﻩ هﺎ‬
‫ﺧﺴﺎرﻩ ﮐﻤﯽ و ﮐﻴﻔﯽ ﻣﻴﺮﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬ﻳﮏ‬
‫ﺷﭙﺸﮏ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺪون ﺑﺎل اﺳﺖ و اﻣﺎ‬

‫ﺑﻌﻀﯽ اﻧﻮاع ﺷﺎن ﺑﺎﻟﺪارﻧﻴﺰﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ ) ‪ .(37‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺷﺒﺸﮏ ﮔﻼﺑﯽ در ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻤﻮﻳﯽ ﻧﺒﺎت‪(25)،‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﺷﺎن ﭼﻮﭼﻪ ﺑﺎرﻣﻴﺎورﻧﺪ و ﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﺷﺎن ﺗﺨﻢ ﻣﻴﮕﺬارﻧﺪ‪ .‬ﺷﺒﺸﮑﻬﺎ ﻓﺎﻗﺪ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ) ﭘﻴﻮﭘﺎ ( اﻧﺪ‪ .‬ازﻳﻨﺮواﻧﻬﺎ داراﯼ ‪ 4‬دورﻩ ﮐﺎﻣﻞ ﺣﻴﺎت‬
‫درهﺮﺑﺎر‪50‬‬ ‫ﺑﺎر ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺴﻞ ﻣﻴﮑﻨﺪ و‬ ‫‪15‬‬ ‫اﻟﯽ‬ ‫‪10‬‬ ‫ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﺷﺒﺸﮏ درﻃﯽ ﻳﮑﺴﺎل‬
‫اﻟﯽ‪150‬ﻋﺪد ﺗﺨﻢ ﻣﻴﮕﺬارد‪ .‬درﻃﯽ ‪ 7‬اﻟﯽ ‪ 15‬روزﭼﻮﭼﻪ از ﺗﺨﻢ ﺑﻴﺮون ﻣﻴﺎﻳﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺷﺒﺸﮏ هﺎ اﻗﺴﺎم ﻣﺨﺘﻠﻒ دارﻧﺪ وﻟﯽ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﮐﻨﺘﺮول هﻤﻪ اﻧﻬﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻳﮏ ﭼﻴﺰ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺷﭙﻴﺴﻴﺰهﺎ ‪ ،‬ﺳﻪ ﺷﭙﻴﺴﻴﺰ ﺁن درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﭼﻮن ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﻧﺎﮎ‪ ،‬ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‪ ،‬زردﺁﻟﻮ‪ ،‬ﺁﻟﻮ‪ ،‬اﻧﺎر و‬
‫ﺑﺎدام را زﻳﺎد ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬ﺁﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪ .1 :‬ﺷﭙﺸﮏ ﺳﻴﺎﻩ ‪ . 2 ،‬ﺷﭙﺸﮏ ﺳﺒﺰ‬
‫و ‪ .3‬ﺷﭙﺸﮏ ﮔﻼﺑﯽ‪ .‬دو ﻧﻮع اول اﻟﺬﮐﺮﺁﻧﻬﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎ درﺑﺮﮔﻬﺎﯼ اﻧﺘﻬﺎﺋﯽ وﻳﺎ درﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ‬
‫ﻧﺰدﻳﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻤﻮﺋﯽ ﺟﺎﯼ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻴﺮﻩ ﻧﺒﺎت را ﻣﻴﻤﮑﻨﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﺮﮔﻬﺎ را ﭼﻤﻠﮏ ﻧﻤﻴﺴﺎزﻧﺪ‪ .‬اﻣﺎ‬
‫ﺷﺒﺸﮏ ﮔﻼﺑﯽ ﺑﺮﻋﻼوﻩ ﻣﮑﻴﺪن ﺷﻴﺮﻩ ﻧﺒﺎت‪ ،‬ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﻧﻮﮎ ﻧﻮدﻩ و ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﻴﻮﻩ را‬
‫ﺷﺪﻳﺪا ﭼﻤﻠﮏ ﻧﻤﻮدﻩ و ﻣﻴﻮﻩ را ﺧﻮرد و ﺑﺪ ﺷﮑﻞ ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬ﭘﺮاﺑﻠﻢ ﺷﺒﺸﮏ ﺑﻪ درﺧﺘﺎن ﺟﻮان ﺑﺎغ‬
‫درﺟﺎﺋﻴﮑﻪ ﭘﺮوﮔﺮام هﺎﯼ دواﭘﺎﺷﯽ ﻃﻮرﻣﻨﻈﻢ ﻋﻤﻠﯽ ﻧﺸﻮد ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺎد ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺒﺸﮏ هﺎ زﻣﺴﺘﺎن‬
‫را درﺣﺎﻟﺖ ﺗﺨﻢ ﺑﺎﻻﯼ درﺧﺘﺎن ﺳﭙﺮﯼ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪.‬هﻨﮕﺎﻣﻴﮑﻪ ﭘﻨﺪﮐﻬﺎﺑﻪ ﺑﺎزﺷﺪن ﺁﻏﺎز ﻧﻤﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺷﺒﺸﮑﻬﺎ‬
‫ﻧﻴﺰﺑﻪ ﺑﺮﺁﻣﺪن از ﺗﺨﻢ را ﺁﻏﺎز ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺧﺴﺎرﻩ ﺁﻧﻬﺎ در اواﺋﻞ ﺑﻬﺎر ﺷﺮوع ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ هﺎﯼ‬

‫‪121‬‬
‫‪40‬‬ ‫درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮاد زﻳﺎد و اﻣﺎ دردرﺟﺎت ﺑﺎﻻ ﺗﺮ از‬ ‫‪32‬‬ ‫ﺷﺒﺸﮏ هﺎﯼ ﺳﺒﺰ در ﺣﺮارت ‪– 20‬‬
‫ﮐﻢ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ازﻳﻨﺮو ﺷﺒﺸﮏ هﺎﯼ ﺳﺒﺰ و ﺳﻴﺎﻩ از اﺑﺘﺪاﯼ ﺑﻬﺎر ) ﺑﻌﺪ از ﺷﮕﻮﻓﻪ ( ﺗﺎ وﺳﻂ ﻣﺎﻩ‬
‫ﺟﻮن ) اواﺧﺮ ﺟﻮزا( ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎد ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺷﺒﺸﮏ هﺎﯼ ﮔﻼﺑﯽ ﻋﻤﻮﻣﺎ از ﻣﺎﻩ ) ﺛﻮر ( ﺗﺎ‬
‫اواﺧﺮ ﻣﺎﻩ ﺳﺮﻃﺎن ﺑﺴﻴﺎر دﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪.(20)،‬‬
‫ﻣﺠﺎدﻟﻪ‬
‫ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻮم ﺷﺒﺸﮏ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ و ﺳﺒﺰ ﭘﺮوﺑﻠﻢ ﺑﺰرگ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ زﻳﺮاﺣﺸﺮﻩ ﻣﺬﮐﻮرﭼﻨﺪﻳﻦ دﺷﻤﻦ‬
‫ﻃﺒﻌﯽ و ﭘﺮازﻳﺖ دارد ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ﺁﻧﻬﺎ را ﺑﻄﻮرﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻧﮕﻬﻤﻴﺪارد‪ .‬ﺑﺎوﺟﻮد ان‪ ،‬هﺮ‬
‫ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮازﺁن ﺑﻪ ﺁﻓﺖ ﺷﺒﺸﮏ ﻣﺼﺎب ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﮏ‬ ‫‪50‬‬ ‫ﻧﻮدﻩ ﻗﺮﻋﻪ ﻳﯽ‬ ‫از‪100‬‬ ‫زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ‬
‫دواﭘﺎﺷﯽ ازﻧﻮع دوا هﺎﯼ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺷﺒﺸﮏ را ﺑﮑﺸﺪ و ﺑﻪ ﺣﺸﺮات ﻣﻔﻴﺪﻩ ﺁﺳﻴﺐ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﮐﻨﺘﺮول ﺁن ﮐﺎﻓﯽ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬هﺮﮔﺎﻩ ﻳﮏ ﺣﺸﺮﻩ ﮐﺶ از ﻧﻮع ﺣﺸﺮﻩ ﮐﺸﻬﺎﯼ ﺳﻴﺴﺘﻤﻴﮏ ﻗﺒﻞ‬
‫ازﻇﻬﻮردﺷﻤﻨﺎن ﻃﺒﻌﯽ وﭘﺮازﻳﺘﻬﺎﯼ ﺷﺒﺸﮏ ﺑﻄﻮردرﺳﺖ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﮔﺮدد‪ ،‬ﻳﮏ ﺑﺎردواﭘﺎﺷﯽ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ﭘﺮاﺑﻠﻢ ﺷﺒﺸﮏ هﺎﯼ ﻣﺬﮐﻮررا ازﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮد‪.‬ﻣﮕﺮﻧﻘﻄﻪ ﺁﻏﺎزاﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﺷﺒﺸﮏ ﮔﻼﺑﯽ‬
‫ﻧﻮدﻩ ﻗﺮﻋﻪ ﺋﯽ ﻳﮏ درﺧﺖ‪ ،‬ﺻﺮف ﻳﮏ ﻧﻮدﻩ ﺁن ﻣﺼﺎب‬ ‫‪10‬‬ ‫ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﻳﻌﻨﯽ اﮔﺮاز‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ادوﻳﻪ ﭘﺎﺷﯽ ﺁن ﻳﮏ اﻣﺮﺿﺮورﯼ داﻧﺴﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬زﻳﺮاﺧﺴﺎرﻩ ﺁن‪،‬هﻢ ازﻧﮕﺎﻩ ﮐﻤﻴﺖ و هﻢ‬
‫ازﻧﮕﺎﻩ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺑﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻨﺘﺮول اﻳﻦ ﻗﺴﻢ ﺷﺒﺸﮏ ﺑﻪ ﺳﺒﺒﻴﮑﻪ ﺑﺮگ را ﭼﻤﻠﮏ‬
‫ﻧﻤﻮدﻩ ﺧﻮد را از ﺗﺎﺛﻴﺮ دوا ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎص ﻣﻴﺨﻮاهﺪ‪.‬هﺮﮔﺎﻩ درﺧﺖ در دورﻩ‬
‫‪Rigor‬‬ ‫اﺳﺘﺮاﺣﺖ دوا ﭘﺎﺷﯽ ﻧﺸﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان ﭘﺮﻳﻤﻮرﻳﺎ ﭘﺮﻓﻴﮑﺸﻦ – ‪ Perfection‬و ﻳﺎ رﻳﮕﻮر‪-‬‬
‫ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺠﺎدﻟﻪ‬
‫‪ .1‬ﺷﺒﺸﮏ هﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ و ﺳﺒﺰ ‪:‬‬
‫• ‪ 10‬درﺧﺖ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮدﻩ ازهﺮﮐﺪام ﻧﻮﮎ ‪ 10‬ﻧﻮدﻩ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ‪ 100‬ﻧﻮدﻩ را ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬
‫• هﺮوﻗﺘﻴﮑﻪ ﻧﻮﮎ ‪ 50‬ﻧﻮدﻩ و ﻳﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ازﺁن را ﻣﺼﺎب ﻳﺎﻓﺘﻴﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎغ را دوا ﭘﺎﺷﯽ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫• اﻳﻦ ﺳﺮوﯼ را از ﻣﺎﻩ ﻣﺎرچ ) ﺣﻮت ( ﺗﺎ ﻣﺎﻩ ﺟﻮن )ﺟﻮزا( ﻣﺎهﺎﻧﻪ ‪ 1‬ﻳﺎ ‪ 2‬ﺑﺎراﻧﺠﺎم دهﻴﺪ‪.‬‬
‫ﺣﻤﻼت ﺧﻔﻴﻒ ) ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 50‬ﻓﻴﺼﺪ ( اﻳﻦ ﻧﻮع ﺷﺒﺸﮏ هﺎ را دواﭘﺎﺷﯽ ﻧﻨﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺷﺒﺸﮏ ﮔﻼﺑﯽ‪:‬‬
‫ﻧﻮدﻩ‬ ‫‪100‬‬ ‫ﻧﻮدﻩ ﺟﻤﻌﺎ‬ ‫‪10‬‬ ‫درﺧﺖ ﺑﺎغ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮدﻩ از هﺮ ﮐﺪام ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻗﺮﻋﻪ ﻧﻮﮎ‬ ‫‪10‬‬ ‫•‬
‫را ﻣﻌﺎﻳﻨﻪ ﮐﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫‪122‬‬
 ‫• وﻗﺘﻴﮑﻪ ازﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ‪ 100‬ﻧﻮدﻩ‪ ،‬ﻧﻮﮎ ﺑﻴﺸﺘﺮاز ‪ 10‬ﻧﻮدﻩ را ﻣﺼﺎب ﻳﺎﻓﺘﻴﺪ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎغ را دواﭘﺎﺷﯽ‬
‫ﻧﻤﺎﺋﻴﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﺮوﯼ را ازﻣﺎﻩ ﺣﻤﻞ ) اﭘﺮﻳﻞ( ﺗﺎ ﻣﺎﻩ اﺳﺪ )اﮔﺴﺖ( هﺮ ﻣﺎﻩ ﻳﮏ ﻳﺎ دو ﺑﺎراﻧﺠﺎم دهﻴﺪ‪.‬‬ ‫•‬

‫دو‬ ‫‪:Web Spinning Spider Mites‬‬ ‫‪ .5‬ﮐﻨﻪ هﺎﯼ ﺗﺎر ﺗﻨﮏ ‪-‬‬
‫ﮐﻨﻪ هﺎﯼ ﺗﺎرﺗﻨﮏ ﻋﺒﺎرت از ﻣﻮﺟﻮدات زﻧﺪﻩ ﺧﻮردﯼ اﻧﺪ ﮐﻪ اﮐﺜﺮا ﻣﺮدم اﻧﺮا ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎﻩ ﺣﺸﺮﻩ‬
‫ﻣﻴﺨﻮاﻧﻨﺪ‪ .‬اﻣﺎ در واﻗﻌﻴﺖ اﻣﺮ اﻧﻬﺎ ﺣﺸﺮﻩ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬زﻳﺮا اﻧﻬﺎ داراﯼ ﭼﻬﺎر ﺟﻮرﻩ ﭘﺎ اﻧﺪ‪ .‬درﺣﺎﻟﻴﮑﻪ‬
‫ﺣﺸﺮات ﻋﻤﻮﻣﺎ داراﯼ ‪ 3‬ﺟﻮرﻩ ﭘﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﮐﻨﻪ ﺑﺴﻴﺎرﯼ از درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺧﺼﻮﺻﺎ ﺑﺎدام وﺳﻴﺐ‬
‫و ﻳﮑﺘﻌﺪاد ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت ﭼﻮن ﺧﺮﺑﻮزﻩ ‪،‬‬

‫دوﺧﺎل ﺳﺮخ‬
‫ﺗﺮﺑﻮز‪ ،‬ﺗﺮاﻳﯽ‪ ،‬ﺑﺎدرﻧﮓ ‪ ،‬ﺑﺎدﻧﺠﺎن ﺳﻴﺎﻩ و‬
‫ﮐﺪو را زﻳﺎدﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﮐﻨﻪ‬
‫هﺎ ﺷﻴﺮﻩ ﻧﺒﺎت را ﻣﮑﻴﺪﻩ ﺑﺮﮔﻬﺎ را زرد و‬
‫درﺧﺖ را ﺿﻌﻴﻒ ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ ‪،‬‬
‫ﮐﻤﻴﺖ و ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ را ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻴﺎورد‪.‬‬
‫وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺗﻌﺪاد اﻳﻦ ﻣﻮﺟﻮدات زﻳﺎد ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﺷﮑﻞ ) ‪ (38‬ﮐﻨﻪ ﺗﺎرﺗﻨﮏ ﺳﺒﺰ دو ﺧﺎﻟﻪ ﻧﺒﺎﺗﯽ‬ ‫در روﯼ ﺑﺮﮔﻬﺎ و ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎ ﺟﺎل ﺑﻮﺟﻮد‬

‫ﻣﻴﺎورد ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺟﺬب ﻣﻘﺪارزﻳﺎدﮔﺮد و‬

‫ﺧﺎﮎ ﺷﺪﻩ وﺑﻪ درﺧﺖ ﻳﮏ ﻇﺎهﺮ ﺧﺎﮎ‬
‫ﺁﻟﻮد ﻣﻴﺒﺨﺸﺪ‪.‬اﻳﻦ ﺧﺎﮎ ﻣﻮﺟﺐ اﺧﻼل‬
‫ﻋﻤﻠﻴﻪ ﻧﻮرﻣﺎل ﺗﺮﮐﻴﺐ ﺿﻴﺎﻳﯽ ﺷﺪﻩ در‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺿﻌﻴﻔﯽ درﺧﺖ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫هﺮﮔﺎﻩ ﻳﮏ ﺑﺮگ از ﻳﮏ ﻧﺒﺎت ﻣﺼﺎب ﺑﻪ‬
‫ﺁﻓﺖ ﮐﻨﻪ ﺑﺮوﯼ ﻳﮏ ﭘﺎرﭼﻪ ﮐﺎﻏﺬ ﺳﻔﻴﺪ ﺑﺎ‬
‫ﺷﮑﻞ ) ‪ ( 39‬ﺣﻤﻠﻪ ﺷﮑﺎرﭼﯽ ﺑﺎﻻﯼ ﮐﻨﻪ دو ﺧﺎﻟﻪ‬ ‫اﻣﭙﻠﻖ زدﻩ ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﭼﮏ ﮔﺮد‬

‫‪123‬‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ روﯼ ﮐﺎﻏﺬ ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ هﺮﻃﺮف ﺑﺴﺮﻋﺖ درﺣﺮﮐﺖ اﻧﺪ اﻧﻬﺎ ﮐﻨﻪ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬ﭼﻨﺪﻳﻦ‬
‫ﺳﭙﻴﺸﻴﺰ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﻨﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺁﻓﺖ درﺧﺘﺎن ﻣﺜﻤﺮ ﺧﺼﻮﺻﺎ ﺑﺎدام و ﺳﻴﺐ درﮐﺸﻮرﻣﻴﺸﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﺁﻓﺖ‬
‫ﻋﻤﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻨﻪ هﺎﯼ ﺗﺎرﺗﻨﮏ دوﺧﺎﻟﻪ ﺑﻤﻴﺎن ﻣﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﮐﻨﻪ هﺎﯼ ﻣﺬﮐﻮردرزﻳﺮﻋﺪﺳﻴﻪ دﺳﺘﯽ وﻳﺎ‬
‫ﻣﻴﮑﺮوﺳﮑﻮب ﺑﺮﻧﮓ ﺳﺒﺰ زرد ﺑﺎ دو ﺧﺎل ﺳﺮخ در دو ﻃﺮف ﺑﺪن ﺁن ﺑﻤﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻴﺮﺳﺪ ‪ ،‬ﺷﮑﻞ‬
‫در اﺑﺘﺪاﯼ ﺑﻬﺎر‪ ،‬ﮐﻨﻪ هﺎ ﻧﻮدﻩ هﺎﯼ ﻧﺎزﮎ و ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ زﻳﺮﻳﻦ ﻧﺒﺎت را ﻣﻮرد ﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮار‬ ‫)‪.(38‬‬

‫ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪا ﺑﻪ ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﺳﺎﻳﺮ ﻗﺴﻤﺖ هﺎ هﺠﻮم ﻣﻴﺎورﻧﺪ‪.‬ازاﻳﻨﮑﻪ هﺮﮐﻨﻪ ﻣﺎدﻩ روزاﻧﻪ ‪ 2‬ﺗﺎ ‪ 6‬ﻋﺪد‬
‫‪100‬‬ ‫روزاﺳﺖ ﻟﻬﺬا ﻳﮏ ﮐﻨﻪ دردورﻩ ﺣﻴﺎت ﺧﻮد‬ ‫‪68‬‬ ‫ﺗﺨﻢ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻴﺎورد‪ ،‬ﭼﻮن ﻃﻮل ﻋﻤﺮﮐﻨﻪ‬
‫ﻋﺪد ﺗﺨﻢ ﻣﻴﮕﺬارد‪ .‬ﺗﺨﻤﻬﺎ زﻳﺮﺑﺮگ روﯼ ﺗﺎرهﺎﯼ ﮐﻪ ﺧﻮد اﻧﺮا ﺗﻨﻴﺪﻩ اﺳﺖ ﻣﻴﮕﺬارد‪ .‬ﻧﻈﺮﺑﺪرﺟﻪ‬
‫ﺣﺮارت در ﻃﯽ ‪ 3‬ﺗﺎ ‪ 19‬روز اﻓﺮاد ﻧﺮازﺗﺨﻤﻬﺎﯼ اﻟﻘﺎح ﻧﺎﺷﺪﻩ و اﻓﺮاد ﻣﺎدﻩ ازﺗﺨﻤﻬﺎﯼ اﻟﻘﺎح ﺷﺪﻩ‬
‫ﺧﺎرج ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪.‬اﻧﻬﺎ ﺑﻌﺪ ازﺳﻪ ﺑﺎر ﭘﻮﺳﺖ اﻧﺪازﯼ در ﻃﯽ ‪15‬ﺗﺎ ‪ 19‬روز ﺑﺎز ﺑﻤﺮﺣﻠﻪ ﺗﺨﻤﮕﺬارﯼ‬
‫ﻣﻴﺮﺳﻨﺪ‪ .(5)،‬ﺑﻬﺮﺻﻮرت ﮐﻨﻪ هﺎ ﺑﺴﺮﻋﺖ زﻳﺎد ﺗﮑﺜﺮ ﮐﺮدﻩ ﺑﻤﺪت ﺧﻴﻠﯽ ﮐﻮﺗﺎﻩ ) ﻳﮏ ﻳﺎ دو روز(‬
‫ﺗﻌﺪاد ﺁﻧﻬﺎ ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ زﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺑﺎزرﺳﯽ ازﺗﻌﺪاد ﺁﻧﻬﺎ دراواﻳﻞ ﻓﺼﻞ ﻧﻤﻮﺣﺎﻳﺰ اهﻤﻴﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ درﺧﺘﻴﮑﻪ ﻳﮑﺒﺎرازﮐﻨﻪ اﺳﻴﺐ دﻳﺪ‪ ،‬ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻮم در هﻤﺎن ﻓﺼﻞ ﺑﺤﺎﻟﺖ اوﻟﯽ ﺧﻮد ﺑﺮ‬
‫ﻧﻤﻴﮕﺮدد ﺑﻠﮑﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮات ﺳﻮء ﺁن ﺑﺎﻻﯼ ﺣﺎﺻﻞ و ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻣﻴﻮﻩ درﺧﺖ درﺳﺎل دوم هﻢ دوام ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪.‬‬
‫ﮐﻨﺘﺮول‬
‫در ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ دواﭘﺎﺷﯽ ﻧﺎﺷﺪﻩ‪ ،‬ﮐﻨﻪ هﺎ ﻳﮏ ﭘﺮوﺑﻠﻢ ﻋﻤﺪﻩ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﻨﺪ زﻳﺮا ﮐﻨﻪ هﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﭼﻨﺪﻳﻦ‬
‫ﺳﭙﻴﺸﻴﺰﺷﮑﺎرﭼﯽ ﺷﺎن ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮول ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻞ )‪ .(39‬اﮔﺮ ﺑﺎغ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺸﺮﻩ ﮐﺸﻬﺎﯼ‬
‫‪،‬‬ ‫‪Danital‬‬ ‫‪ ،‬داﻧﻴﺘﺎل‬ ‫‪Lorsban‬‬ ‫‪ ،‬ﻟﺮزﺑﺎن‬ ‫‪Gusathion‬‬ ‫ﻗﻮﯼ ﻏﻴﺮ اﻧﺘﺨﺎﺑﯽ ﻣﺜﻞ ﮔﻮزاﺗﻴﻮن‬
‫داﻣﻴﮑﺮان ‪ Dimecron‬و ﻏﻴﺮﻩ ﻏﺮض ﮐﻨﺘﺮول ﺳﺎﻳﺮ ﺁﻓﺎت ) ﮐﺮم ﻣﻐﺰﺧﻮرﺳﻴﺐ‪،‬ﺣﺸﺮات ﺳﭙﺮدار‬
‫ﻳﺎ ﭼﻴﭽﮏ ﻣﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺷﭙﺸﮏ وﻏﻴﺮﻩ( دواﭘﺎﺷﯽ ﮔﺮدد‪ ،‬ﺣﺸﺮات ﺷﮑﺎرﭼﯽ ﮐﻨﻪ هﺎ ازﺑﻴﻦ ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪.‬اﻳﻦ‬
‫اﻣﺮﻣﻨﺠﺮ ﺑﻈﻬﻮر ﮐﺘﻠﻪ ﻋﻈﻴﻢ ﮐﻨﻪ هﺎﯼ ﻣﻀﺮﻩ ﻧﺒﺎﺗﯽ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮﻳﻦ‪ ،‬ﮐﻨﺘﺮول ﺑﻬﺘﺮﮐﻨﻪ ﻋﺒﺎرت‬
‫از اﻧﺘﺨﺎب دوا هﺎﯼ ﮐﻢ ﺿﺮرﺗﺮﺑﺮاﯼ ﮐﻨﺘﺮول ﺳﺎﻳﺮﺁﻓﺘﻬﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﻨﺘﺮول ﺑﻬﺘﺮﮐﻨﻪ ازﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺧﻮﺑﺘﺮ اﻣﻮر ﺑﺎﻏﺪارﯼ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻳﮏ ﺑﺎغ ﺁﺑﻴﺎرﯼ ﺷﺪﻩ ﺧﻮب و ﭘﺎﮎ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻳﮏ‬
‫ﺣﺪ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﻤﻌﻴﺖ ﮐﻨﻪ را ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﻮدﻩ و ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ دواﭘﺎﺷﯽ ﭘﻴﺪا ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﭘﺎﺷﻴﺪن ﺗﻴﻞ‬
‫ﻋﺎﻟﯽ ‪ superior oil -‬ﻗﺒﻞ از ﺑﺎز ﺷﺪن ﺷﮕﻮﻓﻪ هﺎﯼ ﮔﻞ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻳﮏ ﺁﻏﺎز ﺧﻮب ﭘﺮوﮔﺮام ﮐﻨﺘﺮول‬
‫ﮐﻨﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﺟﺮﻳﺎن ﻓﺼﻞ ﻧﻤﻮ در ﺻﻮرت ﺑﺮوز ﺷﺪﻳﺪ ﮐﻨﻪ ﻣﻴﺘﻮان از ادوﻳﻪ ﺟﺎت ذﻳﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻧﺌﻮرون ‪ 250‬اﻣﻠﺴﻴﻮن ‪:(Neoron 250 EC) -‬‬

‫‪124‬‬
 ‫) ﺑﺮوﻣﻮﭘﺮوﭘﻴﻼت ‪ %25‬اﻣﻠﺴﻴﻮن( ﻳﮏ ﮐﻨﻪ ﮐﺶ اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ دوا ﺑﺎ داﺷﺘﻦ‬
‫ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺗﻤﺎﺳﯽ و ﻃﻴﻒ وﺳﻴﻊ ﮐﻨﻪ ﮐﺸﯽ‪ ،‬ﻋﻠﻴﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﺣﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﻪ هﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫دواﯼ ﻣﺬﮐﻮرﺑﺎﻻﯼ اﻧﻮاع ﮐﻨﻪ هﺎﯼ ﻣﻘﺎوم و ﻏﻴﺮﻣﻘﺎوم ﺑﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻨﻪ ﮐﺸﻬﺎﯼ ﻓﺎﺳﻔﻮرﺳﯽ داراﯼ‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮ ادوﻳﻪ ﻣﺬﮐﻮر ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﭙﺎرش ﻣﺼﺮف ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻻﯼ ﮐﻨﻪ ﮐﺸﻬﺎﯼ‬
‫ﺷﮑﺎرﮔﺮ‪ ،‬ﺣﺸﺮات ﻣﻔﻴﺪﻩ و زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ ﺧﻄﺮﯼ ﻧﺪارد‪ .‬ﻧﺌﻮرون از ﻗﺮار ‪ 1.5‬اﻟﯽ ‪ 2‬ﺳﯽ ﺳﯽ‬
‫ﻓﯽ ﻟﻴﺘﺮ اب ﺑﺮاﯼ ﮐﻨﻪ ﻗﺮﻣﺰ‪ ،‬ﮐﻨﻪ ﺗﺎر ﺗﻨﮏ وﺳﺎﻳﺮ ﮐﻨﻪ هﺎ ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺌﻮرون ‪ 250‬را ﻣﻴﺘﻮان‬
‫در ﺑﺎﻏﺎت ﻣﻴﻮﻩ در ﻣﺮاﺣﻞ زﻳﺮ ﻣﺼﺮف ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ ‪ -‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻗﺒﻞ از ﮔﻞ‪ :‬ﻋﻠﻴﻪ ﺗﺨﻤﻬﺎﯼ زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ‪ ،‬ﮐﻨﻪ هﺎ وﭼﻮﭼﻪ هﺎﯼ ﺗﺎزﻩ ﺑﺮاﻣﺪ اﻧﻬﺎ‪.‬‬
‫ب ‪ -‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ ازﮔﻞ‪ :‬ﻋﻠﻴﻪ ﮐﻨﻪ هﺎﯼ ﺑﺎﻟﻎ ‪ ،‬ﺗﺨﻤﻬﺎﯼ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ و ﺧﺰاﻧﯽ ﺑﺮاﯼ ﺟﻠﻮ ﮔﻴﺮﯼ‬
‫ازﻃﻐﻴﺎن ﮐﻨﻪ هﺎ ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎم ﺷﺎخ وﺑﺮگ درﺧﺖ ﺑﺎ ﻣﺤﻠﻮل اﻳﻦ دوا ﺧﻮب اﻏﺸﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫درﺻﻮرت ﺣﻤﻠﻪ ﺷﺪﻳﺪ ‪ ،‬ﺗﮑﺮار ادوﻳﻪ ﭘﺎﺷﯽ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 2‬ﺗﺎ ‪ 3‬هﻔﺘﻪ ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫اﺧﺮﻳﻦ دوا ﭘﺎﺷﯽ ﺗﺎ ﺑﺮداﺷﺖ ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت ‪ 14‬روز وﺳﺎﻳﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت ‪ 21‬روز ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺑﻨﺰوﻣﺎت – ﺳﺘﺮازون ‪ ، %20‬ﮐﻨﻪ ﮐﺶ ﺗﻤﺎﺳﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻠﻴﻪ ﮐﻨﻪ هﺎﯼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺮﻣﺰ از‬
‫ﺳﯽ ﺳﯽ ﻓﯽ ﻟﻴﺘﺮ اب اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ زﻣﺎن دواﭘﺎﺷﯽ ان هﻨﮕﺎم‬ ‫‪1.5‬‬ ‫ﻗﺮار‪ 1‬اﻟﯽ‬
‫ﺧﺮوج ﻧﻮزادان از ﺗﺨﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬دوام ﺧﺎﺻﻴﺖ ﮐﻨﻪ ﮐﺸﯽ ﺑﻨﺰوﻣﺎت – ﺳﺘﺮازون ﻃﻮﻻﻧﯽ‬
‫در ﺻﻮرت ﻧﻴﺎز‪،‬ﻣﺤﻠﻮﻟﭙﺎﺷﯽ ا ﻧﺮا ﻣﻴﺘﻮان ﺑﻔﺎﺻﻠﻪ ‪ 35‬اﻟﯽ ‪ 40‬روز ﺗﮑﺮار‬ ‫اﺳﺖ‪.‬اﻣﺎ‬
‫ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ اﻳﻦ دوا ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮑﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻮدﻩ ﺳﻄﻮح ﭘﺸﺖ و روﯼ ﺑﺮﮔﻬﺎ را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻄﻮر‬
‫ﻳﮑﺴﺎن ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ‪.‬ﺳﺘﺮازون ﺑﺮاﯼ ﺣﺸﺮات ﻣﻔﻴﺪﻩ ﺑﺨﺼﻮص ﭘﺮازﻳﺘﻬﺎ ‪ ،‬ﭘﺮﻳﺪﻳﺘﻮر هﺎ‪ ،‬زﻧﺒﻮر‬
‫هﺎﯼ ﻋﺴﻞ و ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺑﻴﺨﻄﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ اﺧﺮﻳﻦ دوا ﭘﺎﺷﯽ ﺗﺎ ﺑﺮداﺷﺖ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ‪ 7‬روز ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺗﻴﺪﻳﻮم )‪ ( V – 18 7.5 EC‬ﻣﻘﺪار ‪ 1.66 Tedium‬ﺳﯽ ﺳﯽ در ﻓﯽ ﻟﻴﺘﺮ ﺁب‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻧﻴﺰورم ‪ Nissorum 10 WP -‬ﻣﻘﺪار ‪ 0.4‬ﮔﺮام در ﻓﯽ ﻟﻴﺘﺮ ﺁب‪.‬‬
‫‪ .5‬ﺷﺴﺘﻦ ﻧﺒﺎت ﺗﻮﺳﻂ اب و ﺻﺎﺑﻮن ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ از ﺷﺪت اﻓﺖ ﺑﮑﺎهﺪ‪.‬‬
‫از ادوﻳﻪ ﭘﺎﻳﺮﻳﺘﺮود – ‪ Pyrethriod‬ﺑﻤﻨﻈﻮر ﮐﻨﺘﺮول ﮐﻨﻪ در ﺁﻏﺎز ﻓﺼﻞ ﻧﻤﻮ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﺸﻮد‬
‫در ﻏﻴﺮ ﺁن ﻣﻮﺟﺐ ﺣﻤﻼت ﺷﺪﻳﺪ ﮐﻨﻪ در ﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪﯼ ﻧﻤﻮ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫‪125‬‬
 ‫ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‪Black aphids of peach -‬‬ ‫ﺷﺒﺸﮑﻬﺎﯼ ﺳﻴﺎﻩ‬
‫ﺷﭙﺸﮏ ﺳﻴﺎﻩ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ ﻣﮑﻨﺪﻩ ﺷﺪﻳﺪ ﺷﻴﺮﻩ درﺧﺖ اﺳﺖ ‪.‬ﺣﺸﺮﻩ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ ﺗﻨﻪ و ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ ﮐﻼن‬
‫درﺧﺖ ﺣﻤﻠﻪ ور ﺷﺪﻩ ﺷﻴﺮﻩ اﻧﻬﺎرا از ﭘﻮﺳﺖ ﻣﻴﻤﮑﺪ‪ .‬ﺑﻪ اﺛﺮ ان ﻗﻄﺮﻩ هﺎﯼ ﺷﻴﺮﻩ از ﺷﺎﺧﻪ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺼﺎب ﭼﮑﻴﺪﻩ زﻣﻴﻦ را ﭼﺮب ﺁﻟﻮد ﻧﺸﺎن ﻣﻴﺪهﺪ ‪ ،‬ﺷﮑﻞ)‪.(41‬ﭼﻮن ﺣﺸﺮﻩ در ﻳﮏ ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻩ‬
‫ﺷﻴﺮﻩ زﻳﺎد را ﻣﻴﻤﮑﺪ ‪ ،‬درﺧﺖ را زود از ﺷﻴﺮﻩ ﺗﻬﯽ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺳﺎﺣﻪ ﭼﮑﮏ ﺷﻴﺮﻩ‬

‫ﺷﮑﻞ ) ‪ ( 40‬ﺷﭙﺸﮏ ﺳﻴﺎﻩ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‬ ‫ﺷﮑﻞ ) ‪ (41‬ﺳﺎﺣﻪ ﭼﺮب اﻟﻮد ﻧﺎﺷﯽ‬

‫روﯼ ﺳﺎﻗﻪ ﻧﻬﺎل )ﻣﻮﻟﻒ(‪.‬‬ ‫از ﭼﮑﮏ ﺷﻴﺮﻩ )ﻣﻮﻟﻒ(‪.‬‬

‫ﮐﻨﺘﺮول‬
‫‪ .1‬ازاﻳﻨﮑﻪ ﺳﺎﺣﻪ ﭼﺮب اﻟﻮد زﻳﺮ درﺧﺖ ﻳﮏ ﻋﻼﻣﻪ ﺑﺎرز وﺟﻮد ﺷﺒﺸﮏ در درﺧﺖ اﺳﺖ ‪،‬‬
‫هﺮ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺳﺎﺣﻪ ﻳﯽ وﻟﻮ ﮐﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻮﭼﮏ هﻢ ﺑﺎﺷﺪ درزﻳﺮدرﺧﺖ ﺑﻤﺸﺎهﺪﻩ رﺳﻴﺪ‪،‬‬
‫ﻓﻮرا ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺒﺸﮏ هﺎﯼ ان ﻣﺤﻮﺷﻮد‪.‬هﺮﻗﺪرﻳﮑﻪ اﻳﻦ اﻗﺪام وﻗﺘﺮﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ ،‬ﺑﻬﻤﺎن اﻧﺪازﻩ ﻣﻔﺎد‬
‫ان ﺑﻴﺸﺘﺮﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬درﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻋﻠﻴﻪ اﻳﻦ ﺣﺸﺮﻩ ‪ ،‬دراواﻳﻞ ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻴﺎزﯼ ﺑﻪ ﮐﺪام دوا ﭘﺎﺷﯽ‬
‫ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬ﭼﺮاﮐﻪ ﺗﺨﻤﻬﺎ و ﺣﺸﺮﻩ هﺎﯼ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺼﻮرت ﮐﺘﻠﻮﯼ درﻳﮑﺠﺎ ﺟﻤﻊ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺷﮑﻞ‬
‫)‪ .(40‬درﻳﻨﺤﺎﻟﺖ اﮔﺮاﻧﻬﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ ﺗﮑﻪ ﮐﻬﻨﻪ و ﻳﺎ ﻳﮏ دﺳﺘﻪ ﻋﻠﻒ ﻧﺮم درﺟﺎﻳﺸﺎن ﻣﺎﻟﻴﺪﻩ ﺷﻮد‪،‬‬
‫هﻤﻪ اﻧﻬﺎ ﺑﺴﻬﻮﻟﺖ ازﺑﻴﻦ ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬درﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ ﺣﻤﻠﻪ وﺳﻴﻊ و ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان ﺣﺸﺮﻩ ﻣﺘﺬﮐﺮﻩ راﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎﺷﻴﺪن ﺣﺸﺮﻩ‬
‫‪Dichlorovos‬‬ ‫ﻳﺎ ﻣﻼﺗﺎﻳﻦ وﻳﺎ داﻳﮑﻠﻮرووس –‬ ‫‪Primicarb‬‬ ‫ﮐﺸﻬﺎﯼ ﺗﻤﺎﺳﯽ ﭼﻮن ﭘﺮﻳﻤﮑﺎرب ‪-‬‬
‫ﮐﻨﺘﺮول ﻧﻤﻮد‪.(25) ،‬‬

‫‪126‬‬
 ‫‪Diseases-‬‬ ‫اﻣﺮاض‬
‫ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‪Shot hole-‬‬ ‫‪ .1‬ﻣﺮض ﺳﺎﭼﻤﻪ ﺧﻮردﮔﯽ‬
‫‪Wilsinomyces carpophilus‬‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺮض ‪:‬‬
‫ﻋﻼﻳﻢ‪:‬ﻋﻼﻳﻢ ﻋﻤﺪﻩ ﺳﺎﭼﻤﻪ ﺧﻮردﮔﯽ دردرﺧﺖ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ درﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ ﺧﻮرد و ﭘﻨﺪﮎ هﺎ ﻇﻬﻮر‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻻﮐﻦ ﻟﮑﻪ هﺎ درﺑﺎﻻﯼ ﻣﻴﻮﻩ زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ هﻮاﯼ ﺑﻬﺎرﯼ ﺑﺎراﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ اﻧﮑﺸﺎف ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻋﻼﻳﻢ ﺷﺎﺧﭽﻪ ﻳﯽ اﺑﺘﺪا ﺑﺸﮑﻞ ﻟﮑﻪ ﮐﻮﭼﮏ‬
‫ﺑﺮﻧﮓ ﺳﻴﺎﻩ ﺑﻨﻔﺶ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﻟﮑﻪ وﻗﺘﻴﮑﻪ‬
‫ﺑﺰرگ ﺷﺪ ﺳﻴﺎﻩ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﮐﺜﺮا ‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰ ﻟﮑﻪ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫روﺷﻦ و ﺣﺎﺷﻴﻪ ان ﻧﺼﻮارﯼ ﺑﻨﻔﺶ‬
‫وﻗﺘﻴﮑﻪ ﭘﻨﺪﮐﻬﺎ ﺑﻤﺮض ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻣﺼﺎب‬
‫ﺷﺪ ﻧﺪ ‪ ،‬ﭘﺮدﻩ ﭘﻨﺪﮎ ﺑﻪ ﻧﺼﻮارﯼ ﺗﻴﺮﻩ وﻳﺎ‬
‫ﺳﻴﺎﻩ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ‪ ،‬و ﭘﻨﺪﮎ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪ‬
‫ﺟﻼ د ا ر ﺳﺮ ش ‪ ،‬ﭘﻮﺷﺎ ﻧﺪ ﻩ ﻣﻴﺸﻮ د‪ .‬ﻣﺮض‬
‫ﺳﺎﭼﻤﻪ ﺧﻮردﮔﯽ را ﻣﻴﺘﻮان ﺑﺎ ﻋﻼﻳﻢ ﻟﮑﻪ‬
‫هﺎﯼ ﺧﺮﻣﺎﻳﯽ ﻧﻮدﻩ هﺎ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎ ﺣﺎﺷﻴﻪ ﺗﻴﺮﻩ‬
‫و ﻣﻌﻤﻮﻻ هﻤﺮاﻩ ﺑﺎﺳﺮﺷﻬﺎﯼ زﻳﺎد در ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ داد‪ .‬ﻋﻼﻳﻢ ﺑﺮﮔﯽ وﻣﻴﻮﻩ اﯼ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﺷﺒﻴﻪ ﻋﻼﻳﻢ ﻧﻮدﻩ ﻳﯽ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻟﮑﻪ هﺎ ﯼ‬
‫ﺷﮑﻞ )‪ (42‬ﻣﺮض ﺳﺎﭼﻤﻪ ﺧﻮردﮔﯽ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‬
‫ﺧﻮرد در اﺑﺘﺪا ﺑﺮﻧﮓ ﺑﻨﻔﺶ‪ ،‬ودر ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﮐﻼن ﺷﺪن‪ ،‬ﻣﺮﮐﺰان ﺑﻪ ﻧﺼﻮارﯼ روﺷﻦ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺳﭙﻮرودﺷﻴﺎ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺳﭙﻮر‬
‫در ﻟﮑﻪ ﺑﺮﮔﯽ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻧﻪ درﻟﮑﻪ هﺎﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﻳﯽ‪ .‬ﻟﮑﻪ ﺑﺮﮔﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﺒﺰروﺷﻦ‬
‫وﻳﺎ زردﻳﻨﻪ ﻣﺤﺎط ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬درﺑﺴﻴﺎرﯼ ﺣﺎﻻت ﻧﺴﺞ ﻧﺼﻮارﯼ از ﺑﺮگ ﺟﺪا ﺷﺪﻩ ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻣﻴﺮﻳﺰد‬
‫و ﺑﻪ اﺛﺮان ﻳﮏ ﺳﻮراخ ﺑﻪ ﻣﺜﻞ" ﺳﺎﭼﻤﻪ ﺧﻮردﮔﯽ " ﮐﻪ ﻧﺎم ﻣﺮض از ان ﻣﺸﺘﻖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﺑﺠﺎ‬
‫ﻣﻴﮕﺬارد‪.‬‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺮض‪ ،‬ﺑﺎﻻﯼ ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎ و ﭘﻨﺪﮎ هﺎﯼ ﻣﺼﺎب زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺳﭙﻮرهﺎ درﺗﻤﺎم ﻃﻮل‬
‫ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻴﺸﻮد و ﺗﻮﺳﻂ رﻳﺰش ﺑﺎران و وزش ﺑﺎد اﻧﺘﺸﺎرﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪.‬هﻮاﯼ ﺑﺎراﻧﯽ‬
‫ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺧﺰاﻧﯽ ﺗﺎ وﺳﻂ زﻣﺴﺘﺎن ﺑﺮاﯼ ﻣﺮض ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎران ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻳﺎ اﺑﻴﺎرﯼ ﺑﺎراﻧﯽ‬

‫‪127‬‬
‫ﻣﺼﺎب ﺷﺪن ﻣﻴﻮﻩ را ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﻴﺴﺎزد‪.‬ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﻳﻴﻦ درﺧﺖ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ درﺗﻤﺎس‬
‫اب ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ زﻳﺎد ﻣﺼﺎب ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ‬
‫ﺗﺪاوﯼ ﻣﺮض ﺳﺎﭼﻤﻪ ﺧﻮردﮔﯽ ﺑﺎ ﻗﺎرچ ﮐﺸﻬﺎ اﺳﺎﺳﺎ ﺑﻤﻨﻈﻮرﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ازﻣﻠﻮث ﺷﺪن ﭘﻨﺪﮐﻬﺎ و‬
‫ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬درﺑﺎﻏﻴﮑﻪ ﻣﺼﺎب ﺷﺪن ﺷﺎﺧﭽﻪ ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺗﺪاوﯼ دردورﻩ‬
‫ﺧﻔﺘﮕﯽ درﺧﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﻣﺼﺎب و ﺳﻮﺧﺘﺎﻧﺪن اﻧﻬﺎ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﮔﺮﺑﺎغ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﻃﺮﻳﻘﻪ ﺑﺎراﻧﯽ اﺑﻴﺎرﯼ ﺷﻮد‪ ،‬زاوﻳﻪ اﺑﭙﺎش ﺑﻘﺪرﮐﺎﻓﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﻧﮕﺪاﺷﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺣﺼﻪ‬
‫ﺷﺎﺧﺴﺎرﻩ درﺧﺖ ﺗﺮ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻋﻀﻮﯼ‬
‫ﺗﺪاوﯼ ﺗﻮﺳﻂ ﺑﻮردو ﻣﮑﺴﭽﺮ و ﺑﺎ ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻣﺲ ﺑﺮاﯼ ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺷﺪﻩ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻨﺘﺮول ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ‬
‫ﻣﺤﻠﻮﻟﭙﺎﺷﯽ درزﻣﺎن ﺑﺮﮔﺮﻳﺰﯼ ﻳﺎ از ‪ 15‬ﻧﻮاﻣﺒﺮ)‪ 25‬ﻋﻘﺮب( ﺗﺎ ‪ 1‬دﺳﻤﺒﺮ) ‪11‬ﻗﻮس( ﻗﺒﻞ از‬
‫ﺑﺎرش زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺷﺎﺧﭽﻪ از ﻣﺼﺎب ﺷﺪن ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻣﺤﻠﻮﻟﭙﺎﺷﯽ‬
‫اﮐﺜﺮا ﻣﺮض ﺗﺎب ﺧﻮردﮔﯽ ﺑﺮگ را ﻧﻴﺰ ﮐﻨﺘﺮول ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬درﺻﻮرت ﺿﺮورت ﻣﻴﺘﻮان در ﺑﻬﺎر‬
‫هﻨﮕﺎم ﮔﻞ ﻏﺮض ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ازﻣﺼﺎب ﺷﺪن ﺑﺮگ و ﻣﻴﻮﻩ ﻧﻴﺰﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎﺷﯽ ﻧﻤﻮد‪ .‬اﮔﺮ هﻮا‬
‫ﺑﺎراﻧﯽ ﺑﻮد‪ ،‬ﻟﮑﻪ هﺎﯼ ﺑﺮﮔﯽ در ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﮔﻴﺮﻧﻴﺰ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺷﻮد و اﮔﺮ ﺑﻤﺸﺎهﺪﻩ رﺳﻴﺪ‪،‬‬
‫ﻳﺎ )ﭘﺎﻳﺮوﮐﻠﺴﺘﺮوﺑﻴﻦ( ‪) /‬ﺑﺎﺳﮑﺎﻟﻴﺪ( ‪-‬‬ ‫–‪Azoxytrobin‬‬ ‫ﺑﺎ ﻳﮑﯽ ادوﻳﻪ ﺟﺎت ﻣﺜﻞ )ازوﮐﺴﻴﺘﺮوﺑﻴﻦ(‬
‫)ﮐﻠﻮروﺗﺎﻟﻮﻧﻴﻞ( ‪ Chlorothalonil -‬ﮐﻪ‬ ‫)‪(Prestine‬‬ ‫ﻳﺎ )ﭘﺮﺳﺘﻴﻦ( ‪-‬‬ ‫‪Pyraclostrobin/boscalid‬‬

‫ﺑﺮاﯼ ﮐﻨﺘﺮول هﺮدو ﻣﺮض ﻳﻌﻨﯽ ﺑﺮون رات و ﺳﺎﭼﻤﻪ ﺧﻮردﮔﯽ ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺖ ﺗﺪاوﯼ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬‬

‫‪ .1‬ﺑﻮردو ﻣﮑﺴﭽﺮ ﺑﺘﻨﺎﺳﺐ ‪ 10:10:100‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻟﻴﺒﻞ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪) .2‬زﯼ رام ‪ 76‬دﯼ اف( ) ‪ (Ziram 76 DF‬از ﻗﺮار ‪ 2.5 – 2‬ﭘﻮﻧﺪ در ﻓﯽ اﻳﮑﺮ ﻳﺎ‬
‫‪ 14.5 -‬اﻧﺲ در ﻓﯽ اﻳﮑﺮ ﻳﺎ‬ ‫ﻗﺮار‪10.5‬‬ ‫‪ .3‬ﭘﺮﻳﺴﺘﻴﻦ از‬
‫‪) .4‬ﮐﻮﭘﺮاوﻳﺖ ﺑﻠﻮ( از ﻗﺮار‪ 4‬ﮔﺮام ﻓﯽ ﻟﻴﺘﺮاب در اﺛﻨﺎﯼ ﺑﺮوز ﻣﺮض ﺑﻌﺪ از رﻳﺨﺘﻦ ﮔﻞ‪.‬‬

‫‪Leaf curel of peach -‬‬ ‫‪ .2‬ﻣﺮض ﺗﺎب ﺧﻮردﮔﯽ ﺑﺮگ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‬

‫ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺮض‪Taphrina deformans :‬‬

‫ﻋﻼﻳﻢ‪ :‬ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﻣﺮﻳﺾ ﺿﺨﻴﻢ و ﺗﺎب ﺧﻮردﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮﮔﻬﺎ ﺑﻌﻮض اﻧﮑﻪ ﺳﺒﺰﻧﻮرﻣﺎل ﺑﺎﺷﻨﺪ‬
‫ﺳﺮخ ﻳﺎ زرد ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪ .‬ﻧﻮدﻩ ﺷﺪﻳﺪا ﻣﺒﺘﻼﺑﻪ ﻣﺮض ﻣﻴﻤﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﮔﺎهﯽ ﻟﮑﻪ هﺎﯼ ﻧﺎ ﻣﻨﻈﻢ ﺳﺮخ ﺑﺎﻻﯼ‬

‫‪128‬‬
‫ﻣﻴﻮﻩ ﻧﻴﺰ دﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﺳﺨﺖ ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻤﺮض ﺗﺎ اواﻳﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﻣﻴﺮﻳﺰﻧﺪ‪ .‬ﻣﺼﺎب ﺷﺪن‬
‫ﻣﮑﺮر‪ ،‬درﺧﺖ را ﺿﻌﻴﻒ و ﻧﺎﺗﻮان ﻧﻤﻮدﻩ و ﺷﺎﺧﻬﺎ را ﻣﻴﮑﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺮض درروﯼ درﺧﺖ وﭘﻨﺪﮎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ورﺷﺪ ان ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ ﺑﻬﺎرﯼ ﻣﺴﺎﻋﺪ‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﺗﻨﻈﻴﻢ‪:‬‬
‫ﻣﺮض ﺗﺎب ﺧﻮردﮔﯽ ﺑﺮگ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ در اﻧﻮاع ﺟﺪﻳﺪ‬
‫ﺳﺮد – ﻃﻠﺐ ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻣﺪت زﻣﺎﻧﻴﮑﻪ هﻮاﯼ ﻣﻮﺳﻢ ﺑﻬﺎر‬
‫زﻳﺎدﺗﺮﺑﺎراﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻳﮏ ﭘﺮاﺑﻠﻢ ﺟﺪﯼ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﻣﺮض ﻣﻌﻤﻮﻻﺑﺎ ﺗﻄﺒﻴﻖ ادوﻳﻪ ﻗﺎرچ ﮐﺶ درﻣﻮﺳﻢ‬
‫ﺧﻔﺘﮕﯽ ﻧﺒﺎت ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮول ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻗﺒﻮل ﺷﺪﻩ ﻋﻀﻮﯼ‪:‬‬
‫ﭘﺎش دادن ﺑﻮردو ﻣﮑﺴﭽﺮ ﻳﺎ ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻣﺲ ﺑﺮاﯼ ﻧﺒﺎت‬
‫ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺷﺪﻩ ﻋﻀﻮﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻨﺘﺮول ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ‪:‬‬
‫ﺑﺎﺳﺘﺜﻨﺎﯼ ﻣﻨﺎﻃﻘﻴﮑﻪ ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ زﻳﺎد دارد ﻳﺎ ﻣﺮض ﺗﺎب‬
‫ﺧﻮردﮔﯽ ﺑﺮگ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺰرگ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻳﮏ‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ (43‬ﻣﺮض ﺗﺎب ﺧﻮردﮔﯽ ﺑﺮگ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‬

‫ﻣﺮﺗﺒﻪ ادوﻳﻪ درﻣﻮﺳﻢ ﺑﺮگ رﻳﺰﯼ ﺑﻌﺪ از رﻳﺨﺘﻦ ﺑﺮگ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﻳﮏ ﺗﻄﺒﻴﻖ‬
‫اﺿﺎﻓﯽ دﻳﮕﺮ دراواﺧﺮزﻣﺴﺘﺎن ﻗﺒﻞ از ﭘﻨﺪﻳﺪن ﭘﻨﺪﮐﻬﺎ ﺳﭙﺎرش ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ .1‬زﯼ رام ‪ 76‬دﯼ اف از ﻗﺮار ‪ 10 – 8‬ﭘﻮﻧﺪ ﻓﯽ اﻳﮑﺮ‪.‬‬
‫‪10:10:100‬‬ ‫‪ .2‬ﺑﻮردو ﻣﮑﺴﭽﺮ‬
‫‪) .3‬داﻳﺘﺎن ام( ﻳﺎ )ﮐﭙﺘﺎن( ‪ 2‬ﮔﺮام در ﻓﯽ ﻟﻴﺘﺮ اب ‪.‬‬

‫‪Powdery mildew of peach‬‬ ‫‪ .3‬ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ ) ﭘﻮدرﻳﻤﻴﻠﺪو( ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ ‪-‬‬

‫ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺮض ‪ Sphaerotheca pannosa‬و ‪Podosphaera leucotrich‬‬

‫ﻋﻼﻳﻢ‪ :‬ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺷﺪن ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ اﻧﺘﻬﺎﻳﯽ درﺧﺖ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ ﺑﺎ ﭘﻮدر ﺳﻔﻴﺪ ﻧﺎﺷﯽ ازﻧﻤﻮﯼ ﻓﻨﮕﺲ ﻋﻼﻣﻪ‬
‫ﻣﺮض ﭘﻮدرﻳﻤﻴﻠﺪو ﻳﻌﻨﯽ ﺧﮑﺴﺘﺮﮎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻓﻨﮕﺲ درﺑﺮگ ﺳﻮء ﺷﮑﻞ و ﭼﻴﻦ ﺧﻮردﮔﯽ و‬
‫درروﯼ ﻣﻴﻮﻩ‪ ،‬ﭘﻮدر و ﻟﮑﻪ ﺳﻔﻴﺪاﻳﺠﺎد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪129‬‬
 ‫ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺮض روﯼ ﭘﺮدﻩ هﺎﯼ ﭘﻨﺪﮎ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬هﻮاﯼ ﺳﺮد‪ ،‬ﺷﺒﻬﺎﯼ ﻣﺮﻃﻮب و روزهﺎﯼ‬
‫ﮔﺮم ﺑﺮاﯼ ﻧﻤﻮﯼ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺮض‪ ،‬ﻣﺴﺎﻋﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻋﻤﻮم‪ ،‬درﺧﺖ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ ﺗﺎ زﻣﺎن ﺳﺨﺖ ﺷﺪن‬
‫ﻗﺴﻤﺖ داﺧﻠﯽ ﻣﻴﻮﻩ ﺣﺴﺎس اﺳﺖ‪ .‬ﻻﮐﻦ ﺑﻌﺪ ازان ﻧﻴﺰ ﻣﺼﺎب ﺷﺪﻩ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻀﯽ اﻧﻮاع زﻳﺎدﺗﺮ‬
‫ﺣﺴﺎس ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ ﺑﻌﻀﯽ اوﻗﺎت ﺗﻮﺳﻂ ﻓﻨﮕﺲ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ )ﭘﻮدرﻳﻤﻴﻠﺪو( ﺳﻴﺐ‬
‫‪ Podophaera leucotricha‬ﻧﻴﺰﻣﻮردﺣﻤﻠﻪ ﻗﺮارﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ازﻳﻨﺮو ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ ﻧﺒﺎﻳﺪ درﻧﺰدﻳﮑﯽ درﺧﺘﺎن‬
‫ﺳﻴﺐ ﺑﺴﻴﺎرﺣﺴﺎس ﻣﺜﻞ ﻧﻮع ﺟﻨﺘﺎن ؛ ﮔﺮاوﻧﺴﺘﻦ و روم ﺑﻴﻮﺗﯽ روﻳﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮﻓﮑﺮ ﺷﻮد ﮐﻪ‬
‫ﻣﺮض ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ از ﺳﻴﺐ ﺑﻪ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ ﺳﺮاﻳﺖ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ اول ﻣﺮض ﺳﻴﺐ ﮐﻨﺘﺮول ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻗﺒﻮل ﺷﺪﻩ ﻋﻀﻮﯼ‬
‫ﭘﺎﺷﻴﺪن ﺳﻠﻔﺮ ﺑﺮاﯼ ﻧﺒﺎت ﺗﺼﺪﻳﻖ ﺷﺪﻩ ﻋﻀﻮﯼ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﮐﻨﺘﺮول ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ‬
‫از زﻣﺎن ﮔﻞ ﺗﺎ ﺳﺨﺖ ﺷﺪن داﺧﻞ ﻣﻴﻮﻩ هﺮزﻣﺎﻧﻴﮑﻪ اﻳﺠﺎب ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﺑﺎﻳﺪ دواﭘﺎﺷﯽ ﮔﺮدد‪ .‬در‬
‫ﺟﺎﻳﻴﮑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﻠﻴﻤﯽ )ﺷﺐ ﺳﺮد و ﻣﺮﻃﻮب و روز ﮔﺮم( ﺑﺮاﯼ اﻧﮑﺸﺎف ﻣﺮض ﻣﺴﺎﻋﺪ اﺳﺖ‪،‬‬
‫دواﭘﺎﺷﯽ ﺗﺎ ﺳﻪ ﺑﺎرﻣﺠﺎز ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ درﻋﺎﻣﻞ ﻣﺮض از‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﮑﺮرﻋﻴﻦ دوا ﺑﺎﻳﺪ اﺟﺘﻨﺎب ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﺪاوﯼ وﻗﺘﻴﻨﻪ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﺑﻮدﻩ و ﺑﺤﺪ اﻋﻈﻤﯽ ﻣﻮﺛﺮ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .1‬ﭘﻮدر ﺳﻠﻔﺮاز ﻗﺮار ‪ 50‬ﭘﻮﻧﺪ ﻓﯽ اﻳﮑﺮ‪ .‬ﻳﺎ‬
‫‪ .2‬ﺳﻠﻔﺮ ﻣﻨﺤﻞ در اب از ﻗﺮار ‪ 10 – 5‬ﭘﻮﻧﺪ در ‪ 100‬ﻟﻴﺘﺮ اب‪.‬‬
‫‪ .3‬ﺳﻠﻔﺮﻣﻨﺤﻞ در اب ‪ +‬ﻻﻳﻢ ﺳﻠﻔﺮﻣﺎﻳﻊ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺳﭙﺎرش ﻟﻴﺒﻞ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﮔﺮدد‪ .‬درﺑﻴﻦ ‪ 3‬هﻔﺘﻪ‬
‫ﺑﻌﺪ ازﺗﻄﺒﻴﻖ ﺗﻴﻞ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﻧﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﮔﺮام در ﻓﯽ‬ ‫‪460‬‬ ‫ﻟﻴﺘﺮاب‪،‬‬ ‫در‪100‬‬ ‫ﮔﺮام‬ ‫ﻗﺮار‪50‬‬ ‫دﺑﻠﻴﻮ ﭘﯽ(‪ ،‬از‬ ‫‪50‬‬ ‫‪) .4‬ﺑﻨﻠﻴﺖ( ﻳﺎ )ﺳﻨﻠﻴﺖ‬
‫اﻳﮑﺮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎد اورﺷﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ ادوﻳﻪ ﺑﺮاﯼ ﺷﮑﺎرﭼﯽ هﺎﯼ ﮐﻨﻪ ﻣﻀﺮ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬از ﺗﻄﺒﻴﻖ ان در ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ‪ IPM‬ﺧﻮد دارﯼ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪Powdery mildew of apple-‬‬ ‫‪ .4‬ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ ﺳﻴﺐ‬

‫ﻋﻼﻳﻢ‪ :‬ﻧﻮدﻩ ﺋﻴﮑﻪ از ﻳﮏ ﭘﻨﺪﮎ ﻣﺼﺎب ﺑﻤﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ‪ ،‬اﻧﮑﺸﺎف ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ داراﯼ رﻧﮓ ﻧﻘﺮﻩ‬
‫ﺋﯽ و ﺑﺮﮔﻬﺎﯼ ﺧﻮرد و ﭼﻴﻦ ﺧﻮردﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺑﺮﮔﻬﺎ اﮐﺜﺮا ﺧﺸﮏ ﺷﺪﻩ ﻣﻴﺮﻳﺰﻧﺪ‪.‬‬

‫‪130‬‬
 ‫ﮐﻨﺘﺮول‬
‫اﮔﺮﻳ ﮏ درﺧ ﺖ ازﺷ ﺎﺧﻪ ﺑ ﺮﯼ ﺧ ﻮب‬
‫ﺑﺮﺧ ﻮردار ﺷ ﺪﻩ و ﺷ ﮑﻞ درﺳ ﺖ ﭘﻴ ﺪا ﮐ ﺮدﻩ‬
‫ﺑﺎﺷ ﺪ‪ ،‬ﭼﻨ ﺪ ان ﻣ ﺸﮑﻞ ﻣ ﺮض ﺧﺎﮐ ﺴﺘﺮﮎ‬
‫ﻧﻤﻴﺪاﺷ ﺘﻪ ﺑﺎﺷ ﺪ‪ .‬ﺑﺎﻏﻴﮑ ﻪ ﻣ ﺸﮑﻞ ﻣ ﺮض‬
‫ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ دارد‪ ،‬درﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﺒﺰﯼ ﭘﻨﺪﮎ‪ ،‬ﺑﺎﻳ ﺪ‬
‫ﻧ ﻮﮎ ﻧ ﻮدﻩ ه ﺎﯼ درﺧﺘ ﺎن ﺑ ﺎغ ﻣﻨﻈﻤ ﺎ ﻣﻌﺎﻳﻨ ﻪ‬
‫ﺷﻮد ‪ .‬ﻧ ﻮدﻩ هﺎﺋﻴﮑ ﻪ ﺑ ﻪ ﻣ ﺮض ﻣﺬﮐﻮرﻣ ﺼﺎﺑﻨﺪ‬
‫ﺑﺎﻳﺪ ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻩ از ﺑﺎغ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬دواﭘﺎﺷﯽ در ﺷﮑﻞ)‪ (44‬ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ درﻧﻮﮎ ﻧﻮدﻩ ﺳﻴﺐ‪.(24)،‬‬

‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮔﻼﺑ ﯽ ﭘﻨ ﺪﮎ اﻏ ﺎز وﺗ ﺎ ﻳ ﮏ ﻣ ﺎﻩ ﺑﻌ ﺪ‬
‫از ﮔ ﻞ ﺑ ﻪ وﻗﻔ ﻪ ه ﺎﯼ ‪ 7‬اﻟ ﯽ ‪ 14‬روز ﻧﻈﺮﺑ ﻪ‬
‫ﻧﻮع دوا وﺳﭙﺎرش ﻟﻴﺒﻞ ﺟﺪار ﺑﻮﻃﻞ داﻣ ﻪ ﻳﺎﺑ ﺪ‪.‬‬
‫ازدواﭘﺎﺷﯽ ﻧﺎوﻗﺘﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﺧﻮد دارﯼ ﺷ ﻮد‪ .‬زﻳ ﺮا‬
‫دواﭘﺎﺷ ﯽ ﻧ ﺎوﻗﺘﯽ ﮐ ﺪام ﻧﻘ ﺸﯽ را در ﮐﻨﺘ ﺮول‬
‫ﻣ ﺮض ﺑ ﺎزﯼ ﮐ ﺮدﻩ ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧ ﺪ‪.‬دواﭘﺎﺷ ﯽ‬
‫درﻣﺮاﺣﻞ ذﻳﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ .(45‬ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ روﯼ ﺑﺮگ ﺳﻴﺐ‪.‬‬

‫‪ .1‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﺒﺰ ﻳﺎﮔﻼﺑﯽ ﭘﻨﺪﮎ‪:‬‬

‫)ﺑﻨﻠﻴﺖ ‪ 50‬دﺑﻠﻴﻮ ﭘﯽ( از ﻗﺮار ‪ 50‬ﮔﺮام در ‪ 100‬ﻟﻴﺘﺮ اب ﺗﻄﺒﻴﻖ ﮔﺮدد و‪ 14‬روز ﺑﻌﺪ‬
‫ﻟﻴﺘﺮ اب اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮔﺮدد و‬ ‫‪100‬‬ ‫ﮔﺮام در‬ ‫‪50‬‬ ‫دﺑﻠﻴﻮ ﭘﯽ( از ﻗﺮار‬ ‫‪25‬‬ ‫ﻧﻴﺰ ﺗﮑﺮار ﮔﺮدد‪ .‬ﻳﺎ )ﻧﻴﻤﺮاد‬
‫‪ 7‬روز ﺑﻌﺪ ﺗﮑﺮار ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .2‬در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻌﺪ از رﻳﺨﺘﻦ ﮔﻞ‪:‬‬
‫) روﺑﻴﮕﺎن ‪ 12‬اﯼ ﺳﯽ( از ﻗﺮار ‪ 90‬ﻣﻠﻴﻠﻴﺘﺮ در ‪ 100‬ﻟﻴﺘﺮ اب در ﻣﺎﻩ هﺎﯼ ﺣﻤﻞ ﻳﺎ ﺛﻮر ﺗﻄﺒﻴﻖ ﮔﺮدد‪.(24) .‬‬

‫‪Powdery mildew of vine-‬‬ ‫‪ .5‬ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ ﺗﺎﮎ‬

‫دراﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ ﺗﺎﮎ از ‪ 30‬ﺗﺎ ‪ % 35‬ﺣﺎﺻﻼت را ﻣﺘﻀﺮر ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬در ﺻﻮرت‬

‫‪131‬‬
‫‪% 80‬‬ ‫ﻣﺴﺎﻋﺪت ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﯽ ﺑﺮاﯼ رﺷﺪ ﻣﺮض و ﻋﺪم ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻋﻠﻴﻪ ان ‪ ،‬ﺧﺴﺎرﻩ ان ﺑﻪ ‪ 70‬ﺗﺎ‬
‫ﻣﻴﺮﺳﺪ‪.(15).‬‬

‫ﻋﻼﻳﻢ ﻣﺮض ‪ :‬ﻋﻼﻳﻢ ﻣﺮض ﺑﺎﻻﯼ ﻧﻮدﻩ‪،‬‬

‫ﺑﺮگ و ﻣﻴﻮﻩ ﻇﺎهﺮ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﻋﻼﻳﻢ روﯼ ﻧﻮدﻩ‪:‬‬
‫داﻏﻬﺎﯼ‬ ‫در روﯼ ﻧﻮدﻩ هﺎﯼ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ‬
‫ﻧﺼﻮارﯼ )ﺷﮑﻞ ‪ (46‬ودرﺑﺎﻻﯼ ﻧﻮدﻩ هﺎﯼ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ داﻏﻬﺎ دراﺑﺘﺪا ﺑﺮﻧﮓ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ و ﺑﻌﺪا‬
‫ﺑﺮﻧﮓ ﻧﺼﻮارﯼ دﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬وﻗﺘﻴﮑﻪ داغ‬
‫روﯼ ﻧﻮدﻩ هﺎ دﻳﺪﻩ ﺷﺪ‪ ،‬دراﻏﺎز ﻓﺼﻞ ﻧﻤﻮ ﺑﺎﻳﺪ‬

‫ﺷﮑﻞ) ‪ (46‬ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ روﯼ ﻧﻮدﻩ ﺗﺎﮎ‪(15)،‬‬ ‫دواﭘﺎﺷﯽ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻋﻼﻳﻢ روﯼ ﺑﺮگ‪:‬‬

‫وﻗﺘﻴﮑﻪ ﺑﺮگ درﻣﻘﺎﺑﻞ روﺷﻨﯽ اﻓﺘﺎب‬
‫ﻣﺸﺎهﺪﻩ ﺷﻮد‪ ،‬درﺻﻮرت ﺧﻔﻴﻒ ﺑﻮدن‪،‬‬
‫ﻣﺮض ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﻟﮑﻪ هﺎﯼ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ و‬
‫درﺻﻮرت ﺷﺪﻳﺪ ﺑﻮدن‪ ،‬ﭘﻮدر ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ‬
‫رﻧﮓ دﻳﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﺷﮑﻞ )‪ .(47‬در درﺟﻪ‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﺣﺮارت ‪ ،‬ﺑﺮﮔﻬﺎ ﮐﻤﯽ ﭘﻴﭻ ﺧﻮردﮔﯽ‬
‫ﭘﻴﺪا ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬

‫ﺷﮑﻞ)‪ (47‬ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ روﯼ ﺑﺮگ ﺗﺎﮎ‬

‫ﻋﻼﻳﻢ روﯼ ﻣﻴﻮﻩ‪:‬‬

‫در اﺑﺘﺪا داﻧﻪ هﺎﯼ اﻧﮕﻮر رﻧﮓ ﺳﻴﺎﻩ ﭘﻴﺪاﻣﻴﮑﻨﺪ و ﻧﻤﻮﻳﺶ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﻌﺪهﺎ )ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن( ﻣﻴﻮﻩ هﺎ‬
‫ﻣﻴﺘﺮﻗﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮﮔﻬﺎ ﭘﻴﺶ از وﻗﺖ ﻣﻴﺮﻳﺰﻧﺪ‪ .‬ﺗﺪاوﯼ اﻧﻬﺎ درﻳﻦ وﻗﺖ ﺳﺎل ﻧﺎ وﻗﺖ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺳﺎل اﻳﻨﺪﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ‬
‫وﻗﺖ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺷﮑﻞ ) ‪.( 48‬‬

‫‪132‬‬
 ‫ﮐﻨﺘﺮول‬
‫‪ .1‬ﻣﻴﮑﺎﻧﻴﮑﯽ ‪:‬‬
‫ﻗﺒﻞ از ﺑﺎز ﺷﺪن ﭘﻨﺪﮎ‪ ،‬ﺗﺎﮎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮏ ﺷﺨﺺ ﻓﻨﯽ ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺷﻮد‪ .‬ﺗﻤﺎم ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﻣﺮﻳﺾ ﺑﺎﻳﺪ دور‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ −‬ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ ﻗﻄﻊ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻤﺎﻣﺎ ﺟﻤﻊ اورﯼ ﺷﺪﻩ ﺣﺮﻳﻖ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﭼﻮن ﻋﺎﻣﻞ ﻣﺮض درﺑﺎﻻﯼ ﺑﺮﮔﻬﺎ‪ ،‬زﻣﺴﺘﺎن را ﺳﭙﺮﯼ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ ،‬ﻟﻬﺬا ﻗﺒﻞ از ورود زﻣﺴﺘﺎن‬
‫ﺗﻤﺎم ﺑﺮﮔﻬﺎ و ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ اﻓﺘﻴﺪﻩ ﺟﻤﻊ اورﯼ ﺷﺪﻩ ﺳﻮﺧﺘﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ −‬ﺳﺎﻣﺎن واﻻت ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﭘﻴﺶ از ﮐﺎرﺑﺮد ﺷﺎن ﭘﺎﮎ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺮض ﺑﻪ ﺑﺘﻪ هﺎﯼ ﺳﺎﻟﻢ‬
‫ﺳﺮاﻳﺖ ﻧﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ‬
‫ﻻﻳﻢ ﺳﻠﻔﺮ ﭘﺎﺷﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﭘﻴﺶ از ﺑﺎز ﺷﺪن ﭘﻨﺪﮎ‬
‫وﻟﯽ ﺑﻌﺪ از ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯼ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﭘﻮدر ﭘﺎﺷﯽ ﺳﻠﻔﺮ‪:‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ اول درﺷﺮوع ﻧﻤﻮﯼ ﺑﺮگ‪ ،‬ﻣﺮﺣ ﻪ دوم‬
‫وﻗﺘﻴﮑ ﻪ ﻧ ﻮدﻩ ه ﺎ ‪ 20-15‬ﺳ ﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮﻃﻮﻳ ﻞ‬
‫ﺷ ﺪﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠ ﻪ ﺳ ﻮم دراﺛﻨ ﺎﯼ ﮔ ﻞ وﻣﺮﺣﻠ ﻪ‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ (48‬ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ روﯼ ﻣﻴﻮﻩ اﻧﮕﻮر‪(15)،‬‬
‫ﭼﻬﺎرم وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ ﺻﻮرت‬

‫ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﻗﺎﺑﻞ ﻳﺎد اورﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ وﺟﻮد ﺷﺒﻨﻢ و ﭼﺴﭙﺶ ﺑﻬﺘﺮﭘﻮدرﺳﻠﻔﺮ در روﯼ ﺑﺮگ‬
‫ﻣﺮﻃﻮب ‪ ،‬ﺧﻮب ﺧﻮ اهﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﻮدر ﭘﺎﺷﯽ ﺻﺒﺢ وﻗﺖ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬درﻣﺮاﺣﻞ اول و دوم‬
‫ﮔﺮام ﻓﯽ ﻟﻴﺘﺮ اب اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮد‪.‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﭘﻮدر ﭘﺎﺷﯽ ﺑﻌﻮض ﺳﻠﻔﺮﻣﻴﺘﻮان از ادوﻳﻪ ﺳﻴﺎرﮐﻮل از ﻗﺮار‬
‫)‪ .(15‬ﻳﺎ‬
‫‪).1‬ﺑﻨﻠﻴﺖ ‪ 50‬دﺑﻠﻴﻮ ﭘﯽ( از ﻗﺮار ‪ 2‬ﮔﺮام ﻓﯽ ﻟﻴﺘﺮ اب ﺗﻄﺒﻴﻖ و ﺑﻌﺪ از‪ 14‬روزﺗﮑﺮار ﮔﺮدد‪.‬ﻳﺎ‬
‫‪) .2‬ﺗﻮﭘﺎز‪100‬اﯼ ﺳﯽ( از ﻗﺮار ‪ 1.5‬ﮔﺮام ﻓﯽ ﻟﻴﺘﺮاب اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺷﻮد‪.(29)،‬‬

‫زراﻋﺘﯽ ُ ‪Safe use of Agri-chemicals‬‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﺼﺌﻮن ادوﻳﻪ ﺟﺎت‬

‫ﻣﺠﺎدﻟﻪ ﻋﻠﻴﻪ اﻣﺮاض و ﺁﻓﺎت ﻳﮑﯽ از ﺿﺮورﻳﺎت ﺷﻐﻞ ﺑﺎﻏﺪارﯼ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺠﺎدﻟﻪ اﮐﺜﺮا ﺑﺎ ﭘﺎﺷﻴﺪن‬
‫ادوﻳﻪ ﺟﺎت ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ادوﻳﻪ ﺟﺎت ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ زراﻋﺘﯽ اﻋﻢ از ﺣﺸﺮﻩ ﮐﺶ هﺎ‪،‬‬

‫‪133‬‬
‫ﻗﺎرچ ﮐﺶ هﺎ‪ ،‬ﻋﻠﻒ ﮐﺶ هﺎ و ﻏﻴﺮﻩ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ هﻤﻪ ﺑﺮاﯼ اﻧﺴﺎن هﺎ‪ ،‬ﺣﻴﻮاﻧﺎت و ﻧﺒﺎﺗﺎت زهﺮﯼ ﺑﻮدﻩ‬
‫و ﺁﻻﻳﻨﺪﻩ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ اﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ ادوﻳﻪ ﺟﺎت اﻳﺠﺎب ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺗﻄﺒﻴﻖ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﮕﻮﻧﻪ اﯼ‬
‫ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد ﮐﻪ ﺧﺴﺎرﻩ ﺁن ﺑﺎﻻﯼ ﺧﻮد ﺗﻄﺒﻴﻖ ﮐﻨﻨﺪﻩ و هﻢ ﺑﺎﻻﯼ زﻧﺪﻩ ﺟﺎن هﺎﯼ ﻣﻮرد ﺗﻄﺒﻴﻖ و‬
‫ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﺤﺪود ﮔﺮدد‪ .‬در ﺗﺤﻘﻖ اﻳﻦ هﺪف رﻋﺎﻳﺖ ﻧﮑﺎت ﺁﺗﯽ ﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫• در ﮐﻨﺘﺮول هﺮ ﺁﻓﺖ ﺑﺎﻳﺪ از ادوﻳﻪ اﺧﺘﺼﺎﺻﯽ درﺳﺖ ﺁن اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﻮد‪.‬‬
‫• ﻗﺒﻞ از اﺳﺘﻌﻤﺎل هﺮ دوا هﺪاﻳﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺁن ﺑﺎﻳﺪ دﻗﻴﻘﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺪﻩ و ﻣﻄﺎﺑﻖ دﺳﺘﻮر ﺁن‬
‫ﻋﻤﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫• هﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﻳﺪ ازﻣﻘﺪار ﺳﭙﺎرش ﺷﺪﻩ دوا اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﻮد‪ .‬هﻴﭽﮕﺎﻩ از ﺁن ﮐﻢ و ﻳﺎ زﻳﺎد‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﮕﺮدد‪.‬‬
‫• از ادوﻳﻪ ﭘﺎﺷﯽ درهﻨﮕﺎم ﺑﺎد و ﺑﺎران و ﻳﺎ ﺗﺎﺑﺶ ﻧﻮرﺷﺪﻳﺪ ﺁﻓﺘﺎب اﺟﺘﻨﺎب ﺷﻮد‪.‬هﺮﮔﺎﻩ‬
‫درﺟﻪ ﺣﺮارت هﻮا از ‪ 32‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮﻳﺪ ﺑﺎﻻ و ﻳﺎ از ‪ 4‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮﻳﺪ ﭘﺎﺋﻴﻦ‬
‫• ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ دوا ﭘﺎﺷﯽ ﺻﻮرت ﻧﮕﻴﺮد‪ .‬ﺑﻬﺘﺮاﺳﺖ ﮐﻪ دوا ﭘﺎﺷﯽ ﺣﻮاﻟﯽ ﻋﺼﺮوﺻﺒﺢ اﻧﺠﺎم‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬
‫• ازﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدن دوا ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﺮهﻨﻪ ﺧﻮد دارﯼ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫• ﻋﻤﻞ ﺧﻮردن‪ ،‬ﻧﻮﺷﻴﺪن و ﺳﮕﺮﻳﺖ ﮐﺸﻴﺪن در ﺣﻴﻦ دوا ﭘﺎﺷﯽ ﻣﻤﻨﻮع ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• هﻴﭽﮕﺎﻩ ﻧﻴﺰل ) ﻣﺤﻞ ﺧﺮوج ﻣﺤﻠﻮل ( دوا ﭘﺎش ﺑﺎ دﻧﺪان ﭘﺎﮎ ﻧﮕﺮدد‪.‬‬
‫• ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﻪ و ادوﻳﻪ ﺟﺎت در ﻳﮏ ﺟﺎ ﺑﺎ هﻢ ذﺧﻴﺮﻩ ﻧﮕﺮدد‪.‬‬
‫• ادوﻳﻪ ﺟﺎت در ﺑﻮﺗﻞ هﺎﯼ ﻓﺎﻧﺘﺎ‪ ،‬ﮐﻮﮐﺎﮐﻮﻻ‪ ،‬ﺁب هﺎﯼ ﻣﻌﺪﻧﯽ‪ ،‬ﺷﺮﺑﺖ و ﻏﻴﺮﻩ ذﺧﻴﺮﻩ‬
‫ﻧﮕﺮدد‪.‬‬
‫• در ﻇﺮوف ﺧﺎﻟﯽ ادوﻳﻪ ﺟﺎت زراﻋﺘﯽ هﻴﭻ ﻣﻮاد ﺧﻮردﻧﯽ و ﻧﻮﺷﻴﺪﻧﯽ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫• از رﻳﺨﺘﻦ ﻣﺤﻠﻮل اﺿﺎﻓﯽ ﺗﺎﻧﮑﯽ ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎش‪ ،‬در ﺁب ﺟﺎرﯼ و ﻳﺎ ﺁب اﺳﺘﺎدﻩ اﺟﺘﻨﺎب ﮔﺮدد‪.‬‬
‫• ﻇﺮوف ادوﻳﻪ ﺟﺎت ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﺑﻌﺪ ازﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪن ﻳﺎ ﺑﺎﻳﺪ دﻓﻦ ﺷﻮد و ﻳﺎ از اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺧﺎرج‬
‫ﮔﺮدد‪.‬‬
‫• ادوﻳﻪ ﭘﺎﺷﯽ ﺑﺼﻮرت ﺗﻨﻬﺎﺋﯽ اﻧﺠﺎم ﻧﺸﻮد‪.‬‬
‫• درهﻨﮕﺎم ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدن دوا و ﻋﻤﻞ دوا ﭘﺎﺷﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺎﻻ‪ ،‬ﻋﻴﻨﮏ‪ ،‬ﻣﺎﺳﮏ‪ ،‬ﻣﻮزﻩ هﺎ و‬
‫دﺳﺘﮑﺶ هﺎ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺷﻮد‪.‬‬
‫• ﺗﻤﺎم ﺣﺸﺮﻩ ﮐﺶ هﺎ زهﺮﯼ اﻧﺪ‪ .‬ازﻳﻨﺮوﺁﻧﻬﺎ از دﺳﺘﺮس اﻃﻔﺎل ﺑﺎﻳﺪ دور ﺑﻮدﻩ و در ﺗﺤﻮﻳﻞ‬
‫ﺧﺎﻧﻪ هﻮا دارﻗﻔﻞ ﺷﺪﻩ دور از ﺳﺎﺣﻪ ﺑﻮد و ﺑﺎش ﺣﻔﻆ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪134‬‬
 ‫• اﻃﻔﺎل و ﺣﻴﻮاﻧﺎت از ﻣﻨﻄﻘﻪ دوا ﭘﺎﺷﯽ ﺷﺪﻩ ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت دو هﻔﺘﻪ دور ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫• ﺑﻤﺪت دو هﻔﺘﻪ از ﻧﺒﺎﺗﺎت دوا ﭘﺎﺷﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﻳﺪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﮕﺮدد‪.‬‬
‫• ﺑﻌﺪ از ﺧﺘﻢ دوا ﭘﺎﺷﯽ ﻟﺒﺎس هﺎ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪﻩ و ﺗﻤﺎم ﺑﺪن ﺑﺎ ﺁب ﭘﺎﮎ و ﺻﺎﺑﻮن ﺧﻮب ﺷﺴﺘﻪ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬هﻤﭽﻨﺎن ﻣﺤﻠﻮل ﭘﺎش ﺑﻌﺪ از ﺧﺘﻢ دوا ﭘﺎﺷﯽ ﻧﻴﺰ ﺧﻮب ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ و ﺑﻌﺪ از ﺧﺸﮏ‬
‫ﺷﺪن در ﻳﮑﺠﺎﯼ ﻣﺼﺌﻮن ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﺷﻮد‪.‬‬
‫• در ﺻﻮرت ﻣﺴﻤﻮﻣﻴﺖ‪ ،‬ﻣﺮﻳﺾ ﻓﻮرا ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ داﮐﺘﺮ ﺑﺮدﻩ ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﺑﻮﺗﻞ دوا ﻣﺴﻤﻮم‬
‫ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻗﺴﻢ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﺮﻳﺾ ﺑﺮدﻩ ﺷﻮد ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫– ‪Marketing‬‬ ‫ﺑﺎزار رﺳﺎﻧﯽ ﺣﺎﺻﻼت ﺑﺎﻏﯽ ﻳﺎ ﺑﺎزارﻳﺎﺑﯽ‬

‫ﮐﻠﻴﻪ اﻣﻮرﻳﮑﻪ ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺎﺻﻼت ازﻣﺤﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ) ﻣﺰرﻋﻪ( ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﻣﺼﺮف)ﺧﺎﻧﻪ( اﻧﺠﺎم‬
‫ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ ﺑﺎزار رﺳﺎﻧﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬درﻳﮏ ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻗﺘﺼﺎد ﺳﺎﻟﻢ زراﻋﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺘﻌﺎدل ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎ)ﻣﺼﺮف( و ﻋﺮﺿﻪ)ﺗﻮﻟﻴﺪ( ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﭼﻨﺪﻋﺎﻣﻞ دارد‪.‬ازاﻧﺠﻤﻠﻪ ‪ :‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺎﺣﻪ‬
‫ﺗﺤﺖ ﮐﺸﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺳﻄﺢ ﺣﺎﺻﻞ ﻓﯽ واﺣﺪ ﺳﺎﺣﻪ‪ ،‬ﺗﻘﻠﻴﻞ دادن ﻧﻘﺼﺎن ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ‬
‫ﻣﺼﺮف ﺑﺠﺎ و ﻣﻌﻘﻮل وﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ان ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺎرﺑﺮد اﺻﻮل ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ ﺗﺨﻨﻴﮑﯽ درﺑﺎزاررﺳﺎﻧﯽ‬
‫ﺣﺎﺻﻼت‪ ،‬ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﻮﻟﺪ و ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﻩ را ﺑﻄﻮرﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺗﻀﻤﻴﻦ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻣﺎﺷﻴﻦ‬
‫رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬وﺳﺎﻳﻞ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ‪ ،‬ﻣﻮاد ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﭼﻮن هﺎرﻣﻮﻧﻬﺎ‪ ،‬ادوﻳﻪ ﺟﺎت ﺿﺪ اﻓﺎت و‬
‫اﻣﺮاض‪ ،‬ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﺠﻬﺰو ﺧﺪﻣﺎت ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮرﺗﯽ )زﻣﻴﻨﯽ‪ ،‬هﻮاﻳﯽ و درﻳﺎﻳﯽ(‪،‬‬
‫ﺗﻮزﻳﻊ و ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺤﺼﻮل را ﺑﻄﻮرﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﺋﯽ ﻳﮑﻨﻮاﺧﺘﺘﺮ و ﻃﻮل ﻋﻤﺮاﻧﻬﺎرا ﺑﻴﺸﺘﺮﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫درذﻳﻞ ﻣﺨﺘﺼﺮا ﺑﻪ ﺗﻌﺪادﯼ ازﻳﻦ اﺻﻮل و روﺷﻬﺎ ﺑﺤﺚ ﺧﻮاهﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬

‫وﯼ‪Grouping of orchard products according to storing-‬‬ ‫ﮔﺮوﻩ ﺑﻨﺪﯼ ﺣﺎﺻﻼت ﺑﺎﻏﯽ از ﻧﮕﺎﻩ ذﺧﻴﺮﻩ‬
‫از ﻧﮕﺎﻩ ذﺧﻴﺮﻩ وﯼ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻼت ﺑﺎﻏﯽ را ﻣﻴﺘﻮان ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوﻩ ‪ :‬ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت و ﮔﻠﻬﺎﯼ‬
‫ﺑﺮﻳﺪﻧﯽ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪ .‬دراﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮔﻞ ﺑﺮﻳﺪﻧﯽ ﺑﺴﻴﺎر ﮐﻢ و ذﺧﻴﺮﻩ ﮐﺎرﯼ ان ﺑﮑﻠﯽ ﻣﺮوج‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ذﺧﻴﺮﻩ ﮐﺎرﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت و ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت هﻢ ﺑﻄﻮرﻓﻨﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد اﻣﺎ ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ ان زﻳﺎد‬
‫ﻣﻬﻢ ﺑﻮدﻩ و اﺷﺪ ﺿﺮورت ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪135‬‬
 ‫ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت ‪Vegetables -‬‬ ‫‪.1‬‬
‫اﻋﻀﺎﯼ ﻏﺬاﻳﯽ ﻧﺒﺎﺗﺎت هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﯼ‪ ،‬ﺑﺎﺳﺘﺜﻨﺎﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت‪ ،‬ﺳﺒﺰﯼ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻳﻦ اﻋﻀﺎء‬
‫ﻋﺒﺎرت اﻧﺪ از‪ :‬رﻳﺸﻪ) ﺷﻠﻐﻢ( ‪ ،‬ﺑﺮگ )ﭘﺎﻟﮏ(‪ ،‬ﮔﻞ) ﮔﻠﭙﯽ(‪ ،‬ﺗﺨﻢ )ﻟﻮﺑﻴﺎ( و ﻣﻴﻮﻩ )ﺗﺮﺑﻮز(‪ .‬از‬
‫اﻳﻨﮑﻪ ﻧﺤﻮﻩ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ ذﺧﻴﺮﻩ ﮐﺎرﯼ و ﺑﺎزار رﺳﺎﻧﯽ ﺳﺒﺰﻳﺠﺎﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎدﻧﺠﺎن روﻣﯽ ‪،‬‬
‫ﺑﺎﻣﻴﻪ‪ ،‬ﮐﺪو ﺑﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت درﺧﺘﯽ ) ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎ و ﻧﺎﮎ( ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ درﻗﻄﺎر ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت‬
‫ﺗﺸﺮﻳﺢ ﺧﻮاهﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪Fruits -‬‬ ‫‪ .2‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت‬
‫از ﻧﮕﺎﻩ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ذﺧﻴﺮﻩ وﯼ‪ ،‬زﻣﺎن ﻣﺼﺮف ‪ ،‬ﺑﻠﻮغ و ﻧﻮع ﻧﺴﺞ‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت را ﻣﻴﺘﻮان ﺑﻪ‬
‫اﻗﺴﺎم زﻳﺮ ﮔﺮوﻩ ﺑﻨﺪﯼ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت رﺳﻴﺪﻩ‬

‫ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎﺗﻴﮑﻪ ﺑﻌﺪ از رﺳﻴﺪن ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮف هﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ازﻧﮕﺎﻩ ﻧﻮع ﻧﺴﺞ ﺷﺎن ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﮔﺮوﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ‬
‫ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪:‬‬
‫‪ (1‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﮔﻮﺷﺘﯽ ﻧﺮم‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﻧﺎﮎ و ﮐﻴﻠﻪ‪.‬‬
‫‪ (2‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﮔﻮﺷﺘﯽ ﺳﺨﺖ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﮐﺪو‪.‬‬
‫‪ (3‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺧﺸﮏ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﭼﻬﺎر ﻣﻐﺰ‪ ،‬ﺑﺎدام و ﭘﺴﺘﻪ‪.‬‬
‫‪ (4‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﮔﻮﺷﺘﯽ ﭘﻮﺳﺖ دﺑﻞ‪ ،‬ﻣﺜﻞ اﻧﺎر و ﺳﺘﺮوﺳﻬﺎ‪.‬‬
‫ب‪ .‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻧﺎ رﺳﻴﺪﻩ‬
‫ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻧﺎرﺳﻴﺪﻩ و ﺣﺘﯽ ﻗﺒﻞ از ﺑﻠﻮغ ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮف را ﻣﻴﺘﻮان ﻃﻮرذﻳﻞ ﮔﺮوﻩ ﺑﻨﺪﯼ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪ (1‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺑﺎ ﻧﺴﺞ ﮔﻮﺷﺘﯽ اﺑﺪار‪ ،‬ﭼﻮن ﺑﺎد رﻧﮓ و ﺑﺎدﻧﺠﺎن‪.‬‬
‫‪ (2‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺑﺎ ﻧﺴﺞ ﮔﻮﺷﺘﯽ ﮐﻢ اب‪ ،‬ﭼﻮن ﻟﻮﺑﻴﺎﯼ ﺳﺒﺰ‪ ،‬ﻧﺨﻮد ﺳﺒﺰ و ﺟﻮارﯼ ﺷﻴﺮﻳﻦ‪.‬‬
‫‪Ripening‬‬ ‫‪ .3‬ﺑﻠﻮغ ‪ Maturity -‬و رﺳﻴﺪن ‪-‬‬
‫ازﻧﮕﺎﻩ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ رﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻤﻮ و رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﭘﺨﺘﮕﯽ‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت را ﻣﻴﺘﻮان ﺑﻪ دو ﮔﺮﻩ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫ﮔﺮوﻩ اول درﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎﺗﯽ ﭼﻮن ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‪ ،‬زرد اﻟﻮ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻮز و ﮔﻴﻼس اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ازﭘﺸﺖ‬
‫ﺳﺮﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﻘﺴﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺘﻤﺎﻳﺰ ﺷﺪن ‪ ،‬ﮔﺴﺘﺮش ﺣﺠﺮاﺗﯽ وﮐﻼن ﺷﺪن ﺗﺪرﻳﺠﯽ‪ ،‬رﺳﻴﺪﻩ )ﭘﺨﺘﻪ(‬
‫ﻧﻴﺰ ﻣﻴﮕﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫ﮔﺮوﻩ دوم ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎﺗﯽ ﭼﻮن ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﺳﺘﺮوس‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎﻟﻮ‪ ،‬ﺑﺎدﻧﺠﺎن روﻣﯽ و ﺧﺮﻣﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﺑﻴﻦ ﺧﺘﻢ ﻣﺮاﺣﻞ رﺷﺪ و اﻏﺎزرﺳﻴﺪن‪ ،‬ﻣﺮﺣﻠﻪ اﯼ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻢ و ﺑﻴﺶ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﻠﻮغ در‬
‫اﻧﻬﺎ ﺑﻤﺸﺎهﺪﻩ ﻣﻴﺮﺳﺪ ﮐﻪ اﻳﻦ دورﻩ در ﻣﻴﻮﻩ ﺧﺮﻣﺎ دو ﻣﺎﻩ ﺑﻪ درازا ﻣﻴﮑﺸﺪ‪ .‬درﻳﻦ ﻗﺴﻢ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت‬

‫‪136‬‬
‫در اول ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻠﻮغ ﻣﻘﺪارﻣﻮاد ﭘﮑﺘﻴﻨﯽ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ اﺳﺘﺤﮑﺎم و ﺳﺨﺘﯽ دﻳﻮارهﺎﯼ اﻧﺴﺎج ﻣﻴﺸﻮد‬
‫زﻳﺎد اﺳﺖ و ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﮐﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﺑﻪ ﻣﺮاﺣﻞ اﺧﺮﺑﻠﻮغ ﻧﺰدﻳﮏ ﻣﻴﺸﻮد ازﻣﻘﺪار اﻳﻦ ﻣﻮاد ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‬
‫وﻣﻴﻮﻩ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﻧﺮم ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻳﮑﯽ ازدﻻﻳﻞ ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮف ﻧﺒﻮدن وﻳﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدن ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻏﺬاﻳﯽ‬
‫اﮐﺜﺮﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت درﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻠﻮغ ‪ ،‬زﻳﺎد ﺑﻮدن ﻓﻴﺼﺪﯼ ﻣﻮادﯼ ﭼﻮن ﻧﺸﺎﻳﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻴﺰاﺑﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻴﻦ ‪،‬‬
‫ﭘﮑﺘﻴﻦ و ﻣﺮﮐﺒﺎت ﻓﻨﻮﻟﯽ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻣﺜﺎل‪ :‬ﻣﻴﻮﻩ ﮐﻴﻠﻪ‪ ،‬درﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻠﻮغ‪ ،‬ﺑﺴﺒﺐ زﻳﺎد ﺑﻮدن‬
‫ﻧﺸﺎﻳﺴﺘﻪ )‪ (%20‬ﻗﺎﺑﻞ ﺻﺮف ﻧﺒﻮدﻩ و ﺧﻴﻠﯽ ﺑﯽ ﻣﺰﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﻓﻴﺼﺪﯼ ﻣﻮاد ﺗﻴﺰاﺑﯽ در‬
‫ﻣﺎﻟﺘﻪ درﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻠﻮغ ﺳﺒﺐ ﺗﺮش ﻣﺰﮔﯽ ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮردن ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﮐﻠﯽ‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﮔﺮوﻩ‬
‫دوم در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻠﻮغ ﺑﻴﺶ ازﻣﺮﺣﻠﻪ رﺳﻴﺪن ) ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪن( ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺗﺤﻤﻞ اﻣﺮاض‪ ،‬اﻓﺎت و ﻳﺎ‬
‫اﺳﻴﺒﻬﺎﯼ ﻣﻴﺨﺎﻧﻴﮑﯽ را دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ هﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ‪ ،‬درﺻﻮرﺗﻴﮑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻓﺰﻳﻠﻮژﻳﮑﯽ ﻣﻴﻮﻩ اﺟﺎزﻩ دهﺪ‬
‫‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﻗﺒﻞ ازرﺳﻴﺪن ﺑﻤﺮﺣﻠﻪ رﺳﻴﺪﻩ ﮔﯽ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﻄﻮرﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﺎدﻧﺠﺎن‬
‫روزﻣﻴﺘﻮان درذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ‬ ‫‪8‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪4‬‬ ‫روﻣﯽ رﺳﻴﺪﻩ را‪ ،‬در ﺧﻮﺑﺘﺮﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ‪ ،‬ﺻﺮف ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت‬
‫ﮐﻴﻠﻮ ﻣﺘﺮاﻧﺘﻘﺎل داد‪ .‬ﺣﺎﻻﻧﮑﻪ ﺑﺎدﻧﺠﺎن روﻣﯽ ﺑﺎﻟﻎ ) ﮐﻪ‬ ‫‪200‬‬ ‫ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮد و ﺣﺪ اﮐﺜﺮاﻧﺮا ﺑﻔﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﺗﻐﻴﺮات ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻔﻴﻔﯽ دررﻧﮓ ﺳﺒﺰ ﻣﻴﻮﻩ ان ﺑﻤﻴﺎن اﻣﺪﻩ( را ﻣﻴﺘﻮان درﻋﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت‬
‫)‪.(4‬‬ ‫‪ 30‬ﺗﺎ ‪ 50‬روز ﺣﻔﻆ ﻧﻤﻮد و ﻳﺎ اﻧﺮا ﺑﻪ راﺣﺘﯽ ﺗﺎ ﻓﺎﺻﻠﻪ ‪ 500‬ﺗﺎ ‪ 1000‬ﮐﻴﻠﻮﻣﺘﺮاﻧﺘﻘﺎل داد‪،‬‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻠﻮغ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت‪ ،‬ﺣﺘﯽ ﺑﺮاﯼ اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﮏ ﻣﻴﻮﻩ در ﺷﺮاﻳﻂ اب و هﻮاﯼ‬
‫ﻳﮑﺴﺎن هﻢ دﺷﻮار اﺳﺖ‪ .‬ازﻳﻨﺮوﻻزم اﺳﺖ درﺗﺸﺨﻴﺺ ان ازﺷﺎﺧﺼﻬﺎﯼ ﺧﺎص ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬
‫اﻳﻨﮏ در ذﻳﻞ ﻳﮏ ﺗﻌﺪاد ازﻳﻦ ﺷﺎﺧﺼﻬﺎ ﺑﻄﻮر ﻓﺸﺮدﻩ اراﺋﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪Tissue firmness‬‬ ‫اﻟﻒ‪ .‬ﺳﺨﺘﯽ اﻧﺴﺎج –‬
‫اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬دراﺟﺮاﯼ اﻳﻦ‬ ‫‪Pressure tester‬‬ ‫ﺳﺨﺘﯽ اﻧﺴﺎج ﻣﻴﻮﻩ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﻓﺸﺎرﺳﻨﺞ –‬
‫ﮐﺎر‪ 6 ،‬ﺗﺎ ‪ 10‬ﻣﻴﻮﻩ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻗﺮﻋﻪ – ‪ Randomly‬از درﺧﺖ ﺑﺪﺳﺖ اوردﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪا‪ ،‬ﻓﺸﺎر‬
‫ﻻزم ﺑﺮاﯼ ورود ﺳﻮزن دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻪ اﻧﺴﺎج ﻣﻴﻮﻩ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﻴﮕﺮدد و ﺑﺎ ﺷﺎﺧﺺ هﺎﻳﻴﮑﻪ وﺟﻮد‬
‫دارﻧﺪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫‪Ground color‬‬ ‫ب‪ .‬رﻧﮓ زﻣﻴﻨﻪ ﻳﺎ ﻣﺘﻦ –‬
‫ﺑﻄﻮرﻋﻤﻮم‪ ،‬اﮐﺜﺮ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻗﺒﻞ ازرﺳﻴﺪن‪ ،‬رﻧﮓ ﺳﺒﺰدارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺑﻪ زرد) ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‪،‬‬
‫زرداﻟﻮ و ﺳﻴﺐ(‪ ،‬اﺑﯽ‪ ،‬ارﻏﻮاﻧﯽ و ﺑﻨﻔﺶ ) اﻟﻮ‪ ،‬ﮔﻴﻼس واﻧﮕﻮر ( وﺳﺮخ و ﻧﺎرﻧﺠﯽ ) ﺑﺎدﻧﺠﺎن‬
‫روﻣﯽ و ﻣﺎﻟﺘﻪ ( ﺗﻐﻴﺮرﻧﮓ ﻣﻴﺪهﻨﺪ‪ .‬رﻧﮓ ﻣﺘﻦ اﮐﺜﺮ اﻗﺴﺎم ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺑﺼﻮرت ﻋﮑﺲ وﻳﺎ‬
‫رﺳﺎﻣﯽ درﮐﺘﻼﮐﻬﺎ ﺗﻬﻴﻪ ﺷﺪﻩ و ارزش ﻋﻠﻤﯽ و دﺳﺘﯽ اﻧﻬﺎ ازﻃﺮف ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﻣﺴﻠﮏ ﻣﻮرد‬
‫ﺗﺎﺋﻴﺪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬درهﻨﮕﺎم ﺿﺮورت‪ ،‬رﻧﮓ ﻣﺘﻦ ﻣﻴﻮﻩ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎرﻧﮓ ﮐﺘﻼﮎ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ‬

‫‪137‬‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ و درﺟﻪ رﺳﻴﺪﮔﯽ ﻣﻴﻮﻩ ﺑﺴﻬﻮﻟﺖ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﺎ ازﻣﺎﻳﺸﻬﺎﯼ ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﻧﻴﺰﻣﻴﺘﻮان‬
‫رﻧﮓ داﻧﻪ هﺎﯼ ﮐﻠﻮروﻓﻴﻞ واﻧﺘﻮﺳﻴﺎﻧﻴﻦ ﻣﻮﺟﻮد در ﭘﻮﺳﺖ وﻳﺎ ﮔﻮﺷﺖ ﻣﻴﻮﻩ را درﻃﻮل رﺷﺪ و‬
‫ﺗﮑﺎﻣﻞ ان‪ ،‬اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫ﺗﺨﻢ‪Seed color -‬‬ ‫پ‪ .‬رﻧﮓ‬
‫ﺑﺨﺎﻃﺮ دﻳﺪن رﻧﮓ ﺗﺨﻢ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎﺗﯽ ﭼﻮن ﻧﺎﮎ‪ ،‬ﺳﻴﺐ ‪ ،‬ﺑﻬﯽ و ﺗﺮﺑﻮز‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان ازﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎﺗﯽ ﮐﻪ‬
‫ﺑﺮاﯼ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ اﻧﺴﺎج ﺷﺎن اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ ﮐﺎرﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺨﻢ ﺷﺎﻧﺮا ﺑﻴﺮون اوردﻩ ﺗﻐﻴﺮات‬
‫رﻧﮓ ﺷﺎﻧﺮا اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ،‬رﻧﮓ ﺗﺨﻢ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ازﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت‪ ،‬درﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻠﻮغ ﮐﺎﻣﻞ‬
‫ﻧﺼﻮارﯼ ﻳﺎ ﻗﻬﻮﻩ اﯼ رﻧﮓ وﻳﺎ ﻧﺰدﻳﮏ ﺑﻪ ﻗﻬﻮﻩ اﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺸﺎﻳﺴﺘﻪ ‪Change in starch content -‬‬ ‫ت‪ .‬ﺗﻐﻴﺮات در ﻣﻘﺪار‬
‫ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺎﻳﺴﺘﻪ ذﺧﻴﺮﻩ ﺷﺪﻩ دراﻧﺴﺎج ﻣﻴﻮﻩ‪ ،‬اززﻣﺎن ﺑﻠﻮغ ﺑﺒﻌﺪ رو ﺑﻪ ﮐﺎهﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ‬
‫درﻣﺮﺣﻠﻪ رﺳﻴﺪن‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺪ اﻗﻞ ﺧﻮد ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬دراﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻣﻘﺪارﻧﺸﺎﻳﺴﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻮﺗﻪ هﺎﯼ از اﻧﺴﺎج‬
‫ﻣﻴﻮﻩ )ﺳﻴﺐ( ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت ﻳﮏ دﻗﻴﻘﻪ درﻣﺤﻠﻮل اﻳﻮدﻳﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬ﺗﻴﺎرﮐﺮدن ﻣﺤﻠﻮل ﻣﺬﮐﻮر‬
‫ﺑﺪﻳﻨﺘﺮﺗﻴﺐ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻳﮏ ﺣﺼﻪ اﻳﻮدﻳﻦ ﺑﺎ دوﺣﺼﻪ ﭘﺘﺎﺷﻴﻢ اﻳﻮداﻳﺖ ﺣﻞ و ﺑﻌﺪا‪ ،‬ﭘﻨﺞ ﺑﺮاﺑﺮرﻗﻴﻖ‬
‫ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﺗﻮﺗﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﻣﺘﺬﮐﺮﻩ ازﻣﺤﻠﻮل ﻣﺬﮐﻮرﺑﻴﺮون اوردﻩ ﺷﺪﻩ ﭘﺲ ازدو دﻗﻴﻘﻪ ﺑﺎ اب‬
‫ﻣﻘﻄﺮ ﺷﺴﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬وﺟﻮد ﻟﮑﻪ هﺎﯼ اﺑﯽ درﺳﻄﺢ اﻧﺴﺎج ﻧﻤﺎﻳﺎﻧﮕﺮوﺟﻮد ﻧﺸﺎﻳﺴﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار‬
‫ﻟﮑﻪ هﺎﯼ اﺑﯽ درﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﮐﺘﻼﮎ وﻳﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺳﺘﺎﻧﺪرد ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﮔﻮﻳﺎﯼ ﻣﻘﺪار ﻧﺸﺎﻳﺴﺘﻪ وﻳﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﺑﻠﻮغ ﻧﺴﺞ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪Soluble solids‬‬ ‫ث‪ .‬ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ ﻣﺤﻠﻮل –‬
‫ﺑﺨﺶ اﻋﻈﻢ ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت را ﻗﻨﺪ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﻗﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺨﺼﻮص‬
‫دراﻧﮕﻮر ﻣﻌﻴﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاﯼ رﺳﻴﺪﻩ ﺷﺪن ان اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻨﮑﺎرازﻃﺮﻳﻖ ﭼﮑﺎﻧﺪن ﺻﺮف ﻳﮏ ﻳﺎ‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ارﻗﺎم ﺑﺪﺳﺖ‬ ‫‪Refractometer‬‬ ‫دوﻗﻄﺮﻩ اب ﻣﻴﻮﻩ ﺑﺎﻻﯼ ﺻﻔﺤﻪ ﻗﻨﺪ ﺳﻨﺞ –‬
‫اﻣﺪﻩ ﺑﺎ ﺟﺪول ﺳﺘﻨﺪرد درﺟﻪ رﺳﻴﺪﮔﯽ را ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬‬
‫ج‪ .‬ﻓﺎﺻﻠﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮔﻞ ﮐﺮدن ﺗﺎ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻴﻦ ﮔﻞ ﮐﺮدن درﺧﺖ ﺗﺎ زﻣﺎن رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻣﻌﻴﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﺑﺮاﯼ ﺗﺸﺨﻴﺺ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬
‫ﺑﻠﻮغ و زﻣﺎن رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ‪ ،‬درﺧﺼﻮص ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫ﭘﻨﺪﮎ هﺎﯼ ﮔﻞ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎﻟﯽ درﺧﺖ ﺗﺎ زﻣﺎن رﺳﻴﺪن ﻣﻴﻮﻩ درﻧﻈﺮ‬ ‫‪%60‬‬ ‫زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻴﻦ ﺑﺎز ﺷﺪن‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﻃﻮل ﻣﺪت ﺑﻪ اﺛﺮ ﺷﺮاﻳﻂ اب و هﻮا و ﻧﺤﻮﻩ ﻣﺮاﻗﺒﺖ زراﻋﺘﯽ ﮐﻢ ﻳﺎ زﻳﺎد‬
‫روز ﺑﻪ‬ ‫‪155 – 145‬‬ ‫ﻣﺘﻐﻴﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ ﺳﻴﺐ ﻧﻮع " دﻟﻴﺸﻴﺰ " ﺑﺮﺣﺴﺐ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﯽ ﺑﻌﺪ از‬

‫‪138‬‬
‫ﺑﻼﻏﺖ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬ﻣﻌﻴﺎر هﺎﯼ ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ ﺗﻤﺎﻣﺎ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺴﺒﯽ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻮﯼ دارﻧﺪ و ﺑﮑﺎرﮔﻴﺮﯼ اﻧﻬﺎ‬
‫ﻣﺴﺘﻠﺰم ﺗﺠﺮﺑﻪ و ﺗﺨﺼﺺ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪Ripening-‬‬ ‫چ‪ .‬رﺳﻴﺪن‬
‫درﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ اﮐﺜﺮ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ازﺑﺎﺑﺖ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﻄﻠﻮب ﺧﻮد ﻣﺜﻞ ﻧﺴﺞ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ‪،‬‬
‫ﻃﻌﻢ ﺧﻮب و ارزش ﻏﺬاﻳﯽ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ و ﮐﻴﻔﻴﺖ اﻧﻬﺎ ازهﺮﻧﮕﺎﻩ ارﺗﻘﺎ ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪ .‬درﻃﺒﻌﻴﺖ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﻪ رﺳﻴﺪن ﻧﻤﻴﺎﻧﮕﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺰوﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻴﻮﻩ رﺳﻴﺪﻩ ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺑﺮاﺣﺘﯽ و ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد‬
‫از درﺧﺖ ﺟﺪا ﻣﻴﺸﻮد وﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ اﻧﻬﺪاﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﺠﺰﻳﻪ اﻧﺴﺎج ﻣﻴﮕﺮدد دران اﻓﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻃﺒﻌﻴﺖ ‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ رﺳﻴﺪﻩ اﺿﺎﻓﻪ از ﭼﻨﺪ روزﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ دوام ﻳﺎﺑﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻴﺸﻮد و‬
‫ﺻﺮف ﺗﺨﻢ درون ان ﺳﺒﺐ ﺑﻘﺎﯼ ﻧﺴﻞ اﺳﺖ ﺳﺎﻟﻢ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪.‬‬
‫‪Senescence‬‬ ‫ح ‪ -‬ﭘﻴﺮﯼ ‪-‬‬
‫ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻧﻬﺎﻳﯽ دورﻩ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﻴﻮﻩ‪ ،‬ﺑﻤﺜﻞ هﺮﺟﺴﻢ ﺣﻴﻪ دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﭘﻴﺮﯼ اﺳﺖ‪ .‬درﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻴﮑﻪ‬
‫درداﺧﻞ ﻣﻴﻮﻩ از ﺷﺮوع رﺳﻴﺪﻩ ﺷﺪن اﻏﺎز ﮔﺮدﻳﺪﻩ دوام ﻣﻴﮑﻨﺪ و ﺑﺎﻻﺧﺮﻩ ﺳﺒﺐ ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪن ‪،‬‬
‫ﻣﺘﻼﺷﯽ و ﻓﺎ ﺳﺪ ﮔﺸﺘﻦ اﻧﺴﺎج ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﮐﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﺑﻤﺮﺣﻠﻪ ﻧﻬﺎﻳﯽ ﭘﻴﺮﯼ رﺳﻴﺪ‪ ،‬ارزش‬
‫ﻏﺬاﻳﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎﺧﺘﻪ و ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺼﺮف ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﻴﺮﯼ را ﻣﻴﺘﻮان ﺑﻤﺪت ﭼﻨﺪ روز و‬
‫ﻳﺎ ﭼﻨﺪ ﻣﺎهﯽ ﺑﻪ ﺗﺎﺧﻴﺮ اﻧﺪاﺧﺖ وﻟﯽ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﻤﻴﺘﻮان از وﻗﻮع ان ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﮐﺮد و اﺳﻴﺒﻬﺎﯼ‬
‫واردﻩ ﻧﺎﺷﯽ از ان را ﻧﻴﺰﻧﻤﻴﺘﻮان ﺗﺮﻣﻴﻢ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫خ‪ .‬ﻣﺮگ ﻳﺎ از ﺑﻴﻦ رﻓﺘﻦ‬
‫ﻓﮑﺘﻮر هﺎﯼ ﭼﻮن ﮔﺮﻣﯽ ‪ ،‬رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ دوﺑﺎرﻩ ‪ ،‬ﺿﺮﺑﻪ‪ ،‬ﺧﺸﮑﯽ‪ ،‬ﺣﻤﻠﻪ اﻣﺮاض و اﻓﺎت و ﮔﺎز‬
‫اﺗﻠﻴﻦ ﻣﺮگ ﻣﺤﺼﻮل را ﻗﺮﻳﺒﺘﺮ ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺸﺮﺑﺎاﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﺗﮑﻨﺎﺗﻮژﯼ ﻋﺼﺮﯼ ﻗﺎدر اﺳﺖ ﺗﺎ‬
‫ﺣﺪﯼ از ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻓﮑﺘﻮرهﺎﯼ ﻓﻮق ﺑﺮﻣﺤﺼﻮل ﺑﮑﺎهﺪ اﻣﺎ درﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن )ﭘﻴﺮﯼ( ﻧﻤﻴﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ﮐﺎرﯼ اﻧﺠﺎم دهﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ﺣﺠﺮات ﻳﮑﯽ ﭘﯽ دﻳﮕﺮ ﻣﻴﻤﻴﺮﻧﺪ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﺮگ ﺑﻪ ﺳﺮاغ ﻣﻴﺎﻳﺪ و‬
‫ﻣﺤﺼﻮل از اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺧﺎرج ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫‪Quality‬‬ ‫د‪ .‬ﮐﻴﻔﻴﺖ ‪-‬‬
‫ﮐﻴﻔﻴﺖ درﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪﻩ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎﺗﯽ ﻣﺜﻞ ﻣﺰﻩ‪ ،‬ارزش ﻏﺬاﻳﯽ و ﺑﺎزار ﭘﺴﻨﺪﯼ ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت و ﻣﻴﻮﻩ‬
‫ﺟﺎت ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﮑﺘﻮر هﺎﺋﻴﮑﻪ درﺗﻌﻴﻴﻦ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﺣﺎﺻﻼت اﺛﺮﮔﺬار اﻧﺪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻳﺎ وﻳﮋﻩ ﮔﻴﻬﺎﯼ ﻇﺎهﺮﯼ‬
‫ازﻧﮕﺎﻩ رواﻧﯽ و ﺗﺠﺮﺑﯽ‪ ،‬ﺧﺮﻳﺪارزﻳﺎدﺗﺮازهﺮﭼﻴﺰ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻇﺎهﺮﯼ ﻣﺘﺎع ﺟﻠﺐ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻋﺒﺎرت اﻧﺪاز‪:‬‬

‫‪139‬‬
‫ﺑﺼﻮرت ﻋﻤﻮم‪ ،‬ﭘﺴﻨﺪ ﻣﺸﺘﺮﯼ ﺑﺮاﯼ هﺮﻧﻮع ﻣﻴﻮﻩ و ﺳﺒﺰﯼ ﺟﺴﺎﻣﺖ‬ ‫‪size‬‬ ‫اﻟﻒ‪ .‬اﻧﺪازﻩ ﻳﺎ ﺟﺴﺎﻣﺖ–‬
‫ﺧﺎﺻﯽ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﺜﻼ‪ ،‬ﺑﺎدرﻧﮓ و ﺑﺎﻣﻴﻪ ﺑﺎ ﺟﺴﺎﻣﺖ ﺧﻮرد‪ ،‬ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ و ﻣﺎﻟﺘﻪ ﺑﺎ ﺟﺴﺎﻣﺖ هﺎﯼ ﮐﻼن‬
‫ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫دراﻧﺘﺨﺎب ﻣﻴﻮﻩ و ﺳﺒﺰﯼ ﺷﮑﻞ اﻧﻬﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﺎدرﻧﮓ‬ ‫‪form‬‬ ‫ب‪ .‬ﺷﮑﻞ –‬
‫هﺎﯼ ﺑﺎرﻳﮏ ودراز ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺑﺎدرﻧﮕﻬﺎﯼ ﮐﻮﺗﺎﻩ و ﮐﻠﻮﻟﻪ زﻳﺎدﺗﺮﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫رﻧﮏ ﻳﮑﯽ از ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﺧﻴﻠﯽ ﻣﻬﻢ ﺑﺮاﯼ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﺤﺼﻮل اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪Color‬‬ ‫پ‪ .‬رﻧﮓ –‬
‫ﻣﺜﻼ‪ ،‬درﺑﺎدرﻧﮓ و ﮐﺎهﻮ رﻧﮓ ﺳﺒﺰ‪ ،‬درﺑﺎدﻧﺠﺎن روﻣﯽ و ﺗﺮﺑﻮزرﻧﮓ ﺳﺮخ وﻧﺎرﻧﺠﯽ زﻳﺎد‬
‫ﺗﺮﺟﻴﺢ دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎﯼ اﺻﻮل ﺻﺤﯽ‪ ،‬ﭘﺎﮎ ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ ﻣﺤﺼﻮل در ﺿﻤﻦ‬ ‫ت‪ .‬ﭘﺎﮐﯽ ﻣﺤﺼﻮل‪Cleanliness -‬‬

‫اﻳﻨﮑﻪ ﻓﻴﺼﺪﯼ ﺗﻠﻔﺎت و ﺿﺎﻳﻌﺎت اﻧﺮا ﮐﺎهﺶ ﻣﻴﺪهﺪ ازﻧﮕﺎﻩ ﺟﻠﺐ ﺧﺮﻳﺪار وﻓﺮوش ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮﻧﻴﺰ ﻣﻬﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .2‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ‬
‫ﻳﮑﯽ از اﻧﮕﻴﺰﻩ هﺎﯼ اﺳﺘﻔﺎدﻩ زﻳﺎد ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت و ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت‪ ،‬ﺳﺮﺷﺎرﺑﻮدن اﻧﻬﺎ ازﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﯽ‬
‫) وﻳﺘﺎﻣﻴﻨﻬﺎ و ﻣﻮاد ﻣﻌﺪﻧﯽ( ﻃﻌﻢ وﻣﺰﻩ ﺧﺎص اﻧﻬﺎﺳﺖ‪ .‬ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻃﻌﻢ و ﺑﻮﯼ ﻧﺎﺷﯽ از وﺟﻮد‬
‫ﻣﻮاد ﺧﺎﺻﯽ ﭼﻮن ﻗﻨﺪهﺎ‪ ،‬ﺗﻴﺰاﺑﻬﺎ ‪ ،‬اﺳﺘﺮهﺎ و ﻏﻴﺮﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺣﻮاس ﭼﺸﺎﻳﯽ و ﺑﻮﻳﺎﻳﯽ‬
‫ﺗﺸﺨﻴﺺ دادﻩ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎﺗﯽ ﭼﻮن ﺳﻴﺐ و ﺑﺎدرﻧﮓ ﺑﺎﻳﺴﺘﯽ ﻃﻌﻢ و ﺑﻮﯼ ﺧﺎص ﺧﻮد را‬
‫داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﻧﻮع‪ ،‬ﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎﯼ زراﻋﺘﯽ و ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﻠﻴﻤﯽ ﻧﻴﺰدرﮐﻴﻔﻴﺖ ﻣﺤﺼﻮل اﺛﺮ ﮔﺬارﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫– ‪Harvesting‬‬ ‫رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‬

‫ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺳﻴﺪﻩ ﮔﯽ ﻣﻴﻮﻩ‪ ،‬ﮐﺎرﺑﺮدﻃﺮﻳﻘﻪ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ وﻧﺤﻮﻩ ﺟﻤﻊ ﺟﻮرﮐﺮدن –‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﻋﻮاﻣﻠﯽ اﻧﺪ ﮐﻪ درﺗﻌﻴﻴﻦ ﻃﻮل ﻋﻤﺮذﺧﻴﺮﻩ وﯼ و ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻘﺶ‬ ‫‪Handling‬‬

‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﻬﻢ دارد‪ .‬ﻳﮏ ﻣﻴﻮﻩ ﺗﺎ وﻗﺘﻴﮑﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ درﺧﺖ ﻣﺎدرﯼ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﺒﺒﻴﮑﻪ ﻋﻀﻮ ان اﺳﺖ‬
‫‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﯼ ﺣﻴﺎﺗﯽ ﺧﻮد را ﺑﺎ هﻤﺎهﻨﮕﯽ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﯼ درﺧﺖ ﻣﺎدرﯼ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺒﺮد‪ .‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻣﻴﻮﻩ‬
‫رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدﻳﺪﻩ و ازﻣﺎدرﺧﻮد ﺟﺪا ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ اﺛﺮ ان ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﻓﻮرا ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻴﮑﻨﺪ ﺑﻠﮑﻪ‬
‫ازان ﺑﻌﺪ ﻧﻴﺰﮐﻢ ﻳﺎﺑﻴﺶ درﺟﺮﻳﺎن ﺑﻮدﻩ و ﺑﻪ ﭘﺨﺘﻪ ﺷﺪن و رﺳﻴﺪن ﺧﻮد دوام ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﺗﺠﺮﺑﻪ‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﻮدﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﺑﻌﺪ از ﺟﺪا ﺷﺪن ازدرﺧﺖ هﻢ ازاوﮐﺴﻴﺠﻦ ﻣﺤﻴﻂ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻧﻤﻮدﻩ ﺗﻨﻔﺲ‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ و ﮔﺎزﮐﺎرﺑﻨﺪاﯼ اوﮐﺴﺎﻳﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻨﻔﺲ وﻋﻼﻣﻪ ﺣﻴﺎت را ازاد ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬در ﭘﻴﺸﺒﺮدﻋﻤﻠﻴﻪ‬
‫ﺗﻨﻔﺲ‪ ،‬ازاﻧﺮژﯼ ﻣﻮادﻏﺬاﺋﯽ ذﺧﻴﺮﻩ وﯼ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬دردرﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﺎﻻﺗﺮ‪،‬ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ‬

‫‪140‬‬
‫ﺗﻨﻔﺲ ﻧﻤﻮدﻩ ﺳﺮﻳﻌﺘﺮﻏﺬا و اﻧﺮژﯼ ﻣﺼﺮف ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﻴﻮﻩ ﭘﺲ از رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ زود‬
‫ﻣﻴﺮﺳﺪ و درﻃﯽ ﻣﺪت ﮐﻤﯽ اﺿﺎﻓﻪ رس ﺷﺪﻩ و ﺳﺮﻳﻌﺎ ازاﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺧﺎرج ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮ دﻻﻳﻞ‬
‫ﻓﻮق ﻣﻴﺘﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻣﻴﻮﻩ را ﺑﻌﺪ ازﺟﻤﻊ اورﯼ ان ﻧﻤﻴﺘﻮان ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﮔﺮرﻓﻊ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻤﻮﻗﻊ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان ﻳﮑﺴﻠﺴﻠﻪ ﮐﺎرهﺎرا ﺑﺨﺎﻃﺮﺣﻔﻆ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﺎ هﻨﮕﺎم‬
‫ﻣﺼﺮف ان اﻧﺠﺎم داد‪ .‬رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﭘﻴﺶ از وﻗﺖ وﻳﺎ ﺑﻌﺪ ازوﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ‬
‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﻄﻠﻮﺑﻪ ) ﻃﻌﻢ‪ ،‬ﻣﺰﻩ و ارزش ﻏﺬاﻳﯽ( ﻣﻴﻮﻩ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻳﺎﺑﺪ ﻳﺎ اﻳﻨﮑﻪ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﻪ‬
‫اﻣﺮاض و اﻓﺎت و ﻓﮑﺘﻮر هﺎﯼ ﻓﺎﺳﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﮐﺴﺐ ﺷﺪت ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻓﮑﺘﻮر هﺎﯼ ﻋﻤﺪﻩ اﯼ ﭼﻮن ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﮐﺸﺖ‪ ،‬زﻣﺎن ﮔﻞ ﮐﺮدن‪ ،‬ﻧﻮﻋﻴﺖ ﻧﺒﺎﺗﯽ و ﻓﮑﺘﻮر هﺎﯼ ﻣﺤﻴﻄﯽ ﺧﺎﺻﺘﺎ ﮔﺮﻣﯽ‪ ،‬در ﺗﻌﻴﻴﻦ زﻣﺎن‬
‫رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻳﮑﺴﺎﻟﻪ را ﻣﻴﺘﻮان ﺑﺎ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﺬر و درﺧﺘﺎن ﻣﻴﻮﻩ را‬
‫ﺑﺎ اﻧﺘﺨﺎب اﻧﻮاع زود رس و دﻳﺮرس ان درزﻣﺎن هﺎﯼ دﻟﺨﻮاﻩ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻨﺎﺳﺐ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ و ﻧﻴﺰدرﺣﻔﻆ ﮐﻴﻔﻴﺖ و ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺗﻠﻔﺎت ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﻧﮑﺎﺗﯽ‬
‫ﻣﺜﻞ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺑﺎزار‪ ،‬وﺳﻴﻠﻪ اﻧﺘﻘﺎل و ﻧﻮع ﺣﻤﻞ وﻧﻘﻞ‪ ،‬ﻧﻮع ﻣﺼﺮف )ﺑﺎزار ﻣﺤﻠﯽ‪ ،‬ﮐﺎر ﺧﺎﻧﻪ‬
‫ﺟﺎت‪ ،‬ﺻﺎدرات و ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ( ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺼﺮﻓﯽ ﮐﺎرﺧﺎﻧﻪ ﺟﺎت و ﻳﺎ ﺑﺎزارهﺎﯼ‬
‫ﻣﺤﻠﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻤﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺻﺎدراﺗﯽ وﻳﺎ ذﺧﻴﺮﻩ ﻳﯽ درﻣﺮﺣﻠﻪ رﺳﻴﺪﻩ ﺗﺮﯼ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬دراﻧﺘﺨﺎب ﺗﺎرﻳﺦ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﻓﮑﺘﻮر هﺎﯼ ذﻳﻞ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺪدﮔﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ‪:‬‬
‫اﻟﻒ – ﻓﮑﺘﻮرهﺎﯼ ﭼﺸﻤﯽ – ﻣﺜﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮات رﻧﮓ ﭘﻮﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺴﺎﻣﺖ ﻣﻴﻮﻩ ‪ ،‬ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ﺑﺮگ و‬
‫ﭘﻴﭽﮏ‪.‬‬
‫ب – ﺗﺠﺰﻳﻪ هﺎﯼ ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ – اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ ﭘﯽ اچ‪ ،‬ﻣﻘﺪارﻧﺸﺎﻳﺴﺘﻪ وﻓﻴﺼﺪﯼ ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ ﻣﺤﻠﻮل‪.‬‬
‫پ – ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ هﺎ – ﻃﻮل ﻣﺪت ﺑﻴﻦ ﮔﻞ ﮐﺮدن و رﺳﻴﺪن ﺑﻤﺮﺣﻠﻪ ﺑﻼﻏﺖ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب روز‪.‬‬
‫ت – ﺗﻘﺎﺿﺎﯼ ﺑﺎزار – درﺑﺎزارﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل اﮐﺜﺮا ﺑﻪ ﻗﺴﻢ ﺗﺎزﻩ ﺑﻤﺼﺮف ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬درﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻘﺶ ﺑﺮﺟﺴﺘﻪ دارد‪ .‬درﺗﻌﻴﻴﻦ زﻣﺎن رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ درﻣﺰارع ﮐﻮﭼﮏ‪ ،‬زﻳﺎد‬
‫ﺗﺮاز ﻓﮑﺘﻮرهﺎﯼ ﭼﺸﻤﯽ و درﻣﺰارع ﺑﺰرگ‪ ،‬زﻳﺎد ﺗﺮازﻓﮑﺘﻮرهﺎﯼ ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬

‫‪Methods of harvisting-‬‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﻪ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‬

‫ﺑﺼﻮرت ﮐﻠﯽ دو ﻃﺮﻳﻘﻪ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ وﺟﻮد دارد‪ :‬ﻳﮑﯽ ﺑﺎ دﺳﺖ و دﻳﮕﺮﯼ ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ‪.‬‬
‫‪Hand harvesting‬‬ ‫‪ .1‬رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎدﺳﺖ –‬
‫در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت و ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺖ و ان هﻢ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺴﺎﻧﻴﮑﻪ‬

‫‪141‬‬
‫از اﺳﺎﺳﺎت ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻨﺎﺳﺒﺘﺮﻳﻦ ﺗﺎرﻳﺦ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻴﺨﺒﺮ اﻧﺪ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ‬
‫دراﻓﺰاﻳﺶ ﺿﺎﻳﻌﺎت ﺑﻌﺪ ازرﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻴﺰ ﮐﻤﮏ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﭘﻴﺸﺒﻴﻨﯽ ﺗﺎرﻳﺦ درﺳﺖ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻃﻮرﻳﮑﻪ ﻗﺒﻼ ذﮐﺮﺷﺪ‪ ،‬ازروﯼ ﺗﻌﺪاد روزﺑﻴﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﮔﻞ ﮐﺮدن و رﺳﻴﺪن ﻣﻴﻮﻩ ﺑﻪ ﺑﻠﻮغ) ﺳﻴﺐ( ‪،‬‬
‫ﻣﻌﻴﺎرهﺎﯼ ﻓﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻓﺸﺎرﻻزﻣﻪ ﺑﺮاﯼ ورود ﺳﻮزن دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﻪ ﻧﺴﺞ ﻣﻴﻮﻩ ‪ ،‬رﻧﮓ‬
‫ﭘﻮﺳﺖ ﻣﻴﻮﻩ ﻳﺎ ﻓﻴﺼﺪﯼ ﻣﺠﻤﻮع ﻣﻮاد ﺟﺎﻣﺪ ﻣﺤﻠﻮل ﻣﻴﻮﻩ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﻮﻩ‬
‫ﺟﺎت و ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﺎﺛﺮ ﮐﺶ ﮐﺮدن‪ ،‬ﺗﺎب دادن و ﺑﺮﻳﺪن اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻴﻮﻩ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ ﮐﺶ ﮐﺮدن رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﻗﺴﻤﺘﯽ ازﭘﻮﺳﺖ ﻣﻴﻮﻩ ﭘﺎرﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎ دﻣﭽﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﻴﻤﺎﻧﺪ‪ .‬ﻧﻘﻄﻪ‬
‫ﭘﺎرﻩ ﺷﺪﻩ ﻣﻴﻮﻩ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺣﻤﻼت ﻣﻴﮑﺮوﺑﻬﺎ ﺣﺴﺎس ﮔﺮدﻳﺪﻩ وﺑﻪ اﺳﺮع وﻗﺖ ﻓﺎﺳﺪ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ درﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪ دو ﻃﺮﻳﻘﻪ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬ﻳﮑﯽ ﺑﻄﺮﻳﻘﻪ ﮐﺶ ﮐﺮدن ودﻳﮕﺮﯼ ﺑﻄﺮﻳﻘﻪ‬
‫ﺑﺮﻳﺪن‪ ،‬ﺗﻔﺎوت ﺿﺎﻳﻌﺎت ﻧﺎﺷﯽ از وﻗﻮع ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﯽ در ﺳﻤﺖ دﻣﭽﻪ و ﭘﻴﺪاﻳﺶ ﭘﻮﭘﻨﮏ اﺑﯽ ﺑﻌﺪ از‬
‫رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ در ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﺑﺎﻻﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﻧﺎرﻧﺞ ﻧﺸﺎن دادﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ اورﯼ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻄﺮﻳﻘﻪ‬
‫ﺑﺮﻳﺪن ﺑﻬﺘﺮ از رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻄﺮﻳﻘﻪ ﮐﺶ ﮐﺮدن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ‪ .‬هﻤﭽﻨﺎن ﺿﺎﻳﻌﺎت ﻧﺎﺷﯽ از وﻗﻮع‬
‫ﭘﻮﺳﻴﺪﮔﯽ ﻧﺼﻮارﯼ ﺳﻤﺖ دﻣﭽﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﺳﺘﺮوﺳﻬﺎ در رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻄﺮﻳﻘﻪ ﺗﺎب دادن‬
‫ﮐﻤﺘﺮازﭘﻮﺳﻴﺪﮔﯽ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻄﺮﻳﻘﻪ ﮐﻨﺪن ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ)‪.(31‬‬
‫رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ‪ ،‬ﻣﺜﻞ ﻋﻢ و ﻳﺎ ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‪ ،‬ﻋﻤﻮﻣﺎ وﻗﺘﻴﮑﻪ رﻧﮓ ﻣﻴﻮﻩ از ﺳﺒﺰﯼ ﺑﻪ‬
‫زردﯼ ﮔﺮاﺋﻴﺪ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ داﻧﻪ ﻣﻴﻮﻩ از درﺧﺖ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ ﺷﺮوع ﺑﻪ اﻓﺘﻴﺪن ﻧﻤﻮد ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬اﮔﺮ‬
‫ﻣﻴﻮﻩ درﺧﻮد ﻣﺤﻞ ﻣﺼﺮف ﺷﺪﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در زﻣﺎن ﭘﺨﺘﮕﯽ وﻳﺎ ﻧﻴﻤﻪ ﭘﺨﺘﮕﯽ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ ﻣﻴﻮﻩ ﺑﻪ ﻣﺎرﮐﻴﺘﻬﺎﯼ دوردﺳﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﻳﺎﻓﺘﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﺨﺘﯽ و ﺳﺒﺰﯼ رﻓﻊ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﻴﻮﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ دﺳﺖ درﺧﺮﻳﻄﻪ ﺗﮑﻪ ﺋﯽ ﺟﻤﻊ اورﯼ ﺷﻮد و ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﻧﺸﻮد ﮐﻪ درزﻣﻴﻦ‬
‫ﺑﻴﺎﻓﺘﺪ‪.‬درﻏﻴﺮان‪ ،‬زﺧﻤﯽ ﺷﺪﻩ زود ﻓﺎﺳﺪ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﭼﻴﺪﻩ ﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ زﻣﺎن اﻧﺘﻘﺎل ان‬
‫در دﺳﺘﮕﺎﻩ درﺟﻪ ﺑﻨﺪﯼ‪ ،‬درﺑﮑﺴﻬﺎﯼ‬
‫ﺳﺎﺣﻮﯼ در ﻳﮏ ﺟﺎﯼ ﺳﺎﻳﻪ ﻣﻮﻗﺘﺎ ذﺧﻴﺮﻩ‬
‫ﮔﺮدد‪ .‬ﺳﺎﺋﺮﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﺜﻞ ﺳﺘﺮوس و‬
‫ﺳﻴﺐ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻄﺮﻳﻘﻪ ﺗﺎب دادن ﻳﺎ‬
‫ﺑﺮﻳﺪن ﻧﻪ ﺑﻄﺮﻳﻘﻪ ﮐﺶ ﮐﺮدن رﻓﻊ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫درهﻨﮕﺎم رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ درﺧﺘﺎن ﺑﺎدام در‬

‫ﺷﮑﻞ ) ‪ (49‬زﻳﻨﻪ و ﺳﺘﻞ ﻳﺎ ﺟﺎﮔﻪ ﻣﻴﻮﻩ ﭼﻴﻨﯽ‪.(17)،‬‬

‫ﺷﻤﺎل ﮐﺸﻮر‪ ،‬ﺑﺴﻴﺎر دﻳﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ﮐﻪ‬

‫‪142‬‬
‫ﺷﺎﺧﻬﺎﯼ درﺧﺖ ﺑﺎ ﺧﺎدﻩ ﭼﻮﺑﻬﺎﯼ درازﮐﻮﺑﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ اﻧﻬﺎ ﺑﺰﻣﻴﻦ ﺑﺮﻳﺰﻧﺪ و اﻳﻦ‬
‫ﮐﻮﺑﻴﺪن ﺣﺘﯽ از ﺳﻤﺖ ﻧﻮﮎ ﺷﺎخ ﺑﺴﻮﯼ ﺗﻨﻪ درﺧﺖ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﮔﻴﺮدرﺧﺖ را زﻳﺎد اﺳﻴﺐ رﺳﺎﻧﺪﻩ وﻣﻨﺎﺑﻊ ﺣﺎﺻﻠﺪهﯽ ﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ اﻧﻬﺎ‬
‫راﺷﺪﻳﺪاﺻﺪﻣﻪ ﻣﻴﺰﻧﺪ وﺧﻮد درﺧﺖ ﻧﻴﺰﺑﺴﻴﺎر اﺳﻴﺐ ﻣﻴﺒﻴﻨﺪ‪ .‬در رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎغ ﺑﺎﻳﺪ از زﻳﻨﻪ‬
‫ﻣﻴﻮﻩ ﭼﻴﻨﯽ وﻳﺎ ﺧﺮﮎ ﭼﻮﺑﯽ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬زﻳﻨﻪ و ﺧﺮﮎ ﺑﺎﻳﺪ ﺳﺒﮏ ﺑﻮدﻩ ودر ﺑﻴﻦ ﺑﺎغ ﺑﻪ اﺳﺎﻧﯽ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺟﺪار داﺧﻠﯽ ﻇﺮف ﻣﻴﻮﻩ ﭼﻴﻨﯽ ﺑﺎﻳﺪ ﻟﺸﻢ وﺻﺎف ﺑﻮدﻩ وﮐﻨﺎران ﺗﺴﻤﻪ دارﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﺗﺎ ﺑﻪ ﮔﺮدن اوﻳﺰان ﺷﺪﻩ ﺑﺘﻮاﻧﺪ‪ .‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻇﺮف ﻣﻴﻮﻩ ﭼﻴﻨﯽ اﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﺳﺒﮏ‪ ،‬ﺳﻬﻞ اﻻﻧﺘﻘﺎل ودﻳﺮﭘﺎ‬
‫ﺑﻮدﻩ وﺧﺮاب ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻣﻴﻮﻩ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﮐﺮﻳﺖ ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﯽ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻇﺮف ﺳﺎﺣﻮﯼ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ ‪،‬‬
‫)‪.(17‬در وﻗﺖ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ از ﺑﺎﻻ ﺷﺪن ﺑﻪ درﺧﺖ واز زدن ﺷﺎخ ﺑﺎ ﭼﻮب‪ ،‬ﺗﺒﺮ ﻳﺎ ﺗﻴﺸﻪ )درﺗﻮت‬
‫ﺗﮑﺎﻧﯽ( وﻳﺎ اززدن ﺑﯽ روﻳﻪ ﺷﺎﺧﭽﻪ هﺎ ﺑﺎﺧﺎدﻩ ﭼﻮب ﺧﻮد دارﯼ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻌﺪ ازاﻳﻨﮑﻪ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫درهﻨﮕﺎم ﺑﻠﻮغ ﻣﻄﻠﻮب اﻧﺠﺎم ﻳﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺮﺧﻮرد ﺳﺎﻟﻢ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬در‬
‫اﺟﺮاﯼ اﻳﻦ اﻣﺮ‪ ،‬ﻧﮑﺎت زﻳﺮ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪:‬‬
‫‪ .1‬ﻣﻴﻮﻩ رﺳﻴﺪﻩ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺗﮑﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ اﺣﺘﻴﺎط ﺑﺎ ﺗﺎب دادن ﺗﻮام ﺑﺎﮐﻤﯽ ﮐﺶ ﮐﺮدن ان ﺗﻮﺳﻂ‬
‫دﺳﺖ ﭼﻴﺪﻩ ﺷﻮد و درﻇﺮف ﻣﻴﻮﻩ ﭼﻴﻨﯽ ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﮑﻞ )‪.(49‬‬
‫‪ .2‬ﻣﻴﻮﻩ هﺎ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻟﺖ ﺧﻮردﻩ و ﻓﺸﺮدﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﻟﺖ ﺧﻮردﻩ ‪ ،‬ﻓﺸﺮدﻩ ﺷﺪﻩ و اﺿﺎﻓﻪ رس‬
‫ﺑﺎﻳﺪ از ﺑﻴﻦ ﻣﻴﻮﻩ هﺎ ﮐﺸﻴﺪﻩ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .3‬ﻣﻴﻮﻩ ﭼﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ درﺳﺎﻳﻪ درﺧﺖ وﻳﺎ درﺳﺎﻳﻪ اﻳﮑﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮرﻣﻮﻗﺘﺎ اﻳﺠﺎد ﺷﺪﻩ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻣﻴﻮﻩ ﺑﻪ هﻴﭻ وﺟﻪ درﻣﻌﺮض ﺗﺎﺑﺶ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺷﻌﺎع ﺁﻓﺘﺎب ﻗﺮاردادﻩ ﻧﺸﻮد‪.‬درﻏﻴﺮﺁن ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻﻳﯽ ﮐﻮت ﺑﺎﺛﺮﺗﺎﺑﺶ ﺷﻌﺎع اﻓﺘﺎب ﭘﮋﻣﺮدﻩ و ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﺋﻴﻨﯽ ان ﮔﺮم اﻣﺪﻩ‬
‫ﻓﺎﺳﺪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫‪ .4‬ﻣﻴﻮﻩ اﮔﺮ ﺗﻮت ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﺒﻞ از ﺗﮑﺎﻧﺪن ان درزﻳﺮﺷﺎﺧﻪ درﺧﺖ ﻳﮏ ﺗﮑﻪ ﮐﻼن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد ﺗﺎ از‬
‫اﻓﺘﻴﺪن ﻣﻴﻮﻩ در روﯼ ﺧﺎﮎ وﭼﺘﻞ ﺷﺪن ان ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ .5‬ﻣﻴﻮﻩ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﮐﻮت ﮐﻼن وﻣﺮﺗﻔﻊ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻧﮕﺮدد‪.‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ زﻳﺮﮐﻮت ﺗﺤﺖ‬
‫ﻓﺸﺎرﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﺑﺎﻻﻳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺻﺪﻣﻪ ﻣﻴﺒﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .6‬ﻗﺒﻞ از اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ ﺑﺎﻳﺪ درﺑﮑﺲ هﺎﯼ ﺳﺎﺣﻮﯼ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﮔﺮدد‪.‬‬
‫‪ .7‬داﺧﻞ ﺑﮑﺲ هﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺎف وﻟﺸﻢ ﺑﻮدﻩ و ﺑﺪون ﮐﺪام ﺑﺮﺁﻣﺪﮔﯽ ﻣﺜﻞ ﻣﻴﺦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .8‬ﺑﻌﺪ از درﺟﻪ ﺑﻨﺪﯼ ‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ هﺎ ﺑﺎﻳﺪ درﺳﺖ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﮔﺮدد‪ .‬ﻣﺤﺘﺎط ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻇﺮف ﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻨﺪﯼ )ﮐﺎرﺗﻦ ‪ ،‬ﮐﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺑﮑﺲ( ﺑﻴﺶ از ﮔﻨﺠﺎﻳﺶ ان ﭘﺮﮐﺎرﯼ ﻧﺸﻮد ﺗﺎ ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﺑﺎﻻﺋﯽ ﺑﻪ اﺛﺮ‬

‫‪143‬‬
‫ﻓﺸﺎرﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺳﺮﭘﻮش ‪ ،‬و ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﻃﺒﻘﺎت ﭘﺎﺋﻴﻨﯽ ﺑﻪ اﺛﺮ ﻓﺸﺎرﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﻃﺒﻘﺎت‬
‫ﺑﺎﻻﺋﯽ اﺳﻴﺐ ﻧﺒﻴﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ .9‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻧﺎزﮎ ﺑﺎﻳﺪ درﻳﮏ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﺷﻮد ﺗﺎ ازﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻦ درزﻳﺮ ﻓﺸﺎر ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ‬
‫ﺑﺎﻻﺋﯽ دراﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.(39)،‬‬
‫‪ .10‬از ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﺗﻌﺪاد ﻧﺎ ﮐﺎﻓﯽ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت وﺳﺒﺰﻳﺠﺎت درﻳﮏ ﺑﺎرﺟﺎﻣﻪ ﺧﻮددارﯼ ﺷﻮد ﺗﺎ‬
‫ازﺻﺪﻣﻪ دﻳﺪن ﻣﻴﻮﻩ هﺎ ﺑﻪ اﺛﺮﺣﺮﮐﺖ ازاد در ﺑﻴﻦ ﺑﺎرﺟﺎﻣﻪ و ﺗﺼﺎدم ﺑﺎ ﻳﮑﺪﻳﮕﺮدرﺣﻴﻦ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل و ﻧﻴﺰ ازﺿﻴﺎع ﺟﺎﯼ و اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺼﺮف ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺟﻠﻮ ﮔﻴﺮﯼ ﺑﻌﻤﻞ اﻳﺪ‪.‬‬
‫‪ .11‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت و ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت ﻧﻈﺮ ﺑﻪ ﺟﺴﺎﻣﺖ ﺷﺎن درﺟﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﮔﺮدد‪ .‬ﺑﻌﺪا‪ ،‬هﻤﺠﺜﻪ هﺎ ﺑﺎ هﻢ‬
‫ﻳﮑﺠﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ ازﺟﺎﯼ دﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﻄﻮرﻣﻮﺛﺮاﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺷﺪﻩ و ﺿﻤﻨﺎ ازﺻﺪﻣﻪ‬
‫دﻳﺪن ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﺑﺰرﮔﺘﺮ و ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺗﺮﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﮔﺮدد‪.(39)،‬‬
‫‪.12‬در هﻨﮕﺎم اﻧﺘﻘﺎل و ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﯽ ﻣﻴﻮﻩ هﺎ‪ ،‬ﺑﺎ ﺑﺴﺘﻪ هﺎﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﺑﺎ اﺣﺘﻴﺎط ﺑﺮﺧﻮرد ﺷﻮد ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ‬
‫ﻏﺮض ﮐﻤﺎﺋﯽ وﻗﺖ ‪ ،‬اﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﺑﯽ ﭘﺮواﺋﯽ ﺑﻪ زﻣﻴﻦ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ دورﭘﺮﺗﺎب‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬‬
‫‪ .13‬ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺗﺎزﻩ و ﺧﻮﺑﺘﺮﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻦ ﻣﻴﻮﻩ‪ ،‬ﺑﺮﺧﻮرد ﺳﺎﻟﻢ و درﺳﺖ ﻧﺘﻨﻬﺎ درهﻨﮕﺎم ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ و‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻠﮑﻪ درهﻤﻪ ﺟﺎ هﻤﻪ وﻗﺖ ﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪Mechanized harvesting‬‬ ‫‪ .2‬رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺑﺎ ﻣﺎﺷﻴﻦ –‬

‫ﺟﻤﻊ اورﯼ ﺣﺎﺻﻼت هﺎرﺗﻴﮑﻠﭽﺮﯼ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺎﺷﻴﻦ داراﯼ ﻓﻮاﺋﺪ و ﺿﻤﻨﺎ داراﯼ ﻧﻮاﻗﺺ ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻓﻮاﺋﺪ ان ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫• ﻣﻘﺪار زﻳﺎد ﺣﺎﺻﻞ در ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎهﯽ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ‪.‬‬
‫• ﻣﻘﺪارﻣﺼﺎرف ﺟﻤﻊ و ﺟﻮر و ﻣﻘﺪار اﺳﻴﺐ رﺳﺎﻧﯽ ان ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ ﺑﻨﺎء ﻗﺎﺑﻞ ﮐﻨﺘﺮول‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• ﮐﺎرﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺋﯽ ﭼﻮن رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬درﺟﻪ ﺑﻨﺪﯼ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ )ﺑﺎرﺟﺎﻣﻪ ﮐﺎرﯼ( و‬
‫ذﺧﻴﺮﻩ ان ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻳﮏ اﻗﺪام اﻧﺠﺎم ﮔﺮدد‪.‬‬
‫• ﻣﺼﺮف ﻓﯽ واﺣﺪ ان ﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• ﮐﺎرﺳﺎﺣﻮﯼ )رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ( ان ﺑﺎﺛﺮ ﭘﺮاﺑﻠﻤﻬﺎﯼ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ادارﯼ ﭼﻮن اﻋﺘﺼﺎب و ﻗﻴﻮد‬
‫ات ﻣﺘﺎﺛﺮﻧﻤﻴﮕﺮدد‪.‬‬

‫‪144‬‬
 ‫ﻧﻮاﻗﺺ ان ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫• ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬارﯼ اﺑﺘﺪاﺋﯽ ان ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫• ﺑﻌﻀﯽ ﮐﺎرﮔﺮان ﺑﺎغ ﺷﺎﻳﺪ اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺴﺖ ﮔﺮدﻧﺪ وﻣﺸﮑﻠﯽ را ﺑﺮﻣﺸﮑﻼت ﺑﻴﮑﺎرﯼ‬
‫ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳﺪ‪.‬‬
‫• ﺑﺎﻏﺪاران ﮐﻮﭼﮏ ﺗﻮان ﺧﺮﻳﺪ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ هﺎرا ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬اﮔﺮاﺣﻴﺎﻧﺎ هﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬
‫اﺳﺘﻔﺎدﻩ ازﻳﻦ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮاﻳﺸﺎن اﻗﺘﺼﺎدﯼ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫• ﺻﺮف ﻳﮏ ﻣﺎﺷﻴﻦ ﺑﺮاﯼ ﺟﻤﻊ اورﯼ ﺗﻤﺎم اﻧﻮاع ﻣﻴﻮﻩ وﻳﺎ ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻨﺎء اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ان ﻏﻴﺮ اﻗﺘﺼﺎدﯼ اﺳﺖ‪.‬‬

‫اﻣﺎدﻩ ﮐﺮدن ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺮاﯼ ذﺧﻴﺮﻩ ﻳﺎ ﺻﺎدر ﮐﺮدن‬

‫‪Making products ready for storing or export-‬‬
‫ﺑﻌﺪ از رﺳﻴﺪن ﻣﺤﺼﻮل ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮل وارزش اﻗﺘﺼﺎدﯼ ان ﻳﮏ‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻪ ﮐﺎرهﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻣﺜﻞ درﺟﻪ ﺑﻨﺪﯼ – ‪ ) Grading‬ﺑﺮاﺳﺎس ﮐﻴﻔﻴﺖ‪ ،‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬ﺟﺴﺎﻣﺖ(‪ ،‬ﺷﻔﺎ دهﯽ‬

‫– ‪ ،Curing‬ﺳﺒﺰ زداﯼ ‪ ،Degreening -‬ﺳﺮد ﮐﺮدن اوﻟﻴﻪ ‪ ،Precooling -‬ﺷﺴﺘﺸﻮ و ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ‬

‫ﺑﺎﻻﯼ ان ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬

‫اﻳﻨﮏ درذﻳﻞ هﺮﮐﺪام ﻃﻮر ﻓﺸﺮدﻩ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮارﻣﻴﮕﻴﺮد ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺪﯼ ‪Grading -‬‬ ‫‪ .1‬درﺟﻪ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺟﻤﻊ اورﯼ ﺷﺪﻩ هﻤﻪ ﻳﮑﺴﺎن و ﻳﮏ ﻧﻮاﺧﺖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﺎ ﻳﮑﺴﺎﻧﯽ ﺑﺎﻻﯼ ﮐﻴﻔﻴﺖ و ﻗﻴﻤﺖ‬

‫ﺷﮑﻞ )‪ (50‬ﺳﻴﺐ درﺟﻪ اﻋﻠﯽ‬ ‫ﺷﮑﻞ)‪ (51‬ﺳﻴﺐ درﺟﻪ ادﻧﯽ‬

‫‪145‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺗﺎﺛﻴﺮﺳﻮ ﺑﺠﺎ ﻣﻴﮕﺬارد‪ .‬ﺑﺨﺎﻃﺮﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از وارد ﺷﺪن ﭼﻨﻴﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮ‬
‫اﺳﺎس ﮐﻴﻔﻴﺖ‪ ،‬ﺷﮑﻞ و ﺟﺴﺎﻣﺖ درﺟﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﮔﺮدد‪ .‬در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن اﺟﺮاﯼ درﺟﻪ ﺑﻨﺪﯼ در ﺑﻌﻀﯽ‬
‫ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺧﺼﻮﺻﺎ در ﺑﺎدام ﻳﮏ اﻣﺮﻣﺸﮑﻞ ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ .‬زﻳﺮا دراﮐﺜﺮﻳﺖ ﺑﺎﻏﻬﺎﯼ ان‪،‬‬
‫درﺧﺘﺎن اﻧﻮاع ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﻗﻄﺎرهﺎﯼ ﻣﻨﻈﻢ و در ﺑﻼﮎ هﺎﯼ ﺑﺴﺘﻪ ﻏﺮس ﻧﺸﺪﻩ اﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺼﻮرت‬
‫ﻣﺨﻠﻮط درﻳﮏ ﺑﻼﮎ و ﻳﺎ ﭘﺮاﮔﻨﺪﻩ درﺳﺮﭘﻠﻮاﻧﻬﺎﯼ زﻣﻴﻨﻬﺎ ﺷﺎﻧﺪﻩ ﺷﺪﻩ اﻧﺪ‪ .‬درهﻨﮕﺎم رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‪،‬‬
‫ﻣﻴﻮﻩ ﺑﺎدام اﮐﺜﺮا‪ ،‬ﺑﺪون درﻧﻈﺮداﺷﺖ ﮐﻴﻔﻴﺖ و اهﻤﻴﺖ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ان ازﻳﮏ ﺳﺮﺑﺼﻮرت ﻣﺨﻠﻮط‬
‫ﺟﻤﻊ اورﯼ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﺟﻤﻊ اورﯼ ‪ ،‬ﮐﺎردرﺟﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﺣﺎﺻﻞ را دﺷﻮار وﺣﺘﯽ ﻧﺎ ﻣﻤﮑﻦ‬
‫ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬اﻳﻦ اﻣﺮﺳﺒﺐ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﺻﻼت ﺑﺎغ ﺑﻪ ﺑﻬﺎﯼ ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻧﺮﺳﻨﺪ و ﻓﺎﺋﺪﻩ‬
‫ﭼﻨﺪاﻧﯽ را ﺑﺒﺎر ﻧﻴﺎورﻧﺪ‪ .‬ﺟﻬﺖ رﻓﻊ اﻳﻦ ﻧﻘﻴﺼﻪ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ازرﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬درﺧﺘﺎن ﺗﻤﺎم اﻧﻮاع ﺑﺎدام‪،‬‬
‫ﭼﻪ ﺑﺼﻮرت ﻣﺨﻠﻮط درﻳﮏ ﺑﻼﮎ وﭼﻪ ﺑﺼﻮرت ﭘﺮاﮔﻨﺪﻩ درﺳﺮﭘﻠﻮاﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ازﻳﮑﺪﻳﮕﺮ ﺗﻔﮑﻴﮏ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪا‪ ،‬ﺗﻤﺎم درﺧﺘﺎن ﻋﻴﻦ ﻧﻮع )ﻓﺮﺿﺎ ﻧﻮع ﻗﻤﺒﺮﯼ( در ﮐﻞ ﺳﺎﺣﻪ ﺑﺎغ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﺋﯽ ﺷﺪﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﻳﮑﺮﻧﮓ وﻧﻮع دوم ان )ﻓﺮﺿﺎ ﻧﻮع ﺳﺘﺎرﺑﺎﻳﯽ( ﺑﺎ رﻧﮓ دﻳﮕﺮﯼ ﻧﺸﺎﻧﯽ‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﮐﺎرﺗﺎ ﺧﺘﻢ ﮐﻠﻴﻪ اﻧﻮاع ﺑﺎدام ﻣﺮﺑﻮط ﺑﺎغ اداﻣﻪ ﻳﺎﺑﺪ و ﺗﻌﺪاد درﺧﺘﺎن هﺮﻧﻮع ﻏﺮض‬
‫ﻓﺮاهﻢ اورﯼ ﺳﻬﻮﻟﺖ درﺳﺎﻟﻬﺎﯼ ﺑﻌﺪﯼ اﮔﺮﻳﺎد داﺷﺖ ﺷﻮﻧﺪ ﻣﻔﻴﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬درهﻨﮕﺎم رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‪،‬‬
‫ﻣﻴﻮﻩ هﺮﻧﻮع ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺪا ﺟﺪا ﺟﻤﻊ اورﯼ‪ ،‬ﭘﺎﮐﮑﺎرﯼ‪ ،‬دراﻓﺘﺎب ﺧﺸﮏ‪ ،‬ﺗﺎ ﺷﺮوع ﮐﺎرﻣﺮاﺣﻞ ﺑﻌﺪﯼ‬
‫ﺑﻪ ﺑﻮﺟﯽ هﺎﯼ ﺗﺎرﯼ درﻳﮏ ﺟﺎﯼ ﺧﺸﮏ ‪ ،‬هﻮادار و ﻣﺼﺌﻮن ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻣﻤﺎﻟﮏ‪ ،‬ﺣﺎﺻﻼت ﺑﺎﻏﯽ راﺟﻬﺖ ﻣﺼﺎرف داﺧﻠﯽ وﻳﺎ ﺧﺎرﺟﯽ درﺟﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬زﻳﺮا‬
‫درﺟﻪ ﺑﻨﺪﯼ‪ ،‬ﻧﻤﺎﻳﺶ دادن ﻣﺤﺼﻮل را و هﻢ ﺷﻔﺎﻓﻴﺖ ﻣﺎرﮐﻴﺖ ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﮔﺎن‪ ،‬ﺗﺎﺟﺮان و‬
‫ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺨﺸﻴﺪﻩ وﮐﺎرﻓﺮوش ﻣﺤﺼﻮل را اﺳﺎن ﻣﻴﺴﺎزد‪ .‬درﻣﻴﻮﻩ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل‬
‫‪ %‬ﻣﺠﺎز ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬ﻣﻘﺪار‬ ‫‪5‬‬ ‫درﺟﻪ ﻋﺎﻟﯽ‪ ،‬ازهﺮﮔﻮﻧﻪ ﻋﻴﺐ ﻋﺎرﯼ ﺑﻮدﻩ و ﻧﺎ ﻳﮑﺴﺎﻧﯽ ان ﺻﺮف‬
‫ﻣﺠﺎزﻧﺎﻳﮑﺴﺎﻧﯽ درﻣﺤﺼﻮل درﺟﻪ اول ‪ %10 ،‬و دردرﺟﻪ دوم ‪ %15 ،‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬درﺟﻪ ﺑﻨﺪﯼ‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮﻣﺒﻨﺎﯼ ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮل ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬ﻣﺜﻼ‪ ،‬درﻣﻮرد ﺗﺮﺑﻮز وزن ﻣﻴﻮﻩ‪،‬‬
‫درﻣﻮرد درﺧﺖ وﻧﻬﺎل ﻗﻄﺮﺳﺎﻗﻪ و درﻣﻮرد ﭘﻴﺎزﻗﻄﺮﮐﻠﭽﻪ درﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬ﻣﺤﺼﻮل‬
‫درﺻﻮرت ﻋﺪم ﺗﮑﻤﻴﻞ ﻣﻌﻴﺎر اﺻﻠﯽ‪ ،‬ﺟﺰ ﮔﺮوﻩ ‪ 1‬ﻳﺎ ‪ 2‬درﺟﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻣﻴﮕﺮدد‪.(4).‬‬
‫‪curing-‬‬ ‫‪ .2‬ﺷﻔﺎ ﺑﺨﺸﯽ‬
‫اﮐﺜﺮﻣﺤﺼﻮﻻت درهﻨﮕﺎم رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‪،‬ﺧﺮاﺷﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻌﻠﺖ اﻳﻦ ﺧﺮاﺷﻴﺪﻩ ﮔﯽ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﻣﺤﺼﻮل‬
‫ﮐﻢ ﮔﺮدﻳﺪﻩ واﺣﺘﻤﺎل رﺧﻨﻪ ﻣﻴﮑﺮوﺑﻬﺎﯼ ﻣﺮض زا ﺑﻪ درون ﻧﺴﺞ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﻏﺮض ﺟﻠﻮ ﮔﻴﺮﯼ‬
‫از وﻗﻮع ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎﻳﺪ ﻗﺒﻞ از ذﺧﻴﺮﻩ ﻳﺎ ﺻﺎدر ﺷﺪن‪ ،‬ﺷﻔﺎ ﺑﺨﺸﯽ ﺷﻮد‪ .‬ﻋﻤﻞ ﺷﻔﺎ‬

‫‪146‬‬
‫ﺑﺨﺸﯽ ﺗﻤﺎم ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻳﮏ ﻗﺴﻢ ﻧﻴﺴﺖ ﺑﺎ درﻧﻈﺮداﺷﺖ وﺿﻊ ﻓﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ ﻧﺴﺞ ﻣﺤﺼﻮل ﺗﻐﻴﺮ‬
‫درﺟﻪ‬ ‫‪22‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪15‬‬ ‫هﻔﺘﻪ در ﺟﺎﯼ ﺗﺎرﻳﮏ ﺑﺎ ﺣﺮارت‬ ‫‪2 – 1‬‬ ‫ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮر ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﮐﭽﺎﻟﻮ ﺑﻤﺪت‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑﺎ رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺴﺒﺘﯽ ﺑﻠﻨﺪ )‪ (% 95 - %90‬ﻗﺮاردادﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬درﻃﯽ اﻳﻦ ﻣﺪت درﻣﺤﻼت‬
‫زﺧﻢ ﻧﺴﺞ ﭘﻴﻨﻪ ﻳﯽ ﺗﺸﮑﻴﻞ ﺷﺪﻩ و زﺧﻢ اﻟﺘﻴﺎم ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ)‪.(4‬‬
‫‪Degreening-‬‬ ‫‪ .3‬ﺳﺒﺰ زداﻳﯽ‬
‫درﻳﺎﻓﺘﻬﺎﯼ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت و ﺗﺠﺎرب ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اﻧﺴﺖ ﮐﻪ ﻃﻮل ﻋﻤﺮ و ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺗﺤﻤﻞ ﺿﺮﺑﺎت‬
‫ﻣﻴﮑﺎﻧﻴﮑﯽ در اﮐﺜﺮ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻴﮑﻪ درﻣﺮﺣﻠﻪ رﺳﻴﺪﮔﯽ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ اﻧﺪ ورﻧﮓ اﻧﻬﺎ هﻨﻮز ﺳﺒﺮ اﻧﺪ‬
‫ﺑﻴﺸﺘﺒﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ﺳﺒﺐ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻴﮑﻪ در ﻧﻈﺮ اﺳﺖ درذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﺷﻮد و ﻳﺎ ﺑﻪ ﻧﻘﺎط‬
‫ﺑﻌﻴﺪ ارﺳﺎل ﮔﺮدد ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﻴﻮﻩ هﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ،‬ﺑﻪ ﻗﺴﻢ ﻧﺮﺳﻴﺪﻩ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻴﺸﻮد و ﻳﮑﯽ دو‬
‫هﻔﺘﻪ ﭘﻴﺶ ازﻣﺼﺮف‪ ،‬اﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺷﻴﻮﻩ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ رﺳﺎﻧﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬اﻣﺮوزﺑﺎ ﮐﺎرﺑﺮد ﮔﺎزاﺗﻠﻴﻦ‬
‫درﺳﻄﺢ ﺗﺠﺎرﺗﯽ‪ ،‬رﻧﮓ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﭼﻮن ﮐﻴﻠﻪ وﻣﺎﻟﺘﻪ ﺑﺼﻮرت ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ درﻃﯽ ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎهﯽ‬
‫زاﻳﻞ ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد وﺑﻪ اﻧﻬﺎ ﺟﻠﻮﻩ رﺳﻴﺪﻩ دادﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﺻﻄﻼح ﺑﺎزار‪ -‬ﭘﺴﻨﺪﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬
‫ﮔﺎز اﺗﻠﻴﻦ ﺑﺎﻻﯼ اﻧﺴﺎج ﻧﺒﺎت ﺗﺎﺛﻴﺮات زﻳﺎد و ﻣﺘﻔﺎوﺗﯽ دارد ﮐﻪ ﻳﮑﯽ ان ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺳﺒﺰزداﻳﯽ‬
‫اﻧﺴﺖ‪ .‬وﻗﺘﻴﮑﻪ ﮔﺎز ﻣﺬﮐﻮر ﺑﺪاﺧﻞ ﺣﺠﺮات ﻧﻔﻮذ ﮐﺮد‪ ،‬ﺳﺒﺐ هﺎﻳﺪروﻟﻴﺰ ﺷﺪن ﻗﺴﻤﺘﻬﺎﯼ‬
‫ازﮐﻠﻮروﭘﻼﺳﺖ ﺷﺪﻩ و ﻣﺤﺎﻓﻆ ﻣﺎﻟﻴﮑﻮﻟﻬﺎﯼ ﺳﺒﺰﻳﻨﻪ را از ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺒﺮد‪ .‬زﻣﻴﻨﻪ را ﺑﺮاﯼ ﺣﻤﻠﻪ اﻧﺰاﻳﻢ‬
‫و ﭘﺎرﭼﻪ ﺷﺪن ﻣﺎﻟﻴﮑﻮل ﺳﺒﺰﻳﻨﻪ اﻣﺎدﻩ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬ﭼﻮن اﻳﻦ ﻋﮑﺲ‬ ‫ﮐﻠﻮروﻓﻠﻴﺰ – ‪Chlrophyllase‬‬ ‫ﺳﺒﺰﻳﻨﻪ‬
‫اﻟﻌﻤﻞ درﺣﺠﺮات اﭘﻴﺪرﻣﯽ ﭘﻮﺳﺖ ﻣﻴﻮﻩ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ ،‬اﻧﺴﺎج داﺧﻞ ﻣﻴﻮﻩ ﭼﻨﺪان ﻣﺘﺎﺛﺮ‬
‫ﻧﻤﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫اوﻟﻴﻪ‪Precooling-‬‬ ‫‪ .4‬ﺳﺮد ﮐﺮدن‬
‫ﺑﻌﺪ ازﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﺣﺎﺻﻞ ‪ ،‬ﺣﺮارت ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺎﻻﯼ ﮐﻴﻔﻴﺖ و ﻣﺪت ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ ان‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﻠﻨﺪ ﺳﺮﻋﺖ رﺳﻴﺪن و ﻓﺎﺳﺪ ﺷﺪن ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت و ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت را زﻳﺎد‬
‫ﻣﻴﺴﺎزد‪.‬‬
‫درﺟﻪ ﺣﺮارﺗﯽ ﮐﻪ درﺁن ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻳﺎ ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت ﺟﻤﻊ ﺁورﯼ ﻣﻴﺸﻮد ﺑﻨﺎم ﺣﺮارت ﻣﺰرﻋﻪ ‪-‬‬
‫ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﻌﺪ از رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬ﺣﺮارت ﻣﺰرﻋﻪ ﺑﺎﻳﺪ هﺮﭼﻪ ﻋﺎﺟﻠﺘﺮ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪Field heat‬‬

‫اﻳﻦ ﮐﺎر‪ ،‬درﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﺿﻴﺎع ﺁب ﻣﺤﺼﻮل ﮐﻤﮏ ﻧﻤﻮدﻩ و ﺁﻧﺮا ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺗﺮ ﺗﺎزﻩ‬
‫درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺼﺮف‬ ‫ﺑﻘﺪر‪10‬‬ ‫ﻧﮕﻬﻤﻴﺪارد‪ .‬اﮔﺮازﺣﺮارت ﻣﺰرﻋﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل دو ﺑﺮاﺑﺮ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﯽ ﻳﺎﺑﺪ‪ .(39) ،‬ﺗﻤﺎم ﮐﺎرهﺎﻳﻴﮑﻪ ﻗﺒﻞ ازذﺧﻴﺮﻩ ﮐﺮدن ﺑﺨﺎﻃﺮﮐﺎﺳﺘﻦ‬

‫‪147‬‬
‫درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﺰرﻋﻪ ﻣﺤﺼﻮل اﻧﺠﺎم ﻣﻴﺸﻮد ‪ ،‬ﺑﻨﺎم ﺳﺮد ﺳﺎزﯼ اوﻟﻴﻪ ﻳﺎد ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﮐﺎرهﺎﯼ ذﻳﻞ‬
‫ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ در ﺳﺮدﺳﺎﺧﺘﻦ اوﻟﻴﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻔﻴﺪ واﻗﻊ ﺷﻮد‪.‬‬
‫• ﻣﻴﻮﻩ هﺎ از درﺧﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺻﺒﺢ وﻗﺖ ﭼﻴﺪﻩ ﺷﻮد‪.‬‬
‫• ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ ﭼﻴﺪﻩ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﻳﺪ در ﺳﺎﻳﻪ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﺷﻮد‪.‬‬
‫• ﻣﺤﺼﻮل درﺳﺎﻳﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻨﮏ ﮔﺴﺘﺮدﻩ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺣﺮارت ﻣﺰرﻋﻪ ان ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ ﭘﺎﻳﻴﻦ اﻳﺪ‪،‬‬
‫) ‪.( 39‬‬
‫ﺳﺮد ﺳﺎزﯼ ﭘﻴﺸﮑﯽ ﺑﻤﻨﻈﻮر اهﺪاف ذﻳﻞ ﺻﻮرت ﻣﻴﮕﻴﺮد‪:‬‬
‫اﻟﻒ – ﮐﺎهﺶ دادن ﺷﺪت ﺗﻨﻔﺲ ﻣﺤﺼﻮل‪.‬‬
‫ب‪ .‬ﻣﺤﺪود ﮐﺮدن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻣﺎﻳﮑﺮوارﮔﺎﻧﻴﺰم هﺎﯼ ﻣﺮض زا‪.‬‬
‫پ‪ .‬ﮐﺎﺳﺘﻦ ﺷﺪت ﺗﻌﺮق و ﺗﻘﻠﻴﻞ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﮐﺎهﺶ وزن ﻣﺤﺼﻮل‪.‬‬
‫ت‪ .‬ﮐﺎﺳﺘﻦ ﻓﺸﺎرﺳﺮد ﺳﺎزﯼ ازدﺳﺘﮕﺎﻩ هﺎﯼ ﺳﺮد ﮐﻨﻨﺪﻩ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ اﺻﻠﯽ وﻳﺎ ﻣﻮﺗﺮهﺎﯼ‬
‫دارﻧﺪﻩ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺳﺮد ﮐﻨﻨﺪﻩ‪.(4)،‬‬
‫ﻣﻴﻮﻩ‪Washing-‬‬ ‫‪ .5‬ﺷﺴﺘﻦ‬
‫ﭘﺎﮎ ﺑﻮدن ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﺻﻔﺎت ﻣﻄﻠﻮب ان ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺟﻤﻊ اورﯼ ﺷﺪﻩ‬
‫اﻟﻮدﻩ ﺑﻪ ﮔﺮد و ﺧﺎﮎ ‪ ،‬دودﻩ و ﻣﺪﻓﻮع ﺣﺸﺮات وﺑﻘﺎﻳﺎﯼ ﻣﻮاد ﺳﻤﯽ ادوﻳﻪ ﺟﺎت ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬وﺟﻮد‬
‫ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻮاد در روﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎﺗﯽ ﭼﻮن ﺳﻴﺐ ‪ ،‬زرد اﻟﻮ‪ ،‬ﻣﺎﻟﺘﻪ ﻧﺎ ﺧﻮﺷﺎﻳﻨﺪ ﺑﻮدﻩ و ﺳﺒﺐ ﺗﻘﻠﻴﻞ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ اﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬ﺑﻨﺎء اﻧﻬﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺷﺴﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﺴﺘﻦ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ اب ﭘﺎﮎ و اﺷﺎﻣﻴﺪﻧﯽ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫درﻏﻴﺮان ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻠﻮث ﺗﺮ ﺷﺪﻩ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺮﻳﻀﯽ ﻣﺴﺘﻬﻠﮑﻴﻦ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬در ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎﯼ ﻣﺠﻬﺰ‪،‬‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﺧﺮﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺎﺗﻪ‪ ،‬ﮐﭽﺎﻟﻮ و ﺑﺎد رﻧﮓ ﺑﻌﺪ از ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ و ذﺧﻴﺮﻩ‬
‫ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺷﺴﺘﻦ ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻣﺤﺼﻮل ﻳﮏ اﻣﺮﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬اﻣﺎ درﻣﻮرد ﻣﻔﻴﺪ ﺑﻮدن ﺷﺴﺘﻦ‪،‬‬
‫ﮔﺬارﺷﻬﺎ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪ .‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ‪ ،‬ﺷﺴﺘﻦ ﺳﻴﺐ و ﻧﺎﮎ را ﺳﭙﺎرش ﻣﻴﺪهﻨﺪ وﻟﯽ ﺷﺴﺘﻦ‬
‫ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻧﺎزﮎ ﻣﺜﻞ اﻧﮕﻮرو اﻟﺒﺎﻟﻮ ﺧﻴﻞ هﺎ را ﻣﺠﺎز ﻧﻤﻴﺪاﻧﻨﺪ‪.(18)،‬‬
‫ﺷﺴﺘﻦ ﮐﻴﻠﻪ ﺳﺒﺐ ﺑﺘﺎﺧﻴﺮاﻓﺘﻴﺪن ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺧﻮد رﺳﯽ وﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﺪن ﻋﻤﺮان درذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪،‬‬
‫ﺣﺎﻻﻧﮑﻪ ﺷﺴﺘﻦ ﺑﺎد رﻧﮓ ﺑﺪون ﭘﺮﺳﺘﺎرﯼ ﺑﻌﺪﯼ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺗﺎﺣﺪ‪ %50‬ازﻃﻮل ﻋﻤﺮان ﺑﮑﺎهﺪ‪.‬‬
‫درﻳﻨﺠﺎ ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ درﺑﻌﻀﯽ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﺜﻞ ﻣﻴﻮﻩ ﮐﻴﻠﻪ رﺳﻴﺪن ان ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﺪت ﺗﻨﻔﺲ‬
‫ﺗﻮام اﺳﺖ و رﺳﻴﺪﻩ ﺷﺪن اﻧﻬﺎ ﺑﻌﺪ از ﺟﺪا ﺷﺪن از ﻧﺒﺎت ﻣﺎدرﯼ هﻢ اداﻣﻪ ﻣﻴﻴﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻴﻮﻩ هﺎ ﺑﻨﺎم‬
‫ﺧﻮد‪ -‬رس )‪ (Climatric‬ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ و ﻣﻴﻮﻩ هﺎﺋﻴﮑﻪ ﭼﻨﻴﻦ ﺧﺎﺻﻴﺖ را ﻧﺪارﻧﺪ )ﻣﺜﻞ اﻧﮕﻮر( ﻧﺎ‬
‫ﺧﻮد‪ -‬رس )‪ (Non-climatric‬ﻧﺎﻣﻴﺪﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪.(4).‬‬

‫‪148‬‬
‫در ﺳﻄﺢ ﺧﺎرﺟﯽ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت و ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت ﭘﻮﺷﻬﺎﯼ ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻣﻮﻣﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ازﺷﺪ ت‬
‫ﺗﻌﺮق وﺗﻨﻔﺲ ﻣﻴﮑﺎهﺪ و ﺗﺎ درﺟﻪ ﻳﯽ ازﺣﻤﻠﻪ ﻣﻴﮑﺮوارﮔﺎﻧﻴﺰم هﺎﯼ ﻣﺮض زا ﻧﻴﺰﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ،‬ﭘﻮﺷﻬﺎﯼ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ اﺛﺮﺷﺴﺘﻦ و ﻳﺎ ﺧﺮاﺷﻴﺪﻩ ﺷﺪن ازﺑﻴﻦ ﻣﻴﺮوﻧﺪ‪.‬اﻳﻦ اﻣﺮاﻳﺠﺎب‬
‫ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ ﺑﻄﻮرﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﻳﮏ ﭘﻮش ﻧﺎزﮎ ﭼﺮب روﯼ اﻧﻬﺎ اﻳﺠﺎد ﺷﻮد‪ .‬وﻟﯽ ﭼﺮب ﮐﺮدن‬
‫ﻣﺤﺼﻮل ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺳﺒﺐ ﮐﻨﺪﯼ ﺗﺒﺎدﻟﻪ هﻮا ﺑﻴﻦ ﻣﺤﺼﻮل وﻣﺤﻴﻂ اﻃﺮاف ان ﺷﻮد‪ .‬ﻇﺎهﺮا‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ هﺎﯼ‬
‫ﭼﻮن ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﻣﺎﻟﺘﻪ و ﺑﺎدرﻧﮓ ﮐﻪ ﭼﺮب ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺟﻠﺐ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺸﺘﺮﻳﺎن ﻣﻴﺸﻮد و‬
‫ﻃﻮل ﻋﻤﺮاﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰزﻳﺎدﺗﺮﻣﻴﮕﺮدد‪.‬اﻳﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ درﻣﺤﻼﺗﻴﮑﻪ ﻓﺎﻗﺪ ﺳﺮد ﺧﺎﻧﻪ هﺎ اﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر‬
‫ﻣﻔﻴﺪ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬ﻏﺮض اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﺎدﻩ ﭼﺮﺑﯽ وﺟﻼﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪارﯼ‬
‫ﻣﻮاد اﻣﻠﻴﺴﻮن ﮐﻨﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﭼﺮﺑﯽ ﻋﻼوﻩ ﮔﺮدد‪ .‬اﺳﺘﻔﺎدﻩ ازﻣﻮاد ﭼﺮﺑﯽ‪ ،‬ﮐﻪ دراب ﺑﻄﻮرﮐﺎﻣﻞ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﺑﻼ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﺷﺴﺘﻦ ﻣﺤﺼﻮل اﻣﮑﺎن ﭘﺬﻳﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .6‬رﻧﮓ ﮐﺮدن ﻣﻴﻮﻩ‬
‫ﺗﻌﺪادﯼ از ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت وﻗﺘﻴﮑﻪ رﻧﮓ ﺷﺎن ﺑﻮاﺳﻄﻪ ﮔﺎز اﺗﻠﻴﻦ زاﻳﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬رﻧﮓ زرد‬
‫ﮐﻤﺮﻧﮓ ﮐﺴﺐ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪان ﺑﺎزار ﭘﺴﻨﺪ ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻤﻨﻈﻮر رﻓﻊ اﻳﻦ ﻧﻘﻴﺼﻪ‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎﺗﯽ‬
‫ازاﻧﺠﻤﻠﻪ ﻣﺎﻟﺘﻪ را ﺑﺎ ﻣﻮاد رﻧﮕﯽ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ رﻧﮓ ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪.‬ﻣﻮاد رﻧﮕﯽ ﺋﻴﮑﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ان ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن ﻣﺠﺎز داﻧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻩ و در ﺳﻄﺢ ﺗﺠﺎرﺗﯽ ﻏﺮض رﻧﮓ ﮐﺮدن ﻣﺎﻟﺘﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‬
‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫اﻟﻒ‪ – 5 ،2) –1 :‬دﯼ ﻣﺘﻮﮐﺴﯽ ﻓﻨﻴﻼزول( ‪1-(2, 5 – D imethoxyphenylazol)-‬‬

‫ب‪ :‬ﻧﻔﺘﺎل ‪ Naphtal -‬ﮐﻪ ﺑﻪ ﻏﻠﻈﺖ ‪ 2‬ﺣﺼﻪ در ﻣﻠﻴﻮن اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮد‪.(4).‬‬ ‫ﻣﻮاد رﻧﮕﯽ را ﻣﻴﺘﻮان ﺗﻮام ﺑﺎ ﻣﻮاد ﭼﺮب ﮐﻨﻨﺪﻩ و ﮔﻨﺪزدا هﻤﺰﻣﺎن اﺳﺘﻌﻤﺎل‬
‫‪ .7‬ﺗﺪاوﯼ ذﺧﻴﺮﻩ وﯼ‬
‫ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ذﺧﻴﺮﻩ ﺷﺪﻩ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ ﺳﻴﺐ اﮔﺮزود ﺑﻤﺼﺮف ﻣﻴﺮﺳﺪ‪ ،‬ﺗﺪاوﯼ ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ان ﺿﺮور‬
‫ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬وﻟﯽ ﺳﻴﺒﻴﮑﻪ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﻴﺘﺮ ذﺧﻴﺮﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ ،‬ﻏﻮﻃﻪ دادن ان درادوﻳﻪ ﺟﺎت ﺿﺪ ﻓﻨﮕﺴﯽ‪/‬‬
‫ﺑﮑﺘﺮﻳﺎﻳﯽ‪ /‬ﺿﺪ ﺑﯽ ﻧﻈﻤﯽ ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ ) ﺳﮑﺎﻟﺪ( ﺑﺎ ﻣﺸﻮرﻩ ﮐﺎرﺷﻨﺎس وزارت زراﻋﺖ‬
‫ﺿﺮورﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ادوﻳﻪ ﺟﺎﺗﻴﮑﻪ ﺑﺮاﯼ ﺗﺪاوﯼ ذﺧﻴﺮﻩ وﯼ ﺳﻴﺐ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫‪ .1‬ﺗﻴﺎﺑﻨﺪازول – ‪ Thiabendazole‬ﺑﺮ ﺿﺪ ﻓﻨﮕﺲ‪،‬‬

‫‪149‬‬
‫‪ .2‬داﯼ ﻓﻴﻨﺎﻳﻞ اﻣﺎﻳﻦ – ‪ Diphenylamine‬ﻳﺎ اﻳﺘﻮﮐﺴﯽ ﮐﻮﻳﻦ ‪ Ethoxyquin -‬ﺑﺮاﯼ ﮐﻨﺘﺮول ﺳﮑﺎﻟﺪ‬
‫– ‪ Scald‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.(18).‬‬
‫‪ .8‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻳﺎ ﺑﺎرﺟﺎﻣﻪ ﮐﺎرﯼ‬
‫‪Packaging -‬‬
‫ﻣﺪ ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻦ اﺻﻮل ﺻﺤﯽ ‪ ،‬ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل و ﺳﻬﻮﻟﺖ اﻧﺘﻘﺎﻻت اﻳﺠﺎب ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ ﮐﻪ‬
‫ﻣﺤﺼﻮل در ﺑﺴﺘﻪ هﺎﯼ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎص‬
‫ﺁن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﮔﺮدد‪ .‬ﺗﺎﺟﻨﮓ ﺟﻬﺎﻧﯽ دوم‪ ،‬ﻇﺮوف‬
‫ﭼﻮﺑﯽ ﺑﺮاﯼ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﺑﻮد‪.‬ﺑﻌﺪ از‬
‫ﺷﮑﻞ)‪ (52‬ﭘﺮ ﮐﺎرﯼ ﺑﻴﺶ از ﻇﺮﻓﻴﺖ ﮐﺎرﺗﻦ‪)،‬ﻣﻮﻟﻒ(‪.‬‬ ‫ﺁن ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎﻻت ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت در‬

‫ﻇﺮوف ﺳﺘﺎﻧﺪرد ﺷﺪﻩ ﺗﻴﺎرﻣﺜﻞ ﺑﺸﻞ‪ Bushel ،‬ﺑﻈﺮﻓﻴﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ‪ 36‬ﻟﻴﺘﺮ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬وﻟﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻨﯽ ‪ ،‬ﮐﻼﻧﯽ و ﭘﺮﺧﺮچ ﺑﻮدن ان وﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻧﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﺎﻧﺪن ﻳﮏ اﻧﺪازﻩ ﺟﺎﯼ درﻻرﻳﻬﺎﯼ‬
‫اﻧﺘﻘﺎﻻﺗﯽ‪ ،‬ﺑﺸﻞ ﮐﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬و ﺟﺎﯼ ﺁﻧﺮا ﮐﺎرﺗﻦ هﺎﯼ ﻣﻘﻮاﺋﯽ و ﺟﻌﺒﻪ ﺋﯽ ﭘﻼﺳﺘﮑﯽ و ﮐﺮﻳﺖ‬
‫هﺎﯼ ﭼﻮﺑﯽ ﻧﺎزﮎ ﮔﺮﻓﺖ‪ .‬ﻣﻮادﻳﮑﻪ ﺑﺮاﯼ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﺑﮑﺎر ﺑﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮل‬
‫ﺳﺎزﮔﺎرﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺜﻼ‪ ،‬ﺧﺮﺑﻮزﻩ ﻧﻮع اﻧﺪﻟﮏ ﻗﺒﻞ از ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﭼﺮب ﻣﻴﮕﺮدد ﺗﺎ درﻣﻘﺎﺑﻞ رﻃﻮﺑﺖ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﺑﻌﺪا‪ ،‬اﻧﻬﺎرا در ﮐﺎرﺗﻦ هﺎﯼ ﻓﺎﻳﺒﺮﯼ ﺳﺒﮏ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ازﮐﺎﻏﺬ هﺎﯼ‬
‫ﭼﺮب‪ ،‬ﻣﻘﻮا‪ ،‬ﺗﮑﻪ هﺎﯼ ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﯽ در ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﻳﻬﺎﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎﺗﯽ ﭼﻮن‪ ،‬ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻪ وﺧﺮﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ﻣﻴﺸﻮد‪.‬ﺳﻮﭘﺮﻣﺎرﮐﻴﺘﻬﺎ‪ ،‬ﺿﺮورت ﺑﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﻳﻬﺎﯼ ﭘﺎﮎ وﺻﺤﯽ ﺑﻮدن ﻣﺤﺼﻮﻻت را ارﺗﻘﺎ‬
‫ﺑﺨﺸﻴﺪ‪ .‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ دردﺳﺘﮕﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﺠﻬﺰ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎﻩ‬
‫هﺎ را ﻣﻴﺘﻮان زﻳﺮ ﻧﻈﺮﺷﺮﮐﺘﻬﺎﯼ ﺗﻌﺎوﻧﯽ ﮐﻪ دهﻘﺎﻧﺎن ﻋﻀﻮ ان هﺴﺘﻨﺪ وﻳﺎ ﺷﺮﮐﺘﻬﺎﯼ ﺗﺠﺎرﯼ ﮐﻪ‬
‫ﮐﺎر ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوش ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت را ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻣﻴﺒﺮﻧﺪ ادارﻩ ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫در ﻃﻮل ﻣﺪت ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻧﺎﺷﺪﻩ و ﻧﻴﺰ ﮐﺎرﺗﻦ هﺎﯼ ﮐﻪ ﺑﻤﻨﻈﻮر ﺻﺎدرات‪،‬‬
‫اﻣﺎدﻩ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﻪ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ هﺎﯼ اﺻﻠﯽ و ﻳﺎ ﻣﻮﺗﺮ وﮐﺸﺘﯽ اﻧﺪ دردرﺟﻪ ﺣﺮارت ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺣﻔﻆ‬
‫ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬ﺑﻄﻮرﻋﻤﻮﻣﯽ‪ ،‬ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ و وﺳﻴﻠﻪ اﻧﺘﻘﺎﻻت ﺑﺎﻳﺪ داراﯼ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ) ﺣﺮارت و‬
‫ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺴﺒﺘﯽ ( ﺑﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﻣﻴﻮﻩ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺎﺷﺪ ﺗﺎ ﮐﻴﻔﻴﺖ ﻣﻴﻮﻩ ﺣﻔﻆ ﮔﺮدد‪ .‬ﻟﻬﺬا اﮔﺮ‬
‫ﻋﻤﻠﻴﺎت رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ‪ ،‬اﻣﺎدﻩ ﮐﺮدن ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺮاﯼ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ و ﺗﻮزﻳﻊ ﺗﺤﺖ ﻧﻈﺮﻳﮏ ﺷﺮﮐﺖ‬
‫ادارﻩ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻴﻨﻈﻤﯽ ﮐﺎر ﮐﺎهﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻓﺎﻳﺪﻩ ﺷﻐﻞ ﺑﻴﺸﺘﺮﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻇﺮف ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﺎت و ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻣﺜﻞ وزن ﻣﻴﻮﻩ ‪ ،‬ﻧﻮع ﻣﻴﻮﻩ‪ ،‬درﺟﻪ ) ﻋﺎﻟﯽ ‪ 1 ،‬و ‪ (2‬ﻣﻴﻮﻩ ‪ ،‬ﻧﺎم ﺷﺮﮐﺖ‬
‫‪150‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﮐﻨﻨﺪﻩ وﻧﺎم ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ ﮐﻨﻨﺪﻩ را درروﯼ ﺧﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺮﮐﺖ ﻳﺎ ﻣﻮﺳﺴﻪ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ ﻳﺎ ﻣﻬﺎرﮐﺮدن هﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻋﻴﺒﯽ را ﺑﺎﻳﺪﻋﻬﺪﻩ دارﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫‪Storage and effective environmental factors‬‬ ‫ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ و ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﻴﻄﯽ ﻣﻮﺛﺮ در ان‬
‫ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﻋﺒﺎرت از ﺟﺎﻳﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻﺎ‪ ،‬ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت و ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺑﺮاﯼ ﻳﮏ‬
‫ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻩ ﻳﺎ دراز دران ﻧﮕﻬﺪاﺷﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬دﻟﻴﻞ اﺟﺮاﯼ اﻳﻦ ﮐﺎران اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ در وﻗﺖ‬
‫ﺟﻤﻊ اورﯼ ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻮازﻧﻪ ﺑﻴﻦ ﻋﺮﺿﻪ وﺗﻘﺎﺿﺎ درﻣﻮرد ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﯽ ﺑﺮهﻢ ﻣﻴﺨﻮرد‪ .‬ﺑﻌﻠﺖ‬
‫ﻋﺮﺿﻪ ﻓﺮاوان ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺘﻬﺎ ﺑﺸﺪت ﺗﻨﺰل ﻣﻴﮑﻨﺪ‪.‬ﻓﺮوش ﻣﺤﺼﻮﻻت درﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﻳﻘﻴﻨﺎ ﺟﺰﺿﺮرﮐﺪام‬
‫ﻓﺎﻳﺪﻩ اﯼ ﻧﻤﻴﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬دررهﺎﻳﯽ ازﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﻘﺪارﯼ ازﻣﺤﺼﻮﻻت ذﺧﻴﺮﻩ و ﺑﺘﺪرﻳﺞ‬
‫ﺑﺎزارﻋﺮﺿﻪ ﮔﺮدد‪ .‬ازاﻳﻨﮑﻪ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻣﺤﺼﻮل در ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ اﻳﺠﺎب ﻣﺼﺮف ﭘﻮل را ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮاﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺼﺎرف ﺑﺎﻻﯼ ﻣﺤﺼﻮل درﺟﻪ ﻳﮏ ﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ﻣﺼﺮف ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻳﮏ‬
‫ﮐﻴﻠﻮﮔﺮام ﻣﺤﺼﻮل درﺳﺮد ﺧﺎﻧﻪ هﺎﯼ ﻣﺠﻬﺰﺧﻴﻠﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬اﻳﻦ ﻣﺼﺮف ﺷﺎﻣﻞ ﺗﺎﻣﻴﻦ درﺟﻪ‬
‫ﺣﺮارت ﻣﻄﻠﻮب‪ ،‬ﮔﻨﺪ زداﻳﯽ‪ ،‬ﺑﺎزرﺳﯽ‪ ،‬ﻣﺼﺎرﻓﺎت ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ‪ ،‬ﺗﻠﻔﺎت ﺣﺎﺻﻞ درﻃﻮل دورﻩ‬
‫ﻧﮕﻬﺪارﯼ درﺳﺮدﺧﺎﻧﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاﯼ رﺳﺎﻧﺪن ﻣﺼﺎرﻓﺎت در ﭘﺎﺋﻴﻨﺘﺮﻳﻦ ﺳﻄﺢ ﺿﺮوراﺳﺖ ﮐﻪ در‬
‫اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺮاﯼ ذﺧﻴﺮﻩ‪ ،‬ﻧﮑﺎت اﺗﯽ ﻣﺪ ﻧﻈﺮﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ :‬ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺤﺼﻮل در زﻣﺎن ﺟﻤﻊ اورﯼ ﺣﺎﺻﻞ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدﻩ ﺑﻌﺪ از‪ 6 –3‬ﻣﺎﻩ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ‬
‫ﻣﻘﺪار ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻣﺼﺮف ‪ ،‬ﺻﺎدرات وﻳﺎ واردات‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ ان ‪ 2‬ﻳﺎ ‪ 3‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻮﻗﻊ ﺑﺮداﺷﺖ ﺣﺎﺻﻞ ‪،‬‬
‫ﻗﺎﺑﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ب‪ :‬ﻣﺤﺼﻮل از ﻧﮕﺎﻩ ﻧﻮع‪ ،‬داراﯼ ﺧﺎﺻﻴﺖ ذﺧﻴﺮﻩ ﭘﺬﻳﺮﯼ زﻳﺎد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫پ‪ :‬ﻣﺤﺼﻮل درﻃﻮل دورﻩ رﺷﺪ وﻧﻤﻮ‪ ،‬ازﻣﺮاﻗﺒﺘﻬﺎﯼ زراﻋﺘﯽ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻬﺮﻩ ﻣﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ت‪ :‬ﻣﺤﺼﻮل ﺑﻪ وﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ و ﺑﺨﺎﻃﺮ ذﺧﻴﺮﻩ ﮐﺮدن ﮐﺎرهﺎﯼ ﻣﺜﻞ ﺷﻔﺎ ﺑﺨﺸﯽ‬
‫‪ ،‬ﺷﺴﺘﺸﻮ‪ ،‬درﺟﻪ ﺑﻨﺪﯼ ‪ ،‬ﺳﺒﺰزداﻳﯽ و ﮔﻨﺪزداﻳﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ و ﺑﻄﻮرﮐﺎﻣﻞ اﻧﺠﺎم ﮔﺮدﻳﺪﻩ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ج‪ :‬از ﻧﮕﺎﻩ ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮرﺗﯽ‪ ،‬ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﺰرﻋﻪ ﺗﺎ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﺣﺪ اﻗﻞ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﮐﺎﻣﻴﺎﺑﯽ در ذﺧﻴﺮﻩ ﮐﺮدن ﻣﺤﺼﻮﻻت واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ رﻋﺎﻳﺖ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻧﮑﺎت ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺴﺌﻮل‬
‫ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ادارﻩ ﮐﺮدن ﻓﻨﯽ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت ﺳﺮد ﮐﻨﻨﺪﻩ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺿﻤﻨﺎ از وﺿﻊ‬
‫ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﻴﺰ واﻗﻒ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﺮﮐﺰﯼ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮاﯼ ﭘﻴﺸﺒﺮد‬
‫اﻣﻮرﻓﻨﯽ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎهﻬﺎازﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﻣﺴﻠﮑﯽ وﺑﺮاﯼ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤﺼﻮﻻت ازاﻣﺮاض‪ ،‬از‬

‫‪151‬‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ اﻣﺮاض ﻧﺒﺎﺗﯽ و ﺑﺎﻏﯽ ﮐﺎرﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﻬﺘﺮان اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ذﺧﻴﺮﻩ ﺧﺎﻧﻪ را درﻣﺮﮐﺰ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ هﺎ اﺟﺎرﻩ وﻳﺎ ﺧﺮﻳﺪارﯼ ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻧﻪ اﻳﻨﮑﻪ ﺧﻮدش ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﻳﯽ ﺗﻤﺎم‬
‫اﻣﻮر ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎهﯽ را زﻳﺮﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻓﮑﺘﻮرهﺎﻳﻴﮑﻪ در ذﺧﻴﺮﻩ ﮐﺎرﯼ ﻣﻮﺛﺮاﻧﺪ ﻗﺮار اﺗﯽ اﺳﺖ‪:‬‬
‫‪Temperature-‬‬ ‫‪ .1‬ﺣﺮارت‬
‫ﺣﺮارت ﻧﻮع اﻧﺮژﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ان ﺑﺎ واﺣﺪ هﺎﯼ ﮔﺮام ﮐﺎﻟﻮرﯼ و ﻳﺎ ﮐﻴﻠﻮﮐﺎﻟﻮرﯼ اﻧﺪازﻩ ﮔﻴﺮﯼ‬
‫ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﮔﺮام ﮐﺎﻟﻮرﯼ ﻋﺒﺎرت ازﻣﻘﺪاراﻧﺮژﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺮارت ﻳﮏ ﮔﺮام اب ﻣﻘﻄﺮرا ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ‬
‫ﻳﮏ درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺒﺮد و ﮐﻴﻠﻮﮐﺎﻟﻮرﯼ ﻋﺒﺎرت ازﻣﻘﺪاراﻧﺮژﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺮارت‬
‫‪1000‬ﮔﺮام اب ﻣﻘﻄﺮرا ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ ﻳﮏ درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ارﺗﻘﺎ دهﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺮارت ﻳﮑﯽ از ﻓﮑﺘﻮرهﺎﯼ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ درﺑﺎﻻﯼ ﮐﻴﻔﻴﺖ ‪ ،‬ﻃﻮل ﻋﻤﺮﻣﺤﺼﻮﻻت در‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﺟﻤﻊ اورﯼ ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬ﺣﻤﻞ وﻧﻘﻞ و ذﺧﻴﺮﻩ ﮐﺮدن ﺗﺎﺛﻴﺮ دارد‪ .‬درﺗﻌﺎﻣﻼت ﻣﻴﺘﺎﺑﻮﻟﻴﮑﯽ ﻣﺜﻞ‬
‫ﺗﻨﻔﺲ‪ ،‬ﺗﻌﺮق و ﺑﺴﻴﺎرﯼ ﻋﮑﺲ اﻟﻌﻤﻞ هﺎﯼ ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ و زﻳﺴﺖ ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﺣﺠﺮات درﺣﺮارت ﺑﻠﻨﺪ‬
‫ﺷﺪت ﻳﺎﻓﺘﻪ ودرﺣﺮارت ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻄﯽ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ ﺑﺎ درﮎ ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻓﻮق‪ ،‬ﺑﺮاﯼ‬
‫ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﺪت ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﺮح رﻳﺰﯼ ﻳﺨﭽﺎﻟﻬﺎ و ﺳﺮدﺧﺎﻧﻪ هﺎ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﻧﺪ‪.‬‬

‫رﻃﻮﺑﺖ ‪Moisture-‬‬ ‫‪.2‬‬

‫رﻃﻮﺑﺖ هﻮارا در ﺳﺘﻴﺸﻦ هﺎﯼ هﻮاﺷﻨﺎﺳﯽ و ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ هﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ دﺳﺘﮕﺎﻩ هﺎﯼ ﺧﺎص اﻧﺪازﻩ‬
‫ﮔﺮﻓﺘﻪ اﻧﺮا ﺑﻪ ﻗﺴﻢ رﻃﻮﺑﺖ ﻣﻄﻠﻖ و رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺴﺒﺘﯽ ﺑﻴﺎن ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪ .‬رﻃﻮﺑﺖ ﻣﻄﻠﻖ ﺑﻪ ﻗﺴﻢ وزن ﺑﺨﺎر‬
‫ﻣﻮﺟﻮد درﺣﺠﻢ ﻣﺸﺨﺼﯽ ازهﻮا ﮐﻪ ﺑﺼﻮرت ﮔﺮام ﺑﺨﺎراب درﻳﮏ ﻣﺘﺮﻣﮑﻌﺐ هﻮاﯼ ﻣﺮﻃﻮب‬
‫ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ ﺑﻴﺎن ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺴﺒﺘﯽ ﻋﺒﺎرت از ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺨﺎراﺑﯽ ﮐﻪ درهﻮا‬
‫ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ و ﺑﺨﺎر اﺑﻴﮑﻪ هﻮا درهﻤﻴﻦ درﺟﻪ ﮔﺮﻣﯽ ﻣﻴﺘﻮاﻧﺪ در ﺣﺎﻟﺖ اﺷﺒﺎع درﺧﻮد ﻧﮕﻬﺪارد‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .(4)،‬ﻳﺎ ﺑﻌﺒﺎرت دﻳﮕﺮ رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺴﺒﺘﯽ ﻋﺒﺎرت ازﻣﻘﺪاررﻃﻮﺑﺖ درهﻮا‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ‬
‫ﺑﺎﻣﻘﺪاررﻃﻮﺑﺖ درهﻮاﯼ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺸﺒﻮع ﺑﻪ اب ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬هﻮاﯼ ﮐﺎﻣﻼ ﺧﺸﮏ داراﯼ رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺴﺒﺘﯽ‬
‫ﻓﻴﺼﺪ رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺴﺒﺘﯽ‬ ‫‪100‬‬ ‫)ﺻﻔﺮ( ﻓﻴﺼﺪ و هﻮاﯼ ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺸﺒﻮع ﺑﻪ ﺑﺨﺎر اب داراﯼ‬ ‫‪0‬‬

‫اﺳﺖ‪.(39)،‬‬
‫در ﻧﺒﺎﺗﺎت ﺗﺒﺎدﻟﻪ ﮔﺎزﯼ ﺑﻪ اﺛﺮ ﺑﺎﺧﺘﻦ اب ﺑﺼﻮرت ﺗﻌﺮق و ﺗﺒﺨﻴﺮ ﺑﻤﻴﺎن ﻣﻴﺎﻳﺪ‪ .‬ﺗﻌﺮق و ﺗﺒﺨﻴﺮ‬
‫ﭘﺮوﺳﻪ ﺋﯽ اﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯼ ﺳﺮد ﻧﻤﻮدن ﻧﺒﺎت ﺑﮑﺎر ﻣﻴﺮود و ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ زﻳﺎد دارد‪ .‬ﻣﺜﻼ وﻗﺘﯽ‬

‫‪152‬‬
‫ﮐﺎﻟﻮرﯼ ﺣﺮارت ازﻣﺤﻴﻂ ﮐﻢ‬ ‫‪586‬‬ ‫درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﺑﺨﺎر ﺷﻮد‪،‬‬ ‫در‪20‬‬ ‫ﻳﮏ ﮔﺮام اب‬
‫ﺷﺪﻩ و ﺳﺒﺐ ﺳﺮد ﺷﺪن هﻮاﯼ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﻌﺮق و ﺗﺒﺨﻴﺮﮔﺮﭼﻪ درﻋﻤﻞ ﻳﮑﯽ اﺳﺖ‬
‫وﻟﯽ در واﻗﻌﻴﺖ اﻣﺮازﻳﮑﺪﻳﮕﺮﻣﺘﻔﺎوت اﻧﺪ‪ .‬درﺗﻌﺮق‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺘﻬﺎﻳﯽ وﺟﻮد داردﮐﻪ درﺟﻪ ان واﺑﺴﺘﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻧﻮع ﻧﺒﺎت‪ ،‬ﺷﮑﻞ ﻇﺎهﺮﯼ ﺑﺮگ‪ ،‬ﺗﻌﺪاد روزﻧﻪ هﺎ‪ ،‬ﻗﻄﺮو ﻧﻮع ﮐﻴﻮﺗﻴﮑﻞ ﺳﻄﺢ ﺑﺮگ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻﻧﮑﻪ درﻣﺴﺌﻠﻪ ﺗﺒﺨﻴﺮاب ازﺳﻄﺢ ازاد‪،‬هﻴﭻ ﻧﻮع ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ درﻣﻴﺎن ﻧﻤﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﺳﺒﺒﻴﮑﻪ اب‬
‫‪ %‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻳﮑﯽ از ﻣﺸﮑﻼت‬ ‫‪95‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪60‬‬ ‫داﺧﻠﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﻤﻊ اورﯼ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﻏﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ،‬ﺑﻴﻦ‬
‫ﻋﻤﺪﻩ دردرﺟﻪ ﺑﻨﺪﯼ ‪ ،‬ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻨﺪﯼ‪ ،‬ذﺧﻴﺮﻩ ‪،‬ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ وﻓﺮوﺷﺎت‪ ،‬ﺑﺎﺧﺘﻦ اب ازﻃﺮﻳﻖ ﺗﻌﺮق و‬
‫ﭼﻤﻠﮏ ﺷﺪن اﻧﻬﺎ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪.‬ازﺟﺎﻧﺐ دﻳﮕﺮ‪ ،‬رﻃﻮﺑﺖ ﺑﺴﻴﺎرهﻢ ﺑﺎﻋﺚ ﻳﺨﺒﺴﺘﮕﯽ و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻣﺮاض‬
‫ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﻳﻨﮏ درذﻳﻞ درﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎدﻩ ازرﻃﻮﺑﺖ در ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﭘﺲ از رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﻣﺨﺘﺼﺮاراﺋﻪ ﻣﻴﮕﺮدد‪.‬‬
‫اﻟﻒ‪ .‬ﺗﻔﺎوت ﺑﻴﻦ رﻃﻮﺑﺖ ﻣﺤﺼﻮل و ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎرج ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺣﺪ اﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪﻩ ﺷﻮد‪ .‬رﻃﻮﺑﺖ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ درﺑﻴﻦ ‪ 60‬اﻟﯽ ‪ 95‬ﻓﻴﺼﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬هﺮﮔﺎﻩ رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺴﺒﺘﯽ ذﺧﻴﺮﻩ ﮐﺎﻩ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪،‬ﻣﺤﺼﻮل رﻃﻮﺑﺖ ﺧﻮد را ﺳﺮﻳﻌﺎ ازدﺳﺖ دادﻩ و زود ﺧﺸﮏ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬در‬
‫ﺳﺮﻋﺖ ﺧﺸﮏ ﺷﺪن ان درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻴﺰ ﮐﻤﮏ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ب‪ .‬ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ هﻮاﯼ ﺧﺸﮏ و ﮐﻢ رﻃﻮﺑﺘﯽ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﺷﻮد‪.‬‬
‫درﻃﺮﻳﻘﻪ اول‪ ،‬ﻣﻘﺪاررﻃﻮﺑﺖ ﻧﺴﺒﺘﯽ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﺗﺎ اﻧﺠﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﮕﺎﻩ هﺎﯼ‬
‫ﮐﻨﺘﺮول ﺣﺮارت ﺻﺪﻣﻪ وارد ﻧﺸﻮد ﻳﻌﻨﯽ رﻃﻮﺑﺖ زﻳﺎد ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺠﻤﻊ زﻳﺎد ذرات اب روﯼ ﺳﻴﻢ‬
‫ﭘﻴﭻ هﺎﯼ دﺳﺘﮕﺎﻩ ﺳﺮد ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻧﺸﻮد و ﻣﺸﮑﻞ ﻳﺨﺒﺴﺘﮕﯽ اﻳﺠﺎد ﻧﮑﻨﺪ‪ .‬ﻓﻀﺎﯼ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ را ﺑﺎﻳﺪ‬
‫ﻣﻤﻠﻮ از ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻤﻮدﻩ و ﺳﻄﺢ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ را ﺑﺎ ﭘﺎش دادن اب ﺳﺮدﺗﺮ ﻧﻤﻮد‪ .‬ﻳﺎ ﺗﻮﺳﻂ دﺳﺘﮕﺎﻩ‬
‫هﺎﯼ ﺑﺨﺎر‪ ،‬ﻓﻀﺎﯼ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ را ازﺑﺨﺎراب ﻣﺸﺒﻮع ﺳﺎﺧﺖ‪ .‬درﻋﻴﻦ زﻣﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ‬
‫ﮐﺎرﺗﻦ هﺎ‪ ،‬ﺟﻌﺒﻪ هﺎ و ﻗﻔﺴﭽﻪ هﺎﯼ داﺧﻞ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ هﺎ ﺗﻮاﻧﺎﻳﯽ ﺗﺤﻤﻞ رﻃﻮﺑﺖ زﻳﺎد را داﺷﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬درﺿﻤﻦ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل ﻧﻤﻮﯼ ﭘﻮﭘﻨﮑﻬﺎ را هﻢ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ داﺷﺖ‪.‬‬
‫در ﻃﺮﻳﻘﻪ دوم‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﻣﻮادﯼ ﭼﻮن روﻏﻦ هﺎﯼ ﺻﻨﻌﺘﯽ‪ ،‬روﻳﮑﺶ ﭘﺎراﻓﻴﻨﯽ و ﺧﺮﻳﻄﻪ هﺎﯼ‬
‫ﻧﻴﻠﻮﻧﯽ و ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﯽ ﻣﺤﺼﻮل را ازهﻮاﯼ ﺧﺸﮏ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬دراﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻪ درﺧﺮﻳﻄﻪ‬
‫هﺎﯼ ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﯽ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﮏ ﺗﻌﺪاد ﺳﻮراﺧﻬﺎ ﺑﻮﺟﻮد اورد ﺗﺎ هﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎﺣﻔﻆ رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺴﺒﺘﯽ داﺧﻞ‬
‫ﺧﺮﻳﻄﻪ‪ ،‬ﺗﺒﺎدﻟﻪ ﮔﺎز ﻧﻴﺰﺻﻮرت ﮔﻴﺮد‪ .‬ازﺧﺮﻳﻄﻪ ﭘﻼﺳﺘﻴﮑﯽ درﻣﻮاردﯼ ﺑﺎﻳﺪ ﮐﺎرﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﺣﺮارﺗﯽ ﻣﺤﻴﻂ ﮐﻢ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬درﻏﻴﺮ ان ﻣﺤﺼﻮل دﻳﺮﺗﺮ ازﺧﺮﻳﻄﻪ ﻧﻴﻠﻮﻧﯽ ﺳﺮد ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ‬
‫اﺛﺮ ان اب وﺟﻮد ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻴﺪهﺪ‪.‬‬

‫‪153‬‬
 ‫‪Gases‬‬ ‫‪ .3‬ﮔﺎزات ‪-‬‬
‫ﮔﺎزاﺗﯽ ﭼﻮن اوﮐﺴﻴﺠﻦ‪ ،‬ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ‪ ،‬ﮐﺎرﺑﻨﺪاﯼ اوﮐﺴﺎﻳﺪ و اﻳﺘﻠﻴﻦ در درون اﻧﺴﺎج ﻧﺒﺎﺗﯽ وﺟﻮد‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬ﺗﺒﺎدﻟﻪ ﮔﺎز هﺎﯼ اوﮐﺴﻴﺠﻦ وﮐﺎرﺑﻨﺪاﯼ اوﮐﺴﺎﻳﺪ درﻋﻤﻠﻴﻪ ﺗﻨﻔﺲ دواﻣﺪار ﺟﺎرﯼ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬در‬
‫دور و ﺑﺮﻣﺤﻴﻂ ﻣﻴﻮﻩ و ﺳﺒﺰﯼ‪ ،‬ﭼﻪ اﻧﻬﺎ درﻣﺰرﻋﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ وﭼﻪ درداﺧﻞ ﺑﺎرﺟﺎﻣﻪ ﻳﺎ ﻻرﯼ‬
‫ﺗﺮاﻧﺴﭙﻮرﺗﯽ ﻧﻴﺰ ﮔﺎز هﺎﯼ ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ‪ ،‬اوﮐﺴﻴﺠﻦ و ﮐﺎرﺑﻨﺪاﯼ اوﮐﺴﺎﻳﺪ وﺟﻮد دارﻧﺪ‪ .‬درﺑﺴﺘﻪ هﺎﯼ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﺘﯽ‪ ،‬در ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ هﺎ در ﻣﻮرد ﺳﺮﻋﺖ ﺗﺒﺎدﻟﻪ ﮔﺎزﯼ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺑﻮد‪ .‬ﺣﺪ اﻗﻞ‬
‫ﺗﺎ‬ ‫ان‪10‬‬ ‫ﺗﺎ ‪ %2‬و ﺣﺪ اﮐﺜﺮ‬ ‫‪1.5‬‬ ‫ﻏﻠﻈﺖ ﮔﺎز اوﮐﺴﻴﺠﻦ ﮐﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺳﻮء ﺑﺎﻻﯼ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﺪارد‬
‫‪ %15‬ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺎﺳﺘﻦ و ﻳﺎ ازدﻳﺎد ﻧﺎﻳﺘﺮوﺟﻦ ﻣﻴﺘﻮان ﻏﻠﻈﺖ دﻟﺨﻮاﻩ ﮔﺎزات ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد‬
‫را در ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﻮد‪.‬‬
‫در ذﺧﻴﺮﻩ ﮐﺎرﯼ ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ ،‬از ﮔﺎزهﺎﯼ زهﺮﯼ ﺑﺮاﯼ ﮔﻨﺪ زداﻳﯽ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ هﺎ‪ ،‬ﻇﺮوف و‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬درﮐﺎر ﺑﺮد اﻳﻦ ﮔﺎزهﺎ ﻣﻨﺘﻬﺎﯼ دﻗﺖ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬دﻟﻴﻞ ان اﻳﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﮔﺎز هﺎﯼ ﻣﺬﮐﻮرﺑﺮاﯼ اﻧﺴﺎن ﺑﺴﻴﺎرﺧﻄﺮﻧﺎﮎ ﺑﻮدﻩ وﺿﻤﻨﺎ ﺗﻌﺪادﯼ ازاﻧﻬﺎ ﻗﺎﺑﻞ اﺷﺘﻌﺎل ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻴﺒﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﯼ ﺳﺒﺰزداﻳﯽ و رﺳﻴﺪن ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ازﮔﺎزاﺗﻠﻴﻦ ﮐﺎرﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﻏﻠﻈﺖ و ﻣﺪت ﭘﺮﺳﺘﺎرﯼ‬
‫ان ﺑﻪ ﺣﺮارت ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ و ﻧﻮع ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد‪.‬‬
‫ﻧﻮر‪Light-‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺤﺼﻮﻻت زراﻋﺘﯽ در ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ از ﻧﻮرﻣﺘﺎﺛﺮ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻣﺜﻼ درﮐﭽﺎﻟﻮ ﺑﻪ اﺛﺮﺗﺎﺑﺶ‬
‫ﻧﻮر‪ ،‬ﻟﮑﻪ هﺎﯼ ﺳﺒﺰرﻧﮓ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﻴﺎﻳﺪ ﮐﻪ داراﯼ ﻣﺎدﻩ زهﺮﯼ ﺑﻨﺎم ﺳﻮﻻﻧﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺼﻮرت‬
‫‪200‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪100‬‬ ‫ﻋﻤﻮم‪ ،‬ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ هﺎ ﺑﺎﻳﺪ در ﺗﺎرﻳﮑﯽ ﻣﻄﻠﻖ و ﻳﺎ داراﯼ ﻧﻮر ﺑﺴﻴﺎر ﺿﻌﻴﻒ از‬
‫ﻟﻮﮐﺲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻧﻮر ﻓﺮا ﺑﻨﻔﺶ ﻧﻴﺰ ﻣﻴﺘﻮان ﺑﺮاﯼ ﮔﻨﺪ زداﻳﯽ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ وﻳﺎ ﻇﺮوف ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاﯼ ذﺧﻴﺮﻩ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﺑﺮﮔﺮﻳﺰ‬

‫‪Optimum temperature for storing of desidous fruits-‬‬
‫در ﺳﺮد ﺧﺎﻧﻪ ‪ ،‬ﺗﻤﺎم اﻗﺴﺎم ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت را ﻧﻤﻴﺘﻮان ﺑﻪ ﻋﻴﻦ درﺟﻪ ﺣﺮارت ذﺧﻴﺮﻩ ﻧﻤﻮد‪ .‬زﻳﺮا‬
‫ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ ) ﺣﺎرﻩ و ﻣﻌﺘﺪﻟﻪ( ﺑﺪرﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪.‬‬
‫روﯼ اﻳﻦ دﻟﻴﻞ‪ ،‬ﺑﺮاﯼ هﺮ ﻗﺴﻢ ﻣﻴﻮﻩ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﻨﺎﺳﺐ ذﺧﻴﺮﻩ وﯼ ﺑﻄﻮر ﺳﺘﻨﺪرد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬اﮔﺮ درﺟﻪ ﺣﺮارت ذﺧﻴﺮﻩ وﯼ از درﺟﻪ ﺳﺘﻨﺪرد ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺑﺎﻻ ﻣﻴﺮود‪ ،‬ﻣﻴﻮﻩ زود ﻣﻴﺮﺳﺪ‬
‫و ﺑﻪ اﺳﺮع وﻗﺖ اﺿﺎﻓﻪ رس ﺷﺪﻩ زود ﻓﺎﺳﺪ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﮔﺮﭘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻴﺮود‪ ،‬در ﻣﻴﻮﻩ ﺑﯽ ﻧﻈﻤﯽ‬

‫‪154‬‬
‫رخ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬ﺑﺎﻳﺪ ﻳﺎد ﺁور ﺷﺪ ﮐﻪ‬ ‫‪Chiling- injury‬‬ ‫ﻓﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﮑﯽ ﺑﺸﮑﻞ ﺟﺮاﺣﺖ ﺧﻨﮏ زدﮔﯽ‬
‫ﺑﻌﻀﯽ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﺜﻞ ﮐﻴﻠﻪ و ﻋﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺎرﻩ و ﻧﻴﻢ ﺣﺎرﻩ اﻧﺪ ﺗﺤﻤﻞ ﺳﺮدﯼ را‬
‫درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪ .(39) ،‬اﮔﺮ‬ ‫‪12‬‬ ‫ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ازﻳﻨﺮو ﺁﻧﻬﺎ درﺣﺮارت ﺑﺎﻻﺗﺮاز‬
‫درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﻴﺮاد و ﺑﺎﻻﺗﺮازﻧﻘﻄﻪ اﻧﺠﻤﺎد ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎهﯽ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﺷﻮﻧﺪ‪،‬‬ ‫‪10‬‬ ‫اﻧﻬﺎ ﭘﺎﺋﻴﻨﺘﺮاز‬
‫(‪ .‬ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﺤﻠﯽ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻌﺘﺪﻟﻪ ﻣﺜﻞ ﺳﻴﺐ‪ ،‬ﻧﺎﮎ‪،‬‬ ‫)‪23‬‬ ‫ﺻﺪﻣﻪ ﺧﻨﮏ زدﮔﯽ ﭘﻴﺪا ﻣﻴﮑﻨﻨﺪ‪،‬‬
‫ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‪ ،‬زردﺁﻟﻮ‪ ،‬ﺁﻟﻮ وﻏﻴﺮﻩ اﮔﺮﺑﻪ ﺣﺮارت ﭘﺎﺋﻴﻨﺘﺮ از‪ 5‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد ﺑﺮاﯼ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ‬
‫‪Saft-‬‬ ‫ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻴﻨﻈﻤﯽ ﻓﻴﺰوﻟﻮژﻳﮑﯽ ﻣﺜﻞ ﻓﺮوﭘﺎﺷﯽ داﺧﻠﯽ و ﭘﺪﻳﺪﻩ ﻧﺼﻮارﯼ ﺷﺪن ﻧﺮم‬
‫درﺳﻴﺐ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﻣﯽ ﺁﻳﺪ‪ .( 23 )،‬ﻗﺎﺑﻞ ﻳﺎد ﺁورﯼ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﻣﻴﻮﻩ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﺮدﯼ‬ ‫‪scald‬‬

‫و ﭘﻴﺪا ﮐﺮدن ﺟﺮاﺣﺖ ﺧﻨﮏ زدﮔﯽ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻋﺎﻣﻞ از ﻗﺒﻴﻞ‪ ،‬ﻧﻮﻋﻴﺖ ﻣﻴﻮﻩ‪ ،‬ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ‬
‫درﺟﻪ ﺑﻠﻮغ ﻣﻴﻮﻩ درزﻣﺎن رﻓﻊ ﺣﺎﺻﻞ‪ ،‬رﺳﻴﺪﻩ ﮔﯽ ﻣﻴﻮﻩ‪ ،‬ﺗﺮﮐﻴﺐ ﻣﻴﻮﻩ و ﺗﺮﮐﻴﺐ اﺗﻤﻮﺳﻔﻴﺮ‬
‫ذﺧﻴﺮﻩ وﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ و ﻻﮐﻦ درﺟﻪ ﺣﺮارت و رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺴﺒﺘﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺑﺮﮔﺮﻳﺰ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻌﺘﺪﻟﻪ درﺟﺪول ‪ 11‬اراﺋﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺪول)‪ .(11‬درﺟﻪ ﺣﺮارت ورﻃﻮﺑﺖ ﻧﺴﺒﺘﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاﯼ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻌﺘﺪﻟﻪ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎرﻩ‬ ‫ﻣﺪت ذﺧﻴﺮﻩ‬ ‫رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺴﺒﺘﯽ‬ ‫درﺟﻪ ﺣﺮارت‬ ‫ﺷﻤﺎرﻩ اﻗﺴﺎم ﻣﻴﻮﻩ‬
‫ﻣﺎﺧﺬ‬ ‫)ﻓﻴﺼﺪ(‬ ‫)ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد(‬
‫)‪(39‬‬ ‫‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 12‬ﻣﺎﻩ‬ ‫‪95 – 90‬‬ ‫‪ 0‬ﺗﺎ ‪2‬‬ ‫ﺳﻴﺐ‬ ‫‪1‬‬
‫‪ 1‬ﺗﺎ ‪3‬هﻔﺘﻪ‬ ‫‪95 – 90‬‬ ‫‪ 0‬ﺗﺎ ‪-0.5‬‬ ‫زرداﻟﻮ‬ ‫‪2‬‬
‫‪ 2‬ﺗﺎ ‪3‬هﻔﺘﻪ‬ ‫‪95 – 90‬‬ ‫‪ 0‬ﺗﺎ ‪-1‬‬ ‫اﻟﻮﺑﺎﻟﻮ‬ ‫‪3‬‬
‫‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 6‬ﻣﺎﻩ‬ ‫‪90 – 85‬‬ ‫‪ 0‬ﺗﺎ ‪-1‬‬ ‫اﻧﮕﻮر‬ ‫‪4‬‬
‫‪ 2‬ﺗﺎ ‪ 3‬هﻔﺘﻪ‬ ‫‪95 – 90‬‬ ‫‪ 0‬ﺗﺎ ‪-0.5‬‬ ‫اﻟﻮ‬ ‫‪5‬‬
‫‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 3‬هﻔﺘﻪ‬ ‫‪95 -90‬‬ ‫‪ 0‬ﺗﺎ ‪5‬‬ ‫ﺗﻮت‬ ‫‪6‬‬
‫)‪(23‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪95 – 90‬‬ ‫‪ 0‬ﺗﺎ ‪-1‬‬ ‫ﺷﻔﺘﺎﻟﻮ‬ ‫‪7‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪95 – 90‬‬ ‫‪0.0‬‬ ‫ﻧﺎﮎ‬ ‫‪8‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪90 – 85‬‬ ‫‪0.7 – 0.0‬‬ ‫اﻧﺎر‬ ‫‪9‬‬
‫ﻧﻮت‪ :‬از ﺷﻤﺎرﻩ‪ 1‬ﺗﺎ ‪ 6‬از ﮐﺘﺎب " ﭘﺮوﺳﻴﺲ ﺧﺎﻧﮕﯽ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت و ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن"‪ (39)،‬و از ﺷﻤﺎرﻩ‬
‫‪ 7‬ﺗﺎ ‪ 9‬از رﺳﺎﻟﻪ ﺗﺮوﻳﺠﯽ )‪ (PH5‬ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن )ﻳﻌﻨﯽ ﻣﺎﺧﺬ ﺷﻤﺎرﻩ ‪ (23‬اﻗﺒﺎس ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪155‬‬
 ‫ﮔﺎﻩ ‪Types of storage-‬‬ ‫اﻧﻮاع ذﺧﻴﺮﻩ‬
‫از ﻧﻈﺮ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن و ﻧﻮع ﺗﺠﻬﻴﺰات ‪ ،‬ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ هﺎ ﻣﺘﻨﻮع ﺑﻮدﻩ و از ﻧﻮع ﺳﺎدﻩ ﺗﺎ ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺠﻬﺰ و‬
‫ﺑﺎ ﺳﻴﺴﺘﻤﻬﺎﯼ ﺑﺴﻴﺎر ﻋﺼﺮﯼ را در ﺑﺮ ﻣﻴﮕﻴﺮد‪ .‬در ذﻳﻞ ﺑﻌﻀﯽ اﻧﻮاع ان ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻴﮕﻴﺮد‪.‬‬
‫زﻣﻴﻨﯽ‪Under ground storage-‬‬ ‫‪ .1‬ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ زﻳﺮ‬
‫هﻮاﯼ داﺧﻞ اﻳﻦ ﻧﻮع ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ زﻳﺮ ﺗﺎﺛﻴﺮ هﻮاﯼ زﻣﻴﻦ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺷﺪت ﺗﺎﺛﻴﺮ ان واﺑﺴﺘﻪ ﺑﺪرﺟﻪ‬
‫ﺗﻤﺎس ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ زﻣﻴﻦ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻋﺎﻳﻖ ﮐﺎرﯼ ان اﺳﺖ‪ .‬در اواﺧﺮ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و اواﻳﻞ‬
‫ﺧﺰان درﺟﻪ ﺣﺮارت زﻣﻴﻦ از درﺟﻪ ﺣﺮارت هﻮاﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ و ﻣﻘﺪارﯼ از ﮔﺮﻣﯽ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ‬
‫ﺗﻮﺳﻂ زﻣﻴﻦ ﺟﺬب ﻣﻴﺸﻮد‪.‬ﻓﻀﺎﯼ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﺳﺮد ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬درزﻣﺴﺘﺎن‪ ،‬زﻣﻴﻦ ﮔﺮﻣﺘﺮ از هﻮا‬
‫ﺑﻮدﻩ وزﻣﻴﻦ ﻣﻘﺪارﯼ از ﮔﺮﻣﯽ ﺧﻮد را ﺑﻪ دﻳﻮار و از اﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﻓﻀﺎﯼ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ زﻳﺮ زﻣﻴﻨﯽ‬
‫ﭘﺲ ﻣﻴﺪهﺪ‪ .‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ هﻤﻴﻦ ﺟﺬب ودﻓﻊ ﮔﺮﻣﯽ در ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ زﻳﺮ زﻣﻴﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ‪ ،‬درﺟﻪ‬
‫ﺣﺮارت ﻣﺤﺼﻮﻻت ذﺧﻴﺮﻩ ﺷﺪﻩ در زﻳﺮ زﻣﻴﻦ ﭘﺎﻳﻴﻨﺘﺮاز ﺳﺎﻳﺮ اﻧﻮاع ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‬
‫درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯽ ﮔﺮاد‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪3‬‬ ‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ،‬درﺟﻪ ﺣﺮارت هﻮاﯼ داﺧﻞ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ هﺎ از‬
‫ﭘﺎﺋﻴﻨﺘﺮ ﻧﻤﻴﺮود و ﻓﻴﺼﺪﯼ رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺴﺒﺘﯽ هﻮاﯼ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﺎﻳﺮ اﻧﻮاع ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ‬
‫هﺎﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬ازﻳﻨﺮو ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﻴﮑﻪ درﻳﻦ ﻧﻮع ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ هﺎ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﮐﻤﺘﺮﭘﮋﻣﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫‪Ordinary storage-‬‬ ‫‪ .2‬ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ‬
‫ﮐﻒ اﮐﺜﺮ اﻧﻮاع ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻪ ﮐﻒ زﻣﻴﻦ ﺑﻮدﻩ و ﻣﻌﻤﻮﻻ ﮐﻒ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﺑﻪ‬
‫ﻋﻤﻖ ‪ 30‬اﻟﯽ ‪ 40‬ﺳﺎﻧﺘﻴﻤﺘﺮ ﻋﺎﻳﻖ ﮐﺎرﯼ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬اﮔﺮ دﻳﻮار و ﺳﻘﻒ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﻋﺎﻳﻘﺪار ﮔﺮدد‪،‬‬
‫در اﻣﺮ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺎﻧﺪن درﺟﻪ ﺣﺮارت ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﮐﻤﮏ ﻣﻴﻨﻤﺎﻳﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻧﻮع ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ هﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻدر‬
‫ﻣﺰرﻋﻪ وﻳﺎ ﺑﺎغ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮد و ﻣﺼﺮف ان ﻧﺴﺒﺘﺎ ﮐﻢ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺮاﯼ ﺑﺎﻏﺪاراﻧﯽ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‬
‫ﮐﻪ اﻧﻬﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺻﺮف ﭼﻨﺪ هﮑﺘﺎر ﺑﺎغ هﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در اواﻳﻞ ﻓﺼﻞ ذﺧﻴﺮﻩ ﮐﺎرﯼ ﮐﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارت ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﮐﻤﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻴﺘﻮان ﺑﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻦ‬
‫ﭼﻨﺪ ﮐﻨﺪﻩ ﻳﺦ ‪ ،‬درﺟﻪ ﺣﺮارت را ﮐﺎهﺶ داد‪ .‬در ﻣﺎﻩ هﺎﯼ ﻣﻴﺰان و ﻋﻘﺮب اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﻣﺨﻠﻮط‬
‫ﻧﻤﮏ و ﻳﺦ ﻣﻴﺘﻮان درﺟﻪ ﺣﺮارت ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ را ﺗﺎ ﺣﺪ ﺻﻔﺮ ﺗﻨﺰﻳﻞ داد‪ .‬ﻣﺼﺎرف ﺗﻬﻴﻪ ﻳﺦ و‬
‫ﻣﻘﺪار ان واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﻮل ﻣﺪت ذﺧﻴﺮﻩ ﮐﺎرﯼ‪ ،‬اﺧﺘﻼف درﺟﻪ ﺣﺮارت داﺧﻞ و ﺧﺎرج ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ‬
‫و ﻗﻴﻤﺖ ﻣﺤﺼﻮل اﺳﺖ‪ .‬ﮐﻨﺘﺮول رﻃﻮﺑﺖ و اﻣﺮاض درﻳﻦ ﻧﻮع ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ هﺎ ﺑﻪ اﺳﺎﻧﯽ ﻣﻤﮑﻦ‬
‫ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬هﺮ ﺳﺎﻟﻪ ﻓﻴﺼﺪﯼ زﻳﺎدﯼ از ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻠﻒ ﻣﻴﮑﺮدد‪.‬‬

‫‪156‬‬
 ‫‪Ventilated storage-‬‬ ‫‪ .3‬ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﺗﻬﻮﻳﻪ دار‬
‫ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﺗﻬﻮﻳﻪ دار ‪ ،‬ﻧﻮع اﺻﻼح ﺷﺪﻩ ﺗﺮ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ اﺳﺖ‪ .‬زﻳﺮا دﻳﻮار هﺎﯼ ان‬
‫ﻋﺎﻳﻘﮑﺎرﯼ ﺷﺪﻩ و در زﻳﺮ اﻧﻬﺎ ﮐﻠﮑﻴﻨﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ‪ .‬در ﻃﻮل ﻓﺼﻞ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن هﻮاﯼ ﺳﺮد‬
‫وارد ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﺷﺪﻩ درﺟﻪ ﺣﺮارت اﻧﺮا در ﺳﻄﺢ ﭘﺎﺋﻴﻨﺘﺮﯼ ﺣﻔﻆ ﻣﻴﮑﻨﺪ‪ .‬در ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن ﮐﻪ‬
‫درﺟﻪ ﺣﺮارت هﻮاﯼ ﺧﺎرج ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﺋﻴﻦ اﺳﺖ‪ ،‬ﮐﻠﮑﻴﻨﻬﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﻣﻴﺸﻮﻧﺪ‪ .‬درﺻﻮرت ﻟﺰوم ﺑﺮاﯼ‬
‫درﺟﻪ( از ﺑﺨﺎرﯼ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ازﻳﻨﻮع ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﺑﺮاﯼ ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ‬ ‫‪4‬‬ ‫ﺗﺎ‬ ‫‪2‬‬ ‫ﮔﺮم ﮐﺮدن )‬
‫ﭼﻮن ﺳﻴﺐ و ﻣﺎﻟﺘﻪ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬ﻣﻴﮑﺎﻧﻴﺰم ﺗﻬﻮﻳﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﺑﺮﭘﺎﻳﻪ اﻳﻦ اﺻﻮل اﺳﺘﻮار‬
‫اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺠﻢ ﻣﻌﻴﻨﯽ از هﻮاﯼ ﮔﺮم ) ﺳﺒﮑﺘﺮ ( ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺟﺎﯼ ﺣﺠﻢ ﻣﺴﺎوﯼ از هﻮاﯼ ﺳﺮد‬
‫ﺳﻨﮕﻴﻨﺘﺮ را ﺑﮕﻴﺮد‪ .‬ﻣﻌﻤﻮﻻ‪ ،‬هﻮاﯼ اﻃﺮاف ﻣﻴﻮﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺛﺮ ﺗﻨﻔﺲ ﮔﺮم ﺷﺪﻩ ﺳﺒﮑﺘﺮازهﻮاﯼ ﻧﻘﺎط‬
‫دﻳﮕﺮ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﺑﻮدﻩ وهﻮاﯼ ﺳﺮد) ﺳﻨﮕﻴﻨﺘﺮ( ﺑﺴﻬﻮﻟﺖ ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ان ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺧﺮوج هﻮاﯼ ﮔﺮم‬
‫از درﻳﭽﻪ هﺎﯼ ﺑﺎﻻﻳﯽ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﮐﻤﺒﻮد ﻓﺸﺎر در ﻓﻀﺎ ﻣﻴﺸﻮد ﮐﻪ ﺑﻨﻮﺑﻪ ﺧﻮد ﮐﺸﺶ ﺧﻔﻴﻔﯽ اﻳﺠﺎد‬
‫ﻣﻴﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ ورود ﻣﻘﺪارﯼ هﻮاﯼ ﺳﺮد ﺑﻪ ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﺟﺮﻳﺎن هﻮا واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺖ‪ :‬از اﻧﺠﻤﻠﻪ ‪ ،‬ﺷﮑﻞ‪ ،‬اﻧﺪازﻩ ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ﮐﻠﮑﻴﻦ هﺎ ﺷﺪت و ﺟﻬﺖ ﺟﺮﻳﺎن هﻮاﯼ داﺧﻞ‬
‫ذﺧﻴﺮﻩ ﮔﺎﻩ‪ .‬در ﺑﻌﻀﯽ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻬﺎ ﺑﺮاﯼ ﻋﻤﻞ ﺗﻬﻮﻳﻪ‪ ،‬از هﻮاﮐﺶ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪.‬‬

‫روﺷﻬﺎﯼ دﻳﮕﺮ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻣﺤﺼﻮﻻت‬

‫ﻳﮑﯽ از ﻗﺪﻳﻤﻴﺘﺮﻳﻦ ﺷﻴﻮﻩ ﻧﮕﻬﺪارﯼ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﯽ ﺧﺸﮏ ﮐﺮدن اﺳﺖ‪ .‬دور ﮐﺮدن اب از‬
‫ﻣﺤﺼﻮل‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﻏﻠﻴﻈﺘﺮ ﺷﺪن ﻣﻮاد ﻗﻨﺪﯼ و ﺗﻮﻗﻒ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻬﺎﯼ ﺣﻴﺎﺗﯽ و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮﯼ از ﻓﺎﺳﺪ ﺷﺪن‬
‫اﻧﻬﺎ ﻣﻴﮕﺮدد‪ .‬ﻣﺜﺎل ان اﻧﺠﻴﺮو ﮐﺸﻤﺶ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﻣﺤﺼﻮﻻت را ﻣﻴﺘﻮان ﺑﻄﻮر ﻃﺒﻴﻌﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از‬
‫ﮔﺮﻣﯽ ﻣﺤﻴﻂ ﻳﺎ ﺑﻄﻮرﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از ﮔﺮﻣﯽ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪﻩ از ﺑﺮق وﻳﺎ ﻣﻮاد ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫دﻳﮕﺮ ﺧﺸﮏ ﻧﻤﻮد‪ .‬روﺷﻬﺎﯼ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﮔﺮﭼﻪ ﭘﺮ ﺧﺮﭼﺘﺮاﺳﺖ اﻣﺎ ﺳﺮﻳﻌﺘﺮ ﻣﻴﺒﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ‬
‫ازﻳﻦ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻣﻘﺪار رﻃﻮﺑﺖ ﻣﺤﺼﻮل را ﺑﺮﺣﺴﺐ دﻟﺨﻮاﻩ ﻣﻴﺘﻮان ﺗﺜﺒﻴﺖ ﮐﺮد‪ .‬در روﺷﻬﺎﯼ‬
‫درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻴﮕﺮاد اﺳﺖ ورﻃﻮﺑﺖ‬ ‫‪60‬‬ ‫ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاﯼ اﮐﺜﺮﻳﺖ ﻣﻴﻮﻩ ﺟﺎت‬
‫ﻓﻴﺼﺪ ﺑﻪ ‪ 15‬ﻳﺎ ‪ 25‬ﻓﻴﺼﺪ ﺗﻨﺰﻳﻞ دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪ .‬در ﻣﻮرد ﺳﺒﺰﻳﺠﺎت ﻏﺮض‬ ‫‪60‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل از ‪ 20‬ﻳﺎ‬
‫ﺣﻔﻆ ارزش ﻏﺬاﻳﯽ و ﻣﺮﻏﻮﺑﻴﺖ اﻧﻬﺎ اﺑﺘﺪا ﻣﺤﺼﻮل در اب ﺟﻮش ﻏﻮﻃﻪ دادﻩ ﻣﻴﺸﻮد ﺗﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‬
‫اﻧﺰاﻳﻤﻬﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﺎﻳﺪ وﺑﻌﺪا ﺑﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻧﺴﺒﺘﺎ ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺧﺸﮏ ﮐﺮدﻩ ﻣﻴﺸﻮد‪.(4).‬‬
‫ﭘﺎﻳﺎن‬
‫ﻣﺎﻩ ﺣﻤﻞ ﺳﺎل ‪1388‬‬

‫‪157‬‬
 ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬

‫‪ .1‬اﺣﺪ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻻﺣﺪ‪".1363 .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﺳﻤﺘﻬﺎﯼ ﺷﺮﻗﯽ وﻏﺮﺑﯽ ﭘﺸﺘﻪ ﺑﻪ اﻣﺘﺪاد‬
‫ﺷﻤﺎل و ﺟﻨﻮب و از ﺳﻤﺘﻬﺎﯼ ﺷﻤﺎﻟﯽ وﺟﻨﻮﺑﯽ ﭘﺸﺘﻪ ﺑﺎﻣﺘﺪاد ﺷﺮق وﻏﺮب ﻣﺰرﻋﻪ ﭘﻨﺒﻪ"‪.‬‬
‫‪ 3‬و‪ ،4‬ﺻﻔﺤﺎت‪76 - 68‬‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﯽ ﻋﻠﻮم‪.‬دﭘﻮهﻨﺘﻮن ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺠﻠﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎرﻩ‬
‫‪ .2‬ﺑﺎﺑﺮﯼ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﮐﺒﺮ‪ " .1362 .‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎﻏﺪارﯼ و روش هﺎﯼ ﻓﻨﯽ ﺁن"‪ ،‬از ﻧﺸﺮات ﺗﺒﻠﻎ و‬
‫ﺁﻣﻮزش زراﻋﺘﯽ وزارت زراﻋﺖ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪.‬‬
‫‪" .3‬اﻗﻠﻴﻢ و اب و هﻮاﯼ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن" ‪ .‬ﺟﻐﺮاﻓﻴﻪ ﺻﻨﻒ دوازدهﻢ‪ .‬وزارت ﻣﻌﺎرف‪ .‬ﻃﺒﻊ‬
‫ﺳﺎل‪.1381‬‬
‫‪ .4‬ﺧﻮﺷﺨﻮﯼ‪ ،‬ﻣﺮﺗﻀﯽ‪،‬ﺑﻴﮋن ﺷﻴﺒﺎﻧﯽ‪ ،‬اﻳﺮج روﺣﺎﻧﯽ و ﻋﻨﺎﻳﺖ اﷲ ﺗﻔﻀﻠﯽ‪ " .1384 .‬اﺻﻮل‬
‫ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ "‪ .‬ﺑﺎز ﻧﮕﺮﯼ دوم ‪ ،‬ﭼﺎپ ﺳﻴﺰدهﻢ اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎﻩ ﺷﻴﺮاز ‪.186‬‬
‫‪ .5‬ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺳﺨﻴﺪاد‪ " .1363.‬ﮐﻨﻪ ﻋﻨﮑﺒﻮﺗﯽ دو ﻟﮑﻪ ﺋﯽ"‪ ،‬ﻋﻠﻢ و ﻓﻦ ‪ ،‬د ﮐﺮﻧﯽ ﭘﻮهﻨﺤﯽ ﻋﻠﻤﯽ‬
‫ﻣﺠﻠﻪ ‪ ،‬ﺷﻤﺎرﻩ اول‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪.53 – 50‬‬
‫‪ .6‬ﺳﻠﻴﻢ ‪ ،‬ﺳﺨﻴﺪاد‪" .(1386).‬ﺷﭙﺸﮏ ﺳﻨﻬﻮز" ) ‪ ، ( San Jose Scale‬اﻓﺖ ﻣﺪهﺶ درﺧﺘﺎن‪.‬‬
‫ﻋﻠﻢ وﻓﻦ ‪ ،‬د ﮐﺮﻧﯽ ﭘﻮهﻨﺤﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺠﻠﻪ‪ ،‬ﺷﻤﺎرﻩ دوم‪ ،‬ﺻﻔﺤﺎت ‪.76 – 73‬‬
‫‪ .7‬ﺷﻴﺮزاد‪ ،‬ﺑﺎزﻣﺤﻤﺪ‪" . 1378 .‬ﺗﺮﺑﻴﻪ و ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺰق و ﺑﺎﻏﻬﺎ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن"‪.‬‬
‫( ‪" .‬د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ﮐﺸﯽ د ﺑﺎداﻣﻮ روزﻧﻪ"‪ .‬ﻋﻠﻢ وﻓﻦ ‪،‬دﮐﺮﻧﯽ‬ ‫‪1386‬‬ ‫‪ .8‬ﺻﻤﺪﯼ ‪ ،‬غ ‪ .‬ر ‪) .‬‬
‫ﭘﻮهﻨﺤﯽ ﻋﻠﻤﯽ ﻣﺠﻠﻪ‪،‬ﺷﻤﺎرﻩ دوم ‪ ،‬ﺻﻔﺨﺎت‪. 35 -32‬‬
‫‪ .9‬ﻋﺒﺪاﻟﻮﮐﻴﻞ‪" .1379.‬اﻧﮑﺸﺎف ﺑﺎﻏﺪراﯼ در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن" ‪.‬‬
‫‪ .10‬ﻣﺮادﯼ ﻧﮋاد‪ ،‬ﻓﺮﻳﺪ‪ " .1383 .‬اﺻﻮل ﺑﺎﻏﺒﺎﻧﯽ "‪ .‬ﺑﻪ اﻧﻈﻤﺎم اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻣﺮﻏﻮﺑﻴﺖ‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎﻏﯽ وزراﻋﯽ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ ﻣﻮﺛﺮ از زﻧﺒﻮر ﻋﺴﻞ در ﮔﺮدﻩ اﻓﺸﺎﻧﯽ ‪،‬ﻣﺴﻌﻮد‬
‫هﺎﺷﻤﯽ‪ .‬ﭼﺎپ دوم ‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎرات ﻓﺮهﻨﮓ ﺟﺎﻣﻊ‪.‬‬
‫‪ .11‬ﻣﻼﺧﻴﻞ‪،‬اﺳﺪاﷲ‪" .‬ﻃﺮﻳﻘﻪ ﻣﻮﺛﺮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﮐﻮد هﺎﯼ ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﺑﺎﻻﯼ ﻧﺒﺎﺗﺎت ﻋﻤﺪﻩ در زون‬
‫‪ ،‬وزارت زراﻋﺖ و‬ ‫(‪IFDC.‬‬ ‫ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ﺑﺪﺧﺸﺎن‪،‬ﺗﺨﺎر‪ ،‬ﮐﻨﺪز و ﺑﻐﻼن" ) ﭼﺎرت‬
‫ﻣﺎﻟﺪارﯼ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‪.‬‬
‫‪ .12‬ﻣﻼﺧﻴﻞ‪ ،‬اﺳﺪاﷲ‪.‬ﻣﻴﺮﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ هﺎﺷﻤﯽ وﻣﺤﻤﺪ ﮐﺮﻳﻢ ﮐﺸﻤﻴﺮﯼ‪" .‬ﭼﺎرت ﻣﻮﺛﺮاﺳﺘﻌﻤﺎل‬
‫ﺗﺨﻤﻬﺎﯼ اﺻﻼح ﺷﺪﻩ ﺑﺬرﯼ‪ ،‬ﮐﻮد ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ‪ ،‬ﮐﻮد ﻋﻀﻮﯼ وﻣﻮاد ﮐﻴﻤﻴﺎوﯼ ﺣﻔﺎﻇﻪ ﻧﺒﺎﺗﺎت‬

‫‪158‬‬
،‫ ﮐﻨﺪز‬، ‫ ﻣﺘﺮ ازﺳﻄﺢ ﺑﺤﺮ ارﺗﻔﺎع دارد ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻐﻼن‬800 – 400 ‫در زون ﺷﻤﺎل ﺷﺮق ﮐﻪ از‬
‫ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬، ‫ وزارت زراﻋﺖ و ﻣﺎﻟﺪارﯼ‬IFDC .‫ﺗﺨﺎر و ﺑﺪﺧﺸﺎن‬
‫ " ﺁﻓﺎت و اﻣﺮاض ﻋﻤﺪﻩ درﺧﺘﺎن ﻣﻴﻮﻩ دار در اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن و‬.1994 .‫ ﺻﺒﻮرﯼ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‬.13
."‫ﮐﻨﺘﺮول هﻤﻪ ﺟﺎﻧﺒﻪ ﺁن‬
‫ " رهﻨﻤﺎﯼ ﺣﻔﺎﻇﻪ‬.1385 .‫ ذاﮐﺮ‬،‫ ﺳﻴﺪ ﺣﺒﻴﺐ‬.‫ ﮐﺮهﻨﻴﺎر‬، ‫ ﻓﺮاﻣﻮز‬.‫ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ‬،‫ﺻﺒﻮرﯼ‬ .14

‫ ﻣﺎﻟﺪارﯼ و‬،‫ﻧﺒﺎﺗﺎت " از اﻧﺘﺸﺎرات رﻳﺎﺳﺖ ﻧﺸﺮات و ﺗﺒﻠﻴﻐﺎت زراﻋﺘﯽ وزارت زراﻋﺖ‬
. ‫ﻣﻮاد ﻏﺬاﺋﯽ اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬
1377،‫ ﭘﺸﺎور‬.‫" ﻣﺮض ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﮎ ﺗﺎﮎ" از ﻧﺸﺮﻳﺎت ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺧﻴﺮﻳﻪ )اﺳﺮاء( اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن‬ .15

16. Childers, N. F. ، “Modern Fruit Science” Horticultural

Publications. New Jersey. USA, 1966.
17. “Improving Apple Harvesting” Outreach and Transfer of Fruit
Technology in Baluchistan, Pak/ 89/014, Extension Leaflet (MK-1)
April, 1995.
18. “Post harvest Techniques to Extend Shelf life of Fruit” Outreach
and Transfer of Fruit Technology in Baluchistan, Pak/ 89/014,
Extension Leaflet (PH-4). May, 1995.
19. “Planting New Orchards” Outreach and Transfer of Fruit
Technology in Baluchistan, Pak/ 89/014, Extension Circular # 4.
May 1995.
20. “San Jose Scale Recognition and Control”. Outreach and transfer
of fruit technology in Baluchistan Pak/ 89/014. Extension Leaflet #
(PP- 03), August 1995.
21. “Correcting Iron Chlorosis in Balochistan Orchards and vineyards”
Outreach and transfer of fruit Technology in Baluchistan Pak/
89/ 014. Extension Leaflet # (PN- 06), November, 1995.
22. “Training and Pruning of Apple trees” Outreach and Transfer of
Fruit Technology in Baluchistan Pak/ 89/ 014 Extension Leaflet
(PP-05). May, 1995.

159
23. “Optimum Storage Temperatures for Deciduous Fruits” Outreach
and Transfer of Fruit Technology in Baluchistan Pak/ 89/ 014
Extension Leaflet (PH-5). May, 1995.
24. “Powdery Mildew Recognition and Control” Outreach and
Transfer of Fruit Technology in Baluchistan Pak/ 89/ 014 Extension
Leaflet (PP-04). August, 1995.
25. “Aphids Recognition and Control” Outreach and Transfer of Fruit
Technology in Baluchistan Pak/ 89/ 014 Extension Leaflet (PP-02).
August, 1995.
26. "Codling Moth Recognition and Control” Outreach and Transfer of
Fruit Technology in Baluchistan Pak/ 89/ 014 Extension Leaflet
(PP-01). August, 1995.
27. “Careful Harvisting and Handling Fruit” Outreach and Transfer of
Fruit Technology in Baluchistan Pak/ 89/ 014 Extension Leaflet
(PH-2).May, 1995.
28. “Mites Recognation and Control” Outreach and Transfer of Fruit
Technology in Baluchistan Pak/ 89/ 014 Extension Leaflet (PP-06).
October, 1995.
29. “Powdery Mildew in Grapes” Outreach and Transfer of Fruit
Technology in Baluchistan Pakistan/ 89/014. Extension Leaflet #
(PP-05), October, 1995.
30. Taylor, K. C., “Peach Orchard Establishment and Young Tree
Care”. Cooperative Extension Service. The University of Georgia
College of Agricultural and Environmental Science. PDF.
nd
31. Malik, M.N., E.B. & R.B. “Horticulture” 2 Edition. National
Book Foundition, Islamabad, 1994.
32. Paswal, M.A. & Inge J.M. de Groot, “The Grower’s Guide to
Moderating Use of Chemical Sprays in Apple Orchards in

160
 Baluchistan” AG: DP/ PAK/80/014. Field Guide #1, August 1995.
33. Rehabilitation Agriculture in Afghanistan, Horticultural Market
Survey, International Programs Office, College of Agricultural
& Environmental Sciences, University of California,
Davis.October 2003.
34. http://aggie-horticulture.tamu.edu/extension/pruning/pruning.html
35. Teainers Guide for Fruit Tree Nursery of Mercy Corps.2008.
36. Berger, Kermit.C.” Introductory Soils”. The Macmillan Company, USA.
1969.
37. Hand out of “Orchard and Nursery Management” Course Held in WFP
Agriculture University, Pashawar, Pakistan. Feberuary 9 to March 8,
2004.
38. “Thinning of Apple trees” Outreach and Transfer of Fruit Technology
in Baluchistan Pakistan/ 89/014. Extension Leaflet # (HT -35),
September, 1995.
39. Susan Azam Ali, “Home-based Fruit and Vegetable Processing” A
Mannual for Field Workers and Trainers, FAO, 2008.
40. Uno Winblad and Wien Kilama. 1985. “Sanitation without Water”
Macmillan Education LTD. Hong Kong.
41. "Nursery Production and Marketing" Training Course Conducted
by Afghanistan Almond Industry Development Organization in
Mazar-e-Sharif, March 28 - April 2, 2009

161
Orchard Establishment
and
Orchard keeping
by

Eng. Abdul Ahad “Ahad”

2009

162