‫اهداف سیاست خارجی کشور ها‬

‫همه کشورها در سیاست خارجی خود اهدافی را تعقیب می کنند‪ .‬کالن ترین بازی در جوام ع بش ری ب ازی‬
‫دولت ها در نظام بین الملل است؛ پرواضح است که بازی در چنان سطح گس ترده ک ه ب دون تردی د ان رژی‬
‫بسیاربزرگی ن یز الزم دارد ب دون داش تن اه داف مش خص انک ان ناپ ذیر اس ت‪  .‬عوام ل داخلی و خ ارجی‬
‫گون اگونی در گ زینش ه دف و دس تیابی ب ه آن دخ الت دارن د‪ .‬م یزان اقت دار داخلی و بین المللی اس تراتژی‬
‫سازان و پالیسی سازان را مجاب خواهد کرد در تدوین اهداف سیاست خارجی آن عامل ها را از نظ ر دور‬
‫ندارد‪ .‬اهداف کشورها در ساختار نظام بین المللی مشابه و یکسان نیست‪ ،‬هر کشوری با توجه به توان ایی و‬
‫میزان قدرت خود اهدافی را طرح و مورد اجرا می گذارد‪.‬‬
‫به رغم این تفاوت اما‪ ،‬حفظ تم امیت ارض ی‪ ،‬حف ظ اس تقالل‪ ،‬ت امین ام نیت ملی‪ ،‬رف اه ملی‪ ،‬حی ثیت ملی و‬
‫کسب قدرت از خواست ها و اهداف اولیه ی مشترک همه کشورها ب ه ش مار می رود‪ .‬آن چ ه در اح راز و‬
‫دس ت ی ابی کش ورها ب ه این اه داف ی اری می رس اند‪ ،‬در درج ه اول حم ایت گس ترده ‪  ‬م ردم در داخ ل آن‬
‫کشورها و در جه دوم قدرت الزم برای کسب اهداف‪  ‬و متقاعد کردن دیگران برای توافق و تعامل به سمت‬
‫وسوی رسیدن به آن اهداف است‪ .‬از سوی دیگر چراغ راهنمای سیاست خ ارجی کش ورها من افع ملی آن ان‬
‫است‪ .‬بدون در نظر داشت‪  ‬منافع ملی کشورها‪ ،‬طرح سیاست خ ارجی فاق د ظ رفیت و انگ یزه الزم ب وده و‬
‫انجامی جز شکست ندارد‪ .‬اینک در این نوشته به اهداف اساس ی ک ه منب ای سیاس ت خ ارجی کش ور ه ا را‬
‫شکل می دهد به صورت مفصل تر پرداخته می شود‪.‬‬
‫حفظ یکپارچگی ملی؛ مهم ترین سیاست خارجی کش ورها حف ظ تم امیت ارض ی ی ا یکپ ارچگی جغرافی ایی‬
‫است‪ .‬سایر اهداف به تبع و به تعقیب این ه دف ت امین می ش ود‪ .‬ب ه ص ورت‪  ‬کلی دو رویک رد کالن ب رای‬
‫تحقق حفط تمامیت ارضی کشورها وجود دارد؛ سیاست حفظ وضع موجود و سیاست تغییر و ضع موج ود‪.‬‬
‫کشوری که خواهان حفظ تمامیت ارضی در چارچو بهای فعلی باشد‪ ،‬تالش می کند ت ا آن‪  ‬س رحدات را ب ه‬
‫گونه دست نخورده و بدور از تعرض سایر کشورها حفظ کند‪ .‬به بیان دیگ ر ه دف از سیاس ت اولی بیش تر‬
‫تثبیت مرزها در جغرافی ایی کن ونی اس ت‪ .‬در رویک رد دوم ام ا‪ ،‬کش ورها تالش می کنن د‪ ،‬خط وط م رزی‬
‫جغرافیایی فعلی را تغییر دهند‪.‬‬
‫این کشورها ادعای فراتر از آن دارند که به شکل فعلی به چشم می خورد‪ .‬ب دیهی اس ت ک ه سیاس ت تجدی د‬
‫نظر با استفاده از دو شیوه اجبار و آش تی جویان ه روی دس ت گرفت ه می ش ود‪ .‬در ابت دا کش ورها تالش می‬
‫کند‪ ،‬ب ه ش یوه ه ای گفتگ و و چان ه زنی‪ ،‬کش ورهای دیگ ر را متقاع د ب ه تغی یر خط وط م رزی نمای د‪ ،‬در‬
‫صورتی که این سیاست جواب ندهد‪ ،‬باب جنگ و منازعه باز می شود که بدون تردی د پیام د ه ای هنگف تی‬
‫نیز به همراه دارد‪ .‬اقدام عراق زمان صدام حسین برای تص رف ک ویت ب ا تمرک ز ب ه ش یوه جنگی و حمل ه‬
‫مسلحانه صورت گرفت‪ ،‬متعاقبا حمله نیروهای کویتی و آمریکایی برای عقب راندن نیروه ای ع راقی ن یز‬
‫به شیوه مسلحانه به پایان رس ید‪ .‬نمون ه زی ادی از این ن وع اق دامات در ت اریخ کش ورها وج ود دارد‪ .‬نکت ه‬
‫بسیار مهم که ذکر آن در این جا ضروری به نظر می رسد‪ ،‬این است که در مورد مناقشات مرزی و تغی یر‬
‫خطوط جغرافیایی کشورها کمتر تحاضرند بدون توسل به جنگ به توافق الزم دست یابد‪.‬‬
‫در وهله دوم امنیت ملی از مهم ترین اهداف سیاست خ ارجی کش ورها می باش د‪ .‬ل زوم دف اع از کش ور در‬
‫برابر تجاوز احتم الی دش من‪ ،‬از اول ویت خاص ی برخ وردار اس ت‪ .‬تنه ا درص ورتی از اهمیت این عام ل‬
‫کاسته خواهد شد که نظامی در جهان شکل بگیرد که هیچ کشوری سودای تجاوز به کش ورهای دیگ ررا در‬
‫سر نپروراند ی ا س ازمان ه ای بین المللی از چن ان ظ رفیت و درای تی برخ وردار ش وند ک ه بتوانن د از ه ر‬
‫تجاوزی در هر جا و به هر صورت‪  ‬جلوگیری نماید‪ .‬ام نیت ملی ام روزه م اهیت متف اوت از گذش ته یافت ه‬
‫است‪ .‬دستکم پس از جنگ دوم جهانی‪ ،‬مفهوم ام نیت ملی دارای معن ای س ه گان ه آم ادگی سیاس ی‪ ،‬آم ادگی‬
‫نظامی و آمادگی اقتصادی می باشد‪.‬‬
‫انعقاد پیمان های امنیتی با کشورهای بیرونی‪ ،‬م ذاکره در م واردی ک ه اختالف نظ ر می ان کش ورها وج ود‬
‫دارد‪ ،‬بهره گیری از نظام بین الملل برای دفاع جمعی‪ ،‬از جمله مولف ه ه ای عوام ل آم ادگی سیاس ی اس ت‪.‬‬
‫دارا بودن منابع مهم طبیعی و غذایی‪ ،‬داشتن توانایی و مهارت های صنعتی‪  ‬داش تن بنیاده ای الزم و ک افی‬
‫برای ایجاد مراکز تولی دی از آم ادگی ه ای اقتص ادی و داش تن ط رح اس تراتژیک و درازم دت دف اعی ب ه‬
‫منظور رویاروریی با دشمن‪ ،‬داشتن نیروی نظامی ک ارآزموده ‪ ،‬امک ان س ریع آم ادگی روانی م ردم ب رای‬
‫حمایت از گاردهای دفاعی از جمله عامل های آمادگی نظامی است‪.‬‬
‫رفاه ملی نیز هدف دیگری در راستای اتخاذ سیاست خارجی کش ورها اس ت‪ .‬در عم ل ب ه چ نین وظیف ه ای‬
‫است که دولت ها تالش برای برگ زاری رواب ط تج اری و تکنولوژی ک می نماین د‪ .‬ت امین رف اه ملی بیش تر‬
‫مستلزم دو گروه از عامل ها است‪ .‬ث روت ط بیعی و من ابع ملی‪ ،‬م وقعیت جغرافی ایی دسترس ی ب ه مراک ز‬
‫صنعتی جهان و کیفیت و کمیت جمعیت از گروه اول و چگونگی بهره برداری از امکانات که در واقع امر‬
‫بازتاب میزان پیشرفت در علوم وفنون می شود در گروه دوم جای می گیرد‪.‬‬
‫حیثیت ملی؛ به همان میزان که فرد در جامعه داخلی به حفظ حیثیت خود پای بند است‪ ،‬در صحنه نظام بین‬
‫المللی نیز دولت ها می خواهند از احترام‪ ،‬حیثیت و منزلت الزم بر خ وردار باش ند‪ .‬نظ ام بین المللی ج ایی‬
‫است که بیش از هر مکان دیگر منزلت ملی کش ورها ب ر مح ور ق درت می چرخ د‪ .‬از این رو ش گفت اور‬
‫نیست که منزلت ملی کشورهای باالتر است که از قدرت بیشتری بهره مند باشند‪.‬‬
‫یکی دیگر از مبانی عمده در تعیین سیاست خارجی کشورها گرایش کشورها ب ه س مت ق درت اس ت‪ .‬تالش‬
‫برای دست یابی به قدرت بیشتر از ویژگی مشترک جوامع داخلی و بین المللی ب ه ش مار می رود‪ .‬مورگنت ا‬
‫می نویسد»کشمکش برای دستیابی به قدرت‪  ‬پویشی جهانی است که به زم ان و مک ان خاص ی مح دود نمی‬
‫شود‪ .‬این واقعیتی انکار ناپذیر و تجربه شده است‪ ».‬به هر میزان کشوری از قدرت بیشتر در ص حنه نظ ام‬
‫بین الملل برخوردار‪  ‬باشد‪ ،‬ت وانش ب رای ت امین من افع ملی و رف اه کش وری بیش تر خواه د ب ود‪ .‬گرچ ه در‬
‫اهمیت ق درت درسیاس ت بین المللی تردی دی نیس ت‪ ،‬ام ا ب رخی آن را پدی ده ناخواس تنی و م انعی در راه‬
‫همکاری بین المللی و صلح جهانی دانسته اند‪ .‬به هر حال‪ ،‬آن چه مهم است ماهیت کاربرد ق درت در نظ ام‬
‫بین الملل است و توان کشورها برای حصول به منافع‪.‬‬
‫به اقضای مباحث فوق در پایان باید یاد آور شد که سیاست خ ارجی کش ورها هم واره درپرت و اه داف آن ان‬
‫طرح و اجرا می شود‪ .‬به رغم وجود عوامل مشترک میان کشورها در تعیین اهداف سیاس ت خ ارجی‪ ،‬ه ر‬
‫کشوری با توجه به توانایی های داخلی وبه ویژه‪  ‬میزان ق درت و حم ایت م ردم‪ ،‬سیاس ت خ ارجی خ ود را‬
‫طرح می نمایند‪ .‬با‪  ‬این وصف حفظ استقالل و تمامیت ارضی‪ ،‬تامین رفاه ملی‪ ،‬تامین حیثیت و پرس تیژبین‬
‫المللی و کسب قدرت از محوری ترین اهداف سیاست خارجی کشورها به شمار می رود‪.‬‬