Professional Documents
Culture Documents
تورم - ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
تورم - ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
تورم (به فرانسوی( )Inflat ionir :به انگلیسی )Inflat ion :از نظر علم اقتصاد اشاره به افزایش سطح عمومی تولید پول،
درآمدهای پولی یا قیمت است .تورم عمومًا به معنی افزایش غیرمتناسب سطح عمومی قیمت در نظر گرفته میشود]۱[.
تورم ،روند افزاینده و نامنظم افزایش قیمتها در اقتصاد است .هر چند بر پایٔه نظریههای گوناگون ،تعریفهای متفاوتی
از تورم ارائه میشود ،اما ،تمامی آنها به روند فزآینده و نامنظم افزایش در قیمتها اشاره دارند .مفهوم امروزی تورم ،در
سدٔه نوزدهم میالدی رواج یافت .پیش از آن ،مفهوم دیگری از تورم وجود داشت که جهت نشاندادن افزایش حجم
اسکناسهای غیرقابل تبدیل به طال به کار برده میشد.
نرخ تورم برابر است با تغییر در یک شاخص قیمت که معموًال شاخص قیمت مصرفکننده است
.کاهش درصد پشتوانهدار
از پول مّلی نسبت به درصد پول خلقشده را توّر م گویند
.نکته :بانک مرکزی باید به صورت نقطه به نقطه و وزارت اقتصاد
به صورت حداقلی روزانه ،کلیٔه شاخصها و پارامترهای مربوط به توّر م را بررسی کند و با تغییر در استراتژیهای ممکن،
آن را به حد مطلوب برساند.
تعریف
تورم به معنی مالیات غیر مستقیم از تمام مردم به میزان متفاوت است به نحوی که بیشترین هزینه آن بر دوش
مستضعفین و فقرا و کمترین هزینه بر دوش ثروتمندان است به عبارتی حتی می شود گفت تورم مالیات غیر مستقیم
از کارگران و تهی دستان به نفع ثروتمندان (یا مالیات از مستضعفین برای آسایش بیشتر قشر مرفه جامعه است )
تورم داللت بر وضعیتی دارد که در آن تقاضای پولی برای محصول نسبت به تولید رشد میکند ،وضعیتی که در نبود
کنترلی مؤثر ،به صورت افزایش بهای یک واحد از کاالی تولید شده آشکار میشود .تورم معموًال با افزایش واقعی یا
بالقؤه سطح عمومی قیمتها ،یا به سخن دیگر ،با کاهش قؤه خرید واحد پولی همراه است .در بعضی مواقع تورم
زمانی به وجود میآید که سطح عمومی قیمتها به میزانی که افزایش در بازدهی عوامل و فرایندهای اقتصادی ایجاب
میکنند ،تنزل نیابد .تورم آنطور که معموًال فهمیده میشود ،رابطهای با افزایش نامعمول قیمتها دارد.
[]۲
زمانی که اقتصاددانان دربارٔه تورم صحبت میکنند ،به رشد سطح عمومی قیمتها اشاره دارند؛ تورم یعنی باید برای
[]۳
خرید کاالها و خدمات ،پول بیشتری پرداخت شود.
پارهای دیگر از تعاریف ،تورم را سیر تراکمی افزایش قیمتها و برگشتناپذیری آن تعریف کردهاند .صاحبنظران دیگری
همچون ریمون بار ،ژان مارشال و گونار میردال تورم را افزایش زیاد و مداوم قیمتها تعریف کردهاند .اگر رشد
دستمزدها با رشد بهرهوری در اقتصاد یکسان باشد ،تورم به وجود نخواهد آمد.
به طور کلی می توان گفت تورم یعنی متوسط افزایش سطح عمومی قیمت ها .متوسط به این خاطر به کار می رود
چون ممکن است در زمان تورم قیمت کاالهایی افزایش و قیمت کاالهایی کاهش یابد ،بنابراین متوسط افزایش آنها مد
نظر خواهد بود.
[]۴
انواع
کینز تالش میکرد که میان «شبه تورم» و «تورم مطلق» یا واقعی تفاوت قائل شود .نوع اول ،وقتی پدید میآید که در
یک جریان بهبود دورهای ،افزایش در تقاضاهای پولی برای کاال تا حدی به صورت هزینهها ،منجر به افزایش اشتغال و
بازده واقعی کاالها شود و تا اندازهای نیز بها و هزینٔه تولید یک واحد از کاال را باال برد .نوع بعدی هنگامی پدید میآید که
«افزایش در مقدار تقاضای مؤثر ،موجب افزایش بازده نشده و تمامًا خود را در افزایش هزینه هر واحد تولید منعکس
میسازد که کامًال متناسب با افزایش در تقاضای مؤثر است.
[]۲
ابر تورم
بر ورم
طبق تعریف ابر تورم یا تورم افسارگسیخته زمانی بهوجود میآید که تورم بیش از %۵۰در ماه یا بیش از %۱در روز
باشد]۵[.
تورم حاد
اغلب تعیین درجه یا میزان تورم مفید واقع میشود .بدین ترتیب «تورم حاد» (برخی اوقات تورم مهارناپذیر) واژهای است
که دربارٔه تجاربی چون تجربٔه آلمان در سالهای ۲۳–۱۹۱۹به کار میرود .میتوان تورم حاد را وضعیتی تعریف کرد که در
آن افزایش مدام قیمتها انتظار افزایش باز هم بیشتر را پیش میآورد؛ به نحوی که جوش و خروش برای کاالها
وضعیتی را پدیدمیآورد که پایان آن سقوط کامل پول است .در حالت تورم حاد سرعت گردش پول نقش مهمی ایفا
میکند و به آنچنان سطحی ارتقا مییابد که واحد پول نخست نقش خود را به صورت ذخیرهساز ارزش و باالخره ضابطٔه
تعیین ارزش و واسطٔه مبادله از دست میدهد« .تورم خزنده» از سوی دیگر ،افزایش تدریجی اما دائمی هزینهها و
[]۲
قیمتها را مینمایاند که کم و بیش به وسیلٔه سیاستهای پولی و مالی با آن برخورد میشود.
تجربٔه کنترلهای فوری که معموًال در زمان جنگ و نیز بالفاصله بعد از آن اعمال میشوند ،منجر به ایجاد تمایز بین «تورم
نهان» و «تورم آشکار» شدهاست .بدین ترتیب «مشخصٔه وضعیت تورم نهان این است که قیمتها و احتماًال نیز حقو قها
اعمال نمیشود]۲[. از طریق اعمال کنترلهای مستقیم ثبت میشوند ،حال آن که در وضعیت تورم آشکار چنین کنترلهایی
ریشههای تورم
دیدگاه کینز دو دلیل عمده برای تورم ذکر میکند :کاهش عرضه کل یا افزایش تقاضای کل
.دیدگاه پولگرایان[ ]۶رشد
عرضه پول مازاد بر رشد اقتصادی را عمدهترین دلیل تورم میداند .به عبارت دیگر ،تورم ،تناسب نداشتن حجم پول در
گردش ،با عرضٔه خدمات و کاالهاست
.تقریبًا تمام اقتصاددانان بر این نکته توافق دارند که تورم پایدار و درازمدت،
ریشهای جز عرضٔه پول و افزایش نقدینگی ندارد .هر چه میزان تورم بیشتر شود ،قدرت خرید یک واحد پول ک متر
میگردد.
یکی از ریشههای تورم نبود تعادل میان درآمدها و هزینههای دولت است .به این ترتیب که وقتی هزینههای دولت از
درآمدهای آن در بودجه ساالنه بیشتر باشد ،دولت با کسری بودجه مواجه میشود .اگر دولت برای حل مشکل کسری
بودجه اقدام به استقراض از بانک مرکزی یا فروش درآمدهای ارزی (مثًال حاصل از فروش نفت) به بانک مرکزی کند ،پایه
پولی و به دنبال آن نقدینگی کل در اقتصاد افزایش مییابد که این افزایش نقدینگی آثار تورمی به دنبال خواهد داشت.
نگاهی به شاخصهای رسمی اقتصاد نشان میدهد که طی دوره ،۱۳۸۴–۱۳۹۱بدهی بان کها به بانک مرکزی ایران ۱۳٫۶برابر
و بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی ۲٫۶برابر گردیده که این امر در اثر عدم توازن مالی دولت و عدم کفایت منابع خزانه
رخ دادهاست .نتیجه چنین رویکردی ۴٫۴برابر شدن پایه پولی و ۵٫۰برابر شدن نقدینگی در کشور بوده که ضمن تغذیه
شدهاست]۷[. تورم ۴۰درصدی و ایجاد بیثباتی ،باعث ایجاد رشد منفی سرمایهگذاری
پیامدهای تورم
تورم از جمله پدیدههایی است که میتواند آثار و تبعاتی مثبت و منفی به دنبال داشته باشد و مه مترین اثر آن توزیعی
است به نحوی که به نفع گروههای پردرآمد و به ضرر گروههای فقیر و ک مدرآمد و حقو قبگیر است .به عبارت دیگر تورم به
افراد دارای درآمدهای پولی ثابت ،ضرر میزند و از قدرت خرید آنان میکاهد و در مقابل ،به نفع اغلب کسانی تمام میشود
که درآمدهای پولی متغیر دارند
.گزارش مرکز پژوهشهای مجلس تصریح میکند :تورم همچنین هزینههای عمومی دولت
را افزایش داده و در نتیجه دولت را مجبور به کسب درآمد بیشتر یا استقراض از بانک مرکزی میکند که در هر دو حالت
ضربات جبرانناپذیری را به اقتصاد کشور وارد میکند
.این گزارش در ادامه به طرح راهکارهای مبارزه با تورم پرداخته و
تأکید میکند که حل معضل تورم در کشور کار خیلی پیچیدهای نیست و کافی است ریشههای تورم ،که قابل شناسایی نیز
هستند ،به گونهای از میان برداشته شوند.
اثر کلی
تورم کاهش قدرت خرید یک ارز است .یعنی وقتی سطح عمومی قیمتها باال میرود ،هر واحد پولی میتواند در مجموع
کاالها و خدمات کمتری بخرد .تاثیر تورم بر بخش های مختلف اقتصاد متفاوت است ،به طوری که برخی از بخشها تحت
تاثیر نامطلوب قرار میگیرند و برخی دیگر سود میبرند .به عنوان مثال ،با تورم ،آن بخشهایی از جامعه که دارایی
فیزیکی مانند دارایی ملک ،سهام و غیره را دارند ،از افزایش قیمت دارایی خود سود میبرند ،و کسانی که به دنبال خرید
آن هستند باید برای آنها هزینه بیشتری بپردازند .توانایی آنها در انجام این کار به میزان ثابت بودن درآمد آنها بستگی دارد.
به عنوان مثال ،افزایش پرداختها به کارگران و مستمری بگیران اغلب از تورم عقب است و برای برخی افراد درآمد ثابت
است .همچنین ،افراد یا مؤسسات دارای دارایی نقدی ،کاهش قدرت خرید را تجربه خواهند کرد .افزایش سطح قیمت
(تورم) ارزش واقعی پول (ارز عملکردی) و سایر اقالم با ماهیت پولی اساسی را از بین میبرد.
بدهکارانی که بدهی با نرخ بهره اسمی ثابت دارند ،با افزایش نرخ تورم شاهد کاهش در نرخ سود واقعی خواهند بود .سود
واقعی وام ،نرخ اسمی منهای نرخ تورم است .فرمول R = N - Iپاسخ صحیح را به صورت تقریبی میدهد تا زمانی که نرخ
بهره اسمی و نرخ تورم کوچک باشند .معادله صحیح r = n/iاست که در آن nو rبه صورت نسبت بیان میشوند (برای
مثال 1.2 ،برای 0.8 ،٪20+برای .)٪20-به عنوان مثال ،زمانی که نرخ تورم ٪3است ،وام با نرخ سود اسمی ،٪5نرخ بهره
واقعی تقریبا ٪2خواهد داشت (در واقع ٪1.94 ،است) .هر گونه افزایش غیرمنتظره در نرخ تورم ،نرخ بهره واقعی را
کاهش میدهد .برخی از بان کها و سایر وام دهندگان این ریسک تورمی را با گنجاندن حق بیمه ریسک تورمی به وامهای
با نرخ بهره ثابت یا اعطای وام با نرخ قابل تنظیم تعدیل میکنند.
آثار منفی
نرخ تورم باال یا غیر قابل پیش بینی برای کل اقتصاد مضر تلقی میشود .آنها ناکارآمدی را در بازار اضافه میکنند و بودجه
یا برنامه ریزی بلندمدت را برای شرکتها دشوار میکنند .تورم میتواند به عنوان یک کشش بر بهرهوری عمل کند ،زیرا
شرکت ها مجبور میشوند منابع را از محصوالت و خدمات دور کنند تا بر سود و زیان ناشی از تورم ارز تمرکز کنند .عدم
اطمینان در مورد قدرت خرید آینده پول ،سرمایه گذاری و پس انداز را کاهش میدهد .تورم همچنین میتواند افزایش
مالیات پنهان را تحمیل کند .به عنوان مثال ،درآمدهای متورم ،مالیات دهندگان را به سمت نرخهای مالیات بر درآمد باالتر
سوق میدهد ،مگر اینکه براکتهای مالیاتی با تورم شاخص شوند.
با تورم باال ،قدرت خرید از کسانی که دارای درآمد اسمی ثابت هستند ،مانند برخی از مستمری بگیرانی که حقوق
بازنشستگی آنها به آن سطح قیمت شاخص نشده است ،به سمت افرادی با درآمدهای متغییر که درآمدشان بهتر با تورم
همگام میشود ،بازتوزیع میگردد .این نوع بازتوزیع قدرت خرید بین شرکای تجاری بینالمللی نیز رخ خواهد داد .در
مواردی که نرخ ارز ثابت اعمال میشود ،تورم بیشتر در یک اقتصاد نسبت به اقتصاد دیگر باعث میشود که صادرات
اقتصاد اول گران شده و در تراز تجاری تاثیر بگذارد .همچنین افزایش بیثباتی در قیمت مبادله ارز ناشی از تورم غیر قابل
پیش بینی ،میتواند اثرات منفی بر تجارت داشته باشد.
عالوه بر آثار اقتصادی ،تورم بر ساختار اقتصاد و متغیرهای کالن اقتصادی تأثیرگذار است .تورم ،در عصر حاضر ،ابعاد
اجتماعی و سیاسی گستردهای پیدا کردهاست .دلیل این مسئله ،ارتباط تنگاتنگ تورم با زندگی افراد جامعهاست .عالوه بر
آن ،ثبات سیاسی و اقتصادی یک کشور از طریق شاخصهای متفاوتی سنجیده میشود که تورم از جمله آنهاست .شعار
بسیاری از نامزدهای ریاست جمهوری در کشورهای در حال توسعه ،کنترل و پایین آوردن روند رشد قیمتهاست .از
اینرو ،تورم را میتوان یکی از پیچیدهترین ،مه مترین و حساسترین مقوالت اقتصادی و اجتماعی عصر حاضر دانست و
بررسی و تحلیل آن ،میتواند نقش بسزایی در تحلیل و تبیین مسائل اقتصادی داشته باشد.
تولیدات داخلی :با اجرای سیاستهای کنترلی در سال ۱۳۷۴و برقراری ثبات نسبی در بازار ،اقتصاد کشور با افزایش تولید
ناخالصی داخلی و زیر بخشهای آن (صنعت و معدن ،کشاورزی ،نفت و خدمات) مواجه گردید.
طی سالهای ۱۳۷۶–۷۸تولید تحت تأثیر کاهش شدید درآمدهای ارزی کاهش یافت .در طی سالهای ۱۳۷۹–۸۲تولید از
رشد قابل مالحظهای تحت تأثیر افزایش درآمدهای ارزی قرار گرفت (کتاب خالصه تحوالت اقتصادی کشور –بانک مرکزی
جمهوری اسالمی ایران) و این امر افزایش عرضه و کاهش تورم را به دنبال داشتهاست.
واردات :وابستگی به مواد و قطعات منفصله وارداتی از نارساییهای مربوط به عرضه در بخش صنعت و معدن بودهاست،
لذا بر این اساس تراز ارزی بخش صنعت و معدن منفی بوده و متکی به ارز حاصل از فروش نفت میباشد ،این نارسایی
بخش صنعت و معدن را شدیدًا در برابر نوسانات قیمت و فروش نفت آسیبپذیر میکند.
وجود ظرفیت خالی در بخش تولید ،باعث افزایش هزینههای سربار شده و در نتیجه افزایش هزینه تمام شده تولیدات
صنعتی و معدنی میگردد .ضعفهای ساختاری که منجر به محدودیت عرضه در بخش تولید میگردد بقرار زیر است:
بر اساس گزارش صندوق بینالمللی پول ،ایران در سطح خاورمیانه باالترین نرخ تورم را داراست .در حالی که میانگین نرخ
تورم در کشورهای خاورمیانه برابر با ۳٫۳درصد است.
ایران ،دومین نرخ باالی تورم را در سطح جهان دارد .بر اساس این گزارش ( ،)۲۰۱۸ونزوئال با نرخ تورم بیش از ۸۰٬۰۰۰درصد،
دارد]۸[. باالترین نرخ تورم را در دنیا
وقتی به ویژگیهای تورم در ایران نگاه میکنیم ،میبینیم که تورم در ایران با رشد اشتغال و رونق بازار همراه نبودهاست.
از طرفی دستمزدها متناسب با تورم رشد نمیکند
.به نظر میرسد تورم در ایران بیشتر در فشار هزینه مواد اولیه (به
خاطر تحریم ،سوء مدیریت در منابع آبی و بازدهی کاری پایین نیروی کار) و ساختار نامناسب نظام پولی ،مالی ،عرضه و
داشته باشد]۹[. تقاضا ریشه
به گزارش صندوق بینالمللی پول ،ژاپن با تورم منفی ۰٫۲درصد ،صاحب پایینترین نرخ تورم در سطح جهان است .این
گزارش حاکی است در سطح جهان ۲۶ ،کشور دارای نرخ تورم دو رقمی ،یک کشور دارای نرخ تورم سه رقمی ۱۵۲ ،کشور
هستند]۱۱[]۱۰[. دارای نرخ تورم یک رقمی و دو کشور (ژاپن و بریتانیا) دارای نرخ تورم منفی
صندوق بینالمللی پول در جدیدترین گزارش خود از وضعیت شاخصهای اقتصادی منطقٔه خاورمیانه ،نرخ تورم سال
جاری ایران را معادل ۲۶درصد پیشبینی کرد که براساس آمار این نهاد بینالمللی ،باالترین میزان تورم ایران در سالهای
خواهد بود]۱۲[. اخیر بوده و تا پایان سال ۱۳۹۲نیز باالترین نرخ تورم
نرخ تورم در دولت رئیسجمهور حسن روحانی رو به کاهش گذاشت و با تک رقمی شدن رتبهای نزدیک به سیامین نرخ
کرد]۱۳[. تورم را در ابتدای سال ۱۳۹۵در بین کشورهای جهان کسب
[]۱۴
جدول شاخص کل بهای کاالها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران ،سال پایه۱۳۹۰=۱۰۰ :
شاخص کل تورم (درصد)* سال سال شاخص کل تورم (درصد)* سال شاخص کل تورم (درصد)*
جستارهای وابسته
پیوند به بیرون
جدول مقایسهای؛ جدول قیمتها در سال ۱۳۸۴و مقایسه آن با قیمت سال ( ۱۳۹۲قیمتها در دوره احمدینژاد چگونه
باال رفت) (ht t p://www.bbc.co.uk/persian/business/2013/07/130731_ l10_ ahmadinejad_ price_ co
)mparison.sht ml
جدول مقایسهای قیمت گوشت در دوران احمدینژاد نشان میدهد قیمت گوشت قرمز در دوران او ۵۷۵درصد رشد
داشتهاست]۱۶[.
پانویس
http://simple.wikipedia.org/wiki/Inflation .3
/https://bambo.app/blog/what-is-inflation-and-how-does-it-occur .4
Monetarist .6
http://www.khabaronline.ir/detail/318962/Economy/1284# .7
آفتاب نیوز.10
http://www.theguardian.com/business/2015/may/19/uk-inflation-turns-negative .11
سرمایه.12
http://www.tradingeconomics.com/country-list/inflation-rate .13
http://www.saa( » اخبار ایران و جهان- 24 سایت خبری تحلیلی ساعت- «تورم گوشت قرمز در دوران احمدینژاد.16
."24 سایت خبری "ساعت. )/t24.com/news/102958
منابع