‫مفهومشناسی و ارزیابی «فقر اقتصادی» به عنوان زمینه ساز تهدید امنیت اجتماعی در جمهوری اسالمی ایران‬

‫اهمیت داشتن تعریف روشن از فقر اقتصادی و مشخص کردن ابعاد و شاخصهای قابل سنجش آن بدان علت است که میتواند وضعیت‬
‫و عملکرد مدیریت اقتصادی کشور را در زمینه گسترش عدالت و رفع فقر مورد ارزیابی قرار دهد و یادآور ضرورت رصد این‬
‫مفهوم به عنوان زمینهساز شکلگیری تهدید امنیت اجتماعی است‪ .‬در این مقاله تالش شد فقر اقتصادی برای جمهوری اسالمی ایران‬
‫شاخصسازی و برای سالهای پس از انقالب شاخص مذکور اندازهگیری شود‪ .‬دوره زماني این بررسی سالهای ‪ 1358‬تا ‪ 1391‬را‬
‫دربرمیگیرد‪ .‬برای ساختن شاخص فقر ابتدا از مفهوم خط فقر مطلق که معادل ریالی ‪ 2‬دالر در هر روز برای هر نفر است‪ ،‬استفاده‬
‫مجموع متوسط هزینههای ساالنه خوراکی و غیرخوراکی هر دهک هزینهای خانوارهای شهری را تقسیم بر ‪ 365‬میکنیم‪. .‬شده است‬
‫متوسط هزینه کل روزانه بهدستآمده برای هر خانوار در هر دهک هزینهای بر بعد خانوار آن دهک هزینهای تقسیم میشود تا متوسط‬
‫هزینه کل روزانه برای هر نفر در هر دهک هزینهای به دست آید‪ .‬متوسط هزینه کل روزانه برای هر نفر در هر دهک هزینهای را‬
‫با خط فقر مذکور مقایسه میکنیم؛ اگر مخارج روزانه برای هر نفر در دهک ای‪.‬ام مساوي یا بزرگتر از خط فقر محاسبهشده باشد‪ ،‬آن‬
‫دهک غیر فقیر تلقي میشود و اگر کوچکتر از خط فقر باشد‪ ،‬آن دهک فقیر به شمار میآید‪ .‬به این ترتیب میتوان درصد افراد فقیر‬
‫خانوارهای شهری را شناسایي کرد‪ .‬در این تحقیق درصد بهدستآمده به عنوان شاخص فقر مورد استفاده قرار گرفته است‪ .‬شاخص‬
‫ساختهشده برای فقر در عین حال که روند نزولی را طی کرده است‪ ،‬در سال ‪ 1374‬افزایش یافت و دولت وقت را با مشکالت امنیتی‬
‫در شهرهای مختلف روبهرو کرد‪ .‬سالهای پایانی دوره مورد بررسی هم به صورت متناوب شاهد افزایش شاخص فقر بوده است که‬
‫شاید بتوان نتیجه انتخابات ریاستجمهوری سال ‪ 1392‬را ناشی از عدم رضایت از وضعیت اقتصادی دانست‪ .‬همچنین یافتههای این‬
‫بررسی نشان میدهد در برنامههای توسعه کشور در سالهای پس از پیروزی انقالب‪ ،‬اجرای برنامههای توسعه کاهش فقر اقتصادی در‬
‫ازآنجا که فقر شهري پدیدهای چندبعدی است‪ ،‬محدود به سنجش بعد پولي آن ً با زندگي نمیشود‪. ،‬مناطق شهری پیگیری شده است‬
‫بلكه بیش از آن به شرایط بیروني نیز اشاره دارد كه مستقیما مردم در تماس و در آن تأثیرگذار است‪ .‬در نتیجه تنها درآمد پایین یا‬
‫سطح و الگوي مصرف آنها نمیتواند بیانگر میزان فقر باشد‪ .‬بنابراین سایر حوزهها از جمله سطح برخورداري از بهداشت‪ ،‬آموزش‪،‬‬
‫تغذیه و حقوق اجتماعي‪ ،‬امنیت و توانمندي و اقتدار در تصمیمهای جامعه میتواند بیانگر سطح فقر یا توسعه افراد و خانوارها باشد‬
‫(کودل و همکاران‪ .)32: 2002 ،‬بنابراین برای رصد دقیقتر تهدیدهای امنیت ملی و اجتماعی از ناحیه فقر‪ ،‬محاسبه شاخصهای دیگر‬
‫موارد پیشگفته میتواند آثار امنیتی این روند را کاهش دهد و تا حدود قابل توجهی کنترل کند؛ ‪.‬ابعاد فقر ضروری به نظر میرسد‬
‫بنابراین اعمال سیاستهای اقتصادی حمایتی از طبقات پایین اجتماعی با ایجاد اشتغال مداوم؛ برنامهریزی صحیح براي درك تقاضاهاي‬
‫طبقات متوسط جدید؛ باال بردن ظرفیتهای نهادهاي سیاسی‪ ،‬امنیتی‪ ،‬فرهنگی و آموزشی و فراهم کردن مشارکت مردم از طریق‬
‫سرمایهگذاری براي تولید کاال و خدمات‪ ،‬صادرات و واردات‪ ،‬الزمه حفظ امنیت و ادامه فرایند توسعهای همراه با ثبات در کشورهاي‬
‫در حال گذار است‪ ( .‬سیف & مجتبی ملکی شهریو‪)۱۳۹۴ ,‬‬
‫برسی عوامل موثر بر فقر‬
 ‫ارجاع‬
‫(حسن زاده‪)۱۳۹۵ ,‬‬
‫عوامل موثر بر فقر چند بعدی‪ ،‬رویکرد مدل های چند سطحی پنل‬
‫(سالم‪)۱۳۹۸ ,‬‬
‫ارجاع‬