‫بنام ویاد خدای بی همتا‬

‫‪1‬‬
‫تحلیل وارزیابی تحول بهائی نفت‬
‫درافغانستان طی سالهای‬
‫‪1387 -1384‬‬

‫ترتیب کننده ‪ :‬حبیب هللا "رفا ه"‬

‫استاد رهنما‪ :‬لیال ”حبیب“‬
‫صنف چهارم دیپارتمنت احصائیه وکمپیوتر‬
‫سال ‪ 1387‬خورشیدی‪.‬‬

‫‪2‬‬
 ‫مقدمه ‪:‬‬
‫واضح است که در افغانستان طی سالهای اخیر البته باآمدن صلح‬
‫وآرامش وکمک های جهانی وبازگشت مهاجرین دوباره به وطن یک‬
‫تغیر گسترده رانظربه سالهای قبل بوجود آورده است ‪ .‬که بدون شک‬
‫افزایش نفوس ‪،‬سرمایه گذاری ها‪ ،‬تعدداراده جات‪ ،‬شرکت های‬
‫تولیدی ‪،‬خدماتی وتجارتی باعث ایجاد تقاضا برای امتعه وخدمات شده‬
‫که تاثیر مستقیم برقیم متاع ها واردمیکند لذا مصرف موادنفتی نیز‬
‫ازجمله همان متاع های ضروری زندگی مردم است البته بنابر نبود‬
‫دیگر منابع انرژی بخصوص برق تحول وتغیر دراندازه مقدار‬
‫‪.‬مصرفی آن بوجود آمده است‬
‫عوامل داخلی وخارجی توام بازار مواد نفتی افغانستان را دست خوش‬
‫تحول قرار داده است ‪.‬که دراین سمینار طی سه فصل وشش بخش به‬
‫ارزیابی وبررسی گرفته شده وکوشش برای دریافت راه حل های ان‬
‫‪.‬نیز خواهیم پرداخت‬

‫‪3‬‬
 ‫فصل اول‬
‫بخش اول‬
‫قیمت چیست؟‬

‫قیمت عبارت ازارزش یک جنس به مقایسه ءپول است‪.‬‬ ‫•‬

‫قیمت بازار عبارت از همان مبلغ پول است که درمقابل یک مقداری‬ ‫•‬
‫از متاع ویا خدمات در مکان( بازار) پرداخت میشود‪.‬‬
‫قیمت دارای انواع زیاداست (قیمت واقعی‪ ،‬قیمت اسمی‪ ،‬قیمت تهیه‪،‬‬ ‫•‬
‫قیمت فروش‪ ،‬قیمت بازار‪)...‬‬
‫(مقداری ازکاالهابه قیمت های معین که دربازارکامال رقابتی معامله‬ ‫•‬
‫میشودعبارت ازقیمت بازاراست)‬
‫‪4‬‬
 ‫قیمت بازارئ اکثرکاالها دریک مدت دارای نوسانات سریع‬
‫بوده چون دربازارهای رقابتی فروخته میشود‬
‫• بازارسهام بشدت رقابتی است‬
‫• گندم‪ ،‬قهوه‪ ،‬نفت‪ ،‬طال‪،‬نقره به طوری قابل مالحظه میتواند‬
‫دریک روزیا در یک هفته افزایش قیمت یا کاهش قیمت‬
‫شدید داشته باشد‬

‫‪5‬‬
 ‫پس تعین کننده قیمت دریک بازارکامال رقابتی عرضه کل‬
‫وتقاضا کل بوده که هیچ یک ‪ .‬فروشنده وخریدارتسلط کامل‬
‫بربازارندارد‪ .‬یعنی به تنهائی توانائی تاثیرگذاری بر قیمت‬
‫ها را نداشته باشد‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫تغیرمکان منحنی عرضه وتقاضا خود تعین کننده است برمقداری که‬ ‫•‬
‫تولید کننده گان ومصرف کنندگان دریک بازاررقابتی حاضر به خرید‬
‫و فروش آن هستند‪ .‬ولی عرضه و تقاضا در کنار قیمت تحت تاثیر‬
‫عوامل دیگری نیزهستند‪.‬‬
‫مثال مقداری که تولید کننده گان مایل به فروش آن هستند تنها تابع‬ ‫•‬
‫قیمت نی بلکه به عوامل دیگری ازجمله مصارف تولید (دستمزد ‪،‬‬
‫سطح بحره ‪ ،‬قیمت مواد خام ‪ ) ...‬بوده ‪.‬‬
‫مقدار تقاضای تقاضا کننده گان عال وه بر قیمت ها به در آمد قابل‬ ‫•‬
‫تصرف وسایر فاکتور ها دیگر است ‪.‬‬
‫تغیردر وضعیت اقتصاد ها را ساسیت های مالیاتی سیاست های‬ ‫•‬
‫اصالحی دولت متا ثرساخته که بآلخره باعث تغیر سطح قیمت ها‬
‫وسطح(مقدار عرضه وتقاضا ) در بازار ها میشود ‪..‬‬

‫‪7‬‬
 ‫کاهش مصارف مواد خام مصارف تولید را‬
‫پائین آورده وتولید کننده ها مفاد بشتر را بدست‬
‫میآورد که منحنی عرضه به سمت راست حرکت‬
‫کرده سطح قیمت ها پائین آمده و تصدی تشویق به‬
‫‪.‬تولید مقداری بیشتر امتعه میشود‬

‫‪8‬‬
‫با افزایش در آمد مصرف کننده میتواند پول بیشتر را برای‬
‫مصرف کاال ها اختصاص دهد ‪.‬وبا عث افزایش مقدار‬
‫تقاضا شده ومنحنی تقاضا به سمت راست حرکت کرده‬
‫سبب افزایش قیمت ها میشود‬

‫‪9‬‬
 ‫بخش دوم‬
‫بحران انرژی وپیشینه تا ریخی آن در جهان ‪:‬‬

‫اصطالح (‪)energy crisis‬یا بحران انرژی نخستین بار در‬

‫نیمه دهه ‪70‬قرن بیستم در رسانه های جهانی رایج‬
‫شد ‪.‬دو بحران اساسی در سال های ‪ 1973‬م و‪ 1978‬م‬
‫ظاهر شدند که هردو دالیل سیاسی داشتند‬

‫‪10‬‬
 ‫بحران نخست تحریم نفتی اعراب علیه غرب بود ‪.‬‬ ‫•‬
‫بحران دومی با وقوع انقالب اسالمی در ایران وبالفاصله از‬ ‫•‬
‫جنگ ایران وعراق در سال ‪ 1980‬م بوجود آمد‪.‬‬
‫‪ .‬که باعث یک سلسله پیامدهای نا مطلوب اقتصادی مانند رکود‬ ‫•‬
‫اقتصادی تورم (‪)Inflation‬افزایش سطح بیکاری ‪...‬وغیره در‬
‫کشورهای پیشرفته شده بود ‪ .‬دال براینکه وابستگی شان به این‬
‫ماده خام نظر به سایر موادخام بیشتر بود‪.‬‬
‫بحران اولی در طی چند سال قیمت های مواد نفتی را بین ‪4‬الی ‪8‬‬ ‫•‬
‫برابر افزایش داد‪.‬‬
‫بحران دومی ‪ 19‬برابرنظربه ‪ 1968‬قیم نفتی را افزایش داد‪.‬‬ ‫•‬

‫‪11‬‬
‫ترکیب انرژی ها وتوزیع جغرافیائی مصرف آنها‬

‫• در حال حاضر ‪ 50‬درصد منابع نفتی بیش از ‪30‬در صد‬

‫از منابع گازطبیعی جهان در منطقه خاور میانه قراردارد ‪.‬‬
‫• در حالیکه ایالت متحده تنها ‪ 2‬در صد از ذخایر نفتی و‪3‬‬
‫در صد از ذخایر گاز طبیعی جهان را داراست ‪.‬‬
‫• در حال حاضر بیش از ‪ 3/2‬حصه کل انرژی مصرفی نفت‬
‫جهان (‪ )%39.7‬وگاز طبیعی (‪ )%23.1‬تشکیل داده است‬

‫‪12‬‬
 ‫مصرف کننده گان اصلی انرژی کشورهای صنعتی یا توسعه یافته‬ ‫•‬
‫هستند وهر اندازه سطح توسعه یافتگی و یا انکشاف میکانیکی‬
‫کشورها بیشتر باشد به همان اندازه تفاوت میان فیصدی نفوس‬
‫وفیصدی مصرف از کل انرژی نیز بیشتر میشود ‪.‬‬
‫امروز مصرف سرانه انرژی به عنوان یکی از مطمئن ترین‬ ‫•‬
‫شاخص های اندازه گیری سطح توسعه کشورها شناخته میشود ‪.‬‬
‫افریقا( ‪ )%13.1‬جمعیت جهان رادارد درحالیکه (‪ )%3.1‬انرژی‬ ‫•‬
‫کل جهان را مصرف میکند وبرعکس ایاالت متحده امریکا با‬
‫(‪ )%4.6‬جمعیت جهان مصرف کنندهء(‪ )%25.4‬کل انرژی جهان‬
‫است ‪.‬‬
‫ومصرف کنونی انرژی در جهان در حدود ‪ 70‬ملیون بشکه (معادل‬ ‫•‬
‫نفت ) در روز ویا ‪ 24‬ملیارد بشکه در سال است‬
‫با توجه به ارقام موجود وبا امکان دریافت ذخایر جدید درسال های‬ ‫•‬
‫آینده‪.‬امکان بروز بحران های انرژی جدید وپیامد های آن باالی‬
‫اقتصاد و سپس بر اوضاع اجتماعی وسیاسی جهان اثر گذار خواهد‬
‫بود‪.‬‬ ‫‪13‬‬
‫فیصدی مصرفانرژیجهان‬ ‫فیصدی نفوس کل جهان‬ ‫منطقه‬

‫‪25.4%‬‬ ‫‪4.6%‬‬ ‫ایاالت متحده‬

‫‪3.3%‬‬ ‫‪0.5%‬‬ ‫کانادا‬

‫‪1.6%‬‬ ‫‪1.6%‬‬ ‫امریکامرکزی‬

‫‪5.3%‬‬ ‫‪6.8%‬‬ ‫امریکا جنوبی‬

‫‪3.1%‬‬ ‫‪13.1%‬‬ ‫افریقا‬

‫‪18.5%‬‬ ‫‪7.9%‬‬ ‫اروپا‬

‫‪12.8%‬‬ ‫‪6.5%‬‬ ‫کشورهای مشترک المنافع‬

‫‪4.3%‬‬ ‫‪2.7%‬‬ ‫خاورمیانه‬

‫‪20%‬‬ ‫‪54.2%‬‬ ‫آسیای جنوب شرقی‪/‬اقیانوسه‬

‫‪5.7%‬‬ ‫‪0.5%‬‬ ‫جاپان‬

‫مصرف انرژی و جمعیت در چند مطقه جهان‬

‫‪14‬‬
 ‫مصرف انرژی نظر به نفوس کشورها‬
‫‪60.00%‬‬
‫‪50.00%‬‬
‫‪40.00%‬‬ ‫فیصدی نفوس کل‬
‫‪30.00%‬‬ ‫جهان‬
‫‪20.00%‬‬
‫‪10.00%‬‬ ‫فیصدی‬
‫‪0.00%‬‬ ‫مصرفانرژیجهان‬
‫افریقا‬

‫شرقی‪ /‬اقیانوسه‬
‫ایاالت متحده‬

‫امریکامرکزی‬

‫مشترک المنافع‬

‫مصرف انرژی‬
‫آسیای جنوب‬

‫و جمعیت در‬
‫کشورهای‬

‫‪15‬‬
‫نوع و فیصدی مصرف انرژی درجهان‬
‫فیصدی کل مصرف انرژی‬ ‫نوع انرژی‬

‫‪39.7‬‬ ‫نفت‬

‫‪23.1‬‬ ‫گازطبیعی‬

‫‪22.5‬‬ ‫زغال سنک‬

‫‪7.2‬‬ ‫برق آبی‬

‫‪6.7‬‬ ‫انرژی هستهء‬

‫‪0.8‬‬ ‫سایر(بادی آفتابی‪)...‬‬

‫منابع تولید انرژی درجهان‬

‫‪16‬‬
‫ذخایر کنونی نفتی بنابربراورد های سال ‪1998‬م در حدود ‪ 1020‬میلیاردبشکه‬ ‫•‬
‫از جانب دونشریه با استناد ( نفت وگاز(‪ )1019‬و نفت جهانی ‪1160‬‬
‫ملیاردبشکه ارایه شده بود‪.‬‬
‫یعنی ‪ 24‬میلیارد بشکه درسال زمان ختم منابع را در‪ 43‬سال قرارمیدهد‪.‬‬ ‫•‬
‫که دو عالم امریکائی (کامپیل و الهیریر)این ارقام را غیر واقع بینانه‬ ‫•‬
‫میدانند‪.‬چنین اظهار میدارند که بادر نظرداشت ‪ 18000‬میدان نفتی در طول‬
‫‪ 40‬سال گذشته در حدود ‪ 800‬میلیارد بشکه مصرف شده که ‪ %90‬از ذخایر‬
‫به مصرف رسیده است‪.‬‬
‫وپایان منابع در حدود سال ‪ 2020‬م است ومنحنی کاهش آن درسالهای‬ ‫•‬
‫‪ 2010‬م آغاز خواهد شد ‪ .‬ولی واقعیت آنست که ‪ 80‬درصد نفت تولیدی جهان‬
‫از چاه های نفتی بدست میاید که پیش از سال ‪1973‬م کشف شده بودند ‪.‬‬
‫در حالیکه بعد از سال ‪ 1985‬م افزایش نیاز به نفت طور متوسط ‪ 2‬در صد‬ ‫•‬
‫بوده یعنی امریکای التین ‪ %30‬افریقا ‪ %40‬آسیا ‪. %50‬‬
‫وبل مقابل پیش بینی های دقیق وجود دارد که در سال ‪ 2020‬م افزایش‬ ‫•‬
‫تقاضا به تناسب امروز در حدود ‪ % 60‬ومعادل ‪ 40‬میلیارد بشکه درسال و‬
‫‪ 100‬میلیون بشکه در روز خواهد بود‪.‬‬

‫‪17‬‬
 ‫فصل دوم‬
‫بخش اول‬
‫تاریخچه استخراج نفت‬

‫• که با وجود آمدن صنعت وصنعتی شدن زندگی بشر وا‬

‫بستگی فزائنده را به مصرف انرژی ایجاد کرده که منابع‬
‫انرژی سنتی (انرژی گیاهی طورکلی ) ناکافی بود‬
‫• انرژی های فسیلی به طورکلی به انرژی های اطالق میشود‬
‫که حاصل ذخیره شدن وتغیرشکل فسیل موجودات زنده‬
‫دراعماق زمین در طول هزاران بلکه میلیون ها سال میباشد‬
‫‪.‬‬
‫‪18‬‬
 ‫نخستین چاه نفتی درسال ‪1859‬م در ایالت پنسلوانیای امریکا به بهره برداری‬ ‫•‬
‫رسید‪.‬‬
‫واز آن زمان تجسسات نفتی هرگز متوقف نشد‪.‬‬ ‫•‬
‫از ابتدای قرن ‪ 20‬تا پایان جنگ جهانی دوم شرکت های نفتی انگلیسی فعال‬ ‫•‬
‫ترین شرکت ها در حوزه تجسسات نفتی بین المللی بودند ‪.‬‬
‫وپس از جنگ دوم جهانی شرکت های امریکائی که سرمایه های بزرگ‬ ‫•‬
‫وتجربهء نفتی در تولید داخلی گسترده خودرانیز داشتند به آنها اضافه شدند ‪.‬‬
‫‪10‬سال پس از جنگ جهانی دوم در سال ‪ 1955‬م پنج کمپنی بزرگ نفتی‬ ‫•‬
‫امریکا‪ 3/2‬حصه نفت جهان را تولید میکردند (بدون احتساب نفت امریکا‬
‫وروسیه) و‪3/1‬حصه باقیمانده نیز عمدتآ بوسیله دو کمپنی بریتانیایی تولید می‬
‫شدند‪.‬‬
‫تا اوایل دهه ‪ 60‬میالدی نفت ماده خام ونسبتآ ارزان قیمت بود (فی بشکه تقریبآ‬ ‫•‬
‫یک دالر)‪.‬‬
‫شرکت های نفتی به این گمان بودند که کنترول بر بازارهای جهانی این را‬ ‫•‬
‫همچون سایر موادخام دردست داشته باشند‪.‬‬
‫کشور های نفتی سازمان صادر کننده نفتی (اوپک ‪) OPEC‬راتشکیل دادند ‪.‬‬ ‫•‬

‫‪19‬‬
‫اوپک (‪)OPEC‬وکشور های عضو‪:‬‬

‫‪20‬‬
 ‫هدف اصلی این سازمان‪:‬‬
‫هماهنگی و یکپارچه سازی‍‍ سیاست‌های نفت کشورهای‬
‫عضو و تعیین بهترین راه برای تامین منافع جمعی یا فردی‬
‫آنها‪ ،‬طراحی شیوه‌هایی برای تضمین ثبات قیمت نفت در‬
‫بازارنفت بین المللی به منظور از بین بردن نوسانات مضر‬
‫و غیر ضروری؛ عنایت و توجه ویژه به کشورهای تولید‬
‫کننده نفت و توجه خاص به ضرورت فراهم کردن درآمد‬
‫ثابت برای کشورهای تولید کننده نفت؛ تامین نفت کشورهای‬
‫مصرف کننده به صورت کارآمد‪ ،‬و بازده مناسب و‬
‫منصفانه برای آنهایی که در صنعت نفت سرمایه گذاری‬
‫می‌کنند‪.‬‬

‫‪21‬‬
‫یازده کشور در حال حاضر عضو این سازمان هستند‪.‬‬ ‫•‬
‫الجزایر (جوالی ‪)۱۹۶۹‬‬ ‫•‬
‫لیبیا (دسامبر ‪)۱۹۶۲‬‬ ‫•‬
‫نیجریا (جوالی ‪)۱۹۷۱‬‬ ‫•‬
‫جیبوتی (سپتامبر ‪)۲۰۰۶‬‬ ‫•‬
‫ایران (سپتامبر ‪)۱۹۶۰‬‬ ‫•‬
‫عراق (سپتامبر ‪)۱۹۶۰‬‬ ‫•‬
‫کویت (سپتامبر ‪)۱۹۶۰‬‬ ‫•‬
‫قطر (دسامبر ‪)۱۹۶۱‬‬ ‫•‬
‫عربستان سعودی (سپتامبر ‪)۱۹۶۰‬‬ ‫•‬
‫امارات متحده عرب (نوامبر ‪)۱۹۶۷‬‬ ‫•‬
‫ونزوئال (سپتامبر ‪)۱۹۶۰‬‬ ‫•‬
‫اندونزیا (دسامبر ‪.)۱۹۶۲‬‬ ‫•‬
‫اعضای سابق‬ ‫•‬
‫گابن (عضویت کامل از سال ‪ ۱۹۷۵‬تا ‪)۱۹۹۵‬‬ ‫•‬
‫اکوادور (عضویت کامل از سال ‪ ۱۹۶۳‬تا ‪(۱۹۹۳‬‬ ‫•‬
‫حق عضویت در اوپک ساالنه ‪ ۵‬میلیون دالر است‪.‬‬ ‫•‬

‫‪22‬‬
 ‫• کشورهای عضو اوپک قریب به دوبر سوم حصه ذخایر‬
‫نفتی جهان را در اختیار دارند‪ .‬در سال ‪۲۰۰۵‬م اوپک‬
‫‪ ٪ ۷/۴۱‬از تولیدات نفت جهان را یه خود اختصاص داد‪،‬‬
‫• این در حالی است که کشورهای عضو سازمان همکاری‬
‫اقتصادی و توسعه تنها ‪٪۸/۲۳‬‬
‫• اتحاد شوروی سابق ‪ ٪۸/۱۴‬از تولیدات نفت جهان را به‬
‫خود اختصاص داده‌اند‪.‬‬

‫‪23‬‬
 ‫بخش دوم ‪:‬‬
‫حوزه های رسوبی نفت وگازدار افغانستان‬
‫• درحدود جغرافیائی کشور‬
‫• سه حوزه احتمالی نفت وگاز (حوزه رسوبی هلمند‪،‬حوزه‬
‫رسوبی کتواز ‪،‬حوزه رسوبی هرات )‬
‫• ودو حوزه تثبیت شده نفت وگاز درقسمت شمال کشور‬
‫حوزه آمودریا وحوزه افغان تاجک مشخص وتثبیت گردیده‬
‫است ‪.‬‬

‫‪24‬‬
 ‫مطالعات انجام یافته درشمال وشمال غرب افغانستان منتج به تثبیت ‪ 500‬ساختمان مساعد به‬ ‫•‬
‫منظور تفحص نفت وگاز گردیده که منجمله در‪ 67‬ساختمان آن برمه کاری عمیق صورت‬
‫گرفته‬
‫تاکنون درحوزه شمال به تعداد هشت معدن گازد ار (خواجه گوگردک‪،‬جرقدوق‪،‬یتیم‬ ‫•‬
‫تاق ‪،‬خواجه بوالن‪،‬جمعه ‪،‬باشیکور‪ ،‬جنگل کالن وچیغی )بوده‬
‫وشش معدن نفت دار (انگوت ‪،‬اقدریا ‪،‬قشقری ‪،‬بازارکمی ‪ ،‬زمردسای ‪،‬علیگل) کشف وتثبیت‬ ‫•‬
‫گردیده است ‪.‬‬
‫ذخایر هشت معدن گازدار به اندازه ‪ 120‬ملیارد متر مکعب محاسبه شده ‪ ،‬منجمله معادن گاز‬ ‫•‬
‫خواجه گوگردک ازسال ‪ 1346‬خورشیدی ‪،‬جرقدوق ‪ 1358‬خورشیدی ‪،‬یتیم یاق ‪1360‬‬
‫خورشیدی تحت بهره بر داری قرارگرفته که درمجموع از معادن گاز متذکره به اندازه ‪58‬‬
‫ملیارد متر مکعب استخراج شده است ‪.‬‬
‫ذخایر شش معدن نفت مقدار ‪ 45‬میلیون تن ‪،‬ذخیره قابل استخراج آنها مقدار ‪ 14.5‬میلیون تن‬ ‫•‬
‫به محاسبه شده است ‪.‬‬
‫مطالعات وارزیابی های که اداره سروی جیالوجی ایالت متحده امریکا (‪)USGS‬در حوزه‬ ‫•‬
‫شمال افغانستان درحوزه افغان تاجک وحوزه آمودریا انجام داد ه ذخایر نفت را به مقدار ‪219‬‬
‫ملیون تن وذخایر گاز دار را به اندازه ‪ 444‬ملیارد متر مکعب ارزیابی نموده اند‪.‬‬

‫‪25‬‬
 ‫حوزه رسوبی کتواز ‪:‬‬
‫دراین حوزه مطالعات ابتدائی توسط گروپ از متخصصین آلمانی‬ ‫•‬
‫صورت گرفته است‬
‫کمپنی توتال فرانسوی درسال ‪ 1354‬خورشیدی انجام امور‬ ‫•‬
‫تفحصاتی نفت وگاز کتوازبه را بدوش داشت مخارج‪ 2‬میلیون دالر‬
‫امریکائی دردو نیم سال دوره اول تفحص صورت گرفت که کمپنی‬
‫مذکور باارایه یک سلسله دالیل مثبت ومنفی ازادامه کارصرف نظر‬
‫نمود‪.‬‬
‫با آنهم با مطالعه اسناد ونقشه های تهیه شده میتوان گفت که ادامه‬ ‫•‬
‫امور تفحصاتی نفت وگاز با مقایسه مناطق همجوار درحوزه کتواز‬
‫خالی از دلچسپی نیست‪.‬‬
‫ایجاب مینماید تا مطالعات امور تفحصاتی اکتشافی ودرنهایت‬ ‫•‬
‫احتمال موجودیت هایدروکاربن (موادنفتی )ادامه یابد ‪.‬‬
‫‪26‬‬
 ‫حوزه رسوبی هلمند‪:‬‬
‫• سروی ابتدائی ومشاهداتی آن توسط متخصصین آلمانی انجام یافته‪ .‬به اساس‬
‫قرارداد منعقده سال ‪ 1355‬خورشیدی بین وزارت معادن وکمپنی ترای سنترال‬
‫بریتانیوی ‪،‬کمپنی مذکور با اتفاق متخصصین وزارت معادن ‪،‬سر وی حوزه‬
‫جنوب غرب افغانستان(بالک فراه) را به منظور ارزیابی وپیدایش مواد‬
‫هادروکاربن (نفت وگاز) انجام دادند ‪.‬‬
‫• هدف از این سروی اخذ معلومات بیشتر در مورد جیولوجی عمومی این منطقه‬
‫وهمچنان انتخاب نمودن یک ساحه با مساحت ده هزار کیلومترمربع به منظور‬
‫مطالعات مفصل تر تفحصاتی بوده است ‪.‬‬
‫• جیو لو جست ها ی ترای سنترال با استفاده از تفصیالات جیولوجیکی کشور که‬
‫توسط متخصصین آلمان وشوروی قبال جمع آوری شده این منطقه راخالی‬
‫ازدلچسپی نمی شمارند‪.‬‬
‫• برعالوه نکات مثبت ومنفی که درار تباط به موجودیت ذخایر نفتی که کمپنی‬
‫ترای سنترال درمورد بالک فراه ارایه داشتند یک سلسله پیشنهادات پیرامون‬
‫اجرای عملیات آینده تفحص به منظور کشف نفت وگاز ارایه نموده اند که‬
‫‪ 27‬درطرح پالن وپروگرام تفحص بالک مذکور مفید وبا ارزش است‪.‬‬
 ‫حوزه رسوبی هرات‪:‬‬
‫این حوزه نسبت ظهور مستقیم نفت درقریه تیرپل توجه زیاد را به خود جلب نموده ‪.‬‬ ‫•‬
‫درسال ‪ 1353‬خورشیدی امودر تفحصاتی برای اولین بار به امتداد دریای هریرود وبعدآ در‬ ‫•‬
‫ساحه تیرپل قرار گرفت ‪ .‬درسال ‪ 1354‬خورشیدی به منظور مطالعه ساختمانی جیولوجی نفت‬
‫وگاز خیز طبقات رسوبی درساختمان گوهرشادبیگم چاه تفحصاتی به عمق ‪ 3200‬متر طرح‬
‫ریزی گردید ‪.‬‬
‫چاه مذکور درعمق ‪1622‬متر مورد برمه کاری قرار گرفته در نتیجه کدام بقایای حیوانی‬ ‫•‬
‫ونباتی (فسیلی )در طبقات مذبور مشاهده نگردیده از اینرو از ادامه کارصرف نظر به عمل‬
‫آمد ‪.‬‬
‫متعاقبآ امور برمه کاری چاه نمبر ‪ 1‬تفحصاتی در ساحه تیرپل شروع وبدون بدست آمدن نتیجه‬ ‫•‬
‫مثبت به عمق ‪3202‬متر متوقف گردید ‪.‬‬
‫جهت دریافت نفت وگاز احمد آباد هرات را تحت برمه کاری قرار دادند که برمه کاری چاه‬ ‫•‬
‫نمبر ‪ 1‬به عمق مطروحه ‪ 2500‬متر آغاز گردیده‪ .‬نمونه که از چاه متذکره اخذ گردیده از آن‬
‫عالیم نفت به مشاهده رسیده ‪ .‬نظر به مشکالت برمه کاری آن به عمق ‪ 1369‬متر خاتمه‬
‫پیدانمود ‪.‬‬
‫– همچنان چاه نمبر ‪ 2‬در ساحه احمد آباد به عمق ‪2500‬متر طرح ریزی وتا عمق ‪ 1216‬متر برمه‬
‫کاری وبنابر شرایط نامساعد امور برمه کاری متوقف شد‪.‬‬

‫‪28‬‬
 ‫فصل سوم‬
‫بخش اول‬
‫‪:‬تورید وتورید کننده گان نفت‬
‫وارد کننده های نفت طی سال های اخیر بنابر اصول بازار‬ ‫•‬
‫آزاد شرکت های تجاری خصوصی که در حدود ‪29‬‬
‫شرکت به شکل قانونی راجسترشده میباشد ‪.‬‬
‫ریا ست نفت وگاز به یک سهم کوچک بوده‬ ‫•‬
‫که نفت وارد شده خصوصی ودولتی از سه کشور صادر‬ ‫•‬
‫کننده های نفت (قزاقستان ‪،‬ایران ‪،‬وترکمنستان )از طریق‬
‫بنا در حیرتان ‪،‬اسالم قلعه و تورغندی‬
‫وارد کشور میشود‪.‬‬ ‫•‬
‫‪29‬‬
 ‫مجموع واردات‬
‫بنادر کشور‬

‫بندر توغندی‬

‫بندر حیرتان‬
‫بندراسالم قلعه‬

‫‪30‬‬
‫منبع ریاست نفت وگاز‬

‫کشورصادرکننده‬ ‫ترکمنستان‬ ‫ایران‬ ‫قزاقستان‬

‫واردات مواد نفتی ازطریق بنادر کشور طی سال ‪ 1385‬خورشیدی ارقام به تن‬

‫پطرول‬ ‫‪16237.03‬‬ ‫‪4307.105‬‬ ‫‪102949‬‬ ‫‪123493.13‬‬

‫واردات نفت از بخش خصوصی‬

‫‪3‬‬ ‫‪8‬‬
‫دیزل‬ ‫‪3356.419‬‬ ‫‪11757.11‬‬ ‫‪244632‬‬ ‫‪259745.52‬‬
‫‪9‬‬
‫خاک‬ ‫‪3507.515‬‬ ‫‪1828.161‬‬ ‫‪16840‬‬ ‫‪22075.676‬‬
‫‪Tc1‬‬ ‫‪764.552‬‬ ‫‪49‬‬ ‫‪813.552‬‬
‫گازمایع‬ ‫‪49291.12‬‬ ‫_‬ ‫‪33231.274‬‬ ‫‪82522.394‬‬
‫مجموع‬ ‫‪73056.63‬‬ ‫‪17941.42‬‬ ‫‪397652.27‬‬ ‫‪488650.34‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬
‫پطرول‬ ‫‪1661.598‬‬ ‫‪5000‬‬ ‫‪6661.598‬‬
‫واردات نفت از بخش دولتی‬

‫دیزل‬ ‫_‬ ‫‪754.462‬‬ ‫‪5000‬‬ ‫‪5754.462‬‬

‫خاک‬ ‫‪13.846‬‬ ‫‪13.846‬‬
‫‪Tc1‬‬ ‫‪4875.391‬‬ ‫‪3000‬‬ ‫‪7875.391‬‬
‫گازمایع‬ ‫_‬
‫مجموع‬ ‫‪9550.835‬‬ ‫‪754.462‬‬ ‫‪13000‬‬ ‫‪20305.297‬‬
 ‫‪31‬‬
‫بندر‬

‫قلعه‬
‫بنادر کشور‬

‫بندر حیرتان‬
‫توغندی‬

‫بندراسالم‬

‫مجموع واردات‬

‫کشورصادرکننده‬ ‫ترکمنستان‬ ‫ایران‬ ‫قزاقستان‬

‫منبع ریاست نفت وگاز‬

‫پطرول‬ ‫‪50773.239‬‬ ‫‪8834.956‬‬ ‫‪138368‬‬ ‫‪197976.195‬‬

‫واردات نفت از بخش خصوصی‬
‫واردات مواد نفتی ازطریق بنادر کشور طی سال ‪ 1386‬خورشیدی ارقام به تن‬

‫دیزل‬ ‫‪931.048‬‬ ‫‪27698.009‬‬ ‫‪207351‬‬ ‫‪235980.057‬‬

‫خاک‬ ‫‪1116.892‬‬ ‫‪3549.599‬‬ ‫‪16433‬‬ ‫‪21099.491‬‬
‫‪Tc1‬‬ ‫‪12830.484‬‬ ‫‪3782.587‬‬ ‫‪16613.071‬‬
‫گازمایع‬ ‫‪59062.046‬‬ ‫‪898.94‬‬ ‫‪46599.818‬‬ ‫‪106560.804‬‬
‫مجموع‬ ‫‪124713.309‬‬ ‫‪44764.091‬‬ ‫‪408751.818‬‬ ‫‪578229.618‬‬
‫پطرول‬ ‫‪304.675‬‬ ‫‪69.28‬‬ ‫‪15097‬‬ ‫‪15452.955‬‬
‫واردات نفت از بخش دولتی‬

‫دیزل‬ ‫‪27.76‬‬ ‫‪544.376‬‬ ‫‪928‬‬ ‫‪1500.136‬‬

‫خاک‬ ‫‪64.296‬‬ ‫‪64296‬‬
‫‪Tc1‬‬
‫گازمایع‬ ‫‪43.888‬‬ ‫‪1032.5‬‬ ‫‪1076.388‬‬
‫مجموع‬ ‫‪376.323‬‬ ‫‪677.952‬‬ ‫‪17039.5‬‬ ‫‪18093.775‬‬
 ‫مصرف کنندگان کوچک وبزرگ مواد نفتی‪:‬‬
‫‪ .1‬مصارف نفتی نظامی دولتی وقوت های خارجی (‪) ISAF‬‬
‫‪ .2‬تعدد اراده جات و ‪ Transportation‬شهری است که طی سال‬
‫های ‪ 1384‬خورشیدی تعداد آن به ‪ 402409‬اراده بوده ودر سال‬
‫‪ 1385‬خورشیدی به تعداد ‪ 486141‬اراده رسیده که نظر به سال‬
‫‪ 1384‬خورشیدی یک افزایش ‪ 20.8‬درصد رانشان میدهد ‪.‬وهم‬
‫چنان درسال ‪ 1386‬خورشیدی تعداد اراده جات مساوی به‬
‫‪ 606944‬اراده بوده که یک افزایش ‪ 24.8‬در صد را نظر به‬
‫سال ‪ 1385‬خورشیدی را نشان میدهد چون این دوکاال ازجمله‬
‫کاالهای مکمله میباشد یعنی با افزایش تعداد اراده جات مقدار‬
‫مصرف مواد نفتی را نیز افزایش میدهد ‪.‬‬

‫‪32‬‬
 ‫مصرف نفت در دستگاه های تولیدی بر ق حرارتی‬ ‫‪.1‬‬
‫دستگاه های تولیدی وخدماتی اند که نسبت نبود برق کافی‬ ‫‪.2‬‬
‫نیاز مند مصرف نفت برای تولید برق برای ماشین آالت‬
‫وتجهیزات تخنیکی خویش اند ‪.‬‬
‫عامل پنجم مصرف روزانه مردم بوده که منحیث‬ ‫‪.3‬‬
‫موادسوختی برای تسخین وتنویر منازل استفاده میشود ‪.‬‬
‫بخارخانه ها و شرکت های ساختمانی از دو نوع خاص‬ ‫‪.4‬‬
‫نفت بنام های پیچینو ‪ PCHINO‬ومازوت ‪MAZOUT‬‬
‫استفاده کرده و تنها به فرمان رئیس دولت توسط بعضی‬
‫ها البته به مقدار مورد ضرورت وارد مینمایند‪.‬‬

‫‪33‬‬
 ‫سیاست ها وروند توزیع نفت ‪:‬‬
‫• درسال های قبل بنابر موجودیت نظام پالن مرکزی‬
‫اقتصادی درکشور ریاست عمومی نفت گاز مایع وارد کننده‬
‫بزرگ مواد نفتی بوده وبنابر اصول اقتصادی آن وقت‬
‫مقدار وارد شده موادنفتی در ذخایر عادی واحتیاطی کشور‬
‫ذخیره میشد که مواد نفتی ذخایر عادی از طریق پمپ‬
‫استیشن ها به دسترس مردم قرارداده میشد ‪.‬‬
‫• که همان پمپ استیشن های دولتی به تعداد ‪ 22‬دانه درمر‬
‫کز ووالیات موجودبوده واز آن طریق مواد نفتی را به‬
‫فروش میرساند‬

‫‪34‬‬
‫‪ 36491‬تن‬ ‫پطرول‬ ‫‪198.494‬‬ ‫پطرول‬

‫‪ 58566‬تن‬ ‫دیزل‬
‫‪253.48‬‬ ‫دیزل‬

‫‪ 5372‬تن‬ ‫خاک‬
‫‪21.099‬‬ ‫خاک‬
‫‪ 4607‬تن‬ ‫‪TC1‬‬
‫‪16.613‬‬ ‫‪Tc1‬‬
‫‪ 70‬تن‬ ‫مبالیل‬

‫‪106.46‬‬ ‫گازمایع‬
‫‪ 942‬تن‬ ‫گاز مایع‬

‫‪106048‬‬ ‫مجموع‬ ‫‪596.146‬‬ ‫مجموع‬

‫‪35‬‬
 ‫نمونه از فعالین تجارتی مواد نفتی‬
‫واردکننده گان بزرگ‬ ‫مصرف‬
‫کننده گان‬
‫بزرگ‬
‫دولت‬
‫موسسات‬

‫واردکننده گان متوسط‬

‫عمده فروش‬ ‫تانک تیل‬ ‫معامله گرروی سرک‬

‫قاچاق بران‬

‫‪36‬‬
‫تحقق یافته های سال‪ 1384‬خورشیدی ارقام به‬
‫هزارتن توام با سکتور خصوصی‬
‫مجموع‬ ‫خصوصی‬ ‫مجموع دولت‬ ‫مرکز‬ ‫والیات‬ ‫نوع نفت‬

‫‪141.94‬‬ ‫‪137.259‬‬ ‫‪4.681‬‬ ‫‪0.056‬‬ ‫‪4.625‬‬ ‫پطرول‬

‫‪211.369‬‬ ‫‪201.158‬‬ ‫‪10.211‬‬ ‫‪0.036‬‬ ‫‪10.175‬‬ ‫دیزل‬

‫‪25.418‬‬ ‫‪23.375‬‬ ‫‪2.043‬‬ ‫‪0.073‬‬ ‫‪1.97‬‬ ‫خاک‬

‫‪25.345‬‬ ‫‪25.345‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪TC1‬‬

‫‪89.234‬‬ ‫‪87.504‬‬ ‫‪1.73‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1.73‬‬ ‫گازمایع‬

‫‪493.306‬‬ ‫‪474.641‬‬ ‫‪18.665‬‬ ‫مجموع‬

‫‪37‬‬
‫تحقق یافته های سال‪ 1385‬خورشیدی ارقام به‬
‫هزارتن توام با سکتور خصوصی‬
‫مجموع‬ ‫خصوصی‬ ‫مجموع دولت‬ ‫مرکز‬ ‫والیات‬ ‫نوع نفت‬

‫‪-‬‬ ‫‪123.493‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪4.964‬‬ ‫‪-‬‬ ‫پطرول‬

‫‪-‬‬ ‫‪259.746‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1.210‬‬ ‫‪-‬‬ ‫دیزل‬

‫‪-‬‬ ‫‪22.076‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0.143‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاک‬

‫‪-‬‬ ‫‪0.814‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0.9518‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪TC1‬‬

‫‪-‬‬ ‫‪82.523‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0.178‬‬ ‫‪-‬‬ ‫گازمایع‬

‫‪503.595‬‬ ‫‪488.652‬‬ ‫‪14.9428‬‬ ‫‪7.4468‬‬ ‫‪7.496‬‬ ‫مجموع‬

‫‪38‬‬
‫تحقق یافته های سال‪ 1386‬خورشیدی ارقام به‬
‫هزارتن توام با سکتور خصوصی‬
‫مجموع‬ ‫خصوصی‬ ‫مجموع دولت‬ ‫مرکز‬ ‫والیات‬ ‫نوع نفت‬

‫‪234.985‬‬ ‫‪198.494‬‬ ‫‪36.491‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫پطرول‬

‫‪312.046‬‬ ‫‪253.48‬‬ ‫‪58.566‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫دیزل‬

‫‪26.381‬‬ ‫‪21.099‬‬ ‫‪5.372‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫خاک‬

‫‪21.22‬‬ ‫‪16.613‬‬ ‫‪4.607‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪--‬‬ ‫‪TC1‬‬

‫‪107.402‬‬ ‫‪106.46‬‬ ‫‪0.942‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫گازمایع‬

‫‪0.070‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪0.070‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫مبالیل‬

‫‪702.194‬‬ ‫‪596.149‬‬ ‫‪106.048‬‬ ‫مجموع‬

‫‪39‬‬
 ‫مصارف تحقق یافته دولتی وخصوصی‬

‫‪600‬‬
‫‪500‬‬
‫‪400‬‬
‫‪300‬‬
‫‪200‬‬
‫مصارف تحقق یافته‬
‫‪100‬‬ ‫خصوصی‬
‫‪0‬‬ ‫مصارف ثحقق یافته‬
‫‪1384‬‬ ‫‪1384‬‬ ‫‪1384‬‬ ‫دولتی‬

‫‪40‬‬
‫در سال ‪1384‬سهم سکتور خصوصی ‪ % 96.22‬بوده وسهم دولت‬ ‫•‬
‫‪ % 3.78‬میباشد‬
‫‪ .‬در سال ‪ 1385‬خورشیدی مصارف نفت ‪ % 2.08‬افزایش نظر‬ ‫•‬
‫به سال ‪ 1384‬است‪.‬‬
‫وسهم سکتور خصوصی درسال‪ 1385‬خورشیدی به اندازه‬ ‫•‬
‫‪ %97.03‬وسهم دولت ‪ % 2.97‬بوده است‬
‫‪ .‬رسال ‪ 1386‬مجموع مصرف موادنفتی تحقق یافته ‪702.194‬‬ ‫•‬
‫هزارتن بوده که نظر به سال ‪ 1384‬خورشیدی افزایش مصرف‬
‫مواد نفتی در سال ‪ 1386‬به اندازه ‪ % 42.34‬بوده وسهم سکتور‬
‫خصوصی ‪ % 84.90‬وسهم دولت ‪ % 15.10‬در واردات مواد‬
‫نفتی بوده است ‪.‬‬
‫چنانچه که افزایش مصرف نفت به میزان ‪ 42.34‬درصد نظر به‬ ‫•‬
‫سال ‪ 1384‬درسال ‪ 1386‬بوجود آمده درعین حال صعود قیمت‬
‫ها را از ‪ 33‬افغانی فی لیتر به ‪ 50‬افغانی فی لیتر نیزدر بر داشته‬
‫است‬

‫‪41‬‬
 ‫نتیجه گیری‪:‬‬
‫کشور عزیز ما افغانستا ن دارای معادن نفت وگاز کافی بوده ولی هیچ گونه‬ ‫•‬
‫توجه به آن صورت نگرفته ‪ .‬بنآ ما ساالنه ملیون ها دالر را برای مصرف مواد‬
‫نفتی میرسانیم‬
‫علت اصلی آن توجه نکردن به سرمایه گذاری دراستخراج نفت گاز‬ ‫•‬
‫امروز مواد نفتی وبلند بودن قیم آن بزرگ ترین چالش درفراروی اقتصاد‬ ‫•‬
‫کشور شده که مصارف تمام شد تولیدات داخلی را بلند ساخته خدمات‬
‫ترانسپورتی راکاهش داده مصرف آنرابلند ساخته است ‪.‬‬
‫وهم چنان درپهلوی دیگر عوامل مانند (نبود امنیت ‪،‬زیر بناها اطمینان خاطر‬ ‫•‬
‫برای حفظ سرمایه‪،‬جان سرمایه گذار وپالسی حمایوی از سرمایه گذاری وغیره‬
‫)قرار گرفته وروند سرما یه گذاری رادر ساحات اقتصادی‪،‬محدود ساخته است‪.‬‬
‫وبالخره رفاه اقتصادی (که عبا رت از دسترسی افراد به منابع کافی امتعه‬ ‫•‬
‫برای آسایش زندگی ورفع احتیاجات است ‪).‬متاثر ساخته وزندگی عامه مردم‬
‫را با چالش ها روبرونمودهاست ‪ .‬که درمدل ذیل متوان به طور خالصه فشرده‬
‫این سیمینار را مشاهده کرد‪.‬‬

‫‪42‬‬
 ‫پیشنهادات‪:‬‬
‫دولت سهم خودرا درواردات مواد نفتی بیشتر بسازد ‪،‬وذخایر احتیاطی‬ ‫‪.1‬‬
‫(ستراتیژیک ) را ایجاد نماید‪.‬‬
‫دولت سعی وتالش نماید تاجلب توجه کشورهای سرمایه دار را درحفر‬ ‫‪.2‬‬
‫واستخراج نفت وگاز افغانستان در ساحات که قبال سروی شده نماید‪.‬‬
‫سیستم متوازن توزیع مواد نفتی را ازطریق پمپ ستیشن ها در مرکز‬ ‫‪.3‬‬
‫ووالیات ایجادنماید‪.‬‬
‫نظام درست وقانون مند را بوجود آورده تا عوض ‪%2‬مالیه ‪ %8‬درگمرمات‬ ‫‪.4‬‬
‫وپاتک هااخذنگردد‪.‬‬
‫موادنفتی (طالسیاه ) درتمام کشور های جهان مانند اسعار ‪،‬طال ازطرف یک‬ ‫‪.5‬‬
‫مرجع کنترول وبررسی میشود ‪.‬لذا ضرورت است تا دوباره ریاست عمومی‬
‫نفت وگازمایع را به اساس معیار های بین المللی برای چک وکنترول‬
‫(کیفیت ‪،‬قیمت ومقدار نفت) رابوجود آورده وبازسازی نماید‪.‬‬

‫‪43‬‬
 ‫ماخذ‪:‬‬
‫اقتصاد خورد ترجمه دکتراحمد ذیحجه زاده فصل دوم ( بنیانهای‬ ‫‪.1‬‬
‫عرضه وتقاضا)‪.‬‬
‫درهزارتوهای نظم جهانی مولف ناصر فکوهی سال ‪1384‬‬ ‫‪.2‬‬
‫خورشیدی (بهران انرژی)‪.‬‬
‫ریاست عمومی نفت وگاز مایع وزارت تجارت وصنایع‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫سالنامه احصائیوی ‪ 1386‬خورشیدی‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
‫مجله وزارت معادن شماره اول دوردوم سال‪ 1386‬خورشیدی ‪.‬‬ ‫‪.5‬‬
‫مجله ‪ AREU‬تجارت وتجارت پیشه گان درشش سکتور تجاری‬ ‫‪.6‬‬
‫درافغانستان سرطان سال‪ 1385‬خورشیدی ‪.‬‬
‫انترنت (‪)Internet‬‬ ‫‪.7‬‬
‫‪44‬‬
‫تشکر ازتوجه تان‬

‫‪45‬‬