‫یادداشت‬

‫پتروشیمی‪ ،‬کاتالیست‬

‫بازار اتیلن گالیکول )‪ )MEG‬تحت تاثیر‬

‫توسعه فناوری های برافکن‬
‫تاریخ انتشار‪ 12 :‬فروردین ‪1398‬‬
 ‫بازار اتیلن گالیکول )‪ )MEG‬تحت تاثیر توسعه فناوری های برافکن‬

‫یکی از محصوالت اصلی و کلیدی پایه صنعت پتروشیمی اتیلن محسوب می شود‪ .‬در سال ‪ ،۲۰۱۸‬در دنیا ‪ ۱۵۸‬میلیون تن‬
‫اتیلن تولید و مصرف شده است‪ .‬پیش بینی می شود که تا سال ‪ ۲۰۲۷‬میزان تقاضای این مونومر پرکاربرد به ‪ ۲۱۵‬میلیون تن‬
‫افزایش پیدا کند‪ .‬در سال ‪ ۶۲ ،۲۰۱۸‬درصد از اتیلن مورد مصرف جهت تولید گریدهای مختلف پلی اتیلن مورد مصرف قرار می‬
‫گیرند‪ .‬در این بین اتیلن اکساید ( )‪EO‬نیز سهم ‪ ۱۵‬درصدی را به خود اختصاص داده است‪ .‬اتیلن دی کلراید ()‪ ،EDC‬اتیلن‬
‫بنزن‪ ،‬آلفا الفین ها و سایر مصارف نیز به ترتیب هر یک با ‪ ۳ ،۶ ،۹‬و ‪ ۵‬درصد از جمله مشتقات زنجیره تبدیل اتیلن محسوب‬ ‫یادداشت‬
‫پتروشیمی‪ ،‬کاتالیست‬
‫می شوند‪.‬‬
‫در ادامه با دقت بیشتری به بررسی ساختار و دینامیک بازار زنجیره ارزش اتیلن اکساید خواهیم پرداخت‪ .‬در سال ‪،۲۰۱۸‬‬
‫ظرفیت اسمی نصب شده مجتمع های تولیدکننده اتیلن اکساید ‪ ۳۴‬میلیون تن بوده است که با نرخ بهره برداری ‪ ۸۸‬درصد‬
‫منجر به تولید ‪ ۳۰‬میلیون تن در سال اتیلن اکساید شده است‪ ۷۴ .‬درصد از این مقدار اتیلن اکساید تولیدی جهت تولید‬
‫اتیلن گالیکول مورد مصرف قرار می گیرد‪ ۲۶ .‬درصد مابقی نیز جهت تولید اتیلن اکساید خالص ( )‪HPEO‬و نهایتا تولید‬
‫محصوالت شیمیایی خاص از جمله اتوکسیالت‪ ،‬اتانول آمین‪ ،‬گالیکول اتر و … مورد مصرف قرار می گیرد‪ .‬در شکل اول این‬
‫مهم به خوبی مشخص شده است‪.‬‬
‫بحث و بررسی ساختار بازار و صد البته مدل های کسب و کار مشتقات حاصله از اتیلن اکساید خارج از حوصله یک یادداشت‬
‫کوتاه است‪ .‬به همین منظور در این یادداشت تمرکز اصلی بر روی زنجیره اتیلن گالیکول خواهد بود و در یادداشت های‬
‫جداگانه ای سایر موارد مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت‪.‬‬
‫اتیلن گالیکول دارای سه گرید مونو‪ ،‬دی و تری اتیلن گالیکول می باشد‪ .‬در سال ‪ ،۲۰۱۸‬این محصول در دنیا ‪ ۲۸‬میلیون تن‬
‫تولید و مصرف شده است‪ .‬نکته قابل توجه سهم تجارت این محصول می باشد که در همین سال شاهد ‪ ۱۴‬میلیون تن تجارت‬
‫بین مبادی عرضه و تقاضا بوده ایم که نشان از شاخص باالی تجارت پذیری این محصول است‪ .‬پیش بینی می شود که تا‬
‫سال ‪ ۲۰۲۷‬مقدار تقاضای این محصول در دنیا به ‪ ۳۷‬میلیون تن افزایش پیدا کند‪ .‬منتها رشد تجارت این محصول نسبت به‬
‫تقاضا کندتر است و مقدار تجارت در سال ‪ ۲۰۲۷‬پیش بینی می شود که ‪ ۱۷‬میلیون و ‪ ۵۰۰‬هزار تن در سال باشد‪.‬‬

‫‪3‬‬
 ‫بازار اتیلن گالیکول )‪ )MEG‬تحت تاثیر توسعه فناوری های برافکن‬

‫یادداشت‬
‫پتروشیمی ‪ ،‬کاتالیست‬

‫‪4‬‬
 ‫بازار اتیلن گالیکول )‪ )MEG‬تحت تاثیر توسعه فناوری های برافکن‬

‫بررسی ها حاکی از آن است که سهم عمده اتیلن گالیکول در دنیا جهت تولید پلی استر ( )‪PET‬مورد مصرف قرار می گیرد‪ .‬در‬
‫سال ‪ ۸۷ ،۲۰۱۸‬درصد از اتیلن گالیکول توسط مجتمع های تولید کننده ‪PET‬مورد تقاضا قرار گرفته است‪ ۷ ،‬درصد جهت تولید‬
‫ضد یخ و نهایتا ‪ ۶‬درصد نیز جهت تولید سایر مصارف صنعتی استفاده شده است‪ .‬با این اوصاف همان طور که در نمودار ذیل‬
‫نیز روشن است‪ ،‬کشش اصلی تقاضای ‪MEG‬از سمت مجتمع های تولیدکننده ‪ PET‬می باشد‪ .‬لذا هر گونه تغییر رفتار‬
‫دینامیک این بازار مطمئنا بازار ‪MEG‬را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد‪ .‬شایان ذکر است که در بین مناطق مختلف دنیا منطقه‬ ‫یادداشت‬
‫پتروشیمی ‪ ،‬کاتالیست‬
‫شمال شرق آسیا ‪ ۶۳‬درصد از ‪ MEG‬دنیا را مورد مصرف قرار می دهد‪ .‬لذا بازیگر اصلی سمت تقاضا این منطقه و با محوریت‬
‫کشور چین است‪.‬‬
‫بدیهی است که بازار از دو سمت عرضه و تقاضا شکل می گیرد‪ .‬وجود هر گونه تغییر و تالطم در رفتار عرضه و تقاضا مطمئنا‬
‫بازار یک محصول را تحت تاثیر قرار می دهد‪ .‬بررسی ها حاکی از آن است که بازار اتیلن گالیکول در سال های پیش رو تحت‬
‫تاثیر دو عامل ذیل خواهد بود‪:‬‬
‫توسعه فناوری تبدیل ذغال سنگ به مونو اتیلن گالیکول موسوم به ‪CTM: Coal to Mono Ethylene Glycol‬در کشور چین‬
‫توسعه فناوری بازیافت شیمیایی ( ‪Chemical Recycling) PET‬و تبدیل آن به ‪PTA/DMT‬و ‪MEG‬‬
‫الف) اغتشاش سمت عرضه‪ :‬بررسی فناوری ‪CTM‬‬
‫با توجه به دسترسی کشور چین به منابع هیدروکربوری جامد به شکل ذغال سنگ‪ ،‬لذا طی سال های گذشته سیاست اصلی‬
‫این کشور مبنی بر افزایش سهم ذغال سنگ به عنوان خوراک در صنایع پتروشیمیایی سبب شده است که انستیتوها‪،‬‬
‫دانشگاه ها و شرکت های متعددی اقدام به توسعه فناوری های مرتبط جهت تولید محصوالت پتروشیمیایی نمایند‪ .‬در این‬
‫بین می توان به توسعه فناوری های تبدیل ذغال سنگ به متانول و سپس تبدیل کاتالیستی متانول به الفین های سبک‬
‫( )‪MTO/P‬اشاره کرد که طی یک دهه گذشته با تمرکز بر کشور چین این فناوری مورد تجاری سازی قرار گرفته است‪ .‬در این‬
‫بین با توجه به این که کشور چین واردکننده عمده ‪MEG‬در دنیا محسوب می شود‪ ،‬لذا سعی بر این داشته است که با‬
‫توسعه فناوری تبدیل ذغال سنگ به ‪MEG‬این وابستگی را کاهش دهد‪ .‬همین موضوع نیز سبب شده است که شرکت ها و‬
‫موسسات متعددی جهت توسعه این فناوری اقدام نمایند که اسامی و سهم هر یک از آنها در این فناوری در تصویر سوم‬
‫مشخص شده است‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫بازار اتیلن گالیکول )‪ )MEG‬تحت تاثیر توسعه فناوری های برافکن‬

‫یادداشت‬
‫پتروشیمی ‪ ،‬کاتالیست‬

‫‪6‬‬
 ‫بازار اتیلن گالیکول )‪ )MEG‬تحت تاثیر توسعه فناوری های برافکن‬

‫یادداشت‬
‫پتروشیمی ‪ ،‬کاتالیست‬

‫‪7‬‬
 ‫بازار اتیلن گالیکول )‪ )MEG‬تحت تاثیر توسعه فناوری های برافکن‬

‫نکته قابل توجه سهم این فناوری در حجم تولید ‪MEG‬است که مطابق بررسی های صورت گرفته حاکی از آن است که در‬
‫سال ‪ ،۲۰۱۸‬تنها ‪ ۱‬میلیون و ‪ ۶۰۰‬هزار تن از ‪ ۲۸‬میلیون تن ‪MEG‬تولیدی در دنیا به این روش بوده است که سهم حدود ‪۶‬‬
‫درصدی را دارد‪ .‬در سال ‪ ۲۰۲۷‬سهم این فناوری در تولید ‪MEG‬به ‪ ۳‬میلیون و ‪ ۳۵۰‬هزار تن خواهد رسید که از مقدار ‪۳۷‬‬
‫میلیون تن کل تولید ‪MEG‬سهم آن به ‪ ۹‬درصد افزایش پیدا خواهد کرد‪ .‬منتها این مهم را باید مد نظر داشت که تنها‬
‫کشوری که اقدام به توسعه این روش جهت تولید ‪MEG‬کرده‪ ،‬کشور چین بوده است‪ .‬سیاست اصلی کشور چین در توسعه‬ ‫یادداشت‬
‫پتروشیمی ‪ ،‬کاتالیست‬
‫چنین فناوری هایی کمک به افزایش ضریب اطمینان و تاب آوری این صنعت با اتکا هر چه بیشتر به زنجیره های تامین‬
‫داخلی است‪ ،‬هر چند این موضوع را باید مد نظر داشت که این مهم به منزله حذف وابستگی کشور چین به مبادی واردات‬
‫نخواهد بود و این کشور در سال های آتی کما کان واردکننده ‪MEG‬خواهد بود‪.‬‬
‫حال این سوال پیش می آید که آیا این روش برای سایر کشورها از جمله ایران عزیز نیز که دسترسی به منابع گاز طبیعی‬
‫دارد‪ ،‬نیز پیشنهاد می شود! هر چند پاسخ دقیق این سوال قدری به تامل نیاز دارد‪ ،‬منتها رصد بازار حاکی از آن است که هیچ‬
‫کشوری جزء چین این فرایند را در سال های آتی مبنای توسعه و تولید ‪MEG‬خود قرار نداده است‪ ،‬حتی ایاالت متحده که با‬
‫عرضه قابل توجه منابع ِشل‪ ،‬دسترسی به گاز طبیعی مازاد دارد‪.‬‬
‫ب) اغتشاش سمت تقاضا‪ :‬بررسی فناوری بازیابی شیمیایی ‪PET‬و تبدیل آن به ‪PTA/DMT‬و ‪MEG‬‬
‫با توجه به این که ‪ ۸۷‬درصد از ‪MEG‬مصرفی در دنیا جهت تولید ‪PET‬مورد مصرف قرار می گیرد‪ ،‬لذا هر گونه تغییر در‬
‫تقاضای ‪PET‬مطمئنا منجر به کاهش تقاضای ‪MEG‬خواهد شد‪ .‬بررسی ها حاکی از آن است که طی سال های گذشته سهم‬
‫بازیافت در تولید گرید بطری ‪PET‬تنها ‪ ۵‬درصد و در گرید الیاف نیز ‪ ۱۱‬درصد است‪ .‬منتها شرکت ها و موسسات مختلفی‬
‫اقدام به توسعه فناوری بازیابی شیمیایی ‪PET‬کرده اند که در صورت توجیه اقتصادی این فرایند مطمئنا سهم بازیافت در‬
‫تولید گریدهای مختلف ‪PET‬افزایش پیدا خواهد کرد‪.‬‬

‫‪8‬‬
 ‫بازار اتیلن گالیکول )‪ )MEG‬تحت تاثیر توسعه فناوری های برافکن‬

‫یادداشت‬
‫پتروشیمی ‪ ،‬کاتالیست‬

‫‪9‬‬
 ‫بازار اتیلن گالیکول )‪ )MEG‬تحت تاثیر توسعه فناوری های برافکن‬

‫یادداشت‬
‫پتروشیمی ‪ ،‬کاتالیست‬

‫‪10‬‬
 ‫بازار اتیلن گالیکول )‪ )MEG‬تحت تاثیر توسعه فناوری های برافکن‬

‫یادداشت‬
‫پتروشیمی ‪ ،‬کاتالیست‬

‫‪11‬‬
 ‫بازار اتیلن گالیکول )‪ )MEG‬تحت تاثیر توسعه فناوری های برافکن‬

‫البته توسعه فناوری را باید در کنار سایر عوامل مشوق زیست محیطی و سیاست گذاری های کشورهای مختلف مبنی بر‬
‫کاهش سهم مصرف پالستیک در نظر گرفت‪ .‬به طور مثال اتحادیه اروپا اعالم کرده است که تا سال ‪ ۲۰۳۰‬چرخه بازیافت‬
‫پالستیک را در این منطقه کامل خواهد کرد و به اصطالح کل پالستیک مصرفی را با فناوری های بازیافت مجددا وارد چرخه‬
‫مصرف می نماید که این مهم منجر به کاهش قابل توجه رشد تقاضای پالستیک ها از جمله ‪PET‬خواهد شد‪ .‬در واقع در‬
‫صورت تجاری سازی این فناوری در ابعاد صنعتی مطمئنا به عنوان یک فناوری برافکن ( )‪Disruptive Technology‬محسوب‬ ‫یادداشت‬
‫پتروشیمی ‪ ،‬کاتالیست‬
‫در حال حاضر‬ ‫خواهد شد و این مهم نیز منجر به کاهش قابل توجه مصرف ‪PET‬و همچنین ‪MEG‬در دنیا خواهد شد‪.‬‬
‫شرکت های متعددی اقدام به توسعه فناوری بازیافت شیمیایی ‪PET‬در هر دو گرید بطری و الیاف کرده اند‪ .‬در شکل پنجم‬
‫اسامی این شرکت ها اشاره شده است‪.‬‬
‫طراحی مفهومی تمامی فناوری های توسعه داده شده توسط این شرکت ها تقریبا یکی است و آن هم تبدیل ‪PET‬به اجزای‬
‫سازنده خود که ترفتالیک اسید خالص ( )‪PTA‬و مونو اتیلن گالیکول ( )‪MEG‬است‪ .‬در شکل ششم این موضوع به صورت‬
‫شماتیک نشان داده شده است‪.‬‬

‫مرکز مطالعات زنجیره ارزش معتقدست که همان طور که بازار ِکشنده یک محصول و عامل شکل گیری تقاضا محسوب‬
‫می شود از طرف دیگر همین بازار در طی زمان دچار تغییرات و تالطماتی خواهد شد که رفتار تقاضا را تغییر خواهد‬
‫داد و کاال یا روشی را جایگزین کاالها و خدمات موجود در بازار می نماید‪ .‬لذا پیش نیاز توسعه پایدار و متوازن زنجیره‬
‫ارزش و جلوگیری از خام فروشی‪ ،‬رصد تحوالت بازار در هر دو بخش عرضه و تقاضا در ابعاد ملی‪ ،‬منطقه ای و جهانی‬
‫است‪ .‬چرا که رونق تولید‪ ،‬زمانی به صورت پایدار قابل تحقق است که فروش پایدار محقق شود‪ .‬کشور عزیزمان ایران‬
‫با دسترسی به منابع قابل توجه اتان و تبدیل آن به اتیلن از جمله رقبای اصلی در زنجیره اتیلن و مشتقات این‬
‫محصول در دنیا محسوب می شود‪ .‬لذا منطقی به نظر می رسد که جهت طراحی کسب و کارهای مختلف در پایین‬
‫دست اتیلن می بایست به چنین عواملی توجه ویژه ای داشت‪ .‬لذا ورود هوشمندانه به بازار تولید و فروش‬
‫محصوالت پتروشیمیایی بیش از پیش احساس می شود‪.‬‬

‫‪12‬‬
 ‫امیدواریم از مطالعه این سند‪ ،‬استفاده مفید برده باشید‬
‫نقطه نظرات‪ ،‬انتقادات و پیشنهادات خود را از طریق ایمیل زیر با ما در میان بگذارید‬