‫بررسی اثر بحران کرونا بر اقتصاد بخش عمومی‬

‫مقدمه‬
‫ماهیت زندگی بشر همواره با بحران همراه بوده اس ت‪.‬مهم ترین بحرانه ا ش امل م واردی ب وده اس ت ک ه بق ا را در‬
‫معرض خط ر ق رار داده ان د‪ .‬بح ران کرون ا یکی از مهم ترین بحرانه ای ت اریخ بش ر ب وده اس ت‪.‬شــیوع کرونــا‬
‫ویــروس جدیــد(کوویــد‪1)19-‬از دســامبر ‪ 2019‬در ووهان چین چالشهای زیادی را ب رای کش ورهای سراس ر جه ان‬
‫به وجود آورد‪.‬بحران کرونا ویروس قبل از هر چیز یک تهدید جدی برای س المت عم ومی ش ناخته ش د‪،‬ام ا کم‬
‫‪175‬کشور جهان ‪ ،‬به یک تهدید برای اقتصاد جهانی تبدیل ش د‪.‬ب ا‬ ‫کم با همه گیری این بحران در بیش از‬
‫اعالم سازمان توسعه و همکاری های اقتص ادی ‪،‬اقتص اد ه ای ب زرگ دنی ا هم وارد رک ود ش دند‪.‬مط ابق پیش بی نی ه ای‬
‫ص ندوق بین المللی پ ول بیش از ‪170‬کش ورجهان ب ا ک اهش درآم د س رانه مواج ه ش دند‪.‬ب ه اعتق اد ب رخی‬
‫اقتصاددانان اثرات منفی ناشی از بحران کرونا بیش از بح ران م الی‪ 2008‬ب وده و اقتص ادهایی ک ه وارد رک ود‬
‫عمی ق هم نش دند ‪،‬رش د مثب تی را تجرب ه نکردن د و س الها ط ول خواه د کش ید ت ا اث رات منفی این بح ران ج بران‬
‫شود‪.‬اگرچه میزان اثرگذاری شیوع ویروس کرونا بر اقتصادهای مختلف یکسان نبوده است ام ا‪،‬تعطیلی بس یاری از‬
‫کسب و کارها وبه دنبال آن افزایش بیکاری در جه ان‪،‬ک اهش درآم د س رانه و مص رف‪،‬لطم ه س نگین ب ه تج ارت‬
‫خارجی کش ورهاو‪...‬از جمل ه خس ارتهای ناش ی از هم ه گ یری این بح ران ب وده اس ت‪ .‬باتوج ه ب ه این ش رایط‬
‫کشورها به دنبال این بودند‪،‬که در کوتاه ترین زمان ممکن با اتخاذ سیاستهای الزم تاثیر این بحران را بر‬
‫اقتصاد کاهش دهند‪.‬حال یکی از س واالت اساس ی این اس ت ک ه عملک رد اقتص ادی دولت در مواج ه ب ا این بح ران چ ه‬
‫بوده است؟ سوال اساسی تر این است که ‪،‬بحران کرونــا (کوویــد‪)19 -‬چه اثراتی ب ر عملک رد اقتص ادی دولته ا‬
‫داش ته اس ت؟ در مطالع ه پیش رو در نظ ر داریم ب ه بررس ی اث ر بح ران کرون ا ب ر اقتص اد بخش عم ومی‬
‫درکشورهای توسعه یافته ‪ 2‬و درحال توسعه ‪ 3‬درسالهای ‪2020‬تا ‪2022‬به صورت فصلی بپردازیم‪.‬‬

‫مبانی نظری‬
‫هم ه گ یری کرون ا وی روس _کووی د ‪،19‬عالوه برایم نی انس انها و بهداش ت عم ومی ‪،‬اث رات بس یار اساس ی را‬
‫برکشورهای جهان گذاشت‪ .‬اقتصاد بسیاری ازکشورها‪،‬چه کشورهای توسعه یافته و چه کشورهای درح ال توس عه‬
‫به صورت مستقیم و غیر مستقیم تحت تاثیر شیوع ویروس کرونا قرار گرفته است‪ .‬بخشهای مختلف اقتص ادی مث ل‬
‫گردشگری‪ ،‬صنعت هواپیمایی‪ ،‬خودروسازی‪ ،‬صادرات و واردات و بسیاری از بخشهای موثر اقتص اد تحت ت اثیر‬
‫کرون ا ق رار گرفت ه ان د‪.‬بح ران کرون ا رش د اقتص ادی چین را معک وس ک رد و در اغلب کش ورهای اروپ ا‬
‫مانند ‪،‬آلمان ‪،‬فرانسه‪،‬ایتالیاواسپانیا ‪،‬روند تولید با مشکل مواجه شد‪.‬کرونا وی روس (کووید‪، ) 19‬اقتص اد آمریک ا را‬
‫نیز به شدت تحت تاثیر قرار داد‪ ،‬به طوری که بانک مرکزی ایاالت متحده اجرای سیاست های پولی را در دس تور‬
‫کار قرار داد‪.‬برای کنترل یک بیماری همه‌گیر‪ ،‬دولت‌ها به قابلیت‌ها و ظرفیت‌های پویایی شامل ظرفیت سازگاری‪،‬‬
‫هماهنگ کردن خدمات عمومی با نیازهای شهروندان و ظرفیت حاکم بر سیستم های تولید انعطاف پذیر نی از دارن د‬
‫(‪2020‬ماریانا مازوکاتو‪ ،‬راینر کاتل‪.)4‬بعضی از کشورها با اجرای سیاس تهای مناس ب و ب ه هنگ ام ‪،‬اث رات منفی این‬
‫‪1‬‬
‫‪Covid-19‬‬
‫‪2‬‬
‫آلمان‪،‬آمریکا‪،‬ژاپن‪،‬کانادا‪،‬چین‪،‬دانمارک‪،‬نیوزلند‪،‬استرالیا‪،‬روسیه‪،‬انگلستان‪،‬فرانسه‪،‬ایتالیا‪،‬اسپانیا‪،‬سوئیس‪،‬سنگاپور‪،‬کره (‪2‬‬
‫)جنوبی‪،‬فندالند‪،‬مکزیک‪،‬ترکیه‪،‬نروژ‪،‬هلند‬
‫‪33‬‬
‫ایران‪،‬هند‪،‬برزیل‪،‬ارمنستان‪،‬آلبانی‪،‬شیلی‪،‬آذربایجان‪،‬یونان‪،‬بالروس‪،‬قبرس‪،‬سالوادور‪،‬ایسلند‪،‬اندونزی‪،‬پرتغال‪،‬رومانی‪،‬قرقیزستان‪،‬قزاقستان‪،‬اسلواکی(‬
‫)‪،‬آفریقای جنوبی‪،‬امارات‪،‬مصر‪،‬الجزایر‪،‬آنگوال‬
‫‪4‬‬
‫‪Mariana Mazzucato, Rainer Cuttle‬‬
‫بحران را به حداقل رساندند‪ .‬بنابراین نقش دولتها در شرایط بحرانی غیر قابل انک ار و حی اتی می باش د‪.‬بحث می ان‬
‫مكاتب مختلف اقتصادی پیرامون ح وزه مداخل ه اقتص ادی دولت ازگذش ته وج ود داش ته اس ت و اختالف نظره ای‬
‫موجود ناشی از تفاوت در مفروضاتی است ‪،‬که در چارچوب آن‪ ،‬نظریات هر مكتب مطرح می شود‪.‬نقش و جایگاه‬
‫دولت دراقتصاد‪،‬در ادوار مختلف با تغیر وتحوالت زیادی مواجه شده است‪ .‬ب ه ط ور کلی مداخل ه دولت دراقتص اد‬
‫شامل مداخله دولت در بازارهای داخلی و مباحث مرب وط ب ه شکس ت ب ازارو مداخل ه دولت در عرص ه بازاره ای‬
‫فراملی وتجارت بین المللی می باشد‪.‬حوزه های مداخله دولت و چگونگی انجام این مداخالت را می تواند از طری ق‬
‫نظریه های شكست بازار توضیح داد‪ .‬این نظریه ها به م واردی اش اره دارن د ک ه طی آن س ازوکار ب ازار ی ا نظ ام‬
‫قیمتها از تأمین مقدار بهینه از نظر اجتماع‪ ،‬ناتوان باشد‪ .‬به بیانی اگرچه تعادل در ب ازار برق رار می ش ود‪ ،‬اه دافی‬
‫چون تولید بهینه یا اشتغال کامل منابع یا توزیع عادالنه درآمد محقق نمی شود‪.‬‬
‫ناکارایی‪ %‬بازار‪ %‬در تخصیص بهینه منابع‪:‬‬
‫زمانی که تولید تعادلی از تولید بهین ه اجتم اعی منح رف ش ود ‪ ،‬این ن وع ناک ارایی ب ازاررخ می ده د‪ .‬تولی د بهین ه‬
‫اجتماعی جایی است که در آن قیمت کاال برابر با هزین ه نه ایی تولی د آن باش د و ه ر ع املی ک ه م وجب ب روز این‬
‫انحراف شود‪ ،‬منجربه شكست بازار در تخصیص بهینه منابع ش مرده می ش ود‪ .‬یع نی اگ ر چ ه عرض ه و تقاض ای‬
‫بازار به تعادل می رسند و تولیدکننده سود خود را حداکثر می سازد‪ ،‬تولید در س طح بهین ه اجتم اعی ت أمین نش ده و‬
‫بازار در کارایی شكست می خورد‪.‬مواردی مانند ‪:‬‬
‫انحص‪%%‬ارات ط‪%%‬بیعی‪ :‬تحت این ش رایط منح نی هزین ه متوس ط هم واره در ح ال ک اهش ب وده و در عین ح ال هزین ه‬
‫استخدام یك واحد بیشتر از عوامل تولید‪ ،‬بیش از کاهش در متوسط هزینه کل‪ ،‬ک اهش می یاب د‪ .‬پس مالحظ ات ف نی‬
‫ایجاب می کند تا مقیاس واحد تولید کننده بسیار بزرگ باشد و ل ذا فع الیت بیش از ی ك بنگ اه در زمین ه تولی د ک االی‬
‫مربوطه غیر ممكن خواهد بود‪.‬‬
‫کاالی عمومی ‪ :‬یكی دیگر از موارد شكست بازار هنگامی رخ می دهد ک ه ک االی م ورد بررس ی از ن وع کااله ای‬
‫عمومی باشد‪ .‬به دلیل ویژگیهای ‪،‬رقابت ناپذیری و استثناء ناپذیری این نوع کاالها ‪،‬تامین مالی آنها با مشکل مواجه‬
‫می شود‪،‬شکست بازار رخ می ده د‪.‬چ را ک ه مص رف کنن دگان می توانن د ب دون انج ام هرگون ه پ رداخت از آنه ا‬
‫استفاده کنند‪.‬‬
‫اطالع‪%%‬ات نامتق‪%%‬ارن‪ :‬اطالع ات مص رف کنن دگان و تولیدکنن دگان در بس یاری م وارد یكس ان نیس ت و بنگاهه ا در‬
‫خصوص بازاراطالعات بیشتری دارند‪ .‬این عدم تقارن اطالعات از آنجا ک ه منج ر ب ه ب روز اش تباه در تص میمات‬
‫واحدهای اقتصادی می شود‪ ،‬باعث ناکارآمدی بازار می شود‪.‬‬
‫شکست بازار‪ %‬در اشتغال منابع‪:‬‬
‫گاهی اوقات اگرچه شرایط کارایی تخصیصی برقرار می باشداما‪ ،‬بازار با شكست روبرو می ش ود‪ .‬این مس اله ک ه‬
‫در بیشتر مواقع با کم بودن سطح تقاضای مؤثر در اقتصاد رخ می دهد‪،‬در دیددگاه کی نزی در ق الب نظری ه اش تغال‬
‫ناقص بیان می شود‪ .‬در واقع‪ ،‬کینز با رد نظریه حاکمیت همیشگی شرایط رقابت کامل و اشتغال کام ل در اقتص اد‪،‬‬
‫مدعی بود که اشتغال کامل یك استثناء به شمار می رود و همواره تعادل اقتصاد در اشتغال ناقص می باشد‪.‬‬
‫شکست بازار‪ %‬در توزیع درآمد و فقر‪:‬‬
‫دراین حالت دغدغه کارایی آنچنان مط رح نیس ت و ب ازار ممکن اس ت در ایج اد ی ک نظ ام توزی ع رف اه و درآم د‬
‫عادالنه ناتوان باشد‪.‬درنتیجه دولتها ناچار ب ه مداخل ه و اس تفاده از ابزاره ای مختل ف مالی اتی و یارانه ای در جهت‬
‫افزایش برابری میان افراد می باشند‪.‬‬
‫اثرات خارجی ‪ :‬هنگامی که منافع و هزینه های خصوصی یك فعالیت ‪،‬چه در تولید چه در مصرف یك کاال‪،‬متفاوت‬
‫از منافع و هزینه های اجتماعی آن باشد‪ ،‬اثرات خارجی وجود دارد‪ .‬در این صورت ک اال ی ا کم تر از ح د بهین ه ی ا‬
‫بیشتراز آن‪ ،‬تولید می شود‪ .‬در واق ع نف ع شخص ی و تع ادل بنگ اه ب ر منفعت اجتم اع منطب ق نمی ش ود‪ .‬پس ش رط‬
‫کارایی در بازار تحقق نیافته و بازار با شكست مواجه می شود‪.‬در واقع زمانی که فعالیت‌های یک ش رکت ی ا بنگ اه‬
‫اقتصادی نتایج مستقیم غیرعم دی ی ا ج بران نش ده ب ر رف اه دیگ ر اف راد ی ا س ود س ایر ش رکت‌ها داش ته باش د‪ ،‬این‬
‫فعالیت‌ها اثر خارجی داشته‌اند ‪.‬ازآنجایی که بحران کرونا یک بحران کامال همه گیری ش د‪ ،‬می ت وان ب ه آن را ب ه‬
‫عنوان یک پدیده ای که دارای اث رات خ ارجی می باش د‪ ،‬تحلی ل ک رد‪.‬چ را ک ه رع ایت دس تورالعمل ه ای مراج ع‬
‫بهداشتی و درمانی ‪،‬قرنطینه و فاصله گذاری اجتماعی عالوه بر منافع شخصی ‪،‬برای سایر اف راد جامع ه هم دارای‬
‫منفعت می بود و از ابتالی سایر افراد جامعه می توانست جلوگیری کن د ک ه ب ه عن وان آث ار خ ارجی مثبت درنظ ر‬
‫گرفنه می شود‪.‬برعکس این قضیه یعنی عدم رعایت دستورالعمل های بهداشتی عالوه برهزینه جانی و م الی ب رای‬
‫فرد ‪،‬سالمت سالمت سایرافراد را به خطر می انداخت و هزینه های درمانی را نیز برآنها تحمی ل می ک رد‪.‬یکی از‬
‫معضالت اساسی در کشور ها در زمان شیوع یک بیماری‪ ،‬هزینه‌های سنگین سالمتی به‌خص وص در خانواره ای‬
‫با دهک پایین بود‪.‬اثرات پان دمی کوی د‪ 19-‬فرات ر از بهداش ت عم ومی ب ود‪ ،‬به‌طوریک ه عالوه ب ر س المت جس می‬
‫افراد‪ ،‬اقتصاد خانواده‌ها‪ ،‬دولت‌ها و مراکز درمانی و صنعت بیمه را نیز تحت تأثیر قرار داد‪.‬‬
‫شیوع بیماری کرونا‪ ،‬تاثیرات اقتص ادی گس ترده‌ای ب ر وض عیت م ردم داش ت‪ .‬این بح ران هم ب ر حوزه‌ه ای کالن‬
‫اقتصادی و هم بر حوزه‌های خرد اقتصاد اثر گذاشت ‪.‬دهک‌های پایین درآم دی در ش رایط بح ران‪ ،‬آس یب بیش تری‬
‫نسبت به سایر دهک‌های درآمدی می‌بینند‪ .‬از این رو دهک‌ه ای پ ایین درآم دی می‌بای د توس ط دولت‌ه ا در ش رایط‬
‫بحران حمایت شوند تا بتوانند تمهیدات مواجهه با بحران را عملی کنند‪ .‬در سرتاس ر اقتص ادهای پیش رفته‪ ،‬دولت‌ه ا‬
‫برای هزینه‌هایی که کارگران و مصرف‌کنندگان قرنطینه شده از فرانسه تا آلمان‪ ،‬بریتانیا تا ژاپن‪ ،‬دولت‌ها پ ول نق د‬
‫به خانوارها پرداخت می کردند‪ ،‬به شرکت‌ها کمک می‌کردند تا حقوق کارگران را پرداخت کنند و بدهی را تضمین‬
‫می‌کردند ت ا ش رکت‌ها بتوانن د س رپا بمانن د‪ .‬همچ نین دولت ب ه عن وان ک ارگزار خ دمات اجتم اعی هم واره دارای‬
‫مطالباتی از م ردم و اقش ار مختل ف اس ت‪ .‬در ش رایط بح ران اقتص ادی بس یاری از م ردم علی‌الخص وص طبق ات‬
‫آسیب‌پذیر اقتصادی توان ایی و درآم د اقتص ادی خ ود را از دس ت می‌دهن د و توان ایی ادای این مطالب ات را ندارن د‪.‬‬
‫بنابراین یکی از مهم‌ترین کمک‌های دولت درشرایط بحرانی می تواند تعلیق یا تخفی ف در مطالب ات م الی از م ردم‬
‫باشد‪ .‬بحران کرونا بسیاری از مشاغل را تحت تاثیر قرار داد‪ .‬دولتها طیفی از مش اغلی را ک ه مت اثر از پیام دهای‬
‫بیماری کرونا بودند را شناسایی کرده و مورد حمایت قرار دادند‪ .‬کووید‪ 19-‬آزمون بزرگی ب رای دولت ه ا ب رای‬
‫کنترل جوامع درطول دوره بحران وبرون رفت آن است‪ .‬کش ورهای سراس ر جه ان ‪ 8‬تریلی ون دالر آمریک ا را ب ه‬
‫بسته های کمکی با حمایت مالی یا تزریق اعتبار و سهام اختصاص داده اند (گاسپار و همکاران‪.)2020 ،5‬‬
‫به طور کلی این بحران جه انی مس ائل پیچی ده ای را ب ه هم راه داش ته اس ت ‪.‬اث راین بح ران بروض عیت اقتص ادی‬
‫کشورها متفاوت بوده است ‪،‬اما ویژگی مش ترک در تم ام کش ورها اف زایش نقش اقتص اد بخش عم ومی در اقتص اد‬
‫کشورها بوده وبهبود اقتصاد و نحوه برون رفت از این بحران به سیاستهای مناس ب اقتص ادی این کش ورها بس تگی‬
‫دارد‪ (.‬دل آریکیا‪،‬مائورو‪،‬اسپیلیمبرگ وزتیلمیر‪ .)20206‬دولت ها باید با سازماندهی ه ای الزم و بس یج من ابع ب ه‬
‫شرایط اضطراری پاسخ دهند( درچسلر و کاتل ‪.)2020 ،7‬‬

‫‪5‬‬
‫‪Gaspar‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Del Arricia, Mauro, Spilimberg and Ztilmeier‬‬
‫‪7‬‬
‫‪Drechsler and Cuttle‬‬
 ‫مطالعات‪ %‬تجربی‪:‬‬
‫در سراسر جهان ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﯽ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﯽ اﺑﻌﺎدمختلف ﭘﯿﺎﻣﺪﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي ﻫﻤﻪﮔﯿﺮي وﯾﺮوس ﮐﺮوﻧﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه‬
‫اﺳﺖ که ‪،‬در زیر به مهمترین آنها پرداخته ایم‪:‬‬
‫بارو‪ 8‬و همکاران(‪ )۲۰۲۰‬با بررسی تجربه آنفوالنزای اسپانیایی نشان دادند که به طور متوسط ب ا م رگ ح دود‬
‫‪ ۲‬درصد جمعیت در کشورهای مبتال‪ ،‬تولید ناخالص داخلی و مصرف در آن کشور به ترتیب ‪ ۶‬و ‪ ۸‬درصد کاهش‬
‫یافت‪ .‬محققان با بررسی ابعاد مختلف تجربه آنفوالنزای اسپانیایی و مقایسه آن با کرونا‪ ،‬استدالل می کنند ک ه دولت‬
‫ها با یک بده بستان بین زندگی مردم و عملکرد اقتصادی مواجه هستند‪.‬‬
‫دیزد والس ريوس‪ )۲۰۲۰(9‬با استفاده از یک مدل کالن سه وضعیتی حساس ‪ -‬آلوده ‪ -‬بهبود یافته ب ه بررس ی‬
‫تعامل بین اپیدمی ها و تص میمات اقتص ادی در کان ادا پ رداخت‪ .‬نت ایج نش ان داد سیاس ت ه ای جداس ازی می توانن د‬
‫تأثیر زیادی بر کاهش شدت رکود اقتصادی ناشی از شیوع کروناویروس داشته باشند‪.‬‬
‫فریا ای کاسترو‪ )۲۰۲۰( 10‬به بررسی آثار شیوع ویروس کرونا در ایاالت متحده و متعاقب آن سیاست های مالی مناسب‬
‫در چارچوب یک الگوی غیر خطی تعادل عمومی پویای تص ادفی پرداخت ه اس ت‪ .‬نت ایج نش ان داد م ؤثر ت رین اب زار‬
‫برای تثبیت درآمد خ انوار و مص رف وام گیرن ده‪ ،‬در ط ول بح ران کرون ا‪ ،‬اف زایش مزای ای بیم ه بیک اری اس ت‪.‬‬
‫چنانچه هدف تثبیت بیکاری در بخش آسیب دیده باشد‪ ،‬کمک های نقدی‪ ،‬بیشترین تأثیر را خواهند داشت‪.‬‬
‫یانگ‪ ،‬ژانگ و چن‪ )۲۰۲۰( 11‬با استفاده از مدل تعادل عم ومی پوی ای تص ادفی ب ه ارزی ابی اث ر ش یوع بیم اری‬
‫کرون ا ب ر بخش گردش گری چین پرداختن د‪ .‬نت ایج نش ان داد ش یوع کرون ا م انع مص رف کااله ا و خ دمات‬
‫گردشگری می شود و با تضعیف وضعیت سالمت‪ ،‬رفاه نیز کاهش می یابد‪ .‬این مدل از سیاست تهیه ک وپن مص رفی‬
‫گردشگری برای ساکنان حمایت می کند‪.‬‬
‫کیالن و اوزکان‪)2020( 12‬با شیوع ویروس کرون ا ب ه تحلی ل مج دد پیام دهای اقتص ادی ش یوع وی روس س ارس‬
‫پرداخته اند‪ .‬محققان نشان می دهند شیوع ویروس سارس در ابتدا تأثیر چندانی بر تولی د ناخ الص داخلی س رانه‬
‫کشورهای مورد برررسی نداشته‪ ،‬اما بعد از گذشت یک سال رشد اقتصادی تحت ت اثیر ش یوع وی روس ک اهش‬
‫یافته است‪ .‬اما در خصوص شیوع ویروس کرونا پیامدهای اقتصادی بسیار وسیع ترخواهد بود چنانچ ه ب رخی‬
‫محققان رکود ناشی از کرونا را با رکود عمیق ‪۱۹۳۰‬مقایسه کرده اند‪.‬‬
‫برخی مطالعات صورت گرفته در داخل کشور‪:‬‬
‫رحیمی(‪ ) 1401‬در یک پژوهشی به بررسی بحران کرونا بر صنعت گردشگری و توسعه اقتصادی پرداخت‪.‬نتیج ه‬
‫تحقیق نشان می‌ده د ‪،‬این وی روس ب ر ش اخص تولی د تاخ الص داخلی ( ‪ )GDP‬ت اثیر منفی ب ا ض ریب‪ -2.48‬و ب ر‬
‫ض ریب تک اثر درآم دی مش اغل مس تقیم ( ‪ )Tim‬ت اثیر منفی ب ا ض ریب ‪ -27/2‬و ب ر فعالیت‌ه ای ف رعی بخش‬
‫گردشگری (‪ )Sij‬با ضریب ‪ - 12/0‬تاثیر منفی داشته است‪ .‬در بین اقتصادانان این اجماع وجود دارد که این اپی دمی‬
‫ت اثیر منفی ش دیدی ب ر اقتص اد جه انی خواه د گذاش ت‪ .‬ل ذا شناس ایی زی ان و آس یب‌های این بح ران ب ر ص نعت‬
‫گردشگری که یکی از مهم‌ترین صنعت درآمد زا در کشورهای در ح ال توس عه اس ت‪ ،‬ض روری و ب ا اهمیت تلقی‬
‫می‌گردد‪.‬‬

‫‪8‬‬
‫‪Barrow‬‬
‫‪9‬‬

‫‪10‬‬
‫‪Freya E. Castro‬‬
‫‪11‬‬
‫‪Yang, Zhang and Chen‬‬
‫‪12‬‬
‫‪Kilan and Ozkan‬‬
‫کشاورزی و همکاران(‪ )1400‬نقش دولت در شرایط مواجهه با بیماری پاندمیک را بررسی کردند‪ .‬به این منظور‪،‬‬
‫با استفاده از س ناریو س ازی و م دل تع ادل عم ومی پوی ای تص ادفی‪ ،‬واکنش ه ای م الی دولت ب ر متغیره ای کالن‬
‫اقتصادی بر اساس داده های فصلی طی دوره زمانی ‪ ۹۵-۱۳۷۰‬تحلیل شد‪ .‬در پیش فرض سناریوی بنیادی‪ ،‬دولت‪،‬‬
‫وضع انفعال مالی را دنبال کرده و هیچ واکنش مالی نسبت به تغییر متغیرهای درون زا پس از ش یوع بیم اری نش ان‬
‫نمی دهد‪ .‬در سناریوهای دیگر‪ ،‬دولت نسبت به بحران‪ ،‬با توج ه ب ه ش رایط مختل ف تولی د و ب دهی عم ومی‪ ،‬عکس‬
‫العمل مالی بروز می دهد‪ .‬مقایسه نتایج سناریوهای فعال م الی ب ا ح الت انفع الی نش ان می ده د اث ر تکان ه مخ ارج‬
‫دولت به اندازه یک انحراف معیار بر متغیرهای کالن اقتصادی در شرایط بیماری پان دمیک‪ ،‬ب ازخورد کم تری ب ه‬
‫دنبال داشته است‪.‬‬
‫جعفری و همکاران(‪)1399‬در یک مقاله ای به بررسی تاثیر کرونا براقتصاد ایران و جهان پرداختن د‪.‬نت ایج ح اکی‬
‫از آن است که ‪،‬ویروس کرونا بر روابط بین کشورها وشرایط اقتصادی آنها اثر گذار بوده اس ت و م وجب تغی یر‬
‫قیمت اجناس ‪،‬کاالهای تجاری و صادرات و واردات کاالها شده است‪.‬‬
‫امام قلیپور و عاقلی(‪)1399‬در مطالعه ای تحت عنوان تحليلي ب ر پيام دهاي اقتص ادي کوويد‪ 91-‬و ک ارکرد بس ته‬
‫هاي مالي دولتها در مديريت آن‪،‬به این نتیجه رسیدند که‪،‬نسبت باالی بهبودیافتگی بیم اران کووی د‪ 11-‬در ای ران در‬
‫حالی تحقق یافته است که اقتصاد ایران در تحت تحریم غیرانسانی آمریکا قرار دارد‪ .‬تجربه مدیریت بح ران کرون ا‬
‫در ایران نشان می دهد که بسیج عمومی امکانات و قابلیتها‪ ،‬می تواند هرگونه تهدیدی را ب ه فرص تی ب رای پیش هر‬
‫فت‪ ،‬رشد و تعالی کشور تبدیل کند‪ .‬مقایسه ضریب موفقیت نظام سالمت (نسبت خالص تعداد بهبودیافتگان ب ه تع داد‬
‫مبتالیان کووید‪) 11-‬و سهم حمایت دولت در کشورهای متأثر از ویروس کرونا‪ ،‬ضریب همبس تگی مثبت ‪ 24/0‬را‬
‫نشان می دهد‪.‬‬
‫طاهری نیاوحسنوند(‪ )1399‬در یک پژوهشی اثر پیامدهای اقتصادی ناشی از بیماری کووید‪ 19-‬بر اقتصاد ای ران؛‬
‫با تأکید بر اشتغال را بااستفاده از آم ارگیری ن یروی ک ار و رون د بیم اری بررس ی کردن د‪.‬نت ایج نش ان می ده د ‪،‬‬
‫اشــتغال و بیــکاری طی زمســتان ‪ 1398‬و بهــار ‪ 1399‬نســبت بــه فصــول مشــابه ســال قبــل‪ ،‬دارای رونــد‬
‫کاهشــی در اشــتغال و افزایشــی در بیــکاری بــوده اســت‪ .‬درپایان راهــکاری کــه بــرای بــرون رفــت از ایــن‬
‫اوضــاع پیشــنهاد شد این بود ک ه ‪،‬حمایــت دولــت از بازارهــای عرضـه و تقاضــای نیــروی ک ار و برنامــه‬
‫هــای پشــتیبانی از این قشر افزایش یابد‪.‬‬
‫ﻃﺎﻫﺮﭘﻮر و ﻣﯿﺮزاﺋﯽ‪ ،‬ﺧﺪاﭘﺮﺳﺖ و رﺿﺎﯾﯽ (‪ )1399‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﺛﺮات ﺷﯿﻮع ﮐﺮوﻧﺎ ﺑﺮ وﺿﻌﯿﺖ ﺑﻮدﺟﻪ دوﻟﺖ در‬
‫ﺳﺎل ‪ 1399‬ﭘﺮداﺧﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬در اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي وﺿﻌﯿﺖ دو ﻣﺘﻐﯿﺮ ﮐﻠﯿﺪي ﻗﯿﻤﺖ ﻧﻔﺖ و ﻣﯿﺰان ﺷﯿﻮع‬
‫ﺑﯿﻤﺎري و اﺳﺘﻔﺎده از روش ﺷﻮارﺗﺰ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺳﺎﺧﺘﺎري‪ ،1‬ﭼﻬﺎر ﺳﻨﺎرﯾﻮ ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﺮده اﻧﺪ و ﻓﺮض ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ‬
‫ﻣﯿﺰان ﺷﯿﻮع ﺑﯿﻤﺎري ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﮐﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ را از دو ﻣﺴﯿﺮ ﮐﺎﻫﺶ درآﻣﺪﻫﺎي ﻣﺎﻟﯿﺎﺗﯽ و اﻓﺰاﯾﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎي ﺣﻤﺎﯾﺘﯽ‬
‫ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﻗﺮار دﻫﺪ‪ .‬در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﮐﺴﺮي ﺑﻮدﺟﻪ ﺳﺎل ‪ 1399‬در ﺳﻨﺎرﯾﻮﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﺷﺪه ﮐﻪ در ﺑﺎزه ‪ 64‬ﺗﺎ‬
‫‪ 83‬ﻫﺰار ﻣﯿﻠﯿﺎرد ﺗﻮﻣﺎن ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫باقری و همکاران(‪ )1399‬در مقاله خود نقش حمایت های دولت در شکل گیری راهبرده ای فرص ت جویان ه ی‬
‫شرکتهای دانش بنیان در مواجه با بیماری پاندمی کرونا را بررسی کردند‪.‬در این مطالعه از رویک رد کیفی و روش‬
‫مطالعه چند موردی استفاده شده است‪ .‬داده های این مطالعه از راه مصاحبه های نیمه ساختار یافته با مدیران این ده‬
‫شرکت جمع آوری شده اند و برای اعتبار بخشی به این داده ها از روش مثلثی س ازی من ابع اس تفاده ش ده اس ت ک ه‬
‫مصاحبه با مدیران‪ ،‬مستندات معاونت علمی ریاست جمهوری و مستندات صندوق نوآوری و شکوفایی سه ضلع آن‬
‫را تشکیل می دهند‪ .‬تحلیل محتوای کیفی اسناد تولید و جمع آوری شده در فرایند پژوهش نشان می دهد ک ه مح رک‬
‫اصلی راهبردهای فرصت جویانه متعدد شرکت ها در بحران شیوع کرونا‪ ،‬اف زایش تقاض ا در ح وزه کس ب و ک ار‬
‫شرکت است و شرکت ها با توجه به قابلیت ها و ظرفیت های خود و با اتک ا ب ه حم ایت ه ای دری افت ش ده‪ ،‬از این‬
‫فرصت ها استفاده کرده اند‪ .‬همچنین شواهد نشان می دهند که دولت با طیف وس یعی از ابزاره ای حم ایتی م الی و‬
‫غیر مالی به این شرکت ها کمک کرده است‪ .‬با وجود این نمی توان حمایت دولتی را جایگزین فرصت ه ای ب ازار‬
‫در شکل گیری راهبردهای فرصت جویانه شرکت ها دانست؛ هرچند اغلب این شرکت ها بدون حمایت های دول تی‬
‫نمی توانستند راهبردهای خود را پیاده سازی کنند‪ .‬در نتیجه باید حمایت های دولتی را در کنار فرصت های بازار‪،‬‬
‫مکملی حیاتی برای شکل گیری راهبردهای فرصت جویانه شرکت های دانش بنیان در دوران شیوع بیماری کوید‪-‬‬
‫‪ ۱۹‬دانست‪.‬‬
‫روش شناسی و معرفی متغیرها‬
‫ما دراین پژوهش به دنبال بررسی اثر شوک ناشی از بحران کرونا بر اقتصاد بخش عمومی در کشورهای توسعه‬
‫یافته و درحال توسعه هستیم‪ .‬متغییرهای اقتصادی تحت تاثیر عوامل برونزا مانند جنگ ‪،‬بالیای طبیعی و سایر‬
‫بحرانهای دیگر تغییر می کنند‪.‬این نوع نوسانات این ناشی از عوامل تصادفی می باشند و دارای الگوی مشخصی‬
‫نیستند و تغییرات آنها نامنظم و غیر سیستماتیک است‪.‬بحران کرونا را می توان یکی از این عوامل تصادفی‬
‫درنظر گرفت‪.‬بنابراین ما الگوی خودرگرسیون برداری (‪ )var‬را برای بررسی این شوک جهانی انتخاب کرده‬
‫ایم‪.‬هدف الگوی خودرگرسیون برداری آماده کردن یک ساختار انعطاف پذیر برای کاربردهای مختلف در برسی‬
‫شوکهای اقتصادی است‪(.‬پسران‪،‬شرمن‪،‬وینر‪.)2004،13‬الگوی خود رگرسیون برداری دراین مقاله شامل‪ 22‬کشور‬
‫توسعه یافته ()و ‪ 23‬کشور درحال توسعه طی سالهای ‪2020‬تا ‪ 2022‬به صورت فصلی می باشد‪.‬متغیرهای‬
‫بررسی شده در مدل در جدول (‪ )1‬آورده شده است‪.‬‬

‫جدول (‪)1‬متغیرهای الگو‬

‫متغیر‬ ‫توضیحات متغیر‬
‫¿ ‪lnewc‬‬ ‫لگاریتم تعداد افراد مبتال به کووید‪(19 -‬به ازای‬
‫هرمیلیون نفر)‬
‫¿ ‪leg‬‬ ‫لگاریتکم مخارج کل دولت در کشور ‪i‬درزمان ‪t‬‬
‫¿ ‪leh‬‬ ‫لگاریتم مخارج بهداشتی در کشور‪i‬درزمان ‪t‬‬
‫¿ ‪lsiz g‬‬ ‫لگتریتم اندازه دولت در کشور‪i‬درزمان ‪t‬‬
‫(کل مخارج دولت به تولید ناخالص داخلی )‬
‫¿ ‪ldef‬‬ ‫لگاریتم کسری بودجه دولت در کشور ‪i‬درزمان ‪t‬‬
‫‪13‬‬
‫‪Pesaran,Sherman, Weiner‬‬
 ‫¿ ‪lit‬‬ ‫لگاریتم درآمدهای مالیاتی دولت‬
‫منبع‪:‬یافته های پژوهش‬

‫بررسی آزمون ریشه‪ %‬واحد متغیرها‪:‬‬

‫بعد از مشخص شدن متغیرهای الگو‪ ،‬مانایی متغیرها را بااستفاده از آزمون )لوین‪ ،‬لین و چو( و آزمون (پسران و‬
‫شین )در جدول (‪ )2‬بررسی کردیم‪:‬‬
‫جدول(‪)2‬بررسی مانایی متغیرها‬
‫آماره آزمون‬
‫مانایی‬ ‫فرآیند آزمون‬ ‫متغیر‬
‫احتمال‬ ‫احتمال آزمون ‪IPS‬‬ ‫آزمون‪LLC‬‬
‫سطح‬
‫مانا‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-7006/36‬‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-4127/16‬‬ ‫‪lsizg‬‬
‫(باعرض از مبدا و روند)‬
‫سطح‬
‫مانا‬ ‫‪0240/0‬‬ ‫‪-9776/1‬‬ ‫‪0009/0‬‬ ‫‪-1071/3‬‬ ‫‪Lnewc‬‬
‫(باعرض ازمبدا)‬
‫سطح‬
‫مانا‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-4074/42‬‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-3101/5‬‬ ‫(بدون عرض ازمبدا و‬ ‫‪Lit‬‬
‫کشور های‬
‫روند)‬
‫توسعه‬
‫سطح‬
‫مانا‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-7713/36‬‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-0792/49‬‬ ‫‪Leg‬‬ ‫یافته‬
‫(باعرض ازمبدا)‬
‫سطح‬
‫مانا‬ ‫‪000/0‬‬ ‫‪-308/172‬‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-3167/13‬‬ ‫‪Leh‬‬
‫(باعرض از مبدا و روند)‬
‫سطح‬
‫مانا‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-134/358‬‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-6030/71‬‬ ‫‪Ldef‬‬
‫(باعرض ازمبدا)‬
‫تفاضل مرتبه اول‬
‫مانا‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-0982/8‬‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-7804/14‬‬ ‫‪lsizg‬‬
‫(باعرض از مبدا و روند)‬
‫سطح‬
‫مانا‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-3765/20‬‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-2509/4‬‬ ‫(بدون عرض از مبدا و‬ ‫‪Lnewc‬‬
‫روند)‬
‫تفاضل مرتبه اول‬
‫مانا‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-6033/11‬‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-2816/8‬‬ ‫(بدون عرض از مبدا و‬ ‫‪Lit‬‬
‫کشور های‬
‫روند)‬
‫در حال‬
‫سطح‬
‫مانا‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-9317/85‬‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-7357/7‬‬ ‫‪Leg‬‬ ‫توسعه‬
‫(باعرض از مبدا)‬
‫سطح‬
‫مانا‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-7311/40‬‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-5584/10‬‬ ‫‪Leh‬‬
‫(باعرض از مبدا)‬
‫سطح‬
‫مانا‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-4431/61‬‬ ‫‪0000/0‬‬ ‫‪-2844/13‬‬ ‫‪Ldef‬‬
‫(باعرض از مبدا)‬

‫‪1-4‬برآورد توابع واکنش به ضربه‬

‫‪ .1-1-4‬توابع واکنش به ضربه در کشور های در حال توسعه‬
 ‫برآورد توابع واکنش به ضربه متغیر های پژوهش به شوک کووید‪ ،19-‬برای کشور های در حال توسعه در نمودار های (‬
‫‪ )1.‬تا (‪ )5‬آورده شده است‬

‫نمودار(‪ :)1‬واکنش مخارج کل به شوک کووید‪19-‬‬ ‫نمودار(‪ :)2‬واکنش مخارج بهداشتی به شوک کووید‪19-‬‬

‫نمودار (‪ :)3‬واکنش درآمد های مالیاتی به شوک‬

‫نمودار (‪ :)4‬واکنش کسری دولت به شوک کووید‪19-‬‬
‫کووید‪19-‬‬

‫نمودار (‪ :)5‬واکنش اندازه ی دولت به شوک کووید‪-‬‬

‫‪19‬‬

‫در نم ودار (‪ ،)1‬واکنش مخ ارج ک ل دولت ب ه ش وک کووی د‪ ،19-‬در ‪ 12‬دوره آورده ش ده اس ت‪ .‬هم انطور ک ه در نم ودار‬
‫مربوطه نیز مشخص است واکنش مخارج کل واکنش مثبتی به شوک کووید‪ 19-‬داشته است و در دوره ی اول ش وک کویی د‪-‬‬
‫‪ 19‬در حدود ‪ 6/0‬درصد باعث افزایش در مخارج کل گردیده است و در طول دوره های بعد اثر این ش وک ب ر مخ ارج ک ل‬
‫شروع به کاهش نموده است‪ .‬در نمودار (‪ ،)2‬واکنش مخارج بهداشتی به شوک کووید‪ ،19 -‬نشان می دهد که در دوره ی اول‬
‫شوک کویید‪ ،19-‬باعث افزایش ‪ 45/0‬درصدی در مخارج بهداشت گردیده که اثر این شوک نیز در ط ول زم ان ک اهش پی دا‬
‫کرده است‪ .‬نمودار (‪ )3‬نیز مربوط به واکنش درآمد های مالیاتی دولت به شوک کووی د‪ 19-‬اس ت ک ه در دوره ی اول ش وک‬
‫کویید‪ ،19-‬موجب کاهش درآمد های مالیاتی دولت در حدود ‪ 25/0‬درصدی شده است و پس از آن اثر شوک در ط ول زم ان‬
‫کاهش پیدا کرده است تا در نهایت در دوره ی سوم اثر شوک از بین رفته است‪ .‬واکنش کسری دولت به شوک کووید‪ 19 -‬نیز‬
‫در نمودار (‪ )4‬آورده شده است که نتایج حاکی از آن است که شوک کووید‪ 19-‬در دوره ی اول موجب ک اهش ‪ 2/0‬درص دی‬
‫در کسری دولت داشته است و پس از در نهایت اثر شوک وارده بر آن در دوره ششم صفر و پس از آن نیز مثبت شده اس ت‪.‬‬
‫در نهایت‪ ،‬در نمودار (‪ )5‬نیز واکنش اندازه ی دولت به شوک کووید‪ 19-‬آورده شده است که مطابق انتظار‪ ،‬ان دازه ی دولت‬
‫به شوک کووید‪ ، 19-‬واکنش مثبتی نشان داده است و اثر این شوک بر اندازه ی دولت در طول دوره کاهش یافته است‪.‬‬
‫‪ .2-1-4‬توابع واکنش به ضربه در کشور های توسعه یافته‬
‫برآورد توابع واکنش به ضربه‪ ،‬متغیر های پژوهش به شوک کووید‪ ،19-‬برای کشور های توسعه یافته در نم ودار ه ای (‪)6‬‬
‫تا (‪ )10‬آورده شده است‪.‬‬
‫نمودار(‪ :)6‬واکنش مخارج کل به شوک کووید‪19-‬‬ ‫نمودار(‪ :)7‬واکنش مخارج بهداشتی به شوک کووید‪19-‬‬

‫نمودار (‪ :)8‬واکنش درآمد های مالیاتی به شوک کووید‪19-‬‬ ‫نمودار (‪ :)9‬واکنش کسری دولت به شوک کووید‪19-‬‬

‫نمودار (‪ :)10‬واکنش اندازه ی دولت به شوک کووید‪19-‬‬

‫‪ .2-4‬تجزیه واریانس خطای پیش بینی‬

 ‫‪ .1-2-4‬تجزیه واریانس خطای پیش بینی برای کشور های در حال توسعه‬
‫نتایج تجزیه واریانس خطای پیش بینی برای کشور های در حال توسعه در ‪ 12‬دوره در جدول (‪ )1‬آورده شده است‪.‬‬

‫جدول (‪)1‬‬
‫متغیر‬ ‫دوره‬ ‫‪LNEWC‬‬ ‫‪LEG‬‬ ‫‪LEH‬‬ ‫‪LIT‬‬ ‫‪LDEBT‬‬ ‫‪LSIZEG‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪50/31‬‬ ‫‪49/68‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪13/53‬‬ ‫‪05/63‬‬ ‫‪15/0‬‬ ‫‪08/0‬‬ ‫‪91/0‬‬ ‫‪66/0‬‬
‫‪LEG‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪37/32‬‬ ‫‪18/60‬‬ ‫‪18/2‬‬ ‫‪40/1‬‬ ‫‪32/3‬‬ ‫‪51/0‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪88/30‬‬ ‫‪29/61‬‬ ‫‪19/2‬‬ ‫‪15/2‬‬ ‫‪92/2‬‬ ‫‪54/0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪31/30‬‬ ‫‪70/8‬‬ ‫‪60/98‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪64/31‬‬ ‫‪04/10‬‬ ‫‪16/58‬‬ ‫‪09/0‬‬ ‫‪02/0‬‬ ‫‪03/0‬‬
‫‪LEH‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪22/32‬‬ ‫‪86/8‬‬ ‫‪57/58‬‬ ‫‪25/0‬‬ ‫‪01/0‬‬ ‫‪05/0‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪81/27‬‬ ‫‪98/7‬‬ ‫‪88/59‬‬ ‫‪97/0‬‬ ‫‪08/0‬‬ ‫‪24/3‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪21/2‬‬ ‫‪53/5‬‬ ‫‪17/17‬‬ ‫‪06/75‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪78/1‬‬ ‫‪58/9‬‬ ‫‪54/16‬‬ ‫‪59/71‬‬ ‫‪06/0‬‬ ‫‪43/0‬‬
‫‪LIT‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪62/1‬‬ ‫‪80/8‬‬ ‫‪86/16‬‬ ‫‪73/68‬‬ ‫‪46/2‬‬ ‫‪50/1‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪09/3‬‬ ‫‪79/8‬‬ ‫‪20/20‬‬ ‫‪03/62‬‬ ‫‪33/4‬‬ ‫‪53/1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪79/1‬‬ ‫‪51/7‬‬ ‫‪39/3‬‬ ‫‪68/1‬‬ ‫‪61/85‬‬ ‫‪00/0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪67/1‬‬ ‫‪19/5‬‬ ‫‪43/3‬‬ ‫‪31/3‬‬ ‫‪34/86‬‬ ‫‪03/0‬‬
‫‪LDEBT‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪45/1‬‬ ‫‪29/6‬‬ ‫‪89/2‬‬ ‫‪63/2‬‬ ‫‪62/86‬‬ ‫‪09/0‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪84/0‬‬ ‫‪15/8‬‬ ‫‪75/2‬‬ ‫‪51/1‬‬ ‫‪50/86‬‬ ‫‪23/0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪04/46‬‬ ‫‪47/44‬‬ ‫‪14/0‬‬ ‫‪25/0‬‬ ‫‪26/0‬‬ ‫‪81/8‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪87/47‬‬ ‫‪72/41‬‬ ‫‪08/0‬‬ ‫‪62/1‬‬ ‫‪35/0‬‬ ‫‪33/8‬‬
‫‪LSIZE‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪25/46‬‬ ‫‪93/42‬‬ ‫‪70/0‬‬ ‫‪18/1‬‬ ‫‪29/1‬‬ ‫‪63/7‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪04/40‬‬ ‫‪86/49‬‬ ‫‪84/0‬‬ ‫‪59/0‬‬ ‫‪51/1‬‬ ‫‪14/7‬‬

‫بخش نخست جدول شامل تجزیه واریانس خطای پیش بینی مخارج کل دولت است‪ .‬تکانه ی مربوط ب ه مخ ارج ک ل در دوره‬
‫ی اول ‪ 68‬درصد از تغییرات را شرح می دهد‪ .‬این درصد در طول دوره ی مطابق انتظ ار ک اهش می یاب د و در نه ایت در‬
‫دوره ی ‪ 12‬به ‪ 61‬درصد می رسد در طول ‪ 12‬دوره ی بررسی تکان ه ی مرب وط ب ه کووی د‪ ،19-‬هم واره عام ل اص لی در‬
‫تغییرات مربوط به تغییرات واری انس خط ای پیش بی نی مخ ارج ک ل ب وده اس ت و در دوره ی ‪ ،12‬در ح دود ‪ 30‬درص د از‬
‫تغییرات مخارج کل را شرح می دهد‪ .‬بخش دوم جدول (‪ )1‬مرب وط ب ه تجزی ه واری انس خط ای پیش بی نی مخ ارج بهداش تی‬
‫است که در دوره ی اول‪ ،‬بیش از ‪ 98‬درص د تغی یرات را تکان ه ی مرب وط ب ه مخ ارج بهداش تی ش رح خواه د داد‪ .‬مط ابق‬
‫انتظار درصد پاسخ گویی مربوط به تکانه ی مخارج بهداشتی در طول دوره کاهش خواهد ی افت و در دوره ی ‪ ،12‬تنه ا ‪59‬‬
‫درصد تغییرات را شرح خواهد داد‪ .‬در ارتباط با مخارج بهداشتی نیز تکانه ی کووید‪ ،19-‬همواره عامل اص لی در تغی یرات‬
‫مربوط به تجزیه واریانس خطای پیش بینی مخارج بهداشتی بوده و در دوره ی ‪ ،12‬توانسته است؛ ‪ 27‬درصد از تغییرات را‬
‫شرح دهد‪ .‬تجزیه واریانس خط ای پیش بی نی درآم د ه ای مالی اتی در بخش س وم ج دول (‪ )1‬آورده ش ده اس ت ک ه تکان ه ی‬
‫مربوط به درآمد های مالیاتی در دوره ی اول ‪ 75‬درصد از تغی یرات را ش رح می ده د‪ .‬در دوره ‪ ،12‬تکان ه ی کووی د‪،19-‬‬
‫پس از تکانه ی مخارج بهداشتی و تکانه ی مخارج دولت عامل سوم در توضیح تغییرات تجزی ه واری انس خط ای پیش بی نی‬
‫بوده و در دوره ی ‪ 12‬توانسته است؛ ‪ 3‬درصد از تغییرات را شرح دهد‪ .‬بخش چهارم جدول (‪ )1‬به تجزی ه واری انس خط ای‬
‫پیش بینی کسری دولت اختصاص دارد‪ .‬تکانه ی مربوط به کسری دولت در دوره ی اول بیش از ‪ 85‬درص د از تغی یرات را‬
‫شرح داده است‪ .‬همانند تکانه ی درآمد های مالیاتی‪ ،‬تکانه ی کووید‪ ،19-‬پس از تکانه ی مخارج عمومی و مخ ارج بهداش تی‬
‫عامل سوم در تغییرات تجزیه واریانس خطای پیش بینی کسری دولت بوده و در دوره ی ‪ ،12‬بیش از ‪ 1‬درص د از تغی یرات‬
‫را شرح داده است‪ .‬در نهایت بخش پایانی جدول (‪ )1‬به تجزیه واریانس خطای پیش بینی اندازه دولت اختصاص یافت ه اس ت‪.‬‬
‫در دوره ی اول تکانه ی مربوط به اندازه ی دولت در حدود ‪ 8‬درص د از تغی یرات را ش رح داده اس ت‪ .‬تکان ه ی مرب وط ب ه‬
‫کووید‪ 19-‬نیز پس از تکانه ی مربوط به مخارج کل‪ ،‬عامل دوم در توضیح تغییرات تکانه ی اندازه ی دولت بوده و در دوره‬
‫ی ‪ ،12‬بیش از ‪ 40‬درصد از تغییرات را شرح خواهد داد‪ .‬نکته ی مهم که در ارتباط ب ا کش ور ه ای در ح ال توس عه وج ود‬
‫دارد این است که عام ل مس لط در توض یح تکان ه ی درآم د ه ای مالی اتی و کس ری دولت ب ه ت رتیب مخ ارج ک ل و مخ ارج‬
‫بهداشتی بوده و برای توضیح تکانه اندازه ی دولت‪ ،‬مخارج کل بوده است‪ .‬از آنج ا ک ه در توض یح تغی یرات مخ ارج ک ل و‬
‫مخارج بهداشتی‪ ،‬عامل مسلط کووید‪ 19-‬بوده است‪ ،‬می توان عنوان نمود که کووید‪ 19-‬عالوه ب ر توض یح مس تقیم تغی یرات‬
‫تکانه های درآمد های مالیاتی‪ ،‬کسری دولت و اندازه ی دولت‪ ،‬به صورت غیر مستقیم از طریق تکانه ی مخارج کل و تکانه‬
‫ی مخارج بهداشتی در توضیح تغییرات تکانه ی درآمد های مالیاتی‪ ،‬کسری دولت و اندازه ی دولت نقش داشته است‪.‬‬

‫‪ .2-2-4‬تجزیه واریانس خطای پیش بینی برای کشور های توسعه یافته ‪:‬‬
‫جدول (‪)2‬‬
‫متغیر‬ ‫دوره‬ ‫‪LNEWC‬‬ ‫‪LEG‬‬ ‫‪LEH‬‬ ‫‪LIT‬‬ ‫‪LDEBT‬‬ ‫‪LSIZEG‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪91/0‬‬ ‫‪08/99‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪52/3‬‬ ‫‪41/96‬‬ ‫‪01/0‬‬ ‫‪22/6‬‬ ‫‪04/0‬‬ ‫‪22/2‬‬
‫‪LEG‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪35/6‬‬ ‫‪44/93‬‬ ‫‪03/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪15/0‬‬ ‫‪61/6‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪17/19‬‬ ‫‪48/77‬‬ ‫‪29/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪03/3‬‬ ‫‪00/0‬‬
‫‪LEH‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪10/2‬‬ ‫‪12/2‬‬ ‫‪76/95‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬
 ‫‪2‬‬ ‫‪96/2‬‬ ‫‪10/2‬‬ ‫‪92/94‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪36/8‬‬ ‫‪00/0‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪75/3‬‬ ‫‪08/2‬‬ ‫‪15/94‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪37/7‬‬ ‫‪00/2‬‬ ‫‪55/90‬‬ ‫‪01/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪04/0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪01/0‬‬ ‫‪15/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪83/99‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪49/1‬‬ ‫‪13/0‬‬ ‫‪02/0‬‬ ‫‪34/98‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪89/2‬‬
‫‪LIT‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪65/3‬‬ ‫‪12/0‬‬ ‫‪05/0‬‬ ‫‪16/96‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪81/15‬‬ ‫‪07/0‬‬ ‫‪40/0‬‬ ‫‪69/83‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪02/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪22/0‬‬ ‫‪74/99‬‬ ‫‪00/0‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪01/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪23/0‬‬ ‫‪74/99‬‬ ‫‪00/0‬‬
‫‪LDEBT‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪02/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪24/0‬‬ ‫‪72/99‬‬ ‫‪00/0‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪19/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪01/0‬‬ ‫‪32/0‬‬ ‫‪37/99‬‬ ‫‪07/0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪62/0‬‬ ‫‪24/2‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪47/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪64/96‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪53/0‬‬ ‫‪29/2‬‬ ‫‪05/0‬‬ ‫‪45/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪64/96‬‬
‫‪LSIZE‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪35/1‬‬ ‫‪33/2‬‬ ‫‪15/0‬‬ ‫‪43/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪72/95‬‬
‫‪12‬‬ ‫‪16/11‬‬ ‫‪51/2‬‬ ‫‪45/3‬‬ ‫‪24/0‬‬ ‫‪00/0‬‬ ‫‪62/82‬‬

‫درارتباط با تجزیه واریانس خطای پیش بینی کشورهای توسعه یافته می توان بیان نمود که‪ ،‬تکانه ی مرب وط ب ه مخ ارج ک ل‬
‫دولت در دوره ی اول ‪ 99‬درصد از تغییرات را شرح می دهد که این رقم در مقایسه با کشورهای درح ال توس عه ب االتر می‬
‫باشد‪ .‬این درصد در طول دوره کاهش یافته و در نهایت در دوره آخر به ‪ 77‬درصد رس یده اس ت‪ .‬در ط ول دوره ی م ورد‬
‫بررسی تکانه ی مربوط به کووید‪ ،19-‬همانندکشورهای درحال توسعه عامل اصلی در تغییرات مربوط به تغییرات واری انس‬
‫خطای پیش بینی مخارج کل بوده است و در دوره ی ‪ ،12‬در حدود ‪ 20‬درصد از تغییرات مخارج کل را شرح می دهد‪.‬‬
‫مخارج بهداش تی درکش ورهای توس عه یافت ه در دوره ی اول‪ ،‬بیش از ‪ 95‬درص د تغی یرات را تکان ه ی مرب وط ب ه مخ ارج‬
‫بهداشتی شرح خواهد داد‪ .‬مطابق انتظار درصد پاسخ گویی مربوط به تکانه ی مخارج بهداشتی در طول دوره کاهش یافت ه و‬
‫در دوره ی ‪ 90 ،12‬درصد تغییرات را شرح می دهد‪ .‬همانند کش ورهای ه ای درح ال توس عه تکان ه ی کووی د‪ ،19-‬عام ل‬
‫اصلی در تغییرات مربوط به تجزیه واریانس خطای پیش بینی مخارج بهداشتی بوده و در انته ای دوره نزدی ک ‪ 8‬درص د از‬
‫تغییرات را شرح داده است‪.‬‬
‫تکانه ی مربوط به درآمد های مالیاتی در بخش سوم جدول (‪ )2‬نشان می دهد ک ه در دوره ی اول درآم د مالی اتی بیش از ‪99‬‬
‫درصد از تغییرات را شرح می دهد که در طول دوره مورد بررسی همواره ک اهش یافت ه و ب ه ‪ 83‬درص د رس یده اس ت‪ .‬در‬
‫دوره ‪ ،12‬تکان ه ی کووی د‪ ،19-‬عام ل اص لی در توض یح تغی یرات تجزی ه واری انس خط ای پیش بی نی ب وده و در دوره ی‬
‫آخرنزدیک ‪ 16‬درصد از تغییرات را توضیح می دهد‪.‬‬
‫بخش چهارم جدول (‪ )2‬به تجزیه واریانس خطای پیش بینی مربوط به کسری دولت است‪ .‬تکانه ی مرب وط ب ه کس ری دولت‬
‫در دوره ی اول بیش از ‪99‬درصد از تغییرات را شرح داده است‪ .‬همانند تکانه ی کووید‪ ،19-‬پس از تکانه ی درآم د مالی اتی‬
‫بااختالف کمی عمال دوم در تغییرات تجزیه واریانس خطای پیش بینی کسری دولت بوده است‪.‬‬
‫بخش پایانی جدول (‪ )2‬مربوط به تجزیه واریانس خطای پیش بینی اندازه دولت می باشد‪ .‬در ابتدای دوره تکان ه ی مرب وط‬
‫به اندازه ی دولت ‪ 96‬درصد از تغییرات را شرح داده است‪ .‬تکانه ی مربوط به کووید‪ 19-‬ن یز ب رخالف کش ورهای درح ال‬
‫توسعه عامل اصلی در توضیح تغییرات تکانه ی اندازه ی دولت ب وده و در دوره ی ‪ ،12‬بیش از ‪ 11‬درص د از تغی یرات را‬
‫توضیح داده است‪ .‬تکانه های مربوط به مخارج بهداشتی و مخارج کل دولت ‪،‬به ترتیب عامل دوم و سوم در تشریح تغییرات‬
‫تکانه مربوط به اندازه دولت می باشند‪.‬‬