3.
Sa pamamagitan ng wika, naibubulaslas mo ang iyong
Patas ba ang Wika ng Batas?
(Ilang Obserbasyon sa Salin ng Ang Bagong
Kodigo Penal ng Pilipinas ni Florentino A.
Iniego, Jr. (2011, pp. 35-42)
1. Ang kawalang-muwang sa batas ay hindi katwiran
upang labagin ito. Samakatuwid, kailangang maunawaan
ng mga mamamayan ang batas (sipi kay A. Narvasa ni
Iniego, 1993, p. 35)
2. Naging isyu ang English Profociency ng mga opisyal ng
Philippine Military Academy na lumahok sa Oakwood
Mutiny. At nang pagpasyahan ng Feliciano Commission na
gawing Ingles ang opisyal na wika sa paglilitis, sa
wikang Filipino pa rin malayang nailalabas ng mga
nagrerebeldeng sundalo ang kanilang himutok sa
administrasyon ni President Gloria Macapagal-Arroyo
(Iniego, 2011, p. 36)
damdaming hinuhubog ng iyong kamalayan (Iniego, 2011,
p. 36)
4. Bukod sa konsepto ng batas, ipinauna ni Peralejo na
“kanluranin” ang lahat ng mga katagang ginagamit lalo
na sa Kodigo Sibil ng Pilipinas at hango o buhat sa
salitang Griyego, Latin, Pranses, at Espanyol. Ang
katangiang ito ng mga batas ay lalong nagpatibay kay
Peralejo sa pangangailangang bumuo ng teorya at
metodo sa batas na nakaugat sa kulturang Filipino
(Iniego, 2011, p. 38)
5. Nagtakda si Peralejo ng tatlong panunturan upang
maisakatuparan ang hangad niyang maisa-Filipino ang
tekstong Ingles in Batas-Filipino para sa mamamayang
Filipino (Iniego, 2011, p. 38)
Una, maisalin nang matapat ang teksto at kahulugan
ng orihinal.
Ikalawa, ang anyo at estilo ng pagkasulat, hangga’t
maari, ay hindi dapat malayo sa orihinal
Ikatlo, ang salin ay dapat mag-angkin ng katiyakan
sa kahulugan at kariktan sa himig at pagpapahayag.
6. Sa kabila nito, lumitaw ang tanging problema; ang
kawalan ng sapat o tiyak na katumbas sa wikang Filipino
ng mga katawagang batas sa Latin, Espanyol, at/o
Ingles. Upang maigpawan ang ganitong suliranin,
nagbigay ng mga hakbang si Peralejo batay sa kanyang
karanasan sa pagsasalin ng Kodigo Sibil ng Pilipinas.
6.a. Inangkin nang walang pagbabago ang tradisyonal na
mga kataga at pariralang pambatas sa wikang Latin
(Iniego, 2011, p. 38)
Halimbawa:
guardian ad lite mandamus en banc
ex parte evidence quo warranto per centum
prima facie evidence custodia legis habeas corpus
6.b. Inangkin nang buo at walang pagbabago ang mga
tradisyunal na kataga at parirala sa batas na nakasulat
sa wikang Ingles (Iniego, 2011, p. 39)
Halimbawa:
prejudicial question parole
preliminary investigation conditional pardon
recidivist
double jeopardy
bond
probation
6.c. Maraming salita ang inangkin nang hindi binabago
ang baybay ngunit nilapian tulad ng mag-plea,
magmosyon, mag-execute, i-appeal, at mai-perfect
(Iniego, 2011, p. 39)
6.d. Ang mga salitang Ingles o Espanyol ay ginawang
pandiwa sa pamamagitan ng paggamit ng panlapi tulad
ng execute – eksekyut, mag-eksekyut, mai-eksekyut;
dismiss – nadismis, dinismis; plea – mag-plea; at notice
– mag-abiso (Iniego, 2011, p. 39)
6.e. Gumamit ng mga talababa (footnotes) upang
makadagdag sa lalong ikauunawa ng ilang mga sinaling
salita o parirala sa nilalaman ng aklat (Iniego, 2011, p.
39)
7. Ang kodigo penal ay isang kalipunan ng mga batas na
hinubog nang naaayon sa makabagong teorya ng
pagpaparusa at pagpapabuti sa mga kriminal. Ipinatupad
ito alinsunod sa patakaran ng kolonyal na
administrasyon ng mga Kastila sa ating bansa noon pang
1887 (Iniego, 2011, p. 39)
8. Nilalayon ng mga obserbasyon na punahin at lapatan
ng ilang panukala ang estilo ng pagsasalin. Narito ang
ilan sa mga obserbasyon:
8.a. Sa tulong ng mga talababa, mahusay na naiayon ng
salin ang ilang terminong Kastila sa mas angkop na
salita sa Tagalog at Filipino (Iniego, 2011, p.40)
8.b. Malikhain at matulain ang taal na pagdulog sa wikang
Tagalog. Kung walang talababa, hindi agad mauunawaan
ng tao ang mga termino laluna’t hindi siya isang Tagalog.
Sa halip na gamitin ang ligid na pangyayari para sa
circumstances maaaring pairalin ang patakarang “kung
ano ang bigkas ay siyang baybay”. Sa paggamit nito,
maaaring higit na kaaya-aya ito sa pandinig na mas
mauunawaan ang kahulugang Filipino (Iniego, 2011, p. 40)
Halimbawa:
Circumstances- bilang sirkumstansya batay sa Espanyol o
sirkumstances sa Ingles
Sentimental value- bilang sentimental na pagpapahalaga o
sentimental balyu
8.i. Dapat na ring iwasan ang pagsasalin ng
mga salita sa ingles na nakabatay lamang sa
8.e. Bilang tugon sa panuntunang panatilihin ang
tagalog (Iniego, 2011, p. 42)
salitang Latin, kahanga-hanga ang paglalakip mismo ng
kahulugan nito sa wikang Filipino hindi sa talababa kundi
Halimbawa:
mismo sa katawan ng teksto (Iniego, 2011, p. 41)
Halimbawa: malicious mischief – pagwasak; sadyang
pamiminsala
reklusyon perpetua – bilanggong panghabambuhay seduction – panghihibo
prisyon mayor – mahabang pagkapiit
8.f. Mahalagang pansinin ang paggamit ng mga salitang
may katangiang gender-sensitive. Dapat gumamit ang
salin ng mga neutral na salitang hindi lamang
ikinakawing sa isang kasarian (Iniego, 2011, p. 41)

8.c. Mainam din na gamitin ang ilang salin na katanggap-

Halimbawa:
tanggap hindi lamang sa pandinig kundi sa tunay nitong
kahulugan sa wika at damdaming Filipino. Ngunit bilang
Sa halip na gamitin ang salitang puta, maaari nating gamitin ang
paalala, bantayan din ang limitasyon ng paggamit ng mga
salitang prostitusyon upang katawanin ang mga taong sangkot
matulaing parirala na nakaaapekto sa teknikal o legal na
sa ganitong aktibidad.
kahulugan ng mga termino sa batas (Iniego, 2011, p. 40)

8.g. May pagtatangkang maging “matimpi” ang salin

Halimbawa:
ngunit lalong pinahihirap ang pagtuklas sa salita (Iniego,
2011, p. 41)
Salin sa Ingles: Salin sa Tagalog:

Halimbawa:
Oral Defamation Paninirang Puri
Arbitrary Detention Pagpipiit nang walang dahilan
Sa halip na gamitin ang salitang hango sa Espanyol na birgo Batis:
(virgo) na may talababang doncella sa wikang Hispano, Iniego, F. A., Jr. (2011).
8.d. Ang estilo ng panghihiram sa wikang Tagalog at ang
pinakaangkop na gamitin nang tuwiran ang salitang birhen. Patas ba ang Wika ng
tuwirang salin sa wikang nakabatay sa Espanyol o Ingles
Batas? (Ilang
ay maaaring alternatibong salita (alternate) na mailapat
obserbasyon sa Salin ng
sa ilang mga termino (Iniego 2011, p. 41) 8.h. Isang mahusay na pagtatangka ang paglalakip ng
Ang Bagong Kodigo Penal
salitang bana - asawang lalaki mula sa wikang Bisaya.
ng Pilipinas. Pagsasalin:
Halimbawa: Ngunit mas mahusay sanang humalaw pa ng iba pang
Teorya at praktika,
mga salita mula sa ibang rehiyon upang mapagyaman ang
Antonio, L. F. & Batnag
Salin sa Ingles: Salin sa Espanyol: Salin sa Tagalog: wikang Filipino ng salin sa batas (Iniego, 2011, p. 41)
A. (eds). Lungsod ng
Felony Pelonya Kasalanan
Quezon: C&E Publishing,
35-42.