‫مقدمه ‪:‬‬

‫بیکاری یا عدم اشتغال اساسا ً به راکد ماندن بخشی ازنیروی کار جامعه‬
‫اطالق میشود واقعا ً بیک اری ب ه مثاب ه ی ک بیم اری اقتص ادی واجتم اعی ی ک بخش ی‬
‫ازمباحث علم اقتصاد را بخود اختصاص داده و متفکرین اقتصاد نظری ات متع ددی ب ه‬
‫منظور کنترول و جلوگیری از ان ارائه نموده است ‪.‬‬
‫این مشکل دامن گیر حد اکثر جوامع بخصوص ممالک روبه انکشاف اس ت ک ه‬
‫همزمان با ازدیاد نفوس و بکار گیری ماشین آالت انکشاف مییابد‪ .‬ام ا ح ل این مش کل‬
‫مستلزم مداخله دولتها دراموری اقتصادی میباشد‪ .‬یعنی دولت ها مسؤل ان د ت ا سیاس ت‬
‫های معقول اقتصادی را روی دست گرفته ‪ ،‬که بتواند دراین پدیده ف ایق آم ده و زمین ه‬
‫کار برای اتباع کشور خویش مهیا سازد ‪.‬‬
‫بنا ً طبق معمول و الیحه تحصیالت عالی بنده پای ان نام ه تحص یلی خ ویش را‬
‫طی سه فصل ترتیب نموده که حاوی موضوعات آتی میباشد ‪ .‬در فصل اول معلوم ات‬
‫عمومی و تعاریف متع ددی در ارتب اط ب ه بیک اری ‪ ،‬ان واع بیک اری ک ه ش امل بیک ار‬
‫اصطکاکی ‪ ،‬ساختاری ‪ ،‬ادواری‪ ،‬فصلی اشاره شده و ضمنا ً تأثیرات و ماهیت بیکاری‬
‫که مشتمل بر تأثیرات اقتصادی ‪ ،‬اجتماعی ‪ ،‬سیاسی را احتوا مینماید درج گردی ده‪ ،‬در‬
‫فص ل دوم مس ائل س نجش و ان دازه گ یری بیک اری ‪ ،‬عوام ل بیک اری‪ ،‬م یزان طبعی‬
‫بیکاری‪،‬روابط بیکاری که مشتمل بر روابط بیکاری با تورم ‪ ،‬روابط با کسر بودج ه ‪،‬‬
‫روابط با سیاس ت ‪ ،‬رواب ط ب ا فق ر و درآم د ملی بآلخ ره رواب ط آن ب ا اف زایش تقاض ا‬
‫روشنی داده شده و همچنان بعض ی موض وعات جلوگ یری از بیک اری ‪ ،‬بیک اران ج ه‬
‫کسانی هستند شامل این فصل میباشند‪ .‬در ارتباط به فصل سوم بیک اری د ر افغانس تان‬
‫از دید تحلیل گران و کار شناسان مسایل اقتصادی مطالعه ش ده ک ه ش امل موض وعات‬
‫عامل بیکاری ‪ ،‬راه جلوگیری و بعضی موض وعات مرب وط ب ه بیک اری درافغانس تان‬
‫درج گریده است ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫در فرجام با نتیجه گیری از موضوعات و ارائه پشنهادات‪ ،‬امید مورد پ ذیرش‬
‫خوانن دگان عزی ز ق رار گرفت ه‪ ،‬در ص ورت ک دام ن واقص ب ا رجامن دی از ایش ان در‬
‫تکمیل این پایان نامه بنده را همکاری نموده ‪ ،‬مدیون احسان خویش س ازد‪ .‬همچن ان ب ا‬
‫ابراز تشکر و اظهار سپاس از استاد محترم پوهنمل ن رگس"نجفی" ک ه واقع ا ً در تهی ه‬
‫وت رتیب موض وعات‪ ،‬بن ده را کم ک و همک ار نم وده ‪ ،‬م وفقیت ت وأم ب ا عزتمن دی و‬
‫سرفرازی ایشانرا از بارگاه ایزد منان مستدعیم‪.‬بااحترام‬

‫جمعه"رسولی"‬

‫‪2‬‬
 ‫فصــــــــــــــــــــــــــــــــــــــل اول‬
‫ماهیت وانواع بیکاری‬
‫در اصطالح اقتصاد بیکاربه فرد اطالق میشود که برای مثال چهار هفته پیش‬
‫از مراجعه مأ مور سر شماری ‪ ،‬آماده برای کار ودر جستجوی یافتن ش غل ب وده ‪،‬ولی‬
‫شغلی پیدا نکرده است (‪)7‬‬
‫همچنان بیکار شامل افراد میشود که به ک اری اش تغال ندارن د ‪،‬ولی فعاالن ه در‬
‫جستجوی کار ‪،‬یادر انتظار باز گشت به کار به سر می بر ند‪ .‬ب ه بی ان دقی ق ت ر‪،‬ی ک‬
‫فرد بیکار کسی استکه به کاری مشغول نباشد ‪،‬ودارای چنین مراحل باشند ‪.‬‬
‫الف – درچهار هفته گذشته با تالش خاصی در جستجوی کار بوده باشد ‪.‬‬
‫ب‪ -‬از کاری کنار گذاشته شده ودر انتظار فراخوانی دوباره به کار باشد ‪.‬‬
‫ج‪ -‬درانتظار فراخوانده شدن به کاری در ماه دیگر که بعدا میآید باشد ‪.‬‬
‫برای منظورشدن به عنوان یک بیکار ‪،‬شخص باید گامی فراتر از تفکر در باره‬
‫کار بردارد ‪ ،‬مثالً تنها در اندیشه نگارش یک داستان نباشد ‪.‬چنین شخصی باید گذارش‬
‫از فعالیت های خاص کاریابی خود (مانند مالقات ب ا مس ؤلین ش رکت ه ا ی ا پاس خ ب ه‬
‫آگهی های تقاضا کار )را ارائهدهد کسانیکه اشتغال بک ار دارن د ی ا بیکارن د ه ردو در‬
‫نیروی کار منظور می گردند ‪.‬‬
‫افرادیکه داری شغل اند شاغل محسوب می شوند آنانیک ه ش غلی ندارن د ولی در‬
‫جستجوی کار نیز نیستند خارج از ن یروی ک ار بش مار می آین د‪،‬لیکن افرادیک ه ش غلی‬
‫نداشته باشته و در جستجوی کار نیز نیستند خارج از نیروی کار به شمار می آیند‪،‬‬
‫میزان بیکاری عبارت است از تعداد بیکاران تقسیم بر کل نیروی کار‪)8( .‬‬
‫بیکارشدن یکی ازوقایع ن اگوار زن دگی اس ت بیش تر م ردم ازدرآم د ناش ی ازک ار‬
‫ارتزاق می کند کارنه تنها منب ع اص لی درآم د بیش تر م ردم را تش کیل می ده د ‪،‬بلک ه‬
‫احس اس رض ایت رادر آنه ا ایح اد می کن د ‪ .‬بیکارش دن یع نی درآم درا ازدس ت دادن‬

‫‪3‬‬
‫وک اهش اس تاندرد زن دگی درزم ان ح ال‪،‬نگ رانی درم ورد آین ده ‪،‬وب اآلخره ک اهش‬
‫دراعتماد به نفس ‪.‬بنابرین عجیب نیست ک ه سیاس ت م داران ن یز ازاش تغال ب ه عن وان‬
‫‪)3(.‬‬ ‫یکی ازشعارهای انتخاباتی استفاده می کند‬
‫یک کشوریکه سهم بیشتری از درآمدش را پس ان داز میکن د ‪،‬نس بت ب ه کش وریکه‬
‫سهم کم تری ب ه پس اندازاختص اص می دهن د‪ ،‬فش اهد رش د بیش تر موج ودی س رمایه‬
‫وتولید نا خالص داخلی خواه د ب ود‪ .‬ی ک عام ل مهم در تعین س طح اس تاندارد زن دگی‬
‫دری ک کشوراش تغال اس ت‪ .‬کس انیکه می خواهن د کاربکنن د ولی ش غل پی د انمی کنن د‬
‫درتولید کاال ها وخدمات دراقتصاد نقشی ندارند ‪.‬‬
‫با وجود هزاران تصدی ومیلیون ها ک ارگر یکتع دادازافراد بیک اردرهر اقتص ادی‬
‫غیر قابل اجتناب است ‪،‬اما تعداد بیکاری در طول زمان ودر کشورهای مختلف بس یار‬
‫متفاوت است ‪،‬با بکار گیری تمام کارگران درفعالیت ه ای اقتص ادی ‪،‬ی ک کش ور می‬
‫تواند به سطح باالتری ازتولید ناخالص داخلی نسبت به زمانیکه عده ای ازکارگرانیک ه‬
‫‪)10(.‬‬ ‫بیکارهستند ‪،‬دسترسی پید اکند‬
‫ب اآلخره بیکارب ه اش خاص ازجمعیت فع ال اطالق میش ود ک ه س ن آنه ا ب ه فع الیت‬
‫اقتصادی رسیده اما درعمل به فعالیت اقتصادی نمی پردازند ‪.‬کلیه کارگرانیکه قرارداد‬
‫کارآنها به پایان رس یده ودرجس تجوی ک ار جدی دی هس تند ‪،‬یااشخاص که ت ازه ب ه س ن‬
‫فعالیت رسیده یاجدیداًوارد بازار کارشده اند وهنوز شاغل نیستند ‪،‬ب رای م دت ن امعلوم‬
‫ویابطور دایم کارخود راازدست میدهند ومزدی دریافت نمی دارند بیک اران ی ا جمعیت‬
‫فعال غیر شاغل راتشکیل می دهد‪.‬‬
‫بیکاری یاجنبه ارادی دارد ویا جنبه غیر ارادی دارد درین جامطلب ازجنب ه ارادی‬
‫این است که شخصی که درسن فعالیت است ‪،‬ام ا ب ه عل ل مختل ف مثالًب ه جهت ن اچیز‬
‫(‪)11‬‬ ‫بودن سطح مزدها وقدرت خرید ان مایل به کار کردن نیست ‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫وجود بیکاری ارادی دریک اقتصا درقابتی داللت به یک سوء تعبیر درباره بیکاری‬
‫دارد ‪ .‬دربعضی موارد ی ک اقتص ادممکن اس ت ح تی بامج از ش مردن م یزان معی نی‬
‫ازبیکاری ‪،‬بطو ر کارآم د عم ل کن د ‪ .‬در ب رخی م وارد ‪،‬اشخاص ی ب ا ب ازدهی ن ازل‬
‫ممکن است فراغت رابر کارکم درآمد ترجیح داده ‪،‬ل ذا بیک ار بمانن د ‪ .‬چ نین نت ایج می‬
‫تواند اززاویه تنگ بیشینه سازی رفاه خالص اقتصادی یا (‪ )GNP‬کارآمد باش د ‪،‬ح تی‬
‫اگر مستلزم این بی ع دالتی ب ارز باش د ک ه گ روه ه ای معی نی ق ادر ب ه ی افتن مش اغل‬
‫پردرآمد نش وند‪.‬این واقعیت ک ه ی ک اقتص اد کارآم د ممکن اس ت ب ه بیک اری اف رادی‬
‫بابازدهی نازل بینجامد موید این نکت ه اس ت ک ه اغلب درب اره اقتص ادهای رق ابتی می‬
‫بندند ‪(.‬‬ ‫گویند که این گونه اقتصادها کارآمد هستند ولی چشم خود را به روی عدالت می‬
‫‪)8‬‬

‫بیک اری غ یر ارادی زم ا ن بوج ود می آی د ک ه جمعیت فع ال آم اد ه ک ا رک ردن‬

‫(‪)11‬‬ ‫باشرایط موجود هست ‪،‬اما قادر به یافتن کارنمیشود ‪.‬‬
‫بزرگترین دستآورد کینز ‪،‬میدا ن دادن به حقایق برای کنار زدن یک نظری ه زیب ا‬
‫ولی گاهی نامربوط بود ‪.‬اونمی توانست یک نمونه خوش ایند ازانعط اف ناپ ذیری قیمت‬
‫ودستمزد رانشان دهد که دقیقاًقادر ب ه تش ریح چگ ونگی امک ان وج ود بیک اری ارادی‬
‫ومحل های خالی شغلی باشد ‪.‬‬
‫ازین رو اوبه سادگی فرض نم ود ک ه تعین م زد چنآنس ت ک ه راه را ب رای ع دم‬
‫انطباق بین جویندگان شغل ومحل های خالی شغلی ‪،‬ونیز بین میزان کاالئی که تص دی‬
‫ه ا تم ا ی ل ب ه ف روش ان دارن د وکااله ای ک ه واقعاًقادرن د بف روش رس اند ‪،‬ب ازمی‬
‫گذارد ‪.‬امروزه تش ریح کم اش تغالی باتحلی ل دس تمزدهای انعط اف ناپ ذیریاکارکردهای‬
‫اقتصادی غیر ارادی امکان پذیر است ‪.‬یع نی اف راد ب دون ش غلی ک ه در ن رخ دس تمزد‬
‫(‪)8‬‬ ‫رایج خواهان کارند ‪.‬‬

‫‪5‬‬
‫همچنین ‪،‬بیکاری یا بصورت مطلق ایج اد می ش ود ‪،‬ب دین مع نی ک ه ش خص دیگ ر‬
‫فعالیت نمیکند ومزدی نیز دریافت نمی دارند ‪،‬ویا بصورت کم ک اری وبیک اری پنه ان‬
‫(کم کاری )معموالًدرموارد رکود اقتصادی بوجود میآی د وطی ان‪،‬واح دهای اقتص ادی‬
‫قادر نمی شوند که ظرفیت تولیدی خود را بطور کام ل بکاران دازد ‪.‬مثالًکارخان ه ه ای‬
‫که معموالًبه نس بت ‪ 90%‬ظ رفیت ک ل خ ود تولی د می کن د ‪،‬غفلت اًدراثر ک اهش س طح‬
‫فروش محصول وبنابرین کسادی یا رکود ب ازار مجب ور می ش ود ک ه این س طح تولی د‬
‫رات ا ‪ 70%‬تقلی ل ده د ‪ .‬درین ش رائط وبخص وص اگ ر کس ادی ورک ود ایج اد‬
‫شده ‪،‬درزمان ادامه یاب د ‪،‬کارفرم ا ن اگزیر ب ه ک اهش س طح تولی د وبن ابرین ب ه تقلی ل‬
‫ساعات کار ماشین ها وکارگران او خواهد نمود ‪،‬وبدین ترتیب ک اهش ف روش وعوای د‬
‫خود را از طریق تعطیل قسمتی ازفعالیت یعنی کم کاری حاصل ج بران خواه د ک رد ‪.‬‬
‫این نوع کم کاری ‪،‬که طی ان کارگر بطور غیر ارادی تمام وقت کارنمی کند بیک اری‬
‫پنهان مرئی نیز نامید ه می شود ‪.‬‬
‫گ اهی اوق ا ت ‪،‬کم ک اری در اث ر ن ا رس ائی وض عیت کیفی اش تغال بوج ود‬
‫میآید ‪.‬درینصورت که مدت کارشخص غیرعادی تقلی ل نیافت ه ‪،‬بلک ه وض ع اش تغال او‬
‫دچار نا رسائی می شود ‪،‬یک بیکاری پنهان بوجود میآید‪ .‬اصوالًوقتی شغل فرد‪،‬امکان‬
‫ابرازکامل مهارت وتخصص آنرا ندهد ‪ ،‬یا موقع که سطح مزد فرد بط ور غیرط بیعی‬
‫پائین باشد ‪،‬همچنین وق تی ک ه ف رد در ی ک واح د اقتص ادی فع الیت میکن د ک ه ق درت‬
‫تولیدی ان بطور غیرطبیعی کم است ‪،‬که بیکاری پنهان بوجود میآید‪.‬مثالًوقتی ک ه ی ک‬
‫مهندس برق به کار دفتری بپردازد ‪،‬نا گزیر درشرائط بیک اری پنه ان اش تغال خواه د‬
‫یافت ‪،‬زیرا کارکه انجام می دهد نه در صالحیت وزمینه معلومات اواست ونه م زد ی ا‬
‫حقوقی که با توجه به وضع شغلی موجو دبه وی تعل ق می گ یرد ‪،‬متن ا س ب ب ا حق وق‬
‫مربوط به شغل اصلی است باآلخره دفتر داری هر گز امکان ابراز مهارت وشایستگی‬
‫شغلی رابه وی نمی ده د ‪.‬این ن وع بیک ا ری پنه ان ‪ ،‬ک ه ک ار گ ر تم ام وقت ک ار می‬

‫‪6‬‬
‫کند ‪،‬ولی بهره دهی ودرآ مدش به طور غیر عا دی پا ئین است ‪،‬به بیکا ری پنهانی ی ا‬
‫نا مرئی نیز معروف است ‪.‬‬
‫بیکاری مطلق وکم کاری ‪،‬خاص مناطق شهری وکش ورهای ص نعتی در م وارد‬
‫کسادی وز مآنهای رکود اقتصادی اس ت ‪،‬وبیک اری پنه ان ‪،‬غ ا لب ا ً مرب وط ب ه من اطق‬
‫روستایی وفعالیت های پیشه وری وخرده فروش ی ب ه وی ژه در کش ورهای عقب مان ده‬
‫است ‪ .‬مثالً کلیه زارعان که به مقدار کافی زمین قابل کشت وابزار تو لی د مقتض ی در‬
‫اختیار ندارند یا این وصف با تمام اعضا خا نواده به کشت وزرع پرداخت ه وعمالً بیش‬
‫از دو سوم سال کار نمی کنن د ‪،‬وی ا اف راد متع ددی ک ه در مغ ازه ه ای خ رده فروش ی‬
‫محلی ب ه ف روش کااله ا ی ا ت أ مین خ دماتی میپردازن د ک ه س ود خ الص ی ا ارزش‬
‫افزوده ‪،‬حاصل وان بطور متوسط از قرار هر فرد فعال حتی به ی ک پ ول ناچیزواح د‬
‫برند‪)11(.‬‬ ‫هرکشور نمی رسد ‪،‬این عده همگی در شرایط بیکاری نهائی به سرمی‬
‫برای معلومات بهتر الزم است‪ ،‬به ص ورت مش خص ب االی بیک اری پنه ان وآش کار‬
‫کمی روشنی داده شود‪.‬‬
‫همچنان درکشور های روبه انکشاف نه تنها نفوس کثیر بصورت آشکار بیکار است‬
‫بلکه تعداد زیادی بیکار پنهان ی ا مخفی ن یز وج ود دارد ‪،‬ب ر عالوه از نف وس بیک اری‬
‫غیر ماهر مشکل افراد تولید او نازلتر از ان باشد که میتوان به همان ک ار ایج اد نمای د‬
‫ویا کار او تغیر در تولی د مجم وعی بوج ود بی آورد ‪ ،‬در نتیج ه تولی د نه ائی ی ک ف رد‬
‫بیکار مخفی معادل صفر بوده ویا بسیار نا چیز است وحتی در بسیاری از مواقع حذف‬
‫کاری این فرد تولید مجموعی نیز افزایش میابد‪ .‬بطوری کلی بیکار مخفی در حدود ‪%‬‬
‫‪ 40% 35‬نفوس قادر بکار درکشور های روبه انکشاف را ش امل میباش د در ارتب اط‬
‫بیکاری آشکار به دلیل ع دم انعط اف س اختاری اقتص ادی کش ور وفق دان سیس تم پالن‬
‫نماید‪)9(.‬‬ ‫گذاری نیروی انسانی نتوانستندشغل برای خود پیدا‬

‫‪7‬‬
 ‫انواع بیکاری ‪:‬‬
‫در گروه بندی ساختار بازارهای کار کنونی ‪،‬میتوان چهار نوع مختلف از بیکاری‬
‫را تشخص داد ‪.‬‬
‫‪ -1‬بیکاری اصطکاکی‬
‫‪ -2‬بیکاری ساختاری‬
‫‪ -3‬بیکاری ادواری‬
‫‪ -4‬بیکاری فصلی‬

‫‪ -1‬بیکاری اصــطکاکی ‪:‬دراث ر جابج ائی پی در پی م ردم بین من اطق ‪،‬مش اغل ‪،‬ی ا‬
‫مراح ل مختل ف دوره زن دگی پدی د می آی د ‪،‬ح تی اگ ر اقتص ادی در اش تغال کام ل‬
‫باشد ‪،‬ازآن جائیکه فارغ التحصالن درپی کارمی گردند یا عده به یک شهر جدی د ک وچ‬
‫می کنن د ‪،‬هم واره ن وعی جابج ای وج ود خواه د داش ت ‪.‬ه ر کس ممکن اس ت پس از‬
‫یک دوره دوب اره در زم ره ن یروی ک ار درآین د ‪.‬چ ون بیک اران اص طکاکی اغلب بین‬
‫مشاغل مختلف جابجا شده ‪،‬یا در پی مشاغل بهتری هستند ‪،‬لذا در بیش تر م وارد آن انرا‬
‫در زمره بیکاران ارادی بشمار می آورن د ‪.‬ولی اگردراقتص اد ب رای تم ام ن یروی ک ار‬
‫شغل وجود داشته باشد بازهم ممکن است همه افراد شاغل نباشد ‪ .‬این بیکاری به دلیل‬
‫فق دان اطالع ات کام ل ون یز مص رف کس ب چ نین اطالع ات اس ت ‪،‬درص ورتیکه ب ه‬
‫وجودکسانیکه جویای کار اند تا زمان که اطالعات الزم به دست آید وشغل ه ای خ الی‬
‫وبدون متصدی به وسیله کار گران جویای کارپر شود ‪،‬نوعی بیکاری وج ود دارد ک ه‬
‫‪)7(.‬‬ ‫بیکاری اصطکاکی موسوم است‬
‫مدت این بیکاری به زمان الزم برای جستجوی شغل بستگی دارد ‪،‬جستجوی‬
‫که استمرار ان هم راه ب اجمع آوری وب ه دس ت آوردن اطالع ا ت در ب اره ش غل ه ای‬
‫بدون متصدی ومزدهای مربوط به ان ‪،‬کو تاه تر میشود ‪.‬ازسوی دیگر تصدی ه ا ن یز‬

‫‪8‬‬
‫درین مدت درجستجوی اف راد هس تند ک ه مهارته ای الزم را ب رای تص دی ش غل ه ای‬
‫خ الی آن ان داش ته باش ند ‪،‬ب ه عب ارت دیگ ر درین بیک اری رون د ازکس ب اطالع ات‬
‫ازطرف هردو گروه (ک ارگران وکارفرمای ان )وج ود دارد ک ه ل زوم این جس تجو ن یز‬
‫عامل ان بیکاری است ‪.‬‬
‫عامل دیگر ی که دربیکاری اصطکاکی موثر است ‪،‬ترکیب تقاضای ک ل وراه‬
‫ی افتن جمعی از ت ازه واردا ن ب ه بازارکاراس ت ک ه ب رای این بارش اغل می ش وند‬
‫(جوانان )‪.‬مصارف کسب اطالعات برای این گروه بسیار باال است که مس لماًبا ک اهش‬
‫‪)2(.‬‬ ‫این مصرف بیکاری اصطکاکی نیز کاهش خواهد یافت‬
‫‪ -2‬بیکاری ساختاری‪ :‬زم انی پدی د میآی د ک ه بین عرض ه و تقاض ای ک ار انطب اق‬
‫وجود نداشته باشد ‪ .‬دلیل این عدم انطباق ها آنست که تقاضا برای ی ک ن و ک ار ازدی اد‬
‫مییابد ‪ ،‬د رحالی که برای نوعی دیگری از کار رو به کاهش میگ ذارد و عرض ه نمی‬
‫تواند به سرعت انطباق حاص ل کن د ‪ .‬از این رو ب ا رش د بخش ه ای معی نی نس بت ب ه‬
‫دیگر بخش ها ما اغلب شاهد عدم توازن بین مشاغل یا مناطق خواهیم بود اگر دستمزد‬
‫هابسیار انعطاف پذیر بودند ‪ ،‬عدم انطب اق در ب ازار ه ای ک ار از بین م یرفت ‪ ،‬زی را‬
‫دستمزدها د رحوزه های که عرضه زیاد بود کاهش و در حوزه ه ای ب ا تقاض ای ب اال‬
‫افزایش میافت ‪ .‬لیکن چنانچه تأکید کنیم ‪ ،‬دستمز دها ادواری د رحقیقت کامالً انعط اف‬
‫ناپذیرند‪)7(.‬‬

‫هرگاه در اقتصاد برای تمام کسانیکه که جویای کار اند ‪ ،‬شغل خالی وجود داشته‬
‫باشد ‪ ،‬فرض کنیم که مهارت های شغلی ک ارگران ب ا هم متف اوت اس ت ‪.‬همانطوریک ه‬
‫درواقعیت می بینیم در آنصورت چنانچه ترکیب تقاضای کل‪ ،‬در اقتصاد تغی یرات پی دا‬
‫کند به دنبال آن در ب ازار ک ار ن یز تغی یراتی ایج اد ش ده ‪ ،‬ع ده ای بیک ار میش وند‪ .‬از‬
‫آنجائیکه این عده مهارت های شغلی الزم را ندارند نمیتوانند باالفاصله شغلی پیدا کن د‪،‬‬
‫بنابر این نوعی بیکاری ایجاد میشودکه به بیکاری ساختاری موس وم اس ت ‪ ،‬در چ نین‬

‫‪9‬‬
‫م واردی ب رخی از ک ارگران بیک ار ‪ ،‬ممکن اس ت ب ا ح رکت روی منح نی تقاض ای‬
‫نیروی کار بنگاها به سمت پائین و قبول مزد کمتر ‪ ،‬ش غل پی دا کنن د وح دت بیک اری‬
‫‪)3(.‬‬ ‫ساختاری را کاهش دهند‬
‫این مقاله همیشه مطرح نیست ‪،‬زیراعده زیادی از بیکاران بسادگی خاضر نیستند‬
‫در مزدی کمتری از م زد معم ول ی ا م زد تع الی ان ص نعت‪،‬ب ه ک ار مش غول ش وند ‪،‬‬
‫بنابراین به جستجوی بیشتر در زمان طوالنی تر ‪ ،‬سرانجام به این نتیجه می رس ند ک ه‬
‫شغل های خالی را باید بادستمزد کمتری بدست آوردند ‪،‬در نتیجه هر چه زمان جستجو‬
‫برای کار بیشتر شود مزد در خواستی بیکاران نیز بیشتر کاهش می یابد‪ .‬میت وان گفت‬
‫که بیکاری ساختاری اغلب از نا همگون بودن نیروی کار وعدم امکان جانشینی کام ل‬
‫آنان ناشی میشود وهر چه سرمایه گذاری الزم برای جایگزینی مجدد کار گران بیک ار‬
‫شده به علت تغییرات که درتقاضا ی کل به وجود آمده ‪،‬مصارف بیش تری داش ته باش د‬
‫ط ول زم ان بیک اری س اختاری ن یز ط والنی ت ر اس ت ‪ .‬باتوج ه ب ه این مطلب اگ ر‬
‫مصارف کمتری برای کسب مهارت های ش غلی ص رف ش ود ی اموانع ق انونی ‪،‬نظ یر‬
‫قانون تعین حد اقل مزد ی ا اتحادی ه ه ای ک ارگری وج ود نداش ته باش د ت داوم بیک اری‬
‫‪)2(.‬‬ ‫ساختاری بیشتر خواهد شد‬
‫‪ -3‬بیکاری ادواری‪ :‬هنگام پدید میآید که تقاضا به طور کلی برای ک ار پ ائین باش د‬
‫(ونه صرفا ً در بعضی رشته های خاص مانند مراکز تولید ذغال سنگ یا موتر سازی)‬
‫با کاهش مخارج کل وتولید ‪ ،‬میبینیم که بیکاری تقریباًدر همه جا روبه ازدیاد میگذارد‬
‫‪ .‬بدین قس م در کس اد س ال ‪ 1982‬م یزان بیک اری در ‪ 48‬ای الت از ‪ 50‬ای الت امریک ا‬
‫افزایش ی افت ‪ .‬این ازدی اد بیک اری تقریب ا ً ًدر تم ام من اطق نش انه آنس ت ک ه بیک اری‬
‫‪)2(.‬‬ ‫افزایش یافته تا حد زیادی ادواری بوده است‬
‫تمایز بین بیکاری ادواری وسایر انواع ان ‪،‬کلید تشخیص وضعیت عمومی بازار‬
‫کار است ‪ .‬سطوح باالی بیکاری اصطکاکی با ساختاری حتی زمان میتواند روی دهد‬

‫‪10‬‬
‫که بازار کار عمومی در تعادل باشد مثالً هنگامی که جابجائی کار گران یا عدم توازن‬
‫های جغرافیائی زیاد است ‪.‬‬
‫هنگامی که توازن عمومی بازار های کار ب ه کن دی میگ ذرد ‪ ،‬بیک اری ادواری‬
‫ظه ور میاب د ‪ .‬همچن ان بیک اری ادواری بانوس انات ادواری ارتب اط دارد ‪ .‬در واق ع‬
‫بیکاری ادواری بیکاری وابسته به تغییرات در شرایط اقتصادی وبخص وص کس ادی‬
‫ورک ودی تعری ف میش ود ‪ .‬ک اهش بیک اری ادواری از طری ق ک اهش ش دت زم ان‬
‫وتکرار سیرصعودی ونزولی فعالیت های اقصادی میسر میشود طراحان سیاست های‬
‫اقتصادی از طریق این سیاست ها برای کاهش بیکاری ادواری با نگسهداشتن فعالیت‬
‫های اقتصادی در حدی خ اص کوش ش میکن د ک ه در این ج ا ب ه بیک اری فص لی ن یز‬
‫‪)7(.‬‬ ‫اشاره میشود‬
‫‪ -4‬بیکاری فصلی ‪ :‬بیکاری فصلی در فصول از سال که تقاضا برای شغل خاص‬
‫اف زایش ی ا ک اهش می یاب د ‪،‬اف زایش ی ا ک اهش پی دا میکن د ‪ ،‬ب رای مث ال ک ار گ ران‬
‫ساختمانی تنها میتوانند د رماه های گرم ترسال کار میکند ‪.‬این ه ادر خالل فص ل ه ای‬
‫زمس تان ‪،‬بیک اری فص لی هس تند ‪.‬ک ار گ رانی ک ه در س واحل دری ا ب ه ک ار اش تغال‬
‫دارند ‪،‬تنها درفصل تابستان میتوانند شغلی بدست آورن د اینه ا ن یز در زمس تان بیک ار‬
‫فصلی میباشند کارگران که در پست ه ای اس کی کارمیکن د ب رعکس در تابس تان ودر‬
‫زمستان مشغول بکار هستند با اآلخ ره نمیت وانیم چن دان ک اری ب رای بیک اری فص لی‬
‫‪)7(.‬‬ ‫دهیم‬ ‫انجام‬
‫بیشترین بیکاری اصطکاکی در میان نوجوانان ‪:‬‬
‫نوجوانان زیر ‪ 20‬سال در میان گروه های جمعیتی معموالً دارای باال ترین ن رخ‬
‫بیکاری هستند به ویژه سیاه پوستان ‪،‬این گروه در سال های اخیر ن رخ ه ای بیک اری‬
‫بین ‪ 36‬تا ‪ 48‬در صدنیروی کار سیاه پوستان نوج وانرا تجرب ه ک رده ان د ‪.‬چ ه بخش ی‬
‫ازین نرخهای بیکاری اصطکاکی ‪،‬ساختاری یا ادواری است ؟ شواهد جدید حاکی از‬

‫‪11‬‬
‫آنس ت ک ه مخصوص اًدر م ورد س فید پوس تان بیک اری نوجوان ان ت ا ح دی زی ادی‬
‫اصطکاکی است نوجوانان به سرعت به نیروی کار وارد شده واز آن خ ارج میش وند ‪.‬‬
‫آنها به سرعت کار پیدا می کنند وغا لباًکارخود را تغ یر می دهن د ‪ .‬اوس ط ط ول م دت‬
‫بیک اری نوجوان ان نص ف بیک اری بزرگساآلنس ت ‪،‬ودر مقاب ل اوس ط ط ول م دت‬
‫کاربزرگساالن ‪12‬بربر نوجوانان زیر ‪20‬سال است ‪.‬در اغلب سالها‪،‬نیمی ازنوجوانان‬
‫بیکارهستند که بیشتر درآمد نداشته اند ‪ .‬تمام این عوام ل ح اکی از آنس ت ک ه بیک اری‬
‫نوجوانان وجستجوی کار وجابجای آنها الزم است تا مهارتهای خودرا بشناسند وبفهم د‬
‫که اصالًکار کردن چیست ‪.‬‬
‫اما نوجوانان سرانجام مهارت هاورفتار کارکردن باتجربه را می آموزند ‪،‬ج دول‪1‬‬
‫بیانگر نرخ بیکاری سیاه پوستان وسفید پوستا ن در سنین مختلف درسال ‪ 1996‬است‬
‫‪.‬کسب تجربه وآموزش درکنار تمایل ونیاز بیشتر به کارتمام وقت دلیل پائین ت ر ب ودن‬
‫‪)8(.‬‬ ‫نرخ بیکاری بزرگساالن نسبت به نوجوانان است‬
‫بیکاری نوجوانان سیاه پوست ‪:‬درحالیکه اکثرشواهد حاکی ازآنست که‬
‫بیکاری نوجوانان سفید پوستان تاحد زیادی اصطکاکی اس ت ‪،‬وض عیت جوان ان س یاه‬
‫پوستان ب رای تحلی ل گ ران ی ک معم ای ت ازه ب ود ‪ .‬پس از جن گ جه انی دوم ‪،‬آم ار‬
‫بازرکاربرای نوجوانان سیاه پوستان تقریباًمانند جوانان سفید پوستان بود‪.‬درواقع نرخ‬
‫مشارکت درنیروی کار ونرخ بیک اری نوجوان ا ن س یا پوس ت وس فید پوس ت ت ا س ال‬
‫‪ 1955‬یکسان بود‪ .‬اما ازآن زمان تا کنون نرخ بیکاری نوجوانان س یاه پوس ت نس بت‬
‫به دیگر گروه ها افزایش ونرخ مشارکت آنها درنیروی کار کا هش یافته است ‪.‬تا س ال‬
‫‪ 1997‬نرخ بیکاری نوجوانان سیاه پوست (بین ‪16‬و‪19‬س ال )ب ه ‪35‬فیص د رس ید‪ ،‬در‬
‫حالیکه این نرخ برا ی نوجوانان سفید پوستا ن ‪ 14‬فیصد بو د‪ .‬درین جا سوال پیدا می‬
‫شود که دلیل این اختالف چشم گیر درتجرب ه این دو گ روه چیس ت ؟یکی از دالی ل این‬
‫امر آنست که بطورکلی نیروه ای ب ازار ک ار (مث ل ت رکیب بن دی یامک ان ش اغل )ب ر‬

‫‪12‬‬
‫خالف کارگران سیاه پوست عمل کردن د‪ .‬ام ا این قض یه نیس ت گرچ ه ک ارگران س یاه‬
‫پوست بزرگسال همیشه دچار نرخ بیکاری باالتری نس بت ب ه ک ارگران س فید پوس ت‬
‫بزرگس ال ب وده ان د ‪ .‬ب ه دلی ل تحص الت کم تر ‪،‬رابط ه کم تر ب ا اف را د ت أمین کنن د ه‬
‫ش غل ‪،‬آم وزش حین ک ار کم تر ‪،‬تبعیض ن ژادی نس بت ن رخ بیک اری س یاه پوس تان‬
‫بیکاری سفید پوستان از زم ان جن گ جه انی دوم اف زایش نیافت ه اس ت ‪ .‬عام ل عم ده‬
‫تبعیض است که افزایش اختالف بیکاری سفید پوستا ن وسیاپوس تا ن مس تلزم اف زایش‬
‫تبعیض نژادی است ‪.‬‬
‫نظریه دیگر است که یک دستمزد حد اقل باال معموالًنوجوانان سیاه پوس تی را ک ه‬
‫در کارهای غیرتولیدی اشتغال دارند به بیکاری می کشاند ‪ .‬تغیر دررابطه دستمزد حد‬
‫اقل با دستمزد های متوسط ازمایش این فر ضیه را میسر می س ازد ‪ .‬ازس ال ‪1981‬ت ا‬
‫‪ 1989‬نسبت دستمزد حداقل به دستمزد های متوسط درمؤسیسات غ یر زراع تی از‪46‬‬
‫به ‪ 34‬فیصد رسید اما هیچ بهبودی در بیکاری نس بی نوجوان ا ن س یاه پوس ت حاص ل‬
‫نشد ‪ .‬برخی از دانشمندان محافظه ک ار دولت م درن ‪،‬بیک اری زی ا دسیاپوس ت ه ا را‬
‫معلول فرهنگ وابستگی می داند که کمک های دولت به فقرا موج دآن می ب ا ش د ‪ .‬ب ه‬
‫اساس گفته قبلی نرخ بیکاری سیاه پوستان وس فید پوس تان درس نین مختل ف در س ال‬
‫‪ 1996‬اشاره میشود‪.‬‬

‫‪13‬‬
‫نرخ بیکاری سیاه پوستان به فیصد ی‬ ‫نرخ بیکاری سفید پوستان به فیصد ی‬ ‫سن‬
‫‪39.2%‬‬ ‫‪17.3%‬‬ ‫‪16-17‬‬
‫‪32.6%‬‬ ‫‪11.6%‬‬ ‫‪18-19‬‬
‫‪20.1%‬‬ ‫‪6.3%‬‬ ‫‪20-24‬‬
‫‪10.1%‬‬ ‫‪3.5%‬‬ ‫‪25-34‬‬
‫‪5.9%‬‬ ‫‪3.0%‬‬ ‫‪35-44‬‬
‫‪5.1%‬‬ ‫‪2.4%‬‬ ‫‪45-54‬‬
‫‪3.4%‬‬ ‫‪2.6%‬‬ ‫‪55-64‬‬
‫‪3.8%‬‬ ‫‪3.0%‬‬ ‫‪65‬وباالتر‬

‫‪)2(.‬‬ ‫جدول ‪ -1-‬نرخب درسنین مختلف ما ه می ‪1996‬رانشانمیدهد‬

‫تأثیرات بیکاری‬
‫بیکاری گس ترده هم مس ئله اقتص ادی اس ت وهم مس ئله اجتم اعی ‪.‬چ ون بی انگر‬
‫ضایع شدن منابع ارزشمند کاری اس ت ‪،‬وی ک معض ل ب زرگ اجتم اعی اس ت چ ون‬
‫باعث رنج ومشقت عظیم کارگران بیکارمیشود که باید با درآمد اندک بسازند ‪.‬درخالل‬
‫دوره های بیک اری گس ترد ه‪،‬گرفت اری ه ای اقتص ادی ب ر احساس ات اف راد وزن دگی‬
‫خانوادگی آنها اثر منفی میگذارد ‪.‬‬
‫الف‪-‬تأثیراقتصادی ‪ :‬باال رفتن نرخ بیکاری درواقع به معنای این است که اقتص اد‬
‫درحال دور ریختن کاالها وخدماتی است که کارگران بیکار می توانس تند تولی د کنن د ‪.‬‬
‫دردوران رکود اقتصادی مانند این است که موتر ها وخان ه ه ا وپوش اک ه ا وک اال ه ا‬
‫فراوان دیگر به دریا ریخته میشوند ‪.‬‬
‫ضایعا ت بیکاری گسترد ه وبزرگ ترین ض رر اقتص ادی دردوره رک ود ک ه وارد‬
‫آمد وهمچنان بحرانهای نفتی وتورمی دهه های ‪1970‬و ‪ 1980‬نیز باعث ازمیان رفتن‬

‫‪14‬‬
‫میلیارد ها دالر شدند ‪ .‬ایالت متحده دردهه اخیر به ثبات بی سابقه ای رسید ه ازچرخ ه‬
‫های تجاری بسیار کوچکی متضرر شده است ‪.‬‬
‫ضرر های اقتصادی دوره ه ای بیک اری گس ترده بزرگ ترین ض ایعات اقتص اد‬
‫م درن راتش کیل می دهن د ‪.‬این ض ایعا ت بس یار بزرگ تر ازض ایعات ناش ی از‬
‫انحصاروعدم کارایی در اقتصاد خرد یاضایعات ناشی از تحفه ها وسهمیه ها هستند ‪.‬‬
‫بیکاری مسئله اصلی جوامع نوین است ‪ .‬هنگامیکه بیکاری باالس ت ‪،‬من ابع ه در می‬
‫روند ودر آمد های مردم کاهش می یابد ‪،‬ودر خالل چنین دوره های فشار اقتصادی بر‬
‫احساسات وزندگی خانوادگی مردم اثر می گذارد ‪.‬طبق قانون اوکان ‪،‬در دوره های که‬
‫بیکاری باالست ‪ ) G N P (،‬واقعی درسطح پایین ت ر ازس طح ب االقوه خ ود ق رار‬
‫میگیرد ‪ .‬ازین رو بیکاری باال با مقادیر عظیمی ازتولی داز ک ف رفت ه ی ا تولی د نش د ه‬
‫‪)8(.‬‬ ‫همراه است‬
‫ب‪ -‬تأثیر اجتماعی ‪ :‬بیکاری مصرف اقتصادی بسیار زیادی دارد ‪،‬اما با هیچ‬
‫رقم وقیمتی نمی توان ضررهای انسانی وروانی ناش ی ازدوره ه ای ط والنی بیک اری‬
‫ناخواسته را نشان داد‪ .‬فاجع ه انس انی بیک اری باره ا ب ه اثب ات رس یده اس ت ‪ .‬آنچ ه‬
‫درذیل می آید ‪،‬معایب وضررهای های ناشی ازبیک اری دری ک اجتم اع را نش ان می‬
‫دهد ‪.‬‬
‫‪ -1‬باعث صعود گراف جرایم میگردد ‪.‬‬
‫‪ -2‬بهم خوردن تعادل روحی بین افراد ‪.‬‬
‫‪ -3‬باعث بوجود آمدن آشوب های سیاسی واجتماعی ‪.‬‬
‫‪ -4‬موجب کاهش تجربیات ذخیره شده نیروی کار‪.‬‬
‫‪ -5‬بهروری اندک نیروی کار ‪.‬‬
‫‪ -6‬باعث فرار نیروی کارازجامعه یاکشور میگردد ‪.‬‬
‫‪)12(.‬‬ ‫‪ -7‬فاصله میان مردم ودولت ایجاد میگردد‬

‫‪15‬‬
‫همچنان بیانگربیهودگی جس تجوبرای کاردرس ان فرانسیس کو دردوره رک ودبزرک‬
‫است ‪ .‬ساعت پنج و نیم از خواب بیدارمی شوم وبه بار اندزی یعنی دنبال کار میروم‬
‫پشت درهای کارخانه قند اسپرکلز که نام شرکت است ‪،‬هزار نفر ایستاده است ‪،‬میت وان‬
‫حدس زد سه یا چهار نفر بیشتر نمی خواهن د ‪،‬ی ک نف ر ب ا دوپلس ب یرون می آی د ‪:‬من‬
‫ب رای این ک ار ب ه دو نف ر نی ازدارم ‪.‬ودر بین آن ه زار نف ر کش مکش ب ه ح د خ ویش‬
‫میرسد ‪.‬سرانجام فقط چهار نفروارد کارمیشوند ‪.‬‬
‫واین هم بخشی ازخاطرات یک کارگر ساختمانی بیکار‪:‬‬
‫به شرکت عایق کاری پشت بام ی ا ایزوگ ام س رزدم ک ه نی ازی ب ه من نداش تند کس انی‬
‫راداش تند ک ه پنج ی ا ش ش س ال ب رای ش ان ک ار می کردن د ‪.‬کارزی ادی راس راغ‬
‫نداشتم ‪.‬برای اغلب این کارها هم مدرکی تحصیلی می خواستند‪ ،‬حاضربودم هرک اری‬
‫بکنم‪،‬از موترشوئی تا هرچیزی ‪.‬کارگیرم نمی آمد ‪،‬چه ک اری میک ردم؟می رفتم خان ه‬
‫ومی نشس تم ‪.‬بع د ازنشس تن در خان ه خس ته وعص بی می ش دم و هم ه اف راد خ انواده‬
‫عصبی می شدند ‪.‬سرکوچکترین چیزی باهم جروبحث ودعوا می کردن د ‪،‬چ ون تم ام‬
‫مدت درآن فضای مح دود درکن ار هم بودن د ‪.‬ک ل خ انواده ازبیک اری من ض ربه می‬
‫خوردند‪.‬‬
‫جای تعجب نیست که این نوع تجربیات زخمهاوضایعات هم به روان فرد برجای‬
‫می گذارند ‪.‬پژوهشگران و روان شناس حاکی ازآنست که بطور کلی اخراج ازکاربه‬
‫اندازه یک دوست صمیمی یا رد شدن در مدرسه تلخ وتک ان دهن ده اس ت ‪ .‬در اواخ ر‬
‫ده ه ‪ 1980‬در اوای ل ده ه ‪ 1990‬بس یاری از کس انیکه از ک ار بیک ار ش دند م دیران‬
‫وحرفه ای وکارکنان خوبی بودند که حقوق مناسبی می گرفتند وهرگز انتظار بیک اری‬
‫نداشتند ‪ .‬تکان ناشی از بیکاری برای آنها بسیار طاقت فرسا بوده به داستان یک مدیر‬
‫که در سال ‪ 1988‬کارش را از دست داد ودر سال ‪ 1992‬هن وز ک ار دایمی پی دانکرده‬
‫بود توجه کنیم !‬

‫‪16‬‬
‫من در نبرد برسرماندن در راس اقتصاد امروز بازنده ش ده ام ‪ .‬ع زم این داش تم ک ه‬
‫کاری پیدا کنم ‪،‬اما پس ازگذشت ماه ها وسال های مداویم رکود اقتصادی پیش آمد‪ .‬بعد‬
‫از این که چندبار رد کردن د‪ ،‬آن وقت ب ه خ ودت ش ک میکن د وارزش ت را زی ر س وال‬
‫میبرد‪.‬‬
‫احتماالً تعجب آورترین شواهد مربوط به تأثیر اجتماعی رکود اقتصادی و بیکاری‬
‫را میتوان در روسیه پس از تکان درمانی اصالحات بازار یافت ‪.‬در س ال ‪ 1995‬ی ک‬
‫نفر از هر پنج کارگجر بیکار بود‪ ،‬وضع بهداشت وسالمتی مردم سخت ض ربه خ ورد‬
‫ومیانگین ویا اوسط طول عمر مردان از ‪ 64‬سال در سال ‪ 1990‬به ‪ 57‬سال ودر سال‬
‫‪ 1995‬باال رفتند‪.‬‬
‫ب ه اس تثنای دوران جن گ ‪ ،‬هیج کشورص نعتی مانن د روس ه در دوران رک ود‬
‫اقتصادی کنونی چنین سقوط قابل مالحظه را از لح اظ وض ع وس المتی تجزی ه نک رده‬
‫(‪)7‬‬ ‫است‪.‬‬
‫هر اندازه هم که مصرف های اقتصادی بیکاری عظیم باشد‪ ،‬محاسبه زی ان دالری ب ه‬
‫ان دازه ک افی نش ان دهن د ه خس ارات انس انی ‪،‬اجتم اعی وروانی حاص ل ازدوره ه ای‬
‫بیکاری غیر ارادی مداویم نخواهد بود ‪ .‬بس ی ج ای تأس ف اس ت بررس ی ه ای اخ یر‬
‫نش ان می ده د ک ه بیک اری ب ه وخ امت جس مانی وروانی بیش تر مانن د بیم اری ه ای‬
‫قلبی ‪،‬وخودکشی می انجامد ‪ .‬پژوهشگران درمیزان بیکاری ‪،‬که به مدت ‪6‬سال ادامه‬
‫داشته باشد ‪،‬تقریباًبه ‪ 37000‬مورد مرگ زود رس منجرمیشود‪.‬‬
‫بااآلخره عوامل بیکاری دراجتماع موضوعات زیر را به جامی گذارد ‪.‬‬
‫‪ -1‬بطور عموم درکشورهای روبه انکشاف (رشدسریع جمعیت ونیروی کار درمقایسه‬
‫بامیزان منابع طبیعی )‪.‬‬
‫‪ -2‬رکود اقتصادی ‪.‬‬
‫‪-3‬مها جرت ها ‪.‬‬

‫‪17‬‬
 ‫‪ -4‬تغیر تکنالوژی ‪.‬‬
‫توجه به رشد سطح تولیدات داخلی‬ ‫‪ -5‬عدم‬
‫‪)12(.‬‬ ‫‪ -6‬عدم سرمایه گذاری دربخش های تولیدی‬
‫ج‪ -‬تأثیرسیاسی ‪ :‬برخی تحلیل گران وتحقیقگ ران دره راس ان د ک ه مب ادا سیاس ت‬
‫های انسان دوستانه دولت ها نیز به انتقال تصاعدی میزان طبیعی انجامید ه باشد ‪،‬ی ک‬
‫مثال ازین گونه سیاست ها بیمه بیکاری است‪ .‬دربیشتر ایالت ‪،‬کارگری که اخ راج ی ا‬
‫معلق ازکارشده باشد دریافت بیمه بیکاری است یک فرد بیکارمی تواند برای یک دوره‬
‫حداکثر ‪ 26‬هفته معادل ‪ 50‬درصد ازدستمزد قبلی خودرا دری افت دارد ‪ .‬وب رای اغلب‬
‫کارگران این درآمد بدون مالیات است ‪:‬بنابرین ‪،‬برحسب درآمد پس ازکسرمالیات ‪،‬این‬
‫سهم ممکن است به ‪60‬تا‪%70‬دستمزد سابق بالغ میگردد ‪.‬‬
‫هنگامیکه کارگران بیمه بیم اری دری افت می کنن د ‪،‬باپش تکاری نس بتاًکمتر ب ه‬
‫جستجوی یک شغل جدید می پردازند ‪ .‬واین قابل درک است که بااحتمال بیش تر دس ت‬
‫رد بریک شغل کم درآمد بزنن د ‪.‬درنتیج ه م یزان بیک اری ب االتری می رود ‪ .‬ع ا م ل‬
‫دیگر حد اقل دستمزد است که میگوید بیکاری را درمیان کارگران کم درآمد اف زایش‬
‫میدهد ‪.‬میزان این تأثیرنشان دهن ده مح دوده ای ازچن د دهم ی ک درص د ن اچیز بیش از‬
‫یک درصد هستند ‪ .‬اما حتی تندترین منتقدان نیز لغو برنام ه ه ای ط راحی ش ده ب رای‬
‫تخفیف زیانهای بیکاری را توصیه نمی کنند وبیشتر به اطالعا ت اشاره دارن د ‪،‬مانن د‬
‫اف زایش مالی ا ت ه ابر ای کارفرمای ان ک ه م یزان جابج ای ک ارگران آنه ا‬
‫باالاس ت ‪،‬کارفرمایانیک ه مزای ارا ک اهش میدهن د ‪،‬ودر م وارد سواس تفاده ک ارگران‬
‫سختگیری بیشتر می کنند ‪.‬‬
‫قسمیکه درتأثیر اقتصادی ازقانون اوکان تذکر بعمل آم ده ب ود‪،‬ح ا ل ب رای روش ن‬
‫‪)2(.‬‬ ‫شدن موضوع به معرفی ارتواکان وقانون می پردازیم‬

‫‪18‬‬
‫ارتواوکان یکی ازسیاستگذاران اقتصادی امریکا بوده ‪.‬اوکان درابت دا مفه وم برون د‬
‫باالقوه رامطرح کرد وس پس ب ه رابط ه می ان جریان ات وبیک اری پ رداخت ک ه اکن ون‬
‫قانون اوکان نام گ رفت ‪.‬یکی ازدل مش غولی ه ای اص لی اوک ان ی افتن راهی کن ترول‬
‫‪)8(.‬‬ ‫تورم بدون نیاز به بیکارمیلیون ها نفر بود‬
‫قانون اوکان ‪ :‬بدترین پیامد رکود اقتصادی افزایش نرخ بیکاری است ‪ .‬باکاهش به‬
‫روند فعالیت شرکت ها نیروی کاری کمتر نیاز پیدا می کن د ‪،‬بن ابرین ک ارگران جدی د‬
‫استخدام نمی کند وکارگران فعلی خود را هم ازکار بیکار می کند ‪ .‬دررکود س ال ه ای‬
‫‪1981‬و‪ 1982‬ازهرده کارگر امرکائی یکنفر بیکار است ‪.‬‬
‫این طور به نظرمی رسد که بیکاری معموالًپابه پای فعالیت درهرچرخه تجاری‬
‫حرکت می کند ‪.‬بنابرین قانون بر عالوه هردو درصدی که تولید ناخالص داخلی نسبت‬
‫به تولید ن ا خ الص داخلی ب االقوه ک اهش می ی ا ب د ‪،‬ن رخ بیک اری ح دوداًیک درص د‬
‫افزایش می یابد ‪.‬‬
‫برای نمایش قانون اکان می توانیم ازنمون ه ه ای ت اریخی اس تفاده ک نیم ک ه مرب وط‬
‫است به رکود اقتص ادی س ال ه ای ‪. 1982-1979‬درین دوره تولی د ناخ الص داخلی‬
‫اصالًرشد نکرد ‪.‬درمقابل تولید ناخالص داخلی باالقوه ساالنه ‪ 3‬درص د رش د ک رد ودر‬
‫پایان این دوره به ‪9‬درصد رسید ‪ .‬به اساس این قانون درم ورد ح رکت ن رخ بیک اری‬
‫ازس ال ‪ 1979‬تاس ال ‪ 1982‬چ ه پیش بی نی میت وان ک رد؟ بنابرق انون اوک ان ب رعالوه‬
‫هردو درص د ک اهش (‪ )GNP‬ی ک درص د ب ه ن رخ بیک اری اف زوده میش ود بن ابرین‬
‫‪9‬درصد کاهش درتولید ناخالص داخلی باعث اف زایش ‪ 4.5‬فیص د ن رخ بیک اری ش ده‬
‫بود ‪.‬از آنجا که نرخ بیکاری درسال ‪ 1979‬یعنی درآغاز این دوره ‪ 5.8‬درصد بود به‬
‫اساس این قانون باید نرخ بیکاری واقعی درسال ‪ 9.7 . 1982‬درصد بود ‪ .‬این مث ال‬
‫نشان می ده د که چط ور میت وان ازق انون اک ان ب رای تخمین ن رخ بیک اری در ی ک‬
‫د‪)2(.‬‬ ‫چرخه تجارتی استفاده کر‬

‫‪19‬‬
 ‫فصل دوم‬
‫سنجش یا اند ازه گیری بیکاری وروابط ان باسایرپدیده ها ‪:‬‬
‫تغیرات میزان بیکاری ازعناوین خبری ماهانه به شمار میرود ‪،‬یعنی م اهی نیس ت‬
‫که تغیر درنرخ بیکاری عنوان اصلی روزنامه ها راتشکیل نده د ‪ .‬آم ار ب ه بیک اری‬
‫ونیرو کار از جمله دقیق ترین اطالعات اقتصادی است ک ه درهرمملک تی جم ع آوری‬
‫شود ‪.‬این اطالعات بطور ماهانه با روش ی ک ه نمون ه گ یری تص ادفی جمعیت خوان ده‬
‫میشود جمع آوری شود ‪.‬ماهانه با حدود ‪ 60000‬خانواد ه درمورد تاریخچه کاری شان‬
‫مصاحبه میشود ‪.‬آمارمربوط ب ه اش تغال وبیک اری ‪،‬چن ان ک ه شایس ته چ نین موض وع‬
‫مهمی نیز هست ‪،‬درزمره دقیق تری آماری است که درکشور جمع آوری میگردد‪.‬‬
‫‪)8(.‬‬ ‫جویندگان شغل یاحرفه معموالًبه سه دسته تقسیم میشوند‬
‫‪ -1‬آنهای که تحصالت شان تمام شده ووارد بازار کارمیشوند ‪.‬‬
‫د‬ ‫ده ان‬ ‫ار ش‬ ‫ه دلیلی بیک‬ ‫ون ب‬ ‫وده واکن‬ ‫اغل ب‬ ‫ه قبالًش‬ ‫‪ -2‬بیکارآنیک‬
‫(تعلیق ‪،‬اخراج ‪،‬استعفا ‪،‬ترک)‪.‬‬
‫(‪)13‬‬ ‫‪ -3‬کسانیکه که شاغلند ‪،‬اما می خواهند شغل خود را تغیر دهند ‪.‬‬
‫‪.‬‬ ‫درین نوع تحقیق جمعیت ‪ 16‬ساله وبیشتر به چهار گروه تقسیم میشود‬
‫شاغل ‪ :‬این گروه شامل افرادی است که کارمیکن د ودس تمزد میگیرن د ‪،‬ب ه عالوه‬
‫کسانیکه کاردارند اما دلیل بیماری ‪،‬اعتصاب یا مرخصی سرکار حضور ندارند ‪.‬‬
‫غیر فعال ‪:‬این گروه شامل ‪ 34‬درصد از جمعیت بزرگسال آنست که خانه دار ‪،‬باز‬
‫نشسته یا بیمارند ویا اصالًدنبال کار نیستند ‪.‬‬
‫نیروی کار ‪ :‬این گروه شامل افرداست که یاشاغلند ویا بیکار‪.‬‬

‫‪20‬‬
‫بیکار‪:‬این گروه ازافراد راتشکیل میدهند ک ه ش اغل نیس تند ‪،‬ام ا طوریک ه م داویم ب ه‬
‫دنبال کارند یا درانتظار بازگشت به سر کار هستند ‪ .‬ب ه بی ان دقیق تر‪،‬ی ک ف رد زم انی‬
‫بیکار به شمار می رود که کارنمی کنند ‪.‬‬
‫فرد برای آن که بیکار به شماررود باید عالوه برفکر کردن به کار کردن به کار ب ه‬
‫دنبال آن نیز باشد درواقع فرد باید تالش های خود را برای یافتن کارگزارش کند ‪.‬‬
‫نیروی کار(جمعیت فعال از نظر اقتصادی ) مجموع دو گروه شاغل وبیکاراست‪.‬‬
‫تعداد بیکاران ‪+‬تعداد شاغلین = نیروی کار ‪.‬‬
‫نرخ بیکاری عبارت است از درصدنیروی کار که بیکاراست ‪.‬‬
‫تعداد بیکاران‬
‫=نرخ بیکاری‬ ‫*‬ ‫‪100‬‬
‫نیروی کار‬
‫این تقسیم بندی برای گروه مردان وزنان توسط مرکز کار گرفته میشود ونرخ بیکاری‬
‫بر حسب جنسیت اعالم میگردد ‪ .‬تقسیم بن دی دیگ ر ش امل ارق ام مرب وط ب ه ش هر ه ا‬
‫(‪)2‬‬ ‫وروستاها میشود ‪.‬‬
‫ازین اطالعات میتوان نرخ مشارکت درنیروی کار را بدست آورد ‪ .‬نرخ مش ارکت‬
‫درن یروی ک ار عب ارت اس ت از درص د ک ل جمعیت ‪ 10‬س اله وبیش تر ک ه درن یروی‬
‫کارقرار دارند ‪:‬‬
‫نیروی کار‬
‫‪ * 100‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــ = نرخ مشارکت درنیروی کار‬
‫جمعیت ‪10‬ساله وبیشتر‬

‫این آمار نسبتی ازجمعیت که تص میم ب ه مش ارکت درن یروی کارگرفت ه ان د راب ه م ا‬
‫نشان می دهد ‪ .‬نرخ مشارکت درنیروی کار نیزبر حسب جنسیت ‪،‬مرد وزن وهمچ نین‬
‫برحسب نقاط ش هری ونق اط روس تائی محاس به میش ود‪.‬براس اس اطالع ات ف وق مثالً‬
‫کشور ایران را درنظ ر می گ ریم درس ال ‪ 14572. 1375‬ه زار نف ر ش اغل و‪1456‬‬
‫هزار نفر بیکاربوده اند ‪،‬بنابرین ‪،‬نیروی کاردرین سال برابر است با !‬

‫‪21‬‬
 ‫‪ =)14572/1456(*100=%9.08‬نرخ بیکاری‬
‫از آنجائیکه جمعیت ‪10‬ساله وباالتر درس ال ‪ 1375‬براب ر ‪ 44850‬هزارنف ر ب وده ان د‬
‫‪ =)44850/16028(*100=35.7%‬نرخ مشارکت درنیروی کار‬ ‫لذا!‬
‫بن ابر نت ائیج ف وق درس ال ‪ 1375‬ح دود ی ک س وم از جمعیت ‪ 10‬س اله وب اال ت ر‬
‫دربازارکار مشارکت داشتند ‪ ،‬وح دود ‪9‬درص د ازکس انیکه درن یروی ک ار مش ارکت‬
‫داشتند بیکار بوده اند‪.‬‬
‫جدول ‪ -2-‬نرخ مشارکت درنیروی کارمردان وزنان ‪.‬‬
‫این ج دول ن رخ بیک اری وهمچ نین ن رخ مش ارکت درن یروی ک اربرای زن ا ن‬
‫ومردانرادربر دارد ‪.‬‬
‫نرخ مشارکت درنیرویکار‬ ‫نرخ بیکاری‬ ‫گروه‬
‫‪%66.1‬‬ ‫‪%8.5‬‬ ‫مردان‬
‫‪%9.1‬‬ ‫‪%13.4‬‬ ‫زنان‬

‫‪15‬‬
‫‪12‬‬
‫‪9‬‬
‫‪6‬‬
‫‪3‬‬
‫‪1‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪1345‬‬ ‫‪1355‬‬ ‫‪1365‬‬ ‫‪1370 1375‬‬

‫منح نی ‪ -1-‬ن رخ بیک اری درس ال ه ای مختل ف ‪،‬این منح نی ازاطالع ات س االنه‬
‫درمورد بیکاری برای نشان دادن بخشی ازنیروی کاربدون کاراستفاده می کند ‪.‬‬
‫منح نی ‪ -1-‬ن رخ بیک اری از ‪ 1345‬ت ا ‪ 1375‬رانش ان می ده د ‪ .‬این منح نی نش ان‬
‫میدهد که اقتصاد به استثنای دهه ‪ 1340‬ازبیکاری ش دید رنج ب رده اس ت ‪ .‬ام ا ب ه ه ر‬
‫حال نرخ بیکاری نیز درحال نوسان بوده واز ‪9‬تا‪14‬درصد تغیر کرده است ‪ .‬آن ن رخ‬

‫‪22‬‬
‫بیک اری واقعی ح ول وح وش آن نوس ان دارد را ن رخ بیک اری ط بیعی می نامن د ‪،‬‬
‫تفاوت نرخ بیکاری واقعی ازین نرخ طبیعی بیکاری را بیکاری نوسان می نامند ‪.‬‬
‫آیا بیکاری دقیق اندازه گیری میشود ؟‬
‫ان دازه گ یری بیک اری ممکن اس ت ب ه نظ ر کارس اده بیای د ام ا درواق ع اینط ور‬
‫نیس ت ‪.‬گرچ ه ب ه را ح تی میت وان کس ی ک ه تم ام وقت کارمیکن د ازکس ی ک ه‬
‫اصالًکارنمی کند تشخیص داد ‪،‬اما فرق بین کسی که بیکار است وکسی ک ه درن یروی‬
‫کارنیست کار ساده نیست که حدس زد‪.‬‬
‫بخاطریک ه ورود وخ روج ازکاربس یار معم ول اس ت ‪ .‬همچن ان بس یار بیک اران‬
‫راجوانان تشکیل می دهند که به تازه گی وارد کارشده اند ‪ .‬همچنین عده که قبالًدرک ار‬
‫بوده وبرای مدت ازنیروی کارخارج شد ه ان د وح ال میخواهن د ب ه دنب ال کاربگردن د‬
‫ازجمله بیکاران هستند بیکاری باجس تجوی کارپای ان نمی گ یرد ‪.‬بعب ارت دیگ ر هم ه‬
‫بیکاران موفق به یافتن شغل مناس ب نمی ش وند‪ .‬ش اید نیمی ازبیک اران توس ط خ روج‬
‫ازنیروی کار پایان یابد ‪ .‬مثالًزنان که از نرخ مشارکت درن یروی کارآنه ا کاس ته ش ده‬
‫است ‪.‬طبیعی است که دیگر این افراد بیکار محس وب نمی ش ود والبت ه درن یروی ک ار‬
‫نیز قرار ندارند‪.‬‬
‫ازآنجائیکه خروج وورود به نیروی کاریک امر عادی است تفسیرارقام بیک اری‬
‫مشکل اس ت‪.‬ازط رف ع ده ک ه خ ودرا بیک ار مع رفی ک رده ان د ممکن اس ت درواق ع‬
‫دردنب ال ک ارنبوده ان د‪.‬همچ نین ع ده ک ه میگوین د درن یروی ک ار نیس تند ممکن اس ت‬
‫خواهان شغل مناسب باشند واقعاًبه دنبال کار بوده ت ا ب اآلخره ازی افتن کارم أیوس واز‬
‫نیروی کارخارج شوند این ها را کارگران مأیوس می نامند ‪.‬‬
‫بیکاری چه مدت هستند ؟‬
‫اینکه مشکل بیکاری چقدر است بس تگی ب ه این دارد ک ه آی ا بیک اری کوت اه م دت‬
‫است ویا بلند م دت چنانچ ه بیک اری کوت اه م دت باش د ممکن اس ت آن را زی اد وج دی‬

‫‪23‬‬
‫نگرفت کارگران ممکن است چند هفته بیکار بماند‪،‬تا اینکه کارمناسب راپی دا کن د‪ .‬ام ا‬
‫چناچه بلند مدت باشد یک معضل اجتماعی را تشکیل می دهد ‪.‬‬
‫بیشتر مردم که بیک ار هس تندکار م ورد نظ ر خ ودرا خیلی س ریع پی د ا می کن د ‪ .‬از‬
‫طرف دیگر بیشتر بیکا رها مربوط به فیصد ی اند ک ازکارگرآنس ت ک ه ب رای م دتی‬
‫طوالنی بیکارهستند ‪.‬به این دلیل گفته می شود که وقوع بیکاری کوتاه مدت وبیک اری‬
‫مشاهده شده بلند مدت است ‪ .‬مثالًفرض کنیم ‪ 55‬نفر بیک ار وج ود دارن د ‪ 52‬نف ر ازین‬
‫تعداد برای یک هفته و‪ 3‬نفر دیگر برای تمام س ال بیک ا ر هس تند ‪.‬بن ابرین از ‪ 55‬نف ر‬
‫‪ 52‬نفر یا ‪ 95%‬از بیکاری وقوع یافته دریک هفت ه پای ان میاب د ‪ .‬این وق وع بیک اری‬
‫کوتاه مدت است ‪ 3.‬نفر دیگر برای یک سال (‪ 52‬هفت ه ) م دت ‪ 156‬هفت ه را بیک ار‬
‫خواهند بود ‪.‬این تعداد به اضافه ‪ 52‬نفری که برای یک هفته بیک ار بودن د ‪،‬ک ل هفت ه‬
‫ه ای بیک اری را ب ه ‪ 208‬می رس اند درین م ورد ‪ 156 . 208‬ی ا ‪ 75%‬ازبیک اری‬
‫مربوط به اشخاص است که برای تمام سال بیکار بود ه ان د ‪.‬درنتیج ه ‪،‬بیش تر بیک اری‬
‫مشاهد ه شده درهرزمان ازنوع بلند مدت است ‪.‬‬
‫بیکاران چه کسانی هستند ؟‬
‫پس از پرداختن به این موضوعات سیاسی ‪،‬باید بدانیم بیکاران چه کسانی‬
‫هستند ‪.‬همچنین مفید است که اوضاع بازار کار را در دوره های که بیکاری اندک‬
‫است مانند سال ‪ 1986‬ونیز دردوره کسادی یا رکود ی ‪ 1982‬تحت بررسی قرار دهیم‬
‫‪.‬دوستون اول حاوی نرخ بیکاری بر حسب سن ونژاد وجنسیت است ‪ .‬این اطالعات‬
‫نشان میدهد که معموالًنرخ بیکاری همه گروه ها دردوره رکود افزایش می یابد ‪.‬‬
‫دوستون اخرهم چگونگی توزیع بیکاری درمیان گروه های مختلف را نشان مید‬
‫هد ‪،‬دقت کنید که توزیع بیکاری درمیان گروه ها در طول چرخه تجارتی نسبتاًکم‬
‫تغیر می کند ‪ .‬همچنین دید ه میشود که درهردودوره رکود ورونق نرخ بیکاری‬
‫کارگران غیر سفید پوست بیش از دو برابر کارگران سفید پوست است ‪ .‬تا دهه‬

‫‪24‬‬
 ‫‪، 1980‬نرخ بیکاری زنان بیش ازمردان بود اما درسال های اخیر جنسیت درنرخ‬
‫بیکاری تأثیر چندانی نداشته است‪ .‬نرخ بیکاری نوجوانان نیز که بیکاری‬
‫جدول ‪-3-‬‬ ‫اصطکاکی باالئی دارند به طور کلی ازبزرکساالن بسیار بیشتر است ‪.‬‬
‫توزیع بیکاری به روی گروهای‬ ‫نرخ بیکاری گرهای مختلف(فیصدی‬ ‫گروها دربارار‬
‫مختلف فیصدی از کل بیکاری ‪.‬‬ ‫نیروی کار)‬ ‫کار‬
‫رونق ‪1986‬‬ ‫رکود ‪1982‬‬ ‫رونق ‪1986‬‬ ‫رکود ‪1982‬‬
‫بر مبنای سن !‬
‫‪17.7‬‬ ‫‪18.5‬‬ ‫‪16.7‬‬ ‫‪23.2‬‬ ‫‪16-19‬سال‬
‫‪82.3‬‬ ‫‪81.5‬‬ ‫‪4.6‬‬ ‫‪8.2‬‬ ‫‪20‬سال ومسن‬
‫برمبنای نژاد !‬
‫‪74.5‬‬ ‫‪77.2‬‬ ‫‪4.6‬‬ ‫‪8.6‬‬ ‫سفید‬
‫‪25.5‬‬ ‫‪22.8‬‬ ‫‪9.4‬‬ ‫‪17.3‬‬ ‫سیاه ودیگر‬
‫بر مبنای جنس !‬
‫‪51.1‬‬ ‫‪58.5‬‬ ‫‪4.3‬‬ ‫‪8.8‬‬ ‫مرد‬
‫‪48.9‬‬ ‫‪41.5‬‬ ‫‪5.0‬‬ ‫‪8.3‬‬ ‫زن‬
‫‪100.0‬‬ ‫‪100.0‬‬ ‫‪5.3‬‬ ‫‪9.7‬‬ ‫همه کارگران‬
‫این جدول نشان می دهد درسال های رکود ورونق اقتص ادی بیک اری درگ روه ه ای‬
‫جمعیت شناختی مختلف شکل های گوناگون دارد ‪ .‬دو ستون اول ارقام نشان دهنده‬

‫چرا بیکاری وجود دارد ؟‬

‫قسمیکه اندازه گیری بیکاری وبعضی تفسیر ارقام واع داد مرب وط ب ه بیک اری را‬
‫اشاره ک ردیم ‪ ،‬ح ال دالی ل وج ود بیک اری راتحت مطالع ه ق رار می دهیم ‪ .‬دربیش تر‬
‫بازارها ‪،‬قیمت ها انقدر تعدیل می شود تابرابر ی بین عرضه وتقاضا رابرقرار کنن د ‪.‬‬
‫دالیل وجود بیکاری متفاوت است که می توان به تعداد ازآنها اشاره کرد‪ .‬این عوام ل‬

‫‪25‬‬
‫بن ا ً ب ه نظ ر ب رخی اقتص اد دان ان ‪،‬عبارتن د از ق انون ک ار ‪،‬ق انون ح د اق ل دس تمزد‬
‫کار‪،‬جستجوی کار ‪،‬اتحادیه های کار گری می باشد ‪.‬‬
‫قانون کار ‪ :‬بنابر نظر اقتص اد دان ان ن یروی ک ار ‪،‬ق انون ک اریکی ازعوام ل ایج اد‬
‫بیکاری است ‪ .‬به اعتقاد این افراد قانون کاربطور یکطرفه وبدون توج ه ب ه وض عیت‬
‫اقتصادی بنفع کارگران وضع شده است ‪ .‬حقوق کارفرمایان درین قانون نادی ده گرفت ه‬
‫شده است ‪،‬البته این کا رفرمایان هستند که بای د کارگرانرااس تخدام کنن د ‪ .‬درس رتا س ر‬
‫قانو ن کارموارد متع ددی بعن وان تعه د کارفرم ا درج ش ده اس ت ‪.‬ک ار فرم ا ی ان نمی‬
‫توانند کارگرانرا اخراج کنند ‪،‬حتی اگر کارخانه دروضعیت نا مناسب قرار گرفته باشد‬
‫‪ .‬بدیهی است که بابسط تولید کارفرمایا ن تقا ضا ی بیشتر برای ن یروی کاردارن د وب ا‬
‫قبض تولید باید ازنیروی کاربکاهند ‪ .‬اما قانون ک اراین ک اراین گون ه اج ازه ای را ب ه‬
‫کارفرما یان نمی دهند ‪.‬‬
‫کارفرمایا ن از طرف مختلف قانونی ممکن است بخواهند ازدست این ق وانین ش دید‬
‫رهایی یابند ‪ .‬مثالًکارگرانرابرای ‪ 90‬روز استخدام می کنن د ودرین ص ورت تعه دات‬
‫قانون کار دیگر الز م به اجرا نیست ‪ .‬هرسه ماه یکبار ق رارداد بین کارفرم ا وک ارگر‬
‫تجدید می شود ‪ .‬طبعاًاین مصارف نا خواسته ای را بر کارفرمای ا ن وتولی د کنن د گ ان‬
‫تحمیل می کنند‪.‬‬
‫حد اقل دستمزد‪ :‬ح د اق ل دس تمزد در ه ر س ال توس ط کمس یون م رکب ازوزارت‬
‫کارودیگرکار شناسان تعین میشود ‪ .‬بنا ً به عقید ه دست اندر کاران اقتصاد نیروی ک ار‬
‫این حد اقل دس تمزد بیش از دس تمزد تع ادلی اس ت ‪ .‬البت ه ح د اق ل دس تمزد نمی توان د‬
‫عامل اصلی در ایجا د بیکاری باشند ‪،‬اما دربین گروه نًوجوانان وکسانیکه به تازه گی‬
‫وارد بازار کار شد ه اند تأثیر آن مهم است‪ .‬به هر حال ‪،‬بررسی قانون حد اقل دستمزد‬
‫شروع خوبی جهت تجربه وتحلیل دالیل بیکاری است ‪.‬‬

‫‪26‬‬
‫هنگامیکه حد اقل دستمزد باعث میشود ت ا دس تمزد درباالترازس طحی ک ه براب ر ی‬
‫عرضه وتقاضا را بر قرار می کند باشد ‪،‬نتیجه اش مقدار بیش تر عرض ه ن یروی ک ار‬
‫ومقدار کمتر تقاضا نیروی کارنیست به سطح تع ادلی اس ت ‪ .‬م ازا د ن یروی کارایج اد‬
‫مشود ‪ .‬چون تعداد کارگران خواهان کار‪،‬بیشتر ازکار موجود است ‪،‬لذا برخی از ک ار‬
‫گران بیکار می ما نند ‪.‬‬
‫اما این مهم است که حد اقل دستمزد راعامل اصلی بیکاری ن دانیم ‪،‬زی را بیش تر‬
‫کار گران دارای دستمزدهای بمراتب باالتر از حد اقل دستمزد هستند ‪ .‬ق انون ح د اق ل‬
‫دستمزد درم ورد ن یروی ک ار ب دون تجرب ه وکم مه ارت بیش تر ص ادق اس ت ‪ .‬ق انون‬
‫حداقل دستمزد رامیتوان یکی از عوامل مهم بیکاری دربین گروه ازکارگران دانست ‪.‬‬
‫اتحادیــه هــا ی کــارگری ‪ :‬ی ک اتحادی ه ک ارگری جمعی تی ازکارگرآنس ت ک ه ب ا‬
‫کارفرمایان درخصوص دستمزد وشرائط کاربه مذاکره وموافقه می پردازند ‪ .‬فیصدی‬
‫کارگران که دراتحادیه ه ای ک ارگری عض ویت دارن د دردس ت نیس ت ‪.‬مثالًدرکش ور‬
‫ایالت متحده حدود ‪ 16‬فیصد ازکارگران دراتحادیه ها عضویت دارند ‪،‬این رقم در دهه‬
‫‪ 1940‬و ‪ 1950‬حدود ‪ 33‬فیصد بو د‪.‬‬
‫اتحادی ه ه ای ک ارگری ش به کارت ل هس تند ‪ .‬ش به ه ر ک ار ت ل ‪،‬اتحادی ه ه ای‬
‫کارگری ‪،‬گروهی ازفروشندگان هستند که باهم کارمی کنن د واعتق اد دارن د ک ه ق درت‬
‫مش ترک آنه ا درب ازار بیش تر موث یر اس ت ‪.‬بیش تر ک ارگران در اقتص اد‪،‬دس تمزد ه ا‬
‫وش رائط ک اررا ب ه تنه ائی ب ا ک ار فرم ا در می ان می گ ذارد ‪،‬ام ا اتحادی ه ه ای‬
‫کارگری ‪،‬دسته جمعی کارمیکنند ‪.‬‬
‫اتحادیه کارگری به منظور دستمزد بیشتر ودیگر مزایای کاربا ک ا ر فرم ا ب ه م ذاکره‬
‫می پردازند‪ .‬چنانچه باکارفرما به توافق نرسند میتوانند نیروی کار رااز کارکردن من ع‬
‫کنند که به آن اعتصاب می گویند ‪ .‬دستمزد ی که اتحادیه های کارگری برای اعض ای‬
‫اتحادیه درخواست میکنند معموالًازدستمزد کارگران خارج ازاتحادیه بیشتر است ‪.‬‬

‫‪27‬‬
‫هنگامیکه اتحادیه کارگری دستمزد رابه بیش از سطح تعادلی اف زایش میده د‪،‬مق دار‬
‫عرضه نیروی کار بیشتر ومقدار تقاضا بری نیروی کار کمتر می شود ‪ .‬نتیجه ک اهش‬
‫دراشتغال است ‪.‬کارگرانی که کاردارند‪،‬دروضعیت بهتری قرارمی گیرن د وک ارگرانی‬
‫که قبالًشاغل وحال بیکار هستند در وضعیت بدتر قرار می گیرند‪.‬‬
‫کارگران خارج ازاتحادیه های کارگری به دو ص ورت می توانن د ب ه این وض عیت‬
‫عکس العمل نشان دهند ‪ .‬برخی ازآنها بیکار می مانند ومنتظر میشوند تا ب ه عض ویت‬
‫اتحادیه دربیایند ودس تمزد ومن افع بیش تری کس ب کنن د ‪ .‬درنتیج ه ک ارگران عض ویت‬
‫اتحادیه منافع ناشی ازمذاکره وموافقه دسته جمعی رانصیب خوی کنند وکارگران دیگر‬
‫بخشها که عضو اتحادیه نیستند این مصارف رامتحمل میشود‪.‬‬
‫جستجوی کار‪ :‬جستجوی کارعامل ق راردادن کارگردرکارمناس ب اس ت ‪ .‬اگ ر تم ام‬
‫کارگران ازی ک کیفیت برخ وردار باش ند وهم ه کاره ا هم ش بیه هم باش ند ‪،‬جس تجوی‬
‫کارمشکلی ایجاد خواهد کرد ‪ .‬اما درواقع ‪،‬کارگران درعالی ق ومه ارت تف اوت دارن د‬
‫وکاره ا ن یز دارا ی خصیص ه ه ای متف اوت هس تند ‪ .‬اطالع ات مرب وط ب ه ک ارگران‬
‫درجستجوی کاروشغل های خالی به ط ور بس یار کن دی بین فع الیت گ اه ه ا وخ انواده‬
‫پراگنده میشود ‪ .‬کارگران درجستجوی کار مناسب هستند واین مدت بیکار خواهندماند‪.‬‬
‫(‪)10‬‬

‫اشتغال کامل وجلو گیری ازبیکاری ‪:‬‬

‫اشتغال کامل به معنی استفاده مطلوب وکام ل از عوام ل تولی د واز جمل ه ن یروی‬
‫کار در جامعه است که جمعیت یک کشور را به دو گروه تقس یم بن دی نم وده ‪،‬جمعیت‬
‫فعال وغیر فعال ‪،‬جمعیت فعال را میتوان آن قسمت ار جمعیت نامی د ک ه بین س نین ‪18‬‬
‫تا‪ 65‬بوده واماده کا هستند ‪.‬‬
‫یکی از اه داف دولت ه ا در روس تای تحق ق اش تغال وجل و گ یری از بیک اری ‪،‬‬
‫اس تفاده از فیص دی ب االی از ن یروی ک ار فع ال کش ور اس ت ‪ .‬جمعیت غ یر فع ال در‬

‫‪28‬‬
‫برگیرنده افراد زیر ‪ 18‬سال ‪،‬باز نشستگان ‪،‬افراد کهنس ال وغ یره کس انیکه معذوران د‬
‫میباشند ‪.‬‬
‫بیکاری نقطه مقابل اشتغال اند ‪ .‬معموالً نرخ بیکاری بصورت ماهانه ویا ساالنه‬
‫توسط مراجع ذیصالح کشور ها اعالم میشود‪ .‬برای تعین نرخ بیک اری دره ر کش ور‬
‫ابتدا باید آمارمربوط به نیروی انسانی کش ورتهیه وتنظیم ش ود ‪.‬بادرس ت داش تن تع داد‬
‫نیروی کارفعال درهر کشور تهیه وتنظیم شود ‪.‬میتوان نظ ر ب ه این ن یرونرخ بیک اری‬
‫را نسبت به آن تعین کرد ‪ .‬مثالًنیروی فعال کارکشوری ‪ 500‬نف ر اس ت ک ه ‪ 450‬نف ر‬
‫ازآنه ا ش اغل و‪ 50‬نف ر بیک ارمی باش ند ‪.‬ن رخ بیک اری بص ورت زی ر درین کش ور‬
‫محاسبه میشود ‪ .‬قسمیکه درقبل اشاره شده بود نرخ بیکاری ازتقسیم تعداد بیکارآن ب ر‬
‫تعداد کل نیروی کارفعال بدست می آمد ‪،‬که ذیالبه اساس ارقام محا سبه میگردد‪.‬‬
‫‪ %10‬یا ‪ = 500/50 = 0.1‬نرخ بیکاری‬
‫درطرف مقابل «نرخ اشتغال » را نیز به رویش های زیر محاسبه می گردد ‪.‬‬
‫(‪ = 0،1-1 = 0،9 )%90‬نرخ بیکاری ‪ = 1 -‬نرخ اشتغال‬
‫ویا ازتقسیم نمودن تعداد افرادیکه اشتغا ل دارن د برتع داد ک ل ن یروی کارفع ال بدس ت‬
‫‪= 500/450 = 0،9‬نرخ اشتغال‬ ‫میآید ‪.‬‬
‫که با استفاده ازرویش فوق تعداد بیکارانراآشکار نموده تا ت دابیر ازط رف دولت ه ا‬
‫وافراد جهت جلوگیری آن اقدام نمایند ‪ .‬چونکه بیک اری یکی از پدی ده ه ای اقتص ادی‬
‫قرن حاضر است ‪،‬مشکالت زیادی رابرای کشورهاببا ر میآورد ‪ .‬افراد بیکار‪،‬درآمدی‬
‫دریافت نمی کنند ‪ .‬این ام ر ب اعث ک اهش تقاض ا ب رای تولی دات خواهدش د ‪.‬درط رف‬
‫مقابل اگر تولید کننده نتوانند کاالی خودرا بفروش رساند اجباراً س طح تولی د را ک اهش‬
‫می دهند که این امر الزاما ً همراه با اخراج نیروی کاراز واحد تولیدی خواهد ب ود‪ .‬ل ذا‬
‫چنانچه سیاستی اتخاذ نشود‪،‬بیکاری موجب تشدید بیکاری خواهد شد‪.‬‬

‫‪29‬‬
‫از طرف دیگ ر چ ون اف راد بیک ار در آم دی در ی افت نمی دارن د ل ذا مالی ات ن یز‬
‫پرداخت نمی کنند ‪ .‬ع دم پ رداخت مالی ات توس ط اف راد ‪،‬ب اعث میش ود ‪ ،‬در آم د ه ای‬
‫دولت کاهش یافت ه وبرنام ه ه ای عم ومی نتوان د تحق ق پی دا کن د ‪ .‬ل ذا این طری ق ن یز‬
‫بیکاری تش دید خواه د ی افت‪ .‬بن ابر این دولت ه ا بای د از طری ق اتخ اذ سیاس ت ه ای‬
‫‪)5(.‬‬ ‫اقتصادی موجب کاهش بیکاری وافزایش سطح اشتغال شوند‬
‫میزان طبیعی بیکاری‪:‬‬
‫برای درک این مطلب به مفهوم میزان طبیعی بیکاری بازمیگردیم ‪ .‬میزان ط بیعی‬
‫آن میزان بیکاری است که در آن بازارهای کا ومحصولی در تعادل اند ‪.‬ویا اینکه !‬
‫میزان طبیعی بیکاری سطح است ک ه در آن نیروه ای ب اال وپ ائین برن ده قیمت ه ا‬
‫ودستمزد ها در ت وازن باش ند ‪ .‬در م یزان ط بیعی ت ورم قیمت ودس تمزد ث ابت اس ت ‪،‬‬
‫بدون هیچ گونه گرایشی به تشدید یا ک اهش ت ورم ‪ ،‬در ی ک اقتص اد ن وین عالقمن د ب ه‬
‫جلوگیری از نرخهای باالی تورم ‪ ،‬میزان طبیعی بیکاری پ ائین ت رین س طح بیک اری‬
‫قابل دوام است ‪ ،‬لذا مصرف باالترین سطح پایداراشتغال بوده وتولی د ب القوه ی ک ملت‬
‫مربوط میشود ‪.‬‬
‫میزان طبیعی بیکاری از جمع نرخ بیکاری اص طکاکی ون رخ بیک اری س اختاری‬
‫بدست میآید ‪.‬برای تصور چنین نرخی‪،‬اقصاد دانان معموالً آنرا نرخی می دانن د ک ه ب ا‬
‫وض عیت اش تغال کام ل س ازگار اس ت ب ه عب اره دیگ ر از آنجائیک ه در هیچ اقتص اد‬
‫دستیابی به ن رخ ض فربرای بیک اری امک ان پذیرنیس ت در اقتص اد ه ای ک ه بیک اری‬
‫موجود در آنها با تعداد شغلهای بدون متصدی برابر باشد ‪ ،‬میت وان گفت اش تغال کام ل‬
‫بر قراراست‬
‫برای مثال در اقتصاد امریکا معموالً نرخ بیکاری را از ‪ 4‬تا ‪ 7‬در صد ن رخ ط بیعی‬
‫بیکاری وساز گار با اشتغال کامل در نظر میگیرند ‪.‬‬

‫‪30‬‬
 ‫میزان طبیعی بیکاری باالی صفر‪:‬‬
‫در باره میزان طبیعی بیکاری درک دو موض وع ح ایز اهمیت اس ت ‪ .‬اول آنک ه‬
‫میزان طبیعی به صفر نمیرسد یع نی در ی ک اقتص اد ب ا اش تغال ب اال ن یز ش مار قاب ل‬
‫توجهی از مردم در بیکاری به سر میبرند ‪،‬پس دلیل ش ان چیس ت؟علت آنس ت ک ه در‬
‫یک کشور بزرگ ‪،‬یا سطوح باالی تحرک ‪ ،‬تن وع در ذوق وس لیقه ه ا ‪ ،‬وتغ یر دائمی‬
‫عرضه وتقاضا کاالها وخدمات بیشمار ‪ ،‬هم واره مق دار زی ادی بیک اری اص طکاکی‬
‫وساختاری وجود خواهد داشت‪.‬‬
‫رابطه با تورم ‪ :‬دوم آنکه میزان طبیعی بیکاری ارتباط نزدیک با عامل تورم دارد‪.‬‬
‫گرچه جوامع بیکاری پائین را به بیک اری ب اال ت رجیح میدهن د مثالً امریک ا نبای د ب ه‬
‫جای داشتن ‪ 5‬یا ‪ 10‬در صد میزان بیکاری که در ده ه ‪ 1970‬و‪ 1980‬از آن در رنج‬
‫بودند از ‪ 2‬یا ‪ 3‬در صد بیکاری بر خوردار باش ند ک ه در خالل جن گ جه انی دوم ی ا‬
‫در گیر بودند داشت ‪،‬تنها دلیل روشن برای بازداشتن اقتصاد ازدسیابی به چن ان ن یزآن‬
‫بیکاری اندک مربوط میشود به آثار تورمی چ نین بیک اری ان دک ب ه م ارپیچ ش تابان‬
‫نرخ های تورم بیش از ‪ 10‬و‪ 15‬یا ‪ 20‬در صد در سال منجر میگردد ‪ .‬م یزان ط بیعی‬
‫پائین ترین میزان بیکاری است که یک ملت میتواند ‪،‬بدون ریسک ی ک ت ورم ش تابان‬
‫غیر قابل قبول ‪ ،‬از آن بر خوردار شوند ‪.‬‬
‫م یزان ط بیعی بیک اری اوس ط ط والنی مق ادیر خیلی بیش تروخیلی کم تر ازم یزان‬
‫بیکاری است ‪،‬یعنی سطحی که درآن تورم نه دراثرزیادی تقاض ا اف زایش ون ه دراث ر‬
‫زیادی عرضه کاهش می یابد ‪ .‬این نقطه ‪،‬آس تانه اس ت ک ه پ ائین ت رازآن ‪،‬فش ار ه ای‬
‫وارده بر بازار های کار وکاال به س وی اف زایش هرچ ه بیش تر دس تمزد ه ا وقیمت ه ا‬
‫دره ر س ال گ رایش می یاب د ‪ .‬جوام ع ب ه ش دت ازت ورم ش تابان ب یزار ان د ‪ .‬ازین‬
‫رو‪،‬سیاستگذاران مسؤل ودوراندیش عمومابه طور ارادی اقتصادی راهدف ق رار نمی‬

‫‪31‬‬
‫دهند که درآن میزان بهره گیری ازمنابع باالتر از(‪ )GNP‬باالقوه ‪،‬یا میزان بیکاری پا‬
‫ئین ترازمیزان طبیعی باشد ‪ .‬درغیر این صورت نتیجه کارتورم فزاینده خواهد بود ‪.‬‬
‫ازین بحث چ نین دانس ته ش د ک ه چ را س طح تولی د متن ا ظ ر‪،‬م یزان ط بیعی‬
‫بیکاری‪،‬تولید باالقوه ملت محسوب میشود ‪ .‬چرا باالترین سطح پای دار (‪ )GNP‬هم راه‬
‫است با بیکاری درمیزان ط بیعی اش؟ دلی ل آنس ت ک ه هرگ اه بیک اری کم تر وتولی د‬
‫بیشتر باشد ‪،‬مارپیج تورم صعود خواهد کرد‪ .‬چون ملت ها خواهان سرکش ی ت ورم ب ه‬
‫سطوح پیوسته باالتر نیستند ‪،‬ل ذا نمی توانن د اقتص اد خ ودرا دایم ا درم یزان بیک اری‬
‫پائین تراز میزان طبیعی به پیش برند ‪،‬لذا تولید باالقوه یک ملت همراه اس ت ب ا م یزان‬
‫طبیعی بیکاری آن‬
‫چون ت ورم ب رای سیاس ت اقص ادی ب ه مثاب ه ی ک مح دودیت عم ل میکن د ‪،‬م یزان‬
‫طبیعی پائین ترین میزان بیکاری است ک ه میتوان د پای دار باش د – این در عم ل یع نی‬
‫اشتغال وتولید بالقوه باال ‪.‬‬
‫میزان طبیعی فزاینده ‪:‬‬
‫یکی از دست وپاگیر ترین روند های سال های اخیرگرایش تصاعدی میزان طبیعی‬
‫بیکاری بوده است در اوایل دهه ‪ 1960‬مشاورآن اقتص ادی رئیس جمه ور گان دی ب ه‬
‫این نتیجه رسیدند که در اشتغال کامل نیروی کار نیزآن بیکاری زیر ‪ 4‬در خواهد ب ود‬
‫واین عدد برای اوایل دهه ‪ 5 ، 1970‬درصد بر آورده شده بود ‪ .‬در اوایل دهه ‪1980‬‬
‫چنآنکه هم اکنون دیدیم ‪ .‬تصورمیشود که میزان طبیعی ‪ 6‬در صد یا بیش تر باش د دلی ل‬
‫چنین روند چیست ؟‬
‫تحلیلگران پ رده از روی دو عام ل ب ر داش ته ان د ‪ .‬مهم ت رین دیگرگ ونی ‪ ،‬اف زایش‬
‫م یزان فع الیت نوجوان ان زی ر ‪ 20‬س ال ‪،‬اقلیت ه ا وزنانس ت ‪ .‬ب ه ی اد بی اوریم ک ه‬
‫بزرگساالن مرد به طور معمول بیسبت به دیگر گروه ها از پائین ترین میزان بیک اری‬
‫برخوردارند ‪ .‬در دوره ‪ 1950‬تا ‪ 1983‬سهم بزرگساالن م رد در ک ل ن یروی ک ار از‬

‫‪32‬‬
‫‪ 66‬به ‪ 53‬در صد کاهش یافت ‪ .‬کار گران جوان سهم خود در نیروی کار را تقریبا ً ب ه‬
‫‪)2(.‬‬ ‫دو برابر رساندند‬
‫رابطه نرخ طبیعی بیکاری وتقاضای کل ‪:‬‬
‫هر گاه تقاض ا ک ل در اقتص اد در ب ازار ک اال اف زایش یاب د ‪،‬ب اعث میش ود ک ه در‬
‫ت رکیب وس طح تقاض ا ی ک ل ‪،‬تغی یرات ایج اد میش ود ‪ .‬همچ نین ب ه دنب ال این‬
‫افزایش‪،‬تقاضابرای نیروی ک ار ن یز اف زایش مییاب د ک ه در نتیج ه آن ‪،‬م یزان بیک اری‬
‫اصطکاکی وب ساختاری کاهش پیدا میکند ‪ .‬در حقیقت افرایش تقاضا کل باعث کاهش‬
‫یافتن نرخ طبیعی بیکاری است ‪ .‬نکته مهم برای توجیه این رابطه این است که اجرای‬
‫تبلغات از طرف صاحبان فعالیت گاه ها ‪،‬پ ائین آم دن مص رف کس ب اطالع ات ب رای‬
‫نیزوی کار ضرورت است ‪ .‬زمانی که فعالیت کاه ه ا ش غل ه ای خ الی خ ود را اعالم‬
‫میکند ودر مورد وض عیت ک ار وش رایط م زد‪ ،‬انعط اف پ ذیری ه ای الزم را ب ه نف ع‬
‫کارگران انجام دهن د ‪،‬مص رف اطالع ات ب رای ک ارگران کم تر میش ود ‪،‬پس میتوانن د‬
‫نیزآن نرخ طبیعی بیکاری را از طریق پر کردن شغلهای خالی کاهش دهند ‪.‬‬
‫بیکاری ناشی از نقصان تقاضا ‪:‬‬
‫هر گاه در بازار کاال سطح تقاضا کل ک اهش یاب د ‪،‬م یزان تقاض ا ن یروی ک ار ن یز کم‬
‫میشود در نتیجه در بازار ها بطور گسترده ‪،‬عدم تعادل بوجود میآید ‪ .‬آنچه تع ادل الزم‬
‫را در بازار ایجاد میکند ‪ ،‬مزد‪،‬قیمت واشتغال است که با توجه به بازارهای متعدد کار‬
‫میتوانند تعادل را دوباره بوج ود آورن د ‪،‬همچ نین انعط اف ناپ ذیری کام ل وس ریع این‬
‫بازار ها باعث میشود که بیکاری ایجاد شده ‪،‬ادام ه یاب د وب ه س طح ب اال ت ر از س طح‬
‫نرخ طبیعی بیکاری افزایش پیدا کند ‪.‬این بیکاری را که به علت ک اهش تقاض ا ایج اد‬
‫شده است بیکاری ناشی از نقصان تقاضا میگویند ‪.‬‬

‫‪33‬‬
‫برای روشن شدن موضوع وفهم بیشتر این ن وع بیک اری بای د دوب ازار ک اال ون یروی‬
‫کار را در نظر بگریم ‪ ،‬در منح نی ذی ل ب ازار ک اال در س مت راس ت وب ازار ک ار در‬
‫سمت چپ قرار دارند ‪.‬‬
‫هر دو بازار در تعادل اند ‪ .‬در ب ازار ک ار ‪،‬عرض ه وتقاض ای ن یروی ک ار ‪ ،‬م زد‬
‫خقیقی را که از تقسیم مزد اسمی بر سطح عمومی قیمت ها بدست میآید در سطح ‪:‬‬
‫‪ WF = W /P‬روی مح ور عم ودی تعین ک رده اس ت‪ .‬درین س طح از م زد‬
‫حقیقی ‪،‬عرضه وتقاضا برای نیروی کار برابر است‪ LF .‬تعداد شغل های است که با‬
‫نیروی کار‪ ،‬پرشده ودر واقع اشتغال کامل را نش ان میده د ‪،‬ب دین منظ ور ک ه م ا فق ط‬
‫هم ان ن رخ ط بیعی بیک اری را درین س طح ازاش تغال داریم در س مت راس ت منح نی‬
‫(بازار کاال) تقاضای کل اقتصاد عبارت است از ‪ EO =CO + IO +GO‬روی مح ور‬
‫افقی در آمدی ملی «‪» Y‬وروی محور عم ودی ‪،‬مخ ارج ک ل (‪ )EO‬آورده ش ده اس ت‪.‬‬
‫خط‪ E =Y‬ک ه از مب دا مختص ات ش روع ش ده ‪ .‬ناص ف الزاوی ه ب وده ‪،‬میالن ی ک‬
‫است ‪.‬در بازارکاال نیز تعادل در محل برخورد منحنی ‪( EO‬مخارج کل) و ‪، Y =S‬‬
‫یعنی عرضه کل – خط عمودی ‪ ، S =Y‬در ‪ YF‬بر قراراست ‪.‬‬
‫در این س طح ازدر آم د ( ‪، ) YF‬در آم د در س ال اش تغال کام ل اس ت ‪.‬‬

‫‪W/P‬‬ ‫‪S‬‬
‫‪E= Y‬‬ ‫‪S=Y‬‬
‫‪K‬‬ ‫‪EO‬‬
‫‪WF‬‬ ‫‪E‬‬ ‫‪E1‬‬

‫‪Y‬‬
‫‪L‬‬ ‫‪O‬‬
‫‪O‬‬ ‫‪Y1‬‬ ‫‪YF‬‬ ‫‪LF‬‬ ‫‪LI‬‬

‫بازارکار‬ ‫بازارکاال‬

‫‪34‬‬
‫فرض برآن ست که نیروی کار الزم برای عرضه ‪ YF‬یعنی در آمد در حال اشتغال‬
‫کامل ( سازگار با نرخ طبیعی بیکاری ) همان ‪ LF‬دربازار کار است وتص دی هم ه‬
‫تولیدات خود را می فروشند وموجودی انبار با تراکم یا عدم تراکم مواجه است ‪ .‬اکنون‬
‫‪I‬م یزان‬ ‫‪1‬‬ ‫فرض می کنیم به دلیل ‪،‬برای مث ال ک اهش س رمایه گ ذاری ه ای از ‪ IO‬ب ه‬
‫تقاضای کل دربازار کاال کاهش یابد بدین معنی که منحنی ‪EO‬به معنی ‪ EO‬تبدیل میشود‬
‫‪ E1=CO+IO+GO‬آنچه که کنز درین موضوع مطرح میکند آنست که درآغ از تص دی‬
‫ها دربرابرکاهش تقاضا ی کل ‪،‬با ک اهش درمق دار تولی د ‪،‬واکنش نش ان میده د ‪،‬ن ه ب ا‬
‫کاهش درسطح قیمت ها ‪ .‬ازآنجا که کاهش درقیمت بسرعت انجام پذیر نیست وبه زم ا‬
‫ن نیاز دارد ‪ .‬تصدی ها تمایل دارند درهما ن سطح ازقیمت ودستمزد نمی توان د تولی د‬
‫ات خود را بفروشند وب دین ت رتیب خ ودرا درح الت ع دم تع ادل می بینن د وب ه واکنش‬
‫اجرایی می پردازند‪.‬‬
‫عدم تعادل که دربازار ک اال بوج ود آم د ب ه ب ازار ک ار ن یز س رایت میکن د ‪ .‬آنچ ه‬
‫درفوق گفته شد ‪،‬مسائل بود برای بیکاری ناشی از نقصان تقاض ا ک ه ب ه دلی ل ک اهش‬
‫یافتن تقاضای کل حقیقی وهمچنین انعطاف ناپذیری اولیه قیمت ها ودستمزد اسمی عدم‬
‫تعادلی دربازار های کار وکاالایج اد ک رده اس ت ‪ .‬احیاناًاگرع دم تع ادل درب ازار ک اال‬
‫وبازار کار بوجود بیاید برای رسیدن به تعادل مج دد وهمچن ان ب ه تع ادل ک ه اش تغال‬
‫کامل را نشان دهد دورا ه مطرح شد که عبارتند از‪:‬‬
‫‪ -1‬علی الرغم انعطاف نا پذیری قیمت ه ا ودس تمزد ه ا در کوت اه م دت ‪ ،‬ب ا گذش ت‬
‫زم ان‪ ،‬تعدی دالت درین متغ یر ه ای اقتص ادی حاص ل میش ود وتع ادل مج دد بوج ود‬
‫میآید ‪،‬امکان دارد که زمان رسیدن به چنین تعادلی طوالنی باشد ‪.‬‬
‫‪ -2‬از بین بردن علت بیکاری ایج اد ش ده ‪ ،‬بعب اره دیگ ر ک اهش ی افتن تقاض ای ک ل ‪،‬‬
‫بیکاری غیر ارادی بوجود میآورد پس باید با رفع کاهش تقاض ای ک ل ‪،‬علت را از بین‬
‫ببریم ‪.‬این کاربا استفاده از سیاست های پولی ومالی بمنظور افزایش مخارج ک ل انج ام‬

‫‪35‬‬
‫میشود که درین راه قسمت ها ومزده ای تع ادلی ب ه کم ک سیاس ت ه ای پ ولی وم الی‬
‫جایگزینی قسمت های موجود کاالها ونیروی کار میش وند در نتیج ه ن رخ بیک اری ب ه‬
‫سطح نرخ بیکاری طبیعی کاهش مییابد‪.‬‬
‫روابط بیکاری با سطح عمومی قیمتها‪:‬‬
‫قیمت کاالها همچنین قیمت نیروی کار که در قالب نرخ دستمزد ظهور مییابد در بلند‬
‫مدت انعط اف پذیرن د وک ارگران وتص دی ه ا براس اس یافت ه ه ای خ ود میکوش ند در‬
‫عرصه نیروی کار یا تقاضا برای نیروی کار تعادل ایج اد کنن د ازین رو تغی یراتی در‬
‫سطح عمومی قیمت ها مشاهده میکنم که به تبع از طریق ایجاد تغییرات در مزد حقیقی‬
‫در ان دازه اش تغال وب ه دنب ال آن در تولی د م وثر اس ت و پس رابط ه بین ن رخ ت ورم‬
‫(افزایش مستمروبی رویه قیمت ها ) ون رخ بیک اری را تحت منح نی فیلپس در کوت اه‬
‫مدت وبلند مدت مورا مطالعه قرار گیرد ‪.‬‬
‫رابطه فیلپس در کوتاه مدت ‪:‬‬
‫درمرحله نخس ت درس ال ‪ 1958‬فیلپس ‪،‬مطالع ات خ ود درب اره رفت ار م زد در دوره‬
‫‪ 1957-1861‬درانگلستان منتشر کرد ‪.‬براساس این مطالعات ‪،‬رابطه بین نرخ بیکاری‬
‫ونرخ افزایش درمزد اسمی ‪،‬معکوس است ‪،‬بدین معنی که هرچه نرخ بیکاری بیش تر‬
‫باشد ‪،‬نرخ تورم دستمزد کمتراست ‪،‬یا بعبارت دیگر مبادله ای بین ت ورم دردس تمزد و‬
‫بیکاری وجود دارد ‪ .‬برای تحلیل رابطه فیلپس درکوتاه مدت ‪،‬یک مدل نیو کالیک ها‬
‫اقتصادی را درنظر میگریم ک ه درآن ن رخ حقیقی ت ورم ص فر اس ت ‪،‬همچ نین ف رض‬
‫میکنیم که عامالن اقتصادی نرخ حقیقی تورم را که صفراست به این د ه تس ری ومخفی‬
‫میدهند وپیش بینی میکند که درآینده افزایش دردست مزد حقیقی وج ود نخواه د داش ت‬
‫وسرانجام فرض می کنیم که چنین اقتص اد دراش تغال کام ل اس ت و بیک اری موج ود‬
‫درآن هم ان بیک اری ط بیعی اس ت ک ه از مجم وع بیک اری س اختاری وبیک اری‬
‫اصطکاکی بدست آم ده اس ت ‪.‬اکن ون اگرمقام ات پ ولی تص میم بگیرن د ک ه از طری ق‬

‫‪36‬‬
‫افزایش نرخ رشد پول ‪،‬تقاض ای اس می ک ل را اف زایش دهن د‪،‬واض ح اس ت ک ه س طح‬
‫عم ومی قیمت ه ا (ازجمل ه دس تمزد ه ا ) روب ه اف زایش میگ ذارد ‪ .‬گرچ ه ص احبان‬
‫تصدی افزایش درقیمت را به دلیل افزایش تقاضا کل جامعه می دانن د واینگون ه ف رض‬
‫می کنند که درآینده قیمت محصول ونیز فروش آن افزایش خواهد کرد‪.‬‬
‫ب ا توج ه ب ه اینک ه ب ا اف زایش ‪ P‬دس تمزد حقیقی ک ه تص دی ه ا ب ه ک ارگران می‬
‫کاهش میابد ‪،‬تقاضابرای نیروی کار اضافه می شود وتصدی‬ ‫پردازند ‪،‬یعنی ‪W/P‬‬
‫ها می کوشند با دستمزد حقیقی کاهش یافته ‪،‬نیروی کار بیشتراستخدام کنند ‪.‬‬
‫کارگران نیزبه مزد حقیقی می اندیشند وافزایش وتورم دردستمزد را پیش بینی نمی‬
‫کنن د ‪،‬بن ابرین اف زایش م زد اس می را ب ا اف زایش س طح عم ومی قیمت ه ا تع دیل‬
‫نکرده ‪،‬تصور می کنند که مزد حقیقی ازطری ق م زد اس می اف زایش یافت ه اس ت ‪ .‬این‬
‫وضعیت ‪،‬باعث میشود که کارگران ‪،‬نیروی ک ارخود را بیشترعرض ه کنن د ‪،‬یع نی هم‬
‫کارگران شاغل بر مجموع ساعات کارخود ‪،‬سا عاتی بیفزایند وهم تعداد ت ازه وارد ب ه‬
‫نیروی کاراضافه شوند ‪ .‬این رابطه بین نرخ تورم ونرخ بیکاری درمنحنی نشان داده‬
‫ت‪.‬‬ ‫ده اس‬ ‫ش‬
‫نرخبیکاری‬

‫‪B‬‬ ‫‪4%‬‬

‫‪A‬‬
‫‪0‬‬ ‫نرخ بیکاری‬
‫‪-U2‬‬ ‫‪u4‬‬ ‫‪u1‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪C‬‬
‫‪-2‬‬
‫‪SRPC‬‬

‫‪37‬‬
‫درین منح نی نقط ه ‪ A‬ک ه روی مح ورافقی نش ان داده ش ده عب ارت ازآنس تکه ن رخ‬
‫بیکاری که همان نرخ طبیعی بیکاری است ‪.‬دراقتصاد با اشتغال کامل سازگاراست ‪.‬‬
‫‪ SRP‬هم به معنای منحنی فیلیپس درکوتاه مدت است ‪.‬با توجه به این فرضیات ایج اد‬
‫‪ 4%‬افزایش درسطح عمومی قیمت ها (نرخ تورم) باعث شده است که نرخ بیکاری به‬
‫کمتر ازنرخ طبیعی بیکاری کاهش یابد (‪ )u1<un‬به عبارت ‪ 4%‬تورم ‪،‬به دلیل ایج اد‬
‫اش تغال وازبین رفتن بیک اری ب ه ان دازه ‪ ))u1un‬ب ه وج ود آم ده اس ت ‪.‬منح نی‬
‫‪،SRPC‬تمام ترکیبات موج ودی درن رخ ه ای بیک اری ون رخ ه ای واقعی دس تمزد را‬
‫شامل میشود ‪،‬با این تأکید که هم کارگران ‪،‬هم ص احبان تص دی انتظاردارن د ک ه ن رخ‬
‫تورم درآینده به صفربرسد‪.‬‬
‫تحلی ل درب اره ک اهش دادن ن رخ رش د پ ول ب رای ک اهش تقاض ای ک ل ن یزمطرح‬
‫است‪،‬برای مثال اگرمقامات پولی ازنرخ رشد پول بکاهند ‪،‬درآنصورت سطح عم ومی‬
‫قیمت ها مثالً ‪ 2%‬کاهش می یابد وروی منحنی کوتاه مدت فیلیپس از‪ A‬به ‪ C‬جا بج ا‬
‫می شود ‪ .‬درین حالت ‪،‬نرخ طبیعی بیکاری به ‪ U2‬میرس د ک ه اش تغال را ب ه ان دازه‬
‫‪ unu2‬کاهش می دهد ‪.‬‬
‫رابطه فیلیپس دربلند مدت ‪:‬‬
‫میلتون فرید من وادموند فلیپس رابطه معکوس بین ن رخ ت ورم دس تمزد را اص الح‬
‫کرده اند ومی گویند منحنی فیلیپس با گذشت زمان ‪،‬همراه با ایجاد احتمال توم دس تمزد‬
‫برای کارگران وتصدی ها جابجا می شود وبراین اساس نتیج ه می گیرن د ک ه از نظ ر‬
‫تیوری اقتصار دربلند مدت بین هرخ بیک اری ون رخ ت ورم دس تمزد مبادل ه ای وج ود‬
‫ن دار د ‪.‬آن ان میگوین د « اقتص اد دربلن د م دت ب ه ط رف ن رخ ط بیعی بیک اری می ل‬
‫میکند‪،‬حال نرخ تغیر دردس تمزد ون رخ ت ورم هرق در می خواه د باش د » هرچ ه ن رخ‬
‫بیک اری ازن رخ ط بیعی بیک اری بیشترباش د ‪،‬ع ده بیش تری ب ه جس تجوی ش غل می‬
‫پردازن د ک ه تع داد ک ه تع داد ش ان ازتع ادل دربازارک ار بیشتراس ت‪.‬این م ازاد‬

‫‪38‬‬
‫دربیکاری ‪،‬سبب ک اهش م زد حقیقی میش ود ‪،‬تص دی ه ا ن یز تقاض ای خ ود را ب رای‬
‫اس تخدام ک ارگران اف زایش می دهن د ‪ .‬ازس وی دیگ ر ک ارگران ب ه دلی ل ک اهش م زد‬
‫حقیقی ‪،‬عضه نیروی کارخود را کم می کنن د‪ ،‬این دو ح رکت هم جهت ‪،‬ت رخ بیک اری‬
‫را به سطح نرخ طبیعی بیکاری می رساند ‪ .‬افزایش مزد حقیقی باعث میش ود تص دی‬
‫ه تقاضا ی خود را برای نیروی کارکاهش دهند ودرض من ک ارگرانرا تش ویق می کن د‬
‫که نیروی کارخود را بیشتر عرضه کنند ‪.‬این دوحرکت هم جهت نیز نرخ بیک اری را‬
‫به سمت نرخ ط بیعی آن ح رکت می ده د ت ادر نه ایت ب ه آن برس د ‪ ،‬بن ابراین دربلن د‬
‫مدت ‪،‬مبادله ای بین این دو نرخ (بیکاری وتورم دستمزد )وجود ندارد ‪.‬‬

‫‪4%‬‬ ‫‪M‬‬ ‫‪B‬‬

‫‪%2‬‬

‫‪SRP‬‬ ‫‪u2‬‬ ‫‪A UN‬‬ ‫‪u1‬‬ ‫‪0‬‬

‫‪-%1‬‬

‫‪-C N‬‬ ‫‪%2‬‬

‫‪SRPC‬‬ ‫‪SRPC‬‬

‫طبق مطالب گفته شده ‪،‬نرخ تورم دردستمزد به ط ور غ یرمنظره ب ه ‪ 4‬فیص د رس ید ه‬

‫درنتیجه اشتغال افزایش ونرخ بیکاری هم کاهش یافته است ‪.‬این وضعیت جدید ‪،‬ما را‬
‫در نقطه ‪، B‬روی منحنی کوتاه مدت فیلیپس قرارداده است ‪ .‬حال فرض کنید ک ارگران‬
‫ب ه ت دریج دریابن د ک ه دس تمزد حقیقی آنه ا اف زایش نیافت ه اس ت‪.‬پس تالش می کن د‬
‫درقراردادهای بعدی مزد ‪،‬تورم ایج اد ش د ه را بگنجانن د ‪ .‬هم راه ب ا اف زایش دس تمزد‬

‫‪39‬‬
‫اسمی تقاضا برای نیروی کار ازسوی تصدی ها ک اهش می یاب د ب ه نح و ک ه دو ب اره‬
‫درسطح مزد حقیقی سابق ‪،‬استخدام صورت میگ یرد ‪،‬منح نی فیلیپس ب ه س مت راس ت‬
‫منتقل میشود وباپذیرش ت ورم ‪4‬فیص د ازط رف ک ارگران وتص دی ه ا اش تغال مج ددا‬
‫درسطح نرخ طبیعی بیک اری (‪ )un‬برق رار میش ود ‪ .‬نقط ه ‪M‬روی ‪ SRPC‬ت رکیب‬
‫جدی دی اس ت ک ه ش رائیط م ذکور درآن وج ود دارد ‪،‬بط ور مش ابه می ت وانیم چ نین‬
‫استدالل کنیم که شرایط نشان داده شد ه به وسیله نقطه ‪ C‬نیز مستمر وبادوام نیست وبه‬
‫تدریج با پذیرش کاهش نرخ تورم به اندازه‪ 2‬فیصد ازطرف تصدی ها وکارگران ‪،‬مزد‬
‫اسمی هم کاهش یابد ‪،‬درنتیجه تقاضا ب رای ن یروی ک ارافزایش یافت ه وب ه س طح ن رخ‬
‫طبیعی بیکاری (‪)Un‬برمیگردد ‪،‬مکان هندسی نقاط تعادل منحنی فیلیپس دربلند م دت‬
‫خط عمودی ‪ SRPC‬است ک ه ازنق اط ‪ N‬و ‪ A‬و ‪ M‬میگ ذارد ‪ .‬این منح نی نزخه ای‬
‫مختلف تورم دردستمزد رافقط به یک نرخ بیکاری مرتبط میکند که آنهم ن رخ ط بیعی‬
‫بیکاری است واین به معنی عدم رابطه بین این دو نرخ دربلند مدت ودرنتیجه استقالل‬
‫آنهم ازیک دیگر اس ت ‪ ،‬بعب ارت دیگردربلن د م دت ‪ ،‬ب ازار کارمیتوان د علی ال رغم‬
‫‪)7(.‬‬ ‫نرخهای متفاوت درتورم دستمزد درتادل واشتغال کامل با شد‬
‫ارتباط بین بیکاری ‪،‬فقر وتوزیع عاید ‪:‬‬
‫رابطه بسیار نزدیکی بین سطح باالی بیکاری وکم کاری ‪،‬فقر گس ترد ه وتوزی ع‬
‫نابرابردرآمد وج ود دارد‪ ،‬کس انیکه ش غل منظمی ندارن د وی ا فق ط ش غل نیم ه وقت ن ا‬
‫منظمی دارند درزمره فقیر ترین افراد قرار میگیرند ‪.‬‬
‫افراد یکه در بخشهای عمومی یا خصوصی شغل منظمی دارند ‪ ،‬عموما در میان گروه‬
‫های در آمدی متوسط یا باال هستند‪ ،‬اما اشتباه خواهد بود ک ه ف رض ک نیم ه ر کس ک ه‬
‫شاغل نیست لزوما فقیر است ویا تمام کسانیکه تمام وقت کار میکند وضع نسبتا ً خ وبی‬
‫دارند‪ ،‬زیرا ممکن است این اف راد ب ه دلی ل توقع ات زی اد ک ه ناش ی از تحص الت وی ا‬
‫کیفیت تخصوصی آنها ست به دنبال شاغل خاصی باشند ‪ .‬این اف راد از قب ول مش اغلی‬

‫‪40‬‬
‫که فکر می کند پستی است خود داری میکند وچون من ابع ت أمین م الی دیگ ری دارن د‪،‬‬
‫لذااز نظر مالی قادر اند تا ملت کار نکنند ‪ ،‬این گونه افراد طب ق تعری ف بیک ار هس تند‬
‫ولی ممکن است فقیر نباشد‪.‬‬
‫بهمین نحو افراد بسیاری وجود دارند ک ه ممکن اس ت از نظ ر س اعت ک ار روزان ه‬
‫تمام وقت کار کنند ولی عای د بس یار کمی داش ته باش ند‪ ،‬بس یاری از ک ار گ ران دارای‬
‫مش اغل ازاد بخش ب ه اص طالح غ یر رس می ش هری (پیش ه وران ‪ ،‬دوره گرده ا ‪،‬‬
‫کارگران خدماتی وکار گران تعمیر گاه ها ) را میتوان بدین نح و طبق ه بن دی ک رد این‬
‫گونه افراد طبق تعریف کامالً شاغل هستند ولی اغلب بسیار فقیر اند‪.‬‬
‫با وجود این که مالحظات فوق در باره ارتباط بسیار کم بین بیکاری وفقر ‪،‬واقعیت‬
‫این است که یکی از میکانیزم های عم ده ب رای ک اهش فق ر ون ابرابری در کش ورهای‬
‫کمتر توسعه یافته تأمین امکانات اشتغال مولد برای افراد بسیار فقیر است ‪ .‬یعنی ایجاد‬
‫امکان ات اش تغال بیش تر نبای د بعن وان تنه ا راه ح ل مس ئله فق ر مالحظ ه ش ود ‪ ،‬بلک ه‬
‫سیاستهای موثرتر اقتصادی واجتماعی نیز ضرورت دارد ‪ .‬به هر حال ت أمین اش تغال‬
‫بیشترذ وتوزیع گسترده تر مشاغل موجود مطمئنا ً گ ام بلن دی در جهت ح ل مس ئله فق ر‬
‫باشد‪( .‬‬ ‫خواهد بود ولذا اشتغال باید جزء الینفک استرایتژی توسعه که بر فقر تأکید دارد‬
‫‪)4‬‬

‫رابطه کسر بودجه ونرخ بیکاری ‪:‬‬

‫اگرش رکتهای دول تی ‪،‬کارکن ان اض افی را ب ه منظ ور بهب ود ک ارآئی‬
‫اش تغال ‪،‬ازکاربرکن ار کنن د ومتعاقب ا ً مص ارف دولت ب رای بوج ود آوردن تش کیالت‬
‫وتأمین بیمه های بیکاری افزایش یابد ‪،‬همچنین مصارف اجتماعی دولت برای مقابله با‬
‫عوارض سؤبیکاری (ازقبیل دزدی ‪،‬جن ایت وغ یره )اف زایش نماین د ‪،‬تغ یرات م ذکور‬
‫موجب افزایش کسر بودجه خواهدشد ‪ .‬جهت مقابله با اف زایش کس ر بودج ه دولت بای د‬
‫برنامه های سنجیده ای برای بیکارکردن افراد اضافی تهیه کند تا اینکه اوالً‪،‬ازاف زایش‬

‫‪41‬‬
‫مصارف اجتماعی جلوگیری نموده وثانیاًافراد بیکار شده را به طرف ش غلهای مناس ب‬
‫دیگری هدایت نماید ‪.‬‬
‫یکی ازنکات قابل ذکراین است که تمایل شرکتهای دولتی برای نگهداشتن کارکنان‬
‫وجذب بیشترآنها ‪،‬موجب میشود که سازماندهی جدید آنها مشکل گردد وقدرت ک ارآئی‬
‫ورقابتی اند نیز با تأخیر روبه روش ود ‪.‬ب ه همین ت رتیب خصوص ی س ازی ش رکتهای‬
‫‪)6(.‬‬ ‫مذکور نیزبا مشکالت روبه روخواهد شد‬
‫بیکاری وسیاست ‪:‬‬
‫معموالًرایدهندگان وقتی دردوران انتخابات بیکاری فراوان باشد رئیس جمهورها‬
‫رامجازات میکنن د ‪ .‬درخالل رکوده ا وبی رونقی ه ای اقتص ادی س ال ه ای ‪ 1932‬و‬
‫‪ 1960‬و ‪ 1980‬و‪ 1992‬حزب های که به سرکار بودن د ک اخ س فید راازدس ت دادن د ‪.‬‬
‫درمقاب ل درس الهای رون ق اقتص ادی ب ا بیک اری ان دک (مث ل س الهای ‪، 1994‬‬
‫‪ )1972،1984،1996‬حزبهای دوباره انتخاب شدند‪.‬‬
‫ف رض کنی د درس ال ‪ 2000‬ک ه ن رخ بیک اری ‪ 8‬فیص د اس ت ب ه عن وان رئیس‬
‫جمهورانتخاب می شوید ‪.‬ودوست داریددرچهار سال بعدکه می خواهید دوباره انتخ اب‬
‫شوید آن به ‪ 6‬فیصد کاهش دهید ‪ .‬اقتص اد کش ور دردوره چهارس اله ‪ 2000‬ت ا ‪2004‬‬
‫باید باچه سرعتی رشد کند ؟ اقتصاد باید بانرخ رشد (‪ )GDP‬برعالوه مقداررش د کن د‬
‫که ساالنه نرخ بیکاری راهم حدود ‪ 0،5‬فیصد کاهش دهد ‪.‬بنابرین ن رخ متوس ط رش د‬
‫س االنه ((‪ GDP‬بای د ‪ 2،5‬درص د ب ه عالوه ی ک درص د ب رای ک اهش بیک اری‬
‫‪)8(.‬‬ ‫باشد ‪،‬یعنی جمعا ساالنه ‪ 3،5‬فیصد دردوره چهارساله ریاست جمهوری باشد‬

‫‪42‬‬
 ‫فصل سوم‬
‫بیکاری‪ ،‬پرابلم بزرگ اجتماعی افغانستان‬

‫برنام ه ای دیگ ر از سلس له برنام ه ه ای "افغانس تان در مس یر ام نیت و‬

‫توسعه" را تقدیم می کنیم‪.‬‬
‫در این برنام ه ک ه تحت عن وان "بیک اری‪ ،‬پ رابلم ه ای ب زرگ اجتم اعی‬
‫افغانس تان" تق دیم حض ورتان خواه د ش د س عی خ واهیم ک رد در پرت و نظری ات و‬
‫دی دگاههای دو تن از مس ئولین دولت افغانس تان و ی ک کارش ناس مس ائل سیاس ی و‬
‫اقتصادی‪ ،‬پدیده بیکاری را در افغانستان مورد بررسی وتحلیل و تجزیه قرار دهیم‪.‬‬
‫در ارتباط با پدیده بیکاری در افغانستان غا لبا ً این سؤالها مطرح می شود‪:‬‬
‫‪ -1‬عوامل بیکاری در افغانستان چیست؟‬
‫‪ -2‬چرا دولت افغانستان تا هنوز قادر نش ده اس ت پدی ده بیک اری را در کش ور‬
‫مهارکند و یا الاقل از گسترش آن جلوگیری نماید؟‬
‫‪ -3‬در افغانستان چه تعداد از نیروی فعال کشور از بیکاری رنج می برند؟‬
‫‪ -4‬مش کل بیک اری در کش وری مانن د افغانس تان چ ه ع واقب وپی آم دهای‬
‫می تواند به دنبال داشته باشد؟ و باآلخره‪،‬‬ ‫ناگواری‬
‫‪ -5‬دولت افغانستان با اتخاذ چه تدابیر و راه حال هائی می تواند پدیده بیک اری‬
‫را در کشور مهار و کنترل نماید؟‬
‫سعی می کنیم با استفاده از نظریات شرکت کنندگان‪ ،‬جواب های روشن و قانع‬
‫کننده ای برای این سؤالها جستجو کنیم‪.‬‬
‫چندی قبل وزیر کار و امور اجتماعی در کابینه آق ای ک رزی اعالم ک رد ک ه‬
‫درحال حاضر از مجموع نیروی فع ال کش ور‪ ،‬س ه میلی ون نف ر از بیک اری رنج می‬
‫برند‪ .‬این درحالی است که افغانستان در مرحله بازسازی قرار دارد وایجاب می کن د‬

‫‪43‬‬
‫دولت این کشور با استفاده از کمکهایی بین المللی و نیروی کار ارزان و فراوانی ک ه‬
‫در افغانس تان وج ود دارد ب ه تط بیق و اج رای طرحه ای بازس ازی و پ روژه ه ای‬
‫انکشافی اقدام نموده و کشور را از وضعیت اسفبار و ناهنجار کنونی نجات دهد‪.‬‬
‫ب رای بازس ازی و اج رای طرحه ای انکش افی در ی ک کش ور ب ه س ه عام ل‬
‫اساسی نیاز است‪:‬‬
‫‪ -1‬سرمایه‬
‫‪ -2‬نیروی کار‬
‫‪ -3‬مدیریت دلسوز‪ ،‬متخصص وبرنامه ریز‬
‫مدیریتی که بتواند پروژه ه ای عم رانی را ط رح ری زی و س رمایه و ن یروی‬
‫کار را در مسیر درست هدایت کند‪.‬‬
‫مهم ترین عنصری که یک مدیریت به آن نیاز دارد ع زم و اراده ق وی اس ت‪.‬‬
‫مدیریت به دولت تعلق دارد و در کشوری مث ل افغانس تان‪ ،‬ملت کوش ا و زحمتکش و‬
‫جوانان فعال و خستگی ناپذیر منبع پایان ناپذیر تدارکات نیروی انسانی است‪.‬‬
‫هرگاه دولت‪ ،‬عزم و اراده قوی داشته باشد با استفاده از کمک های بین المللی‬
‫و میلیونها افغان فعال و زحتمکش‪ ،‬می تواند ط رح ه ای ب زرگ بازس ازی و پ روژه‬
‫ه ای انکش افی را در کش ور ب ه اج راء درآورد ک ه ب ه این ص ورت‪ ،‬هم زمین ه ه ای‬
‫بازسازی و انکشاف افغانستان میسسر خواهد ش د و هم دولت می توان د پدی ده ش وم و‬
‫نفرت انگیز بیکاری را در کشور ریشه کن نماید‪.‬‬
‫ولی متأسفانه‪ ،‬چنین ارزوئی در افغانس تان ت ا هن وز تحق ق نیافت ه اس ت‪ ،‬بلک ه‬
‫برعکس طی سالهای اخیر مسئله بیکاری در این کشور به یک بح ران ملی و پ رابلم‬
‫بزرگ اجتماعی تبدیل شده است‪.‬‬
‫آقای نذیراحمد شهیدی‪ ،‬معین وزارت اقتصاد افغانستان در باره مسئله بیک اری‬
‫و عوامل مؤثر و دخیل در آن‪ ،‬می گوید‪:‬‬

‫‪44‬‬
‫"می دانید که موضوع بیکاری خصوصا برای کش ورهای رو ب ه توس عه ی ک‬
‫معضل است‪ .‬اگرچه پدیده بیکاری در کشورهای صنعتی هم وجود دارد و هیچ کشور‬
‫و جامعه نیست که تعدادی از افراد آن از بیکاری رنج نبرند و معضالتی ب رای دولت‬
‫هایشان بوجود نیاید‪ ،‬ام ا در افغانس تان ک ه اکن ون در دوران بازس ازی بس ر می ب رد‬
‫فکر نمی کنم که درصد بیکاران کشور افزایش یافته باشد چرا که پروژه ه ای زی ادی‬
‫در حال احداث و راه اندازی و در مرحله بازس ازی ق رار دارد و ح تی تع داد زی ادی‬
‫اتباع خارجی بخصوص از کشور پاکستان برای کار به افغانستان آم ده و مش غول ب ه‬
‫کار هستند‪.‬‬
‫با این حال با توجه به بازگشت انبوه مهاجرین افغان از کشورهای دیگر ممکن‬
‫است دولت برای اش تغال آنه ا ب ه خص وص تحص یلکرده ه ا‪ ،‬نتوان د زمین ه مناس بی‬
‫فراهم کند اما بهترین راه حل ک ه می توان د در از بین ب ردن و ی ا ب ه ح داقل رس اندن‬
‫بیکاری کمک کند راه اندازی و تشویق بخش خصوصی است که باید سرمایه گ ذاری‬
‫صورت بگیرد و کارخانجات کوچک و بزرگ راه اندازی شود‪.‬‬
‫در این حال برخی کارشناسان بی برنامگی دولت و موسس ات بین المللی و بی‬
‫کف ایتی آنه ا در ارائ ه پالنه ای متناس ب ب ا ن یروی ک ار موج ود و براس اس نیازه ای‬
‫افغانستان در عرصه بازسازی را عامل اصلی بیکاری در افغانستان می دانند و دکتر‬
‫شیرشاه یوسف زی‪ ،‬هم معتقد است که بیکاری در افغانستان به یک پدیده ملی بی پدر‬
‫و مادر و بی پرسان و بازخواست تبدیل شده اس ت ک ه ب ا دیگ ر کش ورها ف رق دارد‪.‬‬
‫وی می گوید‪:‬‬
‫" به صورت کلی در رابطه با پدی ده بیک اری بای د بگ ویم ک ه این ی ک مش کل‬
‫جهانی است‪ ،‬اما این پدیده در افغانستان ب ا س ایر کش ورها و جوام ع تف اوت دارد‪ .‬در‬
‫افغانستان مسئله بیکاری به شکل یک پدی ده و ب دون بازخواس ت اس ت‪ .‬لیکن اگ ر در‬
‫کشورهای دیگ ر پدی ده بیک اری وج ود داش ته باش د در کن ار آن مؤسس ات خیری ه ای‬

‫‪45‬‬
‫وجود دارد و سازمانهای حقوق بشر هم در این زمینه کار می کنند و هستند مؤسسات‬
‫دیگری که جبران بیکاری آنانرا می کنند و بیشترین بار بیک اری و ج ور اف رادی ک ه‬
‫کاری ندارند را دولت می کشد‪.‬‬
‫اما در افغانستان متأسفانه نه تنها برای رفع بیکاری و کمک به بیکاران جامعه‬
‫کاری انجام نگرفته است بلکه در طی سه سال گذشته این مشکل افزایش یافته است و‬
‫راه حل اساسی هم تاکنون برای این معض ل بوج ود نیآم ده اس ت و ب ه نظ ر من علت‬
‫اساسی آن هم این است که در افغانستان متأسفانه یک دولت قوی و مقتدر و مس ئولیت‬
‫پ ذیر وج ود ن دارد ک ه بتوان د درد ملت را درک کن د و زمین ه ه ای اش تغال و درآم د‬
‫منطقی م ردم را ف راهم آورد و این بی کف ایتی دولت اس ت ک ه بیش تر عام ل اف زایش‬
‫بیکاری در جامعه شده اس ت و بخش دیگ ر این قض یه بیک اری و مش کالت بیک اران‬
‫بومی به سازمانها و مؤسسات خیریه و صلیب سرخ جهانی و صلیب سرخ افغانس تان‬
‫که در این جهت و رف ع مش کالت م ردم ک اری نمی کن د بلک ه آنه ا هم در افغانس تان‬
‫بیشتر مشغول کارها و زد و بندهای سیاس ی هس تند و هرک دام وابس ته ب ه کش ورهای‬
‫خارجی است که اهداف مشخص و برنامه های استراتژیکی دارند و کمک ها و پولی‬
‫را که دریافت می کنند به جای اینکه وظایف اصلی شان یعنی رفع مش کالت م ردم و‬
‫ایجاد زمینه های اشتغال را فراهم آورند می پردازند به کارهای غیر از این و ص رفا ً‬
‫به دنبال منافع و ثروتمند شدن خویش حرکت می کنند‪.‬‬
‫واقعا ً وجود بیکاری و نبود زمین ه ه ای اش تغال خصوص ا ب رای تحص یلکرده‬
‫های کشور که ساالنه چندین هزار فارغ التحصیل در رشته های مختلف داریم معضل‬
‫بس یار اساس ی و ب زرگی را ب رای جامع ه افغانس تان بوج ود آورده اس ت و اف راد‬
‫متخصص کشور وقتی جذب دولت و نهادهای داخلی نش دند باالجب ار روی می آورن د‬
‫به مؤسسات خارجی و در انجاها استخدام می ش وند وچ ون این مؤسس ات هم اه داف‬
‫خاص خود را دنبال می کنند ب ه هیچ وج ه تخص ص وعلم و دانش این اف راد ب ه نف ع‬

‫‪46‬‬
‫مردم و کشورشان بکار گرفته نمی شود و می توانم بگ ویم ک ه ب ه عقی ده بن ده ت ا ‪75‬‬
‫درصد علل بیکاری در افغانس تان این اس ت ک ه دولت وظیف ه و مکلفی تی را ک ه دارد‬
‫بخوبی انجام نمی دهد‪".‬‬
‫در افغانستان این احساس وجود دارد که جری ان تج ارت ازاد و بی روی ه‪ ،‬ک ه‬
‫نتیجه آن واردات صدها نوع م ال التج اره مص رفی اس ت ب اعث ش ده اس ت ت ا تج ار‬
‫سودجو و منفعت طلب داخلی و خارجی‪ ،‬با وارد کردن اجن اس ل وکس و س اخته ش ده‬
‫خارجی بازار کار و تولیدات داخلی را به سقوط بکشانند‪.‬‬
‫طرفداران این نظریه می گویند اگ ر چنانچ ه دولت واقع ا ً تص میم دارد مش کل‬
‫بیکاری را در افغانستان حل کند اول باید جریان واردات کاال و مال التج اره خ ارجی‬
‫را به شدت کنترل و تعرف ه ه ای س نگینی را در این زمین ه وض ع کن د و ثانی ا ً ب رای‬
‫حم ایت از ب ازار ک ار و تولی دات داخلی‪ ،‬ق وانین و مق ررات وی ژه ای را تص ویب و‬
‫مورد اجراء قرار دهد که در این صورت با فعال شدن تولیدات داخلی‪ ،‬بازار ک ار در‬
‫افغانستان رونق خواهد یافت و پدیده بیکاری به تدریج در این کشور ریشه کن خواه د‬
‫شد‪.‬‬
‫آقای شهیدی در این مورد می گوید‪:‬‬
‫" من کامالً با این مسئله هم عقیده هستم و این یک حرف بجا و درستی است و‬
‫برای آینده افغانستان می تواند بس یار خطرن اک و معض ل اف رین باش د ک ه در کش ور‬
‫زمین ه و امکان ات رش د و توس عه ض ایع وج ود نداش ته باش د‪ ،‬بن ابر این می بایس ت‬
‫وزارتخان ه ه ای دارایی و تج ارت بیش تر بکوش ند ت ا زمین ه ه ای تش ویق و س رمایه‬
‫گذاری را روی ضایع کشور به وجود آورند واگر بخش صنعت کشور رشد نکرد ب ه‬
‫هیچ وجه نخواهیم توانست با کشورهای دیگر رقابت کنیم نمود‪.‬‬
‫یکی از وزارتخانه ها در کابینه افغانستان‪ ،‬وزارت کار و امور اجتماعی است‬
‫و طبیعی است که مردم انتظار داشته باشند بخشی از معضل بیکاری‪ ،‬براث ر اق دامات‬

‫‪47‬‬
‫و کارآفرینی های این وزارتخانه ها برطرف شود‪ .‬ولی بهتر است اول ببی نیم وزارت‬
‫کار در کابینه افغانستان چه اهمیت و جایگاهی دارد؟‬

‫دکتر شیر شاه یوسف زی می گوید‪:‬‬

‫" در افغانستان یک وزارتخانه بزرگ بنام وزارت کار و امور اجتماعی داریم‬
‫که وظیفه این وزارتخانه برنامه ریزی و کاریابی برای مردم می باش د‪ .‬وق تی ک ه ب ه‬
‫تشکیالت وزارت کار و امور اجتماعی نگاهی می اندازیم این طور تص ور می ش ود‬
‫که باید تمام افغانستانرا بسازد و فرد بیکاری هم در کشور نباشد وباید این وزارتخان ه‬
‫از وضعیت کاری فرد فرد افغانستان مطلع باشد و برای بیکاران جامعه ایجاد اش تغال‬
‫کند‪ .‬خالصه در همه زمینه ها باید فعال باشد تا مردم از لحاظ اشتغال احس اس ام نیت‬
‫بکند و تشویشی از این که بیکار خواهند ماند و درآمدی نخواهد داشت نداش ته باش ند‪.‬‬
‫اما متأسفانه این وزارتخانه صرفا ً نام وزارت کار و امور اجتماعی را با خ ود دارد و‬
‫هیچ فعالیت مثبتی در آن صورت نمی گیرد‪ ،‬و تا کنون افرادی هم که این وزارتخان ه‬
‫را اداره کرده اند افراد مس لکی (و متخص ص) نب وده و نیس تند وک اری راهم از پیش‬
‫نمی برند و این وزارتخانه در کابین ه دولت هم ازاهمیت چن دانی برخ وردار نیس ت و‬
‫بودجه خیلی ناچیزی در سال در اختیار آن قرار داده می شود و ه ر ط رح و برنام ه‬
‫ای هم اگر داشته باشد مردم با شک و تردی د ب ه آن می نگرن د و در ح ال حاض ر از‬
‫سوی دولت اداره ای بنام اداره اصالحات اداری تشکیل شده است که این اداره ب رای‬
‫هر وزارت تشکیالت درست می کند و برنامه ها و پالنها را می سازد و ح تی اف راد‬
‫را مع رفی می کن د ک ه این ک ار راهم دولت مط ابق ذوق و س لیقه انج ام می ده د ت ا‬
‫افرادی را که مورد نظر دولت هستند صرف نظر از این که آیا واقعا ً شایستگی دارند‬
‫ی اخیر بک ارمی گم ارد‪ .‬و این ن زد اداره اص الحات اداری مهم نیس ت و نمی خواه د‬
‫مشکالت افغانستانرا از ریشه حل کند تا ب ا اص الح درس ت و واق ع بینان ه ای ادارات‬

‫‪48‬‬
‫دولتی در زمینه خدمت به افراد شایسته به وجود اید و ش رایطی ایج ادگردد ک ه م ردم‬
‫افغانستان هم بتوانند در سایر ص الحیت ه ا و لی اقت ه ا و ابتک ارات اف راد دلس وز و‬
‫متخصص و راه اندازی پروژه های اساسی در کشور از رنج بیک اری نج ات یابن د و‬
‫یک افغانستان شکوفا داشته باشیم‪.‬‬
‫مس لما ً بح ران بیک اری در افغانس تان‪ ،‬فرات ر و ج دی ت ر از آنس ت ک ه ی ک‬
‫وزارتخانه کوچک آن هم با بودجه و اختیارات محدود‪ ،‬بتواند ی ک تن ه در براب ر این‬
‫بحران عظیم اجتماعی مقاومت کند‪.‬‬
‫چنین معلوم می شود که برای مبارزه با بحران بیکاری در افغانس تان ب ه ی ک‬
‫تصمیم جمعی و اراده ملی نیاز است و دولت افغانستان ب ا اس تفاده از هم ه ص الحیت‬
‫ه ا و امکان ات خ ویش بای د ب ه جن گ این بح ران اجتم اعی ب رود وگرن ه ب ه ع وض‬
‫مشارکت در کار بازسازی و احیای مجدد افغانستان‪ ،‬در جستجوی کار‪ ،‬راه مهاجرت‬
‫را در پیش خواهند گرفت‪".‬‬
‫از سوی دیگر فقدان امنیت به معنای وسیع کلمه‪ -‬تولی د و قاچ اق م واد مخ در‬
‫و بح ران بیک اری س ه پ رابلم ب زرگ اجتم اعی و ملی در افغانس تان می باش ند ولی‬
‫متأسفانه دولت آقای کرزی در طول سه و نیم سال اخیر‪ ،‬در هیچ یک از زمین ه ه ای‬
‫یادشده و از جمله درحل پدیده بیکاری‪ ،‬توفیق چندانی نداش ته اس ت‪ .‬ام ا آق ای واص ل‬
‫مومند‪ ،‬معین وزارت ک ار و ام ور اجتم اعی دی دگاه دیگ ری در این زمین ه دارد‪ .‬وی‬
‫معتقد است‪:‬‬
‫"برخالف آنچه که از طریق رسانه ها پخش و منتشر می شود اوض اع امنی تی‬
‫افغانستان آنق در نگ ران کنن ده و بح رانی نیس ت ک ه نت وان ب رای م ردم ایج اد ک ار و‬
‫اشتغال کرد ودولت هم تصمیم قاطع دارد تا امنیت را درکشور ت أمین کن د و کارخان ه‬
‫ها و مؤسسات صنعتی را فعال نم وده اس ت و ب رای بازس ازی کش ور و راه ان دازی‬
‫پروژه های زیربنایی و اساسی برنامه های ج امع دارد و همینط ور بخش خصوص ی‬

‫‪49‬‬
‫را تشویق وحمایت می کن د ت ا درکش ور س رمایه گ ذاری نمای د ک ه از این طری ق هم‬
‫برای مردم بیشتر ایجاد اشتغال خواهد شد و همینطور برای جذب نیروهای متخصص‬
‫و کارای کشور برنامه ریزی های مشخصی از سوی دولت مدنظر گرفته شده وق رار‬
‫است حقوق و مزایایی که در شان آنان خواهد ب ود برایش ان در نظ ر گرفت ه ش ود‪ .‬از‬
‫طرفی هم مشکالتی که درگذشته وجود داشت در کشور مثل پدیده خشکسالی که م وج‬
‫عظیمی از هموطنان ما چون صرفا ً پیشه شان کشاورزی بود بیکار شدند و باغ ات و‬
‫م زارع م ردم خش کید واز ج انبی مانن د زم ان ح ال هن وز رون د بازس ازی کش ور‬
‫بصورت درست و اصولی راه نیفتاده ب ود و معض التی ک ه وج ود داش ت ن یز ب اعث‬
‫ناهماهنگی ها و بروز مشکالت در قسمت ایجاد کار و اشتغال مردم گردیده ب ود‪ ،‬ام ا‬
‫ب ه لط ف الهی و بارن دگی ه ایی ک ه درکش ور ص ورت گرفت ه و از ج انبی هم دولت‬
‫پروژه های وسیعی را در زمینه های مختل ف روی دس ت دارد امی دواریم ک ه بح ران‬
‫بیکاری از جامعه افغانستان برچیده شود‪".‬‬
‫باز هم سه مشکل اساسی افغانستان‪ :‬ناامنی‪ ،‬مواد مخ در و بح ران بیک اری در‬
‫این کشور است و اینکه چه ع واملی ب اعث ش ده اس ت ک ه دولت آق ای ک رزی نتوان د‬
‫دراین عرصه ها به موفقیت دست یابد؟‬

‫آقای شهیدی‪ ،‬معین وزارت اقتصاد افغانستان می گوید‪:‬‬

‫" برای حل پرابلم های اساس ی افغانس تان‪ ،‬ب ه زم ان بیش تری نی از اس ت‪ .‬این‬
‫کارمشکلی است که تمامی مسائل ومشکالت افغانستان به یک باره حل و فصل گردد‪.‬‬
‫می دانیم که در این کشور بیش از دو دهه جنگ بوده است و تمامی زیربناهای کشور‬
‫در همه عرصه ها تخریب گردیده و ازجانبی هم درحال حاضر کشور من ابع انچن انی‬
‫ندارد که از آن اس تفاده کن د و در ه ر زمین ه مش کل وج ود دارد‪ .‬اگرچ ه ک ه مش کل‬
‫امنیتی کشور به فضل خداوند روز به روز بهتر می گردد‪ .‬اگرچه که گاه ا مش کالتی‬

‫‪50‬‬
‫رخ می دهد مثل حوادث چند روز پیش که در قن دهار ی ا ب رخی جاه ای دیگ ر اتف اق‬
‫افتاد‪.‬‬
‫و همینطور در رابطه با مبارزه با مواد مخدر هم آنطوری که شواهد نشان می‬
‫دهد دولت توانسته موفقیت های خوبی داشته باشد و تولیدات مواد مخدر آنط وری ک ه‬
‫گفته می شود کاهش یافته است‪ ،‬اما در رابطه با حل معضل بیکاری مردم بای د تالش‬
‫شود ظرفیت های کاری و تولید در داخل کش ور بوج ود ای د و کش ور را ک ه فعال در‬
‫وابستگی مطلق به تولیدات و کاالهای خارجی می باش د از این ح الت ب یرون آورد و‬
‫پروژه ها و کارخانه های کوچک و بزرگ را باید راه اندازی کرد تا مشکل بیک اری‬
‫حل شود و کش ور ب ه س وی ت رقی و پیش رفت گ ام ب ردارد واین ک ه کش ورما ص رفا ً‬
‫مصرف کننده و وارد کننده باش د ن ه تنه ا مش کل افغانس تانرا ح ل نخواه د ک رد بلک ه‬
‫ب راین مش کالت خواه د اف زود‪ .‬بن ابراین بای د در افغانس تان تولی دات اف زایش یاب د‪،‬‬
‫صادرات کشور تشویق وحمایت شود‪ ،‬بخش خصوصی فعال گ ردد و ازجمل ه مهم تر‬
‫بخش کشاورزی افغانستان تقویت گردد وکشور را از واردات محصوالت کش اورزی‬
‫و وابستگی به کشورهای دیگ ر بی نی از س ازد‪ .‬آن وقت اس ت ک ه می ت وان ب ه آین ده‬
‫کشور امیدوار شد‪".‬‬
‫اکنون با توجه به بحرانها و مشکالت موجود در افغانستان‪ ،‬نگاهی می اندازیم‬
‫به چشم انداز آینده این کش ور و این موض وع را بررس ی می ک نیم ک ه هرگ اه دولت‬
‫افغانستان برای مقابله با پدیده بیکاری و ریشه کن ساختن آن به یک اقدام جدی دس ت‬
‫نزند‪ ،‬این موضوع چه آثار و عواقبی برای آینده افغانستان در پی خواهد داشت؟‬

‫‪51‬‬
 ‫آقای شیرشاه یوسف زی میگوید‪:‬‬
‫" یگانه عواقب خطرن اک ان ت داوم و گس ترش حض ور نیروه ای خ ارجی در‬
‫افغانستانست و خود بیکاری سبب خواهد ش د ت ا م ردم از پ رداختن ب ه مس ائلی چ ون‬
‫کسب علم و دانش دست بکشند و سعی نمایند ب ه ه ر طری ق ممکن برایش ان ش غلی و‬
‫درآمدی مهیا سازند‪ .‬مسئله دیگر این است ک ه روز ب ه روز اختالف ات بیش تر خواه د‬
‫شد و اعتماد بین م ردم از بین خواه د رفت و م ردم‪ ،‬دولت را ی ک دولت بی کف ایت‬
‫خواهند داشت و خواستار آن خواهند شد تا دولت دیگری جایگزین آن گردد که بتوان د‬
‫مشکالت مردم را مرفوع بسازد و اگر دولت نتواند کاری برای کاستن بیکاری انج ام‬
‫دهد مخالفان دولت هر روز بیشتر خواهند شد و آن وقت است که مشکالت سیاس ی و‬
‫امنیتی دامنگیر دولت خواهد شد‪ .‬شما می دانید که خود ک ار اف راد را داخ ل ی ک نظم‬
‫می سازد و افرادی که شاغل هستند و ک اری دارن د هیچگ اه ب ه فک ر انج ام کاره ا و‬
‫اعمالی نمی افتند که جامعه را دچار مشکل نماید‪ ،‬اما افرادی که کار مشخصی ندارند‬
‫و از درد بیک اری ع ذاب می کش ند باالجب ار ب رای ت أمین هزین ه و مخ ارج زن دگی‬
‫خویش و خانواده اش ممکن است دس ت ب ه ه ر ک اری بزن د و ب ه این هم اهمیت نمی‬
‫دهد که آیا این کار مشروع است یا غیرمشروع که این خود گرفتاری ه ای عدی ده ای‬
‫را برای کشور بوجود خواهد آورد ک ه متأس فانه عمال در ح ال حاض ر در افغانس تان‬
‫شاهد بروز همین مشکالت از اثر بیکاری مردم هستیم و نارضایتی ها از دولت زی اد‬
‫است‪(14(.‬‬ ‫شده و آمار جرایم رو به افزایش‬

‫بیکاری آینده را به مخاطره افگنده است‬

‫عدم بهبود انکشاف اقتصادی وتأمین ام نیت ب اعث ایج اد بیک اری ه ای‬
‫دوامدارگردیده است که اکثراًاین مصیبت متوجه مهاجران برگشت کننده میبا شد ‪.‬‬

‫‪52‬‬
‫گزارش حفیظ هللا گردش روزنا مه نگ ار وویرایش گر محلی ‪ I WPR‬در‬
‫کابل ‪.‬‬
‫کارگران در چندین چهار راهی در شهر کابل منتطر به امید آن ایستاده میباش ند‬
‫تا کسی بیایند و آنه ا را غ رض ک ار ب برد ‪.‬زمانیک ه کس ی ب ه منظ ور اس تخدام ظ اهر‬
‫شود‪،‬پس سیلی از کار گران دوروبراورا حلقه میزنند وهرکس تالش مجدانه مینمایند تا‬
‫چانس کار را بدست بیآورد ‪.‬‬
‫یکتن از کارگران درین مارکیت غیررسمی اجاره ای کارگران ویا مارکیت‬
‫مزدور کاران گفت " لطفا مرا بگیرید ‪،‬من خیلی زحمت کش هستم ‪ .‬بنام خ دا قس م ک ه‬
‫من نتوانستم در هفته ای گذشته حتی یکروز کار دریافت نمایم ‪".‬‬
‫گرچه تحلیل گران اظهار نمودند که تا چه ان دازه دولت مس ئول دری افت ک ار‬
‫برای اتباع خود است ‪،‬اما آنها موافق هستند که مردم نا توان جامعه که اکثر آنها را مها‬
‫جرین عودت کننده از کشورهای پاکس تان وا ی ران تش کیل می دهن د ‪،‬قرب انی تعه دات‬
‫تهی ویا خالی وسیاست نا درست دولت گردیده اند ‪.‬‬
‫ارقام دقیق بیک اری در ی ک کش ور ک ه ت ا کن ون تاسیس ات حکوم تی هن وز‬
‫درحالت ظهور ومحدود است ‪،‬کاری بسی مشکل است‪ .‬حک ومت تخمین میزن د ک ه در‬
‫مجموع ‪ 33‬فیصد نفوس کشور ک ه توان ای ک ار را دارن د ‪ ،‬بیک ار هس تند ‪.‬اک ثر م ردم‬
‫بیکار را مهاجرین بر گشت کننده از کش ور ه ای ای ران پاکس تان تش کیل میدهن د ‪،‬ک ه‬
‫علت مهم این بیکاری عدم انکشاف اقتصادی دانسته میش ود‪ .‬ت رک کنن ده گ ان مک اتب‬
‫ودانشگاه ها نیز به لیست بیکاران می پیوندند ‪.‬‬
‫شنگائی لی مسئول روابط خارجی سازمان بین المللی کار در کابل به ت اریخ‬
‫‪ 29‬ماه می ‪2003‬گفت که اکثر بیکارانرا زنان ویا مردم معیوب ومعلول تشکیل میده د‬
‫‪.‬‬

‫‪53‬‬
 ‫برای عودت کننده گان کار وجود ندارد ‪.‬‬
‫زم ان ک ه رژیم طالب ان در اواخ ر س ال ‪ 2001‬س قوط نم ود واداره جدی د تحت‬
‫رهبری ریس جمهور کرزی تأسیس گردید ‪،‬امید اکثر مردم این بود که به کمک بلی ون‬
‫ه ا دالرای االت متح ده و جامع ه بین المللی وس رمایه گ ذاری درکش ور ‪،‬اقتص اد بهب ود‬
‫خواهد یافت وزمینه کار برای مهاجران برگشت کننده و کسانیکه هرگز کشوررا ت رک‬
‫ننمودند ‪،‬فراهم خواهد گردید ‪.‬‬
‫تالشها جهت برگشت مهاجرین که طی سالیان اشغال شوروی و ب ه دنب ال آن‬
‫جن گ ه ای داخلی و س ر انج ام از اس تبداد و جنگه ای طالب ان کش ور رات رک نم وده‬
‫بودن د ‪،‬آغ از گردی د‪ .‬کمیش نری ع الی س ازمان مل ل متح د در ام ور مه اجرین (‬
‫‪ ) UNHCR‬در کاب ل گفت ک ه تع داد ‪ 4.5‬ملی ون مه اجرین افغ انی از آغ از برنام ه‬
‫برگشت داوطلبانه آنها در مارچ ‪ 2002‬تا کنون به وطن برگشته اند ‪ 3.‬ملیون رقم ف وق‬
‫الذکر مهاجرین عودت کننده را مهاجران افغانی مقیم پاکستان وبیش از یک ملیون آنه ا‬
‫رامهاجران افغانی مقیم ایران تشکیل میدهد ‪.‬‬
‫حال آنکه ساختمانهای م درن تج ارتی و من ازل شخص ی در من اطق فیش نی‬
‫شهر کابل ظاهرا نشان دهنده تصورانکشاف سریع اقتصادی میباش د ‪،‬ام ا این انکش اف‬
‫نتوانسته است کارهای زیاد را ب رای تع داد نه ایت کث یری از بیک اران دری افت نمای د‪.‬‬
‫حتی در شهر های ریگر کشورزمینه دریافت کار نسبت به مرکز ضعیف میباشد‪.‬‬
‫آیا حکومت نیز به نوبه خود در این مشکل ذیدخل است ؟‬
‫تحلیل گران گفته اند که مشکیل در این جا است که حکومت جهت ایجاد فض ای‬
‫درست انکشاف اقتصادی و امنیت که در حقیقت چنین چیزها زمینه کار ه ای جدی د را‬
‫فراهم میسازد ‪،‬کاری الزم انجام نداده است ‪.‬‬
‫عبدالغفور لیوال یک تن از تحلیل گران امور سیاسی وریس مرک ز مطالع ات‬
‫منطق وی در افغانس تان گفت ت ا آنک ه ام نیت ت أمین نگ ردد ‪،‬انکش اف اقتص ادی خیلی‬

‫‪54‬‬
‫ضعیف خواهد بود ‪ .‬وی گفت " انکشاف اقتصادی وامنیت ب اهم ارتب اط خیلی نزدی ک‬
‫دارد ‪ .‬موجودیت هر دوی آنها الزم است ‪ .‬عدم موجودیت این عوام ل ب ا عث بیک اری‬
‫میشود که باالی بی امنیت تیل فرو میریزد ‪".‬‬
‫فضل الرحمن اوری ا ی ک تن دیگ ر از تحلی ل گ ران ام ور سیاس ی و م د ی ر‬
‫مسئول جریده ای پی ام ‪،‬ع دم ت أمین ام نیت‪،‬پروس ه ض عیف بازس ازی ‪،‬حم ایت ان دکی‬
‫س رمایه گ ذاری داخلی وخ ارجی ‪،‬فس اد اداری در ادارات بی وکرات حکوم تی و نف وذ‬
‫جنگ ساالران و قاچاق بران م واد مخ در در داخ ل وخ ارج اداره ‪،‬را عوام ل اساس ی‬
‫بیکاری دانست که در حقیقت تمام این عوامل به حکومت ارتباط دارد ‪.‬‬
‫مطابق اظهارات اوریا چندین عوام ل ب ا هم دیگر ارتب اط دارد " ام ا عام ل‬
‫اساسی که حکومت را علیل ساخته است ‪،‬آن پالسی نادرست کرزی و مشوره بی مورد‬
‫او با جنگ ساالران وقاچاق ساالران میباشد‪ .‬این وضعیت امنیتی را خراب ت ر و م انع‬
‫سرمایه گذاری داخلی و خارجی گردیده است تا تاجران پول خ ویش را در تج ارت در‬
‫داخل کشور به کار اندازند ‪" .‬‬
‫لیوال بدین موافق نبود که گویا این مسئولیت حکومت اس ت ک ه ت ا ب رای ه ر‬
‫فرد جامعه کار ایجاد نماید ‪،‬اما او بدین عقیده اس ت ک ه ناک امی پالس ی حک ومت وع دم‬
‫موجودیت پالیسی درست بحران بیکاری را بوجود آورده است ‪.‬‬
‫لیوال میگوید " این مسئولیت حکومت است تا امنیت را تأمین ‪،‬فضائی ب ا امن‬
‫ک اری را ایج اد و من افع ملی را دنب ال نمای د ‪ .‬چیزیک ه بای د در این عرص ه ه ا انج ام‬
‫میشد ‪،‬متأسفانه انجام نش ده اس ت ‪ " .‬وی ب ه ادام ه اف زود اس تراتژی ب رای اس تفاده از‬
‫دارائی عامه وجود ندارد‪ .‬انرژی که نیروی حیاتی اقتصاد میباشد ‪،‬وجود ن دارد ‪ .‬تم ام‬
‫این چیزها از جمله ای وظایف حکومت است تا آنرا انجام دهد ‪ ".‬لیوال هک ذا گفت ک ه‬
‫جامع ه بین المللی ن یز در عرص ه ای رش د اقتص ادی ب ه س طح کش ور چن دان کمکی‬
‫ننموده است‪.‬‬

‫‪55‬‬
‫وی پرسید "اگر جامعه بین المللی میخواهد تا افغانستانرا بازس ازی نماین د ‪،‬پس‬
‫چرا هر کشور در یکی از والیات کشورکار نمیکند‪،‬تا از این طری ق م ردم را ب ه ک ار‬
‫اندازند و بیکاری را ریشه کن سازند ‪".‬‬
‫نظیر احمد شهیدی معاون وزارت اقتصاد گفت که بیک اری نتیج ه ای جن گ‬
‫ه ای دراز م دت کش ور میباش د ام ا او گفت از این ک ه اکن ون بیک اری روب ه اف زایش‬
‫است‪،‬قابل نگرانی است ‪ .‬وی گفت " بیکاری روز به روز افزایش مییابد حکومت نیاز‬
‫دارد تا راه حل بدان در یافت نمایند ‪،‬زیرا این ی ک مش کل ب زرگ اس ت ک ه وض عیت‬
‫امنیتی را متاثر میسازد ‪ ".‬ش هیدی گفت ک ه پاس خ ب دین نی از من دی ‪،‬در ایج اد فض ای‬
‫سرمایه گذاری نهفته است ‪.‬‬
‫عبدالکریم حمید ‪،‬یک تن از مقامات عالی رتبه وزارت ک ار و ام ور اجتم اعی‬
‫خاطر نشان ساخت ک ه ع دم تخص ص ک ارگران ک ه ناش ی از ی ک رب ع جن گ ه ا در‬
‫کشور میباشد‪ ،‬نیز در بیکاری نقشی دارد و کمپنی هارا وادار ساخته است تا کار گران‬
‫ماهر را از سایر کشورها استخدام نمایند ‪.‬‬
‫حمید گفت" اگر ما فرض کنیم که ‪ 80‬فیصد حکومت مقص ر اس ت ‪،‬پس بای د‬
‫بدانیم که ‪ 20‬فیص د خودک ار گ ران بنابرع دم فراگ یری تخص ص ک اری مقص ر ان د ‪.‬‬
‫آنهایکه به کارگرنیاز دارند ‪،‬تالش مینمایند تا کارگران خارجی را استخدام نماید ‪،‬زیرا‬
‫آنها تخصص و تجربه ک افی دارن د ‪ ".‬حمی د گفت بخ اطر آنک ه ب دین مش کل رس یدگی‬
‫صورت گیرد وزارت آنها از جمله ‪ 34‬والیت کشور در ‪ 16‬والیت ‪،‬مراکز تربیوی را‬
‫که دارا ی بخش های خیاطی ‪،‬گل کاری ونجاری میباشد‪،‬ایج اد نم وده اس ت ‪،‬وب زودی‬
‫پالن مشابه در سایر مناطق نیز طب ق خواه د ش د‪ .‬وی همین ط ور وانم ود س اخت ک ه‬
‫وزارت آنه ا طی ‪ 4‬س ال گذش ته ب رای ‪ 120‬هزارنف ر در ارگانه ای حکوم تی زمین ه‬
‫کاررا فراهم نموده است ‪ .‬سر انج ام او گفت ک ه حک ومت همین ط ور در نظ ردارد ت ا‬
‫کار گرانرا به سایر کشور هانیز بفرستد ‪.‬‬

‫‪56‬‬
 ‫وضعیت کار تمایل مهاجرین را برای برگشت کاهش داده است‬
‫مطابق سروی کمیشنری ع الی س ازمان مل ل متح د ب را ی مه اجرین ‪،‬هن وزهم‬
‫تعداد ‪ 2.6‬میلیون مهاجر افغ ان در پاکس تان وبیش از ‪ 900‬ه زار در کش ور ای ران ب ه‬
‫سر میبرند وتصمیم بدین است تا آنها برای برگشت تشویق شود ‪.‬علی ال رغم آنک ه آنه ا‬
‫درین کشور ها به مشکال ت فراوانی مواجه اند ‪،‬اما وضعیت ناهنجار کار کشور م انع‬
‫برگشت آنها به کشور شان شده است ‪.‬‬
‫مطابق یک راپور منتشره ای ماه می اژانس خبری اسوشییتد پرس ‪،‬از آغاز‬
‫سال ‪ 2006‬تا کنون فقط در حدود یک هزار تن مها جرافغان از کشور ای ران برگش ته‬
‫است ‪ .‬سازمان ملل متحد پیشبینی نموده بود که طی سال ج اری در ح دود ‪ 600‬ه زار‬
‫مها جر به کشور بر خواهد گشت که ‪ 150‬هزار ان شامل مهاجرین افغ ان مقیم کش ور‬
‫ایران خواهد بود ‪.‬‬
‫اسما عیل خان یکتن از روز نامه نگاران روز نامه ای داون ( ‪( DAWN‬‬
‫پاکس تان درین اواخ ر ب ه بی بی س ی گفت "مقام ات پاکس تانی وس ازمان مل ل متح د‬
‫پذیرفتند که این افغانها ‪،‬مهاجرین سیاسی نیستند‪ ،‬زیرا امنیت در اکثر مناطق افغانستان‬
‫وج ود دارد‪ ،‬ام ا آنه ا ب ه کش ور ش ان بخ اطر موج ودیت وض عیت بیک اری ب ر گش ته‬
‫نمیتوانند ‪".‬‬
‫بعضی از عودت کنندگان دو باره کشور را ترک میکنند‪:‬‬
‫یکی از بخشی خیلی نگران کنن ده ای این مش کل آنس ت ک ه تع داد از ع ودت‬
‫کنندگان بخاطر دریافت اعاشه فامیلها یشان در نظ ر دارن د ت ا دوب اره کش ور را ت رک‬
‫نمایند ‪.‬در ب یرون از محوط ه ای س فازتهای پ ا کس تان و ای ران ور یاس ت پ ا س پورت‬
‫وزارت امور داخله قطار های متشکل از صدها نفر دیده میشود ‪.‬‬

‫‪57‬‬
‫علی یاور ‪ 27‬ساله که جلو در ورودی ریا ست پاسپورت در یک قطار دراز‬
‫ایستاده بود گفت که زندگی در کشور ایران کار ساده نیست ‪،‬اما او احس اس میکن د ک ه‬
‫کشورخودش برا ی او هیچیزی به ارمغان ندارد ‪.‬وی گفت "کرزی سه سال قبل زمانی‬
‫ما را فریب داد که گفت ‪،‬بیا ئید به افغانستان!امنیت وکار وجود دارد ‪ ،‬ما به افغانس تان‬
‫آم دیم وتم ام ام وال خ ویش را ک ه طی س ه س ال زن دگی در ای ران تهی ه نم وده ب ودیم‬
‫فروخ تیم ‪ ،‬ام ا من در اینج ا هیچ ک اری پی دا ک رده نتوانس تیم ‪ .‬اکن ون من میخ واهم ت ا‬
‫دوب اره ب ا ف امیلم ب ه ای ران ب روم ‪ .‬ای رانی ه ا ب ا مه اجرین افغ ان روی ه خ وب نمی‬
‫کند ‪،‬خاصتا پولیس که برای آنها لت وکوب وکشتن مهاجرین کار آسانست ‪ .‬ام ا م ا ب ه‬
‫خاطر دریافت یک لقمه نان مجبوریم ‪ ،‬چنین نا بسامانی ها را تحمل کنیم ‪".‬از آنجائیکه‬
‫پروسه بدست آوردن پاسپورت وویزه طاقت فرسا است وم دت ی ک ونیم م اه را درب ر‬
‫میگیرد ‪ ،‬از این رو اکثر مردم کشور را بدون اسناد ترک میکنند ‪ ،‬که درآن کشور ه ا‬
‫مهاجران غیرقانونی شمرده میشوند ‪.‬‬
‫مصارف وهمینط ور خط ر بازداش ت وزخمی ش دن ‪ ،‬خیلی زی اد اس ت ‪ .‬در‬
‫اواخر ماه می تعداد ‪ 30‬نفر از افغانها از جمله ‪ 40‬نفر کشته شده گان شده بود که موتر‬
‫حامل آنها در مسیر راه آسمانی به س وی گازی ان تپ ه در جن وب کش ور ترکی ه تص ادم‬
‫نمود ‪.‬‬
‫بیچارگی میتواند ناارامی ها را تقویه کند‪:‬‬
‫خطر دیگر سطح بلند بیکاری اینست که گروپهای بیک ار ممکن ب ه خش ونت‬
‫دست زده وبه باندهای جنایتکاران مبدل شوند‪ .‬مطابق اظه ارات اوری ا چن دین گروپه ا‬
‫منبع آماده ای استخدام به گروه شورشیان و قاچقبران میباشد ‪.‬‬
‫س لیمان ‪ 28‬س اله ب ه مراج ع زی اد دول تی غ رض ک ار درخواس ت نم وده‬
‫است ‪،‬اما برای بدست آوردن کار موفق نشده و سرانجام خود را در قط ار ک ار گ رانی‬
‫که جلو سینمای بهارستای ایس تاده میباش ند‪،‬دری افت ‪.‬او ک ه ب ا کمی فاص له از ازدح ام‬

‫‪58‬‬
‫استاده بود به ‪ IWPR‬گفت که طی هفته فقط یک روز مؤفق به در یافت ک ار میش ود ‪،‬‬
‫کند‪)15(.‬‬ ‫جال آنکه او دارد باید تعداد فامیل ‪ 10‬نفری را اعاشه واباطه‬

‫بیکاری مخفی‪،‬قوم گرایی وبروکراسی اقتصاد بیمار!‬

‫اکنون که کشور ما امنیت را بعد از دو نیم ده ه تجرب ه می نمای د ‪،‬م ردم م ا‬
‫می خواهد وارد کار دیگری شوند و آنهم نیست چ یزی ج ز بازس ازی م ادی ومعن وی‬
‫کشور‪ .‬این در حالی است که یک سلسله مشکالت از دیر باز بر پهن ای س اختار اداری‬
‫کشور چون ابرهای سیاه‪،‬سایه انداخته که حتی بازسازی های انجام شده را زی ر س وال‬
‫قرارمیدهد ‪.‬‬
‫طوریکه به همگان معلوم است دربعضی ازادارات دولتی همین اکنون هستند‬
‫کسانی که به وجود آنها در آن اداره غیر ضروری است ‪ ،‬ال کن تحت عن اوین مختل ف‬
‫معاش در یافت میکنن د ‪ .‬در ح الی ک ه وج ود ف زیکی در آن اداره ندارن د و ی ا اگ ر هم‬
‫دارند نمی توان از وجود آنها کار دلخواه را به دست آورد ‪.‬‬
‫ب ه همین ت رتیب تع داد زی ادی از هم وطن ان م ا ک ه دارای تحص یالت ع الی و‬
‫مس لکی میباش ند‪ .‬همین اکن ون ی ا بیک ار میباش ند ی ا ج ذب موسس ات خ ارجی گردی ده‬
‫اند ‪.‬زیرا برای این قبیل افراد کار در ارتباط با مسلک و در حدشان و م نزلت ش ان در‬
‫ادارات دولتی در نظر گرفته نشده به جای استفاده از این نیروهای مج رب ملکی اقرب ا‬
‫و نزدیکان ‪ ،‬مسئولین بدون داشتن کدام تجربه کاری استخدام میشوند ‪.‬‬
‫آنچه گفته شد در ارتباط به این دو کلتورو فرهنگ عمده واساسی که نشانه ه ای‬
‫رکود است در ساختار اداری کشور ما و مبارزه با این دو پدیده وظیف ه ه ر ف رد وطن‬
‫دوست است و غفلت از این امر گن اه ن ا بخش یدنی اس ت ‪ ،‬زی را اقتص اد بیم ار کن ونی‬
‫افغانستان تنها از ناحیه جنگ ه ای ‪ 25‬س اله متض رر نش ده بلک ه اس تفاده از ق وانین ‪،‬‬

‫‪59‬‬
‫لوایح ‪ ،‬ک ه از س الیان گذش ته در ادارات ح اکم اس ت ن یز در ض عیف س اختن اقتص اد‬
‫کشور ما سهم به سزا و ارزنده داشته است ‪.‬‬
‫و این همه بی سرو سامانی های اداری و ضعف مدیریتی بیشتر از هم ه ب رمی‬
‫گردد به عل ل بروکراس ی و ق درت طل بی در ادارات دول تی زی را وق تی ک ه مس ئولین‬
‫محترم نتوانند که نمی تواند بر دو پدیده بیکاری مخفی و قوم گرائی فایق آیند چه ط ور‬
‫میتوانند با بروکراسی مبارزه نمایند ‪ .‬و زمانی که نتوان به این مشکالت به ش کل هم ه‬
‫جانبه غلبه کرد ‪ ،‬چه گونه میتوان توسعه اقتصادی را انتظار داشت ‪.‬با در نظ ر داش ت‬
‫موج ودیت این پدی ده ه ا در ادرات دول تی و ع دم توان ایی ب رای رف ع این معض الت ‪،‬‬
‫اقتصادی بیمار گانه کشور ما روی خوش نخواهد دید مگر مسئولین طراز اول کش ور‬
‫با گام های استوار به مبارزه با این نا به سامانی و فساد برخاسته و عل ل کلی را ریش ه‬
‫یابی نموده و مطابق به آن تصامیم مقتضی برای بهبود ساختار اداری در کش ور اتخ اذ‬
‫بنمایند‪ .‬تا باشد بعد از این کار ‪ ،‬را مطابق به تخصص و مسلک شاهد باشیم تا کار ب ر‬
‫حسب احتیاج به فالن شخص ‪ ،‬که قبالً استخدام میشود و بعدا برای این ک ه کاله ق انون‬
‫را بر سرش بگذارند اعالنی هم میدهند و زمانی که تقاضا کننده ک ار مراجع ه نمای د و‬
‫برایش میگوید که ( بست ها ) پوره شده ‪ ،‬چرا که استخدامی کس ی نیس ت ج ز یکی از‬
‫نور چشمی ها و از نور چشم ها هم نباید انتظار کار داشت و هنگامی ک ه ک ار نباش د ‪.‬‬
‫نبای د از پیش رفت س خن زد زی را دس ت ی افتن ب ه م دارج ت رقی و تع الیم و ش گوفایی‬
‫اقتصادی زمانی به دست می آید که من افع شخص ی را کن ار گذاش ته و من افع عملی اتی‬
‫وطن را فدای منافع خودی ها و قوم ها نگردانیم ‪.‬‬
‫از جانبی نباید دولت مردان محترم خانه های گرم مهاجرین خارج از کش ور را‬
‫سرد نمایند و از آنها تقاضا نماید که برای بازس ازی کش ور ب ر گردن د ‪ ،‬مگ ر اقتص اد‬
‫کنونی کشور ما قدرت جذب این افراد را دارد و یا برخود توان آنرا میبینیم که بر پدیده‬

‫‪60‬‬
‫های فوق ذکر غلبه حاصل نماییم که اگر بخواهیم هستند همین اکنون کسانیکه حیران و‬
‫‪)1(.‬‬ ‫سرگردان دنبال کار میگردند و کار برایشان پیدا نمیشود‬
‫برآورد شاخض های اقتص ادی ب ر اس اس معلوم ات ارائ ه ش ده توس ط وزارت‬
‫اقتصاد و مالیه در سال ‪ 1384‬نشان میدهد ‪.‬‬
‫‪ -1‬نفوس افغانستان‪ 23. 6‬ملیون نفر‪.‬‬
‫‪ -2‬از جمله ‪ 10‬ملیون نفر مستعد به کار و سطح اشتغال ‪.‬‬
‫‪ -3‬از جمله ‪ 10‬ملیون نفر‪ 7.9‬ملیون نف ر یع نی ‪ 82‬فیص د مش غول در زراعت‬
‫است ‪ 600‬هزار نفر یعنی ‪ 5.7‬فیصد در صنایع بزرگ و ص نایع کوچ ک ‪ 300‬ه زار‬
‫یعنی ‪ 3.6‬فیص د در بخش خ دمات و ‪ 1.2‬ملی ون نف ر یع نی ‪ 9.08‬در مش اغل و س ایر‬
‫اس ت‪(.‬‬ ‫امور میباشد سطح بیکار در کشور ‪ 21.4‬فیصد رشد نفوس ‪ 1.9‬فیصد در س ال‬
‫‪)16‬‬

‫‪61‬‬
 ‫نتیجه گیری ‪:‬‬
‫با توجه به تعاریف ک ه ازبیک اری درف وق ت ذکر ب ه عم ل آم د ‪،‬مف اهیم آن را بط ور‬
‫خالصه چنین بیان نموده می توانیم که ‪:‬‬
‫گرچ ه آماره ای ماهان ه بیک اری ‪،‬اش تعال ون یروی ک ار دری ک بررس ی نمون ه ای‬
‫جمعیت گ ردآوری میش وند ‪.‬افرادبرخوردارازش غل ‪،‬ش اغل واف راد ب دون ش غل ک ه‬
‫درجستجوی شغل بوده بیکار محس وب میگردن د‪ .‬واف راد یک ه درجس تجوی کارنیس تند‬
‫خار ج ازنیروی کاربه شمارمیایند‪.‬‬
‫دربررس ی بیک اری دوتعب یر نه ایی وج ود دارد ک ه دردی دگاه دس تمزد انعط اف‬
‫پذیر ‪،‬دلیل بیکاری مردم آنست که ب ا دس تمزد ه ای رایج حاض ر ب ه ک ار نیس تند ‪.‬پس‬
‫درین حالت ‪،‬کارگران بیکار به جای کاربا دستمزد های جاری فع الیت وف راغت ه ای‬
‫غ یر ب ازاری را ت رجیح می دهن د ک ه درنتیج ه عرض ه وتقاض ا اس ت ‪ .‬تفس یر دیگ ر‬
‫بیکاری را حاصل دستمزد های چسپنده با بازاره ای ک ه از تنظیم ب ر خ وردار نیس تند‬
‫می داند ‪.‬درین حالت ‪،‬دس تمزد ه ا در ی ک ح وزه خ اص ممکن اس ت ب االتر ازس طح‬
‫دستمزد تعین شده توسط بازار باشند ‪.‬‬
‫طبقه بندی بیکاری که به چهار گروه بوده که قرارآتی ذکرشده است‪.‬‬
‫الف ) اصطکاکی – کارگرانی که به سادگی بین مشاغل مختلف جا بجا می شوند‪.‬‬
‫ب) ساختاری – کارگران خوزه ها وصنایع که در رکود مزمن به سرمی برند ‪.‬‬
‫پ) ادواری – کارگرن که به هنگامیکه صد مه دیدن کل اقتصاد ازیک واگ رد ت نزیلی‬
‫ازکاربرکنار می شوند ‪.‬‬
‫یک نگاه دقیق تر به آم ار ه ای بیک اری ش گفتی ه ای چن دی را آش کار می س ازد ‪،‬‬
‫کسادی تقریبا ً تمامی گروها را به تناسب مورد جمله قرارمی دهند ‪،‬یعنی همه گروه ه ا‬
‫شاهد باال وپایین رفتن میزانهای بیکاری خ ود ب ه نس بت تغ یرات م یزان کلی بیک اری‬
‫هستند ‪.‬‬

‫‪62‬‬
‫یکی ازمف اهیم اص لی اقتص اد کالن م یزان ط بیعی بیک اری اس ت ‪.‬م یزان ط بیعی‬
‫بیکاری آن سطحی است ک ه درآن بازاره ای ک ار مختل ف ومتم ایز کش ور درمجم وع‬
‫درتع ادل باش ند ‪ .‬بای د تأکی د ک رد ک ه م یزان ط بیعی لزوم ا م یزان به ترین بیک اری‬
‫نیس ت ‪،‬بلک ه پ ایین ت رین میزآنس ت ک ه کش ور ب دون ریس ک ی ک م ارپیج ص عودی‬
‫ت ورم ‪،‬میتتوان د ازآن برخوردارگردن د‪ .‬ازنی روبیک اری ارتب اط نزدی ک ب اتورم وب ه‬
‫همان تناسب با سایر شاخص هادارد‪.‬‬
‫همچنان درکشورما افغانستان ک ه ب ه گفت ه وزیرک ار وام ور اجتم اعی ‪ 3‬ملی ون نف ر‬
‫ازافرادفعال کشور بیکاربوده که خیلی قابل نگرانی است ‪.‬پس دولت با استفاده ازکم ک‬
‫های بین المللی ونیروی کارارزان که درافغانستان وج وددارد ب ه اج رای پ روژه ه ای‬
‫بازسازی اقدام نم وده وپدی ده بیک اری رابطی س ازد ‪.‬کارشناس ان بی برنام ه گی دولت‬
‫ومؤسیسات بین المللی درایجاد متناسب ن یروی کاردرعرص ه بازس ازی عام ل اص لی‬
‫بیکاری دانسته ‪،‬بلکه بیکاری راپدیده بی پدر ومادرمیداند ‪،‬علتش را ع دم دولت مقت در‬
‫که مسؤلیت خودرا بداند دانسته ‪،‬همچنان کارشناسان عدم موج ودیت ام نیت وانکش اف‬
‫اقتصادی ‪،‬پروسه ضعیف بازسازی ‪،‬حمایت اندک وکم سرمایه گذاری داخلی وخارجی‬
‫‪،‬فساداداری درادارات ‪،‬بیوکرات وقومگرایی ‪،‬نفوذ تروریستان وقاچاقبران مواد مخ در‬
‫درداخل وخارج اداره دانسته که تماما ً به دولت ارتباط دارد ‪ .‬وهمچنان درست است که‬
‫همه میدانیم بیکاری عوامل زیادی دارد مثالًتأثیرات جن گ ه ای چن دین س اله ‪،‬خش ک‬
‫س الی پی درپی ‪،‬واردات اجن اس ل وکس ‪،‬ع دم تش ویق ص نایع داخلی وع دم کن ترول‬
‫وتوجه دولت در ارتب اط ب ه تم ام ابع اد اقتص ادی بخص وص کش اورزی رول بس زای‬
‫دارد‪ .‬باآلخره باایجاد وفراهم نمودن مسائیل فوق میتواند جلوبیکاری راگرفت ‪.‬‬

‫‪63‬‬
 ‫پیشنهادات ‪:‬‬
‫‪-1‬درس ت اس ت بعض ی بیک اری دراث ر ع دم انطب اق مح ل ه ای خ الی ش غلی ب ا‬
‫ک ارگران بیک ار بوجودمیآین د ‪.‬هرگ اه اطالع ات به تر ‪،‬فهرس ت ک امپوتری‬
‫مش اغل ‪،‬وفرص ت ه ای آموزش ی بیش تری ف راهم گ ردد‪،‬میت وان مق دار بیک اری‬
‫اصطکاکی وساختاری راکاهش داد‪.‬یعنی بهبود خدمات بازارکار ‪.‬‬
‫‪ -2‬تأمین آموزش ‪،‬گاهی کارگران برای پرکردن مح ل ه ای خ الی ش غلی آم وزش‬
‫الزم را ندیده اند ‪.‬با نگاه به بخش نیازمندی های روزنامه خ ود می توانی د بس یاری‬
‫ازمشاغل رابیابید که خواهان تخصص های هستند که تنها چند نفر ازآن برخوردار‬
‫اند ‪.‬‬
‫‪ -3‬باروی دست گرفتن اص الح نظ ام بیم ه بیک اری ‪،‬وتض عیف ض د انگ یزه ه ای‬
‫کاردربرنامه های رفاهی وغیره مسائیل ‪.‬‬
‫‪-4‬ه ردولت بای د ک ه ش مار زی ادی ازکاره ای اش تغال خ دمات عم ومی راب رای‬
‫بیکاران فراهم نماید ‪.‬همچنان پیشنهاد اصولی تر به دولت ن یزاین اس ت ک ه خودب ه‬
‫عنوان «کارفرمای نهای »برای بیکاران وارد عمل شود ‪.‬‬
‫‪ -5‬حتی اگردولت پول خودرا به جای خرج کردن درزمینه تولی د ک ه جنب ه مف دیت‬
‫نداشته باشد‪ ،‬صرف مشاغل کند این خود م وجب جابج ای دیگ ر ک ارگران ازبخش‬
‫خصوصی میشود ‪.‬‬
‫‪-6‬درافغانستان درمرحله نخست دولت باید امنیت را تأمین نموده ودر ق دم بع دی ب ا‬
‫حم ایت ازحق وق ک ارگران وب االبردن س طح آم وزش آن پالن را روی دس ت‬
‫بگیرد‪،‬که جنبه مؤثیریت داشته باشد ‪.‬‬
‫‪ -7‬مهیا نمودن وایجاد زمینه مساعد ودعوت نمودن سرمایه گذاری خارجی وبک ار‬
‫انداختن آن به فعالیت های تولیدی یا سرمایه گذاری ک اربر ن یز ب اعث ازبین ب ردن‬
‫بیکاری میشود‪ .‬وهمچنان کشورما یک کشور زراع تی اس ت بناًب ا حم ایت ازطبق ه‬

‫‪64‬‬
‫زارع ان وب ا ایج اد فع الیت ه ای ک وپراتیفی زراع تی نیززمین ه اش تغال را‬
‫درکشورفراهم می نماید ‪.‬‬
‫‪ -8‬مهمترین عنصر به رسیدن انکشاف ‪،‬عزم واراده قوی ومدیریت اس ت ک ه اینهم‬
‫تعلق به دولت است ‪،‬بناًدولت با مدیریت درست می تواند با استفاده ازنیروی بشری‬
‫فراوان میت وان پ روژه ه ارا انکش اف داده وراه رس یدن ب ه توس عه را نزدی ک می‬
‫سازد ‪.‬‬
‫‪ -9‬جلوگیری ازورود کاالهای ل وکس ووض ع نم ودن تعف ه ه ای س نگین ب االی آن‬
‫وجم ایت ازبازارک ار وتص ویب نم ون ق وانین ومق ررات میتوان د ک ه ب ا فع ا ش دن‬
‫تولیدات داخلی بازارکار در افغانستان رونق یافته وپدیده بیکاری ریشه کن شود‪.‬‬
‫‪- 10‬ب رای مب ارزه ب ابحران بیک اری ب ه ی ک تص میم جمعی واراده ملی‬
‫نیازاست ‪،‬بناًدولت با ایجاد سیاست های معقول وبا جلب مفکوره اجتماع میتواند ب ه‬
‫این هدف نائل شود‪.‬‬
‫‪ -11‬درفرجام با حل معضل بیکار مردم باید تالش کند ظرفیت های کاری وتولیدی‬
‫درداخل کشور بوجود آی د وکش ور را ک ه فعالًدروابس تگی مطل ق ب ه تولی دات‬
‫وکاالهای خارجی میباشد ازین حالت بیرون آورد ‪،‬وپروژه ها وکارخان ه ه ای‬
‫کوچک وبزرگ را باید راه اندازی کرده تامشکل بیک اری ح ل ش ده وهمچن ان‬
‫باید صادرات کشور را تشویق وحمایت ‪،‬بخش خصوصی فعال شود ‪،‬وازجمله‬
‫مهم تر بخش کش اورزی افغانس تان تق ویت گ ردد وکش ور را ازواردات‬
‫محصوالت کشاورزی ووابستگی به کشور های دیگ ر بی نی از س ازد ‪.‬آن وقت‬
‫است که به آینده کشور امیدوار شد‪.‬‬

‫منابع و ماخذ‪:‬‬
‫‪-1‬اطالعات صنعتی افغانستان شماره چهارم حمل سال ‪1384‬صص(‪)56-54‬‬

‫‪65‬‬
‫‪-2‬بل ساموئلسن ونوردهاوس مترجم‪،‬مرتضی محمد خان اصول علم اقتصاد سال چاپ‬
‫‪ 1382‬انتشارات علمی وفرهنگی صص(‪)1198-1189‬‬
‫‪- 3‬تق وی دک تر مه دی وک وثری عبدهللا دوره کام ل علم اقتص اد جل د اول ودوم‬
‫مقدماتی سال چاپ ‪ 1381‬انتشارات کوهسار صص(‪)300-258‬‬
‫‪-4‬تودارو مایک ل توس عه اقتص ادی جه ان س وم س ال چ اپ ‪ 1375‬انتش ارات دانش گاه‬
‫تهران صص (‪)255-249‬‬
‫‪-5‬دولتشاهی داکتر محتشم طهماسب مبانی علم اقتصاد (اقتصاد خرد وکالن )سال چاپ‬
‫‪ 1370‬انتشارات خجسته صص(‪)285-281‬‬
‫‪-6‬رحیمی بروجردی دکترعلیرضا ‪،‬سیاست های اقتص اد کالن واص الحات س اختاری‬
‫سال چاپ ‪ 1373‬انتشارات مؤسیسه مطالعات وپژوهش های بازارگانی ص ص (‪-285‬‬
‫‪)290‬‬
‫‪-7‬سبحانی‪،‬دکترحسن‪ ،‬اقتصاد کار و نیروی انسانی ‪ ،‬سال چا‪F،1372‬انتشاراتس ازمان‬
‫مطالعه وتدوین کتوب علوم انسانی ص ص (‪.)230-209‬‬
‫‪-8‬ساموئلسن ‪،‬ترجمه علی رضا نوروزی ‪،‬محم د اب راهیم جهاندوس ت اقتص اد توس عه‬
‫جلد اول سال چاپ ‪ 1373‬انتشارات کتاب چشمه تهران ص ص(‪)342-320‬‬
‫‪-9‬طاهری داکتر شهنام توسعه اقتص ادی وبرنام ه ری زی س ال چ اپ ‪ 1371‬انتش ارات‬
‫دانشگاه تهران صص (‪)25-23‬‬

‫‪-10‬منکیو ‪،‬پروفیسورگریگوری ‪،‬ترجمه‪،‬منوچهر‪،‬عسکری ‪،‬مبانی اقتصاد ‪،‬سال چ اپ‬

‫‪ 1382‬انتشارات کوهسار صص(‪)395-380‬‬
‫‪-11‬منتظرظهور‪،‬داکترمحمود‪،‬اقتصاد خردوکالن سال چ اپ‪ 1374‬انتش ارات دانش گاه‬
‫تهران چاپ یازدهم صص(‪)230-210‬‬
‫‪-12‬ق دیری اص لی ‪،‬داکترب اقر کلی ات علم اقتص اد س ال چ اپ ‪ 1372‬انتش ارات‬
‫سپهرصص(‪)363-353‬‬

‫‪66‬‬
‫‪ -13‬کارول‪ ،‬هاکر‪ ،‬مترجم الهه رضوی وآزاده بیدار بخت ش کار درق رن بیس ت ویکم‬
‫سال چاپ ‪ 1375‬انتشارات خجسته صص(‪)12-9‬‬
‫‪http://dari.ir‬‬ ‫‪/picl/SOUND/mizgard‬‬ ‫‪26.htm‬‬ ‫‪-14‬‬
‫‪ 8/2006/‬تهیه کننده‪ :‬گروه سیاسی شبکه دری‪.‬‬ ‫تاریخ ‪10‬‬
‫‪http://www.iwpr.net/?apc_state‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪15‬‬
‫‪=heniarr200607&/=dr&s=f &o=322263‬‬
‫‪www.paymanemeli.com - 16‬‬

‫‪67‬‬