พระอภัยมณี ตอน พระอภัยมณีหนีนาง

ผีเสื้อสมุทร
กับ ครูรริดา เองคะ
สุนทรภูเปาปหรือเปาขลุย ?
 ผูแตง

พระสุนทรโวหาร หรือสุนทรภูเปนผูแตงไดรับฉายาวา
เปน “กวีสี่แผนดิน” และ “กวีดีเดนของโลก” ซึ่งสุนทรภูแตง
เรื่องนี้จากการอานวรรณคดีตาง ๆ ผสมผสานกับจินตนาการ
และเรื่องเลาที่เคยไดยินมา โดยแตงเปนกลอนสุภาพ ใชภาษา
เรียบงายแตสุดแสนจะไพเราะ
 คําประพันธ

กลอนสุภาพ คือกลอนที่ใชถอยคํา และทํานองเรียบๆ

แบงออกเปน 4 ชนิด คือ

1. กลอน 6 2. กลอน 7
3. กลอน 8 4. กลอน 9
คําประพันธ
 คําประพันธ
กลอนทุกประเภทจะกําหนดเสียงคําทายวรรคเปนสําคัญ
กําหนดได ดังนี้

• คําทายวรรคสดับ กําหนดใหใชไดทุกเสียง
• คําทายวรรครับ กําหนดหามใชเสียงสามัญกับตรี
• คําทายวรรครอง กําหนดใหใชเฉพาะเสียงสามัญกับตรี
• คําทายวรรคสง กําหนดใหใชเฉพาะเสียงสามัญกับตรี
 จุดมุงหมายในการแตง
สุนทรภูไดแตงเรื่องพระอภัยมณีนี้ถึง 4 ชวงดวยกัน ซึ่งไดแก
• ชวงที่ 1 : เริ่มแตงในสมัยรัชกาลที่ 2 เพื่อเลี้ยงปากเลี้ยงทองขณะติดคุก
• ชวงที่ 2 : แตงตอในสมัยรัชกาลที่ 3 เพื่อถวายพระองคเจาลักขณานุคุณ
• ชวงที่ 3 : ในสมัยรัชกาลที่ 3 สุนทรภูแตงตออีกครั้งเพื่อขายเลี้ยงปากเลี้ยง
ทองของตนและบุตร 2 คน
• ชวงที่ 4 : แตงตอในสมัยรัชกาลที่ 3 เพื่อถวายกรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ
 แนะนําตัวละคร
• พระอภัยมณี
โอรสของทาวสุทัศน กษัตริยแหงกรุงรัตนากับนางปทุมเกสร มี
นองชายชื่อศรีสุวรรณ และไดไปเรียนวิชาเปาปจนเชี่ยวชาญ สามารถทําใหผูที่
ไดยินเสียงปเคลิ้มหลับได

• นางผีเสื้อสมุทร
ยักษที่อาศัยอยูในถ้ํากลางทะเล สามารถแปลงรางเปนหญิงสาวสวย
ได และเปนผูลักพาตัวพระอภัยมณีมาที่ถ้ํา
 แนะนําตัวละคร
• สินสมุทร
เปนบุตรของพระอภัยมณีและนางผีเสื้อสมุทร มีรูปรางลักษณะ
เหมือนกับพระอภัยมณี ตาสีแดง มีเขี้ยวเหมือนแม วายน้ําไดอยางคลองแคลว
และไดเรียนรูวิชาเปาปจากพระอภัยมณี
• พระโยคี
นักบวชผูอาศัยอยูบนเกาะแกวพิสดาร มีอายุพันปเศษ กินผลไม
เผือก และมันเปนอาหารเชี่ยวชาญดานเวทมนตร และเปนผูคอยชวยเหลือ
พระอภัยมณีใหรอดพนจากเหตุการณอันตรายหลายเหตุการณ
 แนะนําตัวละคร
• นางเงือก
ทอนบนเปนมนุษย สวนทอนลางมีหางอยางปลา อาศัยอยูกับพอและ
แมในทะเล ซึ่ง ครอบครัวของนางเงือกเปนผูชวยพาพระอภัยมณีหนี และนาง
เงือกยังมีลูกกับพระอภัยมณี ชื่อสุดสาคร
 เนื้อเรื่องยอ
• พระอภัยมณีอยูกับนางผีเสือ้ สมุทรในถ้ําจนมีพระโอรสชือ่ วาสินสมุทร
สินสมุทรมีมีลักษณะผสมระหวางพระอภัยมณีและนางผีเสือ้ สมุทร

• พระอภัยมณีไดเลี้ยงและถายทอดความรูทพี่ ระองคมีใหกับสินสมุทรจน
หมดและมอบของสําคัญไวให คือ พระธํามรงคและผาคาดเอว
 เนื้อเรื่องยอ
• วันหนึ่งเมื่อนางผีเสื้อสมุทรออกไปหาอาหาร ดวยความซุกซนสินสมุทร
ไดทดลองผลักหินปากถ้ําจนเปดแลวออกไปเที่ยวเลนในทะเล

• สินสมุทรพบเงือกชราแตไมรูจักวาคืออะไรจึงนําเงือกกลับไปใหพระอภัย
มณีทอดพระเนตร
 เนื้อเรื่องยอ
• พระอภัยมณีเห็นดังนั้นจึงเลาความจริงใหสนิ สมุทรฟงทั้งหมด

• สินสมุทรทราบความแลวก็เสียใจเปนอันมาก

• เงือกฟงแลวไดออนวอนใหพระอภัยมณีสงั่ ใหสินสมุทรปลอยตนไปเสีย
และใหสัญญาวาจะพาพระอภัยมณีหนีพงึ่ พระโยคีที่เกาะแกวพิสดารซึ่ง
อยูหางออกไปราว ๑๐๐ โยชน
 เนื้อเรื่องยอ
• เงือกชราบอกวาการไปที่เกาะแกวพิสดารนั้นตนตองใชเวลาถึง ๗ วัน
วายน้ําไปในมหาสมุทรแตกลัวนางผีเสือ้ สมุทรจะตามทันเพราะนาง
ผีเสื้อสมุทรนั้นมีพละกําลังมากเมื่ออยูในทะเลซึง่ ใชเวลาเพียง ๓ – ๔
วันก็ไปถึงเกาะแลว

• เงือกชราแนะใหพระอภัยมณีทําอุบายลวงนางผีเสือ้ สมุทรเพือ่ จะไดมี

เวลาในการหลบหนี
 เนื้อเรื่องยอ
• ตกกลางคืนในวันเดียวกัน นางผีเสือ้ สมุทรเกิดฝนรายวามีเทวดามาควัก
เอานางทั้งสองออกแลวเหาะหายไป นางตกใจตื่นแลวเลาความฝนนั้น
ใหพระอภัยมณีฟงทัง้ หมด

• พระอภัยมณีเห็นเปนโอกาสดีจึงทํานายฝนไปวานางนั้นจะมีเคราะหราย
อาจถึงแกชีวิตและแนะนําใหนางไปบําเพ็ญศีลอยูบนเขา ๓ วัน เพื่อเปน
การสะเดาะเคราะหและหามกินเนือ้ สัตวเปนอันขาด
 เนื้อเรื่องยอ
• นางผีเสือ้ หลงกลพระอภัยมณี สินสมุทรทราบความโดยตลอดก็เสียใจ
จนพระอภัยมณีตองหาม

• พระอภัยมณีและสินสมุทรไดหนีไปกับครอบครัวเงือก
 เนื้อเรื่องยอ
• เมื่อครบ ๓ วัน นางผีเสื้อสมุทรกลับมาไมพบใครจึงออกตระเวนทะเลตาม
หาดวยรางเนรมิตเปนยักษแลวเรียกภูตผีในทะเลมาถามจนไดความและ
ตามพระอภัยมณีไปทันภายใน ๓ วัน

• สินสมุทรพยายามหามแลวแตนางผีเสื้อสมุทรไมฟง สินสมุทรจึงหลอกลอ
ใหมารดาหลงทางเพื่อใหเงือกลูกสาวพาพระอภัยมณีหนีไปใหถึงเกาะแกว
พิสดาร
 เนื้อเรื่องยอ
• เงือกชราสองผัวเมียถูกนางผีเสื้อฆาตายซึ่งในขณะเดียวกันพระอภัยมณี
สินสมุทรและเงือกสาวไดหนีขึ้นเกาะแกวพิสดารทัน

• พระโยคีออกมาหามปรามนางผีเสื้อสมุทรแตนางไมฟงและตอวายอนกลับ
มา พระโยคีจึงเสกทรายปกปองเกาะไวเพื่อไมใหนางผีเสื้อสมุทรเขามาได
 คุณคาดานวรรณศิลป
• การใชโวหารภาพพจนในตอนพระอภัยมณีหนีนางผีเสือ้ สมุทร
• การใชอุปมา

ไมคลาดเคลื่อนเหมือนองคพระทรงเดช แตดวงเนตรแดงดูดังสุริยฉาย
ทรงกําลังดังพระยาคชาพลาย มีเขี้ยวคลายชนนีมีศักดา
 คุณคาดานวรรณศิลป
• การใชโวหารภาพพจนในตอนพระอภัยมณีหนีนางผีเสือ้ สมุทร
• การใชอุปลักษณ

หนักหรือเบาเยาวอยูไมรูจัก เขาลองผลักดวยกําลังก็พังผาง
เห็นหาดทรายพรายงามเปนเงินราง ทะเลกวางขางขวาลนปาดง
 คุณคาดานวรรณศิลป
• การใชโวหารภาพพจนในตอนพระอภัยมณีหนีนางผีเสือ้ สมุทร
• การใชสัทพจน

ลงกลิ้งเกลือกเสือกกายรองไหโร เสียงโฮโฮดังกองหองคูหา
พระรูปหลอพอคุณของเมียอา ควรหรือมาทิ้งขวางหมองหมางเมีย
 คุณคาดานวรรณศิลป
• การเลนซ้ําคํา (การใชคาํ ซ้าํ โดยความหมายไมเปลี่ยนแปลง)

ฉนากอยูคูฉนากไมจากคู ขึ้นฟองฟูพ นฟองละอองฝน

ฝูงพิมพาพาฝูงเขาแฝงวน บางผุดพนฟองน้ําบางดําจร

กระโหเรียงเคียงกระโหขึ้นโบกหาง ลอยสลางกลางกระแสแลสลอน
มังกรเกี่ยวเลี้ยวลอดกอดมังกร ประชุมซอนแฝงชลขึ้นวนเวียน
 คุณคาดานวรรณศิลป
• การเลนสัมผัสพยัญชนะ (พยัญชนะเสียงเดียวกัน)

เสียงครึกครื้นคลืน่ คลุมขึ้นกลุมกาย ผีเสื้อรายรีบรุดไมหยุดยืน

• การเลนสัมผัสสระ (ใชสระเสียงเดียวกัน)

อียักษาตาโตโมโหมาก รูปก็กากปากก็เปราะไมเหมาะเหม็ง
 ขอคิด

• ขึ้นชื่อวาลูกแลวใหมีหนาตาแปลกประหลาดอยางไรพอแมก็รัก
• เด็กยอมรักเชื่อใจผูที่ดีกับตนและรักตนมากกวาผูที่ดุดาวาตีตน
• คนโงยอมเปนเหยื่อของคนฉลาด
• ความรักใหมีความสุขและความทุกข
• ความรักที่ไมไดเกิดจากใจยอมไมจีรังยั่งยืน
จะเอการบาน

ถอดคําประพันธ
คนละ 5 บท
ตามที่ครูกําหนด