Metabolizam etanola i toksični

efekti
Medicinski fakultet
Biohemija II
Dr.sc.Nahida Srabović, doc.
  Etanol je mali organski molekul rastvorljiv u
vodi i lipidima
 Lako se apsorbuje iz tankog crijeva procesom
pasivne difuzije
 Oko 0-5% etanola apsorbuje se u mukozne
Metabolizam stanice gornjih dijelova GIT-a (jezik, usta
etanola jednjak i želudac)
 Ostatak ulazi u krvotok i metabolizira se
najvećim dijelom u jetri i manjim dijelom se
izlučuje putem pluća i bubrega.
  ALKOHOL DEHIDROGENAZA

Enzimi uključeni u  ACETALDEHID DEHIDROGENAZA

metabolizam  MIKROSOMALNI SISTEM ZA OKSIDACIJU
etanola ETANOLA (MEOS – eng. mycrosomal
ethanol oxydizing system)
 Enzimi uključeni u
metabolizam etanola

ADH i ALDH
Enzimi uključeni u
metabolizam
etanola
MEOS
Reakciju katalizira MEOS koji
uključuje CYP2E1 u EPR-u
 Glavni putevi
metabolizma
etanola i upotreba
acetata u mišidima
 Klasa Gen Tkivna distribucija Svojstva
I ADH 1 Prisutna u jetri i nadbubrežnoj Km 0,05-4 mM za
ADH 2 žlijezdi. Niži nivoi prisutni su u etanol- Aktivna
ADH 3 bubrezima, plućima, kolonu, samo za etanol
tankom crijevu, jajnicima i
krvnim sudovima. Nema je u
mozgu i srčanom mišići.
II ADH4 Jetra i GIT Km >34mM za
etanol
III ADH 5 Jetra Relativno
Alkohol inaktivna.
Aktivna za
dehidrogenaza dugolančane
alkohole i
hidroksi-masne
kiseline
IV ADH 7 Gornji dijelovi GIT-a. Nije Km >28mM
prisutna u jetri najaktivnija za
alkohole
srednjih lanaca
V ADH 6 U fetalnoj jetri Djeluje na etanol
"I've always said that at the end of the world there will be roaches,
Ozzy and Keith Richards,“Osbourne's wife Sharon Osbourne

ADH4

Katehol O metiltransferaza
 Rasna populacija i ADH izoenzimi

Rasna
populacija i
ADH izoenzimi
  Hepatična ADH
 U najvećoj mjeri prisutna u jetri
 Čini 3% ukupnih rastvorenih proteina
ADH I
 Ima nisku km za etanol 0,05.4mM (visok afinitet)
  U manjoj mjeri doprinose metabolizmu etanola a mogu
da doprinesu njegovim toksičnim efektima

 Koncentracije etanola u gornjim dijelovima GIT-a pa

ADH II i IV acetaldehid nastao djelovanjem ADH IV može da
poveća rikzik razvoja karcinoma udruženog sa
hroničnim alkoholizmom
  90% stvorenog acetaldehida
metaboliše se u acetat u jetri
 80% oksidacije u jetri katalizira
mitohondrijska ALDH (ALDH2)
 ALDH2 ima nisku Km (visok afinitet) i
oksiduje acetaldehid u acetat uz
stvaranje NADH
Acetaldehid  Osobe sa uobičajenom varijantom
ALDH2 imaju značajno smanjen
dehidrogenaza kapacitet za metabolizam
acetaldehida
ALDH
 Prostali acetaldehid se metabolizira
djelovanjem ALDH1. Ostali ALDH
djeluju na druge alkohole i toksine
 Disulfiram (inhibitor ALDH) u
terapiji alkoholizma
  Nije toksičan
 U jetri se transformiše u acetil-CoA koji se
može uključiti u TCA ciklus ili biosintezu
masnih kiselina
 Najveća količina odlazi u krvi i putem krvi
dospijeva u mišiće gdje se prevodi u acetil-
CoA

 PrevoĎenje acetata u acetil-CoA katalizira

Sudbina acetata acetil-CoA sintaza (ACS)

 ACS I u citosolu jetrenih ćelija katalizira

nastajanje citosolnog acetil-CoA Aktivacija acetata u
(biosinteza holestrola i masnih kiselina, acetil-CoA

regulisano insulinom)
 ACS II prisutan u srcu i skeletnim
mišićima (matriks mitohondrija) (acetil
CoA uključuje se u TCA ciklus).
MEOS

Opšta struktura citohroma P450

  Drugi put oksidacije etanola do
acetaldehida u jetri je preko MEOS

 Glavni mikrozomalni enzim je

izoenzim citohroma P450 ja CYP2E1
 CYP2E1 koristi NADPH kao donor
MEOS elktrona, a kisik kao akceptor
 Ovim putem se oksiduje oko 20%
etanola kod umjerenih konzumenata
CYP2E1
 oznaka familije enzima (gena)
CYP- cytochrome
CYP – P450 (P- pigment hem)

CYP 2E1 individualni broj enzima u podfamiliji

podfamilija

 Familije 1, 2 i 3 – najvažnije za metabolizam ksenobiotika

 Preko 1000 CYP450 enzima identificirano (50 aktivnih enzimi u
organizmu čovjeka). Eksprimiraju se uglavnom u jetri.
 Kod čovjeka je do sada otkriveno ukupno 17 familija. Familije 1,2 i 3
su uključene u metabolizam

SADRŽAJ: 3A (29%) > 2C (18%) > 1A2 (13%)

>> 2E1 (7%) > 2D6 (1,5%)

ZNAČAJ: 3A4 (55%) > 2D6 (20%) > 2C (15%)

>> 1A2 (5%) >> 2E1 (1%)

 CYP 2 C – genetički polimorfizam; 2C8, 2C9, 2C19

 CYP 2 D – genetički polimorfizam; 2D6
 CYP 3 A – 3A4, 3A5, 3A7 metabolizam ksenobiotika.
GLAVNI IZOENZIMI CITOHROMA P-450 (CYP) U JETRI ČOVJEKA I
NJIHOVI SUPSTRATI
INHIBICIJA/INDUKCIJA ENZIMA
  Izoenzim CYP2E1 odgovoran je za
metabolizam i bioaktiviranje mnogih
prokarcinogena, određenih lijekova
(paracetamol) i predstavlja glavni
alternativni sistem kojim se
metabolizira etanol.
CYP2E1
 Kodiran je jednim genom smještenim
na 10. hromosomu, a do sada su
poznata dva alela u ljudi C i C2.
  Hronično konzumiranje alkohola povećava nivo CYP2E1
5-10 puta
 Povećanje količine CYP2E1 izazvano konzumacijom
alkohola je pod transkripcijskom, posttranskripcijskom
i posttranslacijskom regulacijom
 Hronični alkoholičari imaju povećan nivo mRNA usljed
CYP2E1 indukcije transkripcij gena

 Osim što indukcija CYP2E1 dovodi do bržeg uklanjanja

etanola iz krvi dolazi i do bržeg stvaranja acetaldehida
koji dovodi do oštećenja jetre, takoĎe djelovanjem CYP
nastaju slobodni radikali koji dovode do oštećnje jetre i
razvoja ciroze.
  Preklapanje specifičnosti enzima prema
supstratu i njihovim induktorima
odgovorno je za nekoliko interakcija
lijekova

CYP2E1  Npr.etanol inhibira CYP preko kojeg se

metabolizira fenobarbitol. Konzumacija
alkohola dovodi do inhibicije uklanjanja
fenobarbitala iz krvi što uzrokuje njegovo
nagomilavanje i toksične efekte.
  HRONIČNO UNOŠENJE ALKOHOLA INDUKUJE
CYP2E1.

 Indukcijom CYP2E1 povećava se brzina uklanjanja

etanola iz organizma što doprinosi toleranciji na etanol
CYP2E1
 Paracetamol se posredstvom CYP2E1 metabolizira do
hepatotoksičnih metabolita.
 ENERGETSKI PRINOS PRI OKSIDACIJI 1 MOL-a
ETANOLA CITOSOLNOM ADH I
MITOHONDRIJSKOM ALDH

 1 mol NADH u citosolu i mitohondrijama i maksimalno 5

mola ATP
Energetski bilans  Oksidacijom acetil-CoA u TCA i respiratornom lancu
oksidacije etanola nastaje 10 ATP

 Za sintezu acetil-CoA troše se 2 ATP-a (jedna za

prevoĎenje ATP u AMP i pirofosfat, a druga pri
razlaganju pirofosfata do fosfata)
 13 mola ATP
  ENERGETSKI PRINOS PRI OKSIDACIJI 1 MOL-a
ETANOLA POMOĆU CYP2E1

 Pri oksidaciji etanola u acetaldehid pomoću CYP2E1 ne

nastaje nego se troši se energija u obliku NADPH, što je
ekvivalnetno 2,5 mol-a ATP
 Iz acetil-CoA nastaje10 ATP-a u TCA i respiratornom
Energetski bilans lancu
oksidacije etanola  2 ATP-a se troše za sintezu acetil-CoA

8 ATP
 Oboljenja koja prate hronični alkoholizam

 Masna jetra
Toksični efekti
 Hepatitis indukovan alkoholom
etanola  Ciroza
Toksičnost acetaldehida 1. Formiranje acetaldehid adukata
dovodi do smanjenja sinteze
proteina i pojedinačne sekrecije
proteina

2. Oštećenja slobodnim radikalima

posljedica su i formiranja adukata
acetaldehida i glutationa

3. Indukcija MEOS povećava

formiranje slobodnih radikala što
dovodi do lipidne peroksidacije i
oštećenja ćelije

4. Oštećenja mitohondrija inhibiraju

transport elektrona što povećava
acetaldehid oksidaciju

5. Oštećenje mikrotubula povećava

akumulaciju VLDL-a i proteina

1. Oštećenje ćelija dovodi do

otpuštnja hepatičnih enzima ALT-a
i AST-a
 Akutni efekti metabolizma
etanola na metabolizam
lipida i jetri

1. Oksidacija etanola povećava odnos

NADH/NAD+
2. Visok odno NADH/NAD+ inhibira
oksidaciju masnih kiselina i TCA, zbog
čega se nagomilavaju masne kiseline
3. Masne kiseline se reeterificiraju sa
glicerol-3-fosfatom u EPR-u djelovanjem
acil-transferaza. Visok odnos NADH/NAD+
stimuliše stvaranje glicerol-3-fosfata iz
dihidroksiaceton fosfata (intermedijera
glikolize). Etanol stimuliše povećanje
enzima EPR-a što dodatno povećava sintezu
TG.
4. NADH koji nastaje oksidacijom etanola
zadovoljava energetske potrebe ćelije
usljed čega se inhibira oksidacija acetil-
CoA i TCA.
5. Visok odnos NADH/NAD+ favorizuje
prevoĎenje oksalacetata u malat i
usmjerava acetil-CoA u sintezu ketonskih
tijela.
 PROMJENE U METABOLIZMU MASNIH KISELINA

 Visok odnos NADH/NAD+ inhibira oksidaciju masnih kiselina koje se

nagomilavaju u jetri

 Esterifikuju se sa G-3-P pri čemu nastaju TGA koji se ugraĎuju u VLDL koji
se nagomilavaju u jetri, dospijevaju u krvoto i dovode do alkoholom
inducirane hiperlipidemije.

 HRONIČNO KONZUMIRANJE ALKOHOLA DOVODI I DO MASNE JETRE

(HEPATIČNE STEATOZE)

 Acil-transferaze (mikrozomalni enzimi kao i CYP) koje kataliziraju

esterifikaciju masnih kiselina u EPR-u i nastajanje TGA su indukovane
alkoholom kao i CYP2E1

 Alkohol inducira lipolizu i u adipoznom tkivu zbog djelovanja adrenalina

 Ketoacidoza uzrokovana alkoholom
 Oksidacijom masnih kiselina nastaje acetil-CoA koji se
prevodi u ketonska tijela.
 Unosom alkohola nastaje dovoljno NADH te nema
potrebe da se acetil-CoA uvodu u TCA, tj. TCA ciklus je
inhibiran
 Vidok odnos NADH/NAD+ preusmejrava kompletan
oksalacetat iz iz ciklusa TCA ka malatu, a tako da nema
dovoljno okasalacetata za sintezu citrata.
 Acetil-CoA se, umjesto da se preko oksalacetata uključi
u TCA ulazi u put sinteze ketonskih tijela
 Ketoni se sintetišu veoma brzo, a njihov metaboliza u
drugiv tkivima ograničen je prilovom acetata, tako da
dolazi do njovog nagomilavanja što dovodi do sniženja
pH krvi, odnono acidoze
LAKTATNA ACIDOZA I GIHT UZROKOVANI ALKOHOLOM

 Visok odnos NADH/NAD+ uzrokuje pomjeranje

ravnoteže rekacije koju katalizira laktat-
dehidrogenaza ka laktatu, što uzrokuje laktatnu
acidozu

 Povećanje nivoa laktata inhibira izlučivanje

mokraćne kiseline iz bubrega što dovodi do
nakupljanaj urata u zglobovima (gihta)
 Povećan odnos NADH/NAD+ usljed oksidacije
alkohola kod osoba koje gladuju može dovesti
do hipoglikemije.
 HIPER I HIPOGLIKEMIJA UZROKOVANA ALKOHOLOM

 Kod gladovanja glukoza se nadoknaĎuje

glukoneogenezom.
 Glavni prekursori glukoneogeneze su alanin i laktat
koji se prevode u piruvat.
 Visok odnos NADH/NAD+ pomjera ravnotežu rekaicje
katalizovane laktat dehidrogenazom ka laktatu tako da
se pirovat stvoren iz alanina prevodi u lektat i ne može
se uključiti u glukoneogenezu
 Visok odnos NADH/NAD+ sprejačava uključivanje i
drugih prekursora u glukoneogenezu (oksalacetat i
glicerol)
 Uz jelo alkohol izaziva prolaznu hiperglikemiju jer
dolazi do inhibicije glikolize tako što visok odnos
NADH/NAD+ inhibira gliceraldehid-3-fosfat
dehidrogenazu enzim u jednom koraku glikolize.