โคลงนิราศนรินทร์

นายนรินทร์ ธิเบศร์ (อิน)

 นายนรินทร์ ธิเบศร์ (อิน)
เป็ นกวีในสมัยรัชกาลที่ ๒
รับราชการเป็ นมหาดเล็กห้ ุมแพรในสมเด็จ
พระบวรราชเจ้ ามหาเสนานุรักษ์ (วังหน้ า)
วังหน้ า (ในปัจจุบนั )
 โคลงเรื่องนิราศนี้ นรินทร์ อนิ
รองบาทบวรวังถวิล ว่ าไว้
บทใดปราชญ์ ปวงฉิน เชิญเปลีย่ น แปลงพ่อ
ปรุงเปรียบเสาวคนธ์ ไล้ เลือกลิม้ ดมดู
ร่ ายสุภาพนํา ๑ บท
โคลงสี่ สุภาพ ๑๔๓ บท
แผนผังโคลงสี่ สุภาพ
แผนผังร่ ายสุภาพ
นายนรินทร์ แต่ งเมือ่ คราวตามเสด็จสมเด็จ
พระบวรราชเจ้ ามหาเสนานุรักษ์ ยกทัพ
ไปปราบพม่ าทีเ่ มืองถลางและชุมพร
 การเดินทาง
ของนายนรินทร์
วัดหงส์ รัตนาราม วัดสั งข์ กระจาย
บางยีเ่ รือ บางขุนเทียน
บางบอน หัวกระบือ
โคกขาม มหาชัย
เข้ าแม่ นํา้ ท่ าจีน บ้ านบ่ อ
เข้ าคลองสามสิ บสองคด

เข้ าแม่ นํา้ แม่ กลอง

ผ่ านสมุทรสงคราม ออกปากแม่ นํา้ แม่ กลอง
ถึงบ้ านแหลมเพชรบุรี
ขึน้ ฝั่งที่เมืองเพชรบุรี
เดินทางบกต่ อมาจนถึง
เมืองกําเนิดนพคุณ
(บางสะพาน)
วกกลับขึน้ ไปยัง
ตะนาวศรี
๒. อยุธยายศล่มแล้ว ลอยสวรรค์ ลงฤา
สิ งหาสน์ ปรางค์ รัตน์ บรร- เจิดหล้า
บุญเพรงพระหากสรรค์ ศาสน์ ร่ ุง เรืองแฮ
บังอบายเบิกฟ้า ฝึ กฟื้ นใจเมือง
 แปลความ

กรุงศรีอยุธยาที่ล่มสลายไปแล้วได้ ลอยลงมาจาก
สวรรค์อกี ครั้งคือกรุงเทพมหานคร
มีสิงหาสน์ ราชบัลลังก์ของพระเจ้ าแผ่ นดิน และ
ปราสาทพระราชวังที่สวยงามยิง่
ด้ วยบุญบารมีของพระมหากษัตริย์น้ันทําให้
พระพุทธศาสนาเจริญร่ ุ งเรือง ปิ ดบังทางแห่ งความ
ล่ มจมทําให้ ราษฎรพ้นจากความชั่วทั้งปวง
๓. เรืองเรืองไตรรัตน์ พ้น พันแสง
รินรสพระธรรมแสดง คํา่ เช้ า
เจดีย์ระดะแซง เสียดยอด
ยลยิง่ แสงแก้วเก้ า แก่ นหล้ าหลากสวรรค์
 แปลความ

พระพทุ ธศาสนามีความร่ ุงเรืองและให้ ความสว่ าง

แก่ โลกเหมือนกับแสงอาทิตย์ มีการแสดงธรรมทั้ง
เช้ าและคํา่
เจดีย์ที่เรียงรายยอดสูงเสี ยดกันมองดูงามยิง่ กว่า
แสงจากแก้วเก้ าประการ เป็ นหลักของแผ่นดินเป็ นที่
พิศวงแก่สวรรค์
นพรัตน์ เพชร ไพลิน
ทับทิม มุกดาหาร
มรกต เพทาย
บุษราคัม ไพฑูรย์
โกเมน
๔. โบสถ์ ระเบียงมณฑปพืน้ ไพหาร
ธรรมาสน์ ศาลาลาน พระแผ้ ว
หอไตรระฆังขาน ภายคํา่
ไขประทีปโคมแก้ ว กํา่ ฟ้าเฟื อนจันทร์
 แปลความ

ในบริเวณวัดมีโบสถ์ ระเบียง มณฑป วิหาร

ธรรมาสน์ ศาลา ลานวัด และพระพทุ ธรูปที่
ผ่ องแผ้วบริสุทธิ์
นอกจากนีย้ งั มีหอไตรและหอระฆัง ซึ่งพอคํา่ ลงจะ
มีการจุดโคมไฟทําให้ ทั่วบริเวณสว่างไสวจนแสง
จันทร์ ยงั ดูด้อยลงไป
๘. จําใจจากแม่ เปลือ้ ง ปลิดอก อรเอย
เยียวว่ าแดเดียวยก แยกได้
สองซีกแล่งทรวงตก แตกภาค ออกแม่
ภาคพีไ่ ปหนึ่งไว้ แนบเนือ้ นวลถนอม
 แปลความ

จําใจต้ องจากน้ องนางอันเป็ นที่รักไปเหมือนหัวใจ

ของพีถ่ ูกพรากไปจากอกน้ อง
หากแม้ ว่าดวงใจของพีแ่ บ่ งแยกได้ หากผ่าหัวใจของ
พีอ่ อกเป็ นสองดวงได้ ดวงหนึ่งเอาไว้กบั ตัวพีข่ ณะ
เดินทาง อีกดวงหนึ่งฝากไว้ ให้ น้องเก็บแนบใจไว้
๑๐. โฉมควรจักฝากฟ้า ฤาดิน ดีฤา
เกรงเทพไท้ ธรณินทร์ ลอบกลํา้
ฝากลมเลือ่ นโฉมบิน บนเล่ า นะแม่
ลมจะชายชักชํ้า ชอกเนือ้ เรียมสงวน
 แปลความ

จะฝากนางไว้กบั ฟากฟ้าหรือผืนดินดีเพราะกลัวว่ าถ้ า

ไว้ กบั ผืนดินพระเจ้ าแผ่นดินจะมาลอบเชยชมนาง
แต่ ถ้าฝากไว้ บนฟ้าก็กลัวเทวดาจะมาลอบเชยชมนาง
จะฝากนางไว้ กบั สายลมก็กลัวลมพัดทําให้ ผวิ นางมี
รอยชํ้า
๑๑. ฝากอุมาสมรแม่ แล้ ลักษมี เล่านา
ทราบสวยภูวจักรี เกลือกใกล้
เรียมคิดจนจบตรี โลกล่ วง แล้ วแม่
โฉมฝากใจแม่ ได้ ยิง่ ด้ วยใครครอง
 แปลความ

จะฝากนางไว้ กบั ใครดีจะฝากนางไว้ กบั พระแม่ อุมาก็

กลัวพระอิศวรจะมาเชยชมนางหรือจะฝากไว้ กบั พระ
ลักษมีกเ็ กรงว่าพระนารายณ์ จะเข้ าใกล้ ชิดนาง
พีค่ ดิ จนสามโลกแล้ วก็คดิ ได้ ว่าจะฝากนางไว้ในใจ
ตนเองดีกว่าฝากไว้ กบั คนอืน่
๒๒. จากมามาลิว่ ลํา้ ลําบาง
บางยีเ่ รือราพลาง พีพ่ ร้ อง
เรือแผงช่ วยพานาง เมียงม่ าน มานา
บางบ่ รับคําคล้อง คล่ าวนํา้ ตาคลอ
 แปลความ

เมือ่ เดินทางมาถึงตําบลบางยีเ่ รือ เรือก็ได้ ลดความเร็วลง

และได้ กล่าวกับบางยีเ่ รือให้ ส่งเรือแผงไปรับน้ องนางมาหา
ข้ าที แต่ บางยีเ่ รือไม่ ตอบจึงทําให้ ข้านั่งนํา้ ตาไหล
๓๗. บ้ านบ่ อนํา้ บกแห้ ง ไป่ เห็น
บ่ อเนตรคงขังเป็ น เลือดไล้
อ้ าโฉมแม่ แบบเบญ- จลักษณ์ เรียมเอย
มาซับอัสสุชลให้ พีแ่ ล้วจักลา
 แปลความ

เดินทางมาถึงบ้ านบ่ อซึ่งเป็ นตําบลหนึ่งใน

สมุทรสาคร กวีจงึ คิดไปว่ าในเมื่อชื่อบ้ านบ่ อแต่ ทําไม
ในบ่ อจึงไม่ เห็นมีนํา้ ให้ เห็น
มีแต่ บ่อนํา้ ตาของข้ าที่ไหลเป็ นสายเลือด ขอให้ น้อง
นางของข้ ามาซับนํา้ ตาให้ แล้วค่ อยจากลาไป
๔๑. เห็นจากจากแจกก้ าน แกมระกํา
ถนัดระกํากรรมจํา จากช้ า
บาปใดที่โททํา แทนเท่ า ราแม่
จากแต่ คาบนีห้ น้ า พีน่ ้ องคงถนอม
 แปลความ

เห็นต้ นจากและต้ นระกําจึงทําให้ คดิ ไปว่ า เวรกรรม

ใดที่ทําให้ เราต้ องจากกัน แต่ การจากกันในวันนี้
จะต้ องได้ พบกันอีกภายหน้ า
๔๕. ชมแขคิดใช่ หน้ า นวลนาง
เดือนตําหนิวงกลาง ต่ ายแต้ ม
พิมพ์พกั ตร์ แม่ เพ็ญปราง จักเปรียบ ใดเลย
ขํากว่ าแขไขแย้ ม ยิง่ ยิม้ อัปสร
 แปลความ

มองพระจันทร์ สวยงามเท่ าใดก็ยงั ไม่ งามเท่ ากับหน้ า

ของน้ องนางเพราะยังมีตาํ หนิเป็ นรูปกระต่ าย
ส่ วนน้ องนางของพีน่ ้ันงามจนหาสิ่งเปรียบไม่ ได้ เลย
เพราะเวลายิม้ นั้นนางอัปสรยังด้ อยกว่ า
๑๑๘. ถึงตระนาวตระหนํ่าซํ้า สงสาร อรเอย
จรศึกโศกมานาน เนิ่นช้ า
เดินดงท่ งทางละหาน หิมเวศ
สารสั่งทุกหย่ อมหญ้ า ย่ านนํา้ ลานาง
 แปลความ

ถึงเมืองตระนาวศรีความเศร้ าความคิดถึงที่ต้องจาก
น้ องนางก็กระหนํ่าเข้ ามา
แต่ พนี่ ้ ันได้ ส่งความร้ ู สึกทั้งหมดไปกับทุ่งหญ้ า
สายนํา้ ป่ าเขาต่ างๆ ว่าคิดถึงน้ องนางเพียงใด
๑๒๒. พันเนตรภูวนาถตั้ง ตาระวัง ใดฮา
พักตร์ สี่แปดโสตฟัง อืน่ อือ้
กฤษณนิทรเลอหลัง นาคหลับ ฤาพ่ อ
สองพิโยครํ่ารื้อ เทพท้ าวทําเมิน
 แปลความ

พระอินทร์ ผ้มู ีพนั ตา ตาของท่ านมัวไปมองอะไรอยู่

พระพรหมผ้มู ีสี่หน้ าแปดหู หูของท่ านมัวฟังอะไรอยู่
พระนารายณ์ ท่านมัวแต่ นอนหลับบนบัลลังก์
พญานาคหรืออย่ างไร เราสองคนโศกเศร้ าถึงเพียงนี้
แต่ เทพทั้งหลายก็ยงั ไม่ สนใจ
๑๓๔. นทีสี่สมุทรม้ วย หมดสาย
ติมิงคล์ มังกรนาคผาย ผาดส้ อน
หยาดเหมพิรุณหาย เหือดโลก แล้งแม่
แรมราคแสนร้ อยร้ อน ฤเถ้ า เรียมทน
แปลความ

ถึงแม้ มหาสมุทรทั้ง ๔ ที่อยู่รอบเขาพระสุเมรุจะ

เหือดแห้ งหายไป จนปลาติมิงค์ มังกร พญานาค
ต้ องหาที่ซ่อน
แม้ แต่ ฝนที่ไม่ ตกลงมาแม้ แต่ เม็ดเดียว จนทําให้ ร้อน
เท่ าใดก็ตามก็ไม่ เท่ ากับความร้ อนที่พตี่ ้ องจากน้ องมา
 มหาสมุทรทั้ง ๔ รอบเขาพระสุเมรุ
ขีรสาคร (ตะวันออก) ผลิกสาคร (ตะวันตก)
นีลสาคร (ใต้ ) ปี ตสาคร (เหนือ)
๑๓๘. ลมพัดคือพิษต้ อง ตากทรวง
หนาวนอกรุมในดวง จิตชํ้า
โฉมแม่ พมิ ลพวง มาเลศ กเู อย
มือแม่ วเี ดียวลํา้ ยิง่ ลํา้ ลมพาน
แปลความ

ลมที่พดั มาโดนร่ างกายเหมือนกับพิษที่มาโดน

ร่ างกาย ไม่ เหมือนกับน้ องนางของพีท่ ี่มาพัดเพียง
เบาๆก็เย็นยิง่ นัก
๑๓๙. เอียงอกเทออกอ้ าง อวดองค์ อรเอย
เมรุชุบสมุทรดินลง เลขแต้ ม
อากาศจักจารผจง จารึก พอฤา
โฉมแม่ หยาดฟ้าแย้ ม อย่ ูร้อนฤาเห็น
แปลความ

เทความรู้ สึกของพีท่ ี่มีต่อน้ องทั้งหมดออกมาจากอก

แม้ จะใช้ เขาพระสุเมรุเป็ นปากกาจุ่มนํา้ ในมหาสมุทร
แล้ วละลายดินเป็ นหมึก
และใช้ อากาศเป็ นกระดาษเพือ่ เขียนบรรยายความรัก
ที่มีต่อนางก็ไม่ อาจพรรณนาความรักได้ ครบถ้ วน
และนางจะทุกข์ โศกเพียงใดก็ไม่ รู้ได้
๑๔๐. ตราบขุนคิริข้น ขาดสลาย แลแม่
รักบ่ หายตราบหาย หกฟ้า
สุริยจันทรขจาย จากโลก ไปฤา
ไฟแล่นล้างสี่ หล้ า ห่ อนล้ างอาลัย
 แปลความ

ถึงแม้ ภูเขาจะโค่ นสลายไป สวรรค์ท้งั ๖ พระอาทิตย์

พระจันทร์ จะหายไปจากโลก
หรือแม้ แต่ ไฟเผาทวีปทั้ง ๔ ก็ตาม ความรักของพีท่ ี่มี
ต่ อน้ องจะยังอย่ ูคงเดิม
 สวรรค์ ท้ัง ๖ (ฉกามาพจร)
จาตุมหาราชิกา ดุสิต
ดาวดึงส์ นิมมานรดี
ยามะ ปรนิมมิตวสวัตดี
 ทวีปทั้ง ๔
อตุ รกรุ ุทวีป (เหนือ) ชมพทู วีป (ใต้ )
บุพพวิเทหทวีป อมรโคยานทวีป
(ตะวันออก) (ตะวันตก)
๑๔๑. รํ่ารักรํ่าเรื่องร้ าง แรมนวล นาฏฤา
เสนาะสนั่นดินครวญ ครุ่นฟ้า
สารสั่ งพีก่ าํ สรวล แสนเสน่ ห์ นุชเอย
ควรแม่ ไว้ต่างหน้ า พีพ่ ้นู ภายหลัง
 แปลความ

เรื่องความรักความอาลัยที่ต้องจากนางเป็ นข้ อความ

อันไพเราะ กล่ าวถึงความครํ่าครวญอันดังไปทั่วทั้ง
ฟ้าและดิน
เรื่องนีเ้ ป็ นข้ อความที่พพี่ ูดกับน้ อง ด้ วยความระทมใจ
และด้ วยความรักน้ องอย่ างยิง่ ขอให้ น้องจงรักษาเรื่อง
นีไ้ ว้ ต่างหน้ าของพีใ่ นกาลภายหลังอันนานโน้ นเถิด